07.07.2015 Views

Adviesrapport zorgeloos wonen in Etten-Leur - Surplus Groep

Adviesrapport zorgeloos wonen in Etten-Leur - Surplus Groep

Adviesrapport zorgeloos wonen in Etten-Leur - Surplus Groep

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

TitelOndertitelZorgeloos <strong>wonen</strong> <strong>in</strong> <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong>WenSOpleid<strong>in</strong>gAfstudeerricht<strong>in</strong>gMajorM<strong>in</strong>orMER Avans Hogeschool, te BredaMER Bedrijfskunde/ Bachelor of Bus<strong>in</strong>ess Adm<strong>in</strong>istrationManagement, Economie en RechtStrategie <strong>in</strong> beweg<strong>in</strong>gBegeleidersC. Kazus, begeleider AvansJ. Van der Smissen, begeleider WELM. Brouwers, begeleider <strong>Surplus</strong>Projectperiode 30-1-2012 t/m 15-6-2012OpdrachtgeverWoonsticht<strong>in</strong>g <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong>Bredaseweg 14872 LAETTEN-LEURStudentenSharon BrabersStefan LambregtsPlaats<strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong>Datum 8 juni 20122


VOORWOORDIn het kader van de opleid<strong>in</strong>g Management, Economie en Recht, aan de Avans Hogeschool te Breda is alsafstudeeropdracht dit adviesrapport tot stand gekomen. Bij Woonsticht<strong>in</strong>g <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong> kregen wij demogelijkheid om deze opdracht voor het samenwerk<strong>in</strong>gsverband WenS uit te voeren.Door middel van het <strong>in</strong> kaart brengen van de marktontwikkel<strong>in</strong>gen en de afweg<strong>in</strong>g te maken tussen vraag naaren aanbod van <strong>wonen</strong> met zorg komt het advies tot stand. Met als uite<strong>in</strong>delijke doel richt<strong>in</strong>g te geven aan devastgoedstrategie van WenS.Een speciaal dankwoord gaat uit naar onze afstudeerbegeleider Johan van der Smissen voor de ondersteun<strong>in</strong>ggedurende het onderzoek. Ook naar Mart<strong>in</strong> Brouwers en Stan Verhoeven voor hun feedback en bijdrage aandit rapport. Daarnaast gaat onze dank uit naar de docentbegeleiders Dhr. Kazus en Dhr. Swagemakers. Tenslotte willen wij alle overige personen bedanken die een bijdrage hebben geleverd bij het uitvoeren enverwerken van deze opdracht.Sharon BrabersStefan Lambregts<strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong>, 8 juni 20123


INHOUDSOPGAVE1. MANAGEMENTSAMENVATTING 72. INLEIDING 93. WENS 104. DE OPDRACHTFORMULERING 115. THEORETISCH KADER 126. ONDERZOEKSVRAGEN 137. MARKTONTWIKKELINGEN 147.1 Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten 147.2 Scheiden <strong>wonen</strong> en zorg 157.3 Wet Maatschappelijke Ondersteun<strong>in</strong>g 187.4 Normatieve Huisvest<strong>in</strong>gscomponent 217.5 Val kab<strong>in</strong>et Rutte 237.6 Extramuraliser<strong>in</strong>g en klantwens 247.7 De won<strong>in</strong>gmarkt 268. ONTWIKKELING VAN DE ZORGVRAAG 288.1 Vergrijz<strong>in</strong>g 298.2 Drie vormen van <strong>wonen</strong> 308.3 Ontwikkel<strong>in</strong>g van de zorgvraag per doelgroep 315


onderzoeken van de klantwens, het <strong>in</strong>formeren van en communiceren naar de klant en het creëren van eenwelzijnsaanbod leveren hieraan een belangrijke bijdrage. Het realiseren van geschikt vastgoed vraagt omomvorm<strong>in</strong>g van de verzorg<strong>in</strong>gshuiscapaciteit naar extramurale woonvormen. Vervolgens een toevoeg<strong>in</strong>g vaneen zorgsteunpunt <strong>in</strong> appartementencomplexen en het stimuleren van personen om aanpass<strong>in</strong>gen door tevoeren <strong>in</strong> de eigen won<strong>in</strong>g. Een aanvullende oploss<strong>in</strong>g bev<strong>in</strong>dt zich <strong>in</strong> het realiseren van levensloopbestendigewon<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> de nieuwbouwplannen. Doordat de huishoudengrootte van gez<strong>in</strong>nen <strong>in</strong> <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong> de komendejaren daalt, komt de benodigde grootte van won<strong>in</strong>gen voor senioren en andere gez<strong>in</strong>nen dichter bij elkaar teliggen. Hierdoor is flexibel bouwen voor meerdere doelgroepen beter realiseerbaar.Met een goede aanstur<strong>in</strong>g en beheers<strong>in</strong>g en geschikt vastgoed is nog niet de optimale leefomgev<strong>in</strong>ggewaarborgd. Ook de <strong>in</strong>richt<strong>in</strong>g van de buurt is belangrijk om zelfstandig <strong>wonen</strong>de senioren met zorg tevredente kunnen laten <strong>wonen</strong>. Goed georganiseerde zorg is hierbij van groot belang. Dit door zowel professionals alsdoor vrijwilligers of mantelzorgers. Tevens goed bereikbare voorzien<strong>in</strong>gen, welzijnsdiensten en verenig<strong>in</strong>genleveren hieraan een grote bijdrage. De omgev<strong>in</strong>g, wijkvoorzien<strong>in</strong>gen en welzijnsdiensten bepalen deaantrekkelijkheid van een buurt voor senioren. Zoals de <strong>in</strong>richt<strong>in</strong>g van de Woonservicegebieden, de socialewijkteams en de wijkzuster, w<strong>in</strong>kels en zorgvoorzien<strong>in</strong>gen. Daarnaast vormt het verwachte tekort aanzorgpersoneel een belangrijk knelpunt om de gevraagde zorg <strong>in</strong> de toekomst te kunnen leveren. De <strong>in</strong>zet vanmantelzorg en welzijn dient dus een belangrijke bijdrage te leveren om betaalde zorg zo lang mogelijk uit testellen. Vervolgens draagt een geconcentreerde ligg<strong>in</strong>g van won<strong>in</strong>gen met zorgbehoevenden bij aan eenefficiënte zorgverlen<strong>in</strong>g. Men kan met de <strong>in</strong>zet van de Woonservicegebieden het zorgpersoneel <strong>in</strong> staat stellenom de zorg snel bij de extramurale klant te brengen.Dus om <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong> zo <strong>in</strong> te richten dat WenS zo goed mogelijk <strong>in</strong>speelt op de behoeften van de klant, dientmen een duidelijke gezamenlijke strategie te formuleren waar<strong>in</strong> men vraaggericht de markt benadert. Dezestrategie dient zowel <strong>in</strong>tern als extern duidelijk herkenbaar te zijn. Vervolgens ondersteunt het hanteren vandezelfde <strong>in</strong>formatie door de betrokken partijen de gemeenschappelijke visie. Kortom wacht niet af op wat dekomende jaren brengen, maar onderneem actie om goed voorbereid te zijn op de toekomst.8


INLEIDINGDe opkomende vergrijz<strong>in</strong>g, verwachte wet- en regelgev<strong>in</strong>g en veranderende klantwens vragen om een andereaanpak van de huisvest<strong>in</strong>g van senioren. Tevens staan de corporatie- en de zorgsector vele ontwikkel<strong>in</strong>gen tewachten. Hierdoor heeft WenS geen <strong>in</strong>zicht <strong>in</strong> op welke manier en met welke middelen <strong>in</strong> te spelen op deklantbehoeften van de vijfenzestig plussers <strong>in</strong> <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong>. De afstemm<strong>in</strong>g van <strong>wonen</strong>, welzijn en zorg speelt eencruciale rol om de markt zo goed mogelijk te bedienen. Vandaar dat WEL en <strong>Surplus</strong> eensamenwerk<strong>in</strong>gsverband zijn aangegaan onder de naam WenS. Dit rapport geeft uite<strong>in</strong>delijk richt<strong>in</strong>g aan devastgoedstrategie van WenS om <strong>in</strong> de toekomst beter <strong>in</strong> te spelen op de wensen van de klant.In dit rapport komen de van <strong>in</strong>vloed zijnde marktontwikkel<strong>in</strong>gen aan bod. Daarnaast v<strong>in</strong>dt een prognose plaatsvan de toekomstige zorgvraag en een <strong>in</strong>ventarisatie van het huidige geschikte vastgoed. De afweg<strong>in</strong>g tussenbeide aspecten levert de opgave op. Waarna de aanwezige voorzien<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong> <strong>in</strong> beeld gebrachtworden. De uite<strong>in</strong>delijke oploss<strong>in</strong>gsricht<strong>in</strong>gen leiden tot een advies en conclusies/aanbevel<strong>in</strong>gen. Als laatstevolgt het implementatieplan.9


WENSINLEIDINGWenS is ontstaan uit een samenwerk<strong>in</strong>gsverband tussen WEL en <strong>Surplus</strong>. S<strong>in</strong>ds 1 januari 2010 vormde men eenpersonele unie op bestuursniveau, men bleef hierbij wel aparte rechtspersonen. Er was sprake van éénbestuur, één beleid en dezelfde bestur<strong>in</strong>gspr<strong>in</strong>cipes werden gehanteerd. Deze samenwerk<strong>in</strong>g was tot standgekomen om zo goed mogelijk de aspecten <strong>wonen</strong>, zorg en welzijn, comfort en k<strong>in</strong>deropvang te comb<strong>in</strong>erenom uite<strong>in</strong>delijk <strong>in</strong> te kunnen spelen op de wensen van de klant. Door het comb<strong>in</strong>eren van producten endiensten kan men gezamenlijk extra’s bieden aan de klanten. Deze gevormde personele unie is onlangsbeë<strong>in</strong>digd, omdat de toegevoegde waarde m<strong>in</strong>der opweegt tegenover de hoge mate van afstemm<strong>in</strong>g enoverleg die deze vorm vergt. Een andere verb<strong>in</strong>d<strong>in</strong>g is tot op heden nog niet gevonden, maar de <strong>in</strong>tensievesamenwerk<strong>in</strong>g blijft bestaan.MISSIE WENSHet <strong>in</strong>spelen op de vraag naar <strong>wonen</strong>, welzijn, zorg, k<strong>in</strong>deropvang en comfort voor iedereen van jong tot oud,met of zonder beperk<strong>in</strong>g. Samen leveren WEL en <strong>Surplus</strong> een <strong>in</strong>tegraal aanbod van producten en diensten.Klanten behouden hierbij wel de regie over het eigen leven, waarnodig biedt <strong>Surplus</strong> ondersteun<strong>in</strong>g.AMBITIESHet belangrijkste streven van zowel WEL als <strong>Surplus</strong> is klanttevredenheid. Hiervoor dient er wel demogelijkheid gecreëerd te worden om optimaal <strong>in</strong> te kunnen spelen op de klantvraag.Om voldoende <strong>in</strong> te kunnen spelen op klantvraag van personen <strong>in</strong> verschillende levensfasen zijn er vierconcepten vormgegeven:Jongeren WensGez<strong>in</strong> WensComfort WensZorg WensDe nadruk <strong>in</strong> dit rapport zal veelal liggen op Zorg Wens.ZORG WENSHet doel dat men met Zorg Wens wil bereiken is zorgen voor passende woonruimte <strong>in</strong> een wijk of buurt waar<strong>in</strong>mensen met een vraag naar zorg en ondersteun<strong>in</strong>g veilig en verzorgd kunnen leven. Tevens dient men zoveelmogelijk bij de maatschappij betrokken te blijven.10


DE OPDRACHTFORMULERINGDE PROBLEEMSTELLINGWENS HEEFT GEEN INZICHT IN DE HUIDIGE EN VERWACHTE MARKTONTWIKKELINGEN;HOE ZIJN DEZE VAN INVLOED OP DE KLANTVRAAG VAN DE SENIOR EN HETWONINGAANBOD IN ETTEN-LEUR (ZIE BIJLAGE I)Volgens de opdrachtgever is het probleem dat het <strong>in</strong>zicht ontbreekt <strong>in</strong> op welke manier en met welke middelenWenS <strong>in</strong> de toekomst kan <strong>in</strong>spelen op klantbehoefte van de senior. De huidige en toekomstige ontwikkel<strong>in</strong>genop het gebied van <strong>wonen</strong>, zorg en welzijn zijn van <strong>in</strong>vloed op de strategie van WenS. Zo zijn een aantalontwikkel<strong>in</strong>gen gaande als het scheiden van <strong>wonen</strong> en zorg en de vergrijz<strong>in</strong>g die aanscherp<strong>in</strong>g van het beleidbehoeven.Zonder aansluit<strong>in</strong>g van vraag en aanbod kan niet voldaan worden aan de klantwens. Mensen krijgen dan dusniet of niet op tijd de juiste zorg of passende won<strong>in</strong>g. Uite<strong>in</strong>delijk creëert dit dus geen optimaleleefomstandigheden voor de mensen die daar behoefte aan hebben.Het probleem is ontstaan door snelle ontwikkel<strong>in</strong>gen die de behoefte aan <strong>in</strong>formatie op korte termijnnoodzakelijk maken. Onvoldoende actueel <strong>in</strong>zicht <strong>in</strong> klantbehoeften en onvoldoende zicht op snel verlopendeontwikkel<strong>in</strong>gen op het gebied van <strong>wonen</strong> en zorg (op kwalitatief en kwantitatief gebied, oftewel aantallen engewenste woonsituatie voor bepaalde te onderscheiden groepen senioren).Een aantal acties is al ondernomen om dit probleem te onderzoeken, zoals een adviesrapport van blok 12Avans studenten en een opdracht tot een vastgoedstrategie voor WenS van de Raad van bestuur.DE OPDRACHTFORMULERINGEEN ADVIES GEBASEERD OP VRAAG EN AANBOD VAN WONEN MET ZORG VOORSENIOREN IN ETTEN-LEUR, DAT RICHTING KAN GEVEN AAN DE VASTGOEDSTRATEGIEVAN WENS, ZODAT IN DE TOEKOMST ADEQUATER INGESPEELD KAN WORDEN OP DEKLANTBEHOEFTEN VAN DE DOELGROEP.Het resultaat van deze opdracht bestaat uit een adviesrapport waar<strong>in</strong> een aantal oploss<strong>in</strong>gsricht<strong>in</strong>gen wordtgenoemd die de basis legt voor het formuleren van een vastgoedstrategie voor WenS. Het doel is, zoals al uitde opdrachtformuler<strong>in</strong>g blijkt, het <strong>in</strong>zichtelijk maken van de toekomstige vraag en het aanbod met betrekk<strong>in</strong>gtot <strong>wonen</strong> en zorg en hier een conclusie uit trekken hoe hiermee om te gaan.RANDVOORWAARDEN Het onderzoek richt zich alleen op de gemeente <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong>; Het onderzoek richt zich alleen op senioren; Het onderzoek heeft een toekomsthorizon tot het jaar 2030; Afbaken<strong>in</strong>g: het onderzoek levert geen vastgoedstrategie op; Het onderzoek wordt gedaan volgens het TSP ( Tien Stappen Plan: zie plan van aanpak bijlage II)11


THEORETISCH KADERHet theoretisch model voor dit onderzoek bestaat uit een comb<strong>in</strong>atie van de DESTEP methode en het 7Smodel.In het diepteonderzoek komen de verschillende factoren van DESTEP naar voren. Onder de eerstecategorie demografie vallen de vergrijz<strong>in</strong>g, ontgroen<strong>in</strong>g en de huishoudenontwikkel<strong>in</strong>g. Op economisch vlakkomt de won<strong>in</strong>gmarkt aan de orde. Het sociale aspect wordt belicht met de klantwens. Vervolgens komen depolitiek-juridische factoren aan de orde met het scheiden van <strong>wonen</strong> en zorg, de transitie van de begeleid<strong>in</strong>gvanuit de AWBZ naar de Wmo en de NHC. Ten slotte zijn de ontwikkel<strong>in</strong>gen op technologisch gebied aan deorde. Het ecologische aspect is buiten beschouw<strong>in</strong>g gelaten, omdat de ger<strong>in</strong>ge ontwikkel<strong>in</strong>gen b<strong>in</strong>nen ditaspect <strong>in</strong> deze context niet waardetoevoegend is. Uite<strong>in</strong>delijk komt het 7S-model om de hoek kijken bij deaanbevel<strong>in</strong>gen en oploss<strong>in</strong>gsricht<strong>in</strong>gen. Voor deze methodes is gekozen, omdat een juiste uiteenzett<strong>in</strong>g van deontwikkel<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> de externe omgev<strong>in</strong>g met behulp van DESTEP methode van essentieel belang is om optimaalgebruik te maken van kansen en bedreig<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> de markt waar<strong>in</strong> de organisatie opereert. Hierop volgend is deafstemm<strong>in</strong>g van het strategisch beleid een logische keuze. Aan de hand van de zeven factoren <strong>in</strong> het 7S-modelkomt deze afstemm<strong>in</strong>g dan ook naar voren om zo de kwaliteit en prestaties van de organisatie te optimaliserenen aan te passen op de toekomstige omgev<strong>in</strong>g. Hiermee wordt het 7S-model op een andere wijzegeïnterpreteerd dan waar deze oorspronkelijk voor bedoeld is. In dit rapport wordt aan de hand van dit modelaangegeven hoe de organisatie gevormd en <strong>in</strong>gesteld dient te zijn om zich optimaal aan te passen op demarktontwikkel<strong>in</strong>gen en daarmee een goede basis te vormen om aan te klantwens te voldoen. Het 7S-model isdus aanvullend op de oploss<strong>in</strong>gsricht<strong>in</strong>gen.(Figuur 1: het theoretisch model bestaande uit DESTEP-analyse en 7S model van McK<strong>in</strong>sey)12


ONDERZOEKSVRAGENWELKE MARKTONTWIKKELINGEN ZIJN ER GAANDE EN HOE ZIJN DEZE VAN INVLOED OPDE ORGANISATIE?HOE ZIET DE ZORGVRAAG VAN 2012 TOT EN MET 2030 ERUIT?o In welke mate vordert de vergrijz<strong>in</strong>g <strong>in</strong> <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong> van nu tot 2030?o Hoe ontwikkelt de zorgvraag zich per doelgroep (geschikt, verzorgd en beschermd <strong>wonen</strong>)?WELK HUIDIGE VASTGOED PER WIJK IN ETTEN-LEUR IS BESTEMD VOOR SENIOREN?o Hoe ontwikkelt de huishoudensamenstell<strong>in</strong>g zich tot 2030?o Wat is de huidige <strong>in</strong>tramurale capaciteit <strong>in</strong> <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong>?o Wat is de huidige extramurale capaciteit <strong>in</strong> <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong>WAT IS DE VERHOUDING TUSSEN VRAAG EN AANBOD?IS DE OMGEVING INGESTELD OP HET TOEKOMSTIGE TEKORT/OVERSCHOT?oooWelke voorzien<strong>in</strong>gen zijn per wijk aanwezig die kunnen voorzien <strong>in</strong> de behoeften vanouderen?Voldoet het beschikbare zorgpersoneel <strong>in</strong> West-Brabant aan het tekort/overschot?Welke diensten/middelen zijn <strong>in</strong> <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong> beschikbaar voor <strong>wonen</strong> met zorg?13


MARKTONTWIKKELINGENALGEMENE WET BIJZONDERE ZIEKTEKOSTENDe AWBZ is één van de verplichte volksverzeker<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> Nederland. Deze volksverzeker<strong>in</strong>g is <strong>in</strong> het levengeroepen om medische kosten te dekken die niet b<strong>in</strong>nen de zorgverzeker<strong>in</strong>g vallen.Onder de AWBZ vallen de volgende soorten zorg:Kortdurend verblijf;Verblijf <strong>in</strong> een <strong>in</strong>stell<strong>in</strong>g;Persoonlijke verzorg<strong>in</strong>g;Verpleg<strong>in</strong>g;Begeleid<strong>in</strong>g;Behandel<strong>in</strong>g.ONTWIKKELINGEN AWBZ KORTE TERMIJN(Figuur 2: ontwikkel<strong>in</strong>gen AWBZ. Bron: AWBZ zorg<strong>in</strong>koopbeleid 2012, Achmea zorgkantoor)De AWBZ bestaat uit verschillende zorgzwaarte pakketen (ZZP), omdat niet iedereen dezelfde zorg nodig heeft(zie bijlage III). In de praktijk bevat een ZZP vaak een comb<strong>in</strong>atie van verpleg<strong>in</strong>g, verzorg<strong>in</strong>g en begeleid<strong>in</strong>g. HetCIZ (Centrum Indicatiestell<strong>in</strong>g Zorg) <strong>in</strong>diceert welk zorgzwaarte pakket geschikt is voor de zorgbehoevende. Bijeen <strong>in</strong>dicatie tot ‘zorg met verblijf’ is het mogelijk om <strong>in</strong> plaats van <strong>in</strong>tramuraal de zorg thuis te krijgen. Dit gaatdan <strong>in</strong> de vorm van een VPT (volledig pakket thuis). Daarnaast bestaat de mogelijkheid om zelf zorg <strong>in</strong> te kopendoor een PGB (persoonsgebonden budget) aan te vragen. Echter zijn een aantal wetswijzig<strong>in</strong>gen aan de ordewaardoor de <strong>in</strong>dicatie als volgt gaat verlopen:Vanaf 1 januari 2014 aangewezen op zorg <strong>in</strong> natura met een AWBZ-<strong>in</strong>dicatie voor persoonlijkeverzorg<strong>in</strong>g en/of verpleg<strong>in</strong>g;Vanaf 1 januari 2014 aangewezen op begeleid<strong>in</strong>g vanuit de Wmo;Vanaf 1 januari 2014 PGB alleen met AWBZ-<strong>in</strong>dicatie voor verblijf.14


SCHEIDEN WONEN EN ZORGVanaf 2014 v<strong>in</strong>dt naar alle waarschijnlijkheid een scheid<strong>in</strong>g van <strong>wonen</strong> en zorg plaats voor de lagere ZZP’s 1 en2. Vervolgens is het de bedoel<strong>in</strong>g deze verander<strong>in</strong>g te laten gelden voor alle ZZP’s. Dit betekent dat de cliëntzelf de won<strong>in</strong>g bekostigt en dat de f<strong>in</strong>ancier<strong>in</strong>g van de zorg loopt via de zorgverzeker<strong>in</strong>gswet, Wmo, AWBZ eneigen middelen. Het doel van deze regel is om meer keuzevrijheid qua <strong>wonen</strong> te creëren voor bewoners vanverzorg<strong>in</strong>g- en verpleeghuizen en om de diversiteit <strong>in</strong> <strong>wonen</strong> te vergroten. Het beleid voor de scheid<strong>in</strong>g van<strong>wonen</strong> en zorg is echter nog niet duidelijk. Uit verder onderzoek moet blijken of het huidige huurregimetoepasbaar is op zorgvastgoed. Daarnaast v<strong>in</strong>dt een verlag<strong>in</strong>g plaats van de eigen bijdrage omdat bewonershuur gaan betalen. Bewoners maken daarnaast een aanspraak op huurtoeslag. Nu is het wel zo dat veelmensen <strong>in</strong> de lagere ZZP’s de zorg al thuis geregeld hebben door middel van een PGB of met zorg <strong>in</strong> natura.GEVOLGEN WENSHet is op dit moment nog koffiedik kijken wat betreft de beleidsvoornemens van het toekomstig kab<strong>in</strong>et. Mendient wel <strong>in</strong> acht te nemen dat het scenario van de extramuraliser<strong>in</strong>g van de lichtere vormen van de ZZP’s (1 en2) doorgang v<strong>in</strong>dt. Verdere doorvoer<strong>in</strong>g naar hogere ZZP’s is <strong>in</strong> de toekomst niet uitgesloten.“MENSEN DIE NU NOG OPGENOMEN WORDEN DIENEN IN DE TOEKOMSTOOK ZELF HUUR TE BETALEN.”STAN VERHOEVEN, ADVISEUR HUISVESTING SURPLUSBewoners dienen dus <strong>in</strong> deze situatie zelf de huur te betalen. Een gevolg daarvan is dat er een mogelijk verschilontstaat tussen de huuropbrengst van de zorgaanbieder <strong>in</strong> het oude systeem en de huuropbrengst die debewoners via het reguliere puntensysteem betalen. Wie dit verschil moet betalen (de huurder, de zorg<strong>in</strong>stell<strong>in</strong>gof de corporatie) is nog niet duidelijk. Daarnaast is het mogelijk dat bewoners geen aanspraak maken ophuurtoeslag, omdat een zorgcomplex geen zelfstandige won<strong>in</strong>g is. Dus als de regelgev<strong>in</strong>g niet veranderd is hiereen oploss<strong>in</strong>g voor nodig om het <strong>wonen</strong> met zorg betaalbaar te houden. Concluderend zijn de gevolgen voor<strong>Surplus</strong> dat wanneer zij de huurovereenkomsten zelf gaan beheren er een adm<strong>in</strong>istratie nodig is voorbetal<strong>in</strong>gen, huurverhog<strong>in</strong>gen en servicekosten. Dit geldt niet voor <strong>Surplus</strong> <strong>in</strong> <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong> omdat men hier geenvastgoed <strong>in</strong> bezit heeft. Voor huidige <strong>in</strong>tramurale bewoners gaat de regelwijzig<strong>in</strong>g haar doel voorbij. Dezegroep heeft feitelijk geen keuzevrijheid, maar worden meer geconfronteerd met de scheid<strong>in</strong>g van <strong>wonen</strong> enzorg. Verder staat keuzevrijheid niet gelijk aan meer keuze. Veelal dient bestaande bouw een oploss<strong>in</strong>g tebieden. Daarnaast verbreedt het aanbod door <strong>in</strong>noverende nieuwbouw of aanpass<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> de huidigevoorraad. Ook dient over <strong>in</strong>vester<strong>in</strong>gsplannen eerst overleg plaats te v<strong>in</strong>den met bewoners. Een belangrijk feitis dat <strong>in</strong> de huidige huurjurisprudentie sprake is van huurbescherm<strong>in</strong>g, dus mocht de aanspraak op zorgvervallen dan kan de huurder <strong>in</strong> het zorgcomplex blijven <strong>wonen</strong> zelfs als men geen zorg meer behoeft. Tevensbestaat er nog onduidelijkheid over de gevolgen van een groeiende zorg<strong>in</strong>tensiteit, bijvoorbeeld van een ZZP2naar een ZZP5 of hoger. Naast het feit dat men een hogere bijdrage gaat betalen, is het nog maar de vraag ofontb<strong>in</strong>d<strong>in</strong>g van het huurcontract mogelijk is. Verder stelt het huurrecht een aantal eisen aan de won<strong>in</strong>g die danmogelijk aanpass<strong>in</strong>gen behoeft. Buiten de kosten van deze aanpass<strong>in</strong>gen die <strong>in</strong> eerste <strong>in</strong>stantie voor reken<strong>in</strong>gvan WEL komen en later doorberekend worden <strong>in</strong> de huur van de klant, biedt dit wel de mogelijkheid tot eenkwaliteitsverbeter<strong>in</strong>g. Aan de andere kant vormt leegstand een risicopost. Voor WEL betekent leegstand geenhuurontvangsten van de zorgbehoevende, of geen huurontvangsten van de zorgpartij mocht het scheiden van<strong>wonen</strong> en zorg niet voor alle ZZP’s gaan gelden. Voor de zorgpartij is het mogelijk dat, naast dat men <strong>in</strong> dehiervoor beschreven situatie meer huur betaalt dan dat men aan vergoed<strong>in</strong>gen ontvangt, de kosten oplopendoor efficiency verliezen. Niet optimaal bezette zorgcomplexen betekent namelijk m<strong>in</strong>der gecentreerde zorg.Ten slotte ontstaat er ook nog een groter leegstandsrisico door concurrentie tussen zorgleveranciers.15


