VredesMagazine nummer 1 - VD Amok

maar verschuift zeIndië, de militaire parades op Koninginnedagen de oorlog in Vietnam. In 1953richtte hij de antimilitaristische werkgroepTuindorp-Oostzaan op. Nico organiseerdefilm- en forumavonden en colporteerdemet Vredesactie.“Van de opbrengst mochten we 20%zelf houden. We verkochten 40 of 50blaadjes op één avond en daarvan betaaldenwe de folders die we uitdeeldenop Koninginnedag tegen de militaire parades.”Er werd hard opgetreden door de politie.Ondanks een vergunning om te demonstreren,werden jullie toch gearresteerd.“We waren volkomen rechteloos. Opeen keer werden we in bussen geladen enzonder geld op zak in IJmuiden gedropt.Dat doet een beetje aan de oorlog denken.We werden veroordeeld tot boetesvan 15 of 25 euro. Totdat een advocaat,Hein van Wijk, zich ermee bemoeide.‘Dat leer ik ze wel af,’ zei hij. We hebbentoen nog twee keer een symbolischeboete gehad van één gulden en daarnaniet meer.”Werd je fanatieker doordat de politie julliezo behandelde?“Mensen haakten af vanwege het geweld.Een kleine groep ging door en richtte Mokerop. Ik heb er een half jaar bij gezeten,maar ik ben afgehaakt vanwege hetgeweld.”Wat voor geweld bedoel je?“Het blokkeren van aanmeldcentra, leuzenschilderen, vastketenen aan brugleuningen.Dat hadden we afgekeken vangroepen in Amerika en Engeland. Voormij was het de ommekeer. Je overtuigt deander niet, maar je blokkeert. Precies omdie reden wilde ik het leger niet in. Ik benin 1954 gestopt en ging maatschappelijkwerk studeren.”Nico werkte bij het jeugdwerk in Utrecht,Amsterdam en Enschede. In Utrecht werdhij redacteur en bestuurslid van Vredesactie.In 1976 werd hij docent in Leidenvoor Maatschappijleer en Methodiek vanhet Sociaal werk. Hij kwam in het bestuurvan ’t Kan Anders en van Pais.“Vanuit Pais rolde ik van de ene situatiein de andere. Toen zaten er nog anderemensen bij die iets organiseren konden.Maar als het om grote dingen ging, danwas het: ‘kan jij er niet heen?’ Dat vondik ook leuk. Bij de demonstraties tegen dekruisraketten hadden we het erover of er200 of 300.000 mensen zouden komen.(Het werden er 400.000 tot 550.000,red.) Het was geweldig veel werk om tezorgen dat het allemaal goed verliep.”Je bent iemand die de kar trekt en diemensen mee weet te krijgen.“Het kost geen energie omdat ik het leukvind. In mijn werk was dat ook zo.”Maar jouw initiatief blijkt soms onmisbaar.“Ja, dat vind ik heel vervelend. Vijftig jaarna de dood van Gandhi, in 1998, organiseerdenwe in Leiden de Gandhi-herdenking.Ik krijg heel makkelijk mensen bijelkaar; dat Gandhi-comité heb ik in éénweekend bij elkaar gebeld. We zoudenhet weer organiseren, maar ik werd zieken toen ging het niet door.”Vind je dat erg?“Ik kan er wel wakker van liggen, als erniemand anders is, die de kar trekt. Maarik heb nooit alleen voor de vredesbeweginggewerkt. Ik heb andere dingennodig. Ik vind de vredesbeweging heelbelangrijk, ze mogen me altijd vragen,maar ik kan ook goed zonder.”Je bent behoorlijk kritisch over vredesgroepen.Er gebeurt te weinig en mensen doenniet wat ze zeggen. Gaat het in de vakbeweging,of bij vluchtelingenwerk waar jeook werkte, anders?“Ja, ik weet niet waarom. We missen eengroep mensen van tussen de 25 en 55,een middenkader. Nu zitten er mensenin de vredesorganisaties die blijven omdater geen vervanging is, ze vergaderen,maar verder doen ze niets meer. Als hetzo doorgaat dan doet de laatste het lichtuit.”Hoe kan het anders?“Er zou een vredesjeugdbeweging opgerichtmoeten worden. Hóe dat weet ikniet. Je hoeft jongeren niets te vertellen,dat moeten ze zelf doen. Toen de dienstplichtwerd afgeschaft, was er een kans,je had de jongeren kunnen registrerendie niet in dienst zouden gaan, dan hadje een basisgroep gehad.”Zegt u dat de oude kliek moet opstappen?“Ja... nee, het is goed dat ze de organisatiein stand houden, maar het is nietvoldoende. Je zou een soort FNV moetenmaken, zodat de potentie blijft. Een gezamenlijkbureau met beroepskrachten, hetis vloeken in de kerk, maar dat is gewoonde tijd.”Interview: Barbara SmedemaAmsterdam CS beklad als protest tegen de uitzending van militairen(1947).2009/1VredesMagazine5

voor Obama?gemaakt, dat Amerikaanse inlichtingendiensten in een uitgelektrapport spreken van een bijna niet te stoppen ‘neerwaartsespiraal’. De regering Karzai verliest sterk aan gezag en deonveiligheid neemt eerder toe dan af. Mark Carleton-Smith,de Britse brigadegeneraal in Afghanistan, zei onlangs dat deoorlog tegen de Taliban niet kan worden gewonnen. Dat nietalleen door de situatie in buurland Pakistan, maar vooral doorde hernieuwde kracht van deze tegenspeler. Meer soldatenwerkt evenmin, volgens Kai Ede, de hoogste vertegenwoordigervan de VN in Afghanistan. “Een militaire oplossing is erniet voor Afghanistan, alleen een politieke”, zo stelt hij. (Volkskrant,4-12-08). Dialoog met het gematigde deel van de Taliban,wat de Afghaanse regering Karzai al lange tijd bepleit,komt de laatste tijd dan ook meer en meer op als wens of alsenige oplossing. “We moeten praten met terroristen”, liet IngridBetancourt half oktober in een emotionele toespraak voorhet Europese parlement weten. In het weekblad Time zei ookBarack Obama te willen onderzoeken “wat de mogelijkhedenzijn voor onderhandelingen met de Taliban”. Geeft deze uitspraaken trouwens zijn imago als bruggenbouwer hoop, dater in de oorlog van de VS met het islamisme toch iets gaatveranderen? Het Westen en vooral de VS willen de wereld teveel beheersen, desnoods met geweld. Als we dat willen gaanverminderen en dialoog overwegen, ook met de Taliban, zoudat met recht een change zijn. Maar het is niet onmogelijk dathet eerst nog heel erg vechten gaat worden. In welk geval Afghanistanwel eens Obama’s vuurproef zou kunnen worden.De tegenstellingen voorbijDe wereld vraagt echter van Obama te werken aan een verzoeningin tegenstellingen. Zoals die tussen Noord en Zuid,West en Oost, Israël en de Palestijnen, tussen rassen, religies,haves en have-nots, tussen tolerantie en intolerantie, hardheiden mildheid, tussen geweld en geweldloze kracht etc. Verzoeningimpliceert tevens eerlijk delen, ook van de macht, en eengerichtheid niet op scherpslijperij, maar op dialoog en samenwerkingook met grootmachten als Rusland – terecht boos overhet raketschild in Tsjechië en Polen – en China. En zeker ookmet Iran. Onlangs stelde de Amerikaan Amitai Etzioni, dat “dithet goede moment voor vrede met Iran” is. Hij riep Bush opdat voor te bereiden, maar deze liet verstek gaan. “De Verlichtingheeft helden nodig”, meent de New Yorkse filosoof SusanNeiman terecht.Heldendom? Er is in elk geval leiderschap voor nodig. Staatdat er nu aan te komen in de VS? Barack Obama is van natureeen behoedzame en pragmatische verzoener die, om met ColinPowell te spreken, ‘zijn hand uitstrekt over tegenstellingenheen’. Zijn komende installatie op 20 januari is historisch eneen signaal van hoop. Het blijft uiteraard onzeker of hij strakssamen met andere goedwillende krachten de haat en polarisatiein de wereld kan helpen ombuigen naar verzoening.Maar ik acht het niet uitgesloten, zij het niet op korte termijn.Hans FeddemaDr. Hans Feddema is antropoloog, voorzitter van de Bewegingvoor Geweldloze Kracht, lid van Pais en bestuurslid van de LinkerWang (platform voor linkse politiek en geloof binnen GroenLinks)Wat u altijd al had willenweten over de vredesbewegingMensen die actief zijn in de vredesbeweging krijgen vaak tehoren dat ze naïef zijn of onrealistisch. Dat wordt meestalgezegd zonder veel kennis van zaken. Het gaat meer om eenclichébeeld dat zich in de publieke opinie heeft vastgezet.Pais wil daar iets aan doen door kort en bondig te antwoordenop principiële vragen die vaak aan haar gesteld worden.In dit nummer gaat het om de vraag of je als oorlogstegenstanderbereid moet zijn tot het sluiten van compromissenmet mensen die oorlogsgeweld wel heilzaam vinden.De antwoorden geven de – duidelijk pacifistische – meningvan Pais weer, die niet noodzakelijk volledig gedeeld wordtdoor de andere organisaties die dit blad uitgeven.Hoewel aan onze antwoorden uitgebreide bespreking tengrondslag ligt, blijven ze openstaan voor discussie. Uw meningwordt dus op prijs gesteld en graag ingewacht op hetredactieadres.Alle vragen en antwoorden zijn ook te vinden op: www.vredesbeweging.nlBehoort het aanvaarden van oorlogsgeweld niet totde vele compromissen die we in het leven moetensluiten?Antwoord van Pais:Compromissen zijn vaak nodig en ook vaak gewenst. Zegetuigen van respect voor de mening van de ander en eenbereidheid tot het relativeren van het eigen gelijk.Toch ligt dat anders en gecompliceerder waar het gaat omhet aanvaarden van oorlogsgeweld bij wijze van compromis.Het gaat dan immers om een compromis, meer eenbondgenootschap eigenlijk, dat zich richt tegen een derdepartij. Daarmee wil men geen compromis, daarmee wilmen vechten. Oorlog impliceert de ontmenselijking van detegenstander, die tot de gehate vijand wordt. Ieder respectvoor de tegenstander verdwijnt. Compromissen zijn pasweer mogelijk na veel bloedvergieten.Juist wie de bereidheid tot het sluiten van compromissenziet als een ethisch beginsel moet erkennen dat oorlog erhet tegendeel van is. Oorlog begint daar waar bereidheidtot genuanceerd denken, en dus de bereidheid tot het sluitenvan compromissen, ontbreekt. Daarmee is oorlog devolledige nederlaag van ons ethisch denken.2009/1VredesMagazine9

You can change the world, step by stepEen gesprek met José de Vries van WPP(Women Peacemakers Program)Ons gesprek heeft nogal wat obstakelste overwinnen zoals gestremd treinverkeeren een griepje, maar uiteindelijk zitik met pen en papier tegenover José deVries, Information Officer van het WomenPeacemakers Program in het stationsrestaurantvan Amsterdam Centraal Stationen leg haar mijn vragen voor.Hoe ben je verzeild geraakt bij WPP?Tijdens mijn studie psychologie beslootik stage te lopen bij Centrum ’45, hetexpertisecentrum in Nederland voor depsychosociale behandeling van getraumatiseerdevluchtelingen en asielzoekers.Hier kwam ik van dichtbij in aanrakingmet de desastreuze gevolgen van oorlogen georganiseerd geweld tegen mensen.Na een tweede studie, internationale ontwikkelingsstudies,en na korte tijd in Keniamet vluchtelingen te hebben gewerkt,maakte een kennis me attent op het bestaanvan de International Fellowship ofReconciliation (IFOR. Ik begon bij IFOR’sWomen Peacemakers Program (WPP),waar ik nu vijf dagen in de week werk.Het maakt duidelijk dat er wel degelijkjonge mensen actief zijn binnen de vredesbeweging.Wat zijn de activiteiten van WPP?Dat zijn er heel veel. Wie de website bezoektkan zich daarvan overtuigen en demissie lezen:“IFOR’s Women Peacemakers Program believesthat programs that specifically empowerwomen peacemakers, and encouragewomen and girls to become involvedin peace building and civil society building,are essential for development.”WPP is in 1997 ontstaan als programmavan IFOR en zet zich in om vrouwelijkevredesactivisten te ondersteunen en teversterken.Een van de hoofdactiviteiten van WPP ishet organiseren van training op het gebiedvan actieve geweldloosheid en gender, inde vorm van een tweejaarlijkse Trainingof Trainers-cyclus. Dit houdt in dat circa15 vrouwelijke vredesactivisten van overde hele wereld uitgenodigd werden omnaar Nederland te komen voor twee wekentraining. Na die training, gaan ze hetgeleerde in hun thuisland in de praktijkbrengen en zelf training geven aan vrouwenactivisten(met behulp van een financiëlebijdrage en een mentor van WPP).Na een jaar komen de activistes terugvoor verdieping van hun vaardighedenen om ervaringen uit te wisselen. Sinds2002 heeft er drie keer zo’n trainingscyclusplaatsgevonden in Nederland.Sinds 2007 hebben de Regionale Kantorenin Afrika en Azië de activiteiten van WPPvoor hun specifieke regio overgenomen.In 2007 en 2008 vonden twee Afrikaansetrainingen plaats. De deelneemsters warenonder meer aangetrokken uit Eritrea,Soedan, Oeganda en Kenia. De trainingwas opgezet om de deelneemsters vooralpraktische vaardigheden en instrumentenaan te reiken op het gebied van genderbewusteactieve geweld loosheid, trainingbegeleiding,fondswerving en het schrijvenvan subsidieaan vragen, en daarnaastook leiderschapskwaliteiten. De trainingwerd gezien als een forum om bij elkaarte komen en uiting te geven aan de zorgenen problemen van Afrikaanse vrouwen.Ze werden aangemoedigd om dekrachten in zichzelf te vinden en te begrijpen,om daarmee een bijdrage te leverenaan het verbeteren van de wereld. Geweldloosheidbegint in onszelf.In de toekomst wil het Internationale Secretariaatin Alkmaar zich ook richten opgendertraining voor mannen, omdat genderover zowel vrouwen als mannen gaaten er geen vooruitgang kan plaats vindenals alleen “vrouwen weten hoe het moet”.Daarnaast kan er meer aandacht komenvoor andere gebieden, zoals het Midden-Oosten, de Pacific en de Kaukasus.Een andere activiteit van WPP is het versterkenvan de aandacht voor genderbinnen de vredesbeweging. Hiertoe heeftWPP gendertraining gegeven aan leidinggevendenin de IFOR-afdelingen, -groepenen aangesloten or ganisaties (BGA’s)in de regio’s Azië, Afrika en Europa.Verder nodigt WPP twee jonge vrouwelijkevredesactivistes uit om als stagiaires tewerken op het Internationale Secretariaatof bij een van de Regionale Kantoren. Destagiaires krijgen de kans om kennis temaken met het werk van IFOR, maar ookom te netwerken met andere vredesorganisatiesin de regio.Het mooie van het werk van WPP is dathet zich richt op en dat er contacten zijnmet vrouwen in het veld, aan de basis.Grassroot vrouwen dus. Via mijn werk bijWPP heb ik de kans om de wereld te informerenover wat deze vrouwen doen enwat zij bereiken – iets waar veel behoefteaan is. Nog steeds is er een groot gebrekaan documentatie van en aandacht voorde activiteiten van vrouwelijke vredesactivisten.De directe link met de vrouwen inhet veld maakt de informatiestroom makkelijker.Ik denk bijvoorbeeld aan de Women’sCoalition in Zimbabwe, waar WPPcontacten mee heeft; deze directe linkmet de vrouwen in het veld gaf kort geledende kans om direct het nieuws in dewereld te brengen dat meerdere vrouwengearresteerd waren tijdens vreedzameprotesten rond de besprekingen tussenMugabe en Tsvangirai. Een snelle informatiestroommaakt het ook makkelijkerom mensen tijdig te mobiliseren om aktiete ondernemen of hun solidariteit tetonen.Op de Internationale Dag van de Vredeop 21 september kwamen in Den Haag 26vrouwen uit zes conflictgebieden (Balkan,Palestina en Israël, Afghanistan, Kashmir,Afrika en Darfur) bij elkaar onder het thema“Vrouwen creëren alternatieven voor10 VredesMagazine 2009/1

