Duurzaam renoveren - Deerns

DeernsData
Opdrachtgever aan het woord :
Alle techniek is in
de Hermitage keurig
weggewerkt
Achtergrondverhaal:
BREEAM-NL maakt
duurzaamheid meetbaar
Duurzaam
renoveren
nummer 21 - december 2009
Project in beeld:
ROC Twente

Inhoud
Herontwikkeling
vastgoed
Opkalefateren is niet voldoende 4
Herontwikkeling Ahoy gebeurt in recordtempo 7
Duurzaam kantoorgebouw TransPort bereikt hoogste punt 8
RIVM presenteert laboratoriumwagens 9
ROC Twente: industrieel erfgoed met perspectief 10
Duurzaamheid wordt meetbaar met BREEAM-NL 12
Belangrijke rol bij High Purity Installaties voor Deerns 15
Deerns maakt logistieke studie van verkeerspatronen 16
Herontwikkeling van kasteel Bethlehem in Maastricht 17
Hermitage Amsterdam laat installatietechniek niet zien 18
Deerns Eindhoven opent nieuwe vestiging met symposium 22
BREEAM-label voor Autarc 24
Rotterdamse Schouwburg schakelt Deerns in 26
Column Jan Paul van Soest: Tijd voor besparing 27
Deerns in China 28
Coverbeeld: Kerkzaal Hermitage Amsterdam (zie pagina 18)
2 | DeernsData

Code voor
duurzaamheid
datacenters
Duurzaamheid vormt bij Deerns een rode
draad bij het opstellen van installatieconcepten
waaronder die voor datacenters
(zie Deerns Data nr. 18: ‘Het groene
datacenter GC-DC © ’). Het duurzaamheidsdenken
bij de (her)ontwikkeling van
datacenters door Deerns werd op 28 juli
internationaal erkend met de toekenning
van de European Data Centres Code of
Conduct Endorser Status.
De (vrijwillige) gedragscode kent zijn
oorsprong in Europa, maar wordt door
internationale spelers - Microsoft, Intel,
IBM - ondersteund. De code is bedoeld en
de daarmee gepaard gaande CO 2 -reductie
bij datacenters gericht onder de aandacht
te brengen. Daarnaast biedt de code
richtlijnen voor initiatieven en veranderprocessen
om de energiezuinigheid van
de infrastructuur van datacenters en de
IT-apparatuur te verbeteren.
Deerns hecht als branche-expert grote
waarde aan energiebesparing binnen
datacenters. Door deel te nemen aan de
gedragscode kunnen we onze expertise
delen met de markt en snel komen tot
significante besparingen binnen deze
bedrijfstak.
Voorwoord
‘Nieuwbouw is goed,
renovatie is vaak beter’
De nieuwbouwmarkt stagneert en lijkt nog niet
echt aan te trekken. Renovatie lijkt juist een
impuls te krijgen. Uit duurzaamheidsoogpunt
is renovatie vaak te prefereren boven nieuwbouw.
Immers, 30 procent van de milieubelasting
van een gebouw ontstaat bij de bouw.
Met Dick Westerduin, één van de partners van
Stevens Van Dijck, praten wij daarom over
het revitaliseren van kantoorpanden. Met 5
miljoen vierkante meter leegstaande kantoren
in Nederland, is het belangrijk om comfort,
energiezuinigheid en andere duurzaamheidsaspecten
op een dusdanig niveau te brengen,
dat deze panden weer interessant worden voor
potentiële huurders. De negatieve trend voor
de nieuwbouw biedt volop kansen om te investeren
in bestaand vastgoed en zo leegstand te
bestrijden.
De vestiging van Deerns in Eindhoven verhuisde
begin dit jaar naar zo’n gerenoveerd
pand, het Klokgebouw, op Strijp-S in Eindhoven. Strijp-S beslaat in totaal 27 hectare
industrieel gebied. Het stedenbouwkundig plan omvat 440.000 vierkante meter,
een combinatie van nieuw te bouwen en te handhaven gebouwen, waaronder de
monumentale Machinekamer en het Klok- en Veemgebouw. Bestuursvoorzitter
Thom Aussens van Trudo verzekerde tijdens het openingssymposium van kantoor
Eindhoven dat bij de verdere ontwikkeling van Strijp-S er alles aan wordt gedaan om
de industriële sfeer van het gebied te behouden. Wel wordt een mix van functies, als
werken, wonen, winkelen, recreëren en cultuur toegevoegd. Het gebied wordt juist
daarmee als een inspirerende werkplek ervaren.
In Twente heeft industrieel erfgoed ook een nieuwe bestemming gekregen. De uit
1902 stammende gieterij van machinefabriek Stork vormt de centrale hal tussen
twee nieuwbouwdelen van het ROC Twente. In samenwerking met Harry Abels van
IAA architecten heeft Deerns deze renovatie gerealiseerd. Eerder dit jaar is de gieterij
uitgeroepen tot Gebouw van het Jaar 2009 Regio Oost. De jury noemt het gebouw
‘niet alleen een inspirerende studieplek maar ook een nieuw hart voor de stad.’
Een andere stad waar een prachtig staaltje renovatie plaatsvond is Amsterdam.
Binnen twee jaar is daar het gebouw Amstelhof, een voormalig verpleeghuis,
omgebouwd tot museum De Hermitage. Bouwdirecteur Pieter van Empelen wist
de betrokken partijen in korte tijd tot een hecht team te smeden, waardoor de visie
van de opdrachtgever met succes in het gebouw verwerkt kon worden. De klimaatbeheersing
moet dusdanig zijn dat kunstvoorwerpen uit Rusland, waar andere normen
gelden, ook in Nederland tentoongesteld kunnen worden. In deze Deerns Data leest
u hoe Deerns deze uitdaging heeft volbracht.
Green Cooling volgens Kyoto-prinicipe
Ing. H.H.J. Lousberg MBA
Directeur Deerns raadgevende ingenieurs
DeernsData | 3

Rondetafelgesprek
Stevens Van Dijck en Deerns werken samen in duurzaamheid en renovatie
‘Opkalefateren
Onder druk van marktomstandigheden kiezen beleggers en eigenaren van kantoorpanden steeds
meer voor renovatie. Het voorkomt leegstand of sloop en er zijn genoeg mogelijkheden om bestaand
vastgoed aan te passen aan de duurzaamheids- en andere eisen van deze tijd. Stevens Van Dijck
Bouwmanagers en Huisvestingsadviseurs en Deerns raadgevende ingenieurs spelen in op deze trend.
‘G
eef gebouwen een tweede
leven’, meldt de kaart die
Stevens Van Dijck onlangs heeft laten
drukken. De onderliggende foto toont
een ouderwetse kantoorruimte waarin
maatregelen voor efficiënter en effectiever
ruimtegebruik staan ingetekend: aanpassing
en modernisering van de lay-out,
energiezuinige verlichtingsarmaturen,
daglichttoetreding via lichtkoepels, upgrade
van de ICT-infrastructuur, geluidisolerende
ondervloer en verbetering
van het binnenklimaat. Het vanuit vier
vestigingen landelijk werkende bureau
voor bouwbegeleiding en -consultancy,
met hoofdkantoor in Zoetermeer, wil
zijn klanten zo wijzen op de mogelijkhe-
den om de aantrekkingskracht van hun
huidige pand te vergroten.“We merken
dat door de crisis nieuwbouwplannen,
zeker voor kantoorhuisvesting, wat vaker
uitgesteld worden, omdat mensen minder
durven of kunnen investeren”, zegt
Dick Westerduin, een van de partners
van Stevens Van Dijck. Ook huurders
die van plan waren te verhuizen naar
een modern, hoogwaardig en duurzamer
kantoor, hebben volgens hem in veel
gevallen hun voornemen in de koelkast
gezet tot betere tijden aanbreken. Deze
negatieve trend voor de nieuwbouw biedt
anderzijds volop kansen om te investeren
in bestaand vastgoed en zo leegstand
te bestrijden. “Veel kantoren staan of
komen binnenkort leeg omdat ze niet
meer voldoen aan de eisen van de gebruikers.
Beleggers moeten iets doen om
hun huurders te houden of hun panden
opnieuw te verhuren.”
Energielabel
Momenteel staat in Nederland 5 miljoen
m 2 kantoorruimte leeg, weet Willem
Bosman, senior adviseur van Deerns. Dat
zijn niet per se oude gebouwen. “Panden
van tien, twaalf jaar oud staan soms
ook jaren leeg. Toen ze gebouwd werden,
golden andere eisen. Ze werden voor de
markt ontwikkeld en men veronderstelde
te weten wat de markt wilde: gebouwen
met een gemiddeld kantoorniveau en lage
4 | DeernsData

