brochureMantelzorgondersteuning_middenholland - Invoering Wmo
brochureMantelzorgondersteuning_middenholland - Invoering Wmo
brochureMantelzorgondersteuning_middenholland - Invoering Wmo
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Intergemeentelijk samenwerkingsorgaan<br />
Midden-Holland<br />
Mantelzorgondersteuning<br />
in Midden-Holland<br />
projectvoorbeelden
Voorwoord<br />
Sinds 1 januari 2007 zijn gemeenten verantwoordelijk voor de ondersteuning<br />
van mantelzorgers en vrijwilligers. Op die datum werd de<br />
<strong>Wmo</strong> van kracht, de Wet maatschappelijke ondersteuning die voor het<br />
eerst mantelzorgers en vrijwilligers een wettelijke erkenning geeft. We<br />
zien nu al dat de komst van deze wet veel bewustzijn heeft gecreëerd<br />
over de belangrijke bijdrage die mantelzorgers en vrijwilligers aan de<br />
samenleving leveren. Steeds meer mensen onderkennen dat de zo veel<br />
besproken civil society staat of valt met de inzet van mantelzorgers en<br />
vrijwilligers.<br />
Omdat het echter een nieuwe taak is, zijn veel gemeenten nog wel zoekende<br />
naar de vormen van ondersteuning die tegemoetkomen aan de<br />
wensen van burgers. Midden-Holland is één van de proeftuinregio’s waar<br />
samenwerkende gemeenten pilotprojecten hebben ontwikkeld om juist<br />
dit uit te zoeken. In de brochure die voor u ligt, kunt u lezen wat er in<br />
Midden-Holland – mede ondersteund door de provincie Zuid-Holland –<br />
op dit gebied is bereikt of nog in ontwikkeling is.<br />
Ik wens gemeenten veel succes met de uitvoering van de <strong>Wmo</strong>.<br />
Ik hoop dat deze brochure daarbij inspirerend werkt!<br />
Tonny van de Vondervoort,<br />
Gedeputeerde Zorg & Welzijn in de provincie Zuid-Holland
Mantelzorgondersteuning<br />
<br />
Naam project<br />
Financier<br />
Uitvoerder<br />
Partners<br />
Contact<br />
: Werkenden ondersteunen Mantelzorgers<br />
: VWS (ontwikkelpilot)<br />
: Gemeente Nieuwerkerk aan den IJssel/Informele Zorg<br />
: NPV, vrijwilligersvacaturebank, Zorgcentrum Chrysanthemum,<br />
Adviesaad gehandicaptenbeleid, gemeente Nieuwerkerk aan<br />
den IJssel<br />
: Berthilde Borreman, Gemeente Nieuwerkerk aan den IJssel,<br />
b.borreman@nieuwerkerk-ijssel.nl<br />
Aanleiding<br />
• er komt op termijn een tekort aan vrijwilligers en mantelzorgers zullen<br />
steeds zwaarder belast worden<br />
• werk en mantelzorg worden vaak beschouwd als twee verschillende<br />
domeinen<br />
Beschrijving project<br />
De oorspronkelijke bedoeling van dit project was werkenden te werven<br />
ter ondersteuning van de mantelzorger. Dat doel bleek halverwege de rit<br />
niet haalbaar, omdat het lastig was een goede ingang te vinden voor het<br />
werven van vrijwilligers op de werkvloer. Tegelijkertijd gaven verschillende<br />
vrijwilligersorganisaties aan dat jonge werknemers steeds vaker<br />
bereid zijn om vrijwilligerswerk te doen. Gekozen werd daarom voor een<br />
bewustwordingscampagne. Bij drie werkgevers zijn enquêtes uitgezet op<br />
het thema “mantelzorg” en het thema ”vrijwilligers”. Van de uitkomsten<br />
daarvan is een rapport beschikbaar. Daarnaast is ervoor gekozen via de<br />
plaatselijke krant, door interviews met werkende mantelzorgers, aandacht<br />