José de Vries op haar kantoor. Foto Joop Blomgewapende conflicten” (gebaseerd op Resolutie1325 van de VN-Veiligheidsraad).Deze conferentie was georganiseerd doorde Nederlands Vrouwenraad en het PlatformVrouwen & Duurzame Vrede, WPPwas hierbij betrokken. Op welke manier?WPP begeleidde en ondersteunde hierbijde groep van de Balkanvrouwen. Eén vandeze vrouwen (waarmee WPP al langercontact heeft) kwam met een duidelijkewens naar de conferentie: “Het zou zogoed zijn, als wij als vrouwen uit de Balkanhier iets met elkaar zouden kunnendoen, in plaats van ieder binnen haar eigenetnische groep”. Het leuke is, dat ditvoornemen voor deze vrouwen tijdens deconferentie een gemeenschappelijk doelis geworden. Eén vrouw, die van tevorenaangaf zich alleen vrouw van Kosovo tevoelen zei achteraf dat ze zich nu ook alseen vrouw van de Balkan voelde. Juistdatgene wat de uitgenodigde vrouwenwilden bereiken na de conferentie (namelijkhet creëren van een Balkan identiteiten saamhorigheid tussen verschillendegroepen) vond al plaats tijdens de conferentie.Dit geeft voor mij aan dat de conferentieeen succesvolle bijeenkomst wasen ik ben er zeker van, dat al die uitgenodigdevrouwen thuis zullen doorgaan methun zinvolle werk.Op de website van IFOR’s WPP kwam ikvele zinvolle tips tegen onder het tabblad“what you can do”. Het zou mooi zijn, alsdeze een veel breder publiek zouden bereikendan degenen, die jullie website gerichtbezoeken. Hoe zou dat kunnen?WPP geeft elk jaar een informatiepakketuit ter voorbereiding van de InternationaleVrouwendag voor vrede en ontwapeningop 24 mei, met veel goede ideeën rondomeen bepaald thema. Dit wordt doorveel mensen bestudeerd en gebruikt.Maar ik vind het best een leuk idee omdeze informatie nog veel meer te verspreiden.Ik zie dan een leuke poster voorme, hangend op diverse opvallende plekken.In ieder geval zijn er nu al plannenbinnen WPP om de website te vernieuwenen nog toegankelijker te maken.Hoe gaat het verder?Het belangrijke van het werk van WPP ishet contact met de vrouwen aan de basis,de grassroot vrouwen. Het werk wordtgedaan door de activisten en WPP ondersteuntdoor middel van training, netwerkenen documentatie van de activiteiten.Daarom zie ik het ook als een belangrijkeerkenning van onze activiteiten dat hetAfrika-kantoor van WPP onlangs uit 454gegadigden is uitgekozen om in aanmerkingte komen voor het door ministerKoenders ingestelde MDG3 Fonds. Hiermeehebben ze genoeg middelen om ditwerk de komende drie jaar voort te zetten.Ik heb er voorlopig nog enorm veel zin in.Afhankelijk van de beschikbare subsidiezal ik nog een hele tijd te vinden zijn ophet kantoor in Alkmaar.Maar eerst vertrek ik naar Iran voor vakantie.Interview: Sigrid Hutterhttp://www.ifor.org/WPPDe nieuwsbrieven zijn te downloadenonder:http://www.ifor.org/WPP/wppmaterials_newsletters.html2009/1VredesMagazine11

AMOK VD onderzoeksdossier2NAVO – 60 jaar is wel genoeg!Dit VD AMOK onderzoeksdossieris een gezamenlijke uitgavevan VredesMagazine en de coalitieStop de NAVO. Dit NAVOdossier wordt los verspreid enals katern van VredesMagazine.De coalitie Stop de NAVO roeptiedereen op om ter gelegenheidvan de zestigste verjaardagvan de NAVO in april 2009naar Straatsburg te komen omte protesteren tegen de agressievemilitaire en nucleaire politiekvan de NAVO en kracht bijte zetten aan onze visie vooreen rechtvaardige wereld zonderoorlog.foto Hans BoutonDe toekomst van de NAVOHet einde van de NAVO-uitbreiding?De NAVO en het rakettenschildHet transatlantische blokVredesMagazine. een kwartaalblad,heeft tot doel lezers teinformeren op het gebied vanoorlog en vrede. Er wordt aandachtbesteed aan mondialemachtspolitiek en veiligheidspolitiek,maar ook aan alternatievenen het opbouwen vaneen (wereldwijde) vredescultuur.Vredesmagazine informeert,analyseert, stemt tot nadenkenen schudt mensen wakker. Hetlaat ook alternatieven en positieveontwikkelingen zien.Stop de NAVOObrechtstraat 433572 EC Utrechttel.: 030-2714376stopdeNAVO@hotmail.comhttp://stopdenavo.blogspot.comVredesMagazineObrechtstraat 433572 EC Utrechttel.: 030-8901341info@vredesmagazine.nlwww.vredesmagazine.nl12 VredesMagazine 2009/1

3onderzoeksdossierAMOK VDHeeft de NAVO toekomst?Wat was de essentie van de NAVO tijdensde Koude Oorlog? Het was de militaireorganisatie van de Europese slagorde onderhegemonie van de VS, met de bedoelingte voorkomen dat een rivaliserendegrootmacht (hetzij Duitsland of de Sovjet-Unie)zich meester zou kunnen makenvan het hele Europese continent. DeNAVO heeft daarnaast altijd een internerol gehad, stabilisatie van de Europesezuidflank (Spanje, Portugal, Italië, Griekenland,Turkije), waar deels autoritairedictaturen uit de periode voor de Tweedewereldoorlog overleefden, de verschillentussen rijk en arm extreem waren en hetonvermijdelijke kapitalistische moderniseringsprocesleidde tot sociale onrust.NAVO-plannen zijn in Turkije en Griekenlandgebruikt om staatsgrepen te plegenen in Spanje werd het NAVO-lidmaatschapaangeboden om de generaals tepaaien met modernisering van het legeren ze zo te behoeden voor de verleidingde dictatuur met militaire middelen tehandhaven.In Portugal werd NAVO-materieel met atlantischegoedkeuring zelfs gebruikt omkoloniale oorlogen te voeren, niet omdatde VS enthousiast waren over kolonialeoorlogen (zelf hanteerden ze een andermodel om de wereld te overheersen),maar omdat men bang was dat het Portugeseregime het niet zou redden als dieoorlogen verloren gingen (een terechteangst, zoals in 1974 tijdens de Anjerrevolutiebleek). NAVO-infrastruktuur zoalsvliegvelden en computercentra, vooral inDuitsland, heeft verder in de periode vande Koude Oorlog en daarna een belangrijkerol gespeeld bij de ondersteuningvan Amerikaanse oorlogen in het Midden-Oosten en Zuid-Oost-Azië (Vietnam).Het zal duidelijk zijn dat, met uitzonderingvan het laatste punt, de rol van deNAVO na de val van de Berlijnse Muurverregaand was uitgehold. De oude Sovjetvijandwas verdwenen, de stabiliserenderol in Zuid-Europa overgenomen doorde Europese Unie die hiervoor vooralfinanciële en economische middelen inzette.Opheffing van de NAVO had wellichtvoor de hand gelegen. Historisch gesprokenis militaire samenwerking tussende Westerse grootmachten namelijk nietvanzelfsprekend. Als de bedreiging dooreen gezamenlijke vijand wegvalt, dreigentegenstrijdige economische en geopolitieketegenstellingen de overhand tekrijgen.Toch bleef de NAVO in de jaren negentigbestaan. Behalve bureaucratische inertiespelen hier twee factoren een rol. Teneerste is voor de Amerikanen het militaireterrein, veel meer dan het economische,bij uitstek het speelveld waarop zij hundominantie in het Westerse kamp kunnenlaten gelden. De NAVO blijft het instrumentom te voorkomen dat de Europeanenzelfstandig gaan optreden en huneigen geopolitieke agenda volgen. AanEuropese kant speelden vooral onzekerheidin de nieuwe situatie en verdeeldheideen rol. Dat heeft met de positievan de belangrijkste militaire spelers aanEuropese kant, Duitsland, Engeland enFrankrijk te maken. Deze hebben doorhun geografische ligging verschillendegeopolitieke belangen. Zo is voor Frankrijkhet gebied rond de Middellandse Zeebelangrijker, voor Duitsland Oost-Europaen ligt Engeland meer excentrisch ten opzichtevan ‘het continent’. Daarnaast is erdoor de verschillende geschiedenis vande landen ook onderscheid in politiekeen militaire strategie.Interventie in JoegoslaviëTwee projecten stonden garant voor hetoverleven van de NAVO in de jaren negentig.Ten eerste de uitbreiding naar hetoosten, in eerste instantie naar Midden-Europa en de Baltische staten, een ondernemingdie te vergelijken is met derol van de NAVO naar Zuid-Europa in dejaren zestig tot en met tachtig. Het doelwas die landen te stabiliseren en permanentte binden in het atlantische kamp.Daarnaast de militaire interventie in deBalkan (1995 Bosnië, 1999 Kosovo) omeen einde te maken aan de burgeroorlogdie ontstond, nadat het westen opgehoudenwas de Joegoslavische staat te ondersteunen.Hoewel die interventie laatop gang kwam heeft ze het leven van deNAVO verlengd, omdat de Europese mogendhedentot de conclusie kwamen datze dit avontuur niet zonder de militairemacht van de VS konden aangaan. Voorde VS had de interventie het bijkomendevoordeel dat ze in Kosovo een enormemilitaire basis konden inrichten, gunstiggesitueerd voor operaties in de richtingvan het Midden-Oosten. In 1999, samenvallendmet de Kosovo-oorlog, nam deNAVO een nieuw strategisch concept aandat militaire operaties buiten het NAVOgebiedmogelijk maakte.Na 2001 veranderde de situatie opnieuwingrijpend. Hoewel de NAVO het beruchteartikel V van het NAVO-verdrag (bondgenootschappelijkehulp bij een vijandelijkeaanval) in werking stelde, reageerden deVS hier niet op en sloegen in de oorlogtegen terrorisme en schurkenstaten eenunilaterale, hegemonistische weg in vande ‘coalitions of the willing’. De NAVOwerd in de woorden van Peter van deHam (Instituut Clingendael) een soortsaloon waar de sheriff zijn helpers verzameltom de klopjacht op de schurken teorganiseren. Daarmee dreigde de NAVOopnieuw weg te zakken in betekenisloosheid.De onderlinge meningsverschillen,onder meer over de relatie met de inmiddelsminimaal op poten gezette Europesedefensiepolitiek liepen op. In de VS gingende ideeën in de richting van een rolverdeling:coalitions of the willing om jein te vechten bij een schurkenstaat of eenmislukte staat en vervolgens een bezet-2009/1VredesMagazine13

AMOK VD onderzoeksdossier4tingsmacht van de NAVO (eufemistischstabilisatiemacht geheten) om te consoliderenterwijl de VS en consorten de volgendeschurkenstaat aanpakken. Maar inIrak liep het al mis. Frankrijk en Duitslandzagen (naar later bleek om goede redenen)helemaal niets in dit avontuur enomdat de oorlog vastliep kwam het al helemaalniet tot een NAVO-bezetting, derol van de NAVO in Irak is er wel, maarblijft uiterst beperkt tot officiersopleidingenvoor het Iraakse leger.Omsingeling van RuslandDaarnaast ging de uitbreiding van deNAVO richting oosten steeds verder. Deopname van de oostelijke Balkanlandenhad een logica die vooral de VS in de kaartspeelde. Daar in te richten bases (zoalsin Bulgarije) hebben een veel gunstigerligging ten opzichte van strijdtonelen inhet Midden-Oosten, dan de tot dan toegebruikte Duitse infrastruktuur. Maar metde ambitie (van de kant van VS) om ooklanden als Georgië en de Oekraïne, laterwellicht zelfs Centraal-Aziatische landen,op te nemen in de NAVO veranderde hetuitbreidingsprojekt van karakter en ginghet onderdeel uitmaken van de omsingelingvan Rusland die sinds 2001 steedsverder zijn beslag kreeg. Dat Rusland –aangesterkt door hoge energieprijzen– zat te zinnen op een tegenzet, kon jezeker na de Kosovaarse onafhankelijkheidzien aankomen en er is ook voorgewaarschuwd. De korte zomeroorlogvan Georgië gaf Poetin en Medwedew dekans om de NAVO een flinke bloedneuste bezorgen. De uitbreiding van de NAVObegon nu juist een destabiliserende rol tespelen.Verder diende Afghanistan zich aan voorde NAVO. Op het eerste gezicht leek heteen ideale situatie voor het spel van deverdeelde rollen. Met Operation EnduringFreedom hadden de VS de Taliban uit hetzadel gelicht, met mandaat van de VNwas er een stabilisatiemacht (ISAF) ingerichten de NAVO kon die nu overnemen.Maar toen de NAVO eenmaal in Kaboelzat ontwikkelde de situatie zich heel anders.De Taliban waren helemaal nietuitgeschakeld, maar met hun wapens ondergedokenen reorganiseerden zich in dewoeste landen over de Pakistaanse grens,de bevolking bleek wars van vreemdeoverheersing, zeker toen die geen duidelijkeeconomische resultaten opleverdeen het gewapend verzet nam razendsnelin omvang toe. Voordat ze het wist wasde NAVO in het zuiden en in toenemendemate in de rest van het land in een bruteoorlog verwikkeld.De verdeeldheid binnen de NAVO groeitnu opnieuw, een aantal NAVO-landenvecht in het zuiden tegen de bierkaai vande Taliban, anderen (zoals Duitsland) beperkenhun gevechtsinzet, omdat ze vindendat ze hiervoor niet zijn ingehuurden daarvoor ook geen basis hebben in deeigen bevolking.De uitkomst van de Afghaanse oorlog zalvrijwel zeker grote gevolgen hebben voorde NAVO. Als ze er niet in slaagt dezebevredigend af te wikkelen (een overwinninglijkt buiten bereik) is de toekomstzeer onzeker.NAVO-verjaardagIn deze situatie viert de NAVO in en rondStraatsburg volgende jaar zijn 60 e verjaardag.Wat staat er op de agenda?1. Oorspronkelijk was het de bedoelingeen nieuw strategisch concept vast testellen. Dat zou vermoedelijk (want hetspeelt zich niet in de openbaarheid af)vooral de bedoeling hebben de NAVOvast te leggen op een nieuwe wereldwijderol in samenwerking met andere(vooral Aziatische) VS-partners zoalsAustralië, Japan en Zuid-Korea. Verderhet vastleggen van onder meer grondstoffenoorlogenals nieuwe taak van deNAVO op basis van de zelfverdedigingsclausulevan artikel V. Mogelijk dat eendoor een vijftal topgeneraals begin ditjaar gepubliceerd rapport enig licht werptop de inhoud van het nieuwe strategischeconcept. Zij bepleiten hierin ondermeer preventieve inzet van kernwapens,vooral in geval van proliferatie van massavernietigingswapens(lees: Iran), hetvormen van een directoraat van NAVOtopleidersom snel in te kunnen grijpenbij crises, versoepeling van de proceduresbij NAVO-operaties door, behalve op hethoogste niveau, de regel van unanimiteitbij de besluitvorming te laten vallen, hetmeebetalen – maar niet meebeslissen –van landen voor operaties waaraan zezelf niet deelnemen en afschaffing vannationale beperkingen bij NAVO-operatiesen ten slotte de mogelijkheid voor deNAVO om gebruik te gaan maken van deciviele middelen van de EU. Of een dergelijkingrijpend plan in Straatsburg nogop de agenda zal staan is momenteel onduidelijk.Er zijn berichten over ernstigemeningsverschillen binnenskamers envoor de nieuwe Amerikaanse president ishet ook nog wat vroeg om knopen door tehakken bij gebrek aan consensus.2. Als besluiten over het lidmaatschap vanGeorgië en de Oekraïne niet tijdens deNAVO-bijeenkomst in december wordenafgekaart zullen ze ook in Straatsburgweer op de agenda staan.3. Volledige terugkeer van Frankrijk in demilitaire organisatie in ruil voor een paarhoge commando’s van de Fransen blijfthet streven van president Sarkozy.4. Besluitvorming over de plannen vooreen Europees raketschild in aanvulling ophet Amerikaanse. Hierover bestaat eengeheime haalbaarheidstudie van de Europesemilitaire industrie. Volgens een rapportvan de Duitse stichting Wissenschaftund Politik zou een dergelijk systeem tot40 miljard euro kunnen gaan kosten.Er is dus alle reden om in april naarStraatsburg te gaan om daar te protesterentegen het verjaarsfeest van deNAVO.Kees KalkmanDeze tekst is uitgesproken op een openbareavond van de Internationale Socialistenin Amsterdam op 1 november 200814 VredesMagazine 2009/1