Tevens vertroebelt door het scheiden van <strong>wonen</strong> en zorg de scheid<strong>in</strong>gslijn tussen <strong>in</strong>tramuraal en extramuraal.Wonen <strong>in</strong> een zorgcomplex staat namelijk steeds meer gelijk aan het VPT <strong>in</strong> andere vormen van huisvest<strong>in</strong>g. Erzijn dus grofweg twee manieren om een woonruimte aan te bieden. Ten eerste als regulier verblijf (<strong>in</strong>tramuralesett<strong>in</strong>g) en ten tweede als zelfstandige won<strong>in</strong>g (extramurale sett<strong>in</strong>g). Bij de eerste variant is echter sprake vaneen groter leegstandrisico. Ook loopt de zorg<strong>in</strong>stell<strong>in</strong>g een groter vastgoedrisico dan voorheen. Afwaarder<strong>in</strong>gvan het vastgoed kan nodig zijn, wat mogelijk een negatief effect heeft op de kasstroom, maar ook devermogenspositie aan kan tasten. Dit terwijl de zorg<strong>in</strong>stell<strong>in</strong>g juist de vermogenspositie dient te verbeteren alshet grote risico’s loopt. Vanaf 2018 vergroten deze risico’s, omdat het <strong>in</strong>tegraal tarief bestaande uit een NHCdeel en een ZZP deel dan onderhandelbaar is. Huurlasten liggen vast dus waarschijnlijk ontstaan geenonderhandel<strong>in</strong>gen over het NHC-deel. Met als gevolg dat het ZZP deel dus wel onderhandelbaar is en dit tenkoste kan gaan van de kwaliteit van de zorg.Het gevolg voor WEL is dat het scheiden van <strong>wonen</strong> en zorg onzekerheid schept over de <strong>in</strong>komsten vanzorgvastgoed. Het grotere risico dat <strong>Surplus</strong> loopt is, met oog op het samenwerk<strong>in</strong>gsverband, niet positief tenoemen. WEL dient samen met bijvoorbeeld Avoord <strong>wonen</strong> en zorg de langdurige huurovereenkomsten teherzien en hierbij na te gaan of men mogelijk <strong>in</strong> de nieuwe huurvoorwaarden het scheiden van <strong>wonen</strong> en zorgen de <strong>in</strong>tegrale tarieven (NHC) kan verwerken. Scheid<strong>in</strong>g van <strong>wonen</strong> en zorg brengt ook een uitdag<strong>in</strong>g met zichmee voor het strategisch management van WenS. De scheid<strong>in</strong>g zou namelijk een kwaliteitsverbeter<strong>in</strong>g brengenwat betreft de maatstaven van huisvest<strong>in</strong>g. Dit door klantgerichter te werken, vraaggestuurde huisvest<strong>in</strong>g enmeer participatie en eigen <strong>in</strong>itiatief aan de cliënt over te laten. Het meer werken vanuit de gedachte van“customer <strong>in</strong>timacy” is dan noodzakelijk. Of met andere woorden: het cont<strong>in</strong>u afstemmen van het aanbod, opde wensen en de behoeften van de klant. Door de klant <strong>in</strong>dividuele waardepropositie aan te bieden, dusaanbod op basis van het <strong>in</strong>dividu, genereert men een duurzaam klantvoordeel. Hier valt wel een onderscheidte maken tussen de lichte en de zware zorg. Men dient zich wel af te vragen hoe groot de lifetime-value nog isvan iemand die zware zorg nodig heeft. Daarnaast is de zorgaanbieder <strong>in</strong>eens <strong>in</strong> meer of m<strong>in</strong>dere matewerkzaam <strong>in</strong> de verhuurbus<strong>in</strong>ess en de won<strong>in</strong>gcorporatie bev<strong>in</strong>dt zich plotsel<strong>in</strong>g <strong>in</strong> de zorgsector. Synergietussen deze verschillende werelden is realiseerbaar als de organisaties van elkaar leren. Dit gebeurt natuurlijk<strong>in</strong> de vorm van WenS. Uite<strong>in</strong>delijk biedt dit de kans om een samenhangend geheel te realiseren waarbij detwee verschillende werelden als één te zien zijn om hiermee de bedreig<strong>in</strong>gen en de kansen <strong>in</strong> de markt aan tepakken. Dus al met al een w<strong>in</strong>-w<strong>in</strong> situatie voor de klant, de corporatie en de zorgaanbieder.ConclusieEr van uitgaande dat de scheid<strong>in</strong>g voorlopig alleen ZZP 1 en 2 betreft, is het voorWenS een verstandige keuze om zelf deze scheid<strong>in</strong>g zover mogelijk door tevoeren. Extramuralisatie van huidige <strong>in</strong>tramurale verpleeg- en verzorg<strong>in</strong>gshuisplaatsen leidt tot gedeeltelijke elim<strong>in</strong>atie van het leegstandsrisico voor dezorgpartij Avoord. Hiermee verschuift het leegstandsrisico naar de corporatie.Aan de corporatie dus de taak om vraaggericht de markt te benaderen. Alsbewoners zelf de huur gaan betalen kan een verschil ontstaan tussenhuuropbrengsten van de zorgaanbieder <strong>in</strong> het oude systeem en de opbrengstendie <strong>in</strong> de nieuwe situatie via het reguliere punten systeem gaan lopen. Dezekosten komen naar ons idee voor reken<strong>in</strong>g van de zorgpartij. De bedoel<strong>in</strong>g is datWEL de huurcontracten van haar zorgwon<strong>in</strong>gen gaat onderhouden met debewoners zelf en niet meer met de zorgpartij.De <strong>in</strong>komsten van deze verhuur vallen naar alle waarschijnlijkheid lager uit. Dezorgpartij vult dit gat op met de huur van de geplaatste zorg<strong>in</strong>frastructuur. Deze16


zorg<strong>in</strong>frastructuur wordt, <strong>in</strong> tegenstell<strong>in</strong>g tot de zuivere woonkosten, nog welvergoed vanuit de AWBZ. Het zou immers niet verstandig zijn als de zorgpartijzelf als verhuurder optreedt, omdat ten eerste de <strong>in</strong>komsten dalen en ten tweedevanwege de bijkomende additionele kosten van adm<strong>in</strong>istratie van betal<strong>in</strong>gen,huurverhog<strong>in</strong>gen en servicekosten.Een ander probleem dat de extramuraliser<strong>in</strong>g met zich meedraagt, is dehuurbescherm<strong>in</strong>g. Behoeft een bewoner geen zorg meer, dan kan deze toch <strong>in</strong> dezorgwon<strong>in</strong>g blijven <strong>wonen</strong>. Mocht de regelgev<strong>in</strong>g zich hierop aanpassen danbestaat de mogelijkheid om bepaalde clausules <strong>in</strong> het contract <strong>in</strong> te bouwen. Ditgeldt ook voor het tegenovergestelde scenario: als de zorgbehoevende bewonerdoorgroeit naar een zwaarder zorgpakket. Het huurrecht stelt verder een aantaleisen aan de won<strong>in</strong>g. Hier<strong>in</strong> dient WEL dan te voorzien, zoals men dat ook bij dereguliere huurwon<strong>in</strong>gen doet. De confrontatie voor huidige <strong>in</strong>tramurale cliëntenmet het scheiden van <strong>wonen</strong> en zorg behoeft een <strong>in</strong>tensieve begeleid<strong>in</strong>g. <strong>Surplus</strong>dient hier<strong>in</strong> ondersteunend te zijn omdat men dichtbij de cliënt staat. Om deconcurrentie voor te blijven zou <strong>Surplus</strong> zich dienen te vestigen op strategischeplaatsen. Gebaseerd op de zorg<strong>in</strong>tensiteit <strong>in</strong> de directe omgev<strong>in</strong>g en geschiktheidvan het beschikbare zorgvastgoed <strong>in</strong> <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong>. Met bijvoorbeeld een zorgruimte<strong>in</strong> een verzorgd <strong>wonen</strong> complex is de bewoner sneller geneigd om de zorg af tenemen bij de zorgaanbieder die zich toch al <strong>in</strong> het gebouw bev<strong>in</strong>dt. Hetvastgoedrisico is voor <strong>Surplus</strong> verder niet noemenswaardig omdat men <strong>in</strong> <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong> geen vastgoed <strong>in</strong> bezit heeft. Daarnaast heeft <strong>Surplus</strong> geen langdurigehuurcontracten met WEL. Dit geldt wel voor de andere zorgaanbieders als Avoordwaarmee WEL huurcontracten onderhoudt. Het herzien van deze contracten isgewenst om hierbij na te gaan of men mogelijk <strong>in</strong> de nieuwe huurvoorwaardenhet scheiden van <strong>wonen</strong> en zorg en de <strong>in</strong>tegrale tarieven (NHC) kan verwerken.17


NORMATIEVE HUISVESTINGSCOMPONENTVanaf 2012 geldt voor de <strong>in</strong>tramurale langdurige zorg dat de wijze van f<strong>in</strong>ancier<strong>in</strong>g verandert van eenaanbodgerichte naar een vraaggestuurde bekostig<strong>in</strong>g. Dit door <strong>in</strong>voer<strong>in</strong>g van de NHC. De NHC is eennormatieve kapitaallastenvergoed<strong>in</strong>g per ZZP-dag. Het <strong>in</strong>tegrale tarief per ZZP bestaat dan uit de normatievekapitaallasten en de loon- en materiële kosten. Voor bestaande zorgaanbieders, zoals <strong>Surplus</strong>, verloopt dezeverander<strong>in</strong>g stapsgewijs. In de tijdsperiode 2012 tot en met 2018 verandert de verhoud<strong>in</strong>g tussen dekapitaallastenvergoed<strong>in</strong>g en de productie afhankelijke NHC vergoed<strong>in</strong>g. Zo is deze verhoud<strong>in</strong>g <strong>in</strong> 2013 80/20om uite<strong>in</strong>delijk zo te veranderen dat <strong>in</strong> 2018 een <strong>in</strong>tegraal tarief ontstaat waarbij de vergoed<strong>in</strong>g voor de volle100% uit het NHC budget komt. Dus <strong>in</strong> het nieuwe systeem is de vergoed<strong>in</strong>g voor kapitaallasten niet meerafhankelijk van een object en is deze niet meer <strong>in</strong>dividueel berekend, maar <strong>in</strong> plaats daarvan komt een vasteproductievergoed<strong>in</strong>g per klant. Ook verdwijnt de koppel<strong>in</strong>g tussen de vergoed<strong>in</strong>g en een vergunn<strong>in</strong>g endaardoor is het moment van <strong>in</strong>vesteren en de vergoed<strong>in</strong>g ontkoppeld.MINI-NHCDe NHC is op te delen <strong>in</strong> een deel dat betrekk<strong>in</strong>g heeft op het <strong>wonen</strong> en een deel dat verbonden is met extrabouwkundige voorzien<strong>in</strong>gen, zoals ruimere badkamers en andere zorg<strong>in</strong>frastructuur. Dit deel werkt de NZa(Nederlandse Zorgautoriteit) naar alle waarschijnlijkheid verder uit <strong>in</strong> een bedrag per zorgzwaarte pakket. Hetdeel voor extra bouwkundige voorzien<strong>in</strong>gen komt ter beschikk<strong>in</strong>g voor de f<strong>in</strong>ancier<strong>in</strong>g van aanvullendevoorzien<strong>in</strong>gen. Dit maakt het realiseren van geschikte won<strong>in</strong>gen mogelijk tegen een reële huurprijs (volgenshet College voor zorgverzeker<strong>in</strong>gen). (Voor huidige onderdelen <strong>in</strong>tramurale ZZP zie bijlage V).GEVOLGEN WENSHet grootste gevolg voor WenS is dat <strong>Surplus</strong> een vastgoedrisico gaat lopen <strong>in</strong> andere gemeenten waar<strong>in</strong><strong>Surplus</strong> aanwezig is. In de voorgaande situatie werden alle kosten vergoed, maar met de NHC is er sprake vaneen vaste vergoed<strong>in</strong>g per bezet bed per jaar. Iedere ZZP heeft hierbij een eigen NHC-tarief. Deze vergoed<strong>in</strong>gbestaat uit een vast bedrag ongeacht of de <strong>in</strong>stell<strong>in</strong>g meer of m<strong>in</strong>der kwijt is aan huisvest<strong>in</strong>g van de cliënt.<strong>Surplus</strong> dient dus te streven naar een optimale bezett<strong>in</strong>g en/of een hogere eigen bijdrage van de cliënt. Echteris dit op dit moment nog verboden. Wel is de verwacht<strong>in</strong>g van <strong>Surplus</strong> en de sector V&V (verpleg<strong>in</strong>g enverzorg<strong>in</strong>g) dat de regelgev<strong>in</strong>g <strong>in</strong> de AWBZ omtrent dit feit geliberaliseerd gaat worden <strong>in</strong> de toekomst.Daarnaast is het voeren van een “customer <strong>in</strong>timacy”-gedachte meer van belang, de klantwens staat voorop.“HET REALISEREN VAN DE KLANTWENS, WAARDOOR MEN GRAAGKLANT WILT ZIJN BIJ DE ORGANISATIES VAN WENS.”ANTHONIE MARANUS, LID RVB WENS18


Door de <strong>in</strong>voer<strong>in</strong>g van de NHC ontstaat een sterkere concurrentiewerk<strong>in</strong>g tussen zorgaanbieders. Het is dusnoodzakelijk voor een zorgaanbieder om de wens van de klant hoog <strong>in</strong> het vaandel houden. Het aanbod dientaan te sluiten op de vraag wil men een volledige bezett<strong>in</strong>g hebben van het bestaande vastgoed. Een leeg bedbetekent geen vergoed<strong>in</strong>g, maar wel huurpenn<strong>in</strong>gen of hypotheekkosten. Met zicht op de lange termijn is heteen kans om flexibele won<strong>in</strong>gen aan te bieden die meerdere doelgroepen aanspreken om zo leegstand tevoorkomen. Een ander gevolg van de NHC is dat nieuwbouw volledig via het NHC-regime gef<strong>in</strong>ancierd wordt.Alleen het huidige vastgoed valt qua f<strong>in</strong>ancier<strong>in</strong>g wel onder het overgangsregime.Het bestaande vastgoed kan vanuit twee oogpunten bekeken worden. Ten eerste de mogelijkheid dat doorscheiden van <strong>wonen</strong> en zorg de cliënt zelf de eigen won<strong>in</strong>g huurt en dus <strong>in</strong> aanmerk<strong>in</strong>g komt voor huurtoeslag.De zorgaanbieder huurt dan op haar beurt een gedeelte van het pand waar een zorgsteunpunt en verderezorg<strong>in</strong>frastructuur gecreëerd kan worden. Een andere mogelijkheid is dat de zorgaanbieder zelf het pand <strong>in</strong>bezit heeft en daar <strong>in</strong>tra- of extramurale zorg levert. Het is dan aan de zorgaanbieder om haar <strong>in</strong>vester<strong>in</strong>gen teoptimaliseren op basis van de zorgvraag om lege bedden te voorkomen. Dit met de wetenschap dat dezorg<strong>in</strong>stell<strong>in</strong>g de economische risico’s draagt van het zorgvastgoed en de huurcontracten. Ook gaanzorgaanbieders de daadwerkelijke waarde van het eigen vastgoed herwaarderen. De nieuwewaarder<strong>in</strong>gsgrondslag bestaat dan uit de bezett<strong>in</strong>g en resterende levensduur van het vastgoed. Uite<strong>in</strong>delijklevert een goede samenwerk<strong>in</strong>g tussen WEL en <strong>Surplus</strong> concurrentievoordeel op. De hevigeconcurrentiewerk<strong>in</strong>g op de zorgmarkt kan aangevochten worden door <strong>in</strong> te zetten op unieke kwaliteit eneigenschappen van het product (met name de samenwerk<strong>in</strong>g). Het voordeel van de samenwerk<strong>in</strong>g is dat deklant een pakket aangeboden krijgt met <strong>wonen</strong>, welzijn en zorg. Daarnaast heeft <strong>Surplus</strong> een grote kennis watbetreft extramurale zorg en wordt ook de welzijnscomponent meegenomen. Dit levert de comb<strong>in</strong>atie welzijn,zorg en <strong>wonen</strong>.conclusieDe NHC is niet <strong>in</strong> die mate van <strong>in</strong>vloed op <strong>Surplus</strong> omdat men geen vastgoed <strong>in</strong>bezit heeft <strong>in</strong> <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong>. Daarnaast kan het probleem van vergoed<strong>in</strong>g per bezetbed per jaar opgelost worden door scheiden van <strong>wonen</strong> en zorg door te voeren.De <strong>in</strong>stell<strong>in</strong>g is op deze manier niets meer kwijt aan de huisvest<strong>in</strong>g van de cliënt.Daarnaast maakt de huurder hierbij ook aanspraak op huurtoeslag. Het is zaakdat <strong>Surplus</strong> zoveel mogelijk zorg<strong>in</strong>frastructuur huurt van WEL om zo hetafzetgebied <strong>in</strong> stand te houden of zelfs te vergroten. Hoe de concurrentiewerk<strong>in</strong>gde kwaliteit van de zorg beïnvloedt, moet nog maar blijken. Daarom is hetbelangrijk dat <strong>Surplus</strong> waakt voor een juiste prijs-kwaliteit verhoud<strong>in</strong>g. Als<strong>Surplus</strong> <strong>in</strong>vesteert <strong>in</strong> de zorg<strong>in</strong>frastructuur van een complex is het niet redelijk dateen andere zorgpartij kosteloos ook zorg kan leveren <strong>in</strong> dat complex . Maar omde keuzevrijheid van de klant niet <strong>in</strong> het ged<strong>in</strong>g te laten komen, bestaat dezemogelijkheid wel. Vandaar dat een soort vergoed<strong>in</strong>g de oploss<strong>in</strong>g biedt. Deandere zorgpartij betaalt dan dus een vergoed<strong>in</strong>g voor het gebruik van dezorg<strong>in</strong>frastructuur.Deze <strong>in</strong>vester<strong>in</strong>g is daarentegen te groot als het bijvoorbeeld maar om eenpersoon gaat. Aan de andere kant, als de zorg<strong>in</strong>frastructuur toch nog vergoedwordt uit de AWBZ, is het een mogelijkheid om de kosten tussen de verschillendezorgaanbieders, die <strong>in</strong> een dergelijk complex zorg willen bieden, te delen. Ook het19


gevoel van gedwongen w<strong>in</strong>kelner<strong>in</strong>g wordt hiermee tegen gegaan. Uite<strong>in</strong>delijkontstaat een optimale situatie als een gezamenlijke <strong>in</strong>vester<strong>in</strong>g plaats v<strong>in</strong>dt envervolgens sprake is van concurrentie op basis van kwaliteit van de zorg.20


WET MAATSCHAPPELIJKE ONDERSTEUNINGVanuit de visie dat dagbested<strong>in</strong>g en begeleid<strong>in</strong>g het beste zo dicht mogelijk bij de cliënt kan worden geregeld,hevelt het Rijk deze functies over van de AWBZ naar de Wmo. Vanaf 2013 is de gemeente verantwoordelijkvoor nieuwe cliënten en <strong>in</strong> 2014 voor alle cliënten. In beg<strong>in</strong>sel is deze verander<strong>in</strong>g bedoeld om de zorg <strong>in</strong> detoekomst werkbaar en betaalbaar te houden. Bij volledige overhevel<strong>in</strong>g naar de Wmo sturen gemeenten aanop een participerende samenlev<strong>in</strong>g wat betreft zorg.“MENSEN MOETEN ANDERS GAAN DENKEN: WE GAAN VAN RECHT OPZORG NAAR COMPENSATIE PLICHT.”ANDREA COBELENS, TEAMLEIDER V&V SURPLUSDe verzorg<strong>in</strong>gsstaat zoals die nu is, is dus verleden tijd. Door deze verander<strong>in</strong>g ontstaat een andere verhoud<strong>in</strong>gtussen de burger en de overheid. In de nieuwe situatie participeren de <strong>in</strong>stanties <strong>in</strong> de leefomgev<strong>in</strong>g van deburger, terwijl dit voorheen juist andersom was.GEMEENTE ETTEN-LEURIn de Wmo zijn negen prestatievelden opgenomen waarop de gemeente dient te presteren (zie bijlage IV). Devisie, die de gemeente hierbij heeft, luidt:IEDEREEN, JONG EN OUD, MOET OP EEN VOLWAARDIGE WIJZE BINNEN REDELIJKE(FINANCIELE) RANDVOORWAARDEN KUNNEN MEEDOEN IN DE SAMENLEVING,ONGEACHT WELKE BEPERKING. HIERBIJ STAAN DE EIGEN VERANTWOORDELIJKHEIDVAN DE BURGER, DE INZET VAN DE DIRECTE OMGEVING EN DE SAMENLEVINGCENTRAAL.De gemeente heeft hiertoe een verander<strong>in</strong>gsproces <strong>in</strong>gezet onder de naam De Kantel<strong>in</strong>g. Dit ter realisatie vaneen omslag van claim- en aanbodgericht werken naar vraag- en resultaatgericht werken. De speerpunten vandeze verander<strong>in</strong>g zijn participatie en zelfredzaamheid van de burger. Daarnaast is er om de Wmo <strong>in</strong> alleaspecten uit te voeren een vernieuw<strong>in</strong>gsprogramma van het m<strong>in</strong>isterie van VWS, de VNG en dewerkgeversorganisatie MO-groep Welzijn en Maatschappelijke dienstverlen<strong>in</strong>g <strong>in</strong>gezet onder de naam Welzijnnieuwe stijl. Hierbij speelt men ook weer <strong>in</strong> op de zelfredzaamheid en de participerende houd<strong>in</strong>g van deburger. Tevens stuurt men aan op een <strong>in</strong>tegrale aanpak van de problemen van de <strong>in</strong>woner. In dit beleid pastgeen differentiatie <strong>in</strong> welzijnspersoneel zoals ouderenwerkers en sociaal-cultureel werkers. Vandaar datgemeente <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong> samen met <strong>Surplus</strong> Welzijn streeft naar algemene welzijnswerkers die wijkgericht<strong>in</strong>zetbaar zijn. Dit wijkgericht werken is al verder doorgevoerd <strong>in</strong> de plannen ter realisatie vanwoonservicegebieden, wijkservicepunten en sociale wijkteams. Uite<strong>in</strong>delijk is de <strong>in</strong>zet van de gemeente omsamen met alle betrokken partijen te denken en te werken vanuit dezelfde visie en missie. Voor het volledigeWmo-beleidsplan wordt verwezen naar bijlage IV.21


