Download - Goois Natuurreservaat

J A A R V E R S L A G
Onderweg naar één Heuvelrug

J A A R V E R S L A G N U M M E R 7 1 V E R S L A G J A A R 2 0 0 3
Het Goois Natuurreservaat wordt gesteund door de Nationale Postcode Loterij en het VSBfonds.
Stichting Gooisch Natuurreservaat Nieuwe Meentweg 2 - Hilversum
Postbus 1001 - 1200 BA Hilversum T (035) 621 45 98 F (035) 623 73 74
gooisnatuurreservaat@gnr.nl www.gnr.nl
2

V O O R W O O R D
We zijn onderweg. In 2003 deden we samen met andere natuurbeschermingsorganisaties een aantal
grote stappen in de richting van één Heuvelrug. Hierna kunt u lezen over de vorderingen die we
maken. Zo ook met het Laarder Wasmeer, gelegen in de centrale ecologische verbindingszone
tussen Gooi en Utrechtse Heuvelrug, een prachtig natuurgebied waarvan de bodem al decennia lang
ernstig vervuild is, maar waar nu dan toch met de grote schoonmaak is begonnen. Voor het gebied
is daarmee een nieuwe toekomst aangebroken en kan het herstel van de aansluiting op de Utrechtse
Heuvelrug voortvarend worden aangepakt. Als we tevens bedenken dat de bouw van de
Natuurbrug Crailo, een 800 meter lange constructie, aardig vordert dan zal duidelijk zijn dat ik niet
overdrijf als ik zeg dat 2003 een bijzonder goed jaar is. In dit jaarverslag kunt u lezen over het
beheer van het gehele Goois Natuurreservaat en over de gelijknamige organisatie die al 71 jaar de
hoeder is van de Gooise buitengebieden. Voor wie dit een eerste kennismaking is met het werk van
de stichting is veel algemene informatie opgenomen.
Na vier jaar voorzitterschap nam mijn voorgangster, Ada Wildekamp, afscheid van het stichtingsbestuur.
Het is dan ook voor een groot deel onder haar verantwoordelijkheid dat genoemde
vorderingen zijn gemaakt. Voor mij is het de eerste maal dat ik het jaarverslag mag presenteren. In
de nog korte tijd dat ik voorzitter ben heb ik de organisatie leren kennen als een daadkrachtige club
mensen die veel meer doet dan beheren of alleen maar ‘op de winkel passen’. We kijken over de
grenzen van het reservaat en proberen de afzonderlijke natuurterreinen aaneen te smeden tot een
doorlopend natuurgebied, deel uitmakend van de Heuvelrug. U ziet, het gaat ons niet alleen om de
terreinen van het Goois Natuurreservaat. Belangrijker is nog de rijke natuur in de regio als een kostbaar
erfgoed door te kunnen geven aan toekomstige generaties.
Patrick Poelmann, voorzitter
3

I N H O U D
KENNISMAKING
6
- Het Gooise landschap
- Het Goois Natuurreservaat
OPMERKELIJK
8
- Aankoopstop
- Nieuwe weg naar Mediapark
- Sanering Laarder Wasmeer
- Beleidsbeïnvloeding
- Beheer algemeen
DE TERREINEN IN...
12
- Terreinen
- Recreatievoorzieningen
- Gebouwen
DE STICHTING
18
- Statuten
- Werkorganisatie
- Kennisvergaring
- Contacten
- Financiering
BIJLAGE
26
1 De mensen van het Goois Natuurreservaat
2 Grondoverdrachten
3 Voornemens terreinbeheer 2004
5

K E N N I S M A K I N G
Het Gooise landschap
Het Gooi is het Hollandse deel van de heuvelrug
die doorloopt tot de zuidoosthoek van de provincie
Utrecht. Het buitengebied van de zes Gooise
gemeenten is grotendeels in beheer als natuurterrein.
Daardoor grenzen de woonkernen direct aan
natuurgebied. Grote landbouwenclaves ontbreken.
De 19e-eeuwse agrarische dorpjes zijn tegenwoordig
centra van stedelijk gebied. De uitbreiding van de
bebouwing heeft vooral plaatsgevonden op de
eeuwenoude akkertjes, in het Gooi engen genoemd.
Elders in Holland is weidegrond kenmerkend voor
de open ruimten; in het Gooi zijn dat de heidevelden.
De heidevelden zijn het restant van wat
eens een uitgestrekt heidelandschap is geweest.
Veel van de huidige bossen staan op voormalige
heidegrond. Een aanzienlijk deel van het bos in
het westelijk deel van het Gooi, grenzend aan de
Vechtstreek, maakt deel uit van landgoederen.
Het bos- en heidelandschap van het Gooi kent
diverse bijzonderheden, zoals natte bodems met
kleine wateren, die op de hoge zandgronden geen
vanzelfsprekendheid zijn; verlaten leemkuilen, die
bedreigde plantensoorten een standplaats bieden;
nagenoeg onbegroeide zandbodem, waar de wind
vrij spel heeft; de abrupte overgang van Gooiland
naar Gooimeer uit de tijd dat de Zuiderzee hier aan
de heuvelrug knaagde; de ondergrondse waterrug,
die in de lager gelegen gebieden zorgt voor constante
aanvoer van schoon kwelwater; en het cultuurhistorisch
erfgoed als grafheuvels, sporen van
de vroege nederzettingen, karrensporen van oude
handelsroutes en stenen werktuigen, dat vertelt
over duizenden jaren bewoninggeschiedenis.
Het Goois Natuurreservaat
Oprichting
In 1932 werd de Stichting Gooisch Natuurreservaat
opgericht met als doel:
• De instandhouding van het natuurschoon in het
Gooi door de verkrijging van de aldaar gelegen
terreinen, ten einde deze ten eeuwigen dage
ongeschonden als natuurreservaat te behouden.
• En aan het publiek, door vrije toegang tot die
terreinen onder eventueel te stellen bepalingen,
het genot van dat natuurschoon te verzekeren.
Bovenstaande formulering is opgenomen in de
statuten en vormt de basis voor het denken en het
handelen van de organisatie.
Visie
In de visie van de stichting leveren de waardevolle
kenmerken van landschap, natuur en cultureel erfgoed
(tezamen het ‘natuurschoon’) een bijdrage aan
het welzijn van de mens. Het behoud van deze
waarden in het Gooi vindt zij daarom van groot
belang voor de bezoekers en bewoners van de
streek, voor nu en voor later. Iedereen dient de
natuur en het landschap te kunnen ervaren en dient
er kennis over te kunnen verkrijgen. De verkregen
ervaringen en inzichten zullen leiden tot sympathie
voor de natuurbescherming, wat een voorwaarde is
voor duurzaam beheer van de terreinen.
De stichting is bovendien van mening dat de voor
het Gooi kenmerkende flora en fauna, los van de
betekenis voor het welzijn van de mens, recht
hebben op voldoende leefruimte van een goede
kwaliteit. Om het ecologisch functioneren van
natuurterreinen of - op een grotere schaal - de
Gooise stuwwal te kunnen waarborgen, moet over
eigendoms- en bestuursgrenzen heen worden
gekeken. Uiteindelijk gaat het om het Gooi als
deel van de Heuvelrug, als hoge zandgrond tussen
Gooimeer, Eemland, Vechtstreek en Noorderpark
en als schakel in de ecologische hoofdstructuur van
Nederland.
Foto: De Jong Luchtfotografie Zeist.
6

Missie
De stichting heeft van de Gooise gemeenschap de
opdracht gekregen voor haar de natuurwaarden, de
landschappelijke waarden en de cultuurhistorische
waarden van het buitengebied voor toekomstige
generaties veilig te stellen. Het is haar taak hiervoor
gronden te verwerven en als natuurgebied te
beheren. Daarnaast werkt de stichting aan herstel
van aangetaste waarden en aan ontwikkeling van
natuurwaarden op bijvoorbeeld cultuurgronden of
in voormalige productiebossen.
Als belangenbehartiger van de Gooise natuur wil de
stichting de knelpunten die buiten haar bereik liggen
oplossen door het beleid van de verantwoordelijke
instellingen te beïnvloeden en door mogelijkheden
voor samenwerking te benutten. Op deze
wijze wil zij de barrières voor flora en fauna overbruggen.
Als gastheer van het reservaat geeft de stichting
bezoekers de mogelijkheid op een eigen wijze de
terreinen te ervaren, voor zover dat verenigbaar is
met de beheeropdracht. Daarnaast wil zij mensen
interesseren voor de natuurhistorie en de ecologische
betekenis van de terreinen.
Samenwerkingsverband
De Stichting Gooisch Natuurreservaat is een samenwerkingsverband
van de zes Gooise gemeenten,
de gemeente Amsterdam en de Provincie Noord-
Holland. Van oudsher bezoeken veel
Amsterdammers het Gooi, reden waarom ook zij in
het bestuur vertegenwoordigd zijn.
De participanten zorgen gezamenlijk voor de
exploitatiemiddelen van de stichting. Het bestuur
bestaat uit leden van de verschillende gemeenteraden,
colleges van B&W, en van Gedeputeerde
Staten en Provinciale Staten van Noord-Holland.
De zetelverdeling is sinds 1992 niet meer gewijzigd
en staat hieronder weergegeven.
Oppervlak
Ten opzichte van het jaar ervoor is het reservaat iets
groter geworden. Enkele percelen konden worden
aangekocht en een enkele is geruild (zie bijlage).
Het Goois Natuurreservaat is ruim 26 vierkante
kilometer groot. Om precies te zijn: 2.669 hectare,
71 are en 10 centiare. Hiervan liggen enkele hectares
in de Utrechtse gemeente Eemnes. Geen bezit
van de stichting, maar wel door haar beheerd zijn
de Groeve Oostermeent in de gemeente Blaricum
en het Erica-terrein in de gemeente Huizen.
Participant
Deelname Bestuurszetels
5% Naarden
4% Bussum
4% Blaricum
Provincie Noord-Holland 25,0% 4
Gemeente Amsterdam 10,0% 2
Gooise gemeenten 65,0%
-Blaricum (3,0%) 1
-Bussum (10,4%) 2
-Hilversum (27,8%) 4
-Huizen (14,2%) 2
-Laren (3,9%) 1
-Naarden (5,7%) 1
14% Huizen
20% Laren
53% Hilversum
Totaal 100% 17 Verhouding reservaatoppervlak naar gemeente.
7

O P M E R K E L I J K
Aankoopstop
Gedurende heel het jaar geldt op rijksniveau een
aankoopstop voor nieuwe terreinen. De stop verhindert
de aankoop van een particulier perceel in
Zanderij Cruysbergen. De Provincie Noord-Holland
neemt voor deze specifieke situatie behalve haar
eigen aandeel in de financiering ook dat van het
Rijk voor haar rekening. Zij koopt de grond aan, en
stelt de voormalige kwekerijgrond veilig voor
toekomstige natuurontwikkeling. De provincie zal
de grond uiteindelijk overdragen aan de Stichting
Gooisch Natuurreservaat.
Nieuwe weg naar Mediapark
In november verschijnt een rapport over de bereikbaarheid
van het Mediapark in Hilversum. Op verzoek
van de provincie onderzocht drs. J.S.J. Hillen
de haalbaarheid van een aantal opties om de
verbinding met de rijksweg A1 te verbeteren. Hij
adviseert de knoop door te hakken met de aanleg
van een vierbaansweg over de Larense-/Hilversumseweg
en vervolgens een nieuw wegtracé ‘parallel aan
de Erfgooiersstraat’, lees: in het beschermd natuurmonument
Westerheide.
Al in 2000 nam het bestuur unaniem het standpunt
in dat een verkeersweg, door welk natuurterrein van
het Gooi dan ook, haaks staat op de doelstellingen
van de stichting, en daarom onaanvaardbaar is. Op
grond daarvan laat de stichting weten eventueel
bereid te zijn mee te denken over een opwaardering
van de bestaande Larenseweg, mits het gaat om een
tunnel of een verdiept gelegen weg met daaroverheen
een ecoduct.
Sanering Laarder Wasmeer
In de terreinen Laarder Wasmeer en Anna’s Hoeve
wordt een begin gemaakt met de schoonmaak van
de waterbodems, in het verleden door rioolwaterlozingen
ernstig verontreinigd.
Aanleiding voor de versnelde aanpak vormt de
extreem warme en droge zomer. Het waterpeil in de
plassen daalt buitengewoon snel. Vissen sterven. In
augustus valt de noordelijkste plas, de Leeuwenkuil,
droog, en dreigt het slib te verwaaien en met regenwater
mee door de diepe krimpscheuren richting
grondwater te spoelen. Op 25 augustus slaat de
stichting alarm bij de provincie, bij de gemeente
Hilversum en bij het Hoogheemraadschap Amstel,
Gooi en Vecht. Enkele dagen later kan worden
aangekondigd dat de sanering aanstaande is. Nog
voor het einde van die maand is er een graafmachine
aan het werk.
Met het verwijderen van het droge slib komt veel
schoon zand mee, wat tot hoge verwerkingskosten
leidt. Een deel van het materiaal wordt daarom niet
afgevoerd, maar tijdelijk in depot gezet.
Ondertussen zeggen de diverse partijen gezamenlijk
bijna 30 miljoen euro toe voor de sanering van alle
plassen. Later in het jaar wordt duidelijk dat de
vervuiling zich tot buiten de natte gebieden uitstrekt.
Ook laagtes die ooit als overloopgebieden
fungeerden blijken ernstig verontreinigd. Voor deze
extra saneringskosten is aan het eind van het jaar
nog geen dekking gevonden.
Beleidsbeïnvloeding - het voortouw nemen
In oktober presenteert de stichting het
Uitvoeringsplan Ontsnippering ’t Gooi. Het is een
concrete handreiking voor wegbeheerders, zoals de
gemeenten en de provincie, bij de realisatie van
ontsnipperende voorzieningen. In het plan worden
zo’n 60 knelpunten gesignaleerd, alle op plaatsen
waar verkeerswegen natuurgebieden doorsnijden.
Voor de locaties zijn diverse bestekklare maatregelen
geformuleerd. Zo voorziet het plan onder meer
in dassentunnels, paddentunnels en faunagoten.
Nog voor de jaarwisseling worden bij Huizen de
eerste faunapassages uit het plan aangelegd.
8