is niet voldoende’
Beleggers moeten iets
doen om huurders te
houden
Slopen geen duurzame
oplossing
5 miljoen m 2
kantoorruimte
staat leeg
huurprijs. Die blinken niet uit in voorzieningen
en prestaties. Daarom is duurzaamheid
ook een goede reden om een
gebouw te herontwikkelen, want slopen
is per definitie geen duurzame oplossing.”
Die gedachte dringt langzaam tot steeds
meer partijen door. Bosman verwacht
daarom veel van de invoering van een
energielabel dat de duurzaamheidsklasse
van gebouwen aangeeft. “Het onderwerp
‘energieprestatie’ zit nog niet tussen
ieders oren, al begint het bij beleggers wel
te komen. Probleem is dat we nog geen
eenduidig meetsysteem hebben. Er zijn
verschillende buitenlandse systemen en
iedereen kiest het kwaliteitslabel dat hem
de hoogste score oplevert. Ik verwacht
dat er binnen twee jaar een eenduidig
systeem gekozen is. Waarschijnlijk wordt
BREEAM de standaard waaraan we
straks elk gebouw kunnen kwalificeren.”
Meer op maat
Welk systeem het ook wordt, energiebesparing
en duurzame oplossingen komen
meer in zwang, weet ook Westerduin.
“In elk geval bij eigenaars en gebruikers,
omdat die er zelf profijt van hebben.
Aannemers, ontwikkelaars en beleggers
verwijten elkaar nog te vaak dat
de ander niet wil, maar die patstelling
wordt onderhand doorbroken. Zo geven
projectontwikkelaars meer aandacht aan
de duurzame ontwikkeling van gebouwen.
Partijen als OVG en ING Real Estate
(zie artikel op pagina 12) profileren
zich hier sterk mee. Zij pakken dit ook
nadrukkelijker op omdat, anders dan
vroeger, voordat de bouw begint vaak al
een huurcontract is afgesloten, dus de
toekomstige gebruiker bij hen bekend is.
Hierdoor wordt er meer op maat ontwikkeld.
Ook beleggers realiseren zich meer
dat het hebben van een hoge duurzaamheidscore
meerwaarde creëert als ze hun
gebouw in de toekomst willen verkopen
of verhuren. Verder willen organisaties
- de gebruikers - zich vaker laten voorstaan
op duurzaamheid en maatschappelijk
ondernemen. Ook dat helpt.”
Het beste voorbeeld hiervan is volgens
Bosman TNT Post. “Het management >>
DeernsData | 5

wil zich duidelijk op dit punt onderscheiden,
niet alleen als gebruiker van
gebouwen, maar ook op andere gebieden.
Het bedrijf heeft ervoor gekozen om
zero-CO 2 -gebouwen te laten ontwikkelen
en gebruiken. TNT Post is trendsetter,
maar begint navolgers te krijgen. Nu nog
vooral in nieuwbouw, maar we merken in
de contacten met beleggers en ontwikkelaars
dat zij erover nadenken hoe ze
die ontwikkeling ook in bestaande bouw
kunnen doorvoeren.”
Karkas
Een kantoorpand revitaliseren kan op
vele manieren. Bosman noemt ingrepen
als een beter isolerende gevel, andere
beglazing, geavanceerdere installaties,
eventuele toevoegingen op het gebied
van wind- of zonne-energie en warmtekoudeopslag
in de bodem, maar ook
duurzaam materiaalgebruik. “Daarmee
krijgen energieprestatie en duurzaamheid
al een flinke impuls. Dat levert op
middellange termijn daadwerkelijk rendement
op.”
Maar een gebouw kan ook bijna compleet
opnieuw ontwikkeld worden. Dit
kan zover gaan dat alleen het karkas
en belangrijke bouwkundige elementen
gehandhaafd blijven. Bosman: “Deerns
wordt steeds vaker bij huisvestingsonderzoeken
betrokken. We gaan dan na of het
zowel qua kosten als technisch haalbaar
is om een gebouw te revitaliseren en
wat betreft ‘groene aspecten’ geschikt te
maken voor deze tijd. Installaties spelen
daarin een grote rol. De aanpak vraagt
om speciale expertise en inventiviteit. Bij
een bestaand gebouw liggen immers veel
cruciale zaken al vast, zoals systeemmaten,
verdiepingshoogte, liftschachten,
trappen, vides, atria, de mate van techniek.
Zo werken we met OVG aan een
grootschalig project in Duitsland. Dat
kantoorpand heeft op een aantal punten
verkeerde systeemmaten, liften en trappen
zitten op verkeerde plekken. Daar
worden de gehele verticale kernen verplaatst,
de volledige infrastructuur gaat
op zijn kop.”
“Dat betekent wel”, vervolgt hij, “dat de
belegger of eigenaar erin moet meegaan,
want zo’n operatie kost bijna evenveel
als nieuwbouw. Veel beleggers hebben er
hooguit geld voor over om een gebouw
op te kalefateren. Maar het besef dringt
steeds meer door dat opkalefateren niet
voldoende is om nieuwe huurders te vinden.
Want die kunnen voor een marktconforme
huurprijs ook nieuwbouw
krijgen. Je moet dus minimaal opboksen
tegen de comforteisen van nieuwbouw en
met groene aspecten over de brug komen,
zoals 15 procent minder energieverbruik
dan gemiddeld.” Westerduin vult aan:
“Huurders hebben het er, ook vanuit
financieel oogpunt, wel voor over om bij
een hogere huurprijs lagere energielasten
te hebben en in een duurzaam gebouw te
werken. Verhuizen is ook duur en op termijn
besparen ze.”
Samenwerking
Stevens Van Dijck heeft sinds de oprichting
in 1992 veel renovatie-ervaring
opgedaan. Tegenwoordig speelt het
bureau actief in op de trend. Bijvoorbeeld
door de eigenaar van een leegstaand
pand te benaderen met de vraag of het
niet verstandig zou zijn het op te knappen.
Samen met Deerns verricht Stevens
Van Dijck een studie naar het gebouw van
Civiele Techniek van de TU Delft. Westerduin:
“We kijken hoe we daar klimaat-,
bouwtechnische en bouwfysische problemen
kunnen oplossen. De kunst is om
samen, rekening houdend met de eisen
en wensen van de opdrachtgever, de
ideale aanpak te vinden om het gebouw
te voorzien van meer comfort, minder
energieverbruik en misschien ook nog
een betere uitstraling en een prettiger
interne beleving. De TU is voor ons allebei
een bestaande klant. Hier hebben
we elkaar gevonden, omdat het zowel de
huisvestingskant als de techniek raakt.”
De studie wordt in februari afgerond.
Tot nog toe werkten Stevens Van Dijck
en Deerns vooral samen in nieuwbouwprojecten.
Voorbeelden zijn Het Academisch
Centrum voor Tandheelkunde in
Amsterdam, de Isala Klinieken in Zwolle
en het Deventer Ziekenhuis. Civiele
Techniek is het eerste gezamenlijke renovatieproject.
Daarvan komen er zeker
meer, verzekeren beiden. Westerduin:
“Deerns heeft evenals Stevens Van Dijck
duurzaamheid hoog in het vaandel staan
en heeft als installatieadviseur een naam
hoog te houden. Wij maken bij het aansturen
van projecten, met name tijdens
de programma-van-eisenfase en het
ontwerptraject, duurzaamheid absoluut
onderwerp van gesprek. We hebben dus
een gemeenschappelijke deler. Bij de revitalisering
van gebouwen kijken wij enerzijds
naar het proces en anderzijds naar
het huisvestingsconcept. Deerns kijkt
naar de installatietechnische kant en kan
bouwfysische problemen beschouwen.
Samenwerken om onze doelen te realiseren
is dan een logische combinatie.”

Projectnieuws
Behalve bij Rotterdamse projecten als De Doelen en de
Stadsschouwburg is Deerns ook betrokken bij de renovatie
van Sportpaleis Ahoy. De beleving van bezoekers krijgt bij
dit project bijzondere aandacht dankzij verbetering van het
binnenklimaat en de akoestiek. Om dit te realiseren heeft
Deerns een geheel nieuw en flexibel installatieconcept
ontworpen.
Herontwikkeling Ahoy
in recordtempo
Ahoy is met 1,7 miljoen bezoekers per jaar, naast Diergaarde
Blijdorp en De Kuip, de grootste publiekstrekker
van de Maasstad. Om de concurrentiepositie nationaal en
internationaal te versterken, wordt de in
1971 gebouwde accomodatie gemoderniseerd.
Het krijgt onder andere een nieuw
dak dat met zijn hoogte en draagvermogen
voldoet aan de eisen voor internationale
pop- en sportevenementen. Daarnaast
wordt de bezoekerscapaciteit uitgebreid
van 10.500 naar 13.500. Door deze maatregelen
kan de accommodatie nog beter
nationale en internationale evenementen
faciliteren en geeft ‘het nieuwe Ahoy’ een
flinke impuls aan de gebiedsontwikkeling
rondom het Zuidplein.
Capaciteit met 3000
personen uitgebreid
Flexibel
installatieconcept
90% besparing op
inloopverlichting
deel van de hal nodig is, wordt alleen dat deel voorzien van de
benodigde hoeveelheid ventilatielucht. Daardoor wordt fors op
energiekosten bespaard. De lokaal inzetbare ventilatietechniek
sluit naadloos aan op het nieuw ontworpen
railkokersysteem. Door dit systeem zijn
voorzieningen als elektra en data op tal van
plaatsen aanwezig. Deze plug-and-playoplossing
vergroot de inzetbaarheid van het
gebouw enorm.
Ook het verlichtingsconcept is flexibel en op
geautomatiseerde wijze aanpasbaar, waar
mogelijk wordt LED-verlichting toegepast.
Een belangrijk voordeel van de LED-toepassing
is de besparing van 90 procent op
het vermogensgebruik ten opzichte van de
oudere lampen.
Binnenklimaat
Bezoekersbeleving is een uiterst belangrijk aspect bij de
modernisering. Deze beleving komt voor een groot deel tot
stand door een goed binnenklimaat. De specialisten van Deerns
werken, in nauwe samenwerking met onder andere Zwarts en
Jansma Architecten, aan een geheel nieuw installatieconcept.
Door de integrale aanpak worden nieuwe installaties op ingenieuze
wijze ingepast in het bouwkundige ontwerp. Zo blijven de
karakteristieke sfeer, indeling en kenmerkende constructie van
het huidige Sportpaleis behouden. Met dit klimaatconcept kan
het Sportpaleis inspelen op verschillende soorten evenementen.
Zo is de hoeveelheid ventilatielucht per locatie binnen de hal
aanpasbaar. Wanneer bijvoorbeeld voor een optreden maar een
Extra uitdaging
De meeste renovatiewerkzaamheden worden uitgevoerd terwijl
het Sportpaleis in bedrijf is. Ahoy sluit slechts zes maanden de
deuren van het Sportpaleis, waarbinnen de bouw moet plaatsvinden.
In deze periode vindt overigens wel gewoon het North Sea
Jazz Festival plaats. In zijn totaliteit zal de modernisering maar
anderhalf jaar in beslag nemen. In januari 2011 opent het
gemoderniseerde Sportpaleis officieel zijn deuren en viert Ahoy
tevens zijn 40-jarig bestaan.