5onderzoeksdossierAMOK VDInternationale oproep tot actie tijdens deviering van 60 jaar NAVO in StraatsburgStop de oorlog! Stop de NAVO!Komend voorjaar bestaat de NAVO 60jaar. Dat zal begin april 2009 gevierd wordenmet een NAVO-top in Straatsburg,waar onder andere een nieuwe NAVOstrategiezal worden vastgesteld. Beginoktober kwamen in Stuttgart vredesactivistenuit heel Europa, 100 afgevaardigdenuit 16 landen, vooral uit Frankrijk enDuitsland, bij elkaar om protesten tegendeze NAVO-top voor te bereiden. Aanwezigwaren o.a. vertegenwoordigersvan VD-AMOK en de War Resisters International(waarbij Pais is aangesloten). Erwerd een verklaring opgesteld waarvande tekst onderstaand volgt.Ter gelegenheid van de zestigste verjaardagvan de NAVO roepen wij iedereenop om in april 2009 naar Straatsburg tekomen om te protesteren tegen de agressievemilitaire en nucleaire politiek vande NAVO en kracht bij te zetten aan onzevisie voor een rechtvaardige wereld zonderoorlog.De NAVO wordt steeds meer een obstakelop de weg naar wereldvrede. Sindshet einde van de Koude Oorlog heeft deNAVO zich in een nieuw jasje gestokenals instrument voor militair optreden vande “internationale gemeenschap”, inclusiefhet promoten van de zogenaamde“oorlog tegen het terrorisme”. In werkelijkheidis de NAVO een vehikel voordoor de VS geleide machtspolitiek, metmilitaire bases in alle werelddelen, metvoorbijgaan van de Verenigde Naties enhet internationaal rechtsstelsel, waarbijde militarisering steeds verder wordt opgevoerden de uitgaven voor bewapeningvolkomen uit de hand lopen – de militaireuitgaven van de NAVO-landen bedragennu 75% van de militaire uitgaven van dehele wereld. Bij deze expansionistischeagenda die sinds 1991 uitgevoerd wordten bedoeld is om strategische belangenen de jacht op grondstoffen te dienen,heeft de NAVO onder het mom van de zogenaamde“humanitaire oorlogsvoering”oorlog gevoerd in de Balkan en voert zijal zeven jaar lang een wrede oorlog inAfghanistan, waar de situatie op tragischewijze steeds verder escaleert en deoorlog zich nu uitbreidt naar Pakistan.In Europa zorgt de NAVO voor het oplopenvan de spanning en voedt de bewapeningswedloopdoor het opstellen vaneen zogenaamde “raketverdediging”,een enorm kernwapenarsenaal en eenpolitiek om als eerste kernwapens in tezetten. Daarbij is de politiek van de EUsteeds meer verbonden met de NAVO. Devoortdurende en potentieel nog verdergaandeuitbreiding van de NAVO naarOost-Europa en daarbuiten, en de operaties“buiten het NAVO-gebied” maken dewereld steeds gevaarlijker. Het conflict inde Kaukasus is een duidelijke aanwijzingvoor de toenemende risico´s.Elk verder opschuiven van de grens vanhet NAVO-gebied betekent een toenamevan de kans op oorlog, met inbegrip vanhet gebruik van kernwapens.Om onze visie voor een vreedzame wereldte verwezenlijken, verwerpen wemilitaire antwoorden op wereldwijde enregionale crises – een militaire aanpak isonderdeel van het probleem en niet vande oplossing. We weigeren te leven onderdreiging van de terreur van kernwapensen verwerpen een nieuwe wapenwedloop.We moeten de militaire uitgavenverminderen en in plaats daarvan meermiddelen inzetten voor menselijke behoeften.We moeten alle buitenlandseProtest tegen vlootdagen 6 april 1992 foto Hans Boutonmilitaire bases sluiten. We verzetten onstegen alle militaire structuren die wordengebruikt voor militaire interventie. Wemoeten de betrekkingen tussen de volkerendemocratiseren,demilitariseren en nieuwe vormen vanvreedzame samenwerking tot stand brengenom te bouwen aan een veiliger enrechtvaardiger wereld.We roepen iedereen op om dit appèl teverspreiden in eigen kring en in de bewegingen,om naar Straatsburg te komen endeze visie tot werkelijkheid te maken. Eenvreedzame wereld is mogelijk!Stop de oorlog! Stop de NAVO!In het kader van het anti-NAVO protestzullen de volgende activiteiten plaatsvinden:een demonstratie op zaterdag 4april, een internationale conferentie vandonderdag 2 april tot zondag 5 april, directeactie en burgerlijke ongehoorzaamheid,en een internationaal verzetskampvan woensdag 1 april tot zondag 5 april.Voor bijzonderheden zie:http://stopdenavo.blogspot.com/2009/1VredesMagazine15

AMOK VD onderzoeksdossier6Een streep in het zandHet einde van de NAVO-uitbreiding?In strijd met alle afsprakendie in 1989-‘90 werdengemaakt is de NAVO deafgelopen twee decenniafors opgerukt in oostelijkerichting. Minister van BuitenlandseZaken JamesBaker beloofde presidentGorbatsjov in februari 1990dat als de VS in een herenigdDuitsland presentzou blijven in het kadervan de NAVO, er “geen uitbreidingvan de jurisdictievan de NAVO naar het oostenzou plaatsvinden” (“notone inch”). In het WeekendMagazine van de FinancialTimes van 11 oktober jl.werden drie Amerikaansebronnen en een hele reeksSovjetdiplomaten aangehaalddie deze toezeggingbevestigdenHaags Vredes Platform (HVP)organiseert:Vrijdag 6 februari 20.00Lezing van Kees van der Pijl in:De RegenvalkWeimarstraat 69 2563 GRDen Haag.De Regenvalk bevindt zich op hetRegentesseplein, hoek WeimarstraatRegentesselaan.Zuid-Ossetië foto Arkadij BabtsjenkoWie vandaag de dag kritiek heeft op deRussische politiek (en daar is zeker redenvoor), doet er goed aan dit in gedachtente houden. Terwijl de Sovjet-Unie uiteenviel, begon de NAVO aan een opmars diede organisatie tot aan de grenzen van heteigenlijke Rusland heeft gebracht, van deOostzee tot de Zwarte Zee. In Afghanistanis de organisatie bezig een oorlog teverliezen en de regio verder te ontwrichten.Daarnaast willen de VS en Groot-Brittannië ook Oekraïne en Georgië binnende NAVO halen. Dit heeft zowel temaken met energiepolitiek als met zorgover het voortbestaan van de organisatie(en daarmee de Amerikaanse presentiein Europa); ook de binnenlandse politiekin de VS speelde een rol. Al in de aanloopnaar de Congresverkiezingen van 1994besloot Clinton om niet langer op Jeltsinen Rusland te wedden, maar de voormaligeSovjetrepublieken aan de Russischezuidgrens te gaan steunen.De Congresverkiezingen liepen op eenreusachtige nederlaag voor de Democratenuit, maar Clinton’s eigen kansen opherverkiezing verbeterden snel, doordatniet alleen de oliemaatschappijen zijnkant kozen, maar ook de defensiesector.De oliemaatschappijen reageerden zopositief op de koerswijziging vanwege deBakoe-Tbilisi-Ceyhan pijplijn, die olie uitde Kaspische Zee naar de Turkse Middellandse-Zee-kustmoest voeren (inmiddelsin gebruik genomen). Het alternatief, depijplijn via Tsjetsjenië, was minder aantrekkelijk,maar gaf Rusland tevens een(nu ongewenst geachte) machtspositie.NAVO-bombardementenDe defensie- en daarvan vooral de vliegtuigindustriewas na het einde van deKoude Oorlog gedwongen tot onderlingefusies. Wallstreet speelde daarbij de rolvan makelaar. De nieuwe combinatieshielden daar grote schulden aan over enkeken uit naar nieuwe markten, vooralin het voormalige Sovjetblok (de voorzittervan het Amerikaanse comité voorNAVO-uitbreiding was een topman vanLockheed-Martin). Een belangrijke troefhierbij was dat een van de bankiers in deregering Clinton, Richard Holbrooke, belastwas met de Joegoslavië-portefeuilleop het State Department. De NAVO-bombardementenop Servisch-Bosnische positiesin 1995 en de luchtoorlog tegen Ser-16 VredesMagazine 2009/1

7onderzoeksdossierAMOK VDvië over Kosovo moeten in dit licht wordenbezien. Op het jubileumcongres van deNAVO in Washington in april 1999 werdeen nieuwe interventiestrategie afgesprokenen de stootrichting daarvan was duidelijk.Naast de nieuwe NAVO-lidstatenuit het voormalige Warschaupact warenin Washington ook Georgië, Oekraïne,Azerbeidzjan en Moldavië aanwezig alsleden van het NAVO-filiaal GUAM, waarvanook korte tijd Oezbekistan deel uitmaakte(nog een U), maar dit land is erinmiddels weer uit.De ploeg die in Clintons tweede termijnde buitenlandse politiek bestierde hadook een sterk Oost-Europees accent. Ministervan Buitenlandse Zaken MadeleineAlbright is in Tsjechië geboren (haar mentor,Zbigniew Brzezinski, is van Poolse origine);Sandy Berger, de nieuwe nationaleveiligheidsadviseur, was als advocaatadviseur van Solidarnosć in Polen. Ditteam had ook de leiding over de exportvan democratie. Steun aan jongerenorganisatieszoals Kmara (‘genoeg geweest’)in Georgië en Pora (‘het is zover’)in Oekraïne hielp deze groepen bij hetorganiseren van feestelijke bezettingenvan pleinen in de hoofdsteden, teneindepro-westerse regeringen aan de macht tehelpen. Albanië en Servië hadden al eerdereen dergelijke popconcert-coup meegemaakt.In Belarus werd er een stokjevoor gestoken door tijdig de Amerikaanseambassadeur uit te wijzen. Poetin heeftin Rusland de jeugdbeweging Nasj (‘vanons’) opgezet om voor het geval het prowestersedemocratiecircus zijn tenten ophet Rode Plein zou opslaan te helpen bijhet afbreken.De luchtoorlog tegen Servië moest datland dwingen Kosovo op te geven maardat mislukte. Uiteindelijk werd Fins-Russischebemiddeling geaccepteerd om eeneind aan de vijandelijkheden tot stand tebrengen. Daarom was het voor Ruslandextra pijnlijk toen in februari van dit jaareen meerderheid van NAVO-landen alsnogde onfhankelijkheid van Kosovo erkende.Dit is niet zomaar een belediging.Rusland is nog altijd een multinationalestaat en net als zoveel andere niet-westerselanden moet het op zijn hoede zijnvoor de mogelijkheid dat lokale elites metbuitenlandse steun een afscheidingsbewegingcreëren. De VS zelf kennen hetprobleem van zulke afscheidingen niet;de oorspronkelijke bevolking is praktischuitgeroeid en alle generaties immigrantenleven door elkaar heen. Het verbandtussen nationaliteit en grondgebied is hierdaarom opgeheven, maar in de rest vande wereld zijn er mogelijkheden te overom een staat te ondermijnen door afvalligeprovincies te steunen, ook al sluit hetinternationaal recht dit uit.Russische dreunOok Georgië en Oekraïne zijn multinationalestaten (zoals alle voormalige Sovjetrepublieken),maar hun ‘nationale minderheden’(de Russen in Oekraïne, of deOssetiërs in Georgië) zijn natuurlijk zelfook weer grensoverschrijdend. Dus iederepoging om ‘pure’ natiestaten te creërenkan een kettingreactie in gang zetten.Het uiteenvallen van Joegoslavië is daarvanhet meest recente voorbeeld. Toenpresident Saakashvili op 8 augustus jl., deopeningsdag van de Olympische Spelen,zijn kans schoon zag om Zuid-Ossetiëmet geweld weer onder Georgisch gezagte brengen, kwam hem dat dan ook opeen enorme dreun van de kant van deRussen te staan. Die klap heeft aan alleGeorgische NAVO-aspiraties een eindgemaakt, en ook aan het vooruitzicht vanhet Oekraïense lidmaatschap.In Oekraïne is nooit een meerderheid voorde NAVO geweest. De pro-westerse presidentJoesjenko is voorstander, ‘zijn’ premierJulia Timosjenko is tegen (overigensis er geen contact meer tussen die twee).Veel etnische Oekraïeners hebben moeitemet de Russische politiek, maar het is welde politiek van een grote broer. De politiekvan het Westen, vooral die van de VSen Engeland, is er openlijk op gericht hetland om te bouwen tot een Oekraïense‘natiestaat’ waarin alle andere nationaliteiten(behalve de grote Russische bevolking,nog eens 136 kleinere groepen!)minderheden zijn. Die politiek heeft bijzonderveel kwaad bloed gezet. Ook bijOekraïens-sprekende intellectuelen, voorwie Russisch de taal van wetenschap encultuur is gebleven maar die vooral onderAmerikaanse druk gehinderd worden inhun contacten met Russen. Nu de financiëlecrisis in het Westen de betovering vaneen verondersteld superieur economischsysteem heeft verbroken, is er sprake vaneen ongekende desillusie in de Amerikaanseadviezen. Oekraïne heeft dankzijde neoliberale politiek 25 miljardairs enop drie na de armste bevolking van Europa(na Albanië en Moldova).Toen ik een maand geleden voor eencongres in Kiev was, is me wel duidelijkgeworden dat secretaris-generaal van deNAVO De Hoop Scheffer dan wel magzeggen dat Oekraïne ‘het volste rechtheeft lid van de NAVO te worden’, maardat hiervoor niet de minste animo bestaat.Zelfs over Georgië bestaan in ditopzicht twijfels; de vele duizenden Georgiërsdie in Rusland werken, zijn nietin NAVO-avonturen geïnteresseerd. Zeworden echter niet meegenomen in opinieonderzoeken(wat die ook waard mogenzijn onder een regering die buiten dehoofdstad Tbilisi weinig gezag heeft).Tegen IranEr is door de Russische reactie op de Georgischeoperatie van 8 augustus nóg eenstreep getrokken, en dat betreft de voorbereidingenvoor een aanval op Iran. Israëlspeelde daarbij de rol van pion voorde VS. De Israëli’s begonnen al in 2001met wapenverkopen aan Georgië, voorrekening van de regering Bush. Daarnaastwerden bases in het zuiden vanGeorgië aangelegd van waaruit onbemandespionagevliegtuigen verkenningenuitvoerden boven Russisch en Iraansgrondgebied. Zoals gerapporteerd doorArnaud de Borchgrave in de Middle EastTimes online editie van 2 september jl.,hebben Russische commando-eenhedentijdens operaties diep in Georgië dezebases vernietigd en de Israëlische dronesmeegenomen. Saakashvili en zijn regering(de minister van defensie Kezerashviliheeft een Israëlisch paspoort) hebben dusniet alleen hun eigen glazen ingegooidmet hun avontuur in Zuid-Ossetië, maarook de voorbereidingen voor de agressietegen Iran onderuit gehaald.Al met al is de NAVO-uitbreiding tot staangebracht, en is eveneens een halt toegeroepenaan de Israëlische rol bij verderedestabilisatie van het Midden-Oosten. Nude financiële crisis de speelruimte voorwesterse avonturen verder verkleint, isdat, bij alle verdere gevaren die de nieuwesituatie heeft opgeleverd, in ieder gevaléén gelukkige bijkomstigheid van deGeorgische inval.Kees van der PijlHoogleraar internationale betrekkingenUniversiteit van SussexRecente publicaties:Global Rivalries from the Cold War to Iraq(London 2006)Nomads, Empires, States (London 2007)2009/1VredesMagazine17