Beleidsbeïnvloeding - reageren op plannen
Als hoeder van het Gooise landschap beoordeelt de
stichting de volgende plannen van de overheid op
hun mogelijke effecten en kansen:
• het Bestemmingsplan Mediapark (Hilversum);
• het voorontwerp Bestemmingsplan
Buitengebied Naarden;
• het bouwplan voor de voormalige sportvelden
grenzend aan het terrein de Postiljon (Laren);
• de landschapsvisie voor de zuidwestrand
van Bussum;
• (via de provinciale milieufederatie) het plan
van Rijkswaterstaat voor spitsstroken op
de rijksweg A27;
• een drietal andere plannen (zie hierna).
Heel de Heuvelrug begint in het noorden bij de Gooimeerkust. Uitzicht op de
Naarder Eng en bebouwing van Huizen. Foto: De Jong Luchtfotografie Zeist.
Bij het ontsnipperingsplan hoort het Uitvoeringsprogramma
noordelijke Heuvelrug, dat reikt tot de
lijn Maartensdijk-Soest (de Laagte van Pijnenburg).
Met de Stichting Het Utrechts Landschap, de
Vereniging Natuurmonumenten en het Staatsbosbeheer
zijn projecten beschreven voor de oplossing
van tien knelpunten in de ecologische structuur.
Het gaat daarbij om gebieden waar de ruimtelijke
ordening, het landschapsbeheer en soms ook het
waterbeheer dient te worden verbeterd ten behoeve
van zowel de natuur als de recreant.
De maatregelen sluiten aan op het beleid van terreinbeheerders,
overheden en andere partners. Met het
uitvoeringsprogramma op de plank kan snel worden
gereageerd als de omstandigheden voor een deelplan
gunstig zijn.
In oktober vindt in Soesterberg het symposium ‘20
gemeenten, 1 Heuvelrug’ plaats. Bestuurders van de
Heuvelruggemeenten praten er samen met vertegenwoordigers
van de provincies Noord-Holland en
Utrecht en de ministeries met natuurbeheer en
ruimtelijke ordening in de portefeuille over het
komen tot één Heuvelrug. Het symposium maakt
deel uit van het educatieve project ‘Het verhaal van
de Heuvelrug’, waarin acht verschillende natuur- en
milieuorganisaties samenwerken. Het symposium
vormt het startpunt voor verdere samenwerking.
Later in het jaar houden de groene organisaties nog
een busexcursie. Overheidsbestuurders nemen dan
zelf de knelpunten tussen Gooimeer en Nederrijn in
ogenschouw.
Tegen de rand van het beschermde natuurmonument
Hoorneboegse Heide ligt een bouwlocatie, het
voormalig HTS-terrein, aan de Kolhornseweg te
Hilversum. De 76 te bouwen woningen dreigen een
sterke aantasting van het heidelandschap te gaan
vormen. Tezamen met de Vereniging van Vrienden
van het Gooi en de Stichting Behoud Gooise Heide
weet de stichting echter overeenstemming te
bereiken met de projectontwikkelaar en de
gemeente Hilversum over een aangepaste inrichting
van het terrein. Op de grens van het natuurgebied
zal een tien meter brede groenstrook de bebouwing
vanaf de heide bezien aan het zicht onttrekken. De
projectontwikkelaar draagt daartoe een strook grond
in eigendom over aan de stichting. De gemeente zal
hetzelfde doen met een boomsingel langs de
Bosdrift.
Tegen de goedkeuring door Gedeputeerde Staten
van Noord-Holland van het bestemmingsplan
Buitengebied Hilversum tekent de stichting beroep
aan. Volgens dat plan heeft een bosgebied langs de
oprit naar de rijksweg A27 (grenzend aan de
Laapersheide) namelijk de bestemming ‘verkeersdoeleinden’.
Dat maakt de toekomst van het bos
plotseling onzeker. Een ander bezwaar bestaat tegen
de bestemming ‘verkeersdoeleinden’ voor de
Heideparkweg parallel aan de rijksweg A27. Hoewel
de naam anders doet vermoeden gaat het hier om
een bospad op het landgoed De Monnikenberg. De
bestemmingen moeten per abuis zijn toegekend.
In februari stellen Gedeputeerde Staten het
Streekplan Noord-Holland-Zuid vast. Bij de voorbereidingen
in 2002 deed de stichting diverse suggesties,
waaronder de voordracht van het Gooi als
9

deel van de Heuvelrug voor de titel van Nationaal
Landschap. Dat is tevens waar de gezamenlijke
natuurbeheerders op de Heuvelrug en de Provincie
Utrecht bij de Minister van Volkshuisvesting en
Ruimtelijke Ordening op aandringen. Een eventuele
voordracht door Provincie Noord-Holland zal, zo
stelt zij in het streekplan, afhangen van de financiële
consequenties. Op de valreep is geprobeerd
Gedeputeerde Staten op andere gedachten te brengen,
maar vooralsnog zonder resultaat.
Beheer algemeen
In het voorjaar en in de zomer van 2003 valt er
weinig neerslag. De extreme droogte in de terreinen
is al vroeg in het jaar merkbaar door het ontstaan
van diverse heidebranden. Ook later in het seizoen
is het op veel plaatsen raak. Dankzij alert optreden
van bezoekers, regiopolitie en diverse brandweerkorpsen
worden alle branden snel geblust. Niettemin
is de situatie zorgelijk, want met de kans op bosbrand
kan de veiligheid van bezoekers en medewerkers
niet gewaarborgd worden. Een aantal
gemeenten kondigt met een Algemene Plaatselijke
Verordening een stookverbod af. In de media wordt
meermalen aandacht besteed aan het brandgevaar.
In de nazomer wordt de situatie dankzij regenval en
ochtenddauw weer normaal.
Handhaving
In het voorjaar stelt de stichting handhavingsbeleid
vast, ontworpen in samenwerking met de
Regiopolitie Gooi en Vechtstreek en de Officier van
Justitie. De richtlijnen geven de boswachters
duidelijkheid over de uitvoering van hun handhavingstaak
in het veld. Bij constatering van zware
misdrijven wordt de politie ingeschakeld.
Bij overtredingen die behoorlijke schade aan de
natuur of de recreatieve beleving veroorzaken,
is het streven deze onmiddellijk op te heffen.
Bij geringe, plaatselijke of tijdelijke schade wordt
de overtreding ‘beheersbaar’ gemaakt. Voor overige
situaties is het aan de boswachter om deze te
beoordelen. Hij kan daarbij kiezen voor een
waarschuwing of het opmaken van een procesverbaal.
Bij een beperkt aantal overtredingen is
voorlichting meer op zijn plaats.
Heidebeheer
De Nederlandse heidevelden zijn restanten van een
oud landbouwsysteem. Door de grootschalige
begrazing door vee, en door de ‘oogst’ van maaisel
en plaggen, konden zich er vrijwel alleen
dwergstruiken, kruiden en mossen handhaven.
Door overbegrazing ontstonden er in het grijze
verleden zandverstuivingen. Pas nadat de boeren
eind 19de eeuw de heidevelden de rug toekeerden,
omdat zij de beschikking kregen over kunstmest,
en de schapenhouderij bovendien minder lucratief
werd, waardoor de begrazing achterwege bleef,
bleven jonge boompjes ook staan. De jaarlingen
groeiden uit en het bos won terrein op de heide.
Ook werden grote delen ‘woeste grond’ benut voor
de aanleg van kunstmatig bos.
De Nederlandse Stichting Hekvrije Heide tekent
bezwaar aan tegen verlenging van het beheerplan
voor de beschermde natuurmonumenten in het
Gooi door de Minister van Landbouw, Natuurbeheer
en Voedselkwaliteit, omdat het plan voorziet in
begrazingsbeheer op de Hoorneboegse Heide. Met
de uitspraak van de Raad van State in mei behoudt
het beheerplan echter zijn geldigheid. Vervolgens
worden in de betreffende terreinen de voorbereidingen
getroffen voor de geplande begrazing.
10

In het Goois Natuurreservaat worden de open heidevelden
behouden omwille van de landschappelijke,
de cultuurhistorische en de natuurwaarden.
Om dichtgroeien van de heidevelden te voorkomen
is ingrijpen noodzakelijk. De tegenwoordige aanvoer
van meststoffen uit de lucht versnelt het dichtgroeien,
en zorgt bovendien voor vergrassing van de
heide, waardoor kenmerkende planten- en diersoorten
dreigen te verdwijnen. Het verwijderen van
bosopslag door berk, grove den en Amerikaanse
vogelkers is dan ook essentieel. Sinds 2002 wordt
behalve de motorzaag en de bosmaaier ook een
tractor met sorteergrijper ingezet. Met deze machine
is het mogelijk boompjes en struiken met wortel en
al te verwijderen.
Akkerbeheer
Een karakteristiek element in het Gooise landschap
zijn de engen, bestaande uit kleine bouwlanden,
boomsingels, houtwallen en bosjes. Een groot aantal
van de akkers en bossen maakt deel uit van het
Goois Natuurreservaat. Een deel van de akkers
wordt ook dit jaar aan plaatselijke boeren in
gebruik gegeven, waarvan één derde onder de stringente
voorwaarden van de zogeheten natuurpacht.
Daarnaast zijn er diverse percelen in eigen beheer,
en worden enkele percelen in bruikleen gegeven,
bijvoorbeeld aan de Stichting Oude Landbouwgewassen
Laren (SOLL), die met ambachtelijke
technieken een variatie aan traditionele gewassen
verbouwt.
Op de Laarder Eng teelt de SOLL gerst, haver en
rogge, die gepaard gaan met korenbloemen en
klaprozen. Naast een kleine hoeveelheid consumptieaardappelen
staat er bovendien lupine, (gele)
mosterd en zonnebloem. Op de akkers in eigen
beheer in de Naarder Eng staan boekweit en zomerrogge.
Ook daar bloeit dit jaar lupine, die na de
bloei als groenbemester wordt ondergeploegd voor
de verbouw van winterrogge. Ook op een aantal van
deze akkers wordt zonnebloem ingezaaid, die na de
bloei blijft staan. De zaden dienen later als wintervoer
voor vogels.
Sterk vergraste heide wordt geplagd om de heidevegetatie
terug te laten keren. In 2003 wordt dat
plaatselijk grootschalig aangepakt met een speciale
plagmachine. Ook wordt kleinschalig geplagd met
een hydraulische graafmachine. De kantelbare graafbak
volgt daarbij het bodemreliëf, waardoor bij het
plaggen de ondergrond niet wordt geëgaliseerd.
Hier en daar doen vrijwilligers het werk met de
plagschop. Voor het behoud van de heide is het ook
belangrijk dat de struikhei zich verjongt. Om die
reden wordt oude struikhei gemaaid. Dat gebeurt
ook met hei die door het insect heidehaantje is
aangevreten.
Begrazing met schapen en runderen is noodzakelijk
om het gebied open te houden en plaatselijke
milieuverschillen te creëren. Hierdoor kan zich er
een keur aan karakteristieke planten- en dieren van
de heidelevensgemeenschap vestigen.
Bosbeheer
Op diverse plaatsen in de bossen worden open
plekken voor bosverjonging gemaakt. Dergelijke
plekken hebben een doorsnede van 1,5 tot 2 maal
de hoogte van de bomen. Deze aanpak heeft te
maken met de omvorming van voormalige productiebossen
naar meer natuurlijke bossen. Daarbij
wordt gestreefd naar meer ruimte voor inheemse
bomen en struiken, meer variatie in leeftijd en een
groter aandeel dood hout. Het omvormingsbeheer
bestaat uit gevarieerde dunningen, zodat door de
gaten in het kronendak meer zonlicht de grond
bereikt. Dat stimuleert het ontkiemen van bomen,
noodzakelijk voor de verjonging van het bos en de
ontwikkeling van een rijke ondergroei van struiken
en kruiden.
Veel inspanning vergt de Amerikaanse vogelkers of
prunus. Deze vogelkerssoort concurreert sterk met
de inheemse flora, en belemmert de opkomst en
groei van onder andere jonge eik, vuilboom,
lijsterbes en berk. Ook op de heidevelden vraagt de
Amerikaanse vogelkers veel aandacht.
11