te vragen voor werk en mantelzorg.<br />
Aandachtspunten/observaties<br />
• insteek via werkgever is lastig<br />
• lokaal niveau is te klein<br />
• landelijke regelingen ook niet de enige oplossing, maatwerk is belangrijk<br />
• gemeente is ook werkgever
Mantelzorgondersteuning<br />
Naam project<br />
Financier<br />
Uitvoerder<br />
Partners<br />
Contact<br />
: Schoonhovense senioren zorgen voor Mantelzorgers<br />
: VWS (ontwikkelpilot) en Provincie Zuid-Holland (RAS)<br />
: Gemeente Schoonhoven (in samenwerking met anderen)<br />
: Informele Zorg, Civiq, Zorgberaad Midden-Holland,<br />
De zonnebloem, SWOS, Stichting AMW Kwadraad<br />
: Mariëlle van Gemeren, gemeente Schoonhoven,<br />
mvangemeren@schoonhoven.nl<br />
Aanleiding<br />
• op termijn wordt voorzien dat er een tekort is aan vrijwilligers door<br />
de vergrijzing<br />
• de koppeling tussen mantelzorg ondersteuning en vrijwilligerswerk is<br />
nog te weinig gelegd<br />
• er is nog geen goede infrastructuur om vraag en aanbod op elkaar af<br />
te stemmen.<br />
Beschrijving project<br />
Via verschillende methodieken wordt gewerkt aan een goede infrastructuur<br />
voor het vrijwilligerswerk. Daarbinnen worden nieuwe initiatieven<br />
ontwikkeld om vitale oudere vrijwilligers in te zetten om overbelasting in<br />
de mantelzorg tegen te gaan. Daarbij worden drie deelprojecten gedifferentieerd:<br />
een ambassadeursproject, waarbij bestaande vrijwilligers via<br />
wervingstechnieken potentiële vrijwilligers proberen te motiveren om ook<br />
vrijwilligerswerk te gaan doen. Deskundigheidsbevordering voor vrijwilligers<br />
en mantelzorgers en praktische ondersteuning van mantelzorgers<br />
door vrijwilligers, bijvoorbeeld door een klussendienst of hand- en spandienst.<br />
Aandachtspunten/observaties<br />
• vitale ouderen vormen een belangrijk potentieel, er zijn veel<br />
vrijwilligers te vinden<br />
• gemeente heeft vooral de functie van het leggen van verbindingen<br />
• betrokkenheid van gemeente stimuleert en genereert samenwerking<br />
tussen partijen<br />
• combinatie van vrijwilligersorganisatie en professionele ondersteuning<br />
is sterk
Mantelzorgondersteuning<br />
<br />
Deskundigheidsbevordering vrijwilligers
Mantelzorgondersteuning<br />
Naam project<br />
Financier<br />
Uitvoerder<br />
Partners<br />
Contact<br />
: Mantelzorgpanel<br />
: Provincie Zuid-Holland<br />
: Tympaan Instituut<br />
: Mantelzorgers<br />
: Wendy Buysse, Tympaan Instituut, wbuysse@tympaan.nl<br />
Aanleiding<br />
De provincie Zuid-Holland wil de belangenbehartiging van mantelzorgers<br />
ondersteunen en mantelzorgers een stem geven in de beleidsontwikkeling<br />
voor mantelzorgers. Omdat mantelzorgers vaak niet zijn aangesloten bij<br />
een belangenvereniging zijn mantelzorgpanels in gesteld om hun mening,<br />
behoefte en wensen te peilen over voor hen relevante onderwerpen.<br />
Beschrijving project<br />
Een mantelzorgpanel is een groep mantelzorgers die met enige regelmaat<br />
en gedurende langere tijd met een bepaalde methodiek wordt bevraagd<br />
over uiteenlopende beleidszaken. Het mantelzorgpanel heeft 68 leden uit<br />
12 gemeenten (Ouderkerk niet). Het panel wordt 2 keer per jaar via (vooral)<br />
