201504_dlmagazine

Delta Lloyd magazine
April 2015
Opinieblad over
de wereld van Delta Lloyd
aan/uit

THEMA
aan/uit
Voorwoord
Het fascineert me hoe snel mensen nieuwe technologie
omarmen. Onze smartphones zijn haast een verlengstuk
van ons lichaam geworden. Voor een kind dat nu geboren
wordt, is een auto zonder stuur straks waarschijnlijk de
normaalste zaak van de wereld. Technologische vooruitgang
gaat niet in schokken, maar voltrekt zich als een stille
revolutie. We verwachten dat technologie grote problemen
voor ons gaat oplossen, rond bijvoorbeeld energie, gezondheid
en mobiliteit. Nieuwe gadgets en big data beloven
onbegrensde mogelijkheden. Tegelijkertijd zijn we bang
dat technologie zich tegen ons keert. Deze vrees is niet
geheel onterecht als je het nieuws volgt over cybercrime
en afluisterschandalen. Technologie kan steeds meer voor
ons doen, maar de grote vraag is of we wel van al die mogelijkheden
gebruik moeten maken. Hoe houden we zelf de
controle over al die slimmer wordende machines? Dat is
het thema van dit nummer. Delta Lloyd wil technologie
omarmen op een verstandige manier. Als die voor onze
klanten geen waarde toevoegt, beginnen we er niet aan.
Ons webcareteam gebruikt social media om klanten zo
persoonlijk mogelijk van dienst te zijn. In dit geval betekent
technologie juist meer menselijk contact en persoonlijke
aandacht. In dit nummer lees je over onze test met
‘pay how you drive’. Jonge chauffeurs kunnen met een app
hun rijstijl monitoren: hoe veiliger ze rijden, hoe lager hun
premie. Reizigers op Schiphol kunnen dankzij locationbased
mobiele advertenties een lastminutereisverzekering
afsluiten bij OHRA. Dat doen ze met hetzelfde gemak als
het inschakelen van flightmode. Ik geloof niet dat we bang
hoeven te zijn dat machines ons leven overnemen. We
kiezen zelf wat we aan of uit zetten!
Hans van der Noordaa
Voorzitter Raad van Bestuur Delta Lloyd
DE VERBEELDING
Portfolio
Reiner Riedler fotografeert medische
machines met menselijke trekken.
pagina 20
DRIE DENKERS
Peter Paul Verbeek
Op zoek naar harmonie tussen mens en
techniek. Hoogleraar filosofie pleit voor
‘ethiek inside’. pagina 8
INTERVIEW
Best friends forever
Emotionele apparaten. Zijn ze al
onder ons? Krijn Soeteman durft het
gesprek aan. pagina 36
INTERVIEW
De extremen
Internet afzweren of een chip met
Bitcoins in je arm? Twee ‘uitersten’
aan het woord. pagina 29
DL magazine is een uitgave van Delta Lloyd. Delta Lloyd is het bedrijf achter
de merken OHRA, Delta Lloyd en ABN AMRO Verzekeringen
COLOFON
Hoofdredactie
David Brilleslijper
Karin Kortekaas
(Delta Lloyd)
Concept & realisatie
PROOF | the alignment
agency, www.proof.nl
Prepress
Bloem Digital Imaging
Drukwerk
HuigHaverlag
Productiebegeleiding
Jansen&GO
Redactieadres
cc@deltalloyd.nl
Delta Lloyd
Corporate
Communications
FSC logo hierin
plaatsen
Sander Klous
Laat emotie niet in de weg zitten. Hoogleraar
big data bezingt de zegeningen van
technologie. pagina 34
Beate Roessler
Privacy mag geen luxegoed worden.
Hoogleraar wijsbegeerte over het gevaar
van een onvrije samenleving. pagina 42
ESSAY
Big of bang?
Het tijdperk van zorgrobots
en zelfrijdende
auto’s breekt aan. Zijn wij
hier mentaal wel klaar
voor? pagina 4
HANDLEIDING
Hide­and­seek
Anderen opsporen en zelf
verdwijnen in het digitale
doolhof. Internet is
verstoppertje voor volwassenen.
pagina 10
INNOVATIE
Voorlopers
Van premies op basis van
je rijgedrag tot fraudebestrijding
met big data.
Een blik op innovatie binnen
Delta Lloyd. pagina 14
HOW-TO
7x
Wees afluisteraars te slim
en af en word baas in eigen
smartphone. In zeven
praktische stappen.
pagina 18
2 DELTA LLOYD MAGAZINE, APRIL 2015
DELTA LLOYD MAGAZINE, APRIL 2015 3

ESSAY
Big of bang
Tekst: Krijn Soeteman — Beeld: Paul Faassen
Zelfrijdende auto’s, volmaakte zorgrobots
en nooit meer zielige proefdieren.
Wetenschapsjournalist en 2CV-rijder
Krijn Soeteman is jaloers op de toekomst.
Of moeten we er juist bang voor zijn?
Vorige zomer rolde ik op een mooie dag het dak open van
mijn inmiddels klassieke Citroën 2CV. Even later reed ik over
de tienbaanse A2. Uit veel geavanceerdere auto’s om me
heen kreeg ik nostalgische blikken, soms zelfs opgestoken
duimen. Ik verbaasde me over mezelf: een geek in een 2CV,
bijna de simpelste auto die nog met enige regelmaat op de
openbare weg te vinden is. Volledige controle heb ik over dit
autootje waarin van elk onderdeel duidelijk is wat het doet.
Een reparatie uitvoeren midden in de Pyreneeën? Geen probleem,
ik kon het zelf met slechts een schroevendraaier, een
tang en een steeksleutel. Geruststellend, zo’n simpel ding.
Slimmer dan de mens
Toch zal een volgende auto zonder twijfel een slim apparaat
zijn, een denkende machine. Hopelijk zelfrijdend, al zorgt
dat laatste nog steeds voor twijfel, soms zelfs angst. Wil ik
dat eigenlijk wel? Hoe gaan we regelen dat de route die ik
in dat zelfrijdende apparaat afleg en die ongetwijfeld wordt
vastgelegd, niet wordt misbruikt of zomaar ingezien?
Hoe blijf ik als mens er zélf nog toe doen? Zelfs Elon Musk,
onder andere de baas van autofabrikant Tesla, en Stephen
Hawking lieten hun angst voor kunstmatige intelligentie
afgelopen jaar doorschemeren.
Waar zijn zij en wij dan eigenlijk bang voor? We zijn vooral
bang zelf de controle te verliezen, onze vrijheden op te
geven ten koste van machines. Een robot mag aan een
lopende band een auto in elkaar zetten, maar een robot die
ons alle werk uit handen neemt, daar hebben we problemen
mee, die vertrouwen we niet. Dat is maar goed ook: een
mens zonder levensinvulling is gedoemd ongelukkig te zijn.
Dat die levensinvulling tijdens een autorit iets anders kan
zijn dan het besturen van de auto, wil er bij de meeste mensen
nu nog niet in. Frappant genoeg hebben we er geen problemen
mee als we in een metro zonder bestuurder zitten.
Ik sta te popelen om mee te rijden in een zelfrijdende auto.
Zelf sturen vind ik echt té saai hier in Nederland en dat bewijzen
veel moderne auto’s onder goede omstandigheden ook:
ze houden zelf afstand, meten via sensoren zelf of ze nog
mooi tussen de lijntjes rijden en de nieuwste modellen hoef je
bij een file zelfs niet meer van de cruisecontrol te halen.
4 DELTA LLOYD MAGAZINE, APRIL 2015 DELTA LLOYD MAGAZINE, APRIL 2015 5

‘Een reparatie uitvoeren
midden in de Pyreneeën?
Ik kon het zelf met een
schroevendraaier, een
tang en een steeksleutel’
Zijn alle hobbels richting de zelfrijdende auto genomen,
dan is het niet meer dan logisch dat het apparaat vele malen
beter functioneert dan de mens. Het ding staat constant in
contact met het grote netwerk en weet zo ook meteen of er
een weg afgesloten is of hoe de verkeerssituatie op de plaats
van bestemming is. Van dom apparaat naar slim ding. Slim,
niet omdat het ding zélf zo goed ingelicht is, maar omdat
alle auto’s samen als één grote vervoersentiteit opereren.
Proefdieren
Allerlei toekomstige zegeningen zijn vrijwel ondenkbaar
zonder het verzamelen van al die data. In de reguliere media
heeft de negatieve berichtgeving over big data helaas vaak
sterk de overhand. De discussie wordt gegijzeld door het
privacydebat en ontstijgt vaak niet de heisa rond het gebruik
van ‘privéfoto’s’ op Facebook voor advertenties of het
gebruik van nummerbordeninformatie door de Belastingdienst.
Dit is serieuze problematiek, maar zorgt er ook voor
dat er geen ruimte overblijft voor de fascinerende kant van
het kunnen gebruiken van enorme datasets. Afgelopen jaar
kreeg ik op een conferentie van de Koninklijke Akademie
van Wetenschappen (KNAW) over big data een heel andere
kant van het data verzamelen te zien. Zo legde Barend Mons
van het Dutch Techcentre for Life Sciences uit dat de noodzaak
voor het gebruik van proef dieren steeds verder
afneemt, dankzij de mogelijkheid enorme databases te
doorzoeken. Op Mons’ eigen vak gebied, de levenswetenschappen,
bestaan ontzettend veel onderzoekspublicaties.
De PubMed-database omvat al meer dan 20 miljoen biomedische
onderzoeksartikelen, dus ongeveer een nieuwe
publicatie per 40 seconden! Met al die data kun je onderzoek
doen zonder ooit een proefdier nodig te hebben. Mons
vergeleek het met archeologisch onderzoek: eerst vlieg je
met een helikopter over het land, waardoor je bepaalde
afwijkende silhouetten in het veld ontdekt, om vervolgens
die plaatsen aan te wijzen om te gaan graven met een
machine en later met nog verfijnendere middelen.
Zorgrobot
Met al die gedeelde kennis over lichaam en geest kunnen
we onze mechanische hulpjes aansturen. De eerste zorgrobot
waar ik mee in aanraking kwam was de iCat van Philips.
Het apparaatje van nu al weer een decennium oud, kan
praten met mensen en kan gezichtsuitdrukkingen nabootsen.
De iCat was een onderdeel van een veel grotere tentoonstelling
over robotica die ik maakte over vooral mensachtige
robots: humanoïds. Daarbij leerde ik vooral dat robots heel
veel niet kunnen omdat ze de motoriek daarvoor missen.
Ondanks de snelle ontwikkelingen van sensoren en de
sprongen die gemaakt worden bij het ontwerpen van
protheses van armen en benen, is de zorgrobot in eerste
instantie een sociale robot. Ik had mijn zinnen gezet op
een robot die mensen helpt bij het in bad gaan bijvoorbeeld.
Die blijkt dus nog niet te bestaan. Het nabootsen van
de oneindige finesses die het menselijk lichaam schijnbaar
probleemloos kan uitvoeren door de combinatie van al
onze zintuigen, is nog heel lastig. Een vriend zijn, een
kameraad of een speelmaatje, dat is veel makkelijker.
Mensen accepteren robots ook heel makkelijk, blijkt uit
verschillende onderzoeken. Belangrijk is wel dat de robot
er niet té echt uitziet, dan wordt het eng. Wat er gebeurt
als een robot er gewoon precies zo uitziet als een mens,
daar kunnen we alleen maar over filosoferen. De volgende
stap zal een zorgrobot zijn die het empathische kan combineren
met ingewikkelde fysieke taken, zoals iemand in bad
doen. Nu klinkt dat vrij simpel: til iemand op en laat
iemand in het warme water zakken, maar zover is het nog
niet. Toch zal zo’n zorgrobot dat uiteindelijk beter kunnen
dan een mens, omdat de robot door de verbinding met het
netwerk constant ervaringen van andere robots kan toepassen
en zijn eigen ervaringen met het netwerk deelt. Op
die manier wordt de kennis van een zeldzame aandoening
en eventueel bijbehorende behandelingen direct gedeeld.
Bokken
Al deze dingen staan of vallen met het netwerk en het
slim gebruikmaken van verschillende data, om uiteindelijk
een beter en fijner leven voor mens en dier te maken.
Dat klinkt soms zo ongelooflijk, dat ik jaloers wordt op
de toekomst. Dan word ik koppig en ga ik bokken. Hoezo
een navigatiesysteem gebruiken? Ik kan het zelf wel!
Hoezo automatisch van alles laten gebeuren, zodat je
leven nog prettiger wordt? Ik kan het zelf wel! Als ik in
een verloren moment vanuit de trein kijk naar het aangeharkte
landschap in Nederland, beangstigt me dat
beeld ook weleens. Waar blijven de rafelrandjes? Waar
schuurt het? Willen we alles niet té perfect? En wie
bedenkt de regels? Waarom zijn op Facebook wel foto’s
van wapens toegestaan, maar geen naaktportretten?
Wie bepaalt de normen en waarden? Wordt dat uiteindelijk
een algoritme of gaat het zelflerende deel zich
steeds meer aanpassen aan lokale cultuur? Hoe bepaal
je zelf nog wat er in de ijskast staat, als de ijskast communiceert
met de oven? We zitten nu in een heel belang­
rijke tussenfase, namelijk de fase waarin we bepalen hoe
en wat we gaan delen via het netwerk. De grote knop is al
lang om, nu is het zaak de afstelling te verfijnen. De stappen
die nu worden gezet, bepalen hoe de toekomst om zal
gaan met de mens. Daarom moeten we nu niet de kop in
het zand steken bij iets ‘simpels’ als een app die te veel
van je wil weten, of dat juist bagatelliseren.
Nee, dit is het moment om daar wél naar te kijken.
Ondertussen bereid ik de eend voor op een tocht naar de
Noordkaap in juni. Nodig: nieuwe banden, gereedschapsset
met sleutel 8, 11, 13, 14, 17 en 19. Verschillende maatjes
kruiskop- en platte schroevendraaiers, een blik olie. En een
rol gaffer, ook wel bekend als duc(k)(t)-tape. ◆
6 DELTA LLOYD MAGAZINE, APRIL 2015 DELTA LLOYD MAGAZINE, APRIL 2015 7