D E T E R R E I N E N I N . . .
betreding van de akkers door wandelaars, al dan
niet met honden. Dit levert schade aan de gewassen
op.
......van noord naar zuid en van west naar oost.
Veel beheermaatregelen waren voornemens die door
het bestuur zijn vastgesteld. In de tekst wordt naar
de betreffende documenten verwezen, waarbij:
• BP = Beheervisie en beheerplan 1998-2007
Goois Natuurreservaat (1998),
• BN = Beheervisie en -plannen Beschermde
Natuurmonumenten in het Gooi (1999),
• NH = Uitvoeringsprogramma Noordelijke
Heuvelrug (2003),
• OG = Uitvoeringsplan Ontsnippering ’t Gooi
(2003).
Naarder Eng & Oostdijk (beide gemeente
Naarden)
De akkers op de Naarder Eng, die deel uitmaken
van het Goois Natuurreservaat, zijn in gebruik voor
de teelt van traditionele gewassen als zomer- en
wintergranen en boekweit. De akkers vormen een
archeologisch monument door de vele vondsten die
in er in de loop der tijd zijn gedaan. Opnieuw
worden er sporen van vroegere bewoners gevonden.
De Rijksdienst Oudheidkundig Bodemonderzoek
onderzoekt de herkomst en verspreiding van de
bewerkte stenen.
Dit jaar vormt de Naarder Eng de locatie voor de
Nationale Boomfeestdag in het Goois Natuurreservaat.
Basisschoolleerlingen uit Huizen planten op
een perceel honderden jonge beukjes. In een naaldbos
maakt de vereniging Nardinclant vier verjongingsplekken
door groepjes bomen met een lier om
te trekken.
De Naarder Eng wordt om zijn afwisselend open en
gesloten landschap zeer gewaardeerd door bezoekers
van het Goois Natuurreservaat. Steeds meer
hondenuitlaatservices ontdekken het gebied, want
honden mogen er loslopen. Regelmatig worden
onder leiding van een enkele persoon grote groepen
honden uitgelaten. Deze zorgelijke ontwikkeling
wordt nauwlettend gevolgd, omdat er signalen zijn
van overlast voor andere bezoekers en fauna. Een
ander probleem met bezoek aan het terrein is de
Limitische Heide, Nieuw Bussummerheide,
Vliegheide, Luchtkasteel & Ericaterrein (alle
gemeente Huizen)
Op de Noordelijke Heidevelden wordt een begin
gemaakt met de invoering van begrazing (BP, BN).
Half maart wordt een groepje van drie Charolaisrunderen
geïntroduceerd op de Limitische Heide.
In september verhuizen ze naar de Vliegheide en
de naastgelegen voormalige akker Luchtkasteel.
Ruiters en koetsiers moeten wennen aan de nieuwe
situatie op de Langerhuizenweg, die door het
begrazingsgebied loopt, maar waar de veekerende
roosters ongeschikt zijn voor paardenverkeer.
Speciale doorgangen met een landbouwhek bieden
een oplossing. Ruiters en koetsiers krijgen op aanvraag
beschikking over een sleutel van de hekken.
In november geeft wethouder mevrouw dr. W.H.
Metz van de gemeente Huizen, tevens bestuurslid
van de Stichting Gooisch Natuurreservaat, het startsein
voor de werkzaamheden aan zeven faunatunnels
(BN, OG). De tunnels zijn ontworpen door de
gemeente Huizen, en moeten voor kleinere diersoorten
het oversteken van de Naarderstraat, de
Nieuw Bussumerweg en de Oud Bussumerweg
mogelijk maken. Lage schermen geleiden de
padden, hagedissen en kleine zoogdieren naar de
doorgang.
Om het huidige leefgebied van de zandhagedis te
verbeteren (BN) wordt op de Limitische Heide, de
enige plek in het Gooi waar dit dier nog voorkomt,
een verbinding gemaakt tussen de open heide en
een zandvlakte. Via de tunnel kan de hagedis
nieuwe gebieden koloniseren en zo een levenskrachtige
populatie opbouwen. Ook worden in
2003 de speciale ei-afzet-plekken onderhouden die
het jaar ervoor gemaakt werden. Op het verboste
deel van de Limitische Heide worden bomen
omgezaagd en met trekpaarden weggesleept. Het
betreft hier algemeen heidebeheer, maar verbetert
ook het leefmilieu van de zandhagedis (BN, OG).
Eén van de faunatunnels verbindt de Limitische
Heide met het bosrijke Ericaterrein. Hier zullen
speciaal de padden van profiteren die elk voorjaar
de weg oversteken om zich te gaan voortplanten.
12

In het bos wordt door de gemeente Huizen een poel
aangelegd, en in het bijzijn van wethouder
mevrouw Metz, met water gevuld om de dieren een
nieuwe voortplantingsplek te geven. Mogelijk zal na
verloop van tijd een aantal dieren daardoor afzien
van een oversteek.
Op de Nieuw Bussummerheide worden stukjes vergraste
heide met een totaal oppervlak van 6.000 m 2
geplagd (BN). Vooruitlopend op de komst van de
zandhagedis van de Limitische Heide worden
afzetplekken voor de eitjes gemaakt.
Op de Vliegheide worden enkele tientallen bomen
verwijderd en vergraste delen geplagd. Een tweetal
vrijwilligers werkt mee aan dit herstel van de open
heide. Er wordt een begin gemaakt met een onderzoek
naar de aanwezigheid van de hazelworm op de
Vliegheide.
IJzeren Veld, Bikbergen & Crailo (alle gemeente
Huizen)
In de voormalige productiebossen wordt een aantal
verjongingsplekken gemaakt (HN). Verder wordt in
het terrein het reguliere onderhoud verricht.
De Beek, Reigerseiland (beide gemeente
Naarden) & Oud Bussem (gemeente Huizen)
Bij een heftige storm waait op de landgoederen een
aantal eeuwenoude beuken om. Met uitzondering
van de takken op de paden mag het hout blijven
liggen om nog vele jaren huisvesting en voedsel te
kunnen bieden aan diverse soorten kleinere dieren,
paddestoelen en schimmels.
Het grasland van 5 hectare, dat behoort tot het landgoed
De Beek, blijft in gebruik bij een veehouder.
Huizer Eng (gemeente Huizen)
Binnen het gebied van het seizoenkampeerterrein
Parrewijn worden tientallen bomen verwijderd.
Op deze plek vormt het halfopen landschap een
verrijking in het gesloten bos. Langs de akkerranden
wordt Amerikaanse vogelkers verwijderd.
Verder wordt zowel in het bos als op de akkers het
reguliere beheer uitgevoerd.
Tafelbergheide (gemeenten Huizen en Blaricum),
Blaricummerheide & Noorderheide (beide
gemeente Blaricum)
In het 130 hectare grote begrazingsterrein lopen
behalve de schaapskudde van 43 Drentse heideschapen
met lammeren ook 7 Schotse hooglanders,
en tijdelijk ook 2 Charolais-runderen. Een oude
berk op het plein bij de schaapskooi
(Blaricummerheide), die worstelt met een slechte
conditie, wordt vervangen door een grote eik.
Tegelijk wordt deze gelegenheid aangegrepen om de
zitbank rondom de boom van zijn plek te halen
voor een verfbeurt.
Op de Tafelberg wordt het gras in de leemkuilen in
toom gehouden door maaien, begrazing (in de winter)
en plaggen (BN). Vrijwilligers van de Vereniging
Nardinclant verzorgen op 1 november, de Nationale
Natuurwerkdag, het plaggen.
Op de Noorderheide wordt de bosrand enigszins
teruggedrongen om de heidevegetatie de kans te
geven zich te herstellen (HN). Enkele oude vliegdennen
worden gespaard.
Blaricummer Eng met Groeve Oostermeent
(gemeente Blaricum)
In het 23 hectare grote gebied Groeve Oostermeent
lopen 4 Schotse hooglanders en een zestal bokken
van het ras Nederlandse landgeit. In het terrein
wordt het reguliere onderhoud verricht.
Cruysbergen (gemeente Bussum)
Op grote schaal ontkiemende elzen worden gemaaid
om te voorkomen dat deze het landschap verdichten.
Verder loopt er het nodige vee om het landschap
open te houden: eigen Schotse hooglanders op de
voormalige akkers, en op de graslanden 14 stuks
roodbont rundvee van een veehouder uit de regio.
Fransche Kampheide (gemeente Bussum)
Her en der wordt Amerikaanse vogelkers gemaaid
(BN). Tevens wordt door verscheidene vrijwilligersgroepen
opslag van grove den verwijderd.
Spanderswoud & De Snip (beide gemeente
Hilversum), De Fransche Kamp (gemeenten
Bussum en Hilversum) & Kamphoeve(gemeente
Bussum)
Op de helft van de oppervlakte van het seizoenkampeerterrein
De Fransche Kamp wordt
Amerikaanse vogelkers verwijderd. Hierbij wordt
een kraan met sorteergrijper ingezet, zodat behalve
de bovengrondse delen, de wortelkluit ook wordt
meegenomen. De vrijgekomen stronken en takhout
worden verwerkt in de nabij gelegen bospercelen.
13

De Vereniging Nardinclant trekt op een aantal
locaties in het Spanderswoud groepen sparren
omver om op die manier verjongingsplekken te
maken.
Zanderij Crailo (gemeenten Bussum en
Hilversum)
Het hele jaar wordt er naarstig gewerkt aan de
Natuurbrug: een 8oo meter lang grondlichaam
tussen Spanderswoud en Bussummerheide, met
twee 50 meter brede ecoducten. Er wordt volop
materiaal aangevoerd voor de opbouw van het
grondlichaam. In het voorjaar begint de bouw van
de betonnen ecoducten. Half juni worden de 35
meter lange liggers over het spoor gelegd, en begin
september die over de Naarderweg. Later in het
najaar wordt de deklaag gestort waarop de grond
later zal komen te liggen.
Het meest oostelijke deel van de Natuurbrug,
aansluitend op de Bussummerheide, loopt dwars
door de sportvallei van Zanderij Crailo. Hier
hebben veel partijen te maken met de noodzakelijke
herinrichting. Met allen wordt overeenstemming
bereikt, en nog voor het einde van het jaar kan een
aantal veranderingen worden gerealiseerd. Zo wordt
een deel van de golfbaan verplaatst naar de beboste
helling van de zanderij. Het bos ter plekke wordt
open gekapt, waarna de golfclub zorgt voor de aanleg
van de veldjes. Het oppervlakte wandelgebied
voor bezoekers met loslopende honden dat hiermee
verloren gaat wordt gecompenseerd door de nabij
gelegen veekering op de Bussummerheide te verplaatsen.
De eveneens noodzakelijke verplaatsing van de
Kalkterreintjes blijkt succesvol. Diverse moerasplanten,
waaronder de grote ratelaar en circa twintig
exemplaren van de gevlekte rietorchis, bloeien deze
zomer uitbundig. Het bijzondere stukje natuur
wordt als vanouds gemaaid door vrijwilligers van de
vereniging Nardinclant, dit om bosvorming tegen te
gaan. Het maaisel met de hierin aanwezige zaden
wordt afgevoerd naar de oevers van de nieuwe plas
met de bedoeling dat de planten ook hier een
standplaats vinden.
In het 40 hectare grote begrazingsgebied dat
gevormd wordt door het deel van Zanderij Crailo
ten westen van de Naarderweg en het aangrenzende
bos- en heidegebied De Snip, verblijven 4 Schotse
hooglanders, 1 Charolais-rund en 15 lammeren.
De lammeren zijn de rammen die eerder in het jaar
geboren zijn in de schaapskooi op de Blaricummerheide.
Uit oogpunt van veiligheid wordt het oude pompgebouw
aan de voet van de watertoren, behorende bij
het voormalig pompstation Bussum, afgebroken.
Bussummerheide, Westerveld (beide gemeenten
Hilversum) & Westerheide (gemeenten Laren en
Hilversum)
De sterk opkomende opslag van bomen en struiken
wordt verwijderd om dichtgroeien van de heide
tegen te gaan (NH). Vrijwilligers nemen de zaailingen
van de grove den voor hun rekening. Een kraan
en sorteergrijper zijn nodig om de Amerikaanse
vogelkers en andere bomen en struiken met wortel
en tak te verwijderen.
De meest vergraste heide wordt geplagd (BN),
4.800 m 2 op de Bussummerheide en 10.050 m 2 op
de Westerheide. Stukken heide, die door vraat van
het insect heidehaantje in slechte conditie verkeren,
worden gemaaid.
De reeën nemen in aantal toe en laten zich ook
overdag goed zien. Regelmatig worden de dieren
opgejaagd door loslopende honden. Af en toe valt
er daarbij een slachtoffer. Het 395 hectare grote
begrazingsgebied in het uitgestrekte heideterrein telt
eind van het jaar 38 Schotse hooglanders.
Foto: Arcadis
14