Kort Nieuws
Duurzaam kantoor TransPort
bereikt hoogste punt
Op de bouwlocatie van het nieuwe
kantoorgebouw TransPort op Schiphol
werd op 21 oktober pannenbier
geserveerd. Schiphol Real Estate vierde
samen met alle betrokken partijen het
bereiken van het hoogste punt van dit
uiterst duurzame kantoorgebouw.
Transavia en Martiniar worden de
Beeld: Architectenbureau Paul de Ruiter bv
Deerns medebedenker
van duurzaam concept
Eerste Platinum-gecertificeerde
(LEED) gebouw
van Nederland
Predicaat ‘very good’
bewoners.
Met het Platinum-certificaat voldoet het gebouw TransPort aan de hoogste
eisen van duurzaam bouwen volgens LEED (Leadership in Energy and Environmental
Design). Het is tevens het eerste kantoor in Nederland waar het ontwerpcertificaat
BREEAM voor gaat gelden. Dit keurmerk is gebaseerd op de BREEAM-NL
Nieuwbouw-methodiek.
In nauwe samenwerking met Architecten-bureau Paul de Ruiter uit Amsterdam hebben
de adviseurs van Deerns een concept ontwikkeld met een optimale combinatie van
duurzame installaties en milieuvriendelijke materialen. Naar verwachting zal Trans-
Port in de eerste helft van 2010 worden opgeleverd en kunnen de huurders Transavia en
Martinair hun nieuwe duurzame kantoorgebouw in gebruik nemen.

Nederlands Consulaat
Dubai verhuist
Na jaren van voorbereiding verhuist
het Nederlands Consulaat
Generaal in Dubai begin volgend jaar
naar een splinternieuwe locatie in
Dubai Marina. De Nederlandse architect
Jorissen Simonetti heeft voor de anderhalve
kantoorverdieping op de 30 e en
31 e verdieping van de Habtoor Business
Tower het bouwkundig ontwerp gemaakt,
inclusief de op strategische plaatsen
benodigde inbraakwerende- en kogelwerende
voorzieningen.
Deerns is gevraagd de aanpassingen
in de installaties voor zijn rekening te
nemen. Behalve de normale voorzieningen
voor luchtbehandeling, sprinkler en
waterinstallaties betrof het vooral de
Het RIVM in Bilthoven presenteerde
op 22 oktober drie speciale
laboratoriumwagens. Deze worden
bijvoorbeeld ingezet na industrie-ongeelektrische-
en data-installaties, die alle
vanaf de 31 e verdieping worden verzorgd
vanuit een nieuwe beveiligde computerruimte.
Ook voorzieningen voor de
beveiligingsinstallaties, die later door
een Nederlands bedrijf in opdracht van
het Ministerie van Buitenlandse Zaken
in Nederland worden geïnstalleerd, zijn
in het ontwerp meegenomen. Deerns
blijft tijdens de uitvoering verantwoordelijk
voor de aanpassingen in de installaties.
Het consulaat kan uitzien naar een
prachtige nieuwe plek, met schitterend
uitzicht over Dubai Marina en de Palm
Jumeirah en met voldoende parkeergelegenheid.
Een heel verschil met de oude
locatie!

Project in beeld
Industrieel erfgoed
met toekomstperspectief
Hare Majesteit de Koningin heeft op 14 oktober 2009 het
nieuwe schoolgebouw De Gieterij (ROC Twente) in Hengelo
geopend. Het schoolgebouw bestaat voor 3000 m 2 uit
industrieel erfgoed en voor 55.000 m 2 uit nieuwbouw. De
oude gieterij van machinefabriek Stork uit 1902 vormt de
kern van het nieuwe complex.
Zonneschoorstenen
Een groot deel van het gebouw is voorzien van natuurlijke
toevoerventilatie. De afvoer gebeurt deels natuurlijk, via thermische
trek door zonneschoorstenen. Daar waar mechanisch wordt
geventileerd, wordt deels de warmte uit de afvoerlucht onttrokken
door een warmtepomp. Op deze wijze wordt een zeer efficiënt
verwarmingssysteem verkregen.
Gemeenschappelijke ruimte
De monumentale voormalige fabriekshal van Stork is gehandhaafd
en heeft de functie van gemeenschappelijke ruimte waarin
bijvoorbeeld evenementen en feesten kunnen worden gehouden.
De geklimatiseerde hal tussen de twee bouwdelen verbetert de
thermische schil, waardoor transmissieverliezen worden beperkt.
10 | DeernsData

Nieuwbouw met behoud
industrieel erfgoed
Thermische trek door
zonneschoorstenen
Betonkernactivering
Het gebouw wordt verwarmd en gekoeld door middel van betonkernactivering.
Door natuurlijke toevoerventilatie kan een zeer hoge
mate van flexibiliteit in het klimaat bereikt worden.
Gebruik restwarmte en
waterbesparing
IAA Architecten
Ventilatieroosters
De onderwijslokalen staan via roosters in verbinding met de centrale
hal. De werking van deze ventilatieroosters is aan hand van CFDberekeningen
gesimuleerd. Mede door deze simulaties is een
optimale situatie bereikt en een tochtarm ventilatiesysteem
gerealiseerd met een goede balans tussen aan- en afvoer van
ventilatielucht.
Duurzaam
Het gebouw is op een groot aantal aspecten duurzaam gebouwd.
Van een naastgelegen fabriek wordt restwarmte gebruikt voor de
verwarming, tevens zijn voor de basislast warmtepompen aanwezig.
Waterbesparing vindt plaats door gebruik te maken van een grijswatersysteem
voor toiletspoelingen. Dit water is afkomstig uit de
naastgelegen garage, die constant wordt bemalen.
DeernsData | 11

Achtergrondverhaal
Duurzaam bouwen. Tot voor kort was dit mooie ideaal vogelvrij en iedereen
vulde het begrip in naar eigen goeddunken. In 2008 richtte een aantal grote
vastgoedpartijen de Dutch Green Building Council (DGBC) op om deze vrije
vogel te vangen in een heldere, objectieve beoordelingsmethode. De DGBC
vertaalde de oorspronkelijk Engelse methode BREEAM naar de Nederlandse
situatie. In oktober 2009 is de versie BREEAM-NL 1.0 officieel gelanceerd.
ING Real Estate Development & Deerns vinden elkaar in BREEAM.
BREEAM-NL maakt
BREEAM is ontwikkeld door het
Engelse BRE. De afkorting staat
voor Building Research Establishment
Environmental Assessment Method.
De DGBC ontwikkelde BREEAM-NL
met steun van meer dan tweehonderd
founding partners, waaronder ING Real
Estate Development en Deerns. René
Hersbach, Managing Director Projects
bij ING Real Estate Development, en Peter
Buurman, Adviseur duurzame energie bij
Deerns raadgevende ingenieurs, zijn allebei
persoonlijk betrokken bij de DGBC.
Beide heren zijn blij met BREEAM-NL.
“Het was hoog tijd dat duurzaamheid
meetbaar gemaakt werd”, zegt Hersbach.
“In de jaren ’70 van de vorige eeuw liep
Nederland voor op het gebied van duurzaam
bouwen. Die voorsprong waren
we kwijt. Veel partijen waren wel goed
bezig, maar bewijs was er te weinig. Een
integrale en objectieve meetmethode
is onmisbaar om duurzaam bouwen in
Nederland te verankeren. BREEAM geeft
een definitie van duurzaamheid waarin
alle elementen meetbaar terugkomen.”
“Daarbij is BREEAM het keurmerk dat je
Peter Buurman en René Hersbach (r)
12 | DeernsData