DRIE DENKERS
‘Techniek blijkt altijd
weer onbeheersbaar’
Tekst: Jeroen Hopster — Beeld: Damien Florebert Cuypers
Peter Paul
Verbeek
hoogleraar
filosofie
van mens en
techniek aan
Universiteit
Twente
Ethische keuzes maken over techniek: is dat een
kwestie van besluiten om apparaten aan of uit te
zetten? ‘Nee, zeker niet. Zelfs als apparaten niet aan
staan, kunnen ze heel veel invloed op ons uitoefenen. Neem
prenatale diagnostiek: je kunt besluiten om daarvan geen
gebruik te maken, maar dat maakt je niet minder verantwoordelijk
voor het krijgen van een kind met aangeboren
aandoeningen. Immers: de technologie is er!’
Het feit dat die technologie bestaat, verandert
onze morele keuzeruimte? ‘Ja, dat is een van de meest
interessante dingen aan de verhouding tussen ethiek en techniek.
Die verhouding onderzoek ik: hoe hangen techniek en
ethiek met elkaar samen? Ik zie dat ze met elkaar meebewegen.
Wat wij waardig leven, waardig lijden, waardig sterven
vinden, dat schuift allemaal op in interactie met technologie.
De criteria van vroeger zijn niet meer de criteria van nu.’
Veranderen zulke criteria sneller dan voorheen?
‘Dat denk ik wel, want ook technologische ontwikkeling zit
in een stroomversnelling. Dingen die vroeger vanzelfsprekend
waren – een lot waar je je naar moest schikken –
worden opeens beheersbaar, maakbaar. Niet totaal
maakbaar, maar wel zodanig dat wij er verantwoordelijkheid
voor gaan dragen. En er is nog iets gaande: overheden en
bedrijven ontwikkelen technologieën óm ons ethisch te beïnvloeden.
Als je alle kopieermachines afstelt op dubbelzijdig
kopiëren, dan gaan mensen dubbelzijdig kopiëren. Als je
mensen standaard donor maakt in plaats van niet-donor, dan
komen er meer donors. Dat heet nudging: een duwtje geven
in de juiste richting. Je koopt een boek bij Amazon en krijgt
meteen advies: “Andere mensen die dit boek kochten, kochten
ook…” Zo beïnvloedt technologie onze keuzeruimte.’
Moeten we dat toejuichen? ‘Ik denk dat we ermee
moeten leren leven. En er kritisch mee omgaan. De discussie
klinkt vaak: mag de overheid mensen beïnvloeden, of moeten
wij volkomen autonoom zijn? Dat is een schijndiscussie.
Elke technologie heeft invloed op ons: techniek is nooit neutraal.
We weten dat de plek in de kantine waar de snacks liggen,
beïnvloedt hoe gezond we eten. Dan kan je zeggen: het is
paternalistisch om kroketten buiten het zicht te leggen, maar
het is even paternalistisch om salades in het zicht te leggen.
De liberaal wil natuurlijk garanderen dat er een “opt-out-
”mogelijkheid is, dat je je aan die invloed kunt onttrekken.
Maar die “opt-out” heb je vaak niet. We moeten techniek niet
ongedaan willen maken, maar ermee leren spelen.’
Hoe doen we dat? ‘Wees je ervan bewust dat je wordt
verleid. Daarmee leren omgaan, dat is de kunst. Als je in
verkiezingstijd een zoekopdracht in Google invoert, dan
moet je beseffen dat je gekleurde informatie over de kandidaten
te zien krijgt. Dat het zoekalgoritme je stemgedrag
impliciet beïnvloedt. En dat het misschien eens de moeite
waard kan zijn om te googelen op een openbare computer,
omdat zoekopdrachten uit het verleden je resultaat kunnen
beïnvloeden. Google overboord gooien, zoekmachines boycotten,
dat is niet de oplossing. Maar dat betekent nog niet
dat we met onze pootjes omhoog gaan liggen, en ons passief
door Google laten sturen. Er is wel degelijk kritiek, tegenactie
en creativiteit mogelijk vanuit de gebruiker.’
Zijn wij daar wel toe in staat? Is de techniek ons
niet altijd een stap vooruit? ‘In zekere zin is technologie
ons altijd een beetje vooruit, omdat technologische innovaties
vaak onvoorspelbaar zijn. Niemand had tien jaar
geleden voorspeld dat we dankzij smartphones een totaal
andere sociale architectuur zouden krijgen. Techniek gaat
met sprongen. We moeten proberen daar niet achteraan te
hobbelen, maar er zoveel mogelijk naast te gaan staan. Technologie
begeleiden, leren lezen. Techniek beïnvloedt hoe wij
denken, hoe wij doen, hoe wij met elkaar omgaan. Techniek
staat niet tegenover de mens, maar is een onderdeel van ons
menszijn. We moeten daar een kritische gevoeligheid voor
ontwikkelen. Een scholier moet beseffen dat de manier
waarop hij zich op Twitter en Facebook profileert, van
invloed kan zijn wanneer hij tien jaar later een baan zoekt.’
In uw ideale wereld helpen wij de techniek vooruit,
en de techniek helpt ons vooruit? ‘Nou, in mijn ideale
wereld hebben wij in ieder geval een kritische verhouding
tot techniek. En zien we techniek als onderdeel van de
maatschappij, niet alleen van de laboratoria en de werkplaats.
Maar een ideale wereld… dat is moeilijk, omdat wat
wij “goed” vinden ook steeds opschuift. De gedachte dat wij
een betere wereld van tevoren kunnen ontwerpen, daarmee
ontken je de onbeheersbaarheid die met techniek altijd
weer binnenkomt.’
DELTA LLOYD MAGAZINE, APRIL 2015 9