Laarder Eng & Verspreide Laarder Engen
(gemeente Laren)
Diverse akkers worden ingezaaid met de klassieke
gewassen wintergerst en -rogge, haver en voederwikke.
Rond het Sportpark Schuilkerkpad vindt een
grondruil met de gemeente plaats; een ruiling die
voor beide partijen gunstig is. Op de nieuw
verworven percelen worden hekwerken geruimd
en bosstroken aangeplant. Enkele beeldbepalende
bomen naast de akker aan het Schuilkerkpad worden
voorzien van een beschermend houten hekwerk.
Mauvezand (gemeenten Blaricum en Laren)
& Bosje van Six (gemeente Blaricum)
In de gebieden wordt het reguliere beheer verricht.
Zuiderheide (gemeente Laren) & De Lieberg
(gemeente Eemnes)
In het begrazingsgebied, dat 150 hectare omvat,
lopen gedurende het jaar 10 Schotse hooglanders
en 7 Charolais-runderen. De Charolais worden later
uitgeplaatst, en in oktober komen er 10 Galloways
bij, afkomstig uit het natuurgebied Naardermeer
van de Vereniging Natuurmonumenten. Delen van
de oudere heide, die zijn aangetast door het insect
heidehaantje worden gemaaid, en een kleine hectare
vergraste heide wordt geplagd. In het westelijk deel
van het gebied wordt over een groot oppervlak de
spontane verbossing teruggedrongen ten gunste van
de heidevegetatie.
Nabij het groepsverblijf ’t Laer worden gedeelten
van de vochtige heide in het zogenaamde
Gentianenveldje geplagd. Dit beheer begunstigt
onder meer klokjesgentiaan, een voor dit type vegetatie
kenmerkend plantje dat hier groeit.
Net als andere jaren strijkt in de zomermaanden
het kinderkamp Agnes neer op het grasland van
De Lieberg. De stichting die het kinderkamp
organiseert renoveert de schuur op het terrein.
bodem van de plas in de Leeuwenkuil aangepakt
(BP, BN, NH). In het hoofdstuk Opmerkelijk wordt
hier uitvoerig bij stilgestaan.
Voor de duur van de bodemsanering is het terrein
Laarder Wasmeer ontoegankelijk, waardoor het
maaien van de natte heideveldjes met klokjesgentiaan
geen doorgang kan vinden.
Anna’s Hoeve (gemeente Laren en Hilversum)
In samenwerking met Rijkswaterstaat wordt de
faunapassage van boomstobben onder het viaduct
van de rijksweg A27 opgeknapt (NH).
De Vereniging tot Behoud van Anna’s Hoeve voert
met haar vrijwilligers de gangbare werkzaamheden
in het terrein uit: ze verwijderen afval en onderhouden
het bos door onder meer Amerikaanse
vogelkers te verwijderen.
De Monnikenberg (gemeente Hilversum)
De akker van de Monnikenberg draagt dit jaar
boekweit. Van het grasland wordt gedurende de
zomer hooi geoogst om als wintervoeding te dienen
voor de schaapskudde op de Blaricummerheide.
Vervolgens vindt er naweiding plaats met jong
rundvee van een veehouder.
Hoorneboegse Heide, Hoogt van ’t kruis,
Zonneheide & Zwarte Berg (alle gemeente
Hilversum)
Om begrazingsbeheer mogelijk te maken (BN)
wordt rond het hele terrein een veekering geplaatst.
De delen van de heide die het vorig jaar nog niet
zijn vrijgemaakt van boom- en struikopslag worden
geschoond. De meest vergraste delen van het heideveld,
tezamen 3,1 hectare, worden geplagd, vooral
die langs het doorgaande fietspad Bosdrift.
Zo wordt het voor de runderen, daar waar veel
fietsers langskomen, minder aantrekkelijk om daar
te grazen.
Postiljon (gemeente Laren)
Om het open heideveld te behouden wordt opslag
van bomen en struiken met wortel en tak verwijderd
met behulp van een kraan met sorteerknijper.
Laarder Wasmeer (gemeenten Laren en
Hilversum)
De runderen in het gebied worden verplaatst als de
bodemsanering in beeld komt. Als eerste wordt de
15

Laapersveld, Laapersbos & Dassenveld (alle
gemeente Hilversum)
In de bossen van de gebieden Laapersbos en
Laapersheide wordt een vijftal verjongingsplekken
gemaakt. Op het Dassenveld, een akker in de voet
van de Gooise stuwwallen nabij Hollandsche
Rading, staat zoals elk jaar maïs. Een deel van de
maïs blijft staan als voedsel voor de dassen.
Laapersheide (gemeente Hilversum)
Een kraan met sorteerknijper haalt bomen en
struiken uit het open terrein weg, die ter plaatse
weer in de bosranden worden verwerkt.
Huydecopersbos & overhoeken tegen A27
(alle gemeente Hilversum)
In de natuurgebieden wordt het reguliere beheer
verricht.
De Zuid & Hilversums Wasmeer (beide
gemeente Hilversum)
Op een paar plekken langs het Geneverpad wordt
de bosrand een eindje teruggedrongen om zo een
aaneenschakeling van zonbeschenen ‘stapstenen’
door het gesloten bos te creëren voor warmteminnende
dieren (NH).
Trapjesberg Crailo
De Trapjesberg krijgt een grondige opknapbeurt
(BP). De berg wordt op hoogte gebracht, aan de
noordzijde voorzien van een nieuwe trap, aan de
zuidzijde bekleed met zwerfkeien (een verwijzing
naar de ijstijden) en zijn flanken worden beplant.
De ‘berg’ is daarmee weer een bijzonderheid in het
landgoedbos en een attractie voor wandelaars. In
een deel van de kosten wordt voorzien door de
Provincie Noord-Holland. De rest van het geld
(€ 17.000,-) wordt via een speciale actie
bijeengebracht door begunstigers van het Goois
Natuurreservaat.
Dagrecreatieterreinen
Dagrecreatieterrein Thames op de Nieuw Bussummerheide
krijgt een nieuwe inrichting. waarmee er
een eind komt aan het vrij parkeren in een groot
deel van het gebied. Er wordt een nieuwe entree
aangelegd, en direct bij de toegang komen parkeervakken
tussen de opgaande begroeiing. Naast het
parkeerterrein komt een speel- en picknick veld te
liggen. De rest van het oorspronkelijke recreatieterrein
wordt teruggegeven aan de natuur.
De Provincie Noord-Holland staat garant voor 50%
van de kosten.
Elders worden open plekken gemaakt voor de
ontwikkeling tot een meer natuurlijk bos. Het
gebied wordt begraasd door 9 Schotse hooglanders
en 6 Charolais-runderen.
In het uitgestrekte bosgebied treft men voor het
eerst sinds lange tijd een goed belopen dassenburcht
aan. Het was al bekend dat dassen in
het bos aanwezig zijn, evenals in het nabij gelegen
Cronebos, maar nu verblijven ze er dus ook
regelmatig in een burcht.
In het noordoostelijk deel van het Hilversums
Wasmeer, waar geen open water is, maar een dichte
vegetatie van onder meer pitrus, bloeit deze warme
en droge zomer volop klokjesgentiaan.
Recreatieve voorzieningen
In 2003 wordt er veel gedaan aan de diverse
recreatieve voorzieningen voor de bezoekers van
de terreinen. Een en ander wordt mogelijk door
subsidies van Provincie Noord-Holland.
Gedeputeerde Schipper van Openluchtrecreatie
heeft het geld hiervoor beschikbaar gesteld.
16

Op de Noorderheide (grenzend aan de Blaricummerheide)
wordt een zitbank geplaatst. Her en der
in de randen van de terreinen liggen trapveldjes
waaraan het benodigde jaarlijkse onderhoudswerk
wordt gedaan.
Uitzichtpunten
Het uitzichtpunt de Aalberg, gelegen in de Naarder
Eng met zicht op het Gooimeer, wordt opgeknapt
door vrijwilligers van Rotary Naarden-Bussum.
Infoschuur en uitzichttoren Natuurbrug zanderij
Crailo
In de Zanderij Crailo wordt met financiële steun
van het VSBfonds een deel van de stal aan de
Naarderweg omgebouwd tot voorlichtingsruimte.
Vlakbij op het grondlichaam van de Natuurbrug
komt vervolgens een uitzichttoren, die daar
gedurende de bouw van de Natuurbrug zal blijven.
Bezoekers kunnen de toren onder begeleiding beklimmen
om de bouwlocatie te overzien. De toren
is, evenals de inventaris voor de voorlichtingsruimte,
afkomstig van de Floriade 2002 in de Haarlemmermeer.
Paden
In de Zanderij Cruysbergen wordt een wandelroute
gemaakt, waarmee het mogelijk wordt dit gebied
te bezoeken. De route is gemarkeerd en voert via
vlonders over de voormalige zanderijvaarten.
Op diverse plaatsen in het Goois Natuurreservaat
worden slechte plekken in wandel- en ruiterpaden
hersteld. Op verzoek van de Rijwielpadenvereniging
Gooi en Eemland, beheerder van 111 kilometer
rijwielpad in de regio, voert de stichting tegen
vergoeding het reguliere onderhoudswerk aan
de fietspaden uit, en wordt een aantal fietspaden
grondig opgeknapt.
Groepsverblijf ’t Laer, gelegen in de bossen van het
terrein Zuiderheide, krijgt nieuwe matrassen en
kussens. Om toekomstig onderhoud te verminderen
worden kunststof gevelplaten geplaatst.
De schaapskooi op Blaricummerheide wordt zowel
aan de binnen- als aan de buitenzijde geschilderd.
Voor de derde zomer achtereen wordt in het openluchttheater
De Lieberg een aantal kindervoorstellingen
opgevoerd. De programmering hiervan
wordt net als andere jaren verzorgd door de
Stichting Voorstellingen Openluchttheater De
Lieberg.
Gebouwen
Aan diverse dienstwoningen wordt dit jaar klein
onderhoud verricht. De dienstwoning op de
Hoorneboegse Heide wordt aangesloten op de
gemeentelijke persriolering.
Om meer werkruimte te krijgen, en vooruitlopend
op een komende verbouwing, wordt de inrichting
van het kantoorgebouw aangepast: twee inpandige
werkplaatsen worden verhuisd naar de naastgelegen
kapschuur.
17

D E S T I C H T I N G
Werkorganisatie
Functies
Eind 2003 kent de stichting de volgende functies en
formatieplaatsen:
FUNCTIE
Rechtspositie
De stichting volgt de rechtspositieregeling
van de provincie. In 2003 is een nieuwe CAO
overeengekomen tot maart 2005.
FTE
Rentmeester 1,00
Hoofd beleid & organisatie 1,00
Coördinator communicatie en
automatisering 1,00
Medewerker bedrijfsbureau 1,00
Projectmedewerker 1,00
Assistent bedrijfsbureau 1,00
Managementassistent 1,00
Medewerker secretariaat 1,48
Medewerker financiële administratie 0,75
Hoofd terreinbeheer 1,00
Regiobeheerder 2,00
Boswachter 5,80
Veeverzorger 1,00
Assistent veeverzorger 1,00
Medewerker communicatie
en vrijwilligerswerk 1,00
Terreinmedewerker 5,00
TOTAAL 26,03
Jaarafsluiting
Op de maandag van de laatste werkweek van het
jaar kwamen alle bestuurders en medewerkers
informeel bijeen voor een buffet in de Infoschuur
Natuurbrug. Ook het bestuur van Stichting Steun
Goois Natuurreservaat is dan aanwezig.
Als jaarafsluiting is het een geslaagde bijeenkomst,
want nu weet iedereen weer even wie er zoal
betroken is bij het beheer van het Goois landschap,
zowel bestuurlijk achter de schermen als in de
terreinen of op kantoor.
Kennisvergaring
Gegeven vergunningen
Voor toegang tot de terreinen buiten de paden,
anders dan de regels voor openstelling voorschrijven,
is een vergunning van de beheerder nodig.
Natuuronderzoekers vragen voor hun werkzaamheden
dan ook vrijwel altijd een vergunning aan. Op
verzoek zijn in 2003 de volgende onderzoeksvergunningen
afgegeven:
• Inventarisatie boommarters (particulier);
• Roofvogelinventarisatie 2003 (Vogelwerkgroep
Gooi e.o.);
• Archeologisch veldonderzoek (diverse personen),
natuurobservaties, veldinventarisaties en
excursies (particulier);
• Inventarisatie nachtvlinders (particulier);
• Nestkastonderzoek diverse terreinen
(Vogelwerkgroep);
• Bemonstering bodem Spanderswoud (UvA);
• Muizeninventarisatie Zanderij Crailo (particulier);
• Observaties en excursies Laarder Wasmeer
(IVN afd. Gooi en diverse particulieren);
• Veldinventarisaties (diverse personen).
Binnengekomen verslagen van onderzoekingen
in de terreinen
De stichting heeft een bibliotheek met divers informatiemateriaal
over de natuurterreinen, onder
andere met verslagen van liefhebbers die op meer
of minder systematische wijze onderzoek doen in
de terreinen van het Goois Natuurreservaat.
Van deze categorie zijn in de loop van 2003 de
volgende titels binnengekomen:
• De heidesabelsprinkhaan in het Gooi (De Wijs);
• De veldkrekels in het Gooi in 2003 (De Wijs);
• Inventarisatie Franse Kampheide in 2003
(Meijden en Schut);
• Inventarisatie van mossen en korstmossen in de
leemkuilen op Tafelberg/Blaricummerheide
(Stegehuis);
• Inventarisatie van mossen en korstmossen op het
perceel langs de Weg over Anna’s Hoeve - 2003
(Stegehuis);
• Lijst muizenvangsten in het Gooi - 2003
(Van der Linden);
• Onderzoeksverslag 2003 betreffende de boommarter
in het Goois Natuurreservaat (Wijsman);
• Overzicht van waarnemingen vermeld in de
Anna’s Hoeve Koerier vanaf 1984 en waarnemingen
uit het veld (Ruitenberg);
18