GEVOLGEN WENS<strong>Surplus</strong> heeft altijd te maken gehad met de zorgkantoren als het gaat om f<strong>in</strong>ancier<strong>in</strong>g. Nu neemt de gemeentede rol van f<strong>in</strong>ancier op zich. Verschillende gemeenten betekent verschillende visies en uitgangspunten.Vandaar dat <strong>Surplus</strong> hier een passend beleid op aan moet zien te sluiten. Een risico is dat een gemeente andereproducten en diensten wil <strong>in</strong>zetten en daarmee ook andere spelers <strong>in</strong> de markt aantrekt. Het voordeel van<strong>Surplus</strong> is dat men veelal sterk vertegenwoordigd is <strong>in</strong> de verschillende gemeentes en een breed scala aanproducten en diensten aanbiedt. Toch wordt ook het <strong>in</strong>novatievermogen van <strong>Surplus</strong> aangesproken.Gemeenten spelen meer <strong>in</strong> op zelfredzaamheid, omgev<strong>in</strong>g en eigen kracht van de burger. Het aanpassen vanproducten en diensten is hierbij dan van belang. Met deze ruimte tot vernieuw<strong>in</strong>g biedt de transitie van debegeleid<strong>in</strong>g ook een kans. De Wmo biedt daarnaast een kans aan de gemeente zelf en de WEL. Doordat de<strong>in</strong>stanties <strong>in</strong> de leefomgev<strong>in</strong>g van de burger opereren weet men wat er leeft b<strong>in</strong>nen de gemeente en zelfs perwijk. Deze wetenschap is vervolgens bruikbaar bij gebiedsontwikkel<strong>in</strong>g en om <strong>in</strong>woners zo goed mogelijk tekunnen ondersteunen.Tevens ligt de nadruk meer op de sociale rol van de won<strong>in</strong>gcorporaties en zorg<strong>in</strong>stell<strong>in</strong>gen. Zo ondernemencorporaties steeds meer sociaal-maatschappelijke zaken, zoals zorg, welzijn en onderwijs. Bijvoorbeeld eencentrum voor welzijn en zorg of een brede school. Ook krijgt de leefbaarheid van de omgev<strong>in</strong>g eendom<strong>in</strong>antere rol. Voor WEL is dit niet iets nieuws. Voor de naam “wooncorporatie” is immers niet onbewustgekozen. Om succes te waarborgen dient men de gedachte achter Wmo <strong>in</strong> ere te houden en vanuit deze visieeen nauwe samenwerk<strong>in</strong>g te realiseren tussen gemeente, corporatie en zorgaanbieder.ConclusieHet <strong>in</strong>novatievermogen van <strong>Surplus</strong> is van groot belang als het gaat om deuittred<strong>in</strong>g van dagbested<strong>in</strong>g en begeleid<strong>in</strong>g vanuit de AWBZ naar de Wmo. Elkegemeente heeft een andere visie en wil hierbij verschillende producten endiensten <strong>in</strong>zetten. Het is aan <strong>Surplus</strong> om <strong>in</strong> deze producten en diensten tevoorzien. Houdt men zich bij het oude aanbod dan gaat de concurrent er meevandoor. Producten en diensten dienen steeds meer <strong>in</strong> te spelen opzelfredzaamheid, omgev<strong>in</strong>g en de eigen kracht van de burger. Voor WenS en degemeente geldt dat doordat men meer <strong>in</strong> de wijken zelf opereert n men dit meekan nemen <strong>in</strong> gebiedsontwikkel<strong>in</strong>g en ondersteun<strong>in</strong>g. De gemeente dient watbetreft Wmo en alle zaken die daar toebehoren het voortouw te nemen.22


VAL KABINET RUTTEMet de start van deze opdracht was het vrij duidelijk dat de <strong>in</strong>voer<strong>in</strong>g van de aankomende beleidsvoornemensop korte termijn plaats gaat v<strong>in</strong>den. Nu het kab<strong>in</strong>et gevallen is brengt dit een hoop onduidelijkheid met zichmee. De meeste wetsvoorstellen worden namelijk niet verder behandeld en zelfs controversieel verklaard. Ofdit gebeurt hangt af van het besluit van de Tweede Kamercommissie voor VWS. Het dossier scheiden van<strong>wonen</strong> en zorg wordt naar alle waarschijnlijkheid voorlopig niet verder <strong>in</strong> behandel<strong>in</strong>g genomen. Zo geldt voorde decentralisatie van de AWBZ, oftewel de Wmo, dat deze controversieel verklaard kan worden. Dit lijktonwaarschijnlijk aangezien er zich <strong>in</strong> de Kamer een grote meerderheid bev<strong>in</strong>dt die voor de decentralisatie is.Grote kans dus dat dit doorgaat alleen de <strong>in</strong>vull<strong>in</strong>g en tijdshorizon kan veranderen. Ook de Brusselse 3%-norm,oftewel het nationale maximale begrot<strong>in</strong>gstekort, gaat hier grote <strong>in</strong>vloed op zijn. Omtrent de NHC en danvooral de m<strong>in</strong>i-NHC brengt deze politieke onrust onduidelijkheid met zich mee. Al met al is het dus onduidelijkwat gaat gebeuren en wanneer het gaat gebeuren. We mogen er voorzichtig vanuit gaan dat scheiden van<strong>wonen</strong> en zorg en decentralisatie van de AWBZ doorgaat. De vraag is echter wanneer.conclusieDe val van het kab<strong>in</strong>et Rutte brengt voorlopig alleen maar onduidelijkheid metzich mee. Het is verstandig voor WenS om er vanuit te gaan dat een aantal zakengewoon doorgang v<strong>in</strong>dt <strong>in</strong> de toekomst. De uittred<strong>in</strong>g van Wmo is al <strong>in</strong> volle gangdus deze regel gaat niet snel herzien worden. De scheid<strong>in</strong>g van <strong>wonen</strong> en zorgkomt er ook, om de zorg betaalbaar te houden. De vraag is alleen wanneer. Hetverstandigste voor WenS is om al goed voorbereid te zijn voordat de scheid<strong>in</strong>gdaadwerkelijk plaatsv<strong>in</strong>dt. Waarschijnlijk gaat het persoonsgebonden budget,onder strengere regelgev<strong>in</strong>g, doorgang v<strong>in</strong>den voor mensen zonderverblijfs<strong>in</strong>dicatie. Dit met de visie om iedereen zo lang mogelijk zelfstandig <strong>in</strong>eigen huis te laten <strong>wonen</strong>.23


EXTRAMURALISERING EN KLANTWENS“EXTRAMURALISERING IS HET STREVEN OM BUITEN DE MUREN VAN EEN INTRAMURALEINSTELLING (WAAR IEMAND OPGENOMEN WORDT) GELIJKWAARDIGE ZORG TE BIEDEN,BIJVOORBEELD IN DE EIGEN WONING.”¹Naast de ontwikkel<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> de AWBZ verandert ook de klantwens naar een situatie waar<strong>in</strong> de klant zelf kankiezen welke zorg men behoeft en waar deze geleverd wordt. Mensen willen steeds meer de eigen regie overhet leven behouden. Het feit dat ouderen een steeds hogere leeftijd bereiken en dus ook steeds langerzelfstandig blijven <strong>wonen</strong>, vraagt om een andere houd<strong>in</strong>g van de zorg en vastgoedpartijen. Het handelen naarde wens van de klant en het hier op aanpassen van efficiency en kwaliteit van de dienstverlen<strong>in</strong>g of productengaat dus zwaar wegen.“DE BEHOEFTE VAN DE KLANT IS DAT DEZE GEHOORD WILT WORDEN.”ANDREA COBELENS, TEAMLEIDER V&V SURPLUSVroeger dacht de organisatie te weten wat goed was voor de klant, maar <strong>in</strong> deze nieuwe situatie geeft de klantaan wat goed is. Dit vraagt dus om een compleet andere manier van denken en handelen. Ten eerste door dezorg buiten de muren van de <strong>in</strong>tramurale zorg<strong>in</strong>stell<strong>in</strong>g te brengen. Dit leidt tot een grotere verwacht<strong>in</strong>g vanzelfstandigheid van de klant ondersteund door een zorg- en welzijnsnetwerk. Deze vermaatschappelijk<strong>in</strong>g zorgter als het ware voor dat de zorgbehoevende nog actief deel kan nemen <strong>in</strong> de samenlev<strong>in</strong>g, maar hier schuiltook het gevaar van vereenzam<strong>in</strong>g. Om dit te voorkomen moeten zorg, <strong>wonen</strong> en welzijn zo op elkaar<strong>in</strong>gespeeld zijn, dat verhuiz<strong>in</strong>g naar een <strong>in</strong>tramurale <strong>in</strong>stell<strong>in</strong>g zo lang mogelijk uitgesteld of voorkomen kanworden. Denk hierbij aan de aanwezigheid van zorg <strong>in</strong> de woonomgev<strong>in</strong>g, aangepaste won<strong>in</strong>gen, enmaatschappelijke centra. Gezamenlijke ruimten <strong>in</strong> de extramurale woonvormen is een middel tegenvereenzam<strong>in</strong>g. Het samen iets ondernemen, een band opbouwen en het dagelijkse praatje zijn van grote<strong>in</strong>vloed op het leefplezier van de klant. Hierbij dient WenS faciliterend te zijn en de bewoners zelf haaractiviteiten te laten organiseren.“FACILITEREN, NIET VERTELLEN WAT MENSEN MOETEN DOEN.”JACQUES UITTERHOEVE, DIRECTEUR HOOMZo creëert men een omgev<strong>in</strong>g waar<strong>in</strong> de bewoner zich nog nuttig voelt voor de omgev<strong>in</strong>g. Het gevoel van trots,betrokkenheid en samenhorigheid worden hiermee gestimuleerd. Ten slotte levert het ook iets op voor dezorgpartij, omdat de mate van sociale controle op deze manier een stuk hoger ligt. Zodat later beroep wordtgedaan op professionele zorg. Extramuraliser<strong>in</strong>g is het beste te regelen <strong>in</strong> complexen, maar gewone won<strong>in</strong>genkunnen hier ook uitermate geschikt voor zijn. Daarentegen zijn niet alle won<strong>in</strong>gen aanpasbaar op elkezorgbehoefte. Vandaar dat ook de mogelijkheid bestaat om de aanpass<strong>in</strong>gen te vertalen <strong>in</strong> nieuwbouw.Aangezien het bouwvolume afneemt is nieuwbouw op dit moment geen optie, omdat het slechts een tijdelijkebehoefte aan meer won<strong>in</strong>gen is. Nadat de krimp <strong>in</strong> de bevolk<strong>in</strong>g na afloop van de vergrijz<strong>in</strong>g <strong>in</strong>treedt is hetbijbouwen van won<strong>in</strong>gen met een lange levensduur <strong>in</strong> beperkte mate gewenst. Hierdoor verschuift hetprobleem meer naar een allocatieprobleem. Scheef <strong>wonen</strong> dient te worden tegengegaan met als doel de juisteklant <strong>in</strong> de juiste won<strong>in</strong>g te huisvesten. Het verhuizen van klanten is hierbij een optie. Het is echter de vraaghoe dit aantrekkelijk te maken. Het beter verdelen van won<strong>in</strong>gen of aanpassen van won<strong>in</strong>gen kan eenoploss<strong>in</strong>g zijn. Daarnaast bestaat de mogelijkheid tot vervangende nieuwbouw.¹ http://nl.wikipedia.org/wiki/Extramuraliser<strong>in</strong>g24


Ten slotte leidt extramuraliser<strong>in</strong>g tot een grote verander<strong>in</strong>g <strong>in</strong> de manier van zorgverlen<strong>in</strong>g. Een groot deel vande medewerkers van <strong>Surplus</strong> gaan van thuiszorg naar <strong>in</strong>tensievere extramurale zorg. Dit vergt meer van demedewerkers dan alleen de voorgeschreven hulp te verlenen. De ondersteunende en sociale functie gaat eengrotere rol spelen. Andere aspecten als een praatje maken, hulp bij adm<strong>in</strong>istratieve taken of stimuler<strong>in</strong>g omgebruik te maken van welzijnsdiensten vallen hier bijvoorbeeld onder. Tra<strong>in</strong><strong>in</strong>g en begeleid<strong>in</strong>g zijn dus vangroot belang.GEVOLGEN WENSVoor WenS is de gebieds<strong>in</strong>richt<strong>in</strong>g van groter belang geworden. Extramurale zorg is namelijk makkelijker terealiseren als de woonomgev<strong>in</strong>g hier op afgestemd is. Belangrijke pijlers hierbij zijn bijvoorbeeld de afstand totvoorzien<strong>in</strong>gen als de huisarts, de supermarkt, etc. Wooncentra en geclusterd <strong>wonen</strong> zijn hier goedevoorbeelden van. Verder dient de zorg<strong>in</strong>stell<strong>in</strong>g <strong>in</strong> de gaten te houden dat de meerwaarde van extramuralezorg ten opzichte van <strong>in</strong>tramurale zorg niet verloren gaat. Dus wanneer de kosten boven het budget vanextramurale zorg komen of bijvoorbeeld veel ongeplande zorg aangevraagd wordt. Ook wanneer dewoonsituatie niet meer voldoende is, dient gekeken te worden of de overgang naar <strong>in</strong>tramurale zorg nietnoodzakelijk is. Daarnaast is de factor welzijn van <strong>in</strong>vloed op de wil om thuis te blijven <strong>wonen</strong>. Ten slotte dient<strong>Surplus</strong> zich flexibeler op te stellen zowel qua werktijden als zorgaanbod. Dit geldt echter niet voor <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong>,omdat <strong>Surplus</strong> hier al alleen extramurale zorg levert.conclusieOm extramuraliser<strong>in</strong>g een kans van slagen te geven is het aanpassen van dezorg- en welzijns<strong>in</strong>frastructuur noodzakelijk. Hiervoor is de zelfredzaamheid vande burger een belangrijk item. Werd vroeger het leven van een zorgbehoevendenog helemaal overgenomen, nu houdt deze zelf de regie <strong>in</strong> handen. Maarwanneer de kosten of de omstandigheden van die aard zijn dat extramuraal<strong>wonen</strong> geen uitkomst meer biedt, is daar <strong>in</strong>tramuraal <strong>wonen</strong> als laatste optie.Mantelzorg is een van de middelen van zorgverlen<strong>in</strong>g waardoor veelzorgbehoevenden toch zelfstandig kunnen blijven <strong>wonen</strong>. Op deze mantelzorgerwordt een groot beroep gedaan door de zorgbehoevende, aangezien een deel vanhet eigen leven bestaat uit de zorg voor een ander. Daardoor is ookondersteun<strong>in</strong>g van deze mantelzorger van belang. De wil om extramuraal te<strong>wonen</strong> hangt samen met de voorzien<strong>in</strong>gen en diensten die <strong>in</strong> de omgev<strong>in</strong>gbeschikbaar zijn. Wens en de gemeente dienen een goede welzijns<strong>in</strong>frastructuurte creëren op plaatsen waar extramurale won<strong>in</strong>gen zich bev<strong>in</strong>den of ontstaan.25


WONINGMARKTGemeente <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong> telt <strong>in</strong> 2012 een totale won<strong>in</strong>gvoorraad van 17210 won<strong>in</strong>gen. 62 % hiervan zijn eigenwon<strong>in</strong>gen, 25% huurwon<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> het bezit van WEL en 13% <strong>in</strong> het bezit van particuliere verhuurders. (Bron:GBA, gemeente <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong>, verhoud<strong>in</strong>g koop/huur)Naar aanleid<strong>in</strong>g van de economische crisis die <strong>in</strong> 2008 uitbrak, nam het vertrouwen <strong>in</strong> f<strong>in</strong>anciële <strong>in</strong>stell<strong>in</strong>gen ende economie af waardoor de won<strong>in</strong>gmarkt stagneerde. De afgelopen dertig jaar zijn de huizenprijzen enormgestegen, nu en ook <strong>in</strong> de komende jaren dalen de prijzen. Waarbij de verkoop van won<strong>in</strong>gen afneemt. Ook uithet won<strong>in</strong>gmarktrapport Gemeente <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong> 4 e kwartaal 2011 van NVM blijkt dat het aantal <strong>in</strong> aanbod zijndewon<strong>in</strong>gen tussen 2010 en 2011 voor alle won<strong>in</strong>gtypen sterk is toegenomen. Terwijl de ontwikkel<strong>in</strong>g van devraagprijzen van het aanbod terug loopt (zie bijlage VI). Vervolgens worden strengere eisen gesteld aan deverstrekk<strong>in</strong>g van hypotheken en stellen consumenten koop en verkoop van won<strong>in</strong>gen uit. Veel mensen blijvendus langer <strong>in</strong> de huidige won<strong>in</strong>g <strong>wonen</strong>, omdat deze goedkoop/ betaalbaar is. Het nadeel hiervan is dat dehuurders met een hoger verzamel<strong>in</strong>komen (>43.000) de goedkope sociale huurwon<strong>in</strong>gen bezet houden.Regelgev<strong>in</strong>g bepaalt dat 90 procent van de won<strong>in</strong>gen met een huurprijs lager dan 664,66 euro toegewezenmoet worden aan personen met een <strong>in</strong>komen onder de 34.085 euro. Tevens wordt de doorgroei van demensen met de hogere <strong>in</strong>komens afgeremd door te we<strong>in</strong>ig won<strong>in</strong>gaanbod <strong>in</strong> deze prijsklasse.“HOE DE WONINGMARKT FUNCTIONEERT DAAR KUNNEN WIJ OP DITMOMENT WEINIG AAN VERANDEREN. MAAR BINNEN WENS KUNNENWE BEGINNEN MET DE VERBINDING TE LEGGEN TUSSEN WONEN, ZORGEN WELZIJN.”KARO VAN DONGEN, DIRECTEUR/BESTUURDER WELOm ook beter aan de behoeften van deze mensen te voldoen heeft WEL van een deel van de voorraad dehuurprijzen verhoogd, zodat het aanbod voor deze categorie toeneemt. Door een goede kwaliteit enhuurpotentie van won<strong>in</strong>gen is deze stijg<strong>in</strong>g realiseerbaar.GEVOLGEN WELDe belangrijkste <strong>in</strong>komstenbronnen voor WEL zijn de huuropbrengsten en de opbrengsten van won<strong>in</strong>gverkoop.De opbrengsten van de verkoop van huizen door WEL nemen door stagnerende won<strong>in</strong>gmarkt af. Devraagprijzen dienen mee te fluctueren met de markt om won<strong>in</strong>gen verkoopbaar te laten blijven. Daarnaastverschuift de vraag van koop naar huur. Hypotheken worden m<strong>in</strong>der snel verstrekt dus klanten hebben m<strong>in</strong>derbudget voor een koopwon<strong>in</strong>g en huren wordt weer een optie. Met als gevolg lange wachtlijsten van klanten die<strong>in</strong> aanmerk<strong>in</strong>g willen komen voor een huurwon<strong>in</strong>g van WEL. Tevens neemt de duur van het <strong>wonen</strong> <strong>in</strong> eenhuurwon<strong>in</strong>g toe, doordat ontoereikend budget de overstap van huur naar koop uitstelt. WEL kan hier eenadviserende rol op zich nemen om klanten duidelijk te maken wat de opties zijn tot koop en wat hier de voorennadelen van zijn. Op deze manier moedigt men de klant aan door helderheid en vertrouwen te creëren. Deonzekerheid om over te stappen van huur naar koop kan zo weggenomen worden.26


WEL maakt gebruik van het Waarborgfonds Sociale Won<strong>in</strong>gbouw voor de waarborg<strong>in</strong>g van lage rente enbeschikbaarheid van f<strong>in</strong>ancier<strong>in</strong>gen. Ook voor WEL geldt dat het lastiger is om len<strong>in</strong>gen aan te trekken als deopbrengsten gaan dalen. Borgstell<strong>in</strong>gen voor nieuwe f<strong>in</strong>ancier<strong>in</strong>gen worden gebaseerd op de afweg<strong>in</strong>g tussenreguliere <strong>in</strong>komsten en uitgaven oftewel de operationele kasstroom. De vraag naar huurwon<strong>in</strong>gen kan leidentot nieuwbouw. Dit veroorzaakt een onrendabele top die gef<strong>in</strong>ancierd dient te worden met deels andere<strong>in</strong>komsten dan uit de verkoop van won<strong>in</strong>gen en huuropbrengsten.De vraagprijzen van de verkoop van won<strong>in</strong>gen lopen terug waardoor de opbrengsten <strong>in</strong> totaliteit verm<strong>in</strong>deren.Dit kan negatieve gevolgen opleveren voor de operationele kasstroom. Dus ook voor het krijgen vanborgstell<strong>in</strong>gen voor nieuwe f<strong>in</strong>ancier<strong>in</strong>gen.conclusieEen stagnerende won<strong>in</strong>gmarkt leidt tot een afname van de <strong>in</strong>komsten voor WEL.In deze onzekere tijd v<strong>in</strong>dt er een verschuiv<strong>in</strong>g plaats <strong>in</strong> de vraag van koop naarhuur. Het aantal huurwon<strong>in</strong>gen van WEL kan niet voldoen aan deze massalevraag en dit leidt dus tot wachtlijsten. Mede doordat huurders ook langer blijvenhuren en niet de overstap kunnen of durven maken naar een koopwon<strong>in</strong>g. AanWEL dus om deze onzekere klanten te stimuleren tot deze overstap doorhelderheid en vertrouwen te creëren.27


ONTWIKKELING VAN DE ZORGVRAAGBij de bereken<strong>in</strong>g van de zorgvraag wordt van het volgende extramuraliser<strong>in</strong>gsscenario uitgegaan: hetm<strong>in</strong>isterie van VWS gaat er vanuit dat de dalende vraag naar <strong>in</strong>tramurale zorg leidt tot een landelijke dal<strong>in</strong>g van40 duizend verzorg<strong>in</strong>gshuisplaatsen. Verder ontstaat wel een toename van de vraag naar beschermd <strong>wonen</strong>.¹In figuur 3 is te zien wat dit dan betekent voor <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong>.(Figuur 3: Fortuna 2009, prognose <strong>wonen</strong> met zorg gemeente <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong>, ABF Research, 20 augustus2009, Jaap van Galen)De cijfers verder <strong>in</strong> dit rapport geven de aantallen weer, uitgaande van het hierboven geschetste scenario. Voorhet ABF Research rapport is gekozen, omdat de betrokken partijen dit als een betrouwbaar rapportbeschouwen.¹ Het rapport berekent de vraag naar beschermd <strong>wonen</strong> <strong>in</strong> personen, verzorgd <strong>wonen</strong> <strong>in</strong>won<strong>in</strong>gen en geschikt <strong>wonen</strong> ook <strong>in</strong> won<strong>in</strong>gen. De aard van de vraag wordt tijdens de prognose periodeconstant verondersteld. Verder is <strong>in</strong> de bereken<strong>in</strong>g van de vraag ook de huishoudsamenstell<strong>in</strong>g meegenomen.Ten slotte wordt voor de bereken<strong>in</strong>g van vraag en aanbod per wijkgebied gekeken. De landelijke gebieden enhet <strong>in</strong>dustriegebied zijn buiten beschouw<strong>in</strong>g gelaten.¹ Bron: fortuna 2009, prognose <strong>wonen</strong> met zorg te <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong>, ABF Research, 20 augustus 2009, Jaap van Galen28


VERGRIJZINGDe bevolk<strong>in</strong>gssamenstell<strong>in</strong>g <strong>in</strong> Nederland verandert. De huidige trend is dat van de totale bevolk<strong>in</strong>g hetaandeel ouderen toeneemt. De gemiddelde leeftijd komt steeds hoger te liggen en er ontstaat als het ware eendubbele vergrijz<strong>in</strong>g. Voor deze trend zijn een tweetal oorzaken te benoemen. Ten eerste het feit dat <strong>in</strong> de jarenvlak na de Tweede Wereldoorlog een geboortegolf plaatsvond. Al deze babyboomers bereiken rond deze tijdde pensioengerechtigde leeftijd. Na deze babyboom daalde het geboortecijfer weer aanzienlijk en dus volgt opdeze grote groep ouderen een relatief kle<strong>in</strong>e groep jongeren. Ten tweede is de steeds hoger wordendelevensverwacht<strong>in</strong>g van <strong>in</strong>vloed op de vergrijz<strong>in</strong>g. De wetenschap qua gezondheidzorg staat niet stil waardoorde geneeskunde, het voed<strong>in</strong>gspatroon en dus de gezondheid verbetert.VERGRIJZING IN ETTEN-LEUROok <strong>in</strong> <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong> zet de vergrijz<strong>in</strong>g goed door (zie bijlage VII). Zo stijgt het aantal 65-plussers tot 2030 met 67%waarvan het aantal 90-plussers het meest groeit met 337% van 167 naar 730 personen. Dit staat <strong>in</strong> nauwverband met de ontwikkel<strong>in</strong>g van het aantal dementerenden <strong>in</strong> <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong> (zie figuur 5), aangezien de kans opdementie <strong>in</strong> deze leeftijdscategorie groot is. In 2012 zijn <strong>in</strong> totaal 6749 65-plussers en dit aantal loopt op tot11241 <strong>in</strong> 2030. In de volgende afbeeld<strong>in</strong>gen is te zien hoe deze vergrijz<strong>in</strong>g zich ontwikkelt per wijk. Als ouderewordt hierbij verstaan iemand die de leeftijd van 65 jaar heeft bereikt. Hier is bewust voor gekozen, omdat metzicht op de te berekenen zorgvraag, over het algemeen het aantal zorgbehoevende personen van 50 tot 65 jaarrelatief kle<strong>in</strong> is. Volgens de landelijke cijfers van het CBS was het aantal zorgbehoevenden <strong>in</strong> 2010 <strong>in</strong> deleeftijdscategorie 50 tot 65 jaar 14% van de totale zorgbehoefte boven de 50 jaar. Dé senior bestaat niet, maar<strong>in</strong> dit rapport is het criterium de leeftijd van 65 jaar, omdat de zorgbehoefte en <strong>in</strong>tensiteit van de zorg vanafdeze leeftijd relatief gezien het grootst is.Op de afbeeld<strong>in</strong>g <strong>in</strong> bijlage VIII is te zien dat het zuiden en midden van <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong> het sterkst vergrijst. Dat dewijken Hoge Neerstraat, De Grient en Attelaken de dans ontspr<strong>in</strong>gen is te verklaren doordat deze wijkenvooral bewoond worden door jongere mensen en <strong>in</strong> sommige gevallen grotendeels uit bedrijventerre<strong>in</strong>enbestaan. De wijken Centrum-Oost, Banakkers en de Grauwe Polder zijn wat vergrijz<strong>in</strong>g betreft de kritischegebieden. Dit is te verklaren doordat <strong>in</strong> deze wijken de gemiddelde leeftijd relatief gezien al hoog is.conclusieDe vergrijz<strong>in</strong>g <strong>in</strong> <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong> zet zich over het algemeen sterk door. Vooral <strong>in</strong> hetzuidelijke gebied, waar<strong>in</strong> de wijken Banakkers, Centrum-Oost en de Grauwepolder zich bev<strong>in</strong>den, vergrijst de samenlev<strong>in</strong>g het hardst. Deze wijken vergrijzensterker doordat de gemiddelde leeftijd van de <strong>in</strong>woners <strong>in</strong> beg<strong>in</strong>sel al hoger ligt.De problemen ontstaan dus vooral <strong>in</strong> deze wijken, maar ook <strong>in</strong> de omr<strong>in</strong>gendewijken. Al met al concentreert de vergrijz<strong>in</strong>g zich rond het w<strong>in</strong>kelgebied. Wat eenlogisch gevolg is, gezien de huidige voorzien<strong>in</strong>gen die daar al aanwezig zijn.29