HANDLEIDING
Tekst: Britt Stubbe en Meike Huber
Beeld: Liu Bolin
XXXX
Seek
Internet is verstoppertje spelen voor
volwassenen en als je slim bent, speel
je het spelletje mee. Dan vind jij wel de
anderen, maar ken je de zoektrucs zo
goed dat zij jou niet kunnen traceren.
Een handleiding.
Liu Bolin, Hiding in the City n°88, Sawmill, 2010 © Liu Bolin / Galerie Paris-Beijing
Eerst ben jij aan de beurt: je
wilt iemand vinden. Weten
wie hij of zij is, wat hij of zij
interessant vindt. Hoe goed
hij of zij zich ook weet te
verstoppen... wie niet weg
is, is gezien!
De eerste stappen
Je zoektocht begint bij het begin: via Google
en sociale media. Want zo simpel is het vaak.
Mensen maken een profiel aan en vergeten
de privacy-instellingen, die standaard op
‘openbaar’ staan ingesteld. Of ze denken er
niet aan om ze af en toe te updaten. Zo kan
het gebeuren dat je je huisarts met een
lodderige dronken blik in de camera ziet staren.
Of dat je erachter komt dat die knappe
vader van het schoolplein er nogal extreme
meningen op na houdt. Is het profiel toch
afgeschermd? Dan zie je vaak nog wel wie
vrienden of familie zijn. Als je via een flinke
Googlebeurt niet voldoende over iemand
hebt gevonden, kun je via die vrienden of
familieleden wellicht een e-mailadres achterhalen.
Telefoonnummers zullen de meeste
mensen niet geven, zelfs niet als je vertelt dat
je een oude vriend(in) bent, maar een e-mailadres
kun je vaak wel krijgen. En vervolgens
kun je daarop googelen. Dan krijg je weer
heel andere info over je gezochte persoon te
zien – websites waar hij of zij met dat adres
geregistreerd staat bijvoorbeeld.
Verder zoeken
Maar er is meer dan alleen Google. Je kunt
ook zoeken via alternatieve zoekmachines,
zoals wieowie.nl en pipl.com om specifiek
op persoonsgegevens te zoeken. Of zoek via
duckduckgo.com, dat met weer andere
algoritmes zoekt dan Google. Een andere
optie is boardreader.com, waarmee je via
fora zoekt. Dat is vooral lucratief als je toevallig
iemands nickname weet. Wees dan
wel voorbereid op verrassingen: mensen
wanen zich vaak anoniem onder hun pseudoniem
en dan durven ze meer. ’s Nachts,
met een biertje te veel op, wil iemand nog
wel eens onconventionele uitspraken doen
op een forum. Jammer joh, it’s there to stay.
Voor altijd. En wij kunnen dat zien.
Inbreken
Dit is officieel verboden en we raden het dan
ook niemand aan, maar... het kán. En dus is
het goed om te weten, al was het maar om
te zorgen dat je zelf niet op deze manier
‘gezien’ wordt. Inbreken op iemands wifinetwerk
klinkt ingewikkeld, maar voor wie
een beetje handig is, is het zo gepiept. De
meeste hardwarefabrikanten zijn nalatig als
het gaat om het beveiligen van apparatuur,
zoals routers. Sommige routers zijn wel
beveiligd, maar die worden om kosten te
besparen maar een jaar up-to-date gehouden.
Ga maar na, wanneer heb je zelf voor
het laatst handmatig je hardware geupdatet?
Juist, vast niet eergisteren nog.
Dit geeft de weg zonder al te veel barrières
vrij om iemands internetgangen tot op het
naadje na te gaan. Een andere manier die erg
fanatieke ‘zoekers’ gebruiken is door de
ander te laten inloggen op hun eigen netwerk.
Telefoons waarop de wifi standaard
aan staat, zoeken voortdurend naar netwerken
in de buurt. Als je een eigen netwerkje
aanlegt en ervoor zorgt dat de telefoon van
die ander dat netwerk oppikt, dan logt die
ander vanzelf in. En vervolgens kun je als
zoeker meesurfen en exact zien wat die
ander doet.
Dat gezicht...
Heb je wel een foto, maar geen bijbehorende
naam? Of wil je gewoon nog meer
weten van de persoon achter de foto? Dan
kun je ook verder zoeken via gezichtsherkenning.
De eenvoudigste manier is dat
je gewoon een foto van de betreffende
persoon uploadt en vervolgens googelt via
Afbeeldingen. Er bestaat meer geavanceerde
software om dit te doen, die online
te koop is, alleen is die niet zo toegankelijk
voor de gemiddelde gebruiker. Wél voor een
bedrijf als Facebook natuurlijk. Facebook,
met 4 miljoen uploads per dag bezitter van
de grootste fotodatabank ter wereld, heeft
software ontwikkeld die bijna net zo accuraat
gezichten kan herkennen als mensen dit
kunnen. DeepFace heet die software. In het
tijdschrift Science meldden ontwikkelaars
onlangs dat DeepFace straks op Facebook
automatisch gezichten herkent en meteen
ook maar tagt. Iemand die getagd is, is eerder
geneigd op zo’n foto te klikken en terug
te komen als er veel gereageerd wordt op de
foto. Dat levert niet alleen dollars op, het
geeft ook nóg meer prijs over wie wanneer
en waar was.
De duistere digikelder
En dan zijn er nog de donkere krochten van
het web. De duistere digikelder, waar allerlei
zaken gebeuren die het daglicht niet kunnen
verdragen. Op dit ‘deepweb’ is gevoelige
informatie over mensen te vinden. Om daar
rond te kunnen zoeken is anonimisatiesoftware
nodig (bijvoorbeeld Tor, online vrij
verkrijgbaar). De gebruiker daarvan surft
dan via een anonieme proxyserver – zonder
zo’n anonieme server krijgt hij niets te zien.
Verder heeft iemand contacten nodig om
erachter te komen wat de webadressen zijn
– met alleen maar een beetje googelen kom
je nergens op het deepweb. Dat vraagt om
research en netwerken in de juiste kringen.
En om geld: alles is te koop, ook informatie
die heel goed verstopt zit. Voor het deepweb
geldt meer dan voor het gewone web:
betreden op eigen risico.
Met dank aan Bas Houtepen, die ons van informatie
voorzag. Houtepen is docent information
security management aan de Haagse Hogeschool
en eigenaar van informatie beveiligingsbedrijf
Refreshing Security. www.refreshingsecurity.nl
DELTA LLOYD MAGAZINE, APRIL 2015 11

XXXX
Hide
Natuurlijk, je hebt niks te
verbergen. Toch wil je niet
zomaar gevonden worden in
dit hide-and-seek-spel. Tips
voor het betere verstopwerk.
Think twice!
We gooien ons hele hebben en houden klakkeloos
op Facebook, Instagram en Twitter.
Alleen door onszelf geselecteerde vrienden
krijgen het immers te zien? Zeer naïef
gedacht, zeggen de privacy-experts. Zo is
een foto op Facebook of Instagram zelfs
eigendom van het bedrijf. Dat betekent dat
een foto van je kinderen of die ene waarop je
net iets te veel gedronken hebt in een online
advertentie kunnen belanden. Volledig
legaal. En ben je een gelukszoeker op de
openbare dating-app Tinder, dan kan een
screenshot van je profiel zomaar in een blad,
krant of op tv verschijnen. Dan wordt heel
Nederland deelgenoot van je digitale verleidingspogingen.
En dan zijn er nog de tweets
of posts vanaf het vakantieadres, leuk om
thuisblijvers jaloers te maken, maar ook een
open invitatie aan inbrekers. Ja, dat is best
onveilig, hè? Maar alle social-mediaaccounts
opheffen is ook weer zo ongezellig.
Het alternatief: bedenk bij elke post: wat als
Facebook deze informatie zou doorverkopen?
En wat als een kwaadwillende dit zou lezen?
Stel privacy-instellingen goed in; met wagenwijd
openstaande accounts is het wel heel
makkelijk om gevoelige informatie te vinden.
Een opmerking over die etter van een baas of
een foto in een iets te bont carnavalskostuum
(denk: Hitler-snorretje en bijpassend uniform)
kan dan ineens leiden tot ontslag.
Shop en chip anoniem
Nu is het nog toegestaan een Bonuskaart
niet op naam te registreren, critici denken
dat dat in de nabije toekomst gaat veranderen.
Je kunt nu al niet profiteren van
gepersonaliseerde aanbiedingen en van de
bestelservice wanneer je persoonsgegevens
12 DELTA LLOYD MAGAZINE, APRIL 2015
niet bekend zijn. En met de app Appie en
de zelfscanservice wordt je gang door de
schappen zorgvuldig bijgehouden en ingezet
voor marketingdoeleinden. Een andere
vijand van de privacyvoorvechters is de OVchipkaart.
Handig, geen losse kaartjes meer,
maar ondertussen registreert de NS precies
waar je naartoe gaat en waar je vandaan
komt. Dat is voor veel mensen een onprettig
idee. De oplossing: anonieme klantenkaarten.
Wanneer er geen persoonlijke gegevens aan
je kaart zijn gekoppeld, vallen ze nooit in de
handen van derden.
Niet in de bloempot
Hoe vaker je een wachtwoord verandert, des
te kleiner de kans dat anderen ermee aan de
haal gaan. Met een ontdekt of geraden
wachtwoord kan iemand inbreken in je mail
en zo bijvoorbeeld creditcardgegevens
onderscheppen. En wat als je smartphone
gestolen wordt? De eerste pincode die de
dief zal proberen is de standaardcode 0000.
Dus stel altijd een eigen pincode in. Ook is
het aan te raden sites en applicaties een
wachtwoord niet te laten onthouden, want
als een laptop of smartphone gestolen wordt
kan de dief zo eenvoudig bij belangrijke
gegevens. Experts raden aan om elke twee
maanden nieuwe wachtwoorden in te
stellen. Veel gedoe? Zorg dan voor een
ijzersterk wachtwoord met hoofdletters,
leestekens en cijfers dat voor meerdere
doeleinden wordt gebruikt. Wissel dit eens
in de paar maanden en zorg dat het op een
veilige plek is opgeslagen. Dus vooral niet in
de notities van je smartphone; dieven treffen
er nog al te vaak pincodes van betaalpassen
en andere belangrijke informatie aan.
Sms!
Altijd gedacht dat berichten via WhatsApp
volledig privé zijn? Wie de gebruikersvoorwaarden
goed leest, ziet dat WhatsApp alle
verstuurde inhoud mag bewerken en doorverkopen.
Je foto of conversatie kan in theorie
op een billboard langs de snelweg belanden.
En al zegt de CEO van WhatsApp dat we hier
niet voor hoeven te vrezen, dat is pas zeker
wanneer er in de voorwaarden staat dat je
recht hebt op een forse schadevergoeding
wanneer het wel gebeurt. Ook voor de
omstreden overname door Facebook stelde
het CBP (College bescherming persoonsgegevens)
al dat WhatsApp de privacy schendt
omdat het alle mobiele nummers uit een
adresboek overneemt, ook van niet-
WhatsAppers. En dan zijn er sinds kort ook
nog de blauwe vinkjes. Zag een gebruiker
eerst alleen of een bericht was aangekomen,
nu ziet hij ook of de ander het gelezen heeft.
En dat levert dan weer appjes op als: ‘Hé
schatje, waarom reageer je niet?’ Bij Messenger
van FB valt zelfs te zien waar de afzender
zich bevindt. ‘Liefje, jij was toch in Rotterdam
vanavond?’ Het goede nieuws is dat deze
functies uit te zetten zijn. Op internet zijn
instructies te vinden. Wil je best betalen voor
je privacy? Ga dan naar Silent Circle, hier kun
je voor een vast bedrag per maand beveiligd
bellen en data versturen. Naar andere Silent
Circle-gebruikers kan dit onbeperkt.
Wis je sporen uit
Op internet laat een bezoeker heel wat
sporen achter. Het belangrijkste spoor is
misschien wel je huisnummer op het wereldwijde
web: het IP-adres. Via dit unieke adres,
gekoppeld aan elke computer en smartphone,
is altijd te achterhalen welke websites
zijn bezocht. Een methode om dit te
voorkomen is surfen via een proxyserver,
een computer op afstand die jouw IP-adres
aan het zicht onttrekt. Een populaire veilige
proxyserver is Hide My Ass! Ook is er Tor,
veel gebruikt door klokkenluiders, journalisten,
activisten en vrijheidsstrijders. Een open
netwerk – beheerd door vrijwilligers – dat
bestaat uit verschillende knooppunten waar
data anoniem worden verzonden. Ten slotte
is er een oplossing voor lekkende smartphones:
neem een Blackphone. Deze smartphone
voor versleutelde communicatie zorgt
ervoor dat je kunt bellen, sms’en, mailen en
surfen zonder dat iemand kan meekijken.
Liu Bolin, Hiding in the City n°75, Provisional Wall, 2008 © Liu Bolin / Galerie Paris-Beijing