duurzaamheid meetbaar
al in en zelfs voor de ontwerpfase kunt
toepassen”, vult Buurman aan. “Het geeft
heldere richtlijnen waarmee opdrachtgevers
en adviseurs goed uit de voeten
kunnen.”
DNA van een plek
Genoeg redenen dus om BREEAM naar
de Nederlandse situatie te vertalen.
Dertien pilotprojecten werden afgelopen
voorjaar uitgevoerd met de bètaversie
van BREEAM-NL. In oktober 2009 werd
de officiële versie 1.0 gelanceerd. Deze is
bedoeld voor certificatie van nieuwbouw
en grote renovatieprojecten.
Komend
voorjaar volgen
afgeleide keurmerken
voor bestaande
bouw en gebiedsontwikkeling
ING Real Estate
Development wil al
haar bestaande en
nieuw te ontwikkelen
panden langs de
meetlat van BREEAM-NL leggen.
“Dit doen we vanuit het DNA van een
plek. We bekijken per locatie hoe we
kunnen investeren in duurzaamheid.
Voor ons gaat duurzaamheid verder dan
Alle gebouwen ING Real
Estate Development
langs meetlat
Minder leegstand
Lagere exploitatiekosten
energiezuinigheid en goed zijn voor het
milieu. Een gebouw moet bovenal goed
zijn voor de mens. Mensen moeten er
op een prettige manier kunnen werken
of wonen. Alleen dan staat een pand er
over dertig, veertig jaar nog”, benadrukt
Hersbach. “Dankzij BREEAM-NL kun je
redelijk goed voorspellen of dit daadwerkelijk
zo is. Als je tijdens de ontwerpfase
al goed nadenkt over duurzaamheid,
heeft dat grote voordelen, zoals minder
leegstand en lagere exploitatiekosten. Dit
is voor onze klanten, huurders en beleggers
natuurlijk enorm belangrijk.”
Credits
Beoordelingsmethode
en keurmerk
BREEAM-NL is
onderverdeeld in
negen categorieën,
uiteenlopend van
management en
gezondheid tot
landgebruik &
ecologie en vervuiling.
De categorieën zijn verdeeld in
credits. Voor elke credit zijn punten te
behalen. Elke categorie heeft haar eigen
wegingsfactor. “Ondanks al deze credits
biedt BREEAM-NL ruimte voor maximale
creativiteit”, vertelt Hersbach. “Zo
wordt er bijvoorbeeld wel om een onderhoudsstrategie
gevraagd, maar hoe je die
precies invult, mag je zelf weten. Ik vind
dat een slimme methode, want zo worden
ontwerpers zich bewust van de consequenties.
Het is ook mogelijk om innovatiecredits
aan te vragen of om alternatief
bewijs te leveren. Allemaal middelen
waardoor ontwerpers en opdrachtgevers
zelf gaan nadenken over duurzaamheid.”
Investering BREEAM inzichtelijk
Niet ieder BREEAM-NL-certificaat is
hetzelfde. Er zijn vijf gradaties, van Pass
tot Outstanding. “Dit levert flexibiliteit
op. Je kunt zelf kiezen voor welk ambitieniveau
je gaat”, zegt Buurman. “Deerns
bekeek bijvoorbeeld een aantal INGprojecten
op het gebied van duurzaamheid.
We deden een quickscan, zodat
ING wist op welk niveau een ontwerp
gecertificeerd kon worden, welke stappen
genomen konden worden om duurzamer
te worden en wat dat zou kosten.” Daarnaast
schakelt ING Real Estate Deerns
regelmatig tijdens de ontwerpfase in.
“Duurzaamheid is disciplineoverstijgend”,
geeft Hersbach aan. “Door ingenieurs
vanaf het begin met architecten en
bouwkundig tekenaars samen te laten >>
DeernsData | 13

Impressie van het paviljoen (volgens BREEAM), onderdeel van gebiedsontwikkeling Overhoeks op de Noordelijke IJ-oever in Amsterdam
werken, krijg je het beste resultaat. Het
gebeurde regelmatig dat wij een compleet
ontwerp kregen met de vraag of dit ook
duurzaam gemaakt kan worden. Dan moet
er dus nog van alles veranderen. Ik hoop
dat BREEAM in de toekomst een ontwerptool
wordt die standaard wordt toegepast.”
Ontwikkeling
Vanwege de kosten wordt niet altijd voor
duurzaam bouwen gekozen. Toch hoeft
dit spanningsveld niet te bestaan, zegt
Buurman. “Wij hebben voor het project
Oosterdokseiland in Amsterdam een
Deerns Green Credit Card
collectief warmte- en koudeopslagsysteem
ontwikkeld dat goedkoper is dan
conventioneel. De techniek ontwikkelt
zich natuurlijk ook steeds verder,
waardoor kosten lager worden.” Deze
ontwikkelingen spelen vooral in sectoren
waar de markt erom vraagt. “Voor
kantoren gebeurt van alles op het gebied
van duurzaamheid. Werkgevers en werknemers
zien er de voordelen van in. De
woningmarkt wordt ook duurzamer,
maar alleen als consumenten er iets voor
terugkrijgen. Bijvoorbeeld een lagere
energierekening.”
Wat kost duurzaam bouwen en wat levert het op Met de Deerns Green
Credit Card is het mogelijk om de totale kosten en baten van duurzaamheidmaatregelen
op een rijtje te zetten. De methode is geschikt voor zowel
nieuwbouw als bestaand vastgoed.
De Deerns Green Credit Card is gebaseerd op BREEAM-NL. De BREEAMcertificering
kwalificeert een gebouw eenduidig op duurzaamheid, maar geeft
geen inzicht in de kosten. De Deerns Green Credit Card doet dit wel en
geeft een integraal beeld van zowel de installatie- als de bouwkundige en
ecologische kosten. De Green Credit Card koppelt Deerns de expertise op
het gebied van duurzame technologie aan de uitgebreide interne kostendatabase.
Hierdoor kunnen aan alle credits van BREEAM concrete kosten
worden verbonden.
De Deerns Green Credit Card toont de financiële consequenties van duurzame
technieken, niet alleen in de ontwerp- en bouwfase, maar ook tijdens
de gehele exploitatiefase van het gebouw. Zo wordt vastgoed op duurzaamheid
en financiën gekwalificeerd en kunnen duurzame projecten per saldo efficiënter
ontworpen worden.
Duurzaamheidteam
ING Real Estate Development en Deerns
merken dat er op de markt veel interesse
is in BREEAM-NL. Beide speelden daarop
in door een duurzaamheidteam in het
leven te roepen. Leden van deze teams
volgden een speciale BREEAM-cursus.
“Wij willen graag voorloper zijn op het
gebied van duurzaamheid”, legt Hersbach
uit. “We brengen het keurmerk ook bij
allerlei belangengroepen onder de aandacht.
Wij vertellen graag hoe makkelijk
en handig het is om duurzaamheid via
BREEAM-NL in te zetten.” Deerns kan
BREEAM-experts en assessors inzetten.
“In die rollen kijken wij of ontwerpen
en gebouwen BREEAM-gecertificeerd
kunnen worden. Wij geven onze klanten
advies hoe ze kunnen verduurzamen. We
merken dat daar met name op het gebied
van bestaande bouw veel vraag naar is.”
Beide foundingpartners zijn blij met deze
vraag vanuit de markt. “Een keurmerk
werkt alleen maar als de markt er waarde
aan toekent. Projectontwikkelaars zullen
niet snel investeren in BREEAM-NL als
de klant er niet om vraagt. De komende
periode is heel belangrijk om te kijken of
BREEAM-NL aanslaat. Het is onze taak
om de klant te overtuigen van het voordeel
van BREEAM”, besluit Hersbach.

Projectnieuws
Deerns belangrijke speler
bij High Purity Installaties
Deerns heeft al vele jaren in binnen- en buitenland expertise
op het gebied van High Purity Installaties. Deze kennis wordt
toegepast in de halfgeleiderindustrie, nanotechnologie en
farmacie. Centraal staan de zuivere bedrijfsstoffen die nodig
zijn voor het proces - productie en/of onderzoek. Deze
stoffen moeten aan extreme zuiverheidseisen voldoen.
Zuivere bedrijfsstoffen zijn bijvoorbeeld bulkgassen (stikstof,
zuurstof, waterstof, argon, helium), speciale gassen
(inerte, brandbare en corrosieve), perslucht, ultrapuur water,
schone lucht en chemicaliën. De zuiverheidspecificaties hiervoor
bevinden zich op het niveau van ppb (parts per billion) of
ppt (parts per trillion). Zo vereist de halfgeleiderindustrie bulkgassen
met een kwaliteit van maar liefst 99,9999999 procent
(1 ppb) verontreinigingen! De verwachting is dat voor nanotechnologieprocessen
vergelijkbare eisen gaan gelden. Op basis van
deze uitgangspunten heeft Deerns voor een toonaangevende
producent in de halfgeleiderindustrie een persluchtsysteem
ontworpen dat door een centraal opgestelde purifier op het
verbruikspunt perslucht levert met slechts 10 ppt koolwaterstoffen,
vluchtige zuren en basen. Een ander voorbeeld is de
installatie van Airborne Molecular Contamination-filters in
een cleanroom voor semiconducturs om de chemische verontreiniging
in de lucht te reduceren tot op ppb-niveau.
Milieu en veiligheidsaspecten
Zuivere bedrijfsstoffen zijn vaak chemisch van aard en milieuen
veiligheidsaspecten moeten dan ook integraal in het ontwerp
worden opgenomen. De opslag en distributie van de corrosieve
en brandbare, vaak ook nog giftige gassen en vloeistoffen,
vragen om speciale voorzieningen. Een goede kennis van de
normen en voorschriften - PGS15, ATEX - is dan ook cruciaal.
Deerns besteedt in het ontwerp uitgebreid aandacht aan zaken
als explosieveiligheid, sprinklers, afzuiging, gasdetectie en
brandwerendheid. Diverse medewerkers zijn ATEX-gecertificeerd
en kunnen een explosieveiligheidsdocument opstellen.
De gebruikte chemicaliën en gassen moeten na gebruik ook
weer veilig worden afgevoerd. Deerns heeft de kennis in huis
om afvalwater- en afvalluchtinstallaties te ontwerpen op basis
van een fysisch-chemische zuivering. Zo zijn er, naast de standaard
neutralisatiesystemen, ook installaties ontworpen om
bromides en zware metalen uit het afvalwater te verwijderen.
Voor de zuivering van afvallucht zijn er installaties ontworpen
die onder andere brandbare (waterstof, silaan) en corrosieve
dampen verwijderen. We zorgen dus voor zowel de ‘zuivere’ als
de ‘vuile’ kant.
Download het hele artikel via www.deerns.nl/publicaties