schriftelijke enquête bevraagd over verschillende onderwerpen, zoals<br />
de mantelzorger in het indicatieproces, de behoeften van mantelzorgers<br />
dichtbij huis en de inzet van vrijwilligers. Het stelt belangenbehartigers in<br />
staat de behoeften van hun achterban te kennen, en het geeft beleidsmakers<br />
input om beleid te laten aansluiten bij de burgers. Deze panels<br />
zijn er ook voor senioren en GGZ-cliënten. Op dit moment wordt in de<br />
regio Midden-Holland nagedacht over de rol van deze panels in de <strong>Wmo</strong>.<br />
Aandachtspunten/observaties<br />
• de link tussen regionale panels en het lokale <strong>Wmo</strong>-beleid van de<br />
gemeente is niet eenvoudig te leggen<br />
• het werven van mantelzorgers voor participatie in een panel is best<br />
lastig, met name het voor elkaar krijgen van participatie van mantelzorgers<br />
uit elke gemeente
Mantelzorgondersteuning<br />
<br />
Naam project<br />
Financier<br />
Uitvoerder<br />
Partners<br />
Contact<br />
: Onderzoek ondersteuning Mantelzorg Boskoop en<br />
Waddinxveen<br />
: Provincie Zuid-Holland (RAS)<br />
: Tympaan Instituut<br />
: Gemeente Boskoop, gemeente Waddinxveen<br />
: Jos de Wit, Tympaan Instituut, jdewit@tympaan.nl<br />
Aanleiding<br />
• ontbreken van een lokaal netwerk van Informele Zorg in Boskoop en<br />
Waddinxveen<br />
• uitkomsten van regionaal onderzoek houden geen rekening met lokaal<br />
vraag en aanbod<br />
• onduidelijkheid over de juiste schaal van mantelzorgondersteuning,<br />
lokaal of regionaal<br />
Beschrijving project<br />
Onderzocht wordt hoe de gemeenten de verwachte vraag naar mantelzorgondersteuning<br />
het best kan beantwoorden en wat daarbij lokaal<br />
moet worden aangeboden en wat regionaal. Via literatuuronderzoek, een<br />
schriftelijke enquête, gegevensanalyse en discussiebijeenkomsten in beide<br />
gemeenten, wordt vraag en aanbod van mantelzorgondersteuning in kaart<br />
gebracht in een eindrapportage.<br />
Aandachtspunten/observaties<br />
• er zijn heel veel organisaties die lokaal iets met mantelzorg te maken<br />
(kunnen) hebben<br />
• het is lastig om een goede respons te krijgen<br />
• er is lokaal heel veel aanbod, als het gaat om mantelzorgondersteuning<br />
• bepaalde doelgroepen: GGZ, dementie en ouders van kinderen met<br />
een handicap/opvoedingsproblematiek worden nog onvoldoende onder<br />
steund, met name als het gaat om respijtzorg
Mantelzorgondersteuning<br />
Naam project<br />
Financier<br />
Uitvoerder<br />
Partners<br />
Contact<br />
: Buurtzorg<br />
: Provincie Zuid-Holland (RAS) en Federatie van<br />
Woningcoöperaties<br />
: Informele Zorg Midden-Holland<br />
: vijf Krimpenerwaardgemeenten, Stichting coördinerend<br />
ouderenbeleid Vlist, Zorgberaad Midden-Holland,<br />
lokale organisaties<br />
: Anja Jansen, Informele Zorg, a.jansen@vierstroom.nl<br />
Aanleiding<br />
• het behoud van een veelzijdig vrijwilligersleven staat onder druk door<br />
toegenomen eisen, bureaucratie en ingewikkelde wet- en regelgeving<br />
• door de <strong>Wmo</strong> wordt van de gemeente gevraagd zich in te zetten voor<br />
deelname van kwetsbare burgers aan de maatschappij<br />
• mantelzorgers worden soms te zwaar belast<br />
Beschrijving project<br />