• Verslag knoopmierenonderzoek in 2003 (Sival)
• Verslag veldbezoek enkele natuurgebieden
rondom Bussum en ’s Graveland (Van den Broek
en Webers).
Cursussen en opleidingen
Medewerkers van de stichting hebben de volgende
cursussen gedaan:
• Cursus bosbeheer;
• Bijscholing GIS-programmatuur;
• Opfriscursus buitengewoon
opsporingsambtenaar (BOA);
• Herhalingsopleiding EHBO + reanimatie;
• Basisopleiding en herhalingstrainingen
bedrijfshulpverlener;
• Cursus schapenverloskunde.
Werkbezoek
Het Utrechts Landschap brengt op dinsdag 17 juni
een werkbezoek aan de stichting, met als doel de
samenwerking tussen beide organisaties te
bevorderen, speciaal voor het werk aan Heel de
Heuvelrug. Er is een fietsexcursie en een bezoek aan
de bouwlocatie van de Natuurbrug. Men trekt op in
groepjes van gelijksoortige functionarissen.
Boswachters en terreinmedewerkers zijn de ‘buitenlui’.
Onder de noemer ‘praatjesmakers’ scharen zich
de planvormers, voorlichters en communicatiemedewerkers.
Ook de ‘bellers en tellers’ (secretariaat
en administratie) fietsten gezamenlijk op.
Het management van beide organisaties is over de
drie groepen verdeeld.
19

C O N T A C T E N
Klankbordgroep
Na een verkennend onderzoek is in december
besloten tot de instelling van een ‘klankbordgroep
gebruikers natuurterreinen Goois Natuurreservaat’,
bestaande uit regionale organisaties. De organisaties
vertegenwoordigen diverse maatschappelijke belangen,
zoals natuur, recreatie, en cultuurhistorie. Via
het klankbordgroep wil de stichting op een structurele
wijze contact houden met mensen die zich
betrokken voelen bij het Goois Natuurreservaat.
Zowel de leden van de klankbordgroep als de
stichting kunnen agendapunten aandragen. Een
onafhankelijke voorzitter stelt de agenda vast en
leidt de bijeenkomsten. Het is de bedoeling dat discussies
zich richten op de hoofdlijnen van het terreinbeheer
en tot aanbevelingen aan rentmeester en
bestuur leiden. Uiteraard zal de stichting de aanbevelingen
serieus overwegen. Tevens zal zij
zorgdragen voor de informatievoorziening die
noodzakelijk is voor een goed functionerende
klankbordgroep.
Media
De regionale media besteden volop aandacht aan
ontwikkelingen in het Goois Natuurreservaat of,
meer in het algemeen, het Gooise buitengebied.
Vaak is dat op initiatief van de redacties zelf. Over
diverse gebeurtenissen en nieuwsfeiten zoals evenementen,
thema-excursies en werkzaamheden in de
terreinen, doet de stichting gedurende het jaar 17
persberichten uitgaan. Daarnaast neemt de stichting
regelmatig contact op met individuele journalisten
over actuele onderwerpen of voor een gesprek op
locatie in een van de terreinen.
Om- en aanwonenden
In enkele gevallen richt de stichting zich rechtstreeks
tot mensen die nabij een natuurterrein wonen. Zo
worden rond Zanderij Cruysbergen omwonenden
aangeschreven over de voorgenomen natuurontwikkeling
en de ontsluiting van het gebied. Speciaal
voor hen wordt er een informatiebijeenkomst
gehouden, nog vóór de Raadscommissie Ruimte van
de gemeente Bussum erover spreekt. Een andere
avond wordt georganiseerd voor de 22 huishoudens
die in 2004 te maken zullen krijgen met de verkeersbeperkende
maatregelen rond de Oude
Meentweg (Spanderswoud). Voorafgaand aan het
toelaten van de eerste runderen op de Limitische
Heide en aangrenzende begrazingsgebieden zijn er
speciaal voor de omwonenden excursies.
20

Publieksevenementen
De volgende publieksevenementen vinden plaats:
• Nationale Schoonmaakdag, samen met Scouting
Heidepark en Vereniging Anna’s Hoeve in het
natuurterrein Anna’s Hoeve en omgeving
(15 maart);
• Nationale Boomfeestdag, Nimmerdor,
Groep 8 Flevoschool uit Huizen, aanplant
van een beukenbos (26 maart);
• Paaseieren zoeken bij de schaapskooi
(21 april, tweede paasdag);
• Lentewandeling in samenwerking met het dagblad
de Gooi en Eemlander (18 mei);
• Dauwtrappen in Zanderij Crailo en
Spanderswoud (29 mei, hemelvaartsdag);
• Jeugdvoorstellingen in openluchttheater
De Lieberg (1 en 15 juni, 24 en 31 augustus);
• Schaapscheerderfeest (7 juni);
• Open dag Natuurbrug Crailo (15 juni,
omtrent het plaatsen liggers boven spoor).
• Fietstocht in samenwerking met het dagblad
de Gooi en Eemlander (20 en 21 september);
• Nationale Natuurwerkdag (1 november);
• Kerstsfeer in de schaapskooi (14 december)
met medewerking van Goylants Kamerkoor
en verhalenverteller Ouwe Johannes.
Excursies
In het Goois Natuurreservaat verzorgen behalve de
boswachters ook IVN-natuurgidsen diverse excursies.
De boswachters verzorgden onder meer themaexcursies
naar:
• Spanderswoud (paddentrek),
• Zanderij Crailo (Natuurbrug in aanbouw),
• De Zuid (bosbeheer en ecologisch verbindingen)
• Limitische Heide (zandhagedis),
• Bussummer- en Westerheide (archeologie,
geologie, Schotse hooglanders),
• Reeën,
• Hoorneboegse Heide (heidebeheer).
Besloten excursies zijn er voor: een familie, adoptanten
van schapen en runderen, gedeputeerde
H. Schipper en belangengroepen (fietsexcursie),
Agnes kindervakantiekamp (terrein De Lieberg),
Mythylschool De Trappenberg, de Dr. Maria
Montessorischool Huizen, ’t Krekeltje Huizen, PWN
(Internationale Waterdag), ambtenaren van de
gemeente Laren, kampeerders van De Fransche
Kamp, de Vogelwerkgroep (jeugdcursus),
Slachtofferhulp Nederland, Kinderfestival Bussum,
Hoogheemraadschap AGV, een leesclub,
Praktijkschool Laapersveld, het Wellantcollege,
Thuiszorg Hilversum en leerlingen van diverse
basisscholen (voorjaar, omgeving Schaapskooi).
De IVN-natuurgidsen verzorgden excursies naar:
• Gooimeerkust,
• Natuurbrug in aanbouw,
• Laarder Wasmeer,
• Zwarte Berg en Hoorneboegse Heide,
• Bussummer- en Westerheide.
Lezingen
De stichting verzorgt in 2003 meerdere lezingen op
verzoek. Enkele groepen zijn Ouderensoos SOWwijkgemeente
De Morgenster, DHV
Managementconsultants, Stichting Culturele
Ontspanning Apollo, Rabo Huizen, PCOB/KBO
Bussum, de Gooise Atletiekclub, het Apostolisch
Genootschap (Hilversum), Versa dienstencentrum
(Hilversum), FNV sector agrarisch groen, Jan
Lighthart activiteitencentrum, het Vierkerkenhuis,
Scholengemeenschap Laar en Berg en de
Hilversumse Historische Kring Albertus Perk.
Presentatie
De stichting is present op het Vroege Vogels Festival
van het jubilerende en gelijknamige VARA-programma.
Op het festivalterrein wordt een paviljoen
gedeeld met de Vereniging Natuurmonumenten en
de Landschappen. Ondanks de veelvuldig vallende
regen tijdens die dag in de bossen bij Apeldoorn,
komt er veel natuurminnend publiek.
Voor gebruik als informatiekraam in de terreinen
heeft de stichting een soort schaftwagen. De informatiewagen
wordt tevens gebruikt als onderkomen
voor vrijwilligers die bij slecht weer terreinbeheer
doen. Ook op evenementen als de schaapscheerderdag
en tijdens excursies wordt de informatiewagen
ingezet. Nieuwe wetgeving maakt het
21

moeilijk de wagen over de weg te verplaatsen. Hij
wordt vervangen door de voormalige promotiewagen
van het Dagblad de Gooi- en Eemlander.
Uitgaven
Speciaal om de begunstigers, bedrijfsdonateurs en
relaties te informeren over onderwerpen die samenhangen
met het Goois Natuurreservaat is er de
Nieuwsbrief (oplage 9.000), een kwartaaluitgave
van Stichting Steun Goois Natuurreservaat. Met
ingang van het eerste kwartaal in 2003 wordt het
nieuwe blad Bruggespraak meegezonden.
Bruggespraak informeert over de bouw van
Natuurbrug Zanderij Crailo en blijft verschijnen tot
deze is voltooid (naar verwachting in 2006).
Geheel vernieuwd is het boekje bij dertien gemarkeerde
wandelingen in het Goois Natuurreservaat.
Deze vierde uitgave van het oorspronkelijke gidsje
uit 1967 kreeg de titel ‘Goylant te voet’, analoog aan
het fietsrouteboekje ‘Goylant per fiets’.
Aan het eind van het jaar is informatie over het
Goois Natuurreservaat ook te verkrijgen aan het
digitale Groene Loket dat dan opent. Op deze website
met het adres www.natuurwegwijzer.nl presenteren
natuur- en milieuorganisaties in de provincie
gezamenlijk hun activiteiten.
’t Laer
In het bosgebied van de Zuiderheide, nabij het
Laarder Wasmeer en Anna’s Hoeve, heeft de stichting
een groepsverblijf voor veldwerk en natuureducatie,
’t Laer geheten. Het gebouw biedt onderdak
aan groepen die handmatig werk verrichten in
het beheer van de natuurterreinen, of die een programma
voor natuureducatie of veldonderzoek
doen. De stichting wil op deze wijze met name
scholieren bij de natuurbescherming betrekken.
De groepen worden veelal begeleid door IVNnatuurgidsen.
Aan dit educatieve programma wordt
gedurende het gehele jaar deelgenomen door 13
groepen met in totaal 348 leerlingen. De kinderen
maken gebruik van ‘ontdekvestjes’: vesten waarin
allerlei attributen zitten om onderzoek in de natuur
mee te doen. Zo beschikt iedereen over een eigen
notitiegidsje. Daarin staan opdrachten en kunnen
ontdekkingen worden genoteerd.
Verscheidene ‘groene’ groepen, zoals het IVN, de
Vogelwerkgroep, de Roofvogelwerkgroep, NJN en
WNF-rangers, gebruiken ’t Laer voor onder meer
lezingen, cursussen en vergaderingen. In totaal gaat
het om 34 (school)groepen met 1.259 personen en
83 overnachtingen.
Website
Het Goois Natuurreservaat is op internet aanwezig
met twee websites, een algemene website,
www.gnr.nl, en een speciale website voor het project
Natuurbrug Zanderij Crailo, www.natuurbrug.nl.
Van de algemene website, in gebruik sinds 2001,
wordt in 2003 de opzet gewijzigd. Er komt meer
nadruk te liggen op de informatievoorziening over
de organisatie en het werk in de natuurterreinen.
Uit de bezoekstatistieken die sinds september worden
bijgehouden blijkt dat gedurende de laatste vier
maanden van het jaar ruim 1.500 bezoekers de
website aandoen. Van hen kijkt 16% langer dan een
minuut rond, en komt tweederde zeker één keer
terug.
Infoschuur
Aan de Naarderweg in Zanderij Crailo staat aan de
voet van de Natuurbrug een voormalige landbouwschuur.
De schuur wordt ingericht voor de
ontvangst van bezoekers die meer willen weten over
de Natuurbrug en de Heuvelrug. Meteen al in dit
eerste jaar wordt de ‘Infoschuur’, zoals de accommodatie
is gaan heten, volop gebruikt, en wordt een
groot aantal groepen ontvangen. Vooral tijdens de
eerste open dagen komen er veel bezoekers. Vanaf
november kan het publiek er elke tweede en vierde
zondag van de maand terecht.
Vaak gecombineerd met een excursie, en soms ook
met werkzaamheden in het natuurbeheer, zijn er
besloten presentaties voor: Arcadis, KN
(Kopieersystemen Nederland), Rotary Huizen, twee
22