DRIE VORMEN VAN WONEN MET ZORGNaar def<strong>in</strong>itie van de prov<strong>in</strong>cie Noord-Brabant:¹BESCHERMD WONEN“Het ‘beschermd <strong>wonen</strong>’ omvat de woon- en verblijfsvormen met 24-uurs nabije zorg. Dit betekent dat de zorgpermanent aanwezig is. Veelal gaat het om vormen van niet-zelfstandig <strong>wonen</strong>. Beschermd <strong>wonen</strong> v<strong>in</strong>dt plaats<strong>in</strong> verpleeghuizen en <strong>in</strong> een deel van de verzorg<strong>in</strong>gshuizen. Ook verschillende kle<strong>in</strong>schalige vormen vangroeps<strong>wonen</strong> – veelal <strong>in</strong> niet-zelfstandige wooneenheden – vallen onder het beschermd <strong>wonen</strong>. Kle<strong>in</strong>schaligewoonprojecten voor dementerende ouderen zijn voorbeelden hiervan.”VERZORGD WONEN“Onder het ‘verzorgd <strong>wonen</strong>’ valt een groot deel van de verzorg<strong>in</strong>gshuisplaatsen. Daarnaast heeft verzorgd<strong>wonen</strong> betrekk<strong>in</strong>g op wooneenheden of (ouderen)won<strong>in</strong>gen, waarbij een huishouden gebruik kan maken van deverpleg<strong>in</strong>g en/of verzorg<strong>in</strong>g vanuit een nabijgelegen zorgsteunpunt (‘oproepbare zorg’).”GESCHIKT WONEN“Tot het ‘geschikt <strong>wonen</strong>’ behoren zelfstandige won<strong>in</strong>gen, waarvan diverse kenmerken maken dat ze meergeschikt zijn voor ouderen en mensen met beperk<strong>in</strong>gen dan reguliere won<strong>in</strong>gen. Hierbij gaat het om de alszodanig aan te duiden ouderenwon<strong>in</strong>gen, waarbij de won<strong>in</strong>gen ook onderdeel uit kunnen maken van eencomplex met extra diensten, zoals maaltijdverzorg<strong>in</strong>g, gemeenschappelijke recreatieruimte etc. (‘<strong>wonen</strong> metdiensten’). Ook de (<strong>in</strong>grijpend) aangepaste won<strong>in</strong>gen en de (overige) nultredenwon<strong>in</strong>gen vallen onder hetgeschikt <strong>wonen</strong>.”¹ Bron: De bevolk<strong>in</strong>g- en won<strong>in</strong>gbehoeftenprognose Noord-Brabant, actualiser<strong>in</strong>g 2011. Excel bestand: Beschermd, verzorgd en geschikt<strong>wonen</strong> <strong>in</strong> Noord-Brabant; een <strong>in</strong>dicatie van vraag (2010-2039) en aanbod (2010).30


DE ONTWIKKELING VAN DE ZORGVRAAG PER DOELGROEPVergrijz<strong>in</strong>g leidt tot een verander<strong>in</strong>g <strong>in</strong> de zorgvraag. Meer ouderen betekent meer zorgbehoefte. Dezezorgvraag kan onderverdeeld worden <strong>in</strong> drie categorieën, namelijk: beschermd <strong>wonen</strong>, verzorgd <strong>wonen</strong> engeschikt <strong>wonen</strong>. Onder beschermd <strong>wonen</strong> valt de zwaardere zorg, dus met name ZZP 5 en 7, oftewel depsychogeriatrische zorg (dementie) en ZZP 6 en 8, oftewel de somatische zorg (lichamelijke beperk<strong>in</strong>g). Dezezorg is <strong>in</strong> de huidige situatie getypeerd als verpleeghuiszorg, oftewel <strong>in</strong>tramurale zorg. Verzorgd <strong>wonen</strong> bestaatvoor een deel uit verzorg<strong>in</strong>gshuiszorg en voor een deel uit daadwerkelijk verzorgd <strong>wonen</strong> met afroepbare zorg.Hier<strong>in</strong> bev<strong>in</strong>den zich de lichtere vormen van zorg, dus ZZP 1 tot en met 4. Verzorgd <strong>wonen</strong> is dus onderverdeeld<strong>in</strong> <strong>in</strong>tramurale verzorg<strong>in</strong>gshuiszorg en extramuraal verzorgd <strong>wonen</strong>. Ten slotte is daar nog geschikt <strong>wonen</strong>.Deze vorm van extramuraal <strong>wonen</strong> is eigenlijk zo <strong>in</strong>gesteld om zo lang mogelijk buiten het verzorgd enbeschermd <strong>wonen</strong> te blijven. Een voorbeeld hiervan is de nultredenwon<strong>in</strong>g.VRAAG NAAR BESCHERMD WONENDe vraag naar beschermd <strong>wonen</strong> stijgt <strong>in</strong> de periode 2012-2030 met 64% van 197 tot 324 personen. Dezestijg<strong>in</strong>g is vooral het gevolg van het stijgende aantal dementerenden. De verdel<strong>in</strong>g tussen psychogeriatrischeensomatische zorgvraag is respectievelijk 70% - 30%.² Deze percentages komen voort uit de verhoud<strong>in</strong>g tussenprognose AWBZ geïndiceerde ZZP 5+7/ ZZP 6+8. Een opmerk<strong>in</strong>g hierbij is dat het aantal dementerenden harderstijgt dan de vraag naar het beschermd <strong>wonen</strong>. Echter gaat het bij de vraag naar beschermd <strong>wonen</strong> alleen overpersonen met een AWBZ verblijfs<strong>in</strong>dicatie. In deze groep vallen alleen de personen die een <strong>in</strong>dicatie metverblijf krijgen en dus daadwerkelijk de vraag naar beschermd <strong>wonen</strong> hebben. De overige dementerenden<strong>wonen</strong> nog samen met een verzorgende partner, mantelzorg of een andere vorm van zorg. Zie figuur 5 voor hetaantal dementerenden <strong>in</strong> <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong>. De dementerenden zonder verblijfs<strong>in</strong>dicatie krijgen hulp uit eigennetwerk, mantelzorg of thuiszorg. Beschermd <strong>wonen</strong> is eigenlijk de laatste optie. Hier bev<strong>in</strong>den zich dus ook demensen met een zwaardere vorm van dementie. Een kantteken<strong>in</strong>g hierbij is dat <strong>in</strong> een optimistisch scenarioeen remedie gevonden wordt tegen dementie. De medische wetenschap staat natuurlijk niet stil.350300250200150100201220202030500Beschermd(Figuur 4: vraag naar beschermd <strong>wonen</strong>. Voor concrete cijfers zie bijlage IX)² Bron: Monitor <strong>in</strong>vesteren <strong>in</strong> de toekomst 2009, April 2011, Jaap van Galen en Judith Willems, ABF Research, AWBZ ram<strong>in</strong>gsmodel,m<strong>in</strong>isterie VWS).31


Dementerenden <strong>in</strong> <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong>Jaar 2011 2020 2030Aantal 512 705 967(Figuur 5: aantal dementerenden <strong>in</strong> <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong>. Bron: Marktanalyse 2012, afdel<strong>in</strong>g V&V, het zorgkantoor/ CIZ)VRAAG NAAR VERZORGD WONENDe vraag naar verzorgd <strong>wonen</strong> stijgt <strong>in</strong> de periode 2012-2030 met 15% van 412 tot 472 personen. Deze lichtestijg<strong>in</strong>g is te verklaren doordat de vraag naar verzorg<strong>in</strong>gshuiszorg (VZHZ) afneemt, terwijl de vraag naarverzorgd <strong>wonen</strong> (VW) sterk toeneemt. Dit verklaart ook de lichte dal<strong>in</strong>g van de zorgvraag <strong>in</strong> 2020.Van 2012 tot2020 neemt de vraag naar verzorg<strong>in</strong>gshuiszorg namelijk meer af dan dat de vraag naar verzorgd <strong>wonen</strong>toeneemt. De dal<strong>in</strong>g van de vraag naar verzorg<strong>in</strong>gshuiszorg is een gevolg van de extramuraliser<strong>in</strong>g.480470460450440430420410400390380370Verzorgd201220202030400350300250200150100502012202020300VZHZVW(Figuur 6: vraag naar verzorgd <strong>wonen</strong>. Voor concrete cijfers zie bijlage IX)32


VRAAG NAAR GESCHIKT WONENDe vraag naar geschikt <strong>wonen</strong> stijgt <strong>in</strong> de periode 2012-2030 met 30% van 3161 tot 4125 personen. Dezestijg<strong>in</strong>g is vooral te wijten aan het feit dat steeds meer mensen thuis willen blijven <strong>wonen</strong>, vaak <strong>in</strong> de vorm vaneen aangepaste won<strong>in</strong>g om zo de overgang naar bijvoorbeeld een verzorg<strong>in</strong>gstehuis zo lang mogelijk uit testellen.450040003500300025002000150020122020203010005000Geschikt(Figuur 7: vraag naar geschikt <strong>wonen</strong>. Voor concrete cijfers zie bijlage IX)33


conclusieBeschermd <strong>wonen</strong>:De stijg<strong>in</strong>g van de vraag naar beschermd <strong>wonen</strong> is een gevolg van de toenamevan de verouderende bevolk<strong>in</strong>g en daaruit volgende stijg<strong>in</strong>g van het aantaldementerenden. Het aantal AWBZ geïndiceerde met verblijf, oftewel het recht opbeschermd <strong>wonen</strong>, stijgt m<strong>in</strong>der snel dan het totaal aantal dementerenden. Methet gebruikte extramuraliser<strong>in</strong>gsscenario verblijven de dementerenden zonder<strong>in</strong>dicatiestell<strong>in</strong>g dus <strong>in</strong> eigen won<strong>in</strong>g of <strong>in</strong> andere vormen van huisvest<strong>in</strong>g. Deverplaats<strong>in</strong>g van <strong>in</strong>tramuraal naar eigen won<strong>in</strong>g is dan ook een oploss<strong>in</strong>g om dekosten van de zorg te drukken en de huidige capaciteit van verpleeghuisplaatsenalleen beschikbaar te stellen voor de zwaar zorgbehoevende cliënten. Daarnaastdient voor het slagen van extramuraal <strong>wonen</strong> <strong>in</strong> eigen won<strong>in</strong>g of andere vormenvan <strong>wonen</strong> het zorg- en welzijnsnetwerk hierop <strong>in</strong>gesteld te zijn.Verzorgd <strong>wonen</strong>:Ook bij verzorgd <strong>wonen</strong> komt duidelijk de wens tot extramuraliser<strong>in</strong>g naar voren.De vraag naar verzorg<strong>in</strong>gshuisplaatsen neemt drastisch af, terwijl de vraag naarextramuraal verzorgd <strong>wonen</strong> stijgt. In totaal neemt de vraag naar verzorgd<strong>wonen</strong> dus niet aanzienlijk toe. Let wel, dat de totale vraag extramuraal geziennu groter is dan voorheen.Geschikt <strong>wonen</strong>:De vraag naar geschikt <strong>wonen</strong> stijgt ook gestaag door de jaren heen. Dit alsgevolg van de klantwens om langer thuis <strong>in</strong> eigen huis te zijn. Geschikt <strong>wonen</strong>vormt hiermee de basis om de vraag naar beschermd en verzorgd <strong>wonen</strong> teontlasten. Ook hier speelt de zorg- en welzijnsstructuur <strong>in</strong> de wijk een belangrijkerol.34


VASTGOEDHet huidige aanbod <strong>in</strong> <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong> telt 17210 won<strong>in</strong>gen, waarvan 62 procent bestaat uit een koopwon<strong>in</strong>g en 38procent uit huur. Hiervan heeft WEL 25 procent van het totaal aantal percentage huurwon<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> bezit. Deoverige 13 procent aan won<strong>in</strong>gen is <strong>in</strong> handen van andere partijen zoals commerciële verhuurders (Bron: GBA,Gemeente <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong>, verhoud<strong>in</strong>g koop/huur). Het beschikbare vastgoed voor senioren <strong>in</strong> <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong> is zowelop <strong>in</strong>tramuraal en extramuraal gebied <strong>in</strong> kaart gebracht. Het criterium waarop de woonvormen gebaseerd is, isde mate van de benodigde zorg <strong>in</strong> comb<strong>in</strong>atie met een bijpassende won<strong>in</strong>g. Een onderverdel<strong>in</strong>g v<strong>in</strong>dt hiernaplaats <strong>in</strong> beschermd <strong>wonen</strong>, verzorgd <strong>wonen</strong> en geschikt <strong>wonen</strong>.INTRAMURALE CAPACITEITBESCHERMD WONENTen eerste het beschermd <strong>wonen</strong>, veelal <strong>in</strong> <strong>in</strong>tramurale <strong>in</strong>stell<strong>in</strong>gen waarbij zorg vierentw<strong>in</strong>tig uur per dagbeschikbaar is. Hulpbehoevenden <strong>wonen</strong> beschermd b<strong>in</strong>nen de muren van een <strong>in</strong>stell<strong>in</strong>g. B<strong>in</strong>nen een<strong>in</strong>tramurale <strong>in</strong>stell<strong>in</strong>g zijn complexafhankelijk verzorg<strong>in</strong>gshuisplaatsen en verpleeghuisplaatsen beschikbaar.Afwijkend van deze def<strong>in</strong>itie, te v<strong>in</strong>den op pag<strong>in</strong>a 28, worden alle verzorg<strong>in</strong>gshuisplaatsen <strong>in</strong> <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong> die <strong>in</strong>het bezit zijn van WEL gerekend tot het verzorgd <strong>wonen</strong>, omdat de complexen beschikken over een moderneappartementenstructuur. De mate van zelfstandigheid is groter dan die van verpleeghuisplaatsen.In de Gemeente <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong> zijn op dit moment een drietal <strong>in</strong>tramurale <strong>in</strong>stell<strong>in</strong>gen gevestigd. Avoord zorg en<strong>wonen</strong> verleent b<strong>in</strong>nen al deze locaties zorg. De volgende tabel geeft een weergave van het aantal erkendeverpleeghuisplaatsen.Wijk Complex VerpleeghuisplaatsenSomatisch psychogeriatrischCentrum Oost Het Anbarg 30 125Grauwe Polder San Francesco 24Schoenmakershoek Contrefort 18Totaal 197(Figuur 8: aanbod beschermd <strong>wonen</strong>. Bron: adviseur huisvest<strong>in</strong>g <strong>Surplus</strong>)Het totaal aantal verpleeghuisplaatsen is verdeeld <strong>in</strong> plaatsen specifiek geschikt voor personen met eensomatisch of een psychogeriatrische aandoen<strong>in</strong>g. Personen met een somatische aandoen<strong>in</strong>g zijn lichamelijkbeperkt en vragen daar<strong>in</strong> ondersteun<strong>in</strong>g, ZZP 6 en 8 behoren hiertoe. Psychogeriatrische aandoen<strong>in</strong>gen, ookwel dementie genoemd, behoeven een aangepaste vorm van huisvest<strong>in</strong>g en verzorg<strong>in</strong>g, deze personen hebbeneen <strong>in</strong>dicatiestell<strong>in</strong>g van ZZP 5 en 7. Op de locatie San Francesco verblijven op dit moment veelal religieuzen.Langzamerhand verdwijnt deze groep en nemen niet-religieuze personen plaats <strong>in</strong> dit verzorg<strong>in</strong>g- enverpleeghuis. De maatstaf voor deze locatie is dus niet somatisch of psychogeriatrisch, maar deze bestaat uitde afweg<strong>in</strong>g tussen wel of geen zuster zijn.35


VERZORGD WONENVerzorgd <strong>wonen</strong> is mogelijk op zowel <strong>in</strong>tramuraal als op extramuraal niveau. Alle aanwezigeverzorg<strong>in</strong>gshuisplaatsen b<strong>in</strong>nen de gemeente <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong> vallen onder het begrip verzorgd <strong>wonen</strong>. Dezeplaatsen zijn ondergebracht <strong>in</strong> een <strong>in</strong>tramurale <strong>in</strong>stell<strong>in</strong>g. Daarnaast zijn een aantal appartementengeselecteerd die <strong>in</strong> de nabijgelegen omgev<strong>in</strong>g gebruik mogen maken van een zorgsteunpunt en vallen onder deextramurale capaciteit.Wijk Complex Verzorg<strong>in</strong>gshuisplaatsenCentrum Oost Het Anbarg 60Grauwe PolderKloostergaard70Kloosterhof96Totaal 226(Figuur 9: aanbod verzorgd <strong>wonen</strong> <strong>in</strong>tramuraal. Bron: adviseur huisvest<strong>in</strong>g <strong>Surplus</strong>.)EXTRAMURALE CAPACITEITVERZORGD WONENDe def<strong>in</strong>itie van verzorgd <strong>wonen</strong> is zowel op <strong>in</strong>tramuraal als extramuraal gebied overeenstemmend. Opextramuraal niveau zijn een aantal appartementen geselecteerd die <strong>in</strong> de nabijgelegen omgev<strong>in</strong>g gebruikmogen maken van een zorgsteunpunt. De appartementen zijn vrij gesitueerd <strong>in</strong> de wijken.WijkAppartement met nabijgelegen zorgsteunpuntCentrum West 26Grauwe Polder 22Schoenmakershoek 138Totaal 186(Figuur 10: aanbod verzorgd <strong>wonen</strong> extramuraal. Bron: jaarreken<strong>in</strong>g 2010 WEL. Voor concrete cijfers zie bijlage X)36


GESCHIKT WONENOnderstaand zijn de won<strong>in</strong>gen weergeven die voldoen aan de def<strong>in</strong>itie van geschikt <strong>wonen</strong>.Wijken Aantal won<strong>in</strong>gen Aantal won<strong>in</strong>gen <strong>in</strong>complexAantal aangepastewon<strong>in</strong>genTotaalBaai 62 27 3 119Banakkers 154 136 0 426Centrum Oost 75 215 4 339Centrum West 0 48 0 96<strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong> Noord 45 0 1 46Grient 48 0 0 48Grauwe Polder 137 75 10 297Hooghuis 267 26 13 332Hoge Neerstraat 12 0 0 12Keen 65 14 2 95Sander Banken 22 32 4 90Schoenmakershoek 153 0 0 153Totaal 1040 573 37 1650(Figuur 11: aanbod geschikt <strong>wonen</strong>. Bron: jaarreken<strong>in</strong>g 2010 en focus. Voor concrete cijfers zie bijlage XI)In totaal zijn 1613 reguliere huurwon<strong>in</strong>gen van WEL te def<strong>in</strong>iëren als geschikt <strong>wonen</strong>. Daarnaast bev<strong>in</strong>den zich37 aangepaste won<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong> die kenbaar zijn weergegeven <strong>in</strong> het won<strong>in</strong>gbestand van Woonsticht<strong>in</strong>g<strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong>. Niet alleen won<strong>in</strong>gen van WEL zijn te benoemen als geschikt <strong>wonen</strong>, b<strong>in</strong>nen de gemeente <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong> bev<strong>in</strong>den zich ook koopwon<strong>in</strong>gen en particuliere huurwon<strong>in</strong>gen die vallen b<strong>in</strong>nen deze categorie.Geschikte huurwon<strong>in</strong>genWELGeschikte Koopwon<strong>in</strong>genGeschikte particulierehuurwon<strong>in</strong>genTotaal geschiktewon<strong>in</strong>gen1650 1387 124 3161(Figuur 12: aanbod geschikt <strong>wonen</strong> totaal. Voor concrete cijfers zie bijlage XI)Het aantal geschikte koopwon<strong>in</strong>gen is gebaseerd op gezamenlijk verzamelde gegevens voor het onderzoeknaar woonservicegebieden van augustus 2011 van de gemeente <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong> en WEL. Hieruit is gebleken dat1387 koopwon<strong>in</strong>gen en 124 particuliere huurwon<strong>in</strong>gen geschikt te verklaren zijn voor senioren (voor WOZtyper<strong>in</strong>genwon<strong>in</strong>gen zie bijlage XII).conclusieHet overgrote deel van de plaatsen <strong>in</strong> een <strong>in</strong>tramurale <strong>in</strong>stell<strong>in</strong>g bev<strong>in</strong>den zich <strong>in</strong>het complex Het Anbarg, waarbij de verpleeghuisplaatsen voornamelijk geschiktzijn voor psychogeriatrische cliënten. <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong> beschikt over 197 plaatsen voorbeschermd <strong>wonen</strong>, 412 verzorgd <strong>wonen</strong> plaatsen en 3161 geschikte won<strong>in</strong>gen.37


HUISHOUDENSONTWIKKELINGNaar cijfers van het CBS is het aantal huishoudens van 1995 tot 2011 gestegen van 6,5 miljoen tot 7,5 miljoen.Opmerkelijk is dat <strong>in</strong> 1960 het aantal huishoudens nog 3,2 miljoen bedroeg. De drang tot <strong>in</strong>dividualiser<strong>in</strong>g leidttot een huishoudenverdunn<strong>in</strong>g. Oftewel een verm<strong>in</strong>der<strong>in</strong>g van het aantal personen <strong>in</strong> het huishouden. Bestondvroeger een huishouden nog uit een groot gez<strong>in</strong> van bijvoorbeeld acht mensen, vandaag de dag komt een eenoftweepersoonshuishouden vaker voor. Daarnaast is een deel toe te schrijven aan de bevolk<strong>in</strong>gsgroei en devergrijz<strong>in</strong>g.HUISHOUDENSONTWIKKELING IN ETTEN-LEURHet aantal huishoudens <strong>in</strong> <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong> neemt met 10,6% toe <strong>in</strong> de periode 2011-2030. De groei van de bevolk<strong>in</strong>gis 3,5%. Als men de groei van de huishoudens vergelijkt met de bevolk<strong>in</strong>gsgroei <strong>in</strong> <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong>, valt teconcluderen dat het gemiddelde huishouden verkle<strong>in</strong>t. Uit figuur 14 is af te leiden dat het aantaleenpersoonshuishoudens en eenouderhuishoudens de komende jaren toeneemt. Deze stijg<strong>in</strong>g is te relaterenaan de gaande verander<strong>in</strong>gen met betrekk<strong>in</strong>g tot de samenlev<strong>in</strong>g en gez<strong>in</strong>nen. Tevens beïnvloedt de vergrijz<strong>in</strong>gdeze ontwikkel<strong>in</strong>g. Verander<strong>in</strong>gen op het gebied van de samenlev<strong>in</strong>g en gez<strong>in</strong>nen staan <strong>in</strong> verband met delevenscyclus van de mens. Het verlaten van het ouderlijk huis, stichten van een gez<strong>in</strong>, mogelijk scheiden,verweduwen en het verlaten van de won<strong>in</strong>g naar een verpleeg- of verzorg<strong>in</strong>gstehuis. Vaker maken jongeren destart op de won<strong>in</strong>gmarkt als eenpersoonshuishouden, twee kle<strong>in</strong>e huishoudens ontstaan als gevolg van eenechtscheid<strong>in</strong>g, steeds meer ouderen komen alleen te staan en de wens van ouderen om langer zelfstandig teblijven <strong>wonen</strong>. Deze trends hebben tot gevolg dat huishoudens <strong>in</strong> omvang verkle<strong>in</strong>en.(Figuur 13: huishoudensontwikkel<strong>in</strong>g <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong>)38