Actueel
Het benutten van elke vierkante meter in een gebouw is een
trend. Universiteiten schipperen met de ruimte door een
groeiend aantal studenten en bedrijven stoten dependances
af. Om kosten te besparen worden gebouwen hergebruikt.
De transportinstallaties zijn vaak niet op deze ontwikkelingen
berekend. Deerns adviseert met logistieke analyses.
Wachten op de lift
File bij liften: oplossing
VU Amsterdam onderweg
Net als op de snelweg leidt ook
in gebouwen de filevorming
tot ergernis. Vaak is het in bestaande
gebouwen niet eenvoudig om extra transportinstallaties
bij te bouwen en moet
de verhoging van de capaciteit worden
gevonden in de huidige installaties en
organisatiestructuur. Een logistieke
studie van de verkeersstromen in een
gebouw is dan een heel bruikbare tool.
Door een zogeheten
fysieke verkeersmeting
uit te
voeren (tijdens de
pieken tellen bij
de liften en trappen)
worden het
aantal en soort
gebruikers, de
piekvorming en de
bestemmingsverdeling
geanalyseerd. Hierdoor ontstaat een
duidelijk en gedetailleerd beeld van de
transportbehoefte in het gebouw.
Verbeterplan
Op basis van de logistieke studie stelt
Deerns een verbeterplan op, om met de
huidige transportinstallaties een zo
groot mogelijke vervoerscapaciteit te
behalen. Hierbij maakt Deerns gebruik
van specialistische software voor
liftsimulaties, waarin verschillende
aanpassingen in het gebruiksprofiel
en de liftbesturing geanalyseerd kun-
Transportinstallaties
niet op ontwikkelingen
berekend
Deerns gebruikt
specialistische software
voor liftsimulaties
nen worden. Zoals het toewijzen van
liften aan bepaalde gebruikersgroepen,
of het gehele pand indelen in verschillende
zones. Welke aanpassing welke
mate van verbetering oplevert, is erg
gebouwspecifiek.
Studentenpopulatie
Een van de gebouwen waar een dergelijke
situatie zich voordoet, is het hoofdgebouw
van de VU
in Amsterdam.
In 2002 zijn hier
onder leiding van
Deerns de liften
gerenoveerd,
waarna deze goed
in staat waren de
studenten van toen
snel te vervoeren.
De huidige ontwikkeling
- tweemaal zoveel studenten als
in 2002 - zorgt voor een ander verkeersbeeld:
lange wachtrijen voor de liften. De
logistieke studie naar optimalisatie van
het verkeer in de VU wordt momenteel
uitgevoerd.
Naar aanleiding van de verkeersmeting
heeft Deerns al geadviseerd over de organisatorische
en logistieke verbeteringen
die mogelijk zijn, zoals een betere differentiatie
van de collegetijden en het
plaatsen van koffieautomaten op elke
verdieping zodat mensen zich tijdens
bijvoorbeeld de pauzes gelijkmatiger
verspreiden door het gebouw en niet allemaal
naar dezelfde locatie willen gaan.
Afschakelen
Binnenkort onderbouwt Deerns door
middel van simulaties wat het effect is
van het afschakelen van de stops in de
kelder en de eerste en tweede verdieping
tijdens de piekmomenten. Als zelfs dit
niet toereikend is, zullen fundamentele
wijzigingen in de verkeersafhandeling
worden geanalyseerd, zoals een splitsing
in ‘highrise’- en ‘lowrise’-verkeer,
opgaand en neergaand verkeer en verkeer
naar oneven en even verdiepingen.
Indien noodzakelijk begeleidt Deerns ook
de uitvoering van de technische aanpassingen
aan de installaties. Zo wordt het
fileprobleem in de gebouwen verminderd.
Nu de problemen op de (snel)weg ernaartoe
nog…

Projectnieuws
Kasteel Château Bethlehem
wordt teachinghotel
Op de campus van de Hogeschool Zuyd in Maastricht vindt een bijzonder project plaats: de herontwikkeling
van Kasteel Château Bethlehem. Het statige pand had een kantoorfunctie en wordt nu
omgebouwd tot opleidingshotel dat zich in eerste instantie zal richten op ouders van studenten en
alumni. Voor deze renovatie ontwierp Deerns een eigentijds en duurzaam installatieconcept.
In 1953 kocht de Hogeschool Maastricht Kasteel Bethlehem
om er studenten en hotelschoolfuncties in onder te brengen.
Midden jaren ’80 bleek het gebouw door de groei van het aantal
studenten niet meer te voldoen. De woon- en opleidingsfuncties
werden elders ondergebracht en in het kasteel kwam kantoorruimte
van de Hogeschool Maastricht.
Opleidingshotel
De oudste hotelschool van Nederland wil een van de meest toonaangevende
hotelscholen in Europa blijven. Om deze ambitie te
verwezenlijken werkt de Hogeschool Maastricht aan het creëren
van een inspirerende leeromgeving. Het opleidingshotel is hier
een essentieel onderdeel van.
Mede door de sfeervolle, luxe uitstraling leent het kasteel zich
uitstekend voor een hotelfunctie. Er worden 26 gastenkamers in
ondergebracht die door Nederlandse designers worden voorzien
Aanbesteding aan de
hand van recepten
Slotgracht zorgt voor
gebouwkoeling
van een uniek en
eigentijds design.
Daarnaast krijgt
het teachinghotel
onder meer zes
vergaderkamers
en een restaurant.
Gezien de belangrijke
regionale waarde van het kasteel mogen architectonische
en historische kenmerken niet verloren gaan. De adviseurs van
Deerns hebben, in samenwerking met Hogeschool Zuyd, SATIJNplus
Architecten en constructeur Van der Werf & Nass, hierop
ingespeeld door een duurzaam installatieconcept te ontwikkelen
met respect voor het gebouw. Zo worden bestaande openingen
in de gebouwschil gebruikt voor het aanzuigen en afvoeren van
de ventilatielucht. Om de opwekkingsinstallaties aan het oog te
onttrekken, is ervoor gekozen om de luchtbehandelingskasten en
koelunits niet in een centrale techniekruimte onder te brengen,
maar te verdelen over de bouwdelen. Door één van de koelmachi-
nes in een luchtbehandelingkast te integreren, konden alle installaties
in de beperkt beschikbare ruimtes worden ingepast. Niet
alleen het gebouw zelf speelt een rol bij het installatieontwerp,
ook de directe omgeving. Door het oppervlaktewater van de slotgracht
te gebruiken, wordt met warmtepompen de gehele benedenverdieping
op een duurzame manier voorzien van koeling.
Aanbesteding
Op het moment van de aanbesteding, is het ontwerpproces van
de hotelkamers en de algemene ruimtes nog in volle gang. Door
gebruik te maken van door Deerns opgestelde recepten, hebben
de inschrijvers tijdens de aanbestedingsfase de beschikking over
alle relevante informatie om een goede aanbieding te doen. In
de recepten wordt nauwkeurig beschreven welke hoeveelheid
techniek per gebouwdeel nodig is. Hierdoor kan de aanbesteding
plaatsvinden voordat de uiteindelijke ontwerpen klaar zijn. Deze
methode is door Deerns eerder met succes toegepast bij de aanbesteding
van het Jeroen Bosch Ziekenhuis in ’s-Hertogenbosch.
Medio 2010 opent het teachinghotel zijn deuren.

Opdrachtgever aan het woord
Pieter van Empelen (links) en Erik Lousberg
‘In de Hermitage hebben we
Het gebouw Amstelhof in Amsterdam ziet er aan de buitenzijde nagenoeg hetzelfde uit als toen het
nog een verpleeghuis was. De binnenzijde heeft de afgelopen twee jaar echter een ware metamorfose
ondergaan. Toch zal het bijna niemand van de 500.000 bezoekers van de eerste tentoonstelling in
museum de Hermitage zijn opgevallen hoeveel techniek er in het zeventiende-eeuwse pand aanwezig is.
Deerns ontwierp in samenspraak met andere ontwerppartijen, waaronder Hans van Heeswijk Architecten, de
klimaatbeheersing en de verlichtings- en beveiligingsinstallaties. Deze wordt geheel aan het oog onttrokken
maar speelt wel een belangrijke rol, zonder nauwkeurige klimaatbeheersing, geen Russische kunst.
De Hermitage aan de Amstel in
Amsterdam is met zijn brutovloeroppervlak
van 13.000 m 2 - twee tentoonstellingszalen,
diverse kleine ruimten,
twee auditoria, een café-restaurant en
meerdere winkelgedeeltes - een bijzondere
locatie te noemen. Wat een paar jaar geleden
nog een protestants-christelijk verpleeghuis
was met ruim zeventig kamers
en een grote slaapzaal, is getransformeerd
tot een kraakheldere, witte kunsthal met
twee strakke tentoonstellingsruimten.
Het dochtermuseum van zijn naamgenoot
in Sint-Petersburg opende in juni zijn deuren
en nu al zijn er bijna een half miljoen
bezoekers naar de eerste tentoonstelling
‘Aan het Russische hof’ komen kijken.
“Uit de loftuitingen van het publiek
blijkt dat ze het gebouw erg waarderen”,
weet Pieter van Empelen, projectleider
bouw bij de Hermitage. “Ze vinden het
pand nergens te ‘kinderachtig’”. Dat
komt doordat wij niet zomaar een latje
hebben gespijkerd op plekken waar de
afwerking moeilijk was. Er is met respect
voor het gebouw aan de transformatie tot
museum gewerkt. Zo zijn er bijvoorbeeld
nergens in het tentoonstellingsgebouw
systeemplafonds toegepast. Onze eisen
zijn als opdrachtgever behoorlijk hoog
geweest.” Directeur Erik Lousberg en
uitvoerend projectleider Nils Ottevanger
van Deerns kunnen die woorden bevestigen.
“Meewerken aan de renovatie van de
Hermitage was een enorm mooie uitdaging,
maar ook een moeilijke opdracht”,
aldus Lousberg. “Er zijn zware eisen
gesteld aan de techniek die nodig was.
Als je in een greenfield bouwt, is het bijna
vanzelfsprekend dat het allemaal gaat
lukken. Maar met de randvoorwaarden
die wij hier kregen, werd het een totaal
andere opgave. Het werd een grote uitdaging:
een oud gebouw, de ligging van het
pand, de materialisatie, de krappe kap-
18 | DeernsData