families, de gemeente Haarlem, Rotary Naarden
Bussum, Het Utrechts Landschap, de gemeente
Huizen, Hogeschool Amsterdam, Ecohydrologie,
Hardloopclub Spanderswoud, IVN Consulentschap
Noord-Holland, Natuurmonumenten (management),
Businessclub Eemnes, Rotary Bussum, de
Heijmans en Thijsse stichting, ambtenaren van de
Provincie Noord Holland (afd. Milieu), de
Lionsclub, deelnemers van de Nationale
Natuurwerkdag, de Nationale Postcode Loterij (personeelsdag),
de Internationale school Hilversum,
Alterra, de Landelijke Roofvogelwerkgroep,
ambtenaren van diverse gemeenten, de Universiteit
van Amsterdam, Wandelclub Hilversum en Rotary
Laren-Blaricum.
Schaapskooi
De schaapskooi op de Blaricummerheide is een veel
bezochte locatie voor uitjes in het Goois
Natuurreservaat. Elke dag is er natuurlijk het
vertrekken en terugkeren van de schaapskudde, te
zien, maar bezoekers zijn speciaal welkom op de
zondagen. Informatiepanelen geven dan, met
toelichting van IVN-natuurgidsen, uitleg over een
diversiteit aan onderwerpen, elke maand een ander.
Elke laatste zondag van de maand is er knutselen
voor de kleintjes. In 2003 zijn de thema’s onder
meer: paddentrek, lammeren, vogels, insecten,
korstmossen en grassen, bijen en grote grazers.
Op uitnodiging bezoeken 25 scholen met 36
groepen leerlingen de schaapskooi. Tijdens de praktijkles
natuur zien zij niet alleen de schapen en lammeren,
maar voeren zij ook een aantal opdrachten
uit over deze dieren en over het heidelandschap.
Adoptanten
Een deel van de begunstigers is tevens adoptant van
de Drentse heideschapen en de Schotse hooglanders
die in een aantal terreinen grazen. Speciaal voor hen
is er eind maart, midden in de lammertijd, een
inloopmiddag in de schaapskooi op de
Blaricummerheide.
Relaties
De stichting onderhoudt nauwe contacten met de
volgende organisaties:
• Bosgroep Midden Nederland;
• Initiatiefgroep en contactgroep
Noord-Holland Natuurlijk;
• Milieufederatie Noord-Holland;
• Platform Verbinden en Ontsnipperen;
• Vereniging Politie en Milieubescherming;
• Werkgemeenschap Landschapsecologisch
Onderzoek (WLO).
De stichting is door haar rentmeester
vertegenwoordigd in het bestuur van:
• Stichting Steun Gooisch Natuurreservaat;
• Stichting Coördinatie Natuur- en
Milieueducatie Gooi en Vechtstreek (CNME);
• Rijwielpadenvereniging Gooi- en Eemland.
Daarnaast heeft de stichting in 2003 behalve met
de participanten en andere overheden structureel
of met regelmaat overleg gehad met de volgende
organisaties:
• Het Utrechts Landschap;
• Natuurbeheerdersoverleg Noord-Holland;
• Natuur en Milieufederaties van Noord-Holland
en Utrecht;
• Staatsbosbeheer Noord-Holland;
• Staatsbosbeheer Utrecht;
• Stichting Behoud Gooise Heide;
• Landschap Noord-Holland;
• Stichting Omgevingseducatie Gooi,
Vecht- en Eemstreek;
• Stichting tot Behoud en beheer van
de Fransche Kamp;
• Vereniging Leefmilieu het Gooi en
de Vechtstreek e.o.;
• Vereniging Natuurmonumenten;
• Vereniging tot Behoud van Anna’s Hoeve e.o.;
• Vereniging voor Natuur- en Milieueducatie
(IVN) Gooi e.o.;
• Vereniging Vrienden van het Gooi;
• Vogelwerkgroep Het Gooi en Omstreken;
• Werkgroep Landschapsbeheer Nardinclant;
• Projectpartners Natuurbrug Zanderij Crailo.
23

F I N A N C I E R I N G
Financiering
Voor het werk van Stichting Gooisch
Natuurreservaat wordt gebruikgemaakt van drie
geldstromen:
• Bijdragen van de participanten;
• Subsidies voor het beheer en de inrichting
van de terreinen;
• Giften van particulieren, bedrijven en fondsen.
Ontvangen subsidies
De Stichting Gooisch Natuurreservaat ontvangt als
eigenaar en beheerder van de Gooise natuurterreinen
subsidie van het Ministerie van Landbouw,
Natuurbeheer en Voedselkwaliteit. Dat gebeurt volgens
de regeling Natuurbeheer 2000, ook wel
Programma Beheer genoemd. Het is dit geld dat
sinds 2001, samen met de bijdragen van de participanten,
de financiële basis vormt voor het dagelijkse
beheer van de natuurterreinen.
De aankoop van natuurterrein wordt gewoonlijk
volledig met overheidsgeld gefinancierd. Rijk en
provincie betalen elk de helft van de verwervingskosten.
Gedurende heel 2003 geldt er echter bij
het Ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en
Voedselkwaliteit een aankoopstop voor natuurgebieden.
Voor het opstellen van gebiedsplannen en voor de
uitvoering van beheer- en inrichtingsmaatregelen
wordt van de volgende subsidies gebruik gemaakt:
• Fonds Natuur en Landschapsbescherming
van de Provincie Noord-Holland;
- Realisatie van zeven faunavoorzieningen
tussen de natuurgebieden Limitische Heide,
Nieuw Bussummerheide, Vliegheide,
Luchtkasteel, Bikbergen en IJzeren Veld
te Huizen;
- Opstellen van het ‘Uitvoeringsprogramma
Noordelijke Heuvelrug - gebiedsplan
& projectenprogramma voor natuur,
landschap en recreatie in het Gooi en het
noordelijk deel van de Utrechtse heuvelrug’;
- Opstellen van het ‘Uitvoeringsplan
Ontsnippering ’t Gooi - realisatie van faunavoorzieningen
ter verbetering van de
ecologische samenhang’.
• Deelverordening Openluchtrecreatie
van de Provincie Noord-Holland;
- Herinrichting dagrecreatieterrein
Thames te Huizen;
- Herinrichting parkeervoorziening ’t Bluk
te Laren;
- Herstel Trapjesberg te Huizen;
- Aanleg van een recreatieve wandelroute
door de Zanderij Cruysbergen te Bussum.
• Regeling EG-Steunverlening Akkerbouwgewassen,
voor de akkerbouw op de landbouwgronden;
• Regeling effectgerichte maatregelen in bossen
en natuurterreinen;
- Plaggen van vergraste heideterreinen:
Wester- en Bussummerheide, Zuiderheide,
Nieuw Bussummerheide, Vliegheide en
Hoorneboegse Heide;
- Realisatie van begrazingsvoorzieningen op
de natuurterreinen Limitische heide, Nieuw
Bussummerheide, Vliegheide, Ericaterrein
(beheer voor de gemeente Huizen),
Luchtkasteel, Hoorneboegse Heide,
Zwarte berg, Laapersveld en Laapersbos.
• Subsidieregeling Gebiedsgericht Milieubeleid
(SGM), voor het opstellen van een herinrichtingsen
landschapsplan voor de natuurontwikkeling
van de Zanderij Cruysbergen te Bussum;
• Regeling Dierlijke EG-premies, voor het houden
van schapen, zoogkoeien en mannelijke runderen
in de begrazingsgebieden.
Giften
Alle gelden die particulieren en private instellingen
beschikbaar stellen voor het Goois Natuurreservaat
komen op het conto van de Stichting Steun Goois
Natuurreservaat. Deze stichting heeft tot taak fondsen
te werven en te beheren voor de financiering
van bijzondere projecten in het Goois Natuurreservaat.
In 2003 zijn dat onder meer de aanleg
van de Natuurbrug, de uitbreiding van de website,
de heruitgave van het wandelrouteboekje en diverse
voorzieningen voor flora, fauna en bezoekers in de
terreinen. Beheer en exploitatielasten blijven voor
de Stichting Gooisch Natuurreservaat.
24

Giftgevers
Giften uit de volgende bronnen komen binnen:
• Rotary Huizen (€ 300,-);
• Mauve BV (€ 1.000,-);
• Hydron Midden-Nederland NV
(€ 5.000,- voor aansluiting van de
veedrinkbakken op de Hoorneboegse Heide);
• Zeven particulieren met giften tot € 1.500,-;
• Vele tientallen mensen die speciaal voor het
herstel van de Trapjesberg in Crailo een
bijdrage doen (in totaal circa € 18.000,-);
• Particulieren die een perceel grond schenken
op de Koedijk, grenzend aan het natuur ontwikkelingsgebied
Zanderij Cruysbergen en
midden in de ecologische verbinding Fransche
Kampheide-Naardermeer.
Nationale Postcode Loterij
Een belangrijke giftgever is de Nationale Postcode
Loterij. Het Goois Natuurreservaat heeft bij deze
instelling de status van vaste beneficiant en wordt
structureel gesteund. De hoogte van het bedrag, die
afhankelijk is van de loterijopbrengst van het voorgaande
jaar (2002), betreft € 1.000.000,-.
VSBfonds
In 2003 wordt ook het VSBfonds een belangrijke
financier van projecten. Het fonds schenkt ruim
€ 350.000,- voor de Natuurbrug en de natuurontwikkeling
in Zanderij Crailo.
Begunstigers
Eind 2003 telt het Goois Natuurreservaat 5.970
begunstigers die op regelmatige of onregelmatige
basis een bijdrage doen. Daarnaast zijn er 265
‘begunstigers voor het leven’ en 14 bedrijfsdonateurs
of sponsors.
Adoptanten
Het is mogelijk om adoptant te worden van een
schaap of een Schotse hooglander. In 2003 zijn er
141 adoptanten, waarvan er enkele meerdere dieren
hebben geadopteerd. De gelden worden geheel
besteed aan de verzorging van de grazers in de terreinen.
25

B I J L A G E 1
De mensen van het Goois Natuurreservaat
Bestuur
Als gevolg van de statenverkiezingen in de provincie Noord-Holland zijn er wijzigingen in het stichtingsbestuur.
Zo treedt onder andere de voorzitter, mevrouw drs. M.A. Wildekamp, af. In het algemeen bestuur
en in het dagelijks bestuur is mevrouw Wildekamp opgevolgd door de heer P.J.M. Poelmann. Ook de heer
L.J.P. Mesman (lid) en mevrouw A.L.M.G. de Jong (plv. lid) treden af. De heer J.D de Boer als plv. lid treedt
af wegens het neerleggen van zijn functie als wethouder te Naarden. Al deze mensen worden hartelijk
bedankt voor hun inzet voor het Goois Natuurreservaat.
Namens gemeente Bussum zit drs. W.J.M. Holthuizen al achttien jaar in het bestuur, waarvan de laatste elf
als vice-voorzitter, als hij aftreedt als burgemeester van zijn gemeente. Hij blijft echter bestuurslid, maar dan
als pas gekozen statenlid namens de provincie. Zijn functie van vice-voorzitter gaat over naar het langstzittende
bestuurslid, mevrouw dr. W.H. Metz (gemeente Huizen).
Eind 2003 was de bestuurssamenstelling als volgt:
Participant Vertegenwoordiger Algemeen Dagelijks
bestuur bestuur
Provincie 1 P.J.M. Poelmann vz. vz.
Noord-Holland drs. P.S. Visser plv. lid plv. lid
2 drs. W.J.M. Holthuizen lid
mr. ir. J. Bezemer
plv. lid
3 H.J. Walch lid
mw. P.D.A.M. Baks
plv. lid
4 drs. B. Heller lid
drs. K.W.C. Breunissen
plv. lid
Gemeente 5 mw. V.M. Dalm lid lid
Amsterdam M.J.A. Reuten plv. lid
6 G.D. Weenink lid plv. lid (5)
R. Jamari plv. lid
Gemeente 7 mr. J.G. Jorritsma lid lid
Blaricum mw. drs. W.H.C. Ton plv. lid plv. lid
Gemeente 8 mw. drs. I.G.G. de Lange lid lid
Bussum drs. H. Schoon plv. lid
9 drs. J.H.J. Zegering-Hadders lid plv. lid (8)
mw. G.N. van Ramshorst
plv. lid
Gemeente 10 mw. H.C. Heerschop lid secr.
Hilversum G.A. Karssenberg plv. lid plv. lid
11 mw. J.A.E. van Olm-Koenen lid
F.J.M. Klein
plv. lid
12 I. de Vries lid
mw. J. van Wijngaarden-Bruinink
plv. lid
13 mw. M.C. van Oort lid
K. Griffioen plv. lid
26