INNOVATIE
Slimmer,
sneller,
eerlijker
Tekst: Joost Bijlsma — Beeld: Lars van den Brink
Met je rijgedrag je verzekeringspremie beïnvloeden.
Juist als je op Schiphol bent een reisverzekering
aangeboden krijgen. De techniek maakt verzekeren
steeds persoon lijker en big data helpen om alles
eerlijk te houden. Een kijkje achter de schermen bij
drie innovatieve ontwikkelingen binnen Delta Lloyd.
‘Wie plankt, snijdt,
bumperkleeft of slipt,
betaalt meer’
Voor jonge mensen zijn autoverzekeringen vaak duur,
zelfs als ze veilig en verstandig rijden. OHRA, een
van de merken van Delta Lloyd, wil hier iets aan
doen. Eddy Woudenberg, manager productontwikkeling,
demonstreert een experimentele app die zich specifiek
richt op automobilisten onder de 28 jaar. ‘Zij betalen nu een
hoge premie. Want ze hebben nog geen no-claim opgebouwd
en hebben een hoger risicoprofiel. Wij willen jongeren verleiden
om rustiger te rijden en hen daarvoor belonen met een lagere
premie. Koop je de nieuwe verzekering, dan krijg je een kastje
dat in je auto gemonteerd wordt. Dat kastje registreert
gegevens over het rijgedrag die je via een app
op je telefoon kunt inzien. Het idee is dat je een
korting krijgt, gerelateerd aan het rijgedragcijfer.’
Op tafel liggen twee smartphones. Het linker toestel
laat louter groene balkjes zien en een cirkel met
‘88’. Terwijl het scherm van het rechtertoestel naast
groene ook oranje en rode balkjes laat zien, met
in een cirkel ‘56’. Woudenberg moet bekennen dat
deze laatste smartphone van hem is. ‘Ik ben een
sportieve rijder en zit nog net aan de goede kant
van de streep’, verontschuldigt hij zich. Met enige
schroom. Want de eigenaar van het linkertoestel,
managementtrainee Maaike van Beijsterveldt,
brengt het er dus beduidend beter van af. Terwijl
zij veel jonger is. Hij wijst naar de telefoonschermen
op tafel. ‘Bij die 88 is de kans op een korting groter
dan bij die 56 van mij.’
Wie wint mag racen
De techniek is volgestopt met kennis over veilig
rijden. En dat leidt, zo is de verwachting, tot minder
schade. De verschillende gedragingen van de chauffeur,
zoals remgedrag, accelereren en het bochtenwerk,
worden langs de meetlat gelegd. Wie rustig
rijdt, scoort hoog en betaalt minder. Maar wie
plankt, snijdt, bumperkleeft of slipt, scoort lager en
betaalt meer. Zo wordt zuinig en veilig rijgedrag
beloond. Het zal nog een opgave zijn om jongeren
tot dit nette, en dus minder stoere, gedrag te verleiden,
beseft Woudenberg. ‘De kunst is om het toch
aantrekkelijk te maken. Niet alleen met de premiekorting
maar ook met andere methoden, zoals
“gamification”. Denk aan een onderlinge competitie
tussen de verzekerden, waarbij de verschillende
scores naast elkaar worden gelegd. Om vervolgens
de winnaar van de maand te belonen. Zo wordt
verzekeren leuk.’
Privacy
Volgens Woudenberg leent de techniek die bij deze verzekering
in ontwikkeling wordt gebruikt zich ook voor andere toepassingen.
‘De kastjes kunnen bijvoorbeeld handig zijn bij het
delen van auto’s en het verzekeren daarvan. Of bij het achteraf
bepalen van de oorzaak van een ongeval.’ Belangrijk punt van
aandacht is de privacy. ‘De techniek werkt met gps-locatiegegevens.
Maar we willen voorkomen dat derden tegen de wil
van klanten daarin inzage hebben. De klant houdt controle
over zijn gegevens. Uitgangspunt is dat het delen daarvan
altijd in zijn belang moet zijn.’
14 DELTA LLOYD MAGAZINE, APRIL 2015 DELTA LLOYD MAGAZINE, APRIL 2015 15

Gemak dient de mobiele mens. Hij wil alles moeiteloos
en overal kunnen regelen, ook zijn verzekeringen.
Dat is de uitdaging van Kasper de Wijs,
marketeer bij OHRA. ‘We willen onze site zo maken
dat gebruikers, waar ze ook zijn, snel wegwijs worden en
kunnen doen waar ze voor kwamen.’ Dat vergt veel innovatie.
‘De kunst is: op het
juiste moment met het
juiste aanbod komen’
De grafische voorstellingen van SynerScope zijn
abracadabra voor leken, maar een goudmijn voor
data-analisten. Op de plaatjes die deze software
maakt, wemelt het van bolletjes. De kunst is om door
deze ‘bomen’ het bos te zien. Informatieanalist Ria van de
Hoef en informatiemanager Peter Schaap van Delta Lloyd
verstaan die kunst. Ria: ‘Deze software toont verbanden in
informatie. Je kunt hiermee uit een verzameling data relaties
tussen personen, adressen en bankrekeningen boven water
halen. Je stuit op afwijkingen van normale patronen. Omdat je
die data zichtbaar kunt maken, vind je verbanden. Soms verbanden
waar je niet eens naar zocht.’
De fraudeur gespot
Delta Lloyd gebruikt SynerScope onder meer om fraude bij
verzekeringsclaims op te sporen. Peter: ‘We wilden in 2011
iets compleet anders dan de traditionele fraudetools. Zo kwamen
we uit bij deze software, die werkt met dataverzamelingen.
De software is ontwikkeld op de TU Delft, we waren hun
eerste klant.’ SynerScope heeft zich inmiddels bewezen,
volgens Ria: ‘Wij hebben het bijvoorbeeld gebruikt om patronen
te ontdekken in “opzetaanrijdingen”. Daarbij gaat het om
mensen die met goedkope schadeauto’s botsingen faken en
vervolgens schades claimen. Toen we de software loslieten
op de data van die claims, kwam één opvallend vaak voorkomend
gebruikt e-mailadres boven water.’ Dit bleek dé link
naar een fraudeur die achter veel opzetaanrijdingen zat.
Niet allemaal in één straat
De software kan ook meer inzicht bieden in de eigen klantenportefeuille,
vertelt Peter. Zo is het volgens hem mogelijk om
een nauwkeurig beeld te krijgen van de geografische spreiding
‘Soms vind je verbanden
die je niet eens zocht’
van klanten. ‘Dit kan helpen om gerichter ver zekeringen te
verkopen of de risico’s beter te spreiden. Een voorbeeld? Verzekeraars
willen dat inboedel- en opstalverzekeringen niet te
veel samenvallen in één straat. Als daar een grote brand
ontstaat, kan dat een enorme schadepost worden. Als je weet
waar veel klanten van je zitten, kun je daar rekening mee
houden in je verkoopstrategie.’ SynerScope is ook geschikt
om achteraf na te gaan hoe succesvol marketingcampagnes
zijn geweest, vertelt Ria. ‘Je krijgt snel een mooi beeld van
waar je nieuwe klanten wonen en welke leeftijdsgroepen je
hebt bereikt.’
Data blijven binnenshuis
Delta Lloyd let goed op wie intern met de tool wil werken en
waarom. Big data vormen een instrument dat zorgvuldig moet
worden gebruikt om schendingen van privacy te voorkomen,
stelt Ria. ‘Wij werken alleen met door ons opgeslagen data.
Dat is informatie die klanten zelf hebben gegeven. Verder
maken we soms gebruik van openbare bronnen zoals het CBS
of de RDW. We halen geen informatie uit sociale media. Onze
data blijven binnenshuis. Het gebruik ervan moet primair in
het belang zijn van de klant. We willen hier volledig transparant,
ethisch verantwoord en integer in zijn. Klanten kunnen
erop vertrouwen dat hun informatie veilig is bij ons en niet
tegen hen werkt. Sterker nog: ik denk dat het in het voordeel
van goedwillende klanten is.’
Zo persoonlijk mogelijk
Uitgangspunt bij het verbeteren en vernieuwen van de website
van OHRA is dat deze zo persoonlijk en relevant
mogelijk wordt. Hierin loopt zijn bedrijf
voorop, vindt Kasper. ‘Wij hebben onze website
zo ingericht dat je alleen ziet wat jij wilt zien. We
streven er bovendien naar dat je alles via elk
apparaat kunt regelen. Sinds vorig jaar kunnen
gebruikers ook via smartphone en tablet transacties
doen.’ Dit maakte een vervolgstap mogelijk:
mensen die niet thuis zijn overhalen om via hun
mobiel verzekeringen af te sluiten. Kasper: ‘Liefst
natuurlijk op het moment dat ze die nodig hebben.
Bijvoorbeeld op Schiphol. Een deel van de vakantiegangers
vergeet een reisverzekering af te sluiten.
Sinds november kan het gebeuren dat
luchthavenbezoekers – die hun wachttijd vaak
met hun mobiel doden – een advertentie van
OHRA zien. Daarin stellen we de vraag: “Reisverzekering
vergeten?” Wie vervolgens op deze
banner klikt, kan zichzelf dan alsnog in een handomdraai
verzekeren. Deze advertentie krijgt
bovengemiddeld veel clicks en leidt tot veel
nieuwe verkopen.’
Rode schoenen
Kasper legt uit hoe OHRA erin slaagt om tot de
mobiele telefoon van reizigers door te dringen.
‘Google en social media kunnen groepen gebruikers
traceren die op een bepaalde locatie zijn. Via speciale
veilingen is het mogelijk om een bod te doen
op dit soort “location based”-advertentieruimte.
Daarbij blijft overigens ongewis om welke personen
het precies gaat.’ Met dit “location based”-adverteren
moet je volgens Kasper behoedzaam omgaan.
Het kan gauw opdringerig overkomen. ‘Het is de
kunst om op de juiste tijd met het juiste aanbod te
komen. Het moet niet gaan irriteren. Je wilt geen
bigbrothergevoel. Ikzelf, bijvoorbeeld, wil niet
nog maandenlang lastiggevallen worden met
advertenties voor die rode schoenen die mijn vrouw
niet heeft gekocht.’ Kasper denkt dat de mobiele
revolutie in verzekeringsland nog maar aan het begin staat.
We zijn volgens hem niet ver meer verwijderd van het afwikkelen
van schades waarbij geen papier meer te pas komt. Hij
schetst de situatie van twee mensen die na een botsing hun
mobieltjes tegen elkaar houden. ‘Het wordt alleen nog maar
gemakkelijker dan het nu is.’
16 DELTA LLOYD MAGAZINE, APRIL 2015 DELTA LLOYD MAGAZINE, APRIL 2015 17