alle techniek gecamoufleerd’
constructie, en we mochten niks veranderen
aan de buitenkant van het gebouw.
Ik kijk nog steeds met bewondering naar
hoe het proces is verlopen.”
Klimaatbeheersing
Het voormalige verpleeghuis Amstelhof
tot museum ombouwen was duidelijk
iets anders dan op een nieuwbouwlocatie
beginnen of
in een alledaags
bestaand gebouw
aan de slag gaan.
“De eisen voor
zowel klimaat,
belichting als
beveiliging wijken
ook af”, aldus Van
Empelen. “Als je
naar de beheersing
van het klimaat
Project was moeilijke
opgave
Deerns zorgt voor vereiste
klimaatomgeving
Integrale samenwerking
was nodig
kijkt, dan wil je dat in bijvoorbeeld een
ziekenhuis regelen in specifieke ruimtes,
zoals de operatiekamers. In andere delen
volstaan dan standaardklimaatconcepten.
Bij de Hermitage moet echter bijna heel
het gebouw aan specifieke klimaateisen
voldoen.” Van Empelen legt uit dat de klimaatbeheersing
in de Hermitage prettig is
voor het comfort van de bezoekers, maar
vooral cruciaal voor het conserveren van
de kunststukken. “In de meeste westerse
musea geldt dat de relatieve luchtvochtigheid
tussen de 50 en 55 procent moet
zijn. Dan worden de kunstvoorwerpen
niet aangetast. In Rusland gelden echter
andere normen. Daar is de conditie waaronder
ze kunst bewaren
meer op de winter
gericht. De Russen
bewaren textiel,
leer en schilderijen
onder 45 procent
luchtvochtigheid.
Omdat wij zowel
kunstcollecties uit de
Hermitage in Sint-
Petersburg als uit
andere musea krijgen,
hebben wij ‘luchtfabrieken’ nodig die,
traploos regelbaar, tussen de 40 en 60
procent luchtvochtigheid kunnen leveren.
Het benodigde percentage is afhankelijk
van de tentoongestelde collectie. We gaan
vanaf 2010 elk half jaar een nieuwe tentoonstelling
openen in een van de vleugels
van de Hermitage. Dit impliceert dat we
elke zes maanden de setpoints voor luchtvochtigheid
en temperatuur, maar ook
voor verlichting opnieuw moeten instellen.
Schilderijen mogen bijvoorbeeld meer
licht krijgen dan oude kostuums. Deerns
heeft hiervoor het benodigde klimaat- en
verlichtingssysteem ontworpen.”
Luchtgordijnen
Voor Deerns kwam daar vooral op klimaattechnisch
gebied nog een moeilijkheid
bij. Het verzoek was om in de
Kerkzaal en in het café-restaurant de
ramen open te kunnen zetten, om daarmee
in de zomer een prettig binnenklimaat
te creëren. “Dat is bij wijze
van spreken vloeken in de kerk”, aldus
Lousberg. “Want hoe houd je met de
ramen open de luchtvochtigheid in het
museumgedeelte intact” De oplossing
werd gevonden in het plaatsen van luchtgordijnen,
in samenwerking met de firma
Biddle. Deerns voerde meerdere computersimulaties
en meetkamerproeven op
een schaal van 1:1 uit om te kijken hoe de
temperatuur en vochtigheidsgraad in de
tentoonstellingsruimten >>
DeernsData | 19

Erik Lousberg (links) en Nils Ottevanger bij het horizontale transport op zolder
gegarandeerd konden blijven. Zodoende
staan de museale ruimten nu onder een
beetje overdruk, waardoor lucht van buitenaf
niet zomaar naar binnen kan. Zelfs
wanneer bezoekers door de nauwelijks te
voelen gordijnen lopen, blijft het klimaat
in de tentoonstellingszalen hetzelfde.
“Er vindt in het gebouw een constante
meting plaats van koolstofdioxide, luchtvochtigheid
en temperatuur”, vertelt Nils
Ottevanger. “Daardoor weet het systeem
precies wanneer er in een bepaalde
gebouwzone een klimaatverstoring
optreedt. Op energiezuinige wijze wordt
automatisch een aanpassing gedaan. Als
er bijvoorbeeld veel mensen in een gang
staan, wordt er meer lucht ingeblazen.”
Elektra en beveiliging
De Hermitage had ook op het gebied van
elektra specifieke wensen. Van Empelen:
“We willen overal kunnen tentoonstellen.
Zodoende ligt er nu in de zalen een mooie
brede parketvloer die om de twee meter
wordt doorsneden door een goot die erin
ligt als een plank. Door de parketplank te
verschuiven kunnen we nu overal licht,
data en elektrische voeding maken. Ik
weet dat inmiddels heel wat musea die
aan het verbouwen zijn daar lichtelijk
jaloers naar kijken.” Op het gebied van
veiligheid droeg Deerns eveneens bij.
Samen met de beveiligingsman van de
Hermitage werd een principeschema
gemaakt voor een goed beveiligingsplan.
“Er is een schil uitgedokterd voor heel het
pand.” Van Empelen geeft aan dat de filosofie
van de architect erom vroeg dat alle
gebruikte techniek - voor zowel beveiliging,
elektra als klimaat - nauwelijks
tot niet zichtbaar zou zijn. “Een logische
keuze. Dit gebouw is een monument, dus
het nieuwe ontwerp moest wel passen.
Dat heeft er onder meer toe geleid dat
we niet één grote luchtfabriek voor heel
het pand hebben gemaakt, wat je vaak
ziet als oplossing. We hebben op de vier
zolderhoeken van het gebouw afzonderlijke
luchtfabrieken gebouwd. Daarmee
beperken we het horizontale luchttransport
door het gebouw. We hebben het
allemaal kunnen onderbrengen op de
zolder. Talloze aftakkingen leiden naar
de ondergelegen ruimten. Het mooie is
dat het verticale transport is weggewerkt
in binnenwanden en penanten, waardoor
je in de zalen niets ziet van de gebruikte
techniek. Ik vind dat we het gezamenlijk
bijzonder goed hebben opgepakt. Wij
hadden een visie en Deerns heeft het
uitgewerkt.”
Integrale aanpak
Dat alle installaties in een architectuur
met veel aandacht voor detail, zorgvuldig
zijn geïntegreerd, is volgens Van
Empelen en Lousberg te danken aan
het ongekende integraal ontwerp van
gebouw, architectuur, constructies en
elementen uit het interieur. “Dat was ook
noodzakelijk”, zegt Lousberg. “Anders
hadden we dit bijzondere resultaat nooit
bereikt. “Elke minieme aanpassing door
de een had uitwerking op de andere
vakdisciplines. Dat betekent dat als je
de techniek niet wilt zien, je het bouwkundig
moet oplossen. De verdikte voorzetwanden
zijn daar een goed voorbeeld
van. Door met alle hoofdontwerpers in
een intensieve ontwerpstudio alles op
elkaar integraal af te stemmen, hebben
we alle techniek zorgvuldig kunnen
camoufleren.”
Van Empelen geeft wel aan dat het integraal
samenwerken in zijn ogen niet
meteen vlekkeloos verliep. “Ik had in het
begin nog te veel te maken met accountmanagers.
Terwijl als je echt samen wilt
werken, je ervoor moet zorgen dat je in
ontwerpprocessen direct de ontwerpers
zelf aan tafel krijgt. Een accountmanager
kan nooit de specialist zijn op alle
onderdelen, maar fungeert meer als
doorgeefluik. Daarom heb ik Deerns ook
aangeraden die fase over te slaan. Zeker
in de periode van voorlopig ontwerp naar
definitief ontwerp, als je alles moet materialiseren,
heb je de specialisten nodig.
Zij zijn de aangewezen personen om te
20 | DeernsData

v.l.n.r: Nils Ottevanger, Michèle Sanders, Pieter van Empelen en Erik Lousberg in de Kerkzaal
bedenken hoe constructie en pijperij
elkaar kunnen verdragen.” Ook Lousberg
zag al snel in dat het bij de grootscheepse
renovatie van de Hermitage nodig was
om direct de specialisten naar Amsterdam
te sturen. “De architect wilde tot
in detail met de ontwerpers in gesprek
gaan. Dat is in de bouw niet gebruikelijk,
maar is bij dit soort omvangrijke
projecten wel nodig.” Terugkijkend op de
renovatie is Lousberg bijzonder tevreden.
“Het was een mooi en leerzaam project,
in de vorm van integraal ontwerpen,
detaillering en de manier van aanpak. Ik
heb ook veel waardering voor de manier
waarop de opdrachtgever het proces
heeft vormgegeven. Pieter heeft op
vriendelijke én effectieve wijze alle bij het
ontwerp en de bouw betrokken partijen
tot één team weten samen te smeden.
Natuurlijk was het op momenten geven
en nemen voor de verschillende partijen,
maar ik heb het geheel van samenwerken
als bijzonder en prettig ervaren”, zegt
Lousberg. Dat gevoel is voor Van Empelen
wederzijds. “We hebben ook over hoe
iedereen in het project stond veel met
elkaar gepraat. Dat konden we tot op
het laatst bijna vriendschappelijk blijven
doen. Er is weinig ruzie geweest binnen
het bouwteam, dat is voor een project dat
binnen twee jaar klaar moest heel bijzonder
te noemen.”
Vertrouwen behouden
Toch is Van Empelen nog niet helemaal
tevreden. “Nogmaals, onze eisen zijn hoog.
We willen nog voor het einde van dit jaar
toe naar een gebouwbeheerssysteem dat
integraal in ons risicobeheerssysteem zit.
Om dat te bereiken moeten de gebouwcomputers
die over klimaat gaan en de
beveiligingscomputers die over detectie
gaan allemaal op een centraal punt uitkomen.
We moeten het vanaf één scherm
kunnen beheren.” Vernieuwende ideeën
blijken in de realisatie echter moeizaam
tot stand te komen.
Manager gebouw en installaties Michèle
Sanders van de Hermitage geeft aan
hoe belangrijk het is dat het systeem op
deze manier gaat werken. “Ik moet aan
de Russen kunnen verantwoorden hoe
het klimaat hier is en hoe het met de
beveiliging staat. Alles moet zo stabiel
mogelijk zijn. Ik moet zorgen dat we
het vertrouwen van de Russen blijven
behouden. Dat kan alleen als ik ze elke
maand op de hoogte breng van de juiste
meet- en andere gegevens. Zonder goede
beveiliging en met teveel storingen in de
klimaatbeheersing krijgen wij geen kunst
meer .” Lousberg: “Daarom gaan wij hier
pas weg als alles optimaal werkt.”