AMOK VD onderzoeksdossier8Boyd Noorda koos al jong voor hetfotografenvak en maakte ook audiovisuals.In 1980 startte hij Socia Mediaen verbreedde z’n werkterrein tot demaatschappelijke en culturele toepassingvan media en mediatechnologie,strevend naar een evenwicht tussen betaalden ‘hoogstnodig’ werk (zoals deVredessite). Boyd is nog steeds te vindenbij allerlei evenementen waar anderefotografen ‘geen brood’ in zien.Foto 1 1 februari 1972 Amsterdam.Dienstplichtkeuring in Amsterdam,wachten op de uitslag. De meeste jongensgingen niet graag in dienst, maarer was ook geen alternatief, zoals socialedienstplicht. Een redelijk representatievedoorsnede van de bevolkingmoest ‘onder de wapenen’, wat wel betekendedat er meer maatschappelijkecontrole was op het leger.1Foto 2 29 oktober 1983 Den Haag. Degrootste demonstratie ooit in Nederland,tegen de kruisraketten. Hier hetsoldatenblok (hoofdzakelijk dienstplichtigen),die een flinke douw konden krijgenvoor het demonstreren in uniform.Daarom werden ze beschermd dooreen cordon van vrienden in burger.Foto 3 20 maart 2004 Amsterdam. Demonstratie‘Stop de bezetting van Irak,één jaar na de start van de oorlog. Dereeks grote demonstraties tegen ‘denieuwe oorlog’ waren soms zeer luidruchtig,maar altijd vreedzaam.Foto 4 20 maart 2007 Amerikaanseambassade. Het Clownlijk LoslopendNederlands Leger (CloLoNeL) presenteert(vier jaar na de start van de oorlogin Irak) het ultieme, vrede brengendewapen: De Lachpoederballonbom.3Foto 5 4 december 2007 voor 2e kamer.Activisten ‘collecteren’ tevergeefsvoor de stijgende kosten van de JointStrike Fighter (JSF). Zelfs minister VanMiddelkoop deed niets in de collectebus.Tekst en foto’s:Boyd Noorda, sociamedia.nl518 VredesMagazine 2009/1

9onderzoeksdossierAMOK VD422009/1VredesMagazine19

AMOK VD onderzoeksdossier10Het is evident dat de wereldzich in een immenseeconomische crisis bevindt,die samenhangt met deroofbouw op de eigen economiedoor het neoconservatieveoorlogsavontuurvan de afgelopen acht jaar.Dat de crisis doorzet bedreigtook de bestaandemachtsstructuren. De VSworden zwakker en zijnniet meer in staat om hunnationale belangen overaldoor te drijven. Ze zijngedwongen om nieuwesamenwerkingsverbandenaan te gaan en te aanvaardendat de bestaandeworden gereorganiseerd.Dat betekent een herschikkingvan de transatlantischerelatie, de NAVO.Binnen die relatie hebbenaltijd spanningen bestaan,vanwege de uiteenlopendebelangen van de grotemogendheden. De grootstetegenstellingen waren hetgevolg van de unieke vijftigjaar durende Amerikaansemachtspositie die onder deelites in de grootste West-Europese landen weerstandopriep. De huidige crisisheeft in de VS tot bezinninggeleid. De samenwerkingmet de staten van de EUzal substantiëler moetendan via de coalitions of thewilling.De regering van president Obama is geschiktom dit project in te zetten, vanwegede geslaagde propagandaoperatie waarbijde nieuwe president is afgeschilderdals symbool van change. De voordrachtvan de belangrijkste bewindvoerders voorbuitenlandse en defensiepolitiek maaktechter duidelijk dat deze veranderingzeer betrekkelijk zal zijn. De continuïteitvan het agressieve buitenlandse beleid isgewaarborgd door het aanblijven van deheer Gates als minister van defensie, deEen toekomstigtekening Peleiakomst van mevrouw Clinton als Ministervan Buitenlandse Zaken en voormaligNAVO-opperbevelhebber Jones als nationaleveiligheidsadviseur. Daarmee wordtduidelijk dat het fundamentele uitgangspuntvan de VS – bepalen wat er in de wereldgebeurt – niet is veranderd. De wijzigingzit in de bereidheid om tot afsprakente komen met het nieuwe machtsblok, deEU. Men gaat er niet meer op los slaanen het vervolgens uitleggen. In plaatsdaarvan gaat men de EU betrekken bij de20 VredesMagazine 2009/1

11onderzoeksdossierAMOK VDtransatlantisch blok?plannen om er op los te slaan, om zo eenbredere legitimiteit en het noodzakelijkesoortelijke gewicht in internationaal verbandvoor zulke operaties te bereiken.Of dat plan zal lukken, hangt af van dereactie van de belangrijkste lidstaten vande EU op nieuwe crises en de omvang vande oppositie tegen nieuwe avonturen. Intussenzijn er wel een aantal meetpuntenvoor de cohesie van de NAVO.BevelsstructuurDe relatie met Rusland vormt de belangrijkstetoetssteen. De energiecrisis heefthet belang van Rusland als gasleverancieraan Europa doen toenemen. Dat belangheeft zich vertaald als een beleid vannon-confrontatie. Dat komt tot uiting inde reactie op de plannen voor uitbreidingvan de NAVO via het lidmaatschap vanGeorgië en de Oekraïne. Deze zijn voorlopigeen halt toegeroepen door Europeseoppositie, maar intussen worden er weltalrijke economische en militaire relatiesaangeknoopt. Als dat proces doorgaat,dan wordt de formele toetreding slechtshet sluitstuk van een beleid dat de confrontatiemet Rusland niet schuwt.In Afghanistan zal de verhouding tussende EU en de VS ook duidelijker worden,omdat momenteel door de VS wordt gestreefdnaar een reorganisatie van debevelsstructuur om de oorlog intensieverte voeren en alle leden van de NAVOdaarbij te betrekken. De mate waarinde Europese lidstaten van NAVO daarinmeegaan (en dus afstevenen op eenrampzalige nederlaag zoals de Russeneerder ondervonden), is ook een indicatievan hun ondergeschiktheid aan de VS. Derealiteit is dat de NAVO-operatie steedsafhankelijker wordt van Rusland, omdatvia dit land een deel van de logistiekeaanvoer plaatsvindt.Dat gegeven is ook relevant voor een anderekwestie: het raketschild (zie het stukvan Georges Spriet elders in dit dossier)dat door Rusland als een directe dreigingwordt gezien en tevens past in een nieuwewapenwedloop in Centraal-Europa.De verklaring van de Franse presidentSarkozy eind november dat dit schildgeen bijdrage leverde aan de veiligheidvan Europa gaf een duidelijk afwijzendantwoord op het Amerikaanse plan ommilitaire voorposten in Oost-Europa verderuit te bouwen. Toch zijn de Europeselidstaten op de NAVO-ministerraad vandecember weer akkoord gegaan methet plan, dat bovendien gekoppeld moetworden aan een reeks andere raketschildplannen,mogelijkerwijs een boven Israël.Daarover zal in april duidelijkheid komenop de NAVO-top in Straatsburg.Een andere toetssteen voor de cohesieis het nucleaire beleid: de NAVO heefteen militaire nucleaire doctrine, waarbijgebruik wordt gemaakt van Amerikaansekernbommen die moeten worden afgeworpendoor de vliegtuigen van Europeselidstaten, waaronder Nederland en België.De omvang van die nucleaire slagkrachtis aanzienlijk afgenomen, maarwordt in minimale vorm gehandhaafd.Anders gezegd, de NAVO staat haar nucleaireparaplu niet af en eist daarmeeeen uitzonderingspositie op voor zichzelften opzichte van de rest van de wereld.Het meest waarschijnlijke scenario,het in stilte terugtrekken van de laatsteAmerikaanse kernbommen van Europeesgrondgebied, terwijl tegelijk de nucleairedoctrine wordt gehandhaafd (gegarandeerddoor andere kernwapens) zou eengoede illustratie zijn van de nieuwe verhoudingenbinnen de NAVO.Een andere kant van dit nucleaire beleidis die van de non-proliferatie: de stappendie door de Atlantische landen wordenondernomen om de nucleaire brandstofcycluste controleren via een multilateraalmechanisme waar ze doorslaggevendeinvloed op uitoefenen. Een dergelijk beleidbiedt immers de kans om aan landendie geen lid zijn van de NAVO eenaanbod te doen (levering van nucleairebrandstof) in ruil voor een tegemoetkomendehouding ten aanzien van de beleidsdoelenvan het Atlantische blok. Specialeprivileges worden dan verleend aanbevriende landen elders in de wereld, depotentieel concurrerende machtspolenvan de nieuwe wereldorde. Het met Indiaafgesloten verdrag is daar een voorbeeldvan. Tegelijkertijd worden er afsprakengemaakt om landen die een nucleaireinfrastructuur in eigen beheer willenhouden, te straffen – zie Iran. Dat is deachterliggende gedachte bij de pleidooienom de positie van het internationaalatoomagentschap IAEA te versterken. Ditaan de VN verwante orgaan heeft al alstaak om te controleren dat nucleair materiaalniet omgeleid wordt voor militairedoeleinden.InterventieoorlogenTen slotte is het beleid ten aanzien van deVN zelf van belang. Als de Europese lidstatenmeegaan in het unilaterale optredenvan de NAVO zonder tussenkomst van deVeiligheidsraad, zoals in het bombarderenvan Kosovo in 1999, en het erkennenvan Kosovo als onafhankelijke staat in2008, dan ligt een optreden samen metde VS in andere crises voor de hand. Deimplicatie daarvan is dat de moeizaamontwikkelde EU defensiepoot slechts eentak zal vormen van een transatlantischverbond dat haar gezamenlijke belangenin de komende crises, verenigd wil behartigen.Daar wordt vanzelfsprekend de VNondergeschikt aan gemaakt.Een gesprek van de secretaris generaalvan de NAVO de Hoop Scheffer met dievan de VN Ban Ki-Moon, afgelopen september,was een veeg teken aan de wand.Er werd een overeenkomst tussen NAVOen VN ondertekend, waarin de wereldorganisatiedie volgens haar uitgangspuntenmoet streven naar ontwapening, eenbelangrijke rol toekende aan de NAVO indit proces. Er werden afspraken gemaaktvoor verdergaande samenwerking, ondanksprotesten van de Russische Ministervan Buitenlandse Zaken Lavrov. Zoeen samenwerkingsverband creëert eengevaarlijk raamwerk voor de toekomst.Interventieoorlogen kunnen dan wordenafgeschilderd als vredesoperaties. Hetbelang ervan voor de NAVO is propagandistisch:door zichzelf te positioneren als‘regionale’ veiligheidsorganisatie en uitvoerdervan VN beleid, wint ze een valsesoort legitimatie. Als daarbij de twee potenvan het bondgenootschap ook volledigverenigd zijn in hun buitenland beleid,dan worden confrontaties met de rest vande wereld onvermijdelijk.Karel Koster2009/1VredesMagazine21

AMOK VD onderzoeksdossier12De NAVO en het rakettenschildNaast het Amerikaanse rakettenschildtegen ballistische raketten bestaat er ookeen NAVO-project voor een raketschild. Inmaart 2005 startte de NAVO het Active LayeredTheatre Ballistic Missile Defence (AL-TBMD) programma. ALTBMD wil verschillendelokale (theatre) ruimteschildsystementot een coherent netwerk uitbouwen terbescherming van troepenoperaties tijdensmilitaire interventies.Er zijn bij diverse NAVO-legers al projectenop dit vlak. Er is het SAMP-T (Sol-AirMoyenne Portée Terrestre) programma vanFrankrijk en Italië, er zijn Patriot-programma’smet Duitsland, Nederland en de VS;en er is MEADS (Medium Extended Air DefenceSystem) met Duitsland, Italië en deVS. Binnen al deze projecten wordt gewerktaan defensiesystemen tegen korteafstandsraketten.Tijdens een bijeenkomst van de defensieministers van de NAVOlidstatenin juni 2006 werd een haalbaarheidsstudie gepresenteerdover een algemener ruimteschild dat niet alleen troepenmoet beschermen, maar ook grondgebied. Een van de vragen ishoe deze ALTBMD kan samengaan met de VS-plannen om delenvan hun rakettenschild (een radar voor snelle detectie, en eenlanceerstation voor interceptieraketten) in Europa te plaatsen.Eigenlijk gaat het hier ook om een fijn staaltje slappe-koorddansenvoor twee oude vijanden, Washington en Moskou.Maar de discussie leeft uiteraard ook binnen het bondgenootschap.Sommige landen menen een anti-rakettenschild in Europaeen exclusief gemeenschappelijk beheer moet hebben, endus direct onder NAVO-auspiciën moet vallen. Zij menen dat bilateraleafspraken tussen NAVO-partners de zaak bemoeilijken.De VS zijn zeker niet tegen, maar wellicht dachten sommige landenvlugger op te kunnen schieten indien de zaak bilateraal zouworden gespeeld. Juni 2007 hebben de defensieministers vande NAVO een studie besteld om een aanbouw-rakettenschildte realiseren dat het zuidoosten van het bondgenootschappelijkgrondgebied in Europa zou beschermen dat niet door de VS interceptierakettenzou worden gedekt. Washington heeft wellichtgelijk als ze dit beschouwt als een impliciete goedkeuring vanhet rakettenschild in Europa van de kant van de andere NAVOleden.De NAVO-top in Boekarest van begin april 2008 bevestigt dathet bondgenootschap de proliferatie van ballistische raketten alseen groeiende bedreiging beschouwt. Er wordt hier in de eersteplaats verwezen naar Iran en Noord-Korea. De eindverklaringstelt ook dat missile-defence deel is van een groter ‘antwoord’en dat het voorgestelde Amerikaanse systeem een substantiëlebijdrage betekent voor de bescherming van het bondgenootschap.De VS installaties zouden het best gecombineerd wordenmet bestaande NAVO-inspanningen en opgenomen in een toekomstigrakettenafweersysteem. Er werd ook afgesproken datmen tegen de volgende top van 2009 de opties klaar zou hebbenwat betreft de anti-rakettendefensie van de ‘onbeschermde’delen van het NAVO-grondgebied. Bovendien moeten de gesprekkenvan de NAVO met Rusland over samenwerking bij eenrakettenschild voortgezet worden, waarbij zelfs ten gepaste tijdede anti-rakettensystemen van de VS, NAVO en Rusland met elkaarzouden verbonden worden.5,8 miljard dollarHet Amerikaanse Congres (reeds onder Democratisch meerderheidsedert eind 2006) is kennelijk nog niet echt overtuigd vande absolute noodzaak om delen van het raketschild in Europate plaatsen. Dat blijkt uit de eerdere weigering om het projectvolledig te financieren. In de budgetaanvraag voor het werkjaar2008-2009 had het Pentagon 310,4 miljoen dollar gevraagdom de bouw van de basissen in Polen en Tsjechië te starten.De gezamenlijke commissie van Huis en de Senaat schrapte alde fondsen voor constructievoorbereiding van de sites. Voor hetwerkjaar 2009-2010 wordt in totaal meer dan 1 miljard dollargevraagd voor de bouw en de operationele werkzaamheden. Toten met het werkjaar 2013 worden voor de Europese sites totalekosten verwacht van zowat 5,8 miljard dollar.Het Congres stelt zich ook vragen bij de gevolgen die de voorgesteldesystemen zullen hebben voor een eventueel NAVOrakettenschild.De Democratische vertegenwoordigster van Californië,Ellen Tauscher, zei aan de pers dat ze hoopte om hetvoorgestelde VS-rakettenschild te kunnen ‘NAVO-iseren’. Zoalsreeds gezegd, is de NAVO vandaag al bezig te onderzoeken omde raketsystemen van de verschillende lidstaten te harmoniserenals onderdeel van het Active Layered Theater Ballistic MissileDefense (ALTBMD). Tauscher zag hierin de mogelijkheid om heelhet Europees grondgebied te dekken met een dergelijk afweerschild.Een van de centrale problemen is van politiek-militaireaard. Hoe zullen de verschillende NAVO-lidstaten akkoord gerakenom te bepalen wat nu eigenlijk een dreiging uitmaakt.Bovendien praat men in de NAVO-Ruslandraad over de voorwaardenvoor samenwerking rond Theatre Missile Defence. DeVS plannen met Polen en Tsjechië dreigen deze inspanningen tedwarsbomen. Een niet eenvoudige evenwichtsoefening.Voor- en tegenstanders van het schild hebben elk hun argumenten.De regeringen lijken beslist te hebben, maar in politieke ensociale kringen blijft er discussie. Velen twijfelen aan de technischehaalbaarheid van het ruimteschild want de resultaten vande testen zijn alles behalve overtuigend. Anderen twijfelen aande Iraanse dreiging zelf, of zijn bang van het kostenplaatje.22 VredesMagazine 2009/1