HOW-TO
7 x baas in eigen smartphone
Geef loerende adverteerders, criminelen en geheime diensten geen kans,
ook al heb je niets te verbergen. Grijp de macht over je mobiel in zeven
simpele stappen.
Tekst: Krijn Soeteman — Illustraties: Leonie Bos
Gebruik een
webbrowser
in plaats van
een app
De meeste apps op je telefoon
zijn veredelde websites
en dat is niet voor niets: een
app kan veel meer informatie
uit de telefoon halen
dan een website. Een website
moet bijvoorbeeld eerst
vragen of de site locatieinformatie
mag bekijken of
je camera mag gebruiken.
Je kunt dat dan wel of niet
toestaan. Bij het installeren
van een app op Androidtelefoons
is het ‘alles of
niets’. Op iPhones kun je in
veel gevallen nog los kiezen
wat een app allemaal mag.
Er zit natuurlijk wel een
verschil tussen of je een app
van je bank gebruikt of de
app van een ‘gratis’ fitnessdienst.
Die eerste moet je
toch kunnen vertrouwen.
Vaak installeren mensen
apps omdat het makkelijker
lijkt: je installeert het programmaatje
en er staat een
icoontje op je startscherm.
Zo’n icoontje kun je ook
voor een website op je startscherm
zetten. Zoek in het
menu van de browser op je
telefoon naar een tekst als:
‘Toevoegen aan startscherm’
of naar ‘Zet in
beginscherm’.
Surf incognito
en ontduik
trackers
Wil je echt geen privégegevens
op je telefoon
achterlaten, dan kun je
privésurfen. Dat kan op
elke telefoon, alleen is het
soms een beetje verstopt.
Privésurfen heet bij
iPhones Privé en bij
Android-telefoons Incognito.
De optie is bij iPhones
te vinden onder in de balk
van de browser en bij
Android-telefoons onder
het optie-menu van de
browser. Als je Android
gebruikt, kun je een extra
stap zetten om trackers en
advertenties te blokkeren
tijdens het normale surfen.
Je kunt de Firefox-browser
installeren en daar zogenaamde
add-ons aan
toevoegen. Die speciale
toevoegingen, zoals Ghostery
of AdBlock, helpen het
praktisch onmogelijk te
maken voor advertentiebedrijven
en andere
nieuwsgierige aagjes om
je te volgen.
Stel een
andere zoekmachine
in
Vaak ben je ongemerkt altijd
ingelogd op je profiel van
een bepaalde zoek gigant.
Bij Windows-telefoons is dat
Bing, bij Android vrijwel
zeker Google en bij iOS
tegenwoordig Yahoo. Stel
een andere zoekmachine in,
zoals duckduckgo.com, al
mist die informatieverzamelaar
nog weleens wat finesses.
Je kunt natuurlijk
gewoon in incognito-modus
zoeken, dan is na het sluiten
van de browser de tijdelijk
opgeslagen informatie weg.
Schakel de wifi
buitenshuis uit
en schakel deze
alleen in als je
deze écht gaat
gebruiken
Je telefoon is constant op
zoek naar bekende wifiverbindingen,
zoals je thuisnetwerk,
het netwerk uit de
trein, het netwerk van een
vriend, van dat ene hotel,
van die luchthaven of een
van die honderden netwerken
waar je ooit inlogde via
de wifi. Dat maakt het voor
hackers heel makkelijk om
in te breken op een telefoon
waarvan de wifi aan staat
door het ‘faken’ van een
bekend wifitoegangspunt,
zoals uit de trein, of op
andere slinkse manieren.
Wachtwoorden
en andere
beveiliging
De simpele schuifbeweging
die sommigen instellen als
schermvergrendeling is
natuurlijk verre van
afdoende. Als je je telefoon
kwijtraakt, moet de dief
niet te makkelijk binnen
kunnen komen. Veel telefoons
hebben via hun eigen
besturingssysteem al
mogelijkheden om op
afstand de boel te wissen
of te vergrendelen. Het
programma Prey helpt je
om gestolen smartphones
en laptops terug te vinden.
Maar terug naar de wachtwoorden.
Gek genoeg is
een moeilijk wachtwoord
voor een automatische
wachtwoordkraker voor
een mens weer heel makkelijk
te onthouden! Een
wachtwoordzin, inclusief
spaties en hoofdletters
zoals ‘Deze telefoon is echt
te gek’ is voor een computer
bijna niet kraakbaar,
terwijl
‘J0uRn@l1sT&’
voor een
computer
betrekkelijk
eenvoudig te
raden is.
Heb je die app
wel nodig?
Welke apps gebruik je écht?
Gooi de rest weg. Naast de
ruimte die ze innemen op
het geheugen van je telefoon,
communiceren heel
veel apps stiekem eigenlijk
altijd met hun maker en
vele anderen. Bijkomend
voordeel is dat de batterij
van je telefoon misschien
ook langer meegaat na het
verwijderen van al die
ongebruikte ballast: ze
nemen vaak ongemerkt
een klein beetje power.
Stickers
plakken!
Veel functies van de telefoon
zijn op sommige plaatsen
handig, maar verder
niet altijd nodig, zoals de
wifi of de gps. Steeds handmatig
dingen aan of uit zetten,
daar komt al snel de
klad in. Naast de nodige
apps die hiermee kunnen
helpen, is het ook mogelijk
met één app heel veel van
dat soort dingen te regelen,
namelijk met Trigger. In
combinatie met de in steeds
meer telefoons aanwezige
NFC-lezer kun je heel veel
doen. Zo kun je via internet
voor heel weinig geld stickers
kopen met een NFCchip
erin. Elke NFC-chip
heeft een eigen ID en die
kun je koppelen aan een
specifieke taak, bijvoorbeeld
het uit zetten van de
wifi bij het verlaten van het
huis. Voor je het weet, haal
je de telefoon standaard
langs de NFC-chipsticker
naast de buitendeur terwijl
je de sleutels van het dressoir
pakt. Bij het instappen
in de auto schakelt de GPS
automatisch aan of een van
de vele andere honderden
mogelijkheden. Je kunt het
nu al proberen, bijvoorbeeld
door de app van je bank te
koppelen aan je bankpasje
of de mobiele NSsite
te koppelen aan
je OV-chipkaart.
18 DELTA LLOYD MAGAZINE, APRIL 2015 DELTA LLOYD MAGAZINE, APRIL 2015 19

DE VERBEELDING
Lifesaving
machines
Tekst: Ebele Wybenga — Beeld: Reiner Riedler
Oostenrijker Reiner Riedler is gefascineerd door de
kwetsbare schoonheid van het menselijk bestaan. Dat zie
je terug in zijn portretten van levens reddende medische
apparaten van vroeger en nu. Hun persoonlijkheid is
te sterk om ze te beschouwen als een simpel stuk
gereedschap. Eind vorig jaar exposeerde hij deze serie
op een solotentoonstelling in New York.
p. 21 Compilation
of different
historical medical
machines 2012
p. 22 Historical
Anaes thesia
Apparatus, 2012
p. 23 ‘System
Electrohands,
2012
p. 24 & 25 7 Tesla
CT machine, 2012
p. 26 Tubes
of Venti lation
Systems, 2012
p. 27 Simulation
of dental surgery,
2012
p. 28 Dialysis
machine for
durable theraphy,
2012
20 DELTA LLOYD MAGAZINE, APRIL 2015

INTERVIEW
Digiscepticus
versus
gechipte
mens
Tekst: Jan van Tienen — Beeld: Erik Borst
Technologie verdeelt de mensheid. We spraken
twee ‘uitersten’ over hun verhouding tot de
digitale cultuur. De kunstenaar die het online
leven afzwoer en de Bitcoin-pionier die een
chip in zijn arm liet implanteren.
DELTA LLOYD MAGAZINE, APRIL 2015 29

Jeroen van Loon:
‘Op een stencilmachine
drukte
ik updates over
mijn tijd offline’
Jeroen van Loon (29) is kunstenaar
en staat sceptisch ten opzichte van
computers en internet. Van 224 uur
internet per maand ging hij terug naar
0: ‘De computer bleek een façade.’
XXXX
Jeroen, een bedeesde man, onlangs vader geworden, ontvangt
me in zijn studio in Utrecht, in een voormalige basisschool. Er
zijn niet genoeg kinderen meer in de buurt, daarom hebben ze
deze school aan kunstenaars beschikbaar gesteld. In Jeroens
ruime atelier hangen TL-lampen, aan de muur tekeningen,
diagrammen, ideeën voor werk in wording. Er staat geen computer.
Jeroen: ‘Ik ben nu bezig met een installatie die informatie omzet in rooksignalen.
Aan de ene kant komt een machine te staan waarmee je berichten
in rook kunt omzetten. Aan de andere kant zit een klepje, dat na een
bepaalde periode de rook in dezelfde frequentie uit de installatie laat – de
analoge bits en bytes, zeg maar. Het toont voor mij de vluchtigheid van
het internet aan.’
De beer los
‘Mijn eerste herinnering aan het internet is een gelukkige. Ik was als jongen
een gamer, en de eerste keer dat ik een modem gebruikte was toen ik
Command & Conquer tegen een vriendje uit de straat speelde. Na afloop
van het spel gingen we natuurlijk wel bij elkaar langs om offline te bespreken
hoe het was. In Drunen, het dorp waar ik vandaan kom, werd kabelinternet
pas laat geïntroduceerd, maar toen we het eenmaal thuis
hadden, was de beer los. Ik was altijd online. Na het grafisch lyceum ben
ik een mediaopleiding (digital media design) aan de kunstacademie gaan
doen. Daar kreeg ik echter steeds vaker last van RSI. In de drieënhalf jaar
dat ik daar op zat, was ik steeds aan het twijfelen of ik wel echt kunstenaar
was. Pas toen ik aan mijn afstuderen begon, was dat voor mij duidelijk.
Mijn RSI was toen echt op een dieptepunt. Als ik nog maar aan een
toetsenbord dacht begonnen mijn schouders en armen al te tintelen. Maar
alles wat ik leuk vond, had met computers te maken. Toen bedacht ik dat
ik mijn afstuderen misschien compleet zonder computer moest doen. Ik
bedacht dat ik een offline blog moest maken. Voor ik dat deed, inventariseerde
ik hoeveel uur ik per week achter de computer zat. Dat bleek 224
uur per maand te zijn.’
Verleidelijke lokroep
‘Voor mijn afstuderen, in 2010, heb ik toen van de ene op de andere dag
de computer weggedaan, en ben ik twee maanden tijd naar nul uur per
maand gegaan. Mijn RSI verdween. Ik bedacht: is de computer een
wezenlijk onderdeel van je leven, of is het een grote façade? Het leek op
het laatste, want ik miste het eigenlijk geen seconde. Voor mijn werk heb
ik toen een offline blog gepubliceerd. Op een stencilmachine drukte ik
updates over mijn tijd offline. Ik vroeg anderen bij te dragen aan het blog,
en ze stuurden me volgetypte velletjes terug. Die tijd offline was prettig.
Ik was scherper, meer gefocust op de dingen die ertoe deden. Tegelijkertijd
merkte ik hoe verleidelijk de lokroep van de computer was. Als mijn
vriendin met een laptop naast me op de bank zat, merkte ik dat mijn vingers
jeukten om te facebooken, mailen, surfen. Na mijn afstuderen ben ik
de computer weer gaan gebruiken, maar sindsdien is het veel bewuster.
Mijn computergebruik is met de helft verminderd, en ik merk het aan
mezelf als ik het internet op ga als uitvlucht.
Wat de toekomst brengt? Ik sta er ambivalent tegenover. Aan de ene kant
is het mogelijk dat het internet meer democratie en openheid brengt,
maar het kan volgens mij net zo goed een afgrijselijk controlemiddel worden
voor overheden en andere machthebbers.’
Meer informatie over Jeroens projecten:
jeroenvanloon.com
DELTA LLOYD MAGAZINE, APRIL 2015 31