Participant Vertegenwoordiger Algemeen Dagelijks
bestuur bestuur
Gemeente 14 mw. dr. W.H. Metz lid + plv. lid + plv.
Huizen dr. J.F.M. Kolk vz. + plv. lid vz. + plv. lid
15 mr. H van Amstel lid
R. Schaap plv. lid
Gemeente 16 mw. A.M. de Groot-Kennis lid lid
Laren mw. J.C.M.J. Meulenkamp-van Dijk plv. lid plv. lid
Gemeente 17 P.J. Veldman lid lid
Naarden J.H. Landsaat plv. lid plv. lid
Overig
drs. R.J. de Wit
erevoorzitter
Gewest Gooi en
Vechtstreek drs. F.J.L. van Dulm waarnemer waarnemer
Rentmeester* ing. H. Korten ambt. secr. ambt. secr.
* De functie van rentmeester is vergelijkbaar met zowel die van directeur als van penningmeester. Omdat
hij verantwoordelijk is voor de voorbereiding en de uitvoering van bestuursbesluiten fungeert de rentmeester
in het bestuur als ambtelijk secretaris.
27

M E D E W E R K E R S E I N D ‘ 0 3
Biemans, W.J.E.M. (Ineke) - medewerker secretariaat
Blessing, B.M. (Ben) - regiobeheerder (noord)
Borsboom, J.W. (Jan) - assistent veeverzorger
Broeke, B. (Ben) - boswachter
Didderen, J.M.Th. (John) - boswachter
Erkelens, L. (Laura) van - management assistent
Griffioen, A. (Age) - terreinmedewerker
Griffioen, H.J.G. (Johan) - veeverzorger
Hiep-Kerkhof, M.G. (Mirjam) de - boswachter
Hulzink, P.G.M. (Poul) - hoofd terreinbeheer
Kok, J.A. (Joop) - terreinmedewerker
Kooij, E. (Els) van der - financiële administratie
Korten, H. (Henk) - rentmeester
Kremer, G.G. (Gerrit) - regiobeheerder (zuid)
Laar, F. (Fons) van - assistent bedrijfsbureau
Laar, W. (Willem) van - terreinmedewerker
Landsmeer, D. (Dick) - hoofd beleid en organisatie
Meijer, J.V. (Jos) - boswachter
Oevelen, E.C.A.van (Edwin) - coördinator
communicatie en automatisering
Peters, A.J. (René) - boswachter
Rossel, R.J. (Rob) - boswachter
Ubbink, P.J. (Paul) - medewerker bedrijfsbureau
Veenstra, P.M. (Pieter) - projectmedewerker
Verboom, Y.M.G. (Yvonne) - medewerker secretariaat
Visser, G.M. (Gerie) - terreinmedewerker
Visser, J. (Joop) - terreinmedewerker
Vlaanderen, J.P. (Jaap) - medewerker communicatie
en vrijwilligerswerk
Ingeleend op basis van de Wet Inschakeling
Werkzoekenden:
E.C.H. (Noor) van Heusden - onderzoeker voor
Programma Beheer
Stagiairs
In het Goois Natuurreservaat is voor een beperkt
aantal leerlingen en studenten ruimte om onder
begeleiding praktijkervaring op te doen. De stichting
is in 2003 erkend als een opleidingsbedrijf
voor leerlingen in het middelbaar groen onderwijs.
De stagiairs zijn:
• R. Uijtjens, kennismaking algemeen terreinbeheer
(Helicon-opleidingen te Velp);
• T. Ubbink, bedrijfsbureau gebiedsadministratie
(Willem de Zwijgercollege te Bussum);
• R. van der Poel, algemeen terreinbeheer
(Wellantcollege te Naarden);
• I. van der Horst, veeverzorging (Beroepsopleiding
Bos- en Natuurbeheer te Apeldoorn).
Financiële Adviescommissie
Het bestuur wordt bijgestaan door een financiële
adviescommissie van ambtelijke vertegenwoordigers
van de participanten. Eind 2003 bestaat de commissie
uit:
• Provincie Noord-Holland - mw. M. Wessel;
• Gemeente Amsterdam - E. Buijs;
• Gemeente Blaricum - vacature;
• Gemeente Bussum - W. Oosterhuis;
• Gemeente Hilversum - G.J. Roozeboom;
• Gemeente Huizen - P.E. van Rooy;
• Gemeente Laren - F. Kamphuis;
• Gemeente Naarden - A.P. Koks.
Vrijwilligers
Bij de stichting werken verschillende groepen vrijwilligers.
Enkelen doen op kantoor klussen waar de
medewerkers niet aan toekomen. In de terreinen
zijn diverse vrijwilligers actief in het beheer. Deels
zijn dat scholieren die voor één dagje komen en
medewerkers van bedrijven voor wie het een personeelsuitje
is. Andere beheervrijwilligers in het terreinbeheer
komen met regelmaat een dag werken,
meestal in vaste groepjes. Ook zijn er vrijwilligers
die een taak hebben in de educatie en bijvoorbeeld
bezoekers rondleiden. Andere vrijwilligers doen al
dan niet in verenigingsverband onderzoek in de terreinen.
De jaarlijkse bijeenkomst voor de ruim honderd
vrijwilligers vindt op donderdag 18 december plaats
in de Infoschuur bij de Natuurbrug. De middag is
een traditie die de vrijwilligers de gelegenheid biedt
ook elkaar eens kunnen spreken, maar is tegelijk
bedoeld als dank voor hun inzet. Deze keer wordt
er een kerstpakket van streekproducten uitgedeeld.
Beheervrijwilligers
In de terreinen zijn de volgende groepen en
personen werkzaam:
• Vereniging Anna’s Hoeve, die met haar vrijwilligersgroep
en andere incidentele groepen 206 mensuren
onderhoudswerk verricht in natuurgebied
Anna’s Hoeve;
• De Oude-Loodsvrijwilligers, twee mensen die een
werkloods van de stichting als uitvalsbasis
gebruiken en elke maandag op de heide werken;
• Mevrouw Van Es, die jaar in, jaar uit,
afval verwijdert uit het Spanderswoud;
• De Bussummerheidevrijwilligers, tevens
werkzaam op de Fransche Kampheide, die elke
28

donderdag bezig zijn met het open maken van
verboste heide;
• Detox - Utrecht, die garant staat voor wekelijks
een dagdeel werkzaamheden;
• Vereniging Nardinclant, die handmatig beheer
doet in het Spanderswoud, de Kalkterreintjes,
Zanderij Crailo en de leemkuilen op de
Tafelbergheide;
• Werkgroep Landschapsbeheer Nardinclant, die
gedurende vijf dagen, verspreid over het jaar, verjongingsplekken
maakt in het Spanderswoud en
in het bos van de Naarder Eng, vergraste leemkuilen
op de Tafelbergheide plagt en de kalkgras
landjes in Zanderij Crailo maait;
• De Laer-groep, een groepje van drie mensen dat
elke woensdag allerhande werkzaamheden verricht
in de bosrijke omgeving van het groepsverblijf
’t Laer op de Zuiderheide;
• De Kamradvrijwilligers, actief op de Zuiderheide
nabij de Hilversumse woonwijk Kamrad, die elke
tweede zaterdagochtend van de maand kleinschalig
beheerwerk verrichten.
Onder leiding van medewerkers verrichten de volgende
groepen divers kleinschalig natuurbeheer:
DHV Managementconsultants, raad en college
gemeente Bussum, de Beatrixschool (Free Choiceproject),
Studentenvereniging BITON, Rotary
Naarden-Bussum, Rotary Bussum, Kampeerders van
de Fransche Kamp, NIKE samen met bewoners van
de Amerpoort, ambtenaren van de gemeente Haarlem,
DHV, ambtenaren van de gemeente Lelystad, buurtbewoners
van de Zuiderheide, ‘Vogelaartjes’ van de
Vogelwerkgroep, Lions ‘t Gooi, BAM Neelissen en
Van Egteren, Vrouwenclub Hilversum, leerlingen
van Laar en Berg, leerlingen van de Montessorischool
te Laren, leerlingen van de Savornin
Lohmanschool en leerlingen van het Wellantcollege.
Educatievrijwilligers
In de educatie zijn de volgende vrijwilligers actief:
• De Schaapskooivrijwilligers, die elke zondagmiddag
met twee personen de voorlichting in de
schaapskooi verzorgen, personen uit een pool van
veertien IVN-natuurgidsen die per ieder 7 tot 21
middagen dienst hebben;
• De Jeugdwerkgroep van het IVN, die het educatieve
programma bij groepsverblijf ’t Laer verzorgt;
• De Laarder Wasmeergroep van het IVN, die op
elke eerste zondag van de maand excursies verzorgt
(aan het eind van de zomer voor onbepaalde
tijd opgeschort wegens de bodemsanering);
• De Vogelwerkgroep Laarder Wasmeer (leden van
de Vogelwerkgroep Het Gooi en Omstreken),
die maandelijks een vogelexcursie verzorgt in
het gebied (eveneens vervallen tijdens de bodemsanering);
• De Natuurbrugvrijwilligers, in november als groep
van 14 IVN-natuurgidsen opgericht vanwege de
grote belangstelling voor de Natuurbrug in
Zanderij Crailo, die elke tweede en vierde zondag
van de maand in de Infoschuur te vinden zijn
voor het beantwoorden van vragen en het geven
van rondleidingen.
Onderzoeksvrijwilligers
Actief in het natuuronderzoek zijn de volgende
groepen en individuen:
• Leden van de Koninklijke Nederlandse
Natuurhistorische Vereniging (KNNV), die de
natuurontwikkeling in Zanderij Crailo monitoren;
• Mevrouw E. van Loon, die paddestoelen inventariseert
in de Kamphoeve en het Spanderswoud;
• De heer W. Briër, die planten en paddestoelen
inventariseert;
• De heer F. Stegehuis, die planten en korstmossen
inventariseert;
• Leden van de Roofvogelwerkgroep Het Gooi en
Omstreken, die roofvogels inventariseren en deze
dieren ringen;
• Leden van de Vogelwerkgroep Het Gooi en
Omstreken, die nestkastonderzoek doen;
de heren B. Walet, G.C.L. Vlamings en A. Boelsma,
die archeologische veldinventarisaties maken;
• De heer J.J.W. Wijsman die inventariseert waar de
boommarter voorkomt.
Kantoorvrijwilligers
Op het kantoor werken de volgende vrijwilligers:
• De heer J. Beets, die archiefwerk voor het
project Natuurbrug doet;
• Mevrouw B. Wedman-Brand, die secretariaatsen
archiefwerk doet;
• De heer H. Schipper, die eveneens secretariaatswerk
verzorgt.
29

B I J L A G E 2
Grondoverdrachten
In 2003 werden geen percelen verkregen in erfpacht dan wel uit legaat. Wel werden de volgende percelen
aangekocht, verkocht, geruild en gekregen:
Gemeente Kadastrale aanduiding Oppervlak Betreft
(sectie, nummer, deel) (hectare.are.centiare)
Aankoop
Hilversum M 2665 (deel) 0.30.90 Toekomstige bossingel
achter Kolhornseweg
(Hoorneboegse Heide)
M 3619 (deel) 0.19.70 Groenstrook langs de Bosdrift
(Hoorneboegse Heide)
Laren A 5283 (deel) 0.01.28 Aan de Hilversumseweg
A 5285 0.11.85 Aan de Hilversumseweg
A 5288 (deel) 0.05.30 Nabij de Hilversumseweg
B 3757 0.21.90 Aan de Ruiterweg
C 1491 0.87.24 Aan de Pruisenbergen
D 304 0.10.45 Aan de Postiljon
D 601 0.00.30 Aan de Postiljon
E 10 (deel) 0.01.08 Nabij de Leemzeulder
E 883 0.02.80 Tussen de Naarderstraat en
de Paviljoensweg
E 984 (deel) 0.03.40 Langs de Naarderstraat
F 719 (deel) 0.09.65 Deel van de Ruiterweg
F 1924 (deel) 1.21.80 Tussen het Jagerspad en
de Ruiterweg
F 1969 (deel) 1.85.20 Tussen de Ruiterweg
en de 2e Ruiterweg
Verkoop
Huizen A 1764 (deel) + 0.27.20 Gedeelten Oud
A 1773 (deel)
Bussummerweg en
Langerhuizerweg
A 1390 (deel) 0.20.20 Gedeelte Oud
Bussummerweg
A 1498 (deel) + 0.33.15 Gedeelten Beukenlaan
A 1537 (deel)
Ruil (gegeven)
Laren D 403 (deel) 0.04.85 Tussen Schuilkerkpad
en Vredelaan
D 585 (deel) 0.35.53 Tussen Schuilkerkpad
en Vredelaan
D 603 (deel) 0.00.97 Tussen Schuilkerkpad
en Vredelaan
D 1081 (deel) 0.24.25 Tussen Schuilkerkpad
en Vredelaan
D 1132 (deel) 0.17.75 Tussen Schuilkerkpad
en Vredelaan
30