13onderzoeksdossierAMOK VDDe voorstanders argumenteren dat een NAVO ruimteschild opzich een serieuze afschrikking zou uitmaken, zodat niemanddurft aan te vallen. Maar een goed ruimteschild zou de bondgenotenook manoeuvreerruimte bieden voor meer dan de loutermilitaire preventieve aanval: een andere langetermijnstrategiezou meer kans kunnen maken en ook kunnen volgehouden worden.Zelfs als de regeringen het eens zijn met het principe blijft erverder nog heel wat stof tot discussie. Als daar zijn: bevel- enbeheersstructuren, wie krijgt wat, groeiende afhankelijkheid vanVS technologie, wat te doen met de brokstukken en de nucleairelading van een onderschepte aanvalsraket, technologietransfers,kosten, bedreigingsanalyse, en niet in het minst de reactiesvan Rusland.Structuren voor bevel en beheer moeten vooraf duidelijk wordenvastgelegd. In de praktijk zou het wellicht de huidige militaireleiding zijn, the Supreme Allied Commander Europe (Saceur),die de eindverantwoordelijkheid krijgt.Neervallende brokstukkenAllerlei vragen moeten dan nog behandeld worden. Enkelevoorbeelden. Welke NAVO-landen of steden zouden het eerst ofhet best worden beschermd, de actiefste landen eerst? Wat metde neutrale Europese landen? Welke interceptieraketten dienenin de eerste plaats de Amerikaanse defensie? Enz.De kwestie van neervallende brokstukken en nucleaire lading iseen andere problematiek die moet aangepakt worden. Wat alshet een en ander neervalt op een land tegen wie er eigenlijkgeen aanval werd uitgetekend? Wat als dat land geen NAVO-lidis? Anderzijds zullen de brokstukken wellicht volledig verbrandenbij intrede in de atmosfeer. Zelfs een vijandige kernwapenkopdie speciaal ontworpen is om te ontploffen bij de interceptie(een staaltje van vernuftige technologie) en een elektromagnetischeschok zou veroorzaken, zou minder schade veroorzakendat een nucleaire inslag op aarde. Aldus de voorstanders.Het feit dat een goed rakettenschild de vijand zou doen kiezenvoor andere aanvalstechnieken, is op zich geen argumenttegen Missile Defence, zeggen de NAVO voorstanders. Het isook daarom dat de NAVO beschermingstechnologie zoekt tegenkruisraketten, bemande of onbemande vliegtuigen. Het isdaarom dat de controle in havens moet versterkt worden. Enkelde korte-afstand interceptoren kunnen iets tegen een kruisraketdoen. Vandaar dat het van essentieel belang is dat de NAVOleden in de verschillende aspecten van raketdefensie zoudenblijven investeren.Na de VS-Rusland top van begin april 2008 over de geplandeinstallering van een rakettenschild in Europa tussen Poetin enBush, blijft de controverse. Maar beide presidenten lieten inderdaadde mogelijkheid open dat hun opvolgers hier verderzouden kunnen over onderhandelen. Er werd gedacht aan eengemeenschappelijk programma of minstens om de plannen rekeningte doen houden met de Russische bezorgdheden. Poetinbleef echter bijzonder afstandelijk. In Washington wil men anderselke kans grijpen om vooruitgang met Tsjechië en Polente concretiseren, zeker nu de NAVO op haar top in Boekaresthaar steun uitsprak voor de plannen. Zoals al even aangestiptheeft de regering Bush intussen akkoorden kunnen sluiten metde regeringen van Tsjechië en Polen, maar de parlementen indeze landen moeten de zaak nog goedkeuren. Dat is reeds gebeurddoor de Tsjechische Senaat, maar de Kamer moet er zichnog over buigen. De Russische reactie: “dan plaatsen we SS-26raketten in Kaliningrad”.Barack Obama, de president-elect van de VS, is voorstandervan een werkzaam rakettenschild tegen een reële bedreigingop basis van een akkoord met de bondgenoten. Dat laat heelwat ruimte voor interpretatie: werkt de technologie, is er eenbedreiging, wat zeggen de bondgenoten echt? Zullen de parlementenvan Tsjechië en Polen hun regering volgen? Obamaverwijt G.W. Bush de NAVO-bondgenoten niet goed te hebbengeconsulteerd over de Europese poot van het VS-rakettenschilddat “belangrijke gevolgen zal hebben voor elk van hen”.Victoria Samson, een Amerikaanse onderzoekster van het Centerfor Defense Information, meent dat dit VS-rakettenschild inEuropa een puur politieke zaak is. Het is een symbool van Amerikaansemilitaire macht in Oost-Europa, een signaal tegenoverMoskou. Dat kan de relaties tussen beide alleen maar verslechten.“En dat alles in de naam van wapens die niet functionerentegenover een dreiging die niet bestaat.”Georges SprietGeorges Spriet is redacteur van ons Belgische zusterblad Vrede(vrede.be)Bronnen:www.nato.intwww.fr.rian.ruwww.occar-ea.orgwww.cnd.orgwww.cdi.orgCongressional Research Service USADavid S. Yost, Missile Defence on NATO’s agenda. NATO Review,Autumn 2006Vredescahier 4/2007: Een Amerikaans Ruimteschild in Europa(uitgave Vrede vzw)Victoria Samson, Missile Defense in Poland a Frivolous Move,www.cdi.org2009/1VredesMagazine23

AMOK VD onderzoeksdossier1460 jaar NAVO – 60 jaar protest1949In het gedenkboek van het communismein Nederland “Tot de strijd ons geschaard”staat te lezen: “Op 2 april 1949, aan devooravond van de ondertekening van hetatlantisch pact, staat de Noordermarktin Amsterdam vol mensen om te protesterentegen de oprichting van de NAVO.De communisten zijn de enigen die zichin de Kamer tegen de Nederlandse aansluitingkeren.” Voor het affiche van hetParijse Wereldvredescongres in april 1949tekende Picasso de vredesduif, die hij alsklein kind al als een symbool van verlangenzag en die later het symbool van devredesbeweging geworden is.1969In november 1969 – op het hoogtepuntvan de studentenbeweging in Nederland– organiseerde de Nederlandse Studentenraad(NSR) in het Amsterdamse RAI-Congresgebouw ter gelegenheid van hettwintigjarig bestaan van de NAVO eengroot landelijk anti-NAVO congres metinternationale deelname. Een en anderging gepaard met een grote demonstratiedoor de stad waarbij nieuwe uit het buitenlandovergewaaide technieken – zoalsde rendemonstratie en het vendelzwaaienmet Vietcongvlaggen – voor het eerst inNederland werden geïntroduceerd doormaoïsten met lange baarden en lerenjassen.De geschiedschrijver van de radicaleBond voor Dienstweigeraars (BVD), HenkSpaan, schrijft hierover:“Het was een groot succes, want het aantalvan duizend bezoekers overtrof alleverwachtingen. Op het congres slaagdede BVD erin een groepje mensen bij elkaarte krijgen die in het voorjaar van1970 in dienst moesten.” Hiermee zettede BVD een belangrijke stap. In het kadervan de protestdienst werd er nu ookbinnen het leger antimilitaristische actiegevoerd.De toenmalige minister van defensie,Den Toom, keek er wat anders tegenaan.In een brief aan de secretaris buitenlandvan de NSR, Piet Ordeman, schreef hij datenige kazernecommandanten hem benaderdhadden naar aanleiding van de doorde NSR uitgegeven brochure “Wat is ermis met de NAVO”. De minister vond debrochure “op tal van punten ver bezijdende waarheid”, hoewel “voor de kritischeNederlandse militair (..) niet schadelijk.”Vandaar dat de minister verordonneerdedat “iedere militair die dit wenst mag, opgrond van artikel 2 van mijn beschikkingvan 21 december 1967, nr. 243.270/R.,betreffende verspreiding van geschriften,binnen een militaire inrichting maximaaléén exemplaar van deze brochureonder zich hebben.” Maar omdat “mij isgebleken, dat de verspreiding van dezebrochure binnen Nederlandse militaireinrichtingen zou geschieden in het kadervan een anti-navo-actie binnen de krijgsmacht”verbood de minister verspreidingvan de brochure op de kazernes.1974In november 1974 organiseerde de BVD,inmiddels omgedoopt tot Bond voorDienstplichtigen, zelf een internationaalsoldatencongres in de Utrechtse Jaarbeursonder de naam “anti-NATO-’74”.Er waren 28 soldatenorganisaties uit 11landen vertegenwoordigd, waaronderVietnamveteranen, soldaten uit Frankrijken Portugal, waar een beweging van progressieveofficieren dat jaar een einde hadgemaakt aan de fascistische dictatuur, enuit Engeland de Troops Out Movement,die zich verzette tegen de operatie vanhet Britse leger in Noord-Ierland. Op hetcongres sprak ook een Indonesiëdeserteuruit de tijd van de politionele acties.In een speciaal nummer van Poorter, hetblad van de Amsterdamse studentenorganisatieASVA, die zelf ook een NAVOcongresorganiseerde (net als overigensde PSP) ging Ben Dankbaar in op deNAVO en de soldatenbeweging: “Het isnu mogelijk geworden om de NATO vanuitde soldatenbeweging te bekijken. DeNATO vormt een belemmering voor dekonkrete belangen van de soldaten. Datblijkt alleen al daardoor, dat mensen uitde NATO en buitenlandse legerleidingenhet gewoon idioot vinden wat er in Nederlandgebeurt. Het gaat opvallen wateen rare troep het hier is, met nota beneeen soldatenvakbond en al die jongensmet dat lange haar.”1987In augustus en september waren door deradicale vredesbeweging grootscheepsactie aangekondigd tegen de jaarlijkseNAVO-oefening Reforger (Return of Forcesto Germany) waarbij Amerikaanseen Britse troepen massaal door Nederlandtrokken. Het jaar daarvoor warennog onverwacht duizenden demonstrantenin Amsterdam opgekomen om teprotesteren tegen het vlootbezoek vande NAVO-oefening Northern Wedding.Maar ondanks het feit dat de bewegingzijn volledige infrastructuur had gemobiliseerdbleef de opkomst beperkt. Slechtshonderden demonstranten in Dordrecht,Capelle aan de IJssel en bij Schiphol.Commentaar van Guido van Leemput inAMOK: “Een van de algemene redenenvan deze geringe opkomst lijkt de ideevan de nieuwe ontspanning tussen de VSen de Sovjet-Unie te zijn. (..) Het lijkt welof de wet van de remmende voorsprongin werking is getreden. De Hollanditisis in Nederland zowat uitgewerkt, maarhet virus heerst in verschillenden andereWesteuropese landen nog volop.”24 VredesMagazine 2009/1