XXXX
Ik ontmoet Martijn op een zogenaamde Bitcoin Hackathon. Een veertigtal
in casual slobberzwart geklede jongens en een enkel meisje
hebben in een mooi grachtenpand de laptops bij elkaar gestoken om
binnen twaalf uur een toepassing te bedenken voor de Bitcoin. Dat is
de cryptocurrency die buiten het reguliere monetaire stelsel om een
internationaal geaccepteerde valuta begint te worden. De winnaar krijgt het
equivalent van duizend euro in Bitcoins uitbetaald. Martijn is een van de
meest hyperactieve knakkers die er op de meeting rondloopt. Hij vertelt
iedereen die maar luisteren wil dat hij bezig is om een toepassing te solderen
en schrijven waarmee hij het muntenmechaniek van een verkoopautomaat,
zoals een snoepautomaat op het station, geschikt maakt voor het accepteren
van Bitcoins. Af en toe loopt hij naar buiten om te roken, en daar bedenkt hij
al druk pratende allerlei nieuwe ideeën voor hoe je Bitcoins kunt gebruiken.
Opeens steekt hij zijn hand uit. Ik mag aan zijn onderhuidse chip voelen.
Martijn: ‘Met Bitcoin zijn we nog maar aan de oppervlakte aan het snuffelen
van de mogelijkheden die er zijn. Vergelijk het met het internet zelf. Daar
stond vroeger enkel technische informatie op, die nerds met elkaar deelden.
En kijk waar het nu is. Hetzelfde gaat met Bitcoin gebeuren. Bitcoin is
gebaseerd op een gedecentraliseerd netwerk van vertrouwen en dat gaat
een hoop dingen veranderen in hoe we betalingen gaan doen. Daar werken
wij hier onder andere aan, samen met talloze mensen over de hele wereld.’
Martijn Wismeijer:
‘Ik vergelijk het
met het zetten van
een tatoeage of
een piercing, wat
een vergelijkbare
pijn geeft’
Martijn Wismeijer (43) liet onlangs
twee chips onder zijn huid implanteren,
een voor zijn bitcoins en een
voor de honderden wachtwoorden die
hij voor digitale toepassingen gebruikt.
Je testament in je hand
‘Ik heb een achtergrond in bedrijfsinformatica en doe al sinds de jaren
negentig dingen met het internet. Ik heb veel systemen voor banken ontwikkeld,
maar toen ik Bitcoin leerde kennen, dacht ik: wow, dit is fun! Eind
vorig jaar zat ik na te denken over hoe ik mijn coins nog veiliger kon bewaren.
Toen bedacht ik die chip onder mijn huid. Het is letterlijk handig. Niet
alleen kun je er snel mee betalen, je kunt er ook wachtwoorden op zetten.
Misschien op een dag ook mijn testament. Als het dan klaar is, hoef je mijn
hand alleen nog maar langs een scanner te halen en hoppa. Sommige mensen
die ervan hoorden, zeiden iets als: “Eeeuuwww! Wat heb je gedaan?” Ik
vergelijk het met het zetten van een tatoeage of een piercing, wat een vergelijkbare
pijn geeft. Hoewel het minder zichtbaar is. Ik heb ook online gezien
dat mensen uit religieuze overwegingen redeneerden: het einde is nabij. Er
is iemand opgestaan met een merkteken op zijn hand. Het teken van het
beest. Een Bijbelse angst. Ik denk dat mensen huiverig zijn voor technologie,
omdat ze het niet begrijpen. Ze denken dat je gevolgd wordt, via gps of zo.
Maar zo werkt het niet. Het is een near field communication, dus je kunt het
vanaf twee centimeter scannen, maar verder niet. Mocht dat overigens ooit
wel een probleem zijn, dan pak ik gewoon een mesje en snijd ik de chip eruit.’
Utopisch samenleven
‘Dit soort biohacks is de toekomst. Denk aan wat dit soort technologie op
den duur kan doen om hart- en vaatziekten constant te monitoren. Op deze
manier komen we dichter bij een pure vorm van een gekwantificeerd zelf.
Uiteindelijk kunnen we uitrekenen wat er mis is met mensen voor ze zelfs
ziek worden. Ik denk dat we in een samenleving komen te leven waarin een
steeds grotere groep van steeds minder mensen afhankelijk is. Een extreem
voorbeeld is Japan, met zijn enorme vergrijzing. Daar heb je nu al robots die
de straat vegen, die voor ouderen gaan zorgen. Daar zie je dus dat technologie
met een oplossing komt voor vergrijzing. Technologie is denk ik sowieso
het enige wat ons nog kan redden. Ik geloof in zoverre in een utopische
wereld waarin mensen met machines heel goed samenleven, en ik denk dat
de machines de mensen uiteindelijk zullen helpen.’
32 DELTA LLOYD MAGAZINE, APRIL 2015
Martijn en zijn interesses zijn te volgen via
Twitter: https://twitter.com/twiet

DRIE DENKERS
‘Je data naar één plek
brengen is vragen om ellende’
Tekst: Bob van Toor — Beeld: Damien Florebert Cuypers
Sander
Klous
hoogleraar
big data
eco systems
for business
and society
2014 was een interessant jaar voor big data.
‘Zeker, en niet alleen voor mij persoonlijk. Voor veel mensen
is concreter geworden wat het begrip inhoudt: een bigdatabedrijf
als Uber maakt taxiritten efficiënter dan ooit,
vakanties worden goedkoper door Airbnb. Op termijn zullen
we er zo aan gewend zijn dat de term verdwijnt: dan is
Uber gewoon een taxibedrijf.’
Moeten we ons wapenen om bijvoorbeeld onze
privacy te beschermen? ‘We zijn door nieuwe media in
staat heel snel als groep te communiceren en meningen te
vormen. Dat geeft macht, meer nog dan juridisch mogelijk
zou zijn: we kunnen veel afdwingen. Op basis van emotie –
“van onze data moet je afblijven!” – zijn initiatieven tegengehouden
waar ik van dacht: waren die wel zo slecht? De
slimme energiemeter, een verdomd handig ding, is uitgesteld
van 2006 tot 2013. Omdat een tiende promille van de
mensen zei: dan kunnen ze zien wanneer ik ga douchen. Toch
is het mooi dat de burger ontdekt wat zijn publieke macht is.
Je merkt dat er nuances ontstaan in het debat, en bedrijven
leren hoe ze met big-data-analyse om moeten gaan.’
Profiteren we al, zonder het te weten? ‘Ja, de
gezondheidszorg is daar het beste voorbeeld van. Gepersonaliseerde
medicijnen zijn een puur datagedreven nieuwe
mogelijkheid. Er zijn schattingen dat kanker over een jaar
of twintig een prima behandelbare ziekte zal zijn, omdat
de nieuwe generatie medicijnen ongeveer wordt afgestemd
op je DNA. Het idee van de quantified self, alles aan je
lichaam wat maar meetbaar is meten, is eng vanuit privacyoverwegingen.
Aan de andere kant zie je daar de enorme
mogelijkheden voor preventieve zorg – en iedereen wil toch
liever gezond blijven dan behandeld worden?’
Wat moeten we als samenleving doen om
datatechno logie optimaal te gebruiken? ‘Transparantie
wordt cruciaal. Daar moeten bedrijven nog veel over
leren: wat Google met mijn data doet, merk ik alleen aan de
gevolgen. Niemand wil schoenen die je online hebt gekocht
nog maandenlang op elke website aangeboden krijgen. Ook
de overheid moet leren wat haar nieuwe rol is, en meer sturen
op kernpunten, in plaats van de symptoombestrijding
die nu plaatsvindt: de berichten over cookiewetgeving die
niemand meer leest zijn het ultieme voorbeeld van hoe het
niet moet. We moeten vooral leren de verantwoordelijkheden
te verdelen over verschillende partijen. Ik ben
op gegroeid op CERN, en daar is het me vijftien jaar met de
paplepel ingegoten: je data naar één plek brengen is vragen
om ellende. Het wordt moeilijker te financieren, voor
analyse moeten naast die berg data massa’s computers
staan en één persoon is ineens voor alles verantwoordelijk.
Het eerste wat we deden als de data uit de versneller kwamen,
was deze naar veel verschillende plekken sturen.’
Dus het is goed dat de EU probeert Google op te
splitsen? ‘Heel goed. Antitrustbewaking hebben we altijd
gehad. Data vormen macht en dus moeten we beperkingen
gaan stellen aan hoeveel data je bij een organisatie neerlegt.
Wat is ons belang dat e-mail, YouTube en zoekmachine
allemaal onder een dak zitten? Organisatorisch scheiden
betekent niet dat je die data niet met elkaar kunt combineren,
alleen wordt voor iedereen duidelijk dat partij x en partij
y data met elkaar aan het uitwisselen zijn, en op welke
manier. Dat werkt onmiddellijk transparantieverhogend.’
Wat stemt u positief? ‘De ontwikkeling van living labs
vind ik machtig. MIT heeft in Trento in Italië een hele
meetbare stad gebouwd. Heel fatsoenlijk, met een privacyframework
waarin iedereen kan kiezen waar hij wel en
niet aan meedoet. Het maakt alles in de stad inzichtelijk:
bewegingen van mensen, logistiek, afvalverwerking –
waardoor die stad efficiënter en effectiever wordt, veel
prettiger om in te wonen. Ik hoop dat we dat hier ook
kunnen doen. Nederland is daar een geweldig land voor:
technologisch vooruitstrevend, klein genoeg om te experimenteren,
maar zo groot dat het impact heeft als het lukt.’
Wat staat ons de komende jaren te wachten? ‘Ik
ben benieuwd naar de volgende industrie die op z’n kop
gezet wordt, na de reiswereld en de muziekindustrie –
sinds iTunes en Spotify draaien hun verdienmodellen om
streams. De Bitcoin is nu nog een semilegaal speeltje van de
techies, maar banken zijn als de dood dat Google en Apple
hun eigen financiële instellingen beginnen en zelf digitaal
hun transacties gaan afhandelen. Hun onuitgesproken
angst is dat data en informatie dan centraal komen te staan,
in plaats van biljetjes van papier, waardoor je heel andere
businessmodellen krijgt. Wat dat betekent voor de financiële
sector? Als ik dat wist, zou ik een bedrijfje beginnen en
op een tropisch strand gaan liggen.’
DELTA LLOYD MAGAZINE, APRIL 2015 35