Voor het aantal 65-plussers is een hele andere trend te zien de komende jaren. De gemiddeldehuishoudengrootte van deze doelgroep <strong>in</strong> <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong> neemt juist toe. Ouderen vormen veelal een één –oftweepersoons huishouden. Door het extramuraliser<strong>in</strong>gspr<strong>in</strong>cipe en de wens om langer zelfstandig te <strong>wonen</strong>,blijven ouderen langer samen<strong>wonen</strong>. Personen zijn langer woonachtig <strong>in</strong> een tweepersoonshuishouden, omdatmen de overgang naar een <strong>in</strong>tramurale sett<strong>in</strong>g zo lang mogelijk uitstelt. In onderstaande tabel zijn degemiddelden voor beide doelgroepen weergegeven.Gemiddeldehuishoudengrootte<strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong>2012 2015 2020 2025 203065 plussers 1,49 1,52 1,54 1,56 1,55Totale bevolk<strong>in</strong>g 2,36 2,34 2,30 2,28 2,26(Figuur 14: Bron primos 2010)GEVOLGENHuishoudenverdunn<strong>in</strong>g van de totale bevolk<strong>in</strong>g heeft directe gevolgen voor de vraag naar zaken als huisvest<strong>in</strong>gen sociale zekerheid. Zo ontstaat meer vraag naar kle<strong>in</strong>ere won<strong>in</strong>gen en stijgen de kosten van het socialeverzeker<strong>in</strong>gsstelsel, omdat het aantal huishoudens dat recht heeft op sociale bescherm<strong>in</strong>g ook stijgt. Verderwordt door personen meer aanspraak gemaakt op sociale voorzien<strong>in</strong>gen ten gevolge van de <strong>in</strong>dividualiser<strong>in</strong>g.Dit omdat er m<strong>in</strong>der sprake is van onderl<strong>in</strong>ge zorg, oftewel de omgev<strong>in</strong>g die een deel van de zorg overneemt.Vanuit een andere visie bekeken is huishoudensverdunn<strong>in</strong>g uite<strong>in</strong>delijk een gevolg van de sociale zekerheid. Deafhankelijkheid van familie en omgev<strong>in</strong>g verm<strong>in</strong>dert. De gemiddelde huishoudengrootte van ouderen stijgtdaarentegen. Men vormt langer een tweepersoonshuishouden en de vraag naar extramurale appartementenmet mogelijke zorgvoorzien<strong>in</strong>gen neemt toe. De huishoudengrootte van beide doelgroepen komen dichter bijelkaar te liggen, waardoor ook de omvang van won<strong>in</strong>gen voor beide mogelijk geschikt zijn. Ten slotte stijgt voorWEL de vraag naar éénpersoonswon<strong>in</strong>gen of bijvoorbeeld HAT-won<strong>in</strong>gen.conclusieDe gemiddelde huishoudengrootte van de totale bevolk<strong>in</strong>g neemt af, terwijl degrootte van huishoudens met ouderen ongeveer gelijk blijft. Dit betekent dat devraag naar kle<strong>in</strong>ere won<strong>in</strong>gen toe gaat nemen. Dus won<strong>in</strong>gen geschikt voorouderen zijn nu ook geschikt voor andere doelgroepen. Het realiseren vankle<strong>in</strong>ere won<strong>in</strong>gen levert nu huisvest<strong>in</strong>g op voor ouderen, maar later v<strong>in</strong>dt ook<strong>in</strong>vull<strong>in</strong>g plaats door andere gez<strong>in</strong>nen. De vraag naar dit soort won<strong>in</strong>gen blijft dusbestaan.39


Verzorgd Wonen Totale Opgave Opgave Intramuraal Opgave Extramuraal2012-2020 -108 -108 402020-2030 -68 0 992012-2030 31 -108 139(Figuur 16: opgave verzorgd <strong>wonen</strong>)GESCHIKT WONENAls laatste kijken we naar geschikt <strong>wonen</strong>, zie bijlage XIII. Het aanbod van geschikte won<strong>in</strong>gen voor senioren <strong>in</strong><strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong> bestaat zowel uit huurwon<strong>in</strong>gen aangeboden door WEL, particuliere huur en koop. De grootsteopgave ligt bij het geschikt <strong>wonen</strong>. In totaal komt het aanbod neer op 3161 won<strong>in</strong>gen, wat voldoende is voor2012. In 2020 schiet dit totale aanbod tekort met ongeveer 400 won<strong>in</strong>gen. Verder is opvallend dat het aanbodper wijk vaak tekort schiet of zoals <strong>in</strong> de wijk Hooghuis te veel is. Mensen moeten dus de overweg<strong>in</strong>g maken ofmen bereid is om te verhuizen mocht men graag geschikt <strong>wonen</strong>.Geschikt WonenTotale Opgave2012-2020 4272020-2030 2892012-2030 716(Figuur 17: opgave geschikt <strong>wonen</strong>)conclusieVraag en aanbod sluiten niet op elkaar aan en leveren een tekort op aanwon<strong>in</strong>gen. Een uitzonder<strong>in</strong>g hierop is de vraag naar verzorg<strong>in</strong>gshuisplaatsen,deze laat juist een overschot zien. De mensen die nog <strong>in</strong> staat zijn een keuze temaken hebben de voorkeur voor extramuraal <strong>wonen</strong> <strong>in</strong> plaats van <strong>in</strong>tramuraal.De grootste opgave ligt bij de realisatie, verdel<strong>in</strong>g en toewijz<strong>in</strong>g van geschiktewon<strong>in</strong>gen.41


Voor het verzorgd <strong>wonen</strong> is de afstand tot een Woonzorg comb<strong>in</strong>atie meer van belang aangezien de aanspraakop zorg groter is dan bij het geschikt <strong>wonen</strong>. Met name de appartementen <strong>in</strong> de buurt van een zorgsteunpuntkrijgen hierbij de aandacht, aangezien deze onder de extramurale capaciteit vallen. Op dit moment bev<strong>in</strong>denwon<strong>in</strong>gen zich <strong>in</strong> de buurt van het complex Contrefort <strong>in</strong> de wijk Schoenmakershoek, complex Kloostergaard, <strong>in</strong>de wijk Grauwe Polder en het complex Schapenweide <strong>in</strong> de wijk Centrum West. De wijk Banakkers heeft debeschikk<strong>in</strong>g over een Pluspunt <strong>in</strong> het complex de Wachter. Deze staat <strong>in</strong> deze afbeeld<strong>in</strong>g weergeven alsWoonZorg voorzien<strong>in</strong>g. In het eerder vastgestelde aanbod is dit opgenomen als geschikt <strong>wonen</strong> aangezien mendit Pluspunt als welzijnsvoorzien<strong>in</strong>g ziet. Het Pluspunt verstrekt ondersteunende diensten zoalsmaaltijdverstrekk<strong>in</strong>gen, wat volgens de aangehouden def<strong>in</strong>ities valt onder geschikt <strong>wonen</strong>. De wijken met dekortste afstanden tot een WoonZorg voorzien<strong>in</strong>g zijn, Schoenmakershoek, <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong> Noord, Centrum-Oost,Centrum West en Banakkers.Afstand won<strong>in</strong>gen tot WoonZorg <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong>(Figuur 19. Bron: WOZ <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong> ,Geostreets Geodan, 2008, kaart gemaakt met WZWV, maart 2009)conclusieKortom de wijken met een overbrugbare afstand tot bestaande voorzien<strong>in</strong>genvoor de huisvest<strong>in</strong>g van senioren op het gebied van extramuraal <strong>wonen</strong>, zijnBanakkers, Centrum-Oost en Centrum-West. Veel won<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> deze categoriebev<strong>in</strong>den zich al <strong>in</strong> deze wijken met uitzonder<strong>in</strong>g van de wijk Centrum-West.43


ARBEIDSMARKTIn de toekomst verwacht men grote knelpunten met betrekk<strong>in</strong>g tot de personeelsvoorzien<strong>in</strong>g <strong>in</strong> de zorgsector.De rol van het zorgpersoneel is cruciaal om de kwaliteit van de zorg te blijven waarborgen. De volgende grafiekbrengt de problematiek duidelijk <strong>in</strong> beeld. De stijgende zorgvraag en de dalende beroepsbevolk<strong>in</strong>g <strong>in</strong> Noord-Brabant lopen uiteen.(Figuur 20. bron: SER Brabant maart 2011)De vraag naar arbeidskrachten <strong>in</strong> de sector Zorg en Welzijn neemt als gevolg van de vergrijz<strong>in</strong>g de komendejaren steeds meer toe. Daarnaast neemt het verlenen van zorg en de zorgzwaarte toe. Volgens het RIVM gaatde stijg<strong>in</strong>g van het aantal personen met meervoudige chronische aandoen<strong>in</strong>gen samen met de groei van debevolk<strong>in</strong>g. Dit vraagt om meer of anders gekwalificeerd personeel. Vooral dementerenden vragen specifiekezorgvoorzien<strong>in</strong>g en woonmogelijkheden. Doordat de zorgvraag toeneemt met de leeftijd, beïnvloedt hetbereiken van een hogere leeftijd de zorgvraag. Zoals eerder <strong>in</strong> dit rapport vernoemd, telt de Gemeente <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong> op dit moment een zorgvraag van 3770 en stijgt deze tot en met het jaar 2030 naar 4941 plaatsen. Hetzorgpersoneel dat voorziet <strong>in</strong> deze zorgvraag <strong>in</strong> de gemeente <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong> strekt verder dan alleen opgemeenteniveau. Ook personen vanuit omliggende dorpen en steden hebben de mogelijkheid om arbeid teverrichten <strong>in</strong> <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong>. Vandaar dat we de regio West-Brabant als uitgangspunt nemen voor het mogelijkleveren van aanbod. De totale beroepsbevolk<strong>in</strong>g bevatte <strong>in</strong> 2011 319.000 personen. (CBS) De komende jarendaalt de beroepsbevolk<strong>in</strong>g <strong>in</strong> West-Brabant verder, deze dal<strong>in</strong>g zet eerder <strong>in</strong> dan <strong>in</strong> de rest van Nederlandaangezien de vergrijz<strong>in</strong>g eerder <strong>in</strong>treedt.In het jaar 2008 werken ongeveer 42.700 personen <strong>in</strong> de sector Zorg en Welzijn, hiervan bev<strong>in</strong>den 16.000personen zich <strong>in</strong> de branche Verpleeg- en verzorg<strong>in</strong>gshuizen en thuiszorg (regioportret West-Brabant).Index toekomst Index toekomst Ratio toekomstzorgvraag 2025 beroepsbevolk<strong>in</strong>g 2025 zorgvraag/toekomst(2008=100)(2008=100)arbeidsaanbodNederland 121,6 97,6 25West-Brabant 121,9 92,4 32Ratio: een positieve uitkomst geeft aan dat de zorgvraag harder stijgt dan de beroepsbevolk<strong>in</strong>g.(Figuur 21. Bron: toekomstbestendige zorg <strong>in</strong> Noord-Brabant, oktober 2011)44


De stijg<strong>in</strong>g van de zorgvraag berekend <strong>in</strong> figuur 21 komt overeen metde eigen bereken<strong>in</strong>g van de zorgvraag. Deze eigen bereken<strong>in</strong>g stijgtmet 22% ten opzichte van 21,9%. De beroepsbevolk<strong>in</strong>g <strong>in</strong> West-Brabant bedroeg <strong>in</strong> 2008 323.000 personen. In 2025 daalt dit aantalnaar ongeveer 298.000 personen.De dal<strong>in</strong>g van de beroepsbevolk<strong>in</strong>g is te verklaren aan de hand van dedemografische ontwikkel<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> de maatschappij als vergrijz<strong>in</strong>g enontgroen<strong>in</strong>g. Het aandeel werkende 55 plussers <strong>in</strong> deberoepsbevolk<strong>in</strong>g neemt toe. Deze verlaten op korte termijn dearbeidsmarkt en nieuwe <strong>in</strong>stroom moeten de vrijkomendearbeidsplaatsen <strong>in</strong>vullen. De nieuwe <strong>in</strong>stroom door jongerenverm<strong>in</strong>dert door ontgroen<strong>in</strong>g. Het aantal jongeren <strong>in</strong> de bevolk<strong>in</strong>gneemt af. Zo daalt het aandeel 0 tot 25 jarigen <strong>in</strong> de gemeente <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong> van 2012 tot en met 2030 met 11%. Het stimuleren vanjongeren om voor de zorgsector te kiezen is dus noodzakelijk.conclusieKortom de arbeidsmarkt van de zorg staat onder druk, het aanbod voldoet <strong>in</strong> detoekomst niet aan de vraag. De zorgsector moet zijn aantrekkelijkheid verbeterenen andere <strong>in</strong>novatie-ideeën of woonmogelijkheden <strong>in</strong>zetten om het benodigdezorgpersoneel te verm<strong>in</strong>deren. Tevens gaan vrijwilligers, mantelzorgers en debuurt een grotere rol spelen om <strong>in</strong> de behoeften van de klanten te blijven voldoenen betaalde zorg zo lang mogelijk uit te stellen.45


DIENSTEN: WONEN, WELZIJN EN ZORGWOONSERVICEGEBIEDENDe gemeente <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong> is gestart met de <strong>in</strong>voer<strong>in</strong>g van de Woonservicegebieden. Dit zijn samengevoegdewijken waar voldoende woon, zorg en welzijnsvoorzien<strong>in</strong>gen aanwezig zijn en een goede toegankelijkebuitenomgev<strong>in</strong>g aanwezig is. De wijken zijn <strong>in</strong> de volgende gebieden verdeeld: Woonservicegebied Noord-Oost, West, Centrum en Zuid. De gebieden dienen allemaal de beschikken over voldoende geschikte enverzorgde won<strong>in</strong>gen, een zorg<strong>in</strong>frastructuur voor 24-uurs (niet) planbare zorg, adequaat welzijnspakket voormensen met een beperk<strong>in</strong>g en een toegankelijke en veilige woonomgev<strong>in</strong>g. De <strong>in</strong>ventarisatie van beschikbarevoorzien<strong>in</strong>gen is op dit moment <strong>in</strong> gang, de plann<strong>in</strong>g is om <strong>in</strong> het najaar van 2012 een programma en afsprakenvast te leggen. ¹WIJKTEAMSVervolgens is het de bedoel<strong>in</strong>g van de gemeente <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong> om aan ieder Woonservicegebied een sociaalwijkteam te koppelen. Het team bestaat uit verscheidene hulpverleners met ieder een andere discipl<strong>in</strong>e, zoalswelzijnswerk, mantelzorg ondersteun<strong>in</strong>g en verpleegkundige. De opricht<strong>in</strong>g van deze teams is op ganggekomen om problemen <strong>in</strong> de wijk zo snel mogelijk te signaleren en zelf op te lossen. Men is actief <strong>in</strong> de wijk,kent de bewoners, behoeften en problemen. Daarnaast schenkt men aandacht aan de mensen met debehoefte aan wat sociaal contact. De sociale wijkteams brengen samen met de <strong>in</strong>richt<strong>in</strong>g van deWoonservicegebieden de voorzien<strong>in</strong>gen en de dienstverlen<strong>in</strong>g weer terug <strong>in</strong> de wijk.WMO-MIDDELENTevens biedt de gemeente <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong> Wmo-middelen aan om het zo lang mogelijk zelfstandig <strong>wonen</strong> testimuleren. Als eerste kunnen <strong>in</strong>woners een beroep doen op algemene voorzien<strong>in</strong>gen zoals, maatschappelijkwerk, ouderenwerk, welzijnswerk en mantelondersteun<strong>in</strong>g. Vervolgens collectieve voorzien<strong>in</strong>gen zoalsmaaltijden, sociale alarmer<strong>in</strong>g, buur voor buur(t), deeltaxi en de wijkbus. Als laatste de <strong>in</strong>dividuelevoorzien<strong>in</strong>gen als huishoudelijke hulp, woonvoorzien<strong>in</strong>gen, leefvoorzien<strong>in</strong>gen en rolstoelgebruik.DOMOTICAHet domoticaplatform hanteert de volgende def<strong>in</strong>itie:” Domotica omvat alle apparaten en <strong>in</strong>frastructuren <strong>in</strong> enrond won<strong>in</strong>gen, die elektronische <strong>in</strong>formatie gebruiken voor het meten, programmeren en sturen van functiesten behoeve van bewoners en dienstverleners”.Het gebruik van huiselijke elektronica is de laatste jaren steedsmeer <strong>in</strong> opkomst <strong>in</strong> de zorgsector. Het samenvoegen van technologie en diensten draagt zorg voor het langerzelfstandig blijven <strong>wonen</strong>. Door middel van technische toepass<strong>in</strong>gen als sensoren, cameratoezicht enbeeldbellen is zorg leveren op afstand mogelijk en bespaart arbeid door professionele krachten.²¹ Bron: plan van aanpak woonservicegebieden 2012, Wmo beleidsplan 2012-2015² Bron:www.domotica.nl46


MANTELZORG ONDERSTEUNINGAls een partner of familielid de zorg van een nabijstaand persoon op zich neemt is er sprake van mantelzorg. Demantelzorger besteedt een deel van hun eigen leven aan de verzorg<strong>in</strong>g van iemand anders. Dit vergt veel vandeze persoon <strong>in</strong> het eigen leven. Zaken zoals sociale contacten en hobby’s komen veelal op een tweede plaats.Vandaar dat organisaties zich <strong>in</strong>zetten voor mantelzorgers. De organisatie HOOM (Hulp en Ondersteun<strong>in</strong>g OpMaat) ondersteunt <strong>in</strong> <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong> en omgev<strong>in</strong>g deze personen. Men organiseert bijeenkomsten waarbijmantelzorgers met elkaar <strong>in</strong> contact kunnen komen, neemt de zorg een dagje over en verstrekt <strong>in</strong>formatie,advies en voorlicht<strong>in</strong>g.“VOOR JEZELF OF ELKAAR ZORGEN GEEFT MEER VOLDOENING.”JACQUES UITTERHOEVE, DIRECTEUR HOOMWIJKZUSTER<strong>Surplus</strong> heeft de wijkzuster onlangs weer terug <strong>in</strong> de wijk gebracht, om ervoor te zorgen dat klanten werkelijkweer vraaggestuurde zorg krijgen. De wijkzuster ondersteunt de klant bij het maken van keuzes en bepaaltsamen met de klant welke zorg en ondersteun<strong>in</strong>g het meest geschikt is. Het uite<strong>in</strong>delijke doel is om via eenkle<strong>in</strong>schalige aanpak <strong>in</strong> de wijk mensen zoveel mogelijk <strong>in</strong> eigen omgev<strong>in</strong>g te laten blijven <strong>wonen</strong>, uitgaandevan zelfredzaamheid van de klant.conclusieDe visies van Gemeente <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong> en WenS komen met elkaar overeen. ZowelWenS als de gemeente <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong> hebben als uite<strong>in</strong>delijke doel om zo goedmogelijk te voldoen aan de klantwens door een prettige leefomgev<strong>in</strong>g voor desenior te creëren. Niet alleen WenS maar ook de gemeente <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong> zet zich <strong>in</strong>voor haar bewoners en de wens om langer zelfstandig <strong>wonen</strong> mogelijk te maken.De <strong>in</strong>richt<strong>in</strong>g van de Woonservicegebieden, wijkteams en Wmo-middelen stellenmensen <strong>in</strong> staat om dit te realiseren. Daarnaast hebben de wijkzuster en dedomotica-toepass<strong>in</strong>gen hier ook <strong>in</strong>vloed op. Alle hulpmiddelen en dienstenleveren een bijdrage aan de realisatie van de klantwens.47


OPLOSSINGSPLANOPLOSSINGSRICHTINGENUit het diepteonderzoek komt naar voren dat vraag en aanbod van <strong>wonen</strong> met zorg <strong>in</strong> de toekomst niet opelkaar aansluit. Om deze onbalans <strong>in</strong> evenwicht te brengen, zijn de hiernavolgende oploss<strong>in</strong>gsricht<strong>in</strong>gengeschetst. De oploss<strong>in</strong>gsricht<strong>in</strong>gen zijn onderverdeeld <strong>in</strong> drie aspecten: aanstur<strong>in</strong>g en beheers<strong>in</strong>g, aanpassenvan huidige voorraad en als laatste de omgev<strong>in</strong>g en <strong>in</strong>richt<strong>in</strong>g. Het eerste aspect is van belang om de doelgroephet juiste aanbod te bieden en klanttevredenheid cont<strong>in</strong>u te waarborgen. Vervolgens speelt het tweede aspect<strong>in</strong> op het feit dat het huidige won<strong>in</strong>gaanbod niet aan de vraag voldoet. Aanpassen van de won<strong>in</strong>gvoorraad iseen methode om geschikte won<strong>in</strong>gen voor diverse doelgroepen te creëren. Ten slotte is <strong>in</strong>richt<strong>in</strong>g het laatstestukje van de puzzel. Naast klanten en won<strong>in</strong>gaanbod is de <strong>in</strong>richt<strong>in</strong>g van de omgev<strong>in</strong>g uitermate belangrijk.Een degelijke zorg- en welzijnstructuur is onmisbaar voor de welgesteldheid van de senior <strong>in</strong> <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong>. Voordeze eerdergenoemde aspecten is gekozen omdat deze alle gebieden aangeven waar<strong>in</strong> de organisatie iets kanveranderen. De oploss<strong>in</strong>g bev<strong>in</strong>dt zich niet <strong>in</strong> nieuwbouw maar <strong>in</strong> de bestaande voorraad. Om deze geschikt temaken zal de manier van aanstur<strong>in</strong>g en beheers<strong>in</strong>g en de <strong>in</strong>richt<strong>in</strong>g van omgev<strong>in</strong>g en organisatie ook aangepastdienen te worden. De volgende oploss<strong>in</strong>gsricht<strong>in</strong>gen sluiten elkaar dus niet uit maar zijn juist aanvullend opelkaar.AANSTURING EN BEHEERSINGOnderzoeken klantwensLabelen huidige voorraadInformeren van en communiceren naar klantWelzijnsaanbod creërenAls het gaat om extramuraal <strong>wonen</strong> <strong>in</strong> de nabije toekomst, is de stur<strong>in</strong>g van ouderen van groot belang. Door dehuidige marktontwikkel<strong>in</strong>gen zijn de gemeente, WEL en <strong>Surplus</strong> steeds meer afhankelijk van en aanvullend opelkaar geworden. Het uite<strong>in</strong>delijke streven is om met samenwerk<strong>in</strong>g van deze drie partijen tot een situatie tekomen waarbij de juiste persoon, met het juiste zorgpakket gehuisvest is <strong>in</strong> de meest geschikte won<strong>in</strong>g. Zondereen optie tot nieuwbouw biedt de bestaande voorraad een oploss<strong>in</strong>g voor deze kwestie. Het labelen van dehuidige voorraad maakt dit plan realiseerbaar. Vanaf dit startpunt ontstaat een koppel<strong>in</strong>g tussen deverschillende ZZP’s en de hiervoor geschikte won<strong>in</strong>gen. Voor deze aanpak is volledige betrokkenheid vangemeente, WEL en <strong>Surplus</strong> een kritische succesfactor. De aanstur<strong>in</strong>g mag de keuzevrijheid natuurlijk niet <strong>in</strong> deweg staan, maar klanten met het juiste ZZP genieten wel de voorrang. De volgende stap is om bij het labelen dewelzijnsfactor te <strong>in</strong>tegreren. Zo schep je een optimaal overzicht of een won<strong>in</strong>g geschikt is voor een bepaaldpersoon. Daarnaast is het creëren van voldoende welzijnsaanbod van belang. Het zorg dragen voor voldoendepersonen ofwel vrijwilligers die de welzijnsdiensten kunnen leveren. Ten slotte is het zaak om het aanbodkenbaar te maken en door middel van hoor en wederhoor met de (toekomstige) klant de vraag uit de marktboven water te halen. Niet alleen door het zelf <strong>in</strong>formeren van won<strong>in</strong>gzoekenden, maar ook door uitgebreidereondersteun<strong>in</strong>g zoals het Wmo-loket van de gemeente <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong>.48