15onderzoeksdossierAMOK VDBibliografie NAVO2008De acteurs van een Nederlands voorlichtingsfilmpjeover vuurwerk hebben vorigemaand voor grote paniek gezorgd bij deNAVO in Brussel. In het filmpje gaan Talibanachtigefiguren met kalasjnikovs opweg om vuurwerk te kopen in België. Deacteurs in een open terreinwagen volnepgeweren kregen in Brussel autopech,precies voor het zwaarbewaakte hoofdkwartiervan de NAVO. CampagneleiderCees Meijer in de Gazet van Antwerpen:“De hele crew heeft een dag in een Brusselsecel gezeten. De veiligheidsdienstenvan de NAVO vertrouwden het zaakjeniet.”Bronnen:Tot de strijd ons geschaard, Beeldverhaal overhet communisme in Nederland. Pegasus Amsterdam1979.Henk Spaan, Actie of Overleg – Soldatenprotest1966-1984. Uitgave in eigen beheer 1990.De brief van Den Toom staat afgedrukt in deNationale en Soldatenkrant van januari 1970.Poorter van 25 november 1974AMOK 1987 nr. 4Metro 11 december 2008 (ANP)Rapporten van de CongressionalResearch ServiceRS21510 NATO’s Decision-Making procedure,May 5, 2003RS21659 NATO’s Prague CapabilitiesCommitment, January 24, 2007RS22409 NATO and Energy Security, August15, 2007RL32342 NATO and the European Union,January 29, 2008RL34415 Enlargement Issues at NATO’sBucharest Summit, April 7, 2008RS22847 The NATO Summit at Bucharest,2008, May 5, 2008RL34701 NATO Enlargement: Albania,Croatia and Possible Future Candidates.October 6, 2008RL33627 NATO in Afghanistan: A Test ofthe Transatlantic Alliance, October 23,2008De rapporten zijn beschikbaar op dewebsite van de Federation of AmericanScientists (FAS) onder ‘Foreign Policy andRegional Affairs’ www.fas.org/sgp/crs/index.htmlBoekenDaniele Ganser, NATO’s Secret Armies –Operation Gladio and Terrorism in WesternEurope. Routledge 2004, 336 blz.ISBN 9780714685007Diana Johnstone, Fools’ Crusade: Yugoslavia,NATO, and Western Delusions.Monthly Review, 2007. 315 blz. ISBN1-58367-084-XArtikelenGabriel Kolko, NATO: Expanding or Exploding.Spokesman 90 www.spokesmanbooks.com/Jochen Hippler, “Counterinsurgency”-Neue Einsatzformen für die NATO? Politikund Zeitgeschichte Nr. 43, oktober 2006www.jochen-hippler.deRob de Wijk, The irresistible pressuresforcing change on NATO, Europe’s World,Spring 2007 www.hcss.nlJulianne Smith en Justin Wiseman, Eennieuwe richting voor de NAVO – Een pleidooivoor een Strategisch Concept. AtlantischPerspectief 2007/5 pp. 9-15Mahdi Darius Nazemroaya, The Globalizationof Military Power: NATO Expansion,Global Research, May 18, 2007 www.globalresearch.caTowards a Grand Strategy for an uncertainworld – Renewing TransatlanticPartnership. January 16, 2008 www.worldsecuritynetwork.com (Rapport vande vijf NAVO-generaals over de toekomstvan de NAVO)Ian Davis, NATO at a Crossroads. ForeignPolicy in Focus (FPIF), March 21, 2008www.fpif.orgGeorge Friedman, A New French Strategy.Stratfor (Strategic forecasting, Inc.),March 25, 2008 www.stratfor.comThe State of NATO – A ray of light in thedark defile. The Economist, March 27,2008 www.economist.comLudo de Brabander, Waarom we de NAVObest opdoeken. Vrede, 3 april 2008vrede.be ook beschikbaar op vdamok.nlSaul Landau, The NATO Axiom – 2 and2 Equals 5. Counterpunch, May 8, 2008www.counterpunch.orgHuib van Lent, NAVO inlichtingen…, van‘Need to know’ naar ‘Need to Share’. Armexjuni 2008, pp 9-10Peter Strutynski, De NAVO, een illegitiemkind van de tweede wereldoorlog. Vertalinguit het Duits van vrede.beKees Homan, Raketverdediging in Europa– Op weg naar een geïntegreerd Amerikaans-NAVO-project?Atlantisch Perspectief,2008/7 pp. 11-16Immanuel Wallerstein, Can NATO SurviveGeorgia? Monthly Review. September 2,2008 www.monthlyreview.orgHans-Peter Richter, Von deutschen Bodengeht Krieg aus – Die Funktion der ausländischenMilitärstützpunkte. Wissenschaftund Frieden 2008/4 – Dossier 59Jürgen Wagner, Kriegsbündnis NATO: MilitärischerGarant westlicher Vorherrschaftin einer brüchig werdenden Weltordnung.IMI Analyse 2008-39, 24 November 2008www.imi-online.deWebsitesOfficiële NAVO-website www.nato.int/Berliner Informationszentrum für TransatlantischeSicherheit (BITS): bits.deBritish American Security informationCouncil (BASIC) www.basicint.orgBibliografieInstituut Clingendael maakt regelmatig literatuurlijstenmet als onderwerp ‘NATO’.De laatste dateert van 29 juli 2008. Kijkop de website onder ‘Reading lists’www.clingendael.nl/library/2009/1VredesMagazine25

ANGST EN MACHTAngst en geruststellingIemand die zich angstig en onzeker voeltzoekt houvast. Iemand die houvast biedtaan angstigen en onzekeren zal steunoogsten; geloof, hoop en liefde wordenbetuigd door degenen die gerustgesteldzijn of denken te worden aan mensen dieweten te overtuigen als houvast, redder,probleemoplosser, angstbeteugelaar, etc.Waar zijn mensen zoal bang voor?Mensen zijn vooral bang voor verschijnselendie hen mogelijk kwaad kunnen doenen die ze niet kunnen begrijpen, hanterenof voorspellen, zodat ze niet in staatzijn het kwaad te voorkomen, af te werenen te beëindigen.Angst en godenDe primitieve mensen waren bang vooralle natuurkrachten die ze niet begrepenen die zomaar ziekte, dood en verderfkonden zaaien. Van die ongrijpbare dreigingenprobeerden ze zich een voorstellingte maken en ze probeerden manierente zoeken waarmee ze meer grip op dieverschijnselen konden krijgen. Dat dedenze enerzijds door kennis te vergaren omtrentde voorspelbaarheid en het systeemin die verschijnselen en anderzijds, voorzover de kennis tekort schoot, veronderstellingente maken. Ze ontwikkelden eensoort theorie over de bedreigende verschijnselengebaseerd op een mengelingvan kennis en veronderstellingen. Hoegroter het ingeschatte risico door de dreigingte worden getroffen, des te groter deangst en des te sterker de neiging om deveronderstellingen voor waar aan te nemen.Bij gebrek aan kennis kan een menszich in tijd van nood beter vastklampenaan een geloofwaardige veronderstellingdan aan niets.De primitieve mensen verondersteldendat goden de drijvende krachten warenachter allerlei onvoorspelbare en dreigendenatuurverschijnselen. Ze gingenpogingen doen die krachten te bezwerendoor de goden gunstig te stemmen metallerlei offers en rituelen.Angst en leidersWat angstige mensen vooral ook doen ishouvast zoeken bij elkaar. Het is in zekeremate geruststellend dat een andermens dezelfde angsten heeft als jij, enhet is handig samen middelen te bedenkenhoe je het gevaar kunt bezweren. Incontacten met andere mensen leert eenmens te profiteren van reeds bestaande,opgebouwde kennis. Er zijn ook mensendie zich onderscheiden in de mate waarinzij kennis hebben vergaard en verbandenkunnen leggen tussen diverse kenniselementen.Zulke wijze mensen verwiervenhiermee een zekere autoriteiten het verschaft een relatief gevoel vanveiligheid je te verlaten op het oordeelvan die wijze mensen. Nog prettiger ishet als je de totale angstbezwering aande wijze autoriteiten kunt delegeren, datgeeft een opgelucht gevoel in de zin datje verantwoordelijkheid kunt overdragenaan de autoriteit. Het heeft ook hetgrote voordeel dat, als de dreiging weereens pijnlijk toeslaat, je degene die jemet gedelegeerde verantwoordelijkheidhebt bekleed, de schuld kunt geven. Hetpleit jezelf in ieder geval vrij, want als deautoriteit de dreiging al niet kan afwenden,wat had jij dan kunnen uitrichten alsschamele non-autoriteit.Autoriteit en prijsVoor niets gaat de zon op; goede raad isduur. De wijze autoriteit wil haar kennisen inzichten ter beschikking stellen aananderen, en wil ook wel de gedelegeerdeverantwoordelijkheid van anderen opzich nemen; en misschien zelfs bij nietsuccesvol afgeweerde dreiging de verantwoordelijkheidvan de kwade gevolgenop zich nemen, maar daar moet danwel iets tegenover staan. Om haar rol alsautoriteit goed te kunnen vervullen wil zijvrijwaring van andere taken en plichten,en wil zij extra faciliteiten en hulpmiddelen.Het gewone volk is daartoe gaarnebereid, want het bezweren van je eigenangst is een flinke investering waard.En zo is daar een autoriteit bekleed metstatus en macht, en voorzien van faciliteitenen hulpmiddelen. Daarmee is hetbehalve een door de verantwoordelijkheidzware positie ook een aantrekkelijkepositie: status, macht, ontslagen van allerleitaken en plichten, extra faciliteitenen hulpmiddelen.Autoriteit en legitimiteitDe autoriteit kent drie soorten problemen:1. Omdat niets menselijks haar vreemdis, zal autoriteit de neiging hebben om inde verhouding tussen enerzijds te dragenverantwoordelijkheid en anderzijds status,macht, etc. het zwaartepunt zoveelmogelijk bij het laatste te leggen en tetrachten zoveel mogelijk verantwoordelijkheidvooral op de schouders van anderente laden, zeker als het kwaad weereens met pijnlijke gevolgen heeft toegeslagen.Dus wel de lusten en liefst niet delasten; zondebokken zijn welkom.2. Natuurlijk zijn er meer mensen die metbegerige ogen kijken naar de bevoorrechtepositie van de autoriteit, waarbijze uiteraard ook veel meer de lusten dande lasten op het oog hebben. Sommigenzullen omdat ze zelf de positie van autoriteitambiëren, de positie van de autoriteitproberen aan te vechten door aan te tonendat ze zelf meer kwaliteit in huis hebbenals het gaat om inzicht en probleemoplossendvermogen. Anderen zullende autoriteit doelbewust in een negatiefdaglicht proberen te plaatsen. Dus goedschiksof kwaadschiks wordt de legitimiteitvan de autoriteit ter discussie gesteld.3. Het verwerven van autoriteit is eenhele kunst, het handhaven ervan zo mogelijkeen nog grotere. Je hebt weliswaarje autoriteit verworven door je kennis enje inzicht hoe het kwaad te bezweren.Autoriteit blijft echter mensenwerk en duszullen de kennis en inzichten nooit zo volledigzijn dat alle kwaad is doorgrond enadequaat bestreden of voorkomen. Deautoriteit heeft lang niet alle pasklareantwoorden op alle dreigende gevarenen dat maakt de autoriteit kwetsbaar.26 VredesMagazine 2009/1

Autoriteit en verabsoluteringHet tekort aan kennis, inzicht en probleemoplossendvermogen kunnen een autoriteitertoe brengen haar positie te beschermendoor de leemten te vullen metveronderstellingen en die te presenterenals zekerheden en dan te eisen dat devolgelingen die ook als zekerheden accepteren(een soort blufpoker). Uit eigenonzekerheid wordt de autoriteit autoritairen op dat moment gaat gelegitimeerdemacht over in machtsmisbruik. Bij machtsmisbruikworden veronderstellingen geponeerdals zekerheden uit eigenbelang.De waarheid, waarbij het onderscheidtussen bewezen kennis en veronderstellingnauwgezet wordt gemaakt, wordtgemanipuleerd. Misinformatie wordt alsfeit gepresenteerd om de belangen vande autoriteit te dienen in plaats van hetalgemeen belang waartoe de gedelegeerdeautoriteit was aangesteld.Autoriteit en machtsmisbruikHet is zeer de vraag of een autoriteit diezich uitsluitend baseert op ware kennisen die eerlijkheid betracht omtrent deleemtes daarin, zich zal kunnen handhaven,terwijl haar concurrenten zich vanniet-integere middelen bedienen om deautoriteit in diskrediet te brengen en huneigen “autoriteit” in een gunstig daglichtte plaatsen. Mahatma Gandhi was misschienzo’n integere uitzondering.Waarschijnlijk is het zo dat het verwervenen handhaven van autoriteit niet zonderhet manipuleren van informatie kan metalle gradaties van reclame maken, uitvergroting,halve waarheid, leugentjes ombestwil tot grootschalig bedrog.Religieuze en profane autoriteitIn het bovenstaande is nog geen onderscheidgemaakt tussen het bovenmaansekwaad en het aardse kwaad, tussen autoriteitzijn op gebied van bovenmenselijkefenomenen en op gebied van menselijkeWraak voor vernederingWat is de bron van het kwaad, wat maakt de mens tot een moordmachine?In de column Boze Geesten naar aanleiding van de aanslagin Mumbai noemt Elsbeth Etty dat ‘machteloze vragen’. Zekomt er niet uit. Onlangs participeerde ik in de themadag ‘Vriendenworden met je schaduw’ van het Centrum voor Zelfbezinningte Leusden.Ieder mens heeft schaduwen, inclusief die van geweld. De vraag ishoe je ermee omgaat. Ze ontkennen werkt niet. Je verdringt ze enprojecteert ze dan op een ander. Terreur, zoals in Mumbai, triggertdat ‘onbewuste’ geweld in ons, waarvoor we dan een zondebokzoeken. Voor vele Indiërs is dat Pakistan en voor Geert Wilders deislam. Dat er ook veel niet-islamitische terreur was en is – in Indialeidde zo in 1992 de verwoesting van de moskee in Ayodhoya doorfanatieke hindoes tot 1.400 doden, voornamelijk moslims – wordtgemakshalve vergeten. Wilders en anderen voelen van binnenuitde noodzaak van projectie op een zondebok. En zo leidt het verdringenvan eigen schaduwen alleen maar tot oorlog. Moet je zedan bestrijden? Nee, alles wat jij energie geeft, wordt krachtiger.Wat helpt is erkennen dat ze er zijn en ze enige aandacht geven omzo te voorkomen, dat je ze gaat uitleven. Erkenning van je schaduwis al een proces van heling, aldus Carl Jung. Het maakt je ookmilder ten aanzien van de schaduwen van anderen, zij het zonderbegrip voor de uitleving daarvan. De bekende Amerikaanse JessicaStern stuitte in haar onderzoek naar terreur bij christen-, hindoe-en islamfundamentalisten op woede en wraak als antwoordop vernedering.Achteruitstelling, arrogant gedrag en/of een bezetting te (hebben)moeten verduren, leiden tot trauma’s als vernedering. Is dit de oorzaakvan de radikale islam met religie als dekmantel? Ik denk het.De Indiase moslims – 13 procent – bungelen er een beetje bij inhet land en hadden bovendien nogal wat te verduren van extremehindoezijde. De daders in Mumbai wilden zich wreken hiervoor envoor wat hun broeders elders wordt aangedaan. Reden dat ze inMumbai ook Israëliërs gingen doden.Zo’n uitleving van wraak is zeer verwerpelijk. Tegelijk is voor Indiaen voor ons reflectie over onze eigen rol in genoemde vernederingvan belang. Voorts om daarbij niet te kiezen voor dezelfdeweg, waardoor de geweldsspiraal maar doorgaat.Hans Feddema2009/1VredesMagazine27