Het doel is te komen tot realisatie van buurtzorg, waarbij zorgvragers in<br />
de thuissituatie ondersteund worden. Mensen in de buurt, met name mensen<br />
die nog niet actief zijn, worden geactiveerd om zich in te zetten voor<br />
hulpbehoevenden in de buurt.<br />
Er worden contactpersonen ingezet (20 buurtbewoners) die het aanspreekpunt<br />
zijn in hun straat voor Buurtzorg. Via folders zijn alle inwoners van<br />
Stolwijk op de hoogte gesteld. Op de lagere scholen wordt een themaweek<br />
Buurtzorg georganiseerd.<br />
Aandachtspunten/observaties<br />
• de samenwerking met andere vrijwilligersinitiatieven<br />
• hulpvraag blijft achter bij hulpaanbod. Via intermediairen: woonvormen,<br />
woningbouwvereniging, verzorgingshuizen, thuiszorg wordt geprobeerd<br />
vraag en aanbod meer in evenwicht te brengen
Mantelzorgondersteuning<br />
<br />
Naam project<br />
Financier<br />
Uitvoerder<br />
Partners<br />
Contact<br />
: Jong in Beeld<br />
: VWS (ontwikkelpilot), Provincie Zuid-Holland (RAS)<br />
: Informele Zorg<br />
: diverse scholen voor voortgezet onderwijs en zorginstellingen<br />
: Ineke van Os, Informele Zorg, i.vanos@vierstroom.nl<br />
Aanleiding<br />
• er is weinig samenhang in de samenleving tussen jong en oud<br />
• er dreigt op termijn door de vergrijzing een tekort aan vrijwilligers<br />
te ontstaan<br />
Beschrijving project<br />
Via verschillende methodieken worden jongeren gestimuleerd zich in te<br />
zetten specifiek ter ondersteuning van de mantelzorger. Dit gebeurt met<br />
name intramuraal, maar ook extramuraal. De jongere brengt tijd door<br />
met de cliënt, waardoor de mantelzorger ontlast wordt. Deze tijd wordt<br />
besteed aan een bepaalde klus, of het maken van een levensboek/ foto en<br />
verhalenboek. Naast 1 op 1 contacten, is er ook groepsinzet, bijvoorbeeld<br />
rond de bereiding van maaltijden en activiteiten als bijvoorbeeld rolstoeldansen.<br />
De werving van de jongeren vindt plaats via scholen, internet en<br />
lokale kranten.<br />
Aandachtspunten/observaties<br />
• jongeren goed inzetbaar voor ondersteuning mantelzorgers (indirect)<br />
• projecten dragen bij aan samenhang in de samenleving<br />
• 1:1 aanbod heel arbeidintensief<br />
• groepscultuur (N:N) in enkel geval negatief<br />
• sterke identiteit verbindt vraag en aanbod<br />
• klussen op maat (opleidingsniveau belangrijk)<br />
• stedelijk of landelijk gebied maakt verschil<br />
• gemeente als regievoerder: belangrijk<br />
• op de basisschool beginnen
Mantelzorgondersteuning<br />
Naam project<br />
Financier<br />
Uitvoerder<br />
Partners<br />
Contact<br />
: Pilotproject “Het ouderenhuis ”Rumah Orang tua tua”<br />
: Provincie Zuid-Holland (RAS)<br />
: Informele Zorg<br />
: Gemeente Moordrecht, platform Molukse Ouderenadviseurs,<br />
Vierstroom, Meander, GWBM (woningstichting Moordrecht),<br />
Zorgberaad Midden-Holland<br />
: Guido Blom, Informele Zorg Midden-Holland,<br />
g.blom@vierstroom.nl<br />
Aanleiding<br />
• onbekendheid van Molukse ouderen met de zorgvoorzieningen<br />
• overbelasting Molukse ouderen door sterk traditioneel familiegebonden<br />
zorg<br />
Beschrijving project<br />
Het pilotproject ‘Het ouderhuis / Rumah Orang tua tua’ is er op gericht om<br />