AANPASSEN VAN HUIDIGE VOORRAADBECHERMD WONENEen van de doelstell<strong>in</strong>gen van het scheiden van <strong>wonen</strong> en zorg <strong>in</strong>gebracht door de overheid is om meerkeuzevrijheid te creëren voor bewoners van een <strong>in</strong>tramurale <strong>in</strong>stell<strong>in</strong>g. B<strong>in</strong>nen <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong> is deze keuze voor dedesbetreffende doelgroep m<strong>in</strong>imaal. Daarnaast hebben zorgbehoevenden de wens langer zelfstandig te blijven<strong>wonen</strong>. De overgang van <strong>in</strong>tramuraal naar extramuraal <strong>wonen</strong> krijgt dus de komende jaren de aandacht. Hetrealiseren van zelfstandige woonvormen met gerelateerde zorg <strong>in</strong> verscheidene complexen komt de klantwensen het doel van de overheid tegemoet. Hierbij gaat de gedachte uit naar vernieuw<strong>in</strong>g of aanpass<strong>in</strong>g van dehuidige voorraad, aangezien nieuwbouw vanuit het f<strong>in</strong>anciële vermogen, bouwvolume en de beschikbaarheidvan locaties niet haalbaar is. Daarnaast biedt veel nieuwbouw niet de oploss<strong>in</strong>g, omdat na de tijdelijke piek <strong>in</strong>de vergrijz<strong>in</strong>g op deze manier veel leegstand ontstaat.Om de groei van de vraag naar beschermd <strong>wonen</strong> op te vangen dient de huidige capaciteit behouden teblijven. Alleen is dit <strong>in</strong> de toekomst niet voldoende. De overstap van een hulpbehoevende naar eenverpleeghuisplaats kan men zo lang mogelijk uitstellen als een goede woonomgev<strong>in</strong>g gecreëerd wordt doormiddel van aanpass<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> de won<strong>in</strong>g, een juiste zorg<strong>in</strong>frastructuur aan de hand van Wmo-middelen,ondersteun<strong>in</strong>g van verzorgende partner door bijvoorbeeld wijkzuster of HOOM en de mogelijkheid totwelzijnsdiensten. Op deze manier ontstaat een extramurale situatie met volledig benodigde zorg en welzijn.Doordat personen later terecht komen <strong>in</strong> een verpleeghuis, neemt de duur dat men <strong>in</strong> dit verpleeghuis blijft af.Hierdoor is de doorstroom van cliënten hoog. Voor patiënten met een nog korte levensverwacht<strong>in</strong>g, term<strong>in</strong>alepatiënten, zijn vanaf 2012 plaatsen beschikbaar <strong>in</strong> het Hospice Mariahof.Opsomm<strong>in</strong>g van mogelijke woonvormen voor personen met een verpleeghuis<strong>in</strong>dicatie:Kle<strong>in</strong>schalig <strong>wonen</strong> voor dementeren <strong>in</strong> de wijkOok de vraag naar extramuraliser<strong>in</strong>g is van toepass<strong>in</strong>g opde groep dementerenden <strong>in</strong> de samenlev<strong>in</strong>g. Vandaardat het realiseren van een kle<strong>in</strong>schalig complex waar<strong>in</strong>ouderen met een psychogeriatrische beperk<strong>in</strong>g zichhuisvesten mogelijkheden biedt om te voldoen aan deklantwens. Zo biedt de Van Kuijkflat, weergegeven <strong>in</strong>figuur 23, mogelijkheden. Het zijn wat kle<strong>in</strong>ereappartementen <strong>in</strong> een ouder complex en met een aantalaanpass<strong>in</strong>gen aan de zorg<strong>in</strong>frastructuur is het complexgeschikt te maken voor deze doelgroep. Extramuraal <strong>wonen</strong> ZZP 5Personen met een <strong>in</strong>dicatie voor ZZP 5 zijn <strong>in</strong> staat om met partner nog extramuraal verzorgd te<strong>wonen</strong>. De partner neemt een groot deel van de zorg voor de klant over en professionele zorg is opafroep nodig. Daarnaast hebben alleenstaande dementerenden met ZZP 5 de mogelijkheid omextramuraal te <strong>wonen</strong>, maar dan wel kle<strong>in</strong>schalig <strong>in</strong> een groot complex. Zorg is hierbij vierentw<strong>in</strong>tiguur beschikbaar op afstand. Door middel van hulpmiddelen als domotica kan aanwezig zorgpersoneelvanuit het complex direct opgeroepen worden. Extramuraal <strong>wonen</strong> ZZP 6Personen met een <strong>in</strong>dicatie voor ZZP 6 zijn ook <strong>in</strong> staat om extramuraal te <strong>wonen</strong>. Door middel vandomotica wordt ondersteun<strong>in</strong>g geboden en toezicht gehouden door professionele medewerkersaanwezig <strong>in</strong> het complex.49


De vraag naar <strong>in</strong>tramuraal <strong>wonen</strong> blijft altijd bestaan, omdat de zorgzwaarte bij hulpbehoevenden zogroot kan zijn dat <strong>in</strong>tramuraal <strong>wonen</strong> de beste oploss<strong>in</strong>g is om personen goede zorg te bieden.Voornamelijk v<strong>in</strong>dt de <strong>in</strong>vull<strong>in</strong>g plaats door personen met een <strong>in</strong>dicatie voor ZZP 7 en 8.In onderstaande tabel is de opgave per Zorgzwaartepakket weergegeven, uitgaande van de situatie dat ZZP 5en 6 extramuraal verzorgd willen gaan <strong>wonen</strong> door de extramuraliser<strong>in</strong>g.TotaleopgaveSomatisch psychogeriatrisch Totaal31 75 106ZZP 6 ZZP 8 ZZP 5 ZZP 7extramuraal 28 x 56 x 84<strong>in</strong>tramuraal x 3 x 19 22(Figuur 22: opgave per ZZP)De 24 vrijkomende plaatsen van het complex San Fransesco, die op dit moment nog ter <strong>in</strong>vull<strong>in</strong>g dienen voorreligieuzen bieden plaats aan de opgave tot het jaar 2030 van 22 plaatsen. De extramurale plaatsen zijnondergebracht bij de opgave voor verzorgd <strong>wonen</strong>.VERZORGD WONENPersonen die eerst aanspraak maakten op de verzorg<strong>in</strong>gshuiszorg kiezen nu voor verzorgd <strong>wonen</strong> maar, dan <strong>in</strong>extramuraal gelegen appartementen <strong>in</strong> de buurt van een zorgsteunpunt. De huidige complexen <strong>in</strong> <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong>,met een gemeenschappelijke ruimte, zijn zo aan te passen of <strong>in</strong> te richten dat lever<strong>in</strong>g van welzijn- enzorgdiensten <strong>in</strong> het complex te realiseren is. Een juiste wijkafstemm<strong>in</strong>g is hierbij ook van belang, om zorgdichtbij <strong>in</strong> eigen wijk te leveren met een gunstige ligg<strong>in</strong>g ten opzichte van allerlei benodigde voorzien<strong>in</strong>gen. Dehuidige verzorg<strong>in</strong>gshuisplaatsen bev<strong>in</strong>den zich <strong>in</strong> recent gebouwde complexen, waarbij sprake is van eenappartementenstructuur. Deze structuur is gunstig om later de scheid<strong>in</strong>g van <strong>wonen</strong> en zorg door te voeren enhet zelfstandig <strong>wonen</strong> te benadrukken. De vraag naar verzelfstandig<strong>in</strong>g ofwel extramuraliser<strong>in</strong>g zet zich ookdoor nadat de vergrijz<strong>in</strong>g het hoogtepunt heeft bereikt. Vandaar dat de capaciteit waar<strong>in</strong> je nu al aanpass<strong>in</strong>gendoorvoert later ook nog blijft voldoen aan de wensen van de klant op dit gebied. Tevens vergroot dit degeschiktheid voor andere doelgroepen.De opgave voor het verzorgd <strong>wonen</strong> bedraagt (zie figuur 16): 139Extramuraal <strong>wonen</strong> van ZZP 5 en 6 (zie figuur22): 84Opgave totaal extramuraal verzorgd <strong>wonen</strong> tot 2030: 22350


Opsomm<strong>in</strong>g van woonvormen voor personen met een vraag naar verzorgd <strong>wonen</strong>:Extramuraal <strong>wonen</strong> <strong>in</strong> huidige verzorg<strong>in</strong>gshuisplaatsenDe komende periode ontstaat een overschot aan verzorg<strong>in</strong>gshuiscapaciteit, aangezien de vraag sterkafneemt. Deze vrijkomende verzorg<strong>in</strong>gshuisplaatsen zijn geschikt te maken voor extramuraal verzorgd<strong>wonen</strong>. De huidige plaatsen zijn voorzien van een moderne appartementenstructuur waardoor deomvorm<strong>in</strong>g goed mogelijk is. Complexen die hiervoor <strong>in</strong> aanmerk<strong>in</strong>g komen zijn Kloostergaard met 70plaatsen en/of Kloosterhof met 96 plaatsen. Dus voor WenS is het slechts een adm<strong>in</strong>istratieve enf<strong>in</strong>anciele wijzig<strong>in</strong>g. De klanten blijven <strong>in</strong> dezelfde appartementen gehuisvest, alleen nu <strong>in</strong> eenextramurale vorm.Het realiseren van een zorgsteunpunt bij een appartementencomplex geschikt voor senioren.WEL beschikt over een aantal complexen <strong>in</strong> <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong> waar appartementen en een gemeenschappelijkeruimte <strong>in</strong> gesitueerd zijn. Door het toevoegen van een zorg- en/of welzijnscomplex creëert men geschiktelocaties voor verzorgd <strong>wonen</strong>.Huurwon<strong>in</strong>gen WEL <strong>in</strong> appartementencomplexWijk Complex Straat AantalappartementenBaai Rozengaard Korte Brugstraat 27Banakkers Wachter Valpoort 27Banakkers Torenpad Valpoort 59Banakkers Burchtple<strong>in</strong> Valpoort 50Centrum Oost Anbarg faciliteiten Bernahardlaan 69Centrum Oost Anbarg faciliteiten Elisabethpark 26Centrum Oost Anbarg faciliteiten Margrietlaan 30Centrum Oost Anbarg faciliteiten Emmalaan 34Centrum Oost Van Kuijkflat Oude Bredaseweg 29Centrum Oost Flat Oderkerkpark Oderkerkpark 27Centrum West Schapenweide Roosendaalseweg 33Centrum West Schapenweide Dreef 15Grauwe Polder Lumenstaete Schoolstraat 14Grauwe Polder Lumenstaete Roosendaalseweg 39Grauwe Polder Panfluit Trompetlaan 22Hooghuis Albatros Albatros 26Keen Adriaan van Bergenflat Geerkade 14Sanderbanken Wissel Wissel 32Totaal 573(Figuur 23: complexen met zorgsteunpunt)Bovenstaande complexen zijn allemaal geschikt te maken voor verzorgd <strong>wonen</strong>, aangezien een zorgsteunpuntte realiseren is <strong>in</strong> de gemeenschappelijke ruimte. Daarnaast bestaat de mogelijkheid om een appartementtijdelijk op te offeren om hiervan een dergelijke ruimte te maken. De wijken Banakkers en Centrum Oost zijn desterkst vergrijzende wijken <strong>in</strong> <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong>. Daarnaast zijn deze gunstig gelegen ten opzichte van allerleibenodigde voorzien<strong>in</strong>gen. Vandaar dat complexen <strong>in</strong> deze wijken uitermate geschikt zijn voor verzorgd <strong>wonen</strong>.Daarnaast is het appartementencomplex Schapenweide hiervoor geschikt, aangezien het ook een gunstigeligg<strong>in</strong>g heeft ten opzichte van de wijkvoorzien<strong>in</strong>gen. Tevens beschikt het complex al over een aantalzorgappartementen deze structuur en het personeel is eenvoudig door te voeren <strong>in</strong> de rest van de capaciteit.51


Een zorg- en welzijnspunt <strong>in</strong> de buurt situerenNiet iedere oudere heeft de wil om te verhuizen naar een complexmet nabije zorg. Vandaar dat er een zorg- en welzijnspunt gecreëerdkan worden op een tactische plaats <strong>in</strong> het woonservicegebied, dus <strong>in</strong>de buurt van een veelal gecentreerde zorgbehoefte. Een voorbeeldhiervan is een uitbreid<strong>in</strong>g van het gezondheidscentrum <strong>in</strong> deKerkwerve. Door hier een zorg- en welzijnssteunpunt aan teverb<strong>in</strong>den kunnen deze diensten aangeboden worden voor dezorgbehoevenden op een plaats waar al vele vormen van zorg enwelzijn aanwezig zijn, zoals een apotheek en een huisarts .Openbaar zorg- en welzijnssteunpunt <strong>in</strong> appartementencomplex voor seniorenDeze oploss<strong>in</strong>gsricht<strong>in</strong>g bestaat uit een comb<strong>in</strong>atie van de eerder genoemde opties tot het situeren van eenzorg- en welzijnssteunpunt <strong>in</strong> een appartementencomplex en het situeren van een zorg- en welzijnssteunpuntop een tactische plaats <strong>in</strong> de wijk. Een w<strong>in</strong>-w<strong>in</strong> situatie ontstaat door dit steunpunt te realiseren <strong>in</strong> een, <strong>in</strong> hetwoonservicegebied gecentreerd gelegen, appartementencomplex. Op deze manier wordt er naast eensteunpunt waar iedereen <strong>in</strong> de omgev<strong>in</strong>g gebruik kan maken van welzijns- en zorgdiensten ook een plaats voorverzorgd <strong>wonen</strong> met nabije zorg gerealiseerd.GESCHIKT WONENDe grootste opgave ligt bij het geschikt <strong>wonen</strong>. Aangezien een aantal geschikte complexen <strong>in</strong>gezet wordt voorverzorgd <strong>wonen</strong>, daalt het beschikbare aanbod. Het mogelijk maken om langer <strong>in</strong> de eigen won<strong>in</strong>g te blijven<strong>wonen</strong>, stelt betaalde zorg zo lang mogelijk uit. Dit vangt de vraag naar geschikte won<strong>in</strong>gen voor het overgrotedeel op. Om dit zelfstandig <strong>wonen</strong> <strong>in</strong> eigen won<strong>in</strong>g aantrekkelijk te maken stelt de gemeente <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong> hierWmo-middelen voor beschikbaar en bieden <strong>in</strong>novatieve digitale middelen, zoals domotica de mogelijkheid omlanger zelfstandig te <strong>wonen</strong>. Hierbij is het op de hoogte brengen van ouderen en zorgbehoevende over demogelijkheden die de gemeente biedt om won<strong>in</strong>gen aan te passen en het stimuleren om gebruik te maken vandeze middelen van belang.“MENSEN VERLEIDEN OM AANPASSINGEN DOOR TE VOEREN IN EIGENWONING.”ROB VAN SON, DIRECTEUR WONEN WELHet aanscherpen van het Wmo-beleid van de gemeente <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong> <strong>in</strong> samenspraak met zorg- enwelzijnsverleners is hierbij het eerste streven. Door de zorg- en welzijnsector bij de <strong>in</strong>vull<strong>in</strong>g van het Wmobeleidte betrekken, kunnen zij met de gemeente tot nieuwe ideeën komen over welke diensten en productenmen aan gaat bieden. Om vervolgens op basis van <strong>in</strong>novatieve concepten het aanbod te verrijken omuite<strong>in</strong>delijk meer zelfredzaamheid, de omgev<strong>in</strong>g en de eigen kracht van de klant aan te spreken. De omgev<strong>in</strong>gen buurt spelen tevens een belangrijke rol om het zelfstandig <strong>wonen</strong> aantrekkelijk en mogelijk te maken.52


Opsomm<strong>in</strong>g van woonvormen voor personen met een vraag naar geschikt <strong>wonen</strong>:Het mogelijk en kenbaar maken voor particulieren om aanpass<strong>in</strong>gen te maken <strong>in</strong> de eigen won<strong>in</strong>g.Het flexibel bouwen, b<strong>in</strong>nen nieuwe won<strong>in</strong>gbouwprojecten levensloopbestendige won<strong>in</strong>genrealiseren.Aantrekkelijkheid van wijken met een groter aanbod van dan vraag naar geschikt <strong>wonen</strong> verbeteren.Door het realiseren van wijkvoorzien<strong>in</strong>gen of voorzien<strong>in</strong>gen beter bereikbaar te maken. Daarnaast hetimago van de wijk verbeteren en de <strong>in</strong>richt<strong>in</strong>g veranderen, waardoor het aanzicht van de wijkaantrekkelijker wordt.INRICHTINGMet betaalde zorg alleen voorziet men niet optimaal <strong>in</strong> de behoeften van de klant. Ook het luisteren naar deklant en welzijnsvoorzien<strong>in</strong>gen leveren hieraan een belangrijke bijdrage. Een valkuil van de extramuraliser<strong>in</strong>g isvereenzam<strong>in</strong>g van ouderen. Een goede welzijns<strong>in</strong>frastructuur en sociale betrokkenheid voorkomt dit.“VANUIT HET WELZIJN, MENSEN MEER LATEN PARTICIPEREN ZODATWONEN MEER IS DAN ACHTER DE GERANIUMS ZITTEN.”ANTHONIE MARANUS, LID RVB WENSHet plan van de Woonservicegebieden b<strong>in</strong>nen de gemeente <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong> speelt hierop <strong>in</strong>. De wijkteams enwijkzuster ondersteunen hulpbehoevenden bij vragen naar zorg en welzijn. Het is zaak b<strong>in</strong>nen deWoonservicegebieden een centrale plek te creëren waar dienstverlenende personen en activiteiten gesitueerdzijn, zodat ouderen maar ook de rest van de bevolk<strong>in</strong>g hiervan gebruik kunnen maken. Op deze manier betrekje ouderen meer bij de samenlev<strong>in</strong>g. Dit is dan ook één van de doelen van het eerder genoemde zorg- enwelzijnssteunpunt. Daarnaast vergt een geconcentreerde ligg<strong>in</strong>g m<strong>in</strong>der arbeids<strong>in</strong>tensiteit dan een verspreideligg<strong>in</strong>g met veel reistijd en grotere benodigde capaciteit aan personeel. Arbeidskrachten verblijven nu op eenplaats en ouderen die graag gebruik willen maken van de dienstverlen<strong>in</strong>g komen naar dit zorgsteunpunt toe.Het personeel hoeft zich niet te verplaatsen, waardoor onnodige beweg<strong>in</strong>g niet aan de orde is en het mogelijkis om de dienstverlen<strong>in</strong>g aan meerdere klanten tegelijkertijd te leveren. Met de huidige en voorzienearbeidsmarktproblematiek is een optimale <strong>in</strong>richt<strong>in</strong>g van de personeelsstructuur zeer belangrijk om zorguitvoerbaar te houden. Vervolgens ondersteunt het gebruik van domotica de sociale contacten en maakt hetzorg op afstand mogelijk. Door middel van bijvoorbeeld cameratoezicht en beeldbellen is het mogelijk de klantop afstand te bereiken en te ondersteunen waardoor fysiek contact niet altijd meer nodig is.Door middel van het scheiden van <strong>wonen</strong> en zorg, krijgt de klanttwee overeenkomsten, een met de zorgorganisatie en een met deverhuurder van de won<strong>in</strong>g. Dit betekent meer adm<strong>in</strong>istratieve lastvoor de zorgbehoevende bewoners. De <strong>in</strong>tramurale bewoner is zelfniet <strong>in</strong> staat om dit te regelen zonder hulp van familie of helpende.Om dit <strong>in</strong> goede banen te leiden is dus een zeer goedeondersteun<strong>in</strong>g <strong>in</strong> betal<strong>in</strong>g van huur, andere betal<strong>in</strong>gsverplicht<strong>in</strong>gen,adm<strong>in</strong>istratie, enzovoorts nodig van een welzijnswerker ofhelpende.53


HET 7S MODELHet 7S-model stelt aan de hand van 7 factoren vast hoe een organisatie eruit ziet. De bedoel<strong>in</strong>g van het modelis dus om <strong>in</strong>zicht <strong>in</strong> de <strong>in</strong>richt<strong>in</strong>g van een organisatie te krijgen. In dit rapport wordt dit model gebruikt om eentoekomstbeeld of optimale situatie te beschrijven waaraan een organisatie moet voldoen om <strong>in</strong> te spelen opde komende ontwikkel<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> de markt en is dus ondersteunend aan de gekozen oploss<strong>in</strong>gsricht<strong>in</strong>g. Hetmodel staat dus <strong>in</strong> nauw verband met het advies wat later <strong>in</strong> het rapport aan bod komt. Per aspect wordthiernavolgend een <strong>in</strong>vull<strong>in</strong>g gegeven die optimaal is voor de organisatie om de oploss<strong>in</strong>gsricht<strong>in</strong>g te latenslagen. Beg<strong>in</strong>nende bij de strategie waar<strong>in</strong> de aanzet gegeven wordt om een strategie op te stellen op basis vandit rapport. Verder is het belangrijk om <strong>in</strong> het oog te houden dat alle factoren <strong>in</strong> het model met elkaar <strong>in</strong>verband staan. Ze zijn van <strong>in</strong>vloed op en afhankelijk van elkaar (voor afbeeld<strong>in</strong>g zie bijlage XIV).STRATEGYDe huidige visie van WenS luidt: “Het <strong>in</strong>spelen op de vraag naar <strong>wonen</strong>, welzijn, zorg, k<strong>in</strong>deropvang en comfortvoor iedereen van jong tot oud, met of zonder beperk<strong>in</strong>g. Samen leveren WEL en <strong>Surplus</strong> een <strong>in</strong>tegraal aanbodvan producten en diensten. Klanten behouden hierbij wel de regie over het eigen leven, waar nodig biedt<strong>Surplus</strong> ondersteun<strong>in</strong>g.” Uit deze visie zijn wel doelstell<strong>in</strong>gen geformuleerd, maar deze zijn niet SMART enhebben tot op dit moment we<strong>in</strong>ig resultaat laten zien. Het vormen van concrete doelstell<strong>in</strong>gen legt de basisvoor een gegronde strategie, waarbij dit rapport als startpunt gezien kan worden. Belangrijk is dat het besefontstaat dat het wachten voorbij is en als men de concurrentie voor wil blijven, een plan opstellen noodzakelijkis. Kenmerkend voor deze strategie is, dat de organisatie snel op ontwikkel<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> de omgev<strong>in</strong>g kan <strong>in</strong>spelen.Dit gezien de wisselvallige regelgev<strong>in</strong>g. Dit is ook van <strong>in</strong>vloed op het segment Structure. Er zal veelal <strong>in</strong>samenwerk<strong>in</strong>gsverband geopereerd worden, want vanuit één centraal punt zijn al deze ontwikkel<strong>in</strong>gen niet teoverzien. De gemeente is hierbij als overkoepelende organisatie een belangrijke partij om verderesamenwerk<strong>in</strong>g te versoepelen.Volgens de generieke concurrentiestrategieën van Porter is het de beste keuze voor WenS om voor dezerelatief smalle doelgroep (alleen senioren) een onderscheidend oftewel uniek product aan te bieden. Deze“differentiatiestrategie” speelt dan <strong>in</strong> op onderdelen van het product die volgens de klant als belangrijk geachtworden. In dit geval betreft het de kwaliteit en prestatie van het product. Door op deze unieke eigenschappenvan het product <strong>in</strong> te spelen creëer je als het ware een superieur beeld van het product. De uniekesamenwerk<strong>in</strong>g die heeft geleid tot WenS is natuurlijk ook een aspect dat meer benadrukt kan worden. WenS isnamelijk een van de voorlopers als het gaat om de samenwerk<strong>in</strong>g tussen de zorg- en corporatiesector en biedthiermee als het ware een volledig pakket op het gebied van <strong>wonen</strong>, zorg en welzijn.54


SYSTEMSDe huidige en toekomstige klanten zijn op dit moment nog niet <strong>in</strong>gedeeld <strong>in</strong> werkbare segmenten. Wanneereen <strong>in</strong>del<strong>in</strong>g gemaakt wordt naar homogene behoeften, kan een vertaalslag plaatsv<strong>in</strong>den naar hetproductaanbod. In de vorm van een <strong>in</strong>tegraal <strong>in</strong>formatiesysteem kunnen de verschillende groepen gelijkgesteld worden aan een bepaalde vorm van <strong>wonen</strong>. Vraag en aanbod blijven zo goed <strong>in</strong> beeld en dit bevordertook de mogelijkheid tot beheers<strong>in</strong>g en aanstur<strong>in</strong>g. Het <strong>in</strong>formatiesysteem mag hierbij niet over klantspecifieke<strong>in</strong>formatie beschikken <strong>in</strong> verband met privacy. Maar dit systeem hoeft alleen aan te geven wat de concreteaantallen zijn, zodat iedereen hetzelfde uitgangspunt hanteert.COMMUNICATIEWenS dient <strong>in</strong> de toekomst een niet-eenzijdige communicatie te hanteren. Interactie is van groot belang omsamenwerk<strong>in</strong>g met elkaar, de gemeente en de burger te stimuleren. Dit loopt <strong>in</strong> de huidige situatie nog nietsoepel, wat leidt tot miscommunicatie. Verder is het verstandig een grote mate van gelaagdheid <strong>in</strong> decommunicatie <strong>in</strong> te bouwen. Zoals eerder gezegd hebben mensen uit de praktijk vaak een veel betere kijk opwat <strong>in</strong> de wijk gebeurt en kunnen dus van grote waarde zijn. Mensen uit het werkveld zijn niet allemaalgewend aan formele vergader<strong>in</strong>gen. Vandaar dat het verstandig is de mate van formaliteit <strong>in</strong> het overleg laagte houden. Daarbij is uit <strong>in</strong>formele communicatie vaak te proeven of er iets mis is. Een gezagsrelatie b<strong>in</strong>nen deorganisatie blijft natuurlijk wel bestaan. Deze relatie benadrukken is hierbij overbodig en men dient gebruik temaken van diagonale communicatiestromen: <strong>in</strong>teractie tussen diverse niveaus.Het L<strong>in</strong>k<strong>in</strong>g p<strong>in</strong> model van Likert vormt een mooie basis voor een overlegstructuur die op het voorgaandeaansluit. Zoals uit het model blijkt, bestaat een verb<strong>in</strong>d<strong>in</strong>g tussen alle eerdergenoemde niveaus. De overleggenb<strong>in</strong>nen de organisatie zijn hiermee onderverdeeld <strong>in</strong> macro-, meso-, en micro-overleggen. Het macroniveaubetreft het overleg op bestuurdersniveau. Dit directieoverleg heeft hierbij betrekk<strong>in</strong>g op strategisch beleid enkeuzes van de organisatie. Bij WenS v<strong>in</strong>dt uite<strong>in</strong>delijk vaststell<strong>in</strong>g van de vastgoedstrategie plaats. Aangeziende gemeente geen <strong>in</strong>vloed heeft op het strategisch beleid van de organisatie maar wel een belangrijkesamenwerk<strong>in</strong>gspartner is omtrent <strong>wonen</strong> met zorg, bev<strong>in</strong>dt deze partij zich <strong>in</strong> het mesoniveau. Dezeoverleggen onderhouden vooral het tactische aspect, bijvoorbeeld de <strong>in</strong>richt<strong>in</strong>g van de organisatie en de <strong>in</strong>zetvan de medewerkers. Deze laag <strong>in</strong> de hiërarchie heeft hiervoor een aantal tools ter beschikk<strong>in</strong>g, zoals prestatie<strong>in</strong>dicatorenen kritieke succesfactoren die men verder <strong>in</strong> kan zetten <strong>in</strong> het eerder genoemde PDCA-model. Tenslotte v<strong>in</strong>dt op microniveau nog overleg plaats tussen de uitvoerende medewerkers. Denk hierbij aanwijkteams of operationeel betrokken medewerkers van WEL of <strong>Surplus</strong>. Het besluitvorm<strong>in</strong>gsproces omtrentWenS blijft op deze manier b<strong>in</strong>nen de organisatie (<strong>in</strong> het strategisch niveau). Bij de besluitvorm<strong>in</strong>g overuitvoerende taken en de <strong>in</strong>richt<strong>in</strong>g hiervan neemt de gemeente vervolgens haar dirigerende rol op zich. Als hetgaat om <strong>wonen</strong> met zorg is de gemeente de voornaamste partij om alle plannen en acties van de betrokkenpartijen op elkaar af te stemmen. Dit door de overkoepelende functie die de gemeente heeft.(Figuur 24: overlegstructuur volgens L<strong>in</strong>k<strong>in</strong>g p<strong>in</strong> model)56