alledaagse problemen; je kunt autoriteitzijn omdat je het kwaad der goden kuntbezweren of omdat je goed ruzies kuntbeslechten of een goede jacht organiseren.Bij primitieve volkeren liggen dezebeide vormen van autoriteit nog niet vervan elkaar, maar gaandeweg komt er eenonderscheid tussen geestelijke en wereldlijkeautoriteit. Tegenwoordig is dit onderscheidin de ene maatschappij strikter enconsequenter doorgevoerd dan in de andere.Maar of het nu geestelijke leidersmet hun religies betreft of wereldlijkeleiders met hun politieke ideologieën, debovenbeschreven stellingen met betrekkingtot het verwerven en handhaven vanautoriteit zijn in beide gevallen volledigvan toepassing.Angst en manipulatieAls je weet dat bange en onzekere mensende neiging hebben houvast te zoekenbij een autoriteit, hoe kun je deze kennisdan systematisch aanwenden voor eigenbelangof voor jouw belangengroep? Jekunt als belanghebbende afwachten totmensen voldoende bang worden en hopendat ze jou zullen kiezen als hun redderin de nood, maar je kunt het noodlotnatuurlijk ook een handje helpen doorniet te wachten tot de angst ontstaat,maar door die angst zelf te creëren en jevervolgens op te werpen als de redder indeze (zelf gecreëerde) nood.Zo hebben geestelijke leiders hel en verdoemenisbedacht en ook de duivel, enhebben ze de gelovige voorgehoudendat als hij maar doet wat zij zeggen, dehemel wacht en misschien zelfs het aardsparadijs. De massa, mits bang genoeg,bleek bereid grote sommen gelds af testaan aan de geestelijk leiders en was bereidmet concurrerende groepen de strijdaan te gaan en desnoods het eigen levente offeren.Zo hebben de wereldlijke leiders de ‘vijand’bedacht, een rol die afhankelijk vande gekozen ideologie met jood werd aangeduiddoor het nazisme, met kapitalistdoor het marxisme, en met communist,moslimfundamentalist of terrorist door dezogenaamde vrije westerse democratie.Ik en mijn vijandWie is mijn vijand?Mijn vijand is degene die mij of mijndierbaren opzettelijk letsel toebrengt ofdreigt toe te brengen; het is ook degeneVredesmars in Steenwijk, 26 december1984. Foto Anne Vaillantdie de persoonlijke levenssfeer van mij ofvan mijn dierbaren schaadt of dreigt teschaden, waarbij levenssfeer zoiets is alsvrijheid van denken spreken en handelen(met de aantekening dat mijn vrijheid nietten koste van die van een ander zou moetengaan).Ik en mijn dierbaren vormen een wijgroepin engere zin: wij hebben een persoonlijke,emotionele band met elkaar.Er zijn ook wij-groepen in ruimere zin:buurtgenoten, clubgenoten, collega’s,stadgenoten, landgenoten.Zijn degenen die een van mijn wijgroepsledenin ruimere zin belagen, ookmijn vijanden? In mijn gevoel niet. Maarik weet dat veel anderen daar andere gevoelensbij hebben dan ik. Wel vind ik datdaar door het door mij gekozen gezag tegenopgetreden dient te worden, waarbijhet gezag een op goede rechtsbeginselengeorganiseerde en gecontroleerde organisatie(politie) is/moet zijn.Zijn degenen die door mij gekozen vertegenwoordigersbelagen, mijn vijand?In zekere zin wel, als direct of indirect delevenssfeer van mij en mijn dierbaren bedreigdwordt.Als een leider van een ander land de opdrachtgeveris van een aanslag met alsdoel de samenleving te destabiliseren,dan beschouw ik de opdrachtgever alsvijand, meer nog dan de dader zelf.Zijn de soldaten van een vijandelijk legermijn vijand?De meeste mensen zullen volmondig metja antwoorden. Ik twijfel.Natuurlijk is degene die een geweer opmij richt mijn vijand.Maar stel, dat zijn leider en mijn leiderruzie hebben en hebben besloten die meteen oorlog uit te vechten. Ik lig in de eneloopgraaf en de soldaat van de tegenpartijin de andere loopgraaf, zo’n 100meter verderop. Ik heb nog nooit iemandgedood of willen doden; hij ook niet. Wekennen elkaar niet en hebben elkaar nognooit een strobreed in de weg gelegd.Moeten wij nu op elkaar gaan schieten?Ik gebruik hier het woord “wij” voor devijandelijke soldaat en mijzelf; we zijn lotgenotendie met angst en vreze huis enhaard hebben verlaten omdat we de opdrachthebben gekregen de ruzie tussenonze leiders door middel van een oorloguit te vechten. Wij hebben geen ruzie; wezijn eigenlijk geen vijanden van elkaar.Toch schiet ik misschien, ook al doe ik datliever niet, uit angst dat de ander misschienschiet, ook uit angst; dan kun jemaar beter het eerst schieten en schietje iemand neer die je niet kent en dieje nooit kwaad heeft gedaan, of je trefttoevallig een voorbij lopende vrouw metkind, en dat heet dan collateral damage.Hoe kun je jezelf nog recht in de ogenkijken als je geschoten hebt op mensendie je niet kent en die je nooit iets misdaanhebben, maar die je leider “vijanden”noemt?Misschien is de werkelijke vijand niet diebange onbekende soldaat in die andereloopgraaf, maar is mijn echte vijand de-28 VredesMagazine 2009/1

gene die mij beveelt op een onschuldigemedemens te schieten en is zijn echtevijand degene die hem beveelt op mij teschieten.StellingenJe grootste vijand is niet de benoemdevijand, maar je eigen leider die een doorhem benoemde vijand de oorlog verklaart.Als alle soldaten in plaats van te schietenop de benoemde vijand hun eigen leiderarresteren, is er nooit meer oorlog.Oorlog lijkt binnen het door de leidergepresenteerde denkkader misschien deenige oplossing, maar dat is niet zo, zelfsals de voordelen op de korte termijn evidentzijn, want op de lange termijn zijn eralleen maar verliezen.geld van een machtselite en heeft niets temaken met idealen en hogere waarden,bijvoorbeeld: Nederland stuurt troepennaar Afghanistan met als officiële redendat je die mensen daar niet aan hun lotkunt overlaten. Zo zijn er nog 1000 gebiedenop aarde waar je de mensen nietaan hun lot kunt overlaten, maar die liggentoevallig niet onder het machtseconomischvergrootglas van de USA.John ZantDit is het eerste deel van een cyklus overangst, macht en geweld die in VredesMagazinezal worden gepubliceerd. John Zant(1948) is na een loopbaan als psycholoogin een revalidatiecentrum aangesloten bijhet Humanistisch Vredes Beraad. Volgendedelen zullen gaan over ‘Geweld en economie’en ‘Voorwaarden voor vrede’.Oorlog heeft alles te maken met macht enOorlog tegen onrecht? Heiligt het doel de middelen?Ingezonden brief naar aanleiding van hetantwoord van Pais. VredesMagazine, jaargang1 nr. 4Hoewel ik het volledig eens ben met hetantwoord van Pais, had ik toch de behoeftedaar iets aan toe te voegen.Om een einde te maken aan welk conflictdan ook, zal onderhandeld moetenworden. Beide partijen zullen zich moetenverdiepen in de problemen van detegenpartij en met geven en nemen zalnaar een oplossing gezocht moeten wordendie voor beide partijen aanvaardbaaris. Wil men echt vrede en de tegenpartijmet respect tegemoet treden dan begin jedus met onderhandelen.Helaas is het zo dat de wil tot eenechte oplossing er vaak niet is. In dat gevalneemt één van beide partijen directde wapens op. Dat is geen ‘vrede’ willen,maar macht uitoefenen.Aan het gebruik van geweld gaatmeestal wel wat vooraf. De eigen bevolkingmoet er rijp voor gemaakt wordendat dit de enige oplossing is. Immer, deonderdanen moeten het vuile werk opknappen.Dus....- Er wordt een zondebok gezocht (joden,mohammedanen, negers)- Er wordt een leugen bedacht ( daar kennenwe genoeg voorbeelden van)- Het militair geweld wordt een beetjeverdoezeld: het is een politionele actie,een vredesmissie, opbouwwerk.Op deze manier wordt het gebruik vangeweld gerechtvaardigd en helaas vliegenveel mensen daar in. Het afschuwelijkeis dat zij die voor dat geweldaansprakelijk zijn meestal buiten schotblijven. Onschuldigen aan beide zijdenzijn het slachtoffer.Veel oorlogen dienen een economischbelang, zie het laatste nummer van VredesMagazine.Het zijn vaak de rijke landendie ten koste van hen die zich minderkunnen verdedigen, hun welvaart nogmeer willen vergroten. Willen we echtvrede dan zullen we een stuk van onzewelvaart moeten inleveren en het gelddat nu aan geweld wordt besteed zougebruikt moeten worden om een eerlijkerverdeling te bevorderen. Daarmee bevorderenwe niet alleen de vrede, maarhet zou ook het milieu ten goede komen.Heeft Hans Wiebenga niet gezegd ‘Oorlogkan niet meer’? En zo is het ook. Metde moderne middelen waarmee nu oorloggevoerd wordt kan zoveel onherstelbaarvernietigd worden dat (zo dat nietaltijd al zo was) het middel erger is dande kwaal.Tilly de Waal2009/1VredesMagazine29

De organisaties die deelnemen in VredesMagazineHaags VredesplatformHet Haags Vredesplatform is een platformvan samenwerkende politieke groeperingenen bonden, ontstaan tijdens derakettenacties van 1981-1983. Het is sedertdienniet opgehouden de mensheidtegen de oorlog te mobiliseren. In zijn28e jaar zal het HVP zijn werk voortzettenmet drie algemene vergaderingen en hetVredesdiner, - actie tegen de NAVO (discussieavond6 februari, mogelijk de Paasmars!),- protest tegen wapenbeurzen alsde NIDV in Rotterdam. Meer hierover inde jaarvergadering van 10 februari a.s.Pandercafé, Binnendoor 28, Den Haag.VD AMOKVD AMOK is de voortzetting van de samenwerkingtussen de Vereniging Dienstweigeraars(VD) en het AntimilitaristiesOnderzoekskollektief (AMOK). We doenonderzoek op het gebied van oorlog envrede en leveren zo een bijdrage tot eenradicale vredesbeweging in de vorm vanberichtgeving en analyses. Voor Vredes-Magazine maken wij de onderzoeksdossiers.Giften ter ondersteuning van ons documentatiecentrumen kantoor (waar ookVredesmagazine wordt gemaakt) zijnwelkom op giro 5567607 t.n.v. VD AMOKUtrecht.Ons adres: Obrechtstraat 43 Utrecht 0308901341 www.vdamok.nlHumanistischVredesberaad (www.humanistischvredesberaad.nl)De stichting is opgericht in 1984 en maaktde keuze voor geweldloze weerbaarheiduitgaande van humanistische beginselenen is lid van de Humanistisch Alliantie(www.human.nl).Doelstellingen: o.a. mensen informeren,bewustmaken, stimuleren om mee tedenken en te beslissen over oorlog/vredesvraagstukken.Middelen: organiseren van (publieks)bijeenkomsten en trainingen, stimulerenvan discussies, voeren van acties, publicerenin verschillende media, kritischeopstelling naar uitvoerenden in woord engeschrift, jaarlijkse samenstelling van eensprekerslijst, jaarlijkse verkiezing van dejournalist voor de vrede.Speerpunten: o.a. vredesopvoeding, samenwerkenmet gelijkwaardige vredesorganisaties,mediakritische opstelling.Sti. HumanistischVredesberaad (www.humanistischvredesberaad.nl)Postbus 235, 2300AE Leiden, tel:0648233329, giro: 79911 te Alphen.Women’s International League forPeace and FreedomObrechtstraat 43, 3572 EC UtrechtE-mail: info@wilpf.nlWebsite: http://www.wilpf.nl/index.htmlOp de website staat momenteel een briefvan Vrouwen voor Vrede en WILPF die zijvoor de behandeling van de begrotingenvan Buitenlandse Zaken en Defensie aande Vaste Kamercommissies hebben geschreven1. Nationaal Actieplan ‘1325’;2. Non-proliferatie van kernwapens;3. Internationale rechtsorde: terrorismeen fragiele staten;4. Militaire training voor schoolverlaters;5. De missie in Afghanistan;6. De Nederlandse deelname aan de JSF.Stop de wapenwedloopStop de wapenwedloop is van oorsprongeen “samenwerkingsverband”, ontstaanbij de opkomst van de massabewegingen,zoals tegen de neutronenbom aanhet eind van de zeventiger jaren en dietegen de plaatsing van kruisraketten, bijna20 jaar geleden.Het vraagstuk van de strijd tegen oorlogheeft vele facetten. Hoe oorlog bestredenmoet worden, daarover zullen wel verschillendebenaderingen blijven bestaan.Maar deze strijd moet wel plaatsvinden,en daartoe blijft een boven partijen enrichtingen uitstijgende vredesbewegingeen noodzaak.PaisDe vereniging Pais is de Nederlandse takvan War Resisters International. Onzewortels gaan terug tot 1921, de naamPais is veel jonger en ontstaan na velefusies.Pais staat voor het ideaal van een wereldzonder oorlog en voor een geweldloze,duurzame en rechtvaardige samenleving.We zijn daarvoor op vele manieren actiefin Nederland en via de WRI in de helewereld.Wilt u lid worden, ons steunen of zelf meedoen,kijk dan op: www.vredesbeweging.nlof bel: 015-785.01.37.2009/1VredesMagazine31

Samenstelling: Frank Slijper zie ook: www.stopwapenhandel.orgNieuwe Nederlandse wapenexportcijfersDe afgelopen maanden zijn door de regeringweer nieuwe gegevens gepubliceerd over deNederlandse wapenexport, te weten over2007 en over de eerste helft van 2008. Eenaantal zaken vallen op.Allereerst natuurlijk Indonesië met exportendie nog voortvloeien uit de korvettenorder vaneen paar jaar geleden, ze is inmiddels goedvoor een bedrag van bijna 600 miljoen euro.Die order en nog enkele andere maken Indonesiëde belangrijkste niet-NAVO bestemmingvoor Nederlandse wapenexporten van de afgelopentien jaar. Daarbij is nog niet de ordervan enkele tientallen miljoenen euro’s getelddie Jakarta eerder dit jaar bij Thales Nederlandplaatste. Deze opdracht werd bekend via dewebsite van kredietverzekeraar Atradius, dienamens de Staat de export herverzekert.Andere opvallende bestemmingen zijn tweesultanaten: golfstaat Oman en het kleine, aanMaleisië grenzende Brunei. Eerstgenoemdekocht voor ruim honderd miljoen euro marineapparatuur bij Thales Nederland voor marineschependie in Engeland zijn gebouwd. In 2006waren ook al exportvergunningen voor Omanter waarde van 20 miljoen euro afgegeven. Inhet geval van Brunei is nog onduidelijk om watvoor materieel het gaat.Voor de rest veel afzet bij NAVO landen, waaronderuiteraard ook veel onderdelen in hetkader van zogenaamde compensatieorders.Dergelijke componenten, bijvoorbeeld van deApache gevechtshelikopter of de F-16, gaanveelal naar de VS, waar ze door de fabrikant inhet uiteindelijke wapensysteem geïntegreerdworden en vervolgens bij de klant terecht komen.Zo hebben de afgelopen paar jaar bijvoorbeeldKoeweit, Saoedi-Arabië en TaiwanApaches gekocht, en Turkije en Marokko kochtenF-16s. Maar een dergelijke eindbestemminglaten de overheidscijfers nooit zien. Datzou immers alleen maar tot allerlei ingewikkeldevragen leiden, waarvan je met een eindbestemmingVS duidelijk minder last hebt.Belangrijkste bestemmingen Nederlandse wapenexport1 e helft 2008 (miljoenen euro’s):1. Indonesië 3152. Overige NAVO 683. Canada 664. Duitsland 395. Verenigde Staten 386. Turkije 197. Verenigd Koninkrijk 188. Brunei 129. Taiwan 810. Frankrijk 511. Griekenland 512. Japan 413. Pakistan 414. Jordanië 315. Egypte 3Belangrijkste bestemmingen Nederlandse wapenexport2007 (miljoenen euro’s):1. Denemarken 1712. Verenigde Staten 1233. Oman 1014. Overige NAVO 875. Duitsland 716. Spanje 677. Frankrijk 478. Verenigd Koninkrijk 429. Italië 2410. Zweden 2311. India 2212. Egypte 1513. Chili 1214. Japan 815. Saoedi-Arabië 8Net verschenen: Analyse Nederlands wapenexportbeleid2007. Zie www.stopwapenhandel.orgNieuw corruptieschandaal bij BAE SystemsDe reeks smeergeldaffaires rond de Britse fabrikantBAE Systems, het voormalige British Aerospace,houdt maar niet op. Aan dit vervolgverhaalkan weer een nieuwe episode wordentoegevoegd. Ditmaal is de aandacht verlegdvan Saoedi-Arabië naar Zuid-Afrika. Eind jarennegentig werd daar door marine en luchtmachtop de vleugels van het post-apartheid regimeeen mega wapendeal afgesloten met verschillendeEuropese wapenfabrikanten tegen eengeschatte waarde 6,5 miljard dollar.De afgelopen jaren werden meerdere onderzoekengestart op basis van aanhoudendeverhalen van corruptie bij de Zuid-Afrikaanseorders, onder meer bij vliegtuigfabrikant EADS,het Franse Thales en het German SubmarineConsortium, waarin ondermeer MAN Ferrostaalen ThyssenKrupp zitten. En een enkelekeer leidden de onderzoeken tot veroordelingen,zoals bij de zakenman Schabir Shaik, eenvertrouweling van voormalig vice-president JacobZuma. Hoewel die zelf buiten schot bleefleidde de zaak in september tot een grote politiekecrisis en het vertrek van ANC-leider enpresident Mbeki.Eind november kwam daar een inval van deZuid-Afrikaanse politie bij kantoren van BAESystems bovenop. Dat bedrijf was, samen methet Zweedse Saab, verantwoordelijk voor deverkoop van Hawk en Gripen jachtvliegtuigenaan de Zuid-Afrikaanse luchtmacht. Volgensgelekte documenten zou BAE 100 miljoenpond smeergeld hebben betaald voor de orderter waarde van 1,6 miljard pond.Een van de betrokkenen bij die deal was JohnBredenkamp, die jarenlang voor BAE de vertegenwoordigerin zuidelijk Afrika was. Bredenkampbehoorde tot voor kort tot de intimi vande Zimbabwaanse president Mugabe en staatom die reden met zijn bedrijven op een zwartelijst van de Amerikaanse overheid; verder ishij in verband gebracht met verschillende dubieuzeof zelfs illegale wapenleveranties. Devoormalige tabaksinkoper van Niemeijer hadjarenlang de Nederlandse nationaliteit. Ondankseen gerechtelijk onderzoek naar de manblijkt nu pas dat hij al in 2000 zijn Nederlandsenationaliteit is kwijtgeraakt. SP-er Van Velzenheeft Kamervragen over de kwestie gesteld.Voor de Quote-500 is Bredenkamp nog altijdNederlander, met een geschat vermogen van230 miljoen euro vooralsnog goed voor een138 e plek. Voor zijn bemoeienis met de Zuid-Afrikaanse order zou hem door zijn bazen inLonden 40 miljoen pond zijn betaald.Onder leiding van Nobelprijswinnaars DesmondTutu en De Klerk is de huidige presidentMotlanthe nu gevraagd een breed onderzoekin te stellen dat eens en voor altijd de onderstesteen boven moet krijgen. Opdat hopelijkeindelijk duidelijk wordt hoe politici zich lietencorrumperen door Europese bedrijven die inhun jacht op broodnodige wapenorders kwistigmet steekpenningen strooiden en de Zuid-Afrikaanse samenleving het kind van de rekeningwerd.(zie onder meer: David Leigh en Rob Evans,‘BAE paid ₤100m to secure South African armsdeal, police files allege”, The Guardian, 5 december2008)32 VredesMagazine 2009/1