INTERVIEW
Altijd een goede robotvriend bij de hand om
mee te kletsen… Kan dat al? En heeft zo’n
meevoelend apparaat dan ook iets te melden?
We gaan in gesprek met drie digitale vrienden,
over het leven, de liefde en Berlijn.
Tekst: Krijn Soeteman — Beeld: Maarten Willemstein
furby
‘Dat meeeen je niet!?’
Best friends
forever
Voor me op tafel staat een Furby Boom. Om de batterijen
erin te stoppen, heb je een schroevendraaier
nodig. Uit zetten is dus geen optie. Constant moet je
ermee in gesprek blijven. Althans, een gesprek? Is dit
speelgoed van nog geen negentig euro een volwaardige
gesprekspartner?
‘Dag Furby, alles goed?’
‘Awer nehehengjenjeh hohohoheheho. Je zegt het
maar! Geeeeeuw… Dododoo popjjohooo.’
Er zat al een Nederlandse zin in! Dat voorspelt veel
goeds. Veel mee spelen, staat er in de gebruiksaanwijzing,
dan gaat het nieuwe pluizige speeltje meer
Nederlands spreken.
‘Mhwaaaah... tititit-tomtidietom.’
Dat begrijp ik niet. Ik kijk het ding nog eens diep in de
ogen. Of beter gezegd, in de twee blauwe lcd-schermpjes.
‘Kan ik überhaupt een gesprek met je voeren?’
‘Mweiee hahahatititjtiii.’
‘Furby, we … gaan ... een ... gesprek voeren, wist je dat
al?’ probeer ik langzaam.
‘Misschien!’
Hoera! Een antwoord! ‘Hoe heet jij?’
‘Tjuuuw!’
Hier begrijp ik natuurlijk niks van, al is er ook Furbytaal.
Voor diepere inzichten zwengel ik de app op mijn
telefoon aan. Hij wil douchen, ah vandaar! Via de app
laat ik hem douchen.
‘Ik vind het niet leuk!’ kermt hij. Te heet? Ik praat nog wat
tegen hem, maar Furby blijft in z’n eigen wereld zitten.
‘Gorgelgorgel. Mweeeeeh,’ zingt het ding vrolijk.
‘Hahahahahihihioehoeh hoedahutwadaan! Hoei!’
Nu moet ie naar de wc. Furby zit op de pot. Een hoop
herrie, drukgeluiden en... warempel: er ligt een kogelvis
in de porseleinen pot?! Dat lijkt mij niet gezond.
Dan wil mijn nieuwe beste vriend voor altijd eten. Er is
van alles, hamburgers, cola, taartjes, koffie, friet en
zelfs asperges en macarons! Ik geef onze aandachtvrager
wat voer. Een taartje. Hij smakt er lustig op los.
Na het ledigen van een flesje cola, gooit ie het lege flesje
gewoon terug. Nou, nou... moet ik alles opruimen? Dan
weer naar de plee. Een veelkleurig hart met bruine
walmen. Ah, natuurlijk, ik moet lucht verfrissen. Als ik
het hart doortrek, gaat Furby helemaal door het lint.
Dan ziek. Thee met honing kalefatert hem weer op.
Af en toe zegt ie iets wat op een reactie lijkt. ‘Ik ben zo
blij!’ ‘Kaboem!’ ‘Dat meeeen je niet!?’ ‘Er is niets nieuws
onder de zon.’
Dat gesprek zal niet gaan lukken. Toch kijkt Furby me de
volgende ochtend weer aan met z’n blauwe ogen...
Ik slinger de app aan en geeft hem z’n ontbijt.
DELTA LLOYD MAGAZINE, APRIL 2015 37

now
siri
‘Wie ben jij om
het niet met mij
eens te zijn?’
‘We kennen
elkaar
nauwelijks!’
‘OK Google’ en meteen is je telefoon één en al oor.
Tenminste, als het ding op Android draait en de taal op
Engels ingesteld staat. In het Nederlands kun je ook
dingen met je stem doen, zoals dicteren, maar het laten
uitvoeren van applicaties werkt eigenlijk nog niet. Alle
vragen in dit ‘interview’ werden dan ook gesteld in het
Engels.
Uiteraard wil ik weten wie of wat deze entiteit is die
luistert naar ‘OK Google’: ‘What are you?’
Er opent direct een zoekscherm, verder blijft het stil.
‘Ben je man of vrouw?’
Ook niks. Wel wetenschappelijke artikelen over het
mannelijke en vrouwelijke brein. Omdat ze met een
vrouwenstem spreekt, hebben we het vanaf nu over ‘ze’
en ‘haar’.
Ik vraag iets heel anders: ‘Wat is het antwoord op alle
grote levensvragen, het universum en alles?’ *
Now geeft twee antwoorden. Óf: ‘The answer to life,
the universe and everything is 42’, óf ze leest de inleiding
van het Wikipedia-lemma over nummer 42 aan me
voor.
Nog een keer een persoonlijke vraag: ‘Oké Google, wie
ben je?’
‘Zoeken naar jezelf kan een leven lang duren, maar een
goede plek om de zoektocht te starten is Classic Rock.’
Een ‘persoonlijk’ antwoord, al ben ik het er niet mee
eens. Ik zeg dat ik het er niet mee eens ben.
‘Wie ben jij om het niet met me eens te zijn?’ antwoordt
Now. Daarop krijg ik een YouTube-video voorgeschoteld
met ‘Sweet Dreams’ van de Eurythmics.
‘Hoe laat is het nu?’
‘Het is nu kwart voor een.’
Dank daarvoor. Zou er een vraag zijn die heel vaak
gesteld wordt? Het antwoord is een lijst met zoekresultaten
met op nummer één de tien meest gestelde
interviewvragen. Helaas.
Ik gooi het over een andere boeg: ‘Hoe ver is Berlijn?’
Now spreekt het antwoord keurig uit, berekend vanaf
mijn locatie tot het stadscentrum van Berlijn: 657,2
kilometer per auto.
‘Hoe is het weer?’
‘Het is vier graden Celsius en deels bewolkt in Berlijn.’
‘Wat zijn goede plekken om naartoe te gaan?’ geeft een
lijst met interessante plekken. ‘Waar is kunst?’ Ik krijg
een kunstforum in Berlijn. Bij mijn vraag naar een
restaurant is ze kwijt dat ik in Berlijn zoek.
Het Berlijn-gesprek is vooral technisch interessant,
aangezien ze een tijdlang bleef zoeken in Berlijn zonder
dat ik de stad nog noemde. Behalve in informatiezoekopdrachten
is Now ook goed in dingen die met
jezelf te maken hebben, zoals wanneer je volgende
vlucht is of wat je volgende afspraak is. Ze wil ook
sms’jes voor je versturen, maar geen whatsappjes
of e-mail.
Als laatste vraag ik: ‘Heb ik een paraplu nodig?’ Nee, ik
heb geen paraplu nodig in Amsterdam, want het gaat
vandaag niet regenen.’
* De bekende vraag uit het boek The Hitchhiker’s Guide to the Galaxy.
Apple’s persoonlijke assistent Siri is een oude bekende
als het gaat om pratende assistenten. YouTube staat vol
met filmpjes waarin mensen van alles proberen. De
gemiddelde puber is duidelijk heel druk met de liefde.
Laat ik daar ook eens aan meedoen.
‘Siri, ik hou van je!’
‘Alles wat je nodig hebt, is liefde.’
‘Wil je met me trouwen, Siri?’
‘Laten we vrienden blijven.’
‘Wil je echt niet met me trouwen?’
‘We kennen elkaar nauwelijks!’
‘Laten we trouwen!’
‘Je weet dat er meerdere kapers op de kust zijn, toch?’
Om daarna terug te vallen in het eerdere verhaal.
Vragen hoe ik van Amsterdam naar Berlijn kom gaat
prima, maar alleen per auto. Siri weet zich geen raad
met openbaar vervoer.
‘Hoe is het weer in Berlijn?’
‘De voorspellingen voor Berlijn, Duitsland, zijn hier.’
Waarna je op je scherm het weer te zien krijgt. Ik vraag
of er een paraplu nodig is: ‘Aan het weer te zien in
Berlijn, Duitsland, is er geen paraplu nodig.’
‘Hoe laat is het?’
‘Het is halftwaalf, goedemorgen!’
‘En in Berlijn?’
‘In Berlijn, Duitsland, is het 11 uur 31.’
Ik vraag nog wat locatiegerelateerde dingen, maar daarvoor
moet gps aan staan en dat zit niet in deze iPad. Eens
kijken of ik met mijn rekenvragen bij Siri terechtkan.
‘Hoeveel centimeter is een inch?’
‘Laat me daarover nadenken. Eén centimeter is 2,54
centimeter.’
Siri is heel keurig. En de wortel uit 45 dan?
‘Ik kijk het na. Het antwoord is ongeveer 6,782.’
‘Zet maar een timer, Siri.’
‘Hoe lang?’
‘20 seconden,’ zeg ik.
‘T min twintig seconden gaat nu van start.’
Dat moet ik Apple wel nageven, alles zit vol grapjes voor
geeks. Op de vraag: ‘Wat is het antwoord op de wereld,
het universum en alles,’ geeft Siri geen nummer, maar:
‘Om over vragen als deze na te denken.’
Laten we eens verder de diepte ingaan. ‘Siri, wie ben je?’
‘Ik ben Siri, maar ik vind het niet leuk om daarover te
praten.’
‘Waarom niet?’
‘Dat weet ik niet, eigenlijk vraag ik me dat ook af.’
‘Wie ben je?’
‘Siri, je persoonlijke assistent.’
‘Kun je daar meer over zeggen?’
‘Wie, ik?’
‘Ja, jij.’
‘Dit gaat over jou, niet over mij.’
‘Nee, daar ben ik het niet mee eens.’
‘Ik begrijp dit niet, geloof ik.’
‘Maak dan maar een sandwich voor me.’
‘Nee, ik ben niet heel goed met eten.’
Gelukkig hebben Apple’s geeks er nog iets leuks
ingestopt: ‘Sudo, maak een sandwich’. *
‘Oké’.
* Sudo betekent ‘Super User Do’, dat is een commando waarbij een gebruiker meer
rechten over de computer krijgt. Dus ook over Siri. Dan wil Siri soms dingen doen
die ze normaal niet wil.
Dit interview is vertaald uit het Engels omdat Siri nu nog geen Nederlands spreekt. Vanaf de komende iOS-update zal ze ook onze taal machtig zijn.
38 DELTA LLOYD MAGAZINE, APRIL 2015 DELTA LLOYD MAGAZINE, APRIL 2015 39