Actueel
‘Nieuwbouw is goed,
renoveren is beter’
De herinrichting van het karakteristieke Klokgebouw is het begin van een spectaculaire metamorfose van
het gebied Strijp-S in Eindhoven. De oude fabrieksgebouwen die door Philips zijn afgestoten, krijgen een
andere bestemming. In het Klokgebouw opende Deerns onlangs zijn deuren. De oude fabriekshal waarin
bakeliet werd vervaardigd, is nu een inspirerende werkplek voor creatieve, kennisgerichte en dienstverlenende
bedrijven. Hergebruik van industrieel erfgoed is daarmee duidelijk een optie.
Het duurt nog tot minstens 2015 voordat het herontwikkelingsgebied
Strijp-S - de creatieve stad - in Eindhoven
is gerealiseerd. De tijdelijke onverharde toegangswegen veranderen
dan ook nog dagelijks en straatverlichting ontbreekt.
Een groot deel van het industriële erfgoed moet nog worden
gerenoveerd of deels gesloopt en vervangen worden door nieuwbouw.
Toch hebben al meer dan tweehonderd overwegend
kleinere bedrijven in de creatieve sector zich op Strijp-S
gevestigd. Deerns is een van de eerste grotere en gerenommeerde
bedrijven die zijn verhuisd naar het oude terrein van Philips.
Een verstandige keuze, want Strijp-S is straks ‘the place to be in
Eindhoven’. Dat beweert bestuursvoorzitter Thom Aussems van
woningcorporatie TRUDO in Eindhoven, een van de opdrachtgevers
van het herontwikkelingsproject dat tot een van de
meest grootschalige van Europa behoort. TRUDO ontwikkelt
het plandeel De Driehoek waar monumentale gebouwen als
de Machinekamer en het Veem- en Klokgebouw staan. Dit is
dé locatie om contact te krijgen met anderen en daarmee om
zaken te doen. De gehele sfeer ademt creativiteit uit. Hier
wordt je als ingenieur op nieuwe, verfrissende en andere ideeën
gebracht. Old buildings brengen nieuwe ideeën met zich mee.
Hier lukt het om anders dan anders te zijn én anders te doen -
en dat moet je durven”, aldus Aussems
Geprikkeld
Het is voor Deerns precies de reden om zich aangetrokken
te voelen tot het gebied. “We zochten een metropolitane
omgeving voor onze mensen”, zegt Jan Karel Mak, algemeen
directeur van Deerns. “We moeten geprikkeld en geïnspireerd
worden. Daarvoor moet je communiceren met, en invloeden
opdoen van, andersoortige mensen om je heen. Zo komen we
als ingenieurs meer in de maatschappij te staan. Dat is belangrijk,
want communicatie en uitwisseling van ideeën spelen
tegenwoordig een cruciale rol in ons werk.”
Dat is ook de overtuiging van Jan Dekker, president van het
Koninklijk Instituut van Ingenieurs KIVI NIRIA. De ingenieur
van de toekomst beschikt volgens hem over het zogenoemde
T-profiel: hij bezit diepgaande kennis op een bepaald terrein en
ontwikkelt zich daarnaast ook in de breedte. “We moeten goed
Deerns vestigt zich op
Strijp-S
Nieuwe locatie is mooi
voorbeeld van renovatie
in ons vak zijn,
maar ook begrip
hebben voor politiek,
economie,
sociale zaken en
cultuur. Ingenieurs
moeten
midden in de
maatschappij staan en met de tijd meegaan. Anders loop je
het risico dat je de waardering van de maatschappij verliest of
wordt ingehaald door andere landen als China waar het aantal
ingenieurs dat per jaar afstudeert, enorm toeneemt.”
Maar behalve de interactie met andere doelgroepen speelde
voor Deerns ook de eigen visie op duurzaamheid in nieuwbouwen
renovatieprojecten mee. Mak: “Ons motto is: nieuwbouw
is goed, renoveren is beter. Nu we daadwerkelijk in dit schitterende
gerenoveerde pand zitten kan ik deze stelling alleen
maar met kracht verdedigen. Sommige gebouwen verdienen het
om opgeknapt te worden. Strijp-S wordt een mooi eerbetoon
22 | DeernsData

aan de Philips-historie van deze stad. Maar ook de renovatie
van het verpleeghuis Amstelhof in Amsterdam, waar nu de
Hermitage is gevestigd, en het concertgebouw De Doelen
in Rotterdam, zie ik als mooie voorbeelden waaraan wij als
Deerns hebben kunnen meewerken.”
Industriële ambiance
Aussems benadrukt dat de industriële ambiance het gebied
Strijp-S zo bijzonder maakt. “Voor de een is de architectuur
aantrekkelijk, de ander vindt het rijke verleden van Philips
prachtig. Welk gevoel dit gebied ook oproept, ik vind dat we er
vooral zuinig op moeten zijn. We hebben in Nederland niet veel
van dit soort complexen. Zeker niet zo groot als Strijp-S.”
Strijp-S beslaat in totaal 27 hectare industrieel gebied. Het
stedenbouwkundig plan omvat 440.000 m 2 , in een combinatie
van te handhaven en nieuw te bouwen gebouwen. “De industriële
ambiance hebben we, maar om het gebied aantrekkelijk te
maken voor grote groepen mensen, is het belangrijk dat we
fijnmazigheid en intimiteit toevoegen. Het zijn geweldige panden,
maar als je er lang naar kijkt wordt je er toch diepbedroefd
van. Ze zijn zo groot, kolossaal en grofmazig. Ze worden niet
onmiddellijk gezellig als je er met tien mensen gaat zitten. We
moeten er daarom vooral voor zorgen dat het een prettige plek
wordt om te wonen, te werken en te recreëren. Het hoeft geen
Bossche binnenstad te worden, maar we moeten hier wel in de
zon kunnen zitten zonder dat we wegwaaien.”
Deerns Eindhoven geopend met symposium
Deerns Eindhoven is sinds 12 oktober officieel gevestigd
in het Klokgebouw op Strijp-S in Eindhoven, een
voormalige Philips-fabriek die is omgebouwd tot een
multifunctioneel complex. Burgemeester Rob van
Gijzel van Eindhoven opende de vestiging door samen
met algemeen directeur Jan Karel Mak en vestigingsdirecteur
Norbert van Berckel een klok te luiden.
Voorafgaand aan de opening werd een symposium
gehouden. Bestuursvoorzitter Thom Aussems van
woningcorporatie TRUDO, president Jan Dekker van
het Koninklijk Instituut van Ingenieurs KIVI NIRIA en Jan
Karel Mak spraken over het hergebruik van industrieel
erfgoed en het vak van ingenieur. Daarbij werd het
herontwikkelingsgebied Strijp-S als sprekend voorbeeld
genomen.
Vestiging Deerns Eindhoven
Grootstedelijk
Om fijnmazigheid en intimiteit te creëren moet Strijp-S een
grootstedelijke uitstraling krijgen. Aussems: “Dat houdt een
mix van functies in die op de eerste plaats begint met wonen.
Want als er niet gewoond wordt, gaat het verkeerd, dan krijg
je een museum. Daarom moeten wij zorgen dat er hier een
dynamische wisselwerking komt tussen bewoners, bedrijven
en bezoekers.” De komst van retail is een ander onderdeel van de
mix. “Wonen is leuk, maar je moet er ook iets kunnen krijgen.
Het is goed als mensen uit interesse het gebied komen bezoeken.
Er zijn bijzondere horeca en internationale festivals nodig. We
moeten het zo zien te organiseren dat er authentiek nieuwe
functies in komen die verrassen, verbazen en verwonderen.”

Kort Nieuws
De bouw van het drijvende paviljoen De Autarc is een feit.
Tijdens een perslunch bij Architectenbureau Paul de Ruiter
op 12 november ondertekenden alle betrokken partijen het
contract. Het expo- en kantoorpaviljoen is een toonbeeld
van duurzaamheid. Naar aanleiding van de pre-assessment
voor Breeam wordt het label ‘Outstanding’ nagestreeft. Dit is
een primeur voor Nederland!
Drijvend paviljoen Autarc
verwacht BREEAM-label
‘Outstanding’
Deerns is verantwoordelijk voor het ontwerp van het
autarkisch concept en de installatietechniek hierachter.
Het paviljoen bevat na realisatie een brandstofcel die
dienst doet als mini-WKK. Verder wordt er energie opgewekt
met in het platte dak geïntegreerde PV-panelen. Ook een
kleine windturbine levert energie. Voor de verwarming en
koeling wordt gebruikgemaakt van warmte-uitwisseling met
het oppervlaktewater. Kortom; de Autarc streeft naar - én
bereikt, zoals de naam al impliceert - onafhankelijkheid in zijn
energievoorziening!
Het bouwteam bestaat uit de top van de Nederlandse
bouw wat betreft duurzaamheid. Architectenbureau Paul
de Ruiter heeft bewezen dat comfortabel en milieuvriendelijk
bouwen tot prachtige resultaten kan leiden. DHV
B.V. verzorgt het projectmanagement. Ballast Nedam en
TBI Techniek zijn de uitvoerende partijen. Verosol regelt
de energiebesparende zonwering. FacilityLinQ is verantwoordelijk
voor de duurzame designinrichting. De Bouwer
& Partners is initiator van de Autarc. Deerns ontwerpt de
eigen energievoorziening en watersystemen.