Gemeente Kadastrale aanduiding Oppervlak Betreft
(sectie, nummer, deel) (hectare.are.centiare)
Ruil (verkregen)
Laren D 391 (deel) 0.09.75 Tussen Schuilkerkpad
en Vredelaan
D 400 (deel) 0.20.80 Tussen Schuilkerkpad
en Vredelaan
D 402 (deel) 0.00.65 Tussen Schuilkerkpad
en Vredelaan
D 604 (deel) 0.09.20 Tussen Schuilkerkpad
en Vredelaan
D 673 (twee delen) 0.06.55 Tussen Schuilkerkpad
en Vredelaan
D 1086 (deel) 0.12.10 Tussen Schuilkerkpad
en Vredelaan
D 1087 (deel) 0.03.50 Tussen Schuilkerkpad
en Vredelaan
D 1133 (deel) 1.01.00 Tussen Schuilkerkpad
en Vredelaan
Gekregen
Hilversum A 170 0.14.90 Bosperceel op Koedijk
(Cruysbergen)
31

B I J L A G E 3
Voornemens terreinbeheer 2004
Behalve de reguliere maatregelen is het voornemen
om in 2004 onderstaande werkzaamheden uit te
voeren.
Naarder Eng
• Vervolgmaatregelen omvormingsbeheer van
monotone bossen tot meer natuurlijke bossen.
Groeve Oostermeent
• Verwijderen bosopslag ten gunste
van de heidevegetatie.
Limitische Heide, Nieuw Bussummerheide,
Vliegheide, Luchtkasteel & Ericaterrein
• Onderzoek naar het gebruik van de faunatunnels
tussen de verschillende gebieden. Een en ander
te organiseren met hulp van omwonenden en
andere geïnteresseerden.
• Verwijderen van Amerikaanse vogelkers uit
het bosrijke Ericaterrein.
Crailo
• Maken van circa vijftien verjongingsplekken in
het bos als begin van omvorming van voormalig
productiebos naar een meer natuurlijk bos met
een grotere biodiversiteit.
Tafelberg- en Blaricummerheide
• De heide dankt zijn naam aan de Tafelberg, een
heuvel die ooit is opgeworpen op het hoogste punt
in het Gooi. In 2004 wordt onderzocht of het
mogelijk is bovenop een uitzichttoren te plaatsen.
De toren moet weer uitzicht bieden op de wijde
omgeving, zoals dat meer dan een eeuw geleden
ook het geval was. Toen waren er niet zo veel
bomen die de horizon aan het zicht onttrokken.
• De Oude Naarderweg die de Tafelbergheide van
de Blaricummerheide scheidt vormt een schaduwrijke
corridor door het open terrein. De zandweg
zal hersteld worden als boomrijke laan.
• De Tafelberg- en Blaricummerheide wordt gescheiden
van het bosrijke Crailo en Bikbergen door de
druk bereden Crailoseweg. Aan de andere kant
grenst de Blaricummerheide aan de Noorderheide
met achterliggend bos. Echter, tussen deze twee
heidevelden loopt de eveneens druk bereden
Boissevainweg.
Beide wegen zullen in 2004 faunavoorzieningen
krijgen waarna de verschillende natuurterreinen
beter met elkaar verbonden zullen zijn.
Noorderheide
• Heideherstel door plaatselijke verwijdering
van douglassparren.
Zanderij Cruysbergen - Fransche Kampheide
• Plannen voor natuurontwikkeling op de voormalige
landbouwgronden van de zanderij worden
verder uitgewerkt.
• Het voetpad door Zanderij Cruysbergen wordt in
2004 voorzien van een markering en informatie
bordjes.
• Onder de Nieuwe ’s Gravelandseweg komen
faunatunnels voor de verbinding met de Franse
Kampheide.
• Het dagrecreatieterrein De Zandzee op de Franse
Kampheide wordt heringericht. Zo kan het weer
aan de gebruikseisen voldoen terwijl het goed is
ingepast in de ecologische verbinding tussen de
heide en de zanderij.
• Tussen de Fransche Kampheide en het Spanderswoud
met het bosgebied Kamphoeve loopt de
druk bereden provinciale Fransche Kampweg.
Hier komen enkele faunapassages.
Spanderswoud
• In het Spanderswoud liggen enkele open plekken
met heiderestanten. Om de flora en fauna van dit
natuurtype betere levenskansen te geven worden
meer van dergelijke plekken met korte vegetatie
en invallend zonlicht gemaakt. Via deze ‘stapstenen’
kunnen heideorganismen zich door het
gesloten bos verplaatsen.
• Aan de Oude Meentweg zal een parkeervoorziening
worden gemaakt voor bezoekers van het
Spanderswoud en de naastgelegen ’s Gravelandse
landgoederen. Hiermee moet een eind komen aan
het wildparkeren. Tevens worden maatregelen
genomen om sluipverkeer van en naar het
Ankeveensepad tegen te gaan. Hierdoor moet het
verkeer afnemen wat gunstig is voor de verkeersveiligheid,
de rust in het natuurgebied en de uitwisseling
van dieren tussen het droge Spanderswoud
en de ’s Gravelandsepolder. Voor de paddentrek
elk voorjaar komt een permanente voorziening
in de vorm van paddentunnels onder het
wegdek in combinatie met amfibiekeringen.
De Snip
Heideherstel door plaatselijke verwijdering van
bomen.
32

Zanderij Crailo
• Het Heijmans Keienpad, een natuureducatieve
route in en bij Zanderij Crailo, zal worden gerealiseerd.
De uitvoering van het pad gaat in nauw
overleg met de Heimans en Thijsse Stichting die
waakt over het werk van de vroegere natuurbeschermers
als cultureel erfgoed.
• De broedwand voor oeverzwaluwen aan een van
de plassen wordt vervangen. In plaats van het
indertijd gestorte zand (‘klapzand’) dat telkens
opnieuw moet worden afgestoken, komt er een
wand van leemhoudend zand. Het benodigde
materiaal zal verkregen worden uit een
Hilversumse bouwput.
• De betonnen ecoducten van de Natuurbrug worden
toegedekt met grond, ingericht voor natuur
en recreatie en beplant met eiken.
• De opbouw van de Natuurbrug, de herinrichting
van de Sportvallei en de inrichting voor natuurontwikkeling
wordt voortgezet.
Bussumer- & Westerheide
• Het fietspad op de Bussummerheide direct voor
de Natuurbrug zal meer richting open heide
worden omgeleid. Zo ontstaat er direct voor de
toegang tot de Natuurbrug meer rust voor de
fauna. Tevens komt er een aftakking naar het
toekomstige fietspad over de noordrand van de
Natuurbrug.
• Op de Westerheide zal circa 50 hectare sterk
vergraste heide worden geplagd en wordt plaatselijk
de verbossing teruggedrongen ten gunste van
de heidevegetatie.
Laarder Wasmeer - Anna’s Hoeve
• De sanering van de plassen, vijvers en droge
gronden, waarmee in 2003 een start is gemaakt,
wordt voortgezet. Dat gebeurt in samenwerking
met Provincie Noord-Holland, het Hoogheemraadschap
AGV en de gemeenten Laren en
Hilversum.
• Na sanering van het Laarder Wasmeer moet het
gebied optimaal bijdragen aan de functie van het
natuurlijke landschap als schakel in de ecologische
infrastructuur van de Heuvelrug. Juist hier
loopt de ecologische verbinding tussen het centra
le deel van het Gooi met de rest van de Heuvelrug.
Aanvullende maatregelen om die verbinding
te versterken worden voorbereid.
• Het hek rond het beschermde natuurmonument
Laarder Wasmeer wordt vernieuwd.
• De bruggen over de vijvers in het terrein Anna’s
Hoeve worden opgeknapt. Het ontwerp van de
Hilversumse bouwmeester Dudok zal daarbij
onaangetast blijven.
• In Anna’s Hoeve, nabij de rijksweg, ligt een heideveldje.
De natuurlijke verbossing wordt hier
ongedaan gemaakt om de heidevegetatie hier te
kunnen behouden.
• In de voormalige bosbouwvakken van Anna’s
Hoeve zullen selectief bomen worden verwijderd
om de natuurlijke verjonging te stimuleren en zo
de biologische diversiteit te vergroten.
Zuiderheide
• Heideherstel door plaatselijke verwijdering van
bomen nabij de Hilversumse wijk Kamrad.
• Circa 35 hectare sterk vergraste heide zal worden
geplagd.
• De vervanging van het oude raster wordt
voortgezet.
De Lieberg
• Het 80 jaar oude betonnen amfitheater op het
terrein De Lieberg krijgt een opknapbeurt. Enkele
jaren geleden is de overweldigende begroeiing
aangepakt, maar nu is het noodzakelijk herstelwerk
uit te voeren aan de trap en het grondlichaam.
Hoorneboeg
• Op het gehele beschermde natuurmonument
Hoorneboeg, dus inclusief de delen aan de aan de
overzijde van de Utrechtse Weg, komen voor het
eerst runderen te lopen. Eerst zal nog via een
selectieprocedure en gerichte aankoop een kudde
Schotse hooglanders worden samengesteld die
geschikt is om in gebieden te lopen waar de hond
niet hoeft te worden aangelijnd.
• In 2004 wordt het slecht begaanbare fietspad de
Bosdrift op de Hoorneboegse Heide opgeknapt.
Tevens krijgen alle recreatieve voorzieningen in
het terrein, zoals banken en picknicksets, een
grondige opknapbeurt. Het terrein is dan niet
alleen geschikt voor begrazing door runderen
maar tevens weer goed bruikbaar voor de recreatie.
33

Zwarte Berg
• Onder de Noodweg bij Zonneheideven en het
Tienhovenskanaal komen faunatunnels.
• Bij het het doodlopende stuk van het
Tienhovenskanaal worden bomen verwijderd.
Hiermee krijgt het water dat een leefplaats vormt
voor amfibieën als de kamsalamander, weer volop
zonlicht.
kwaliteit ervan te verbeteren. Uiteraard gebeurt dat
in nauwe samenwerking met de andere terreinbeheerders.
Laapersveld en Laapersbos
• Op het kleine heideveld in het Laapersbos zal
30 jaar verbossing ongedaan worden gemaakt ten
behoud van de heidevegetatie.
• Begin 2004 zijn zowel het Laapersveld als het
Laapersbos aan de beurt om te worden ingerasterd
voor begrazingsbeheer.
• Van het heideveldje in het terrein Laapersbos
zullen diverse vergraste delen worden geplagd.
Hilversums Wasmeer + De Zuid
• Het Hilversums Wasmeer wordt omringd door
monotone vakken met naaldbomen. In 2004 zal
een begin worden gemaakt met de omvorming
van de bosranden tot een meer natuurlijk bos.
• In 2004 zullen weer enkele verjongingsplekken
worden gemaakt in het uitgestrekte bosgebied
van De Zuid. Dergelijke open plekken zijn in dit
terrein voor het laatst gemaakt in 2002.
Cultuurhistorie
• Op diverse locaties in het Goois Natuurreservaat
zullen aan archeologische objecten als grafheuvels
herstelwerkzaamheden worden uitgevoerd.
Natuureducatie
• Voor het voortgezet onderwijs wordt lesmateriaal
ontwikkeld over de Natuurbrug Zanderij Crailo
en de Heuvelrug.
• De stichting realiseert met andere natuurbeschermingsorganisaties
op de Heuvelrug een fietsroute
van Gooimeer tot Nederrijn. Een bijbehorend
boekje geeft een toelichting op de ecologische
aspecten van het landschap onderweg.
Recreatie
• Samen met Het Utrechts Landschap, Staatsbosbeheer
en Natuurmonumenten zal een
Uitvoeringsplan Openluchtrecreatie Noordelijke
Heuvelrug worden opgesteld. Voor het netwerk
van fietspaden op het noordelijk deel van de
Heuvelrug wordt een plan gemaakt om de
34