korte berichtenMedische studenten demonstrerentegen atoombommen op VolkelOp 24 november 2008 werd er voor heteerst sedert lange tijd weer gedemonstreerdom openheid te vragen over deop de vliegbasis Volkel aanwezige kernwapens.De actie was een initiatief vanmedische studenten die in het kader vanhet 19e Europese IPPNW-Studentencongreseens ter plekke wilde controlerenhoeveel Amerikaanse kernwapens er inNederland liggen.Succes of niet? Mijn stoutste verwachtingenwerden overtroffen, een hele hordepers was aanwezig met camera’s en fototoestellen.Het feit dat hier opeens jongestudenten verontrust waren raakte blijkbaareen gevoelige snaar.Ontleend aan verslag van Hans van Iterson(NVMP)Vredesactie sluit Belgisch ministerieOorlog start in Europa. Zij moet ook gestoptworden hier in Europa. Om die redensloot Vredesactie op 14 november2008 het ministerie van defensie. Ministervan defensie De Crem trekt Belgiësteeds dieper in de uitzichtloze oorlog dieAfghanistan heet. Vredesactie vraagt datde Belgische militaire aanwezigheid inAfghanistan wordt stopgezet.De actie was onderdeel van de internationaleactiedag ‘Oorlog vertrekt vanuitEuropa’, die zichtbaar wil maken hoe Europabetrokken is in oorlogen elders. DeBelgische actievoerders blokkeerden depoorten van het ministerie van defensie.Ze belemmerden de toegang met slotenen ketenden zichzelf vast. Klimmers hingenspandoeken op met de tekst ‘Oorlogstart hier. Stop oorlog hier.’ en ‘Warstarts from Europe’. Ondertussen was eenschoonmaakploeg aan de slag om bloedvan de stoep te spoelen.Ongeveer elke Europeaan woont wel inde buurt van een militaire basis die soldatenlevert voor de oorlogen die aande gang zijn, of bij de militaire of civieleinfrastructuur die deze oorlogen mogelijkmaakt. Een actueel overzicht vind uop http://mcmilitary.org/oorlog_vertrekt_vanuit_europaMilitarisering Europese ruimtevaartVoor het eerst is de European DefenceAgency officieel betrokken bij het Europeseruimtevaartprogramma. Daarmeewordt een verontrustende stap gezet inde militarisering van dit programma. ‘Methet besluit om het EDA als partner op tenemen in het ruimtevaartprogramma vande European Space Agency heeft de ESAministerraadeen belangrijke stap gezetin het proces om van de ruimte een Europesedefensieprioriteit te maken,’ zegtFrank Slijper, de auteur van ‘From Marsto Venus: the European Union’s stepstowards the militarisation of space’ eennieuw rapport van het Transnational Instituteen de Campagne tegen de Wapenhandel.‘Dit is een ander verontrustend aspectvan de sterke en groeiende verbindingentussen de industrie en de beleidsmakersFoto Hans van Itersonin Brussel waar het gaat om de defensiepolitiek,’zegt Slijper. ‘Dit maakt democratischebesluitvorming tot een farce enkan het vertrouwen van het publiek in deEuropese ruimtevaart ondermijnen.’From Venus to Mars is te downloaden:www.vredesmuseum.nl/download/venus_to_mars.pdfSteun de ShministimDe Shministim zijn Israëlische middelbarescholieren die principieel weigeren dienstte doen in een leger dat de Palestijnsegebieden bezet houdt. Deze dapperejongens en meisjes kunnen internationalesteun goed gebruiken. Velen hebben vanwegehun weigering al meerdere malende gevangenis van binnen gezien. U kuntze steun geven door nu een boodschapte zenden aan de Israëlische ministervan defensie. Dat kan gemakkelijk via dewebsite www.december18th.org. Er is aleen boodschap voor u voorgekookt, maaru kunt die wijzigen of aanvullen.2009/1VredesMagazine33

korte berichtenAl de boodschappen zullen op 18 december2008 door vredesactivisten persoonlijkaan de minister worden aangeboden.Er zijn posters van deze actie beschikbaar.U kunt ze downloaden: www.vredesbeweging.nl/nieuws/shministimposters.pdfIsraël pakt Palestijnse vissers op15 Palestijnse vissers en 3 internationalewaarnemers werden op 18 november2008 door de Israëlische marine gearresteerdterwijl ze visten in Palestijnsewateren. De vissers bevonden zich op 3schepen op 7 mijl uit de kunst van Gaza.Er waren 3 waarnemers van de InternationalSolidarity Movement (ISM), eenAmerikaan, een Italiaan en een Schot opde schepen aan boord.De waarnemers vergezellen Palestijnsevissers. Zij hebben vastgesteld dat de Israëlischemarine Palestijnse vissers aanvaltdie verder dan 3 mijl uit de kust vissen.Daarbij wordt gebruik gemaakt vanwaterkanonnen maar ook met scherpgeschoten. Dat is door de waarnemersop film vastgelegd. De vissers zijn al naeen dag vrijgelaten maar hun schepenwerden pas 27 november teruggegevenéén met behoorlijk wat schade. Ook wasallerlei uitrusting verdwenen, waaronderGPS-apparatuur om de exacte positie tekunnen bepalen. De waarnemers werdeneen week vastgehouden en daarna uitgewezen.Meer informatie: www.freegaza.orgCongo: meer troepen, meer problemenDe Council van War Resisters Internationalheeft opgeroepen om geen Europesetroepen te zenden naar Congo. Beter isom de Europese wapenleveranties aanbeide partijen te staken en de bevolkingvan voedsel, medische zorg, enz. te voorzien.De Council, eind oktober 2008 bijeenin Bilbao, was bijzonder bezorgd overde situatie in Oost-Congo, waar oorlogen algemene onveiligheid heersen.Achter dit conflict gaat de strijd schuil omde minerale grondstoffen waaraan de regiorijk is. Studies van verschillende organisatieswaaronder die in het kader vanhet eigen War Profiteering-programmavan de WRI, hebben dit uitgewezen. Zowelde steun aan het regeringsleger en dedaarmee samenwerkende milities is daaruitte verklaren als de steun van Rwandaaan de militie van generaal Nkunda.De WRI, een internationale pacifistischeorganisatie met 82 aangesloten organisatiesin 43 landen, heeft kritiek op dehuidige rol van de Europese Unie en haarleden. De EU lijkt uit te zijn op een militaire‘oplossing’ die niet bestaat: lidstatentrainen het Congolese leger, geven grotebedragen aan (ook militaire) ontwikkelingshulpaan het Rwandese regiem, enoverwegen nu – met de gebruikelijkehumanitaire retoriek – de zending vanzwaarbewapende troepen ter beschermingvan de Europese belangen.GroenLinks wil vreedzame wereldOp 22 november stelde GroenLinks eennieuw Program van Uitgangspunten vast.Daarin ook enkele lichtpuntjes met betrekkingtot het streven naar een vreedzamewereld. Het aanvankelijke voorstelbevatte als laatste uitgangspunt een nogalkrachteloze en weinig zeggende tekstover het streven naar een vreedzame wereld.Het vredeskamp binnen GroenLinkskwam in het geweer en niet zonder succes.Het congres verklaarde tot prioriteit:- Het beperken van wapenhandel, hetverbieden van clusterbommen en hetnemen van stappen voor afschaffing vanmassavernietigingswapens, in internationaalverband en zo nodig eenzijdig.- Het ontwikkelen en toepassen van methodenvan humanitaire interventie dieoorlogsgeweld voorkomen.Verder werd in de uitgangspunten vastgelegd:‘Militaire interventies, alleen ingeval van dreigende genocide of als alleniet-militaire middelen ineffectief zijn,moeten door Nederland alleen dan wordenondersteund als ze gesteund wordendoor de VN en het begin zijn van verzoeningen wederopbouw.’Een formulering die veel minder ver gaatdan het vredeskamp had gewild maar welweer verder dan een eerder voorstel vanhet partijbestuur.Verheugend is ook de tekst ‘Het is eenillusie te menen dat mensenrechten, democratieen vrede met militaire middelenkunnen worden nagestreefd’ die we aantreffenin de toelichting op het uiteindelijkaanvaarde uitgangspunt. Niettemin blijktdat binnen GroenLinks ook nog sterk degedachte leeft dat met militair geweldveel goeds te bereiken is. Weliswaar alslaatste redmiddel, maar toch…Wat te doen bij de Wapenbeurs NIDVOp 6 november werd in de Ahoy-hal inRotterdam de beurs gehouden van destichting Nederlandse Industrie voor Defensieen Veiligheid. Deze beurs is officieelde opvolger van de “elektronicabeurs”NIID in Den Haag en Rijswijk, maar ze isnu uitgebreid met technologica van anderoorlogstuig; bovendien gaat zij gepaardmet conferenties met redevoeringenvan de defensietop. De plaatselijke persmaakte een foto van het interieur met opde achtergrond een heuse tank. Is datdan geen wapenbeurs geweest? Het ANPstelde een bericht samen over het symposiumdat er werd gehouden met de kop“Expert speurt bij NAVO naar orders”.Dat is nu precies waartegen wij als demonstrantentegen deze beurs wildenprotesteren. “Er mag geen Nederlandsmilitair-industrieel complex komen, dateindeloos reclame gaat maken voor zichzelf.Er mag geen ijzeren driehoek ontstaanvan politici, industriëlen en managers,die erop gaan toezien dat hetNOOIT MEER VREDE WORDT.”Dit was het begin – wij gaan door metde strijd.Tentoonstellingen Museum voorVrede en Geweldloosheid6 jan. t/m 30 jan.: Gandhi in Groesbeek.2 mrt. t/m 21 juni: Vergeven – Verzoenenin Schinnen.Meer info: www.vredesmuseum.nl/info/agenda.php of 015-785.01.3734 2009/1VredesMagazine

SignaleringenDave Bolling, Marktdag in Guernica, vert. Ineke van Bronswijk,Mistral Amsterdam 2008, ISBN 978 90 499 5085 9,336 p. € 18,95.Wij ontvingen een historische roman waarbij het bombardementvan de Baskische stad van Guernica op 26 april 1937 eenhoofdrol speelt. Dit is het eerste bombardement op burgerdoelen,uitgevoerd door het Duitse Condorlegioen; er zouden hiernavele volgen. Dave Boling beschrijft deze oorlogsmisdaad alseen noodlottige ingreep in het leven van een Baskische familie,die als gewone burgers van Guernica ernstig wordt getroffen.De familieleden, karakteristieke symbolen voor de geschiedenisvan het Baskische volk – eigen erfboeren, vissers, een smokkelaar,een zich tegen Franco verzettende priester – bevindenzich op de ochtend van het bombardement in de gelukkige bloeivan hun leven; het is de kroniek van hun tragedie die daarnatot een oplossing moet komen. Het boek kan men vlot lezen alseen streekroman, die zich ontwikkelt naar een troostend slot naspannende avonturen van enkele hoofdpersonen in hun strijdtegen het fascisme. De vertaalster heeft een korte toelichting eraantoegevoegd met summiere achtergrondinformatie over deSpaanse Burgeroorlog, die echter niet helemaal toereikend is.De staatsgreep van Franco wordt beschreven als een antwoordop de “wetteloosheid” en het “excessief geweld tegen de geestelijkheid”tijdens de volksfrontre gering van 1936 na het optredenvan “krachteloze regeringen van diverse pluimage”. Datverklaart niet waarom in het boek alleen sprake is van de gruweldadendie juist door Franco’s troepen zijn verricht in kloostersna zijn veroveringen in Baskenland. Anders dan in Catalonië ofAragon kreeg de bevolking in Baskenland en in het opstandigeAsturië van 1934 juist de steun van de locale geestelijkheid. Ookis niet verklaard waarom er Basken wegens het spreken van hunlandstaal al in 1933 door de Guardia Civil worden opgepakt ener twee jaar later zelfs willekeurige verdwijningen volgen. DeGuardia werd het werktuig van de rechtse liberaal AlexandroLerroux, die een groot voorstander was van de eenheidsstaaten repressief optrad in Catalonië en Baskenland. Hij stond van1933 tot 1935 aan het hoofd van verschillende regeringen, diesteeds rechtser werden en dongen naar de steun van het Vaticaan.Het volksfront van 1936 kwam voort uit het verzet tegenzijn massale arrestaties.Dat is jammer, want het doet afbreuk aan de documentatie diede auteur zelf heeft aangewend om zijn vertellingen over deBasken zo betrouwbaar mogelijk te maken.t.n.v. project Domitila 1054 CT Amsterdam. In deze bundel bevindtzich ook een CD, waarop zijn stem en zijn onafscheidelijkegitaar nog te horen is.De opbrengst van het boek is bestemd voor een goed vredesdoelin Bolivia, het project Domitila, dat ook door Jos werd gesteund.De naamdraagster, Domitila Barrias de Chungara is eenlegendarische vakbondsvrouw, die al in de jaren 60 van de vorigeeeuw actief was in het vrouwencomité van de vakbond vande tinmijnen.Momenteel heeft Domitila een deel van haar vakbewegingomgevormd tot een groep “Vrouwen op vredesvoeten”. Dezeroept de partijen in Bolivia op de vrede te bewaren en de wette handhaven. “Onze vrede is geen vrede van kerkhoven, maareen vrede van sociale gerechtigheid. Er moet een rechtvaardigeverdeling komen van de gronden, want het kan niet zo zijn datenkelen de grond bezitten.” Het steunproject stelt haar in staatde bevolking te scholen en te trainen tot geweldloze actie.Op 24 oktober vond het jaarlijkse Vredesdiner plaats georganiseerd door het HaagsVredes Platform. Met inleiding en discussie: Robert Soeterik (links) gaf achtergrondinformatieover Israëlisch-Palestijnse verhoudingen en Alicia de Ruyter (rechts) overde gevolgen van 60 jaar rampspoed die