Hoog bezoek bij
Deerns op Municipàlia
Dit jaar vond de 15 de toonaangevende
vakbeurs Municipàlia
plaats in het Spaanse Lleida. Een beurs
die zich volledig richt op de gemeentelijke
overheidsmarkt. Op initiatief van het
Nederlandse consulaat in Spanje is er een
Holland paviljoen georganiseerd waar
Nederlandse bedrijven zich konden presenteren.
Deerns Spanje was er daar één
van. In Nederland heeft Deerns ruime
ervaring met overheidsprojecten.
Te denken valt aan projecten als de duurzame
energievoorziening voor woonwijken
als Duindorp in Scheveningen
en Presikhaaf in Arnhem. Ook in Spanje
hebben veel gemeenten duurzaamheid
hoog in het vaandel staan en zoekt men
naar innovatieve oplossingen om het
energieverbruik en de CO 2 uitstoot naar
beneden te krijgen. Bij de Deerns-presentatie
werd dan ook uitgebreid stil gestaan
bij eerdergenoemde projecten en werden
zaken als Trias Energetica, BREEAM
en het ontwerpconcept voor La Llotya
gepresenteerd. Voor deze nieuwe congreshal
in Lleida hebben de adviseurs van
Deerns, Macanoo Architecten in 2004
ondersteund bij het conceptontwerp voor
de uitgeschreven ontwerpwedstrijd. De
jury was unaniem. Het ontwerp werd
geroemd vanwege de stedenbouwkundige
opzet, de heldere logistiek en de ecologische
duurzaamheid. Op dit moment
wordt de laatste hand gelegd aan het
nieuwe gebouw.
De burgermeester van Lleida (r) en de Nederlandse consul
De beursdeelname van Deerns was succesvol.
Naast veel belangstelling van
diverse Spaanse gemeenten, was er ook
hoog bezoek. De burgemeester van Lleida
- en de Nederlandse Consul - de heer
J. van der Gaal - brachten een bezoek
aan de stand van Deerns.

Projectnieuws
Herinrichting Rotterdamse
Schouwburg
De prestaties van Deerns bij de renovatie van De Doelen zijn niet onopgemerkt
gebleven. De overbuur van het concertgebouw, de Rotterdamse Schouwburg,
staat aan de vooravond van een complexe renovatie en heeft de expertise van
Deerns ingeschakeld. De opstelling van het programma van eisen, het maken van
het voorlopig ontwerp en de begeleiding van de aanbesteding behoren tot de
scope van het project. Verder heeft Deerns tijdens het definitief ontwerp, de
besteksfase en de uitvoering een toetsende rol (Design en Construct).
Na 21 jaar intensief gebruik is de
Schouwburg toe aan een renovatie.
Behalve de gebruikelijke slijtage die is
opgetreden, voldoen sommige installaties
niet meer aan de eisen van deze tijd. De
renovatie wordt meteen aangegrepen
om het gebouw functioneler te maken.
Zo worden de centrale hal en de foyer
verbouwd en geschikt gemaakt om voorstellingen
te geven. Extra uitdaging: alle
aanpassingen moeten met respect voor de
oorspronkelijke en eigenzinnige architectuur
van Wim Quist worden ontwikkeld.
Duurzaamheid
Op het gebied van duurzaamheid worden
ook stevige eisen gesteld. Binnen de
gemeente Rotterdam is de doelstelling
geformuleerd om tot 2025 jaarlijks 3 procent
in energieverbruik te reduceren ten
opzichte van het normverbruik (huidig
verbruik). Om aan deze eis te voldoen
hebben de specialisten van Deerns tal
van installatietechnische maatregelen
genomen. Zo worden de hal en de foyer
voorzien van een nieuwe luchtbehandelingsinstallatie
waarbij de toevoer van
ventilatielucht afhankelijk is van het
aantal aanwezige personen. Op basis
van CO 2 -metingen wordt de hoeveelheid
benodigde ventilatielucht berekend en
toegevoerd. Hierdoor werkt het systeem
slechts beperkt op volle capaciteit - de
gelijktijdigheid wordt optimaal benut -
en wordt fors bespaard op het energieverbruik
t.o.v. de oude situatie.
Theaterverlichting
Innovatie in de verlichting draagt tevens
bij aan de energiebesparing. Naast de
algemene verlichting wordt in de hal
theaterverlichting aangebracht. Waar
mogelijk wordt energiezuinige verlichting.
Naast de geavanceerde theaterverlichting
komen er in deze ruimten aansluitpunten
voor kassa- en baropstellingen.
In de zomer van 2010 is de Schouwburg
enkele maanden gesloten (van medio juni
tot eind augustus). Tijdens deze korte
periode moeten alle werkzaamheden
worden uitgevoerd. In september 2010
zal de nieuwe flexibele Schouwburg zijn
deuren openen voor het publiek en voldoen
aan de duurzaamheidsdoelstelling
van de gemeente Rotterdam.

Column
Jan Paul van Soest is zelfstandig
consultant en richt zich op visievorming
en kennismanagement ten behoeve
van complexe veranderprocessen naar
duurzaamheid.
Tijd voor besparing
Dit is het dominante beeld van de manier waarop energiebesparing
in de gebouwde omgeving wordt aangepakt:
een lappendeken van instrumenten en benaderingswijzen,
en een bonte verzameling van spelers, belanghebbenden en
betrokkenen. Bestuurlijke drukte, heet zoiets. Of bestuurlijke
spaghetti. Kijk alleen maar naar de website van het programma
‘Meer met minder’, www.meermetminder.nl. Vermoedelijke
oorzaak: stapjes voorwaarts maken lukt alleen maar via het
roemruchte poldermodel, waar iedereen met iedereen zaken
moet doen en iets van zijn gading uit de onderhandelingen
meent te moeten halen. We mogen dat soort processen al niet
eens onderhandelingen noemen trouwens, alleen ‘overleg’,
maar dat verandert niets wezenlijks aan de situatie.
Zo gaat het dan: uit de bestaande patronen, werkwijzen,
afspraken en machtsverdeling komt geleidelijk een nieuwe
wens of noodzaak naar voren. De laatste jaren is dat het
belang van het tegengaan van klimaatverandering. En omdat
de bestaande bouw nogal wat energie slurpt, komt daarop een
accent te liggen. Uit de Haagse regionen klinkt de roep om verandering,
er worden doelen gesteld, en vervolgens begint het
zwartepietenspel om de uitvoering. Geen enkele partij zit erop
te wachten plots een stevige extra taak in de schoenen geschoven
te krijgen, vooral niet als daar geen even stevige financiële
bijdrage tegenover staat. Maar Money’s too tight to mention,
om met Simply Red te spreken, dus de budgetten die van rijkswege
beschikbaar zijn, staan niet in verhouding tot de doelen.
Dan moeten de uitvoerders dus zelf bijpassen, maar daar passen
ze wel voor op, en uiteindelijk passen ze er voor.
Dus wordt er overlegd van Vaals tot Vlieland, en van Termunterzijl
tot Terneuzen, iedereen zegt toe zich maximaal in te
spannen, binnen de eigen mogelijkheden en verantwoordelijkheden,
en het resultaat is een convenant zonder tanden en een
uitvoeringsorganisatie met beperkte middelen en mandaat. Die
mag ‘aanjagen’, adviseren, stimuleren en faciliteren dat het een
aard heeft, maar kan de actoren niet echt aansturen en geen
sancties opleggen bij falen.
Intussen is die arme woonconsument in zijn tochtige woning
nog steeds aan zichzelf overgeleverd als hij zijn energiegebruik
wil terugbrengen. Dat kost zoveel tijd, moeite, energie en ergernis,
dat maar weinigen dat kunnen en willen opbrengen. Het
is tijd voor een full-service nationaal besparingsbedrijf, dat de
consument volledig ontzorgt, alles voor hem regelt en alle kosten
en vooral besparingen direct verrekent met de voorschotten
van het energiebedrijf. Weg met de bestuurlijke spaghetti,
leve de nieuwe grootse en meeslepende uitvoeringsorganisatie.
DeernsData | 27

Colofon
Skyline van Shanghai
Deerns actief
in China
Ondanks de wereldwijde crisis
groeit de Chinese economie nog
steeds in snel tempo. Multinationals
investeren onder andere in hoogwaardige
onderzoeks- en productiefaciliteiten,
waarbij hoge eisen worden gesteld aan
luchtbehandeling, reinheid van productie
en de afscherming van medewerkers
van gevaarlijke stoffen. Deerns speelt
in op de groeiende Chinese vraag naar
hoogwaardige Europese kennis op deze
gebieden door samen met Karsten Cleanroom
Systems de Chinese markt te betreden
onder de naam Deerns & Karsten
Engineering.
Karsten Cleanroom Systems ontwikkelt
en produceert cleanroomelementen als
deuren, wanden en plafonds en is al meer
Deerns & Karsten Engineering tijdens de China International
Pharmaceutical Industry Exibition in Shanghai
dan vijftien jaar actief in China. Deerns
heeft de technische kennis op ontwerpen
gebruikersniveau van cleanroomen
laboratoriumprocessen. Door de
marktkennis en de technische kennis
te bundelen, is een bedrijf ontstaan dat
snel met opdrachtgevers op conceptueel
niveau kan meedenken over gewenste
oplossingen voor onderzoeks- en productiefaciliteiten.
Deerns & Karsten
Engineering is gevestigd in Shanghai.
Hier is het grootste deel van de Chinese
farmaceutische industrie gevestigd.
De eerste opdracht, een ‘design-review’
van een BSL3-productiefaciliteit voor
vaccins, is inmiddels met succes
afgerond. Meer informatie
www.deernskarsten.com