STYLEOm de gewenste managementstijl te typeren wordt gebruik gemaakt van het Qu<strong>in</strong>n-model, zie bijlage XVI. Demedewerkers b<strong>in</strong>nen de organisatie nemen een andere houd<strong>in</strong>g aan. Deze verander<strong>in</strong>g dient aangevoerd teworden door de betreffende leid<strong>in</strong>ggevende. Volgens ons moet de toekomstig manager flexibel <strong>in</strong>gesteld zijnen vooral extern gericht. Dus weten welke ontwikkel<strong>in</strong>gen zich voordoen <strong>in</strong> de markt en hoe hierop aan tepassen. Vanuit deze gedachte kom je bij het open-systeem-model. Dit model typeert een organisatie die moetopereren <strong>in</strong> een onvoorspelbare en complexe omgev<strong>in</strong>g. Innovatie, creativiteit en voortdurende aanpass<strong>in</strong>gstaan dus hoog <strong>in</strong> het vaandel. Het open-systeem-model onderscheidt twee managementrollen. Debemiddelaar is iemand die zich vooral bezig houdt met externe relaties en het imago van de organisatie. Debelangrijkste vaardigheden van deze manager zijn onderhandelen en weten hoe iets te verkopen. De andererol is die van <strong>in</strong>novator. Verander<strong>in</strong>gen en aanpass<strong>in</strong>gen typeren deze manager. Het constateren vanverander<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> de omgev<strong>in</strong>g, trends, risico’s en onzekerheid zijn maar een paar voorbeelden waar demanager <strong>in</strong> uitbl<strong>in</strong>kt. Innovators zijn mensen met visie die behoeften constateren <strong>in</strong> de markt en een manierverz<strong>in</strong>nen om deze te vervullen.¹ Deze z<strong>in</strong> geeft volgens ons de essentie weer van hoe een manager <strong>in</strong>gesteldmoet zijn bij WenS. Echter sluit het ene model het andere niet uit. Ook al bestaan tegenstrijdigheden tussen demodellen. Elke organisatie wil zich flexibel opstellen en extern gericht zijn, maar daarnaast ook <strong>in</strong>tern allesgoed beheersen. Vandaar dat een managementrol beschouwd kan worden als situatieafhankelijk, maar de rolvan <strong>in</strong>novator zal <strong>in</strong> de organisatie wel de boventoon voeren.SHARED VALUES“Shared Values zijn idealen die mensen <strong>in</strong> een organisatie als verb<strong>in</strong>dend ervaren. Daar staat men helemaalachter en die wilt men vertalen <strong>in</strong> alles wat er gebeurt <strong>in</strong> de organisatie.”² Nu is deze cultuurtyper<strong>in</strong>g moeilijkop te stellen voor WenS, omdat het een samenwerk<strong>in</strong>gsverband is tussen twee totaal verschillende culturen.Vandaar dat de factoren Staff en Style zeer belangrijk zijn als het gaat om een hechtere samenwerk<strong>in</strong>g. Volgensde bedrijfsculturen van Harrison is er bij <strong>Surplus</strong> sprake van een rollencultuur. Regels en procedures staan hoog<strong>in</strong> het vaandel b<strong>in</strong>nen de organisatie en iedereen blijft b<strong>in</strong>nen het eigen werkgebied. Daarnaast is men ook erggesteld op orde en netheid. WEL is meer te typeren als een persoonscultuur. De organisatie is er voor demensen. Persoonlijke ontplooi<strong>in</strong>g staat dan ook hoog <strong>in</strong> het vaandel. Daarnaast wordt er gewerkt vanuit degedachte dat alleen iets gedaan wordt als alle betrokkenen er achter staan. Deze twee culturen moeten meernaar elkaar groeien. De gewenste cultuur bev<strong>in</strong>dt zich als het ware tussen de rollencultuur en de taakcultuur.De rollencultuur speelt meer <strong>in</strong> op het extern gericht zijn van de organisatie en op veiligheid en geborgenheid.En de taakcultuur speelt meer <strong>in</strong> op ontplooi<strong>in</strong>g <strong>in</strong> teamverband, grote externe kracht en het optimaalbedienen van de klant. Een mix tussen deze culturen schept een optimale basis om de andere factoren <strong>in</strong> het7S-model tot hun recht te laten komen.¹ Bron: De ideeën van Robert E. Qu<strong>in</strong>n over leiderschap, Ma<strong>in</strong>press BV, Ben Tiggelaar.² Bron: Organiseren & Managen - Het 7S-model toegepast, Aldert Doelen en André Weber, Noordhoff Uitgevers, 2e druk, 2010, EAN:978900177555157


STAFFMedewerkers dienen te veranderen van een aanbodgerichte houd<strong>in</strong>g naar een vraaggerichte houd<strong>in</strong>g. Dus watgebeurt <strong>in</strong> de wijk, hoe wordt dit opgelost en wie kan mij daar bij helpen. Dit speelt ook <strong>in</strong> op deeerdergenoemde differentiatiestrategie. Dus <strong>in</strong>spelen op wat de klant wil. Zo gaat de medewerker bij WEL zichook meer een zorg/welzijnhoud<strong>in</strong>g aanmeten. Aan de kant van <strong>Surplus</strong> gaat een deel van de medewerkers(buiten <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong>) van <strong>in</strong>tramurale zorg naar extramurale zorg. Dit vraagt om grote flexibiliteit enaanpass<strong>in</strong>gsvermogen. Intensieve begeleid<strong>in</strong>g en tra<strong>in</strong><strong>in</strong>g vanuit <strong>Surplus</strong> is dus belangrijk.SKILLSAllebei de partijen richten zich te veel op de eigen core bus<strong>in</strong>ess. WEL voelt zich verantwoordelijk voor dewon<strong>in</strong>gen, de wijken en de voorzien<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> de gemeente <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong>. Terwijl <strong>Surplus</strong> door middel vandienstverlen<strong>in</strong>g personen zo lang mogelijk thuis wil laten <strong>wonen</strong> en zorgen voor maatschappelijke participatie.Het gezamenlijk koppelen van beide visies, zorgt voor het gewenste concept voor het <strong>wonen</strong> met zorg. Dezekoppel<strong>in</strong>g is op dit moment wel gerealiseerd bij WenS. Maar het koppelen van beide visies is niet voldoende, erdient namelijk gezamenlijk vanuit deze visie gewerkt te worden om WenS naar buiten toe meer een eenheid telaten zijn. Inlev<strong>in</strong>gsvermogen <strong>in</strong> de andere partij is van groot belang om een gezamenlijke afstemm<strong>in</strong>g tebereiken. WEL dient uit te bl<strong>in</strong>ken <strong>in</strong> het beschikbaar stellen van de juiste won<strong>in</strong>gen voor de juiste doelgroep.Ook dient men ervoor te zorgen dat de zorgbehoevende met het juiste zorgzwaarte pakket <strong>in</strong> een geschiktewon<strong>in</strong>g komt. <strong>Surplus</strong> dient op haar beurt uit te bl<strong>in</strong>ken <strong>in</strong> het zo <strong>in</strong>richten van de zorg- en welzijnsstructuur datvoor al deze won<strong>in</strong>gen de geschikte zorg geleverd kan worden. Het competitieve voordeel is de samenwerk<strong>in</strong>gWenS, hierdoor heeft organisatie namelijk de kans om uit te bl<strong>in</strong>ken <strong>in</strong> zorg, <strong>wonen</strong> en welzijn. Alle factorenbekeken is er de volgende verander<strong>in</strong>g gewenst: zie figuur 25.Sleutelvaardighedenmatrix WenSGebieden Huidige situatie Nieuwe situatieStrategieWenS geen duidelijke strategie watbetreft <strong>wonen</strong> met zorgGezamenlijke strategie waar<strong>in</strong> devraaggerichte benader<strong>in</strong>g van demarkt naar voren komtStructuurSystemenGezamenlijke structuur isonduidelijk; rolverdel<strong>in</strong>g,regievoerder etc.Besluiten en overlegstructurenvooral op beleidsniveau/ veelverspreide <strong>in</strong>formatieEen <strong>in</strong>terne en externe duidelijkestructuurMedewerkers en bewoners uit dewijk bij overleg betrekken/geïntegreerd <strong>in</strong>formatiesysteemStaff Aanbodgericht VraaggerichtStyle Beheersend en <strong>in</strong>tern gericht Flexibel en extern gerichtShared Values Verschillende bedrijfsculturen Meer geïntegreerde bedrijfscultuurProducten/diensten Sturend FaciliterendTechnologie Laagtechnisch Hoogtechnisch(Figuur 25: sleutelvaardighedenmatrix WenS)58


ADVIESAan de hand van de voorgaande <strong>in</strong>formatie <strong>in</strong> dit hoofdstuk wordt hier onze voorkeursoploss<strong>in</strong>g/ adviesgegeven. Dit advies is gebaseerd op vraag en aanbod van <strong>wonen</strong> met zorg voor senioren <strong>in</strong> <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong> en geeftricht<strong>in</strong>g aan de vastgoedstrategie van WenS, zodat <strong>in</strong> de toekomst adequater <strong>in</strong>gespeeld kan worden op deklantbehoeften van de doelgroep.Volgens ons is er geen algemene oploss<strong>in</strong>gsricht<strong>in</strong>g te benoemen, maar is een samenspel nodig van dezeoploss<strong>in</strong>gen om tot een goed resultaat te komen. Dit beg<strong>in</strong>t bij de aanstur<strong>in</strong>g en beheers<strong>in</strong>g vanzorgbehoevenden en zorgvastgoed <strong>in</strong> <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong>. Dit door het labelen van bestaande won<strong>in</strong>gen. Doorwon<strong>in</strong>gen te classificeren en <strong>in</strong> te delen naar de mogelijkheid tot zorg en welzijn creëert WenS een duidelijkoverzicht van de huidige voorraad en kan vanuit deze <strong>in</strong>formatie de klant aangestuurd worden naar eengeschikte won<strong>in</strong>g en passend zorgpakket. Deze vorm van werken verm<strong>in</strong>dert uite<strong>in</strong>delijk het “scheef <strong>wonen</strong>” <strong>in</strong>de gemeente. Omdat nieuwbouw <strong>in</strong> veel gevallen niet aan de orde is, is het aan WenS om de huidige voorraadaan te passen aan de toekomstige vraag. Het advies wat betreft aanpass<strong>in</strong>g van de huidige voorraad wordtbesproken aan de hand van de drie woonvormen:BESCHERMD WONENTen eerste is het van belang dat WenS de overgang naar een verpleeghuisplaats zo lang mogelijk tracht uit testellen. Door het realiseren van een gedegen welzijn- en zorg<strong>in</strong>frastructuur (met behulp van Wmo-middelen),het bieden van ondersteun<strong>in</strong>g en begeleid<strong>in</strong>g van de verzorgende partner en het aanpassen van de won<strong>in</strong>g.Vervolgens wordt geadviseerd de zorgzwaartepakketten 5 en 6 te extramuraliseren. Niet alleen voor mensenmet een verzorgende partner, maar ook voor alleenstaanden. Een advies is om deze laatste groep extramuraalte laten <strong>wonen</strong> <strong>in</strong> de vrijgekomen verzorg<strong>in</strong>gshuisplaatsen. De klant behoudt natuurlijk altijd zelf de keuze omextramuraal te gaan <strong>wonen</strong> of niet. Dit rapport gaat er vanuit dat men dit wil en kan. De zorg<strong>in</strong>frastructuur ishier namelijk al aanwezig. Voor de zwaardere ZZP’s zal <strong>in</strong>tramuraal <strong>wonen</strong> altijd de oploss<strong>in</strong>g zijn. Het tekortvan 22 plaatsen kan opgelost worden door de 24 vrijkomende plaatsen <strong>in</strong> complex San Fransesco hierbeschikbaar voor te stellen.VERZORGD WONENOm tegemoet te komen aan de vraag naar verzorgd <strong>wonen</strong> is het advies aan WenS om naast de 70 vrijgekomenverzorg<strong>in</strong>gshuisplaatsen <strong>in</strong> complex Kloostergaard, die vrijkomen door het aanbod van verzorgd <strong>wonen</strong> en dewens van de klant om extramuraal te <strong>wonen</strong>, ook een aantal reguliere complexen <strong>in</strong> te richten tot verzorgd<strong>wonen</strong>. Dit door <strong>in</strong> de gemeenschappelijke ruimtes een zorgsteunpunt te creëren. De volgende complexen,weergegeven <strong>in</strong> figuur 26, zijn het meest geschikt hiervoor gezien de nabije ligg<strong>in</strong>g tot welzijnsfaciliteiten en demate van vergrijz<strong>in</strong>g <strong>in</strong> de wijk.Wijk Complex Straat AantalWoonservicegebiedappartementenCentrum Oost Flat Oderkerkpark Oderkerkpark 27 Zuid-oostCentrum West Schapenweide Roosendaalseweg 33 ZuidCentrum West Schapenweide Dreef 15 ZuidBaai Rozengaard Korte Brugstraat 27 WestBanakkers Wachter Valpoort 27 ZuidSanderbanken Wissel Wissel 32 West(Figuur 26: advies aanpasbare complexen)59


Voor de overige opgave biedt het <strong>in</strong>richten vanwoonservicegebieden, het aanstellen van wijkteams endomotica de oploss<strong>in</strong>g. Er is voor deze complexen gekozenomdat zo <strong>in</strong> elk woonservicegebied verzorgd <strong>wonen</strong> wordtgecreëerd. In het woonservicegebied noordoost bev<strong>in</strong>dt zich aleen complex met verzorgd <strong>wonen</strong>. De complexen <strong>in</strong> de wijkenCentrum Oost, Centrum West en Banakkers hebben eenoptimale ligg<strong>in</strong>g ten opzichte van faciliteiten betreffende zorgen welzijn. In complex de Rozengaard <strong>in</strong> de Baai is er sprake vanveel domotica en er bev<strong>in</strong>den zich twee gemeenschappelijkeruimtes. Eén hiervan kan dus <strong>in</strong>gericht worden alszorgsteunpunt. Ten slotte wordt geadviseerd een zorgsteunpuntte creëren <strong>in</strong> het complex de Wissel <strong>in</strong> de wijk Sanderbanken.Deze wijk heeft nagenoeg geen faciliteiten, maar het idee is dathet wijkteam de Wissel als thuisbasis heeft. Dewelzijns<strong>in</strong>frastructuur aanpassen is een logisch gevolg hierop.GESCHIKT WONENOm <strong>in</strong> de vraag naar geschikt <strong>wonen</strong> te voorzien wordt geadviseerd de wijk het Hooghuis aantrekkelijker temaken door een goede welzijn – en zorg<strong>in</strong>frastructuur te realiseren <strong>in</strong> de wijk. Hier bev<strong>in</strong>dt zich namelijk eengroot aanbod en we<strong>in</strong>ig vraag. Hierbij zal de aantrekkelijkheid van een deel de wijk nog verbeterd moetenworden door voorzien<strong>in</strong>gen te creëren en/of voorzien<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> andere wijken beter bereikbaar te maken doormiddel van bijvoorbeeld openbaar vervoer. Daarnaast is het zaak het imago te verbeteren en het aanzicht vande wijk aantrekkelijker te maken. Verder is het aan WenS om samen met de gemeente de senioren <strong>in</strong> <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong> te stimuleren tot het aanpassen van de eigen won<strong>in</strong>g. Om dit aantrekkelijk te maken dient de gemeentede bekendheid van hulp van Wmo-middelen te vergroten. Daarnaast dienen WenS en de gemeente meer <strong>in</strong> tespelen op de eigen kracht van de klant, zodat de Wmo-middelen beschikbaar komen voor mensen die het echtnodig hebben. Hiervoor is het aanscherpen van het Wmo-beleid <strong>in</strong> samenspraak met alle betrokken partijenvan belang. Ten slotte dient WenS bij nieuwbouw flexibel te gaan bouwen. Door levensloopbestendigewon<strong>in</strong>gen te realiseren verm<strong>in</strong>dert de opgave <strong>in</strong> de toekomst.Ten slotte vormen de aanbevel<strong>in</strong>gen en de factoren <strong>in</strong> het 7S model de basis om dit alles een kans van slagente geven. Geadviseerd wordt dus om deze <strong>in</strong>terne en externe zaken, die hier<strong>in</strong> vernoemd worden, als prioriteitte stellen en hier mee aan het werk te gaan (zie bijlage XVII). De aspecten <strong>in</strong> het 7S model geven een beeld vanwaar de organisatie qua <strong>in</strong>richt<strong>in</strong>g en aanstur<strong>in</strong>g aan moet voldoen om optimaal <strong>in</strong> te spelen op deveranderende markt. Vervolgens dient hier door WenS zelf een strategie op aangemeten te worden. Door eenstrategie op te stellen, afspraken en concrete doelstell<strong>in</strong>gen te formuleren en overeenstemm<strong>in</strong>g te bereikenmet betrokken partijen, wordt de basis gevormd waar vanuit de markt <strong>wonen</strong> met zorg en welzijn op eengestructureerde en geïntegreerde wijze benaderd kan worden.60


CONCLUSIES EN AANBEVELINGENCONCLUSIESTot en met het jaar 2030 stijgt de vraag naar zorg <strong>in</strong> <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong> fl<strong>in</strong>k. Voornamelijk door de dubbele vergrijz<strong>in</strong>g,aangezien personen meer gebreken vertonen naarmate de leeftijd stijgt. Het aantal vijfenzestigplussers stijgttot en met 2030 namelijk met 67%. De vraag naar zelfstandige woonvormen, zoals geschikt en verzorgd <strong>wonen</strong>neemt toe aan de hand van de extramuraliser<strong>in</strong>g. Het grotere aandeel dementerenden <strong>in</strong> de samenlev<strong>in</strong>g zorgtvoor een extra vraag naar beschermd <strong>wonen</strong>. De vraag naar verzorg<strong>in</strong>gshuiszorg neemt daarentegen af, omdatde aantrekkelijkheid van <strong>in</strong>tramuraal <strong>wonen</strong> daalt.Voor deze personen met een zorgvraag dient ook passende huisvest<strong>in</strong>g beschikbaar te zijn, vandaar dat hethuidige vastgoed per wijk <strong>in</strong> kaart is gebracht. Hieruit blijkt dat onvoldoende plaatsen en won<strong>in</strong>gen beschikbaarzijn om te voldoen aan de vraag tot 2030. Dit levert dus de komende jaren een tekort op. Daarnaast vormt deverzorg<strong>in</strong>gshuiscapaciteit hier een uitzonder<strong>in</strong>g op, deze laat een overschot zien.Het tekort aan vastgoed en de stijgende vraag naar extramuraal <strong>wonen</strong> vraagt nu en <strong>in</strong> de toekomst meer vande omgev<strong>in</strong>g en van de beschikbare welzijnsdiensten. De arbeidsmarkt staat onder druk, waardoor anderevormen van zorg en aandacht belicht dienen te worden, om de zorg werkbaar en betaalbaar te houden.Genoeg wijkvoorzien<strong>in</strong>gen en diensten zijn <strong>in</strong> de wijken aanwezig of <strong>in</strong> ontwikkel<strong>in</strong>g om de komende jaren dezorgbehoevenden te voorzien <strong>in</strong> welzijn en een prettige woonomgev<strong>in</strong>g voor de senior <strong>in</strong> <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong>.AANBEVELINGENAan de hand van het voorgaande onderzoek zijn als volgt een aantal aanbevel<strong>in</strong>gen opgesteld gericht aan debetrokken partijen om de samenwerk<strong>in</strong>g goed te laten verlopen en om het uite<strong>in</strong>delijke doel te bereiken.Integraal beleid van <strong>in</strong>formatie b<strong>in</strong>nen WEL/gemeente/surplus;Hanteer zowel <strong>in</strong>tern als extern gericht dezelfde <strong>in</strong>formatie. Gedurende het afstudeeronderzoek isnaar voren gekomen dat medewerkers en partijen andere basis<strong>in</strong>formatie hanteren met betrekk<strong>in</strong>gtot het aanwezig vastgoed en de toekomstige vraag. Dit leidt natuurlijk tot onduidelijkheden enonnodige verloren tijd om gegevens op elkaar af te stemmen. Dus maak afspraken welke <strong>in</strong>formatiede juiste is en stel deze gegevens beschikbaar aan alle partijen. Pas de gegevens ook regelmatig aanom deze recent te houden.Een visie: redeneer vanuit gezamenlijk belang;Iedere partij bekijkt de uitdag<strong>in</strong>g vanuit een ander oogpunt. <strong>Surplus</strong> redeneert vanuit het zorgaspecten wil zoveel mogelijk het eigen belang behartigen, voor WEL geldt dit vanuit de vastgoed kant.Doordat de aanstur<strong>in</strong>g voor deze opdracht vanuit beide partijen plaats vond, was het lastig de juistemiddenweg te kiezen tussen beide belangen. Medewerkers <strong>in</strong> beide organisatie richten zich nog nietop het totale concept van <strong>wonen</strong>, welzijn en zorg, maar redeneren uit eigen vakgebied en belang.Vandaar ook de aanbevel<strong>in</strong>g aan zowel WEL als <strong>Surplus</strong>, om <strong>in</strong>lev<strong>in</strong>gsvermogen te tonen <strong>in</strong> de anderepartij. Weeg daarnaast <strong>in</strong>dividuele belangen af en redeneer vanuit een gezamenlijk belang omdoelstell<strong>in</strong>g op te stellen en afspraken te maken.61