m.n. Molukse ouderen zo lang mogelijk actief en zelfstandig te houden.<br />
Daarbij tevens Molukse mantelzorgers te ontlasten zonder dat ingeleverd<br />
wordt op kwaliteit en kwantiteit van de geboden zorg.<br />
Er wordt een huiskamerproject gerealiseerd waarin ouderen worden<br />
opgevangen in eigen culturele sfeer en omgeving. Uitgaande van persoonlijke/culturele<br />
interesses van de deelnemers worden activiteiten ondernomen<br />
en met actieve ondersteuning de mogelijkheden voor gezamenlijke<br />
zelfzorg geoptimaliseerd.<br />
Een praktijkboek wordt gemaakt met daarin een beschrijving van ervaringen<br />
met aanpak, opzet en werkwijze in deze pilot.<br />
Aandachtspunten/observaties<br />
• project lijkt kleinschalig, maar het bleek lastig de betrokken partijen bij<br />
aanvang van het project op één lijn te krijgen.<br />
• integratie van de doelgroep in de maatschappij door ook Nederlandse<br />
ouderen de mogelijkheid tot participatie te bieden
Mantelzorgondersteuning<br />
<br />
Naam project<br />
Financier<br />
Uitvoerder<br />
Partners<br />
Contact<br />
: BRAVO<br />
: Provincie Zuid-Holland<br />
: Zorgberaad Midden-Holland<br />
: Woningstichting Mozaïek Wonen, Vrouw en Belang, Impuls,<br />
de Moskee vereniging, Allochtone Adviesraad, St. Dunya,<br />
R en M en Zorgbelang<br />
: Moustapha El Baroudi, Zorgberaad Midden-Holland,<br />
info@zorgberaadmh.nl<br />
Aanleiding<br />
• het gebrek aan aansluiting van allochtone initiatieven in het “gewone”<br />
vrijwilligerswerk<br />
• het ontbreken van samenhang tussen verschillende bevolkingsgroepen<br />
in bepaalde wijken<br />
Beschrijving<br />
In de wijken Korte Akkeren en Oosterwei in Gouda wordt door een consulent<br />
van Marokkaanse afkomst directe ondersteuning geleverd aan grote<br />
en kleine vrijwilligersinitiatieven. Die ondersteuning wordt vooral geboden<br />
aan vrijwilligers die niet of nauwelijks aansluiting kunnen vinden bij de<br />
reguliere organisaties. Daar waar mogelijk probeert de consulent dwarsverbanden<br />
te leggen. De consulent werkt rechtstreeks voor de vrijwilligersinitiatieven<br />
en helpt ze o.a. bij kadervorming, subsidieverzoeken,<br />
projectuitwerking e.d. Ze houdt spreekuur in de wijken.<br />
Aandachtspunten/observaties<br />
• professionele ondersteuning voor structuur en sturing is noodzakelijk<br />
• afstemming is een voorwaarde, samenwerking geen doel op zich<br />
• consulent heeft affiniteit met doelgroep en beschikt over de juiste<br />
vaardigheden<br />
• voorziet in een duidelijke behoefte vanuit de vrijwilligers zelf
10 Mantelzorgondersteuning<br />
Naam project<br />
Financier<br />
Uitvoerder<br />
Partners<br />
Contact<br />
: Dementie Zorgketen Midden-Holland: verbeteren ondersteuning<br />
mantelzorger<br />
: VWS (Landelijk Dementieprogramma)<br />
: Transmuraal Netwerk Midden-Holland<br />
: Zorgpartners Midden-Holland, Vierstroom,<br />
Groene Hartziekenhuis, GGZ-Midden-Holland, Alzheimer<br />
afdeling Midden-Holland<br />
: Lisette van Dingenen, Transmuraal Netwerk Midden-Holland,<br />
lisette.van.dingenen@ghz.nl<br />
Aanleiding<br />
• onvoldoende ondersteuning Mantelzorgers<br />
• ontbreken van tijdige diagnostiek<br />
• gebrek aan continuïteit binnen de zorgketen<br />
Het project gaat over de drie knelpunten. Met betrekking tot de mantelzorgondersteuning<br />
wordt ingezoomd op het eerste knelpunt. Mantelzorgers van<br />
dementerenden vragen uit zichzelf niet om ondersteuning. Te lang doorgaan<br />
waardoor uiteindelijk een crisis ontstaat, komt regelmatig voor.<br />
Beschrijving project<br />
In Midden-Holland is gekozen voor een actieve benadering van mensen die er<br />
anders niet om zouden vragen via de praktijkondersteuner (met een verpleegkundige<br />
achtergrond) van de huisarts. Aan het eind van het project zijn<br />
minimaal 15 gediagnosticeerde patiënten en hun mantelzorgers uit huisartsenpraktijk<br />
A, B en C tweemaal thuis bezocht door de POH van hun eigen<br />
huisarts. Tijdens dit huisbezoek is een (speciaal voor dit project te ontwikkelen)<br />
protocol gevolgd, waarbij de volgende punten aan bod zijn geweest:<br />
benodigde ondersteuning van de mantelzorger (professioneel, informeel),<br />
voorlichtingsmaterialen waaronder de Dementiegids.<br />
Aandachtspunten/observaties<br />
• afhankelijkheid van de goodwill van de huisarts<br />
• voldoende expertise van de verpleegkundige
Mantelzorgondersteuning 11<br />
Naam project<br />
Financier<br />
Uitvoerder<br />
Partners<br />
Adviseur<br />
Contact<br />
: Versterking ondersteuning mantelzorgers dementie<br />
: Zorgberaad Midden-Holland (Provincie Zuid-Holland)<br />
: Zorgbelang ZHZM, locatie Gouda<br />
: Informele Zorg, Alzheimer afdeling Midden-Holland<br />
: GGZ Midden-Holland<br />
: Annette Geelink, Zorgbelang ZHZM,<br />
ageelink@zorgbelang-zhzm.nl<br />
Aanleiding<br />
• opzetten van gespreksgroepen voor partners van beginnend dementerenden<br />
• werving en training van vrijwilligers ter assistentie<br />
Het project is een aanvulling op het project dementie zorgketen Midden-<br />
Holland. Het wil de bewustwording van mantelzorgerschap vergroten en<br />
de rol van vrijwilligers voor mantelzorgers van dementerende patiënten<br />
versterken.<br />
Beschrijving project<br />
Het project wil ondersteuning bieden aan partners van dementerende<br />
patiënten. Vrijwilligers spelen hierbij een belangrijke rol. Professionals<br />
worden samen met vrijwilligers getraind om groepsgesprekken te houden<br />
met partners van beginnend dementerenden. Uit informatie van de Alzheimercafé’s<br />
kwam naar voren dat deze groep (na de diagnose kom je buiten<br />
en dan …) hier veel behoefte aan heeft en dit gemist wordt in de regio.<br />
Aandachtspunten/Observaties<br />
• inbedden bij bestaande organisaties (structurele financiering/faciliteiten)<br />
• samenwerking en afstemming met organisaties die op dit terrein actief zijn
12 Mantelzorgondersteuning<br />
Nawoord<br />
Deze brochure is samengesteld onder regie van het Intergemeentelijk Samenwerkingsorgaan<br />
Midden-Holland (ISMH). Doel is om project-ideeën op het gebied<br />
van mantelzorg beschikbaar te stellen voor gemeenten en andere geïnteresseerden.<br />
Voor meer informatie over de projecten kunt u contact opnemen met de contactpersonen<br />
van de verschillende projecten.<br />
Gouda, juni 2007
Thorbeckelaan 5<br />
2805 CA Gouda<br />
Postbus 45<br />
2800 AA Gouda<br />
Telefoon (0182) 54 55 55<br />
info@ismh.nl<br />
www.ismh.nl
Change language