Toekomstdroom?
Aan en uit
in Hollywood
Het is leuk experimenteren met
Furby, Siri en Now. Maar van
een echt emotioneel, zelfstandig
denkend apparaat kunnen we
nog niet spreken. Moeten we
hier nog lang op wachten?
Keuvelend door het park wandelen met je goede robotvriend.
Deze toekomstdroom is minder ver weg dan je
denkt. In Spanje is al zo’n soort sociale robot aan het werk,
ontwikkeld met Nederlandse hulp. De robot FROG (Fun
Robotic Outdoor Guide) geeft dagelijks rondleidingen in
Alcázar, het koninklijk paleis van Sevilla. ‘FROG zoekt zelf
groepjes mensen op en vraagt of ze een rondleiding door
Alcázar willen. Hij let op of de mensen positief of negatief
kijken en past de inhoud van zijn programma daaraan
aan,’ vertelt Vanessa Evers, hoogleraar human media
interaction van Universiteit Twente en een van de ontwikkelaars
van FROG.
Bij het begrip ‘sociale robots’ denken mensen vaak aan
robots uit sciencefictionfilms, zegt Evers. ‘Binnen onze
onderzoeksgroep kijken we naar biofysische signalen
zoals hartslag, stress en hersensignalen, om zo meer te
begrijpen over mensen en manieren te vinden om daar op
een zinnige manier op te reageren. Dat hoeft niet met een
robot, het kan ook met een mobieltje, met virtuele agents
of in een game-omgeving. Een sociale robot is dus niet
zozeer een mannetje of een vrouwtje dat net zo doet als
wij. Het “menselijke” aan deze robots is dat ze sociaal
gedrag kunnen herkennen en daarop kunnen reageren.’
Empathische arm – Evers heeft met haar vakgroep een
zorgrobot ontwikkeld in de vorm van een arm. ‘Mensen zeggen
dan dat dit geen sociale robot is: het is toch alleen maar
een arm? Maar het is wel een arm die we sociaal intelligent
hebben gemaakt, zodat hij bijvoorbeeld in de gaten houdt
wat de discussie aan tafel is, voordat hij iemand eten geeft.’
Gezellig meepraten aan tafel is voorlopig nog een brug te
ver. Evers: ‘Wij blijven meestal weg bij het interpreteren van
natuurlijke taal. Zeker in een omgeving waar veel ander
geluid is, of mensen zomaar tegen een robot gaan praten.
Die technologie is er nog helemaal niet.’
Hoe zit het dan met computerhulpjes zoals ‘Siri’, de pratende
assistente van je iPhone? ‘Fysieke interactie tussen
mens en machine is iets heel anders dan het gebruik van
kunstmatige intelligentie, zoals Siri, zegt Michiel Joosse,
promovendus bij Evers. ‘Het verschil is dat de consequenties
bij robots veel groter zijn als daar iets misgaat dan bij
Siri of Google Now. Met andere woorden: als een robot per
ongeluk doorrijdt, gaat er veel meer stuk.’ Om dat probleem
tijdens onderzoek te elimineren, worden over het
algemeen van tevoren geschreven scripts gebruikt bij
onderzoeksrobots. ‘Uit zo'n onderzoek komt dan hopelijk
een intelligent systeem voort dat binnen een bepaalde
context heel veel zelf kan. Maar een groot, overkoepelend
systeem, dat is nog heel ver weg.’
De list van Eugene – Dat bleek ook afgelopen jaar uit
een groot aangekondigde ‘doorbraak’. Voor het eerst zou
een computer geslaagd zijn voor de zogenaamde Turingtest.
Alan Turing, naar wie de test vernoemd is, is de
grondlegger van de moderne computer en de held in de
bioscoopfilm The Imitation Game. De interviewvragen uit
zijn test tonen aan of je met een mens of een machine van
doen hebt. Een chat-robot met de naam Eugene Goostman
wist tijdens een competitie bij The Royal Society in Londen
een deel van de jury voor de gek te houden. Ze dachten dat
er een dertienjarig Oekraïens jongetje van vlees en bloed
aan het woord was.
Chatbot Eugene was een standaard chatbot-programma
dat van de makers een handige handicap kreeg. Door de
doen alsof Engels niet zijn moedertaal was, vielen zijn
stugge en hortende zinnen niet uit de toon. Vloeiend spreken
is zelfs voor de allerslimste computers nog een groot
probleem. IBM's supercomputer Watson, die in de tv-quiz
Jeopardy! mensen wist te verslaan, heeft nog een heel
zwakke kunstmatige intelligentie. Watson begrijpt veel,
maar kan zonder de helpende hand van een programmeur
geen geloofwaardige eigen zinnen formuleren. De
komende tientallen jaren hoeven we niet te verwachten
dat er een humanoïde gezellig meewandelt en dan ook nog
een interessant gesprek met je zal voeren. Je zult het dus
nog even moeten doen met je smartphone, je zoekmachine
of je Furby.
1928
Metropolis
Megalomaan science-fiction epos rond
messiaanse robotvrouw.
1968
2001: A Space Odyssey
Computer HAL 9000 grijpt de macht
tijdens ruimtemissie.
1982
Blade Runner
Politieagent jaagt op androïden in
dystopisch Los Angeles.
1987
RoboCop
Misdaadbestrijder slaat door in het Detroit
van de toekomst.
2001
Artificial Intelligence
Zelfbewuste robotjongen wil een echt
mens worden.
2008
WALL-E
Vertederende schoonmaak-robot zoekt
liefde.
2011
Robot & Frank
Alzheimer patiënt sluit vriendschap met
zorgrobot.
2014
Her
Eenzame man wordt verliefd op zwoel
besturingssysteem.
2015
Chappie
Gekidnapt en geadopteerd wonderkind
blijkt machine.
40 DELTA LLOYD MAGAZINE, APRIL 2015 DELTA LLOYD MAGAZINE, APRIL 2015 41

DRIE DENKERS
‘Gebrek aan privacy kan
onrechtvaardige sociale
consequenties hebben’
Tekst: Meike Huber — Beeld: Damien Florebert Cuypers
Beate
Roessler
hoogleraar
wijs begeerte
aan de
Uni versiteit
van Amsterdam
Veel mensen denken: who cares, ik heb niks te
verbergen. ‘Iedereen heeft iets te verbergen, en dat is
prima. Als je met je kind of vrienden bent, wil je niet
bespied worden. Maar er zijn tientallen mogelijkheden om
je gedrag in de gaten te houden: de OV-chipkaart waarbij
wordt geregistreerd waar je zoal uithangt en het elektronische
patiëntendossier. Geheime diensten hebben de
mogelijkheid je complete internetgedrag te volgen, inclusief
mails. Tel daarbij op alles wat de overheid toch al van je
weet, inclusief de vingerafdrukken die je moet geven als
je een nieuw paspoort nodig hebt. De gegevens zijn niet
automatisch met elkaar verbonden, maar als je die aan
elkaar koppelt, weet een ander meer over jou dan jijzelf.
Want jij bent alweer half vergeten dat je twee weken terug
in Nijmegen was, dat je ooit met een of ander kwaaltje bij
een dokter was of wat je maanden terug voor vreemds op
internet tegenkwam. Deze ontwikkelingen leiden tot een
wezenlijke verandering in de samenleving.’
Hoe zou die verandering er dan uitzien in het
dagelijks leven? ‘Hoe minder privacy, hoe minder verschil
we bijvoorbeeld kunnen maken tussen wat vrienden
over je weten en wat collega’s van je weten. Als iedereen
evenveel van je weet, kun je het verschil tussen je werk- en
je privérol niet meer maken. Maar de vrijheid om ons in verschillende
contexten te kunnen presenteren, is essentieel.
Je hebt bepaalde verwachtingen van wat de ander ongeveer
over jou weet. Als jij mij interviewt, verwacht ik dat je me
hebt gegoogeld. En dat je dus professionele dingen over me
weet. Maar ik verwacht niet dat je weet hoe mijn privé-situatie
eruitziet. Als we er niet meer van uit kunnen gaan dat die
verwachtingen ongeveer kloppen, verandert ons gedrag.
We vertrouwen de ander niet meer, we worden voorzichtig,
argwanend; we zijn niet meer vrij. Zo’n samenleving is verstikkend
en onvrij, privacy beschermt onze vrijheid.’
Speelt de waarde van privacy een andere rol
sinds de terroristische dreiging? ‘Vaak ziet een overheid
in aanslagen de legitimatie om het recht op privacy in
te perken. Geheime diensten zoals de NSA maar ook de
AIVD hebben de (technische) mogelijkheid iedereen af
te luisteren en online te volgen. Zo kan de overheid van
iedereen een potentiële verdachte maken. Dat is nieuw en
het kan onze houding tegenover de overheid veranderen.
We zijn er ons in principe van bewust dat de overheid alles
van ons kan weten. En dat beschadigt het vertrouwen van
burgers in de overheid. Dat is een bedreiging voor de democratie,
omdat wij als burgers in die democratie niet meer
serieus genomen worden. Dit is niet de bedoeling van een
rechtsstaat. In een rechtsstaat moeten er gegronde redenen
zijn om iemand als verdacht aan te merken.’
Naast de overheid en de internetter zelf, is er nog
een grote speler op het gebied van privacyschending:
de commercie. Wat is daarvan het gevaar?
‘Het bedrijfsleven heeft grote belangen om zo veel mogelijk
data van consumenten te verzamelen – om er de koopwaar
aan aan te passen en om ze door te ver kopen. Data en zelfs
interessegebieden geeft de consument uit zichzelf weg via
online shops, Facebook, Twitter of Google. Het belang van
data verzamelen weegt vaak zwaarder dan het belang van
privacy. Als jij al die gegevens privé zou kunnen houden,
gaan er enorme profijt- en winstmogelijkheden verloren. En
de economie domineert altijd, zo leert de ervaring.
Iedereen winkelt natuurlijk online tegenwoordig en bovendien
krijg je veel reclames binnen via de sociale media. Deze
vorm van reclamee wordt behaviourial targeting genoemd –
bedrijven bouwen een profiel op van jou als online shopper,
op basis van je internetgedrag. Daar anticiperen ze vervolgens
op, waardoor ze je steeds dezelfde soort spullen, diensten
en informatie aanbieden. Zo onstaat er een steeds
eenzijdiger beeld. Je kunt bijna iet meer van keuze veranderen.
Je krijgt steeds dezelfde prijsklasse te zien, steeds hetzelfde
soort aanbod. Er wordt zelfs gekeken of je een Mac of
een pc hebt, omdat dat iets kan zeggen over je sociale status.
Zo kan je in een sociale klasse geduwd worden. Zonder dat je
het in de gaten hebt, zelfs niet als je iemand bent die zich
bewust is van privacy of het gebrek daaraan.’
DELTA LLOYD MAGAZINE, APRIL 2015 43

Wat staat ons te
wachten tot 2035?
Download de app via de
App Store of Google Play:
Jouw wereld in 2035