Verlies het doel, voldoen aan de klantwens, niet uit het oog;WenS is opgericht om <strong>wonen</strong>, zorg en welzijn zo met elkaar te comb<strong>in</strong>eren om uite<strong>in</strong>delijk zo goedmogelijk te voldoen aan de wensen van de klant. Bij het streven naar dit resultaat komen veleknelpunten aan het licht, zoals f<strong>in</strong>ancier<strong>in</strong>g. Voor iedere organisatie is dit een gevoelig punt ofwel eenbelangrijke doorslaggevende factor. Laat altijd de klantwens de zwaarstwegende factor zijn om eenbesliss<strong>in</strong>g te nemen, natuurlijk wel b<strong>in</strong>nen de mogelijkheden die de organisatie heeft. <strong>Surplus</strong> gaat zichonderscheiden van de concurrent door <strong>in</strong>dividuele passende zorg, WEL is <strong>in</strong> het leven geroepen ompassende huisvest<strong>in</strong>g te leveren aan de zwakkere doelgroepen. Dus uite<strong>in</strong>delijk is het noodzakelijk eneen streven om zo goed mogelijk aan de klantwens te voldoen.Samenwerk<strong>in</strong>g tussen zorgverlenende organisaties <strong>in</strong> <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong>;Op dit moment verleent Avoord zorg en <strong>wonen</strong> <strong>in</strong>tramurale zorg <strong>in</strong> <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong>. WEL verhuurt decomplexen aan deze zorgorganisatie. Door de extramuraliser<strong>in</strong>g gaan <strong>Surplus</strong> en anderezorgverlenende organisaties een steeds grotere rol spelen op extramuraal gebied. Uit deoploss<strong>in</strong>gsricht<strong>in</strong>gen blijkt dat een deel van de <strong>in</strong>tramurale capaciteit overgaat op extramuraal <strong>wonen</strong>.Door de keuzevrijheid van klanten komen <strong>in</strong> de toekomst waarschijnlijk meerdere zorgorganisaties <strong>in</strong>een complex te werken. De competitieve strijd tussen de organisaties mag de kwaliteit van de zorgniet beïnvloeden of de keuzevrijheid belemmeren. WEL dient dus goed na te gaan hoe desamenwerk<strong>in</strong>g met Avoord zorg en <strong>wonen</strong> te comb<strong>in</strong>eren met <strong>Surplus</strong>.Niet afwachten, maar aanpakken;De besluiten van de overheid voor nu en <strong>in</strong> de toekomst die van <strong>in</strong>vloed zijn op <strong>wonen</strong> met zorg zijnerg onzeker. Uite<strong>in</strong>delijk voert de overheid het scheiden van <strong>wonen</strong> met zorg door, wanneer dit plaatsgaat v<strong>in</strong>den is nog niet exact vastgelegd. Afwachten op de <strong>in</strong>voer<strong>in</strong>g van de regelgev<strong>in</strong>g door deoverheid is voor WenS niet aan te raden. De vergrijz<strong>in</strong>g zet zich op korte termijn door, het gevaarbestaat dat als het uite<strong>in</strong>delijk zover is, men te laat is om de vraag nog op te vangen. Dus start met hetmaken van plannen en onderneem actie om alvast goed voorbereid te zijn op de toekomst.Gemeente als regievoerder;Een complexe werkomgev<strong>in</strong>g vraagt om een partij die het totale overzicht behoudt. De gemeente ishier als overkoepelende organisatie het meest geschikt voor. Zij zorgt er voor dat alle acties enplannen van de andere partijen op elkaar afgestemd zijn en behoudt hiermee de beheers<strong>in</strong>g encontrole wat betreft <strong>wonen</strong> met zorg <strong>in</strong> <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong>. WenS kan hierbij niet gezien worden als een deelvan de gemeente. Vandaar dat de gemeente alleen op tactisch niveau de regievoerende rol heeft.Strategie agendapunt nummer een;Een gedegen strategie is voor alle organisaties een cruciale factor. Het is dus aan WenS om deze danook zo snel mogelijk op te stellen. Vanuit deze strategie komen concrete doelstell<strong>in</strong>gen en afsprakennaar voren. Met deze doelstell<strong>in</strong>gen als basis kunnen afspraken gemaakt worden met de betrokkenpartijen. Dit rapport zal aan alle betrokken partijen voorgelegd moeten worden om tot een consensuste komen over de uitgangspunten.Duidelijke structuur, zowel <strong>in</strong>tern als extern;Een duidelijke structuur aanbrengen <strong>in</strong> de organisatie en tussen de verschillende betrokken partijenschept helderheid en vertrouwen voor de klant. Raadzaam is dus dat er een centraal punt wordtgerealiseerd waar de klant terecht kan voor <strong>wonen</strong>, zorg en welzijn. Zo hoeft deze klant niet voor<strong>wonen</strong> naar WEL te gaan, voor zorg naar <strong>Surplus</strong>, etc. Ook een <strong>in</strong>terne structuur biedt rust enduidelijkheid. Zo weet iedereen bij wie hij of zij moet zijn voor welk onderwerp.62


Zorg voor een breed klankbord;Om een zo helder mogelijk beeld te krijgen van de stand van zaken is het raadzaam om bijvergader<strong>in</strong>gen niet alleen de managers te betrekken uit het hogere hiërarchische niveau van deorganisatie. Het is juist effectief om mensen uit het werkveld hierbij te betrekken. Op de werkvloerworden de meeste constater<strong>in</strong>gen gedaan over wat er goed en fout gaat. Een wijkzuster zou eengeschikte kandidaat hier voor zijn. Daarnaast is het een goede optie om buitenstaanders hiervoor uitte nodigen. Zo kan een “ouderenvertegenwoordiger” aangeven wat het perspectief is van de klant.Huismeester voor zorgwon<strong>in</strong>gen;Om de kwaliteit van zorg en <strong>wonen</strong> te waarborgen is het raadzaam een huismeester aan te stellen dieop het gebied van zorg en <strong>wonen</strong> enige expertise bezit. In een optimale situatie wordt hier ook dewelzijnsfactor bij betrokken. Calamiteiten kunnen zo voorspoedig worden voorzien en deze persoon isvervolgens een uitstekende <strong>in</strong>formatiebron voor vergader<strong>in</strong>gen.Van aanbodgericht naar vraaggericht;Deze omslag <strong>in</strong> denken dient de organisatie te stimuleren. De houd<strong>in</strong>g van medewerkers verandertalleen met <strong>in</strong>tensieve begeleid<strong>in</strong>g en eventueel tra<strong>in</strong><strong>in</strong>g. Hier moet de organisatie dus <strong>in</strong> voorzien.Faciliterende rol bij producten en diensten;De klant houdt graag de regie <strong>in</strong> eigen hand. Vandaar dat bij bijvoorbeeld een gemeenschappelijkeruimte de organisatie alleen moet faciliteren en niet regisseren. Zo geeft de bewoner zelf een <strong>in</strong>vull<strong>in</strong>gaan de ruimte en organiseert deze zelf activiteiten. Dit bevordert de betrokkenheid van de bewoner,zorgt voor een dagbested<strong>in</strong>g en versterkt de sociale controle.Herzien langdurige huurovereenkomsten Avoord;Het herzien van de langdurige huurovereenkomsten van WEL met Avoord is gewenst om hierbij na tegaan of men mogelijk <strong>in</strong> de nieuwe huurvoorwaarden het scheiden van <strong>wonen</strong> en zorg en de <strong>in</strong>tegraletarieven (NHC) kan verwerken.Inzet Loket Elz;Het loket Elz gesitueerd <strong>in</strong> het stadskantoor van de Gemeente <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong> wordt op dit moment nietoptimaal benut. Andere vormgev<strong>in</strong>g is gewenst, aangezien het aan een adviserende rol metbetrekk<strong>in</strong>g tot het totale pakket aan <strong>wonen</strong>, welzijn en zorg ontbreekt. Daarnaast kan denaamsbekendheid, toegankelijkheid en locatie verbeterd worden. De associatie met <strong>wonen</strong>, welzijn enzorg dient vergroot te worden.63


NAWOORDMet een tevreden gevoel sluiten wij dit afstudeerrapport af. Dankzij de goede begeleid<strong>in</strong>g, ondersteun<strong>in</strong>g,feedback en de mogelijkheid tot persoonlijke ontwikkel<strong>in</strong>g is dit afstuderen een belangrijk leermoment. Wijkijken terug op een leuke maar vooral leerzame periode waar<strong>in</strong> we ons hebben kunnen profileren als eenprofessioneel beroepsbeoefenaar. Gedurende het proces zijn een aantal voortgangspresentaties gehouden omdraagvlak bij de betrokken partijen te creëren en te discussiëren over de verzamelde <strong>in</strong>formatie. Veelal leiddepositieve reacties en kritische feedback ter verbeter<strong>in</strong>g van het rapport. Gedurende het proces is het project al<strong>in</strong> gebruik genomen door de gemeente <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong>. Tijdens een vergader<strong>in</strong>g over de Woonvisie <strong>in</strong> <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong> ishierover al toelicht<strong>in</strong>g door ons verstrekt aan een gemêleerd gezelschap, waar onder andere de Rabobank, deouderenraad en een particuliere verhuurder onderdeel van uit maakten. De samenwerk<strong>in</strong>g met zowel WEL als<strong>Surplus</strong> vroeg om een onafhankelijke houd<strong>in</strong>g, aangezien beide partijen veelal uit eigen belang redeneren. Hetkomen tot juiste gegevens waar alle partijen eensgez<strong>in</strong>d over waren was soms lastig. Vooral het kwantitatieveonderzoek nam veel tijd <strong>in</strong> beslag. Uite<strong>in</strong>delijk hebben alle partijen <strong>in</strong>gestemd met onze bev<strong>in</strong>d<strong>in</strong>gen. Tenslotte gaat ons dankwoord nog uit naar Kees Kon<strong>in</strong>gs en Peter Boekelman voor hun kritische kijk en feedbackop het rapport.64


65BRONNENLIJSTWEBSITEShttp://www.aedesnet.nl/b<strong>in</strong>aries/webw<strong>in</strong>kel/2011/12/2011-12-15-compact-52-slim-<strong>wonen</strong>--welzijnen-zorg.pdfhttp://www.aedesnet.nl/b<strong>in</strong>aries/webw<strong>in</strong>kel/2009/09/2009-12-11-won<strong>in</strong>gcorporaties-partners-<strong>in</strong>het-<strong>wonen</strong>.pdfhttp://www.cfv.nl/media_dirs/5679/media_files_data/sectorbeeld_realisaties_wcp_2011.pdfhttp://www.aedesnet.nl/b<strong>in</strong>aries/downloads/2009/06/20090626-waarde-won<strong>in</strong>gcorporatie.pdfhttp://www.aedesnet.nl/b<strong>in</strong>aries/webw<strong>in</strong>kel/2009/09/2009-12-11-won<strong>in</strong>gcorporaties-partners-<strong>in</strong>het-<strong>wonen</strong>.pdfhttp://www.won<strong>in</strong>gsticht<strong>in</strong>gvoerendaal.nl/uploads/_media/_293_08_Voerendaal(LR)%20def%20kle<strong>in</strong>.pdfhttp://www.kei-centrum.nl/view.cfm?page_id=1901&item_type=documentatie&item_id=2022http://www.bouwstenenvoorsociaal.nl/fileswijkplaats/KeesKon<strong>in</strong>gs_scriptie.pdfhttp://www.won<strong>in</strong>gnet.<strong>in</strong>fo/sitecore/Content/Won<strong>in</strong>gNet_<strong>in</strong>fo/Library/Medewerkers/~/media/E9DEEB3CE67744369C71ED3929BC68AE.ashxhttp://www.rabobank.nl/images/dienstverlen<strong>in</strong>g_won<strong>in</strong>gcorporaties_2936121.pdf?ra_resize=yes&ra_width=800&ra_height=600&ra_toolbar=yes&ra_locationbar=yeshttp://www.abnamro.nl/nl/zakelijk/sectoren/won<strong>in</strong>gcorporaties/<strong>in</strong>troductie.htmlhttp://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/algemene-wet-bijzondere-ziektekosten-awbzhttp://nl.wikipedia.org/wiki/Extramuraliser<strong>in</strong>ghttp://www.nza.nl/regelgev<strong>in</strong>g/http://www.surplusgroep.nl/smart<strong>in</strong>stant3.net?id=HOMEhttp://wmokantoor.blogspot.com/2012/04/val-kab<strong>in</strong>et-en-de-gevolgen-voor-de-wmo.htmlhttp://www.kcwz.nl/dossiers/scheiden<strong>wonen</strong>enzorg/val_kab<strong>in</strong>et_ruttehttp://www.fontis.nl/extramuraliser<strong>in</strong>g_619.htmlhttp://www.btsg.nl/<strong>in</strong>fobullet<strong>in</strong>/extravzh.htmlhttp://www.kcwz.nl/actueel/specials/scheiden_<strong>wonen</strong>_zorghttp://www.decentralisatiebegeleid<strong>in</strong>g.nl/zorgaanbieders.htmlhttp://www.zorgvisie.nl/Huisvest<strong>in</strong>g/11534/Scheiden-<strong>wonen</strong>-en-zorg-<strong>in</strong>-2014.htmhttp://www.vtw.nl/files/media/bzk_en_wwi/2011_Rigo_Onrendabele-nieuwbouw-sociale-huur1.pdfhttp://www.dubois.nl/Static/Documents/UserUpload/artikelen/Waarder<strong>in</strong>g%20zorgvastgoed.pdfhttp://www.aedesnet.nl/b<strong>in</strong>aries/webw<strong>in</strong>kel/2011/12/2011-12-15-compact-52-slim-<strong>wonen</strong>--welzijnen-zorg.pdfhttp://www.aedesnet.nl/b<strong>in</strong>aries/webw<strong>in</strong>kel/2009/09/2009-12-11-won<strong>in</strong>gcorporaties-partners-<strong>in</strong>het-<strong>wonen</strong>.pdfhttp://www.cfv.nl/media_dirs/5679/media_files_data/sectorbeeld_realisaties_wcp_2011.pdfhttp://www.aedesnet.nl/b<strong>in</strong>aries/downloads/2009/06/20090626-waarde-won<strong>in</strong>gcorporatie.pdfhttp://www.aedesnet.nl/b<strong>in</strong>aries/webw<strong>in</strong>kel/2009/09/2009-12-11-won<strong>in</strong>gcorporaties-partners-<strong>in</strong>het-<strong>wonen</strong>.pdfhttp://www.won<strong>in</strong>gsticht<strong>in</strong>gvoerendaal.nl/uploads/_media/_293_08_Voerendaal(LR)%20def%20kle<strong>in</strong>.pdfhttp://www.kei-centrum.nl/view.cfm?page_id=1901&item_type=documentatie&item_id=2022http://www.bouwstenenvoorsociaal.nl/fileswijkplaats/KeesKon<strong>in</strong>gs_scriptie.pdf


http://www.won<strong>in</strong>gnet.<strong>in</strong>fo/sitecore/Content/Won<strong>in</strong>gNet_<strong>in</strong>fo/Library/Medewerkers/~/media/E9DEEB3CE67744369C71ED3929BC68AE.ashxhttp://www.rabobank.nl/images/dienstverlen<strong>in</strong>g_won<strong>in</strong>gcorporaties_2936121.pdf?ra_resize=yes&ra_width=800&ra_height=600&ra_toolbar=yes&ra_locationbar=yeshttp://www.abnamro.nl/nl/zakelijk/sectoren/won<strong>in</strong>gcorporaties/<strong>in</strong>troductie.htmlhttp://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/algemene-wet-bijzondere-ziektekosten-awbzhttp://nl.wikipedia.org/wiki/Extramuraliser<strong>in</strong>ghttp://www.nza.nl/regelgev<strong>in</strong>g/http://www.surplusgroep.nl/smart<strong>in</strong>stant3.net?id=HOMEhttp://www.brabant.nl/dossiers/dossiers-op-thema/bouwen-en-<strong>wonen</strong>/feiten-en-cijfers<strong>wonen</strong>/bevolk<strong>in</strong>gsprognose-2011.aspxhttp://www.aag.nl/nieuws/scheiden-van-<strong>wonen</strong>-en-zorg-1-.aspxhttp://www.gertjanschop.com/organisatieanalyse/3_2_5__organisatietypen.htmlhttp://www.giraffeview.com/artikelen/artikelen-1/<strong>in</strong>dex.htmlRAPPORTEN/PUBLICATIES CIZ; Feiten en cijfers over aanspraak op de AWBZ, Leeftijd en grondslag voor de <strong>in</strong>dicatie, versie 2.0,april 2011 CIZ; Beleidsmonitor, Tweede halfjaar 2010 PowerPo<strong>in</strong>t: Scheiden van <strong>wonen</strong> en zorg (SWZ) , Technische Brief<strong>in</strong>g, Tweede Kamer, 7 maart 2012Achmea en Agis Zorgkantoren; AWBZ zorg<strong>in</strong>koopbeleid 2012, Amersfoort en Zwolle, woensdag 1 juni2011 ABN AMRO; visie op onderwijs, zorg en won<strong>in</strong>gcorporaties; Sectorupdate 2011 Centraal Fonds Volkshuisvest<strong>in</strong>g; Corporatie <strong>in</strong> Perspectief, Toelicht<strong>in</strong>g CFV 2010 Gemeente <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong>; <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong> doet het gewoon, Toekomstvisie <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong> ‘conceptversie’, 9februari 2012CPB; Trends <strong>in</strong> gezondheid en zorg, Policy Brief, Albert van der Horst, Frank van Erp, Jasper de Jong,2011/11 CPB; CPB document, Economische verkenn<strong>in</strong>g 2011-2015, No 203, Maart 2010, ISBN 978-90-5833-445-9 Alzheimer Nederland; Cijfers en feiten over dementie, 2-11-2011 VNG/Aedes; Handreik<strong>in</strong>g, Geschikt <strong>wonen</strong> -het aanpassen nú aanpakken, 2010-036M<strong>in</strong>isterie van VWS; Zorg met verblijf >> <strong>wonen</strong> met zorg, f<strong>in</strong>anciële en overige gevolgen voor burgers,zorg<strong>in</strong>stell<strong>in</strong>gen, corporaties en andere <strong>in</strong>vesteerders en overheden, Rob de Wildt, Jeroen Neele,oktober 2008 M<strong>in</strong>isterie van VWS; Gezamenlijke Agenda Arbeidsmarkt Zorg vastgesteld op 3 juni 2010ABF Research; Monitor Investeren voor de Toekomst 2009, Uitgevoerd <strong>in</strong> opdracht van BZK / WWI,Jaap van Galen, Judith Willems, April 2011 | r2010-0008JWMilieu en Natuur Planbureau (MNP-RIVM), ABF Research, Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS),Centraal Planbureau (CPB), Ruimtelijk Planbureau (RPB), Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP);Scenario’s voor huishoudensontwikkel<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> Nederland, Maart 2005Nza; Beleidsregel CA-300-496, Tarieven normatieve huisvest<strong>in</strong>gscomponent (NHC) bestaandezorgaanbieders, Bijlage 4 bij circulaire Care/AWBZ/11/12cDirectie Zorgmarkten Care; Beleidsregels <strong>in</strong>voer<strong>in</strong>g normatieve huisvest<strong>in</strong>gscomponent (NHC) AWBZ2012, Care/AWBZ/11/12c11D0027544, 26 juli 2011 Controllersjournaal; Verslaggev<strong>in</strong>g Waarder<strong>in</strong>g zorgvastgoed, nummer 2, februari 201266


Actis; Aandacht loont, achtergrondrapportage, Benchmark <strong>in</strong> de zorg 2011, <strong>in</strong> samenwerk<strong>in</strong>g met PwC,Publicatienummer 11.022, Datum: 7 oktober 2011De ideeën van Robert E. Qu<strong>in</strong>n over leiderschap; Ma<strong>in</strong>press BV, Auteur & presentator: Ben Tiggelaar <strong>Surplus</strong>; Jaardocument <strong>Surplus</strong> 2010, Maatschappelijk verslag, 31 mei 2011<strong>Surplus</strong>; catalogus, Eigenaar: Raad van Bestuur, drs. E.A.A. van Mansum, Auteurs: Cecile Dierick,Marlies van G<strong>in</strong>neken, Jacques Uitterhoeve en Ron Verl<strong>in</strong>d, Vaststell<strong>in</strong>gsdatum:aug. 2011,Evaluatiedatum: dec. 2011Scheiden van <strong>wonen</strong> en zorg; Scriptie Leergang Strategisch Management <strong>in</strong> de gezondheidszorg SMOG– 9, Henk van de Rijke, Peter Weda, Paul Zegveld, Mei 2002College voor zorgverzeker<strong>in</strong>gen; Scheiden <strong>wonen</strong> en zorg <strong>in</strong> de AWBZ, drs. A.H. Verbeek en mw. drs.T.J. Du<strong>in</strong>e, Volgnummer 23072023, Op 26 februari 2004 uitgebracht aan de staatssecretaris vanVolksgezondheid, Welzijn en SportVNG; De toekomst van de Wmo, VNG-visie op de toekomst van de Wmo <strong>in</strong> relatie tot de AWBZ,200/04-058Samenwerken bij buurtverbeter<strong>in</strong>g; de Wmo als impuls; Astrid Huygen, Erik van Mariss<strong>in</strong>g en Freek deMeere, september 2009VCP; een <strong>in</strong>itiatief van CG-Raad en Platform VG, De Wet maatschappelijke ondersteun<strong>in</strong>g eenvoudigverteld, met de wmo doet iedereen gewoon mee, 2011 Gemeente Waalwijk; Investeren <strong>in</strong> meedoen, jaarprogramma Wmo 2012Zorgzwaartepakketten: een algemene leidraad; Werkdocument van gezamenlijke cliëntenorganisaties,Redactie: Jan Coolen & Marthijn Laterveer, Versie 2.0, Utrecht, februari 2010Op eigen kracht: Wmo beleidsplan 2012-2015 gemeente <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong>Rapport Scheiden van <strong>wonen</strong> en zorg; Strategisch Management <strong>in</strong> de gezondheidszorg; door Henk vande Rijke, Peter Weda en Paul Zegveld; Mei 2002. De bevolk<strong>in</strong>gs- en won<strong>in</strong>gbehoefteprognose Noord-Brabant actualiser<strong>in</strong>g 2011, Januari 2012 Demografie van de vergrijz<strong>in</strong>g, CBS Rapportage 2e kwartaal 2011, 2011-07-12CIZ; Aanspraak op AWBZ-zorg, CIZ-rapportage over aantallen geïndiceerde functies, ZZP’s enzorgomvang, gemeente <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong>, 1 juli 2011 ABF Research; Fortuna 2009, Prognose Wonen met Zorg, Gemeente <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong>, 20 augustus 2009,Jaap van GalenZorgkantoor/CZ; Marktanalyse 2012 , Afdel<strong>in</strong>g: Verpleg<strong>in</strong>g en Verzorg<strong>in</strong>g, Regio: West-Brabant,Versie: def<strong>in</strong>itief, Versiedatum: 1 maart 2012Conceptrapportage College voor Zorgverzeker<strong>in</strong>gen; Signalement zorg en <strong>wonen</strong>, aan Staatssecretarisvan VWS, Volgnummer 2011079948, drs. A.M. Hopman Bijlage concept Woonvisie gemeente <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong>; wijkbeschrijv<strong>in</strong>gen <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong>, april 2007 Rapportage VROM; Senioren op de won<strong>in</strong>gmarkt, 2010-04-01 SAW Digitale Content; Rapport SAW DC 56 Organisatorische taken, 9-3-2010Boek: Organiseren & Managen; Het 7S-model toegepast, Aldert Doelen en André Weber, NoordhoffUitgevers, 2e druk, 2010, EAN: 9789001775551M<strong>in</strong>isterie van VWS, DVVO; Scenario’s verzorg<strong>in</strong>gshuizen, werkdocument, Rob de Wildt, Jeroen Neele,mei 2003Goed <strong>wonen</strong> <strong>in</strong> de toekomst, april 2010, Trees Flapper, Wilma de VriesPrimos cijfers, maart 2011, Huishoudensamenstell<strong>in</strong>g en bevolk<strong>in</strong>g, Woonsticht<strong>in</strong>g <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong>Zorgen voor Zorg, ram<strong>in</strong>gen van de vraag naar personeel <strong>in</strong> verpleg<strong>in</strong>g en verzorg<strong>in</strong>g tot 2030, EvelienEgg<strong>in</strong>k, Debbie Oudijk, Isolde Woittiez, Sociaal en cultureel planbureau, september 2010 Toekomstbestendige zorg <strong>in</strong> Noord-Brabant, prof J.A.M. van Oers, prof D.H. de Bakker, oktober 2011 Arbeidsmarktprognoses van VOV-personeel <strong>in</strong> zorg en welzijn 2011-2015, AZW, maart 201267


Regionale Arbeidsmarktschets West-Brabant, UWV werkbedrijf, Nicole van der Goorbergh, Roelof vander Velde, juli 2011Arbeidsmarktverkenn<strong>in</strong>g tot 2013 voor vier regio’s <strong>in</strong> de sector Zorg en Welzijn <strong>in</strong> Noord-Brabant,Brabantse zorg focus op de lange termijn, Transvorm en Calibris, W. van der W<strong>in</strong>dt, E.J.E. Arnold, P.van den Bouwhuijsen, september 2010GEINTERVIEWDE PERSONENKaro van Dongen, Directeur Woonsticht<strong>in</strong>g <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong>Anthonie Maranus, lid raad van bestuur WenSAndrea Cobelens, teamleider V & V <strong>Surplus</strong>Rob van Son, Directeur Wonen WELStan Verhoeven, adviseur huisvest<strong>in</strong>g <strong>Surplus</strong>Claudi van Dongen, teamleider loket Elz <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong>Jaqcues Uitterhoeve, Directeur HOOMElly Kerstens, beleidsadviseur maatschappelijke ondersteun<strong>in</strong>g Gemeente <strong>Etten</strong>-<strong>Leur</strong>ONDERSTEUNENDE MENINGEN/ARTIKELEN AAN HET ADVIES Samenwerken aan toekomstbestendige zorg zo doen we dat <strong>in</strong> Brabant, nieuwsbericht PON kennis <strong>in</strong>uitvoer<strong>in</strong>g, mei 2012, Erna HooghiemstraConcrete aanpak <strong>in</strong> de gemeente Breda om personen langer zelfstandig te kunnen laten <strong>wonen</strong>. Peter Boerenfijn van Habion: “Alle corporaties krijgen te maken met vergrijz<strong>in</strong>g”, Aedes,, PeterBoerenfijn, mei 2012Men moet niet afwachten op een brief van de overheid, maar meteen aanpakken. KCWZ bestuurdersbijeenkomst Toekomst van Wonen en Zorg, Nieuwe samenwerk<strong>in</strong>gsrelaties <strong>in</strong> hetverschiet, Rogier Goes, Aedes-Actiz Kenniscentrum Wonen-Zorg, mei 2012De samenvatt<strong>in</strong>g en presentaties geven een bevestig<strong>in</strong>g van de conclusies. Informele zorg gaat eenbelangrijke plaats <strong>in</strong>nemen <strong>in</strong> de zorgverlen<strong>in</strong>g en technische <strong>in</strong>novatie slaagt nooit zonder sociale<strong>in</strong>novatie. SEV Proeftu<strong>in</strong>en Woonservicegebieden, klaar voor de volgende ronde, mei 2012Overeenstemmende conclusies met betrekk<strong>in</strong>g tot wijk- en buurtgericht werken Senioren bereid om te <strong>in</strong>vesteren <strong>in</strong> aanpass<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> eigen won<strong>in</strong>g, USP market<strong>in</strong>g Consultancy,Woonomnibus, december 2011De bereidheid van senioren om won<strong>in</strong>gaanpass<strong>in</strong>gen door te voeren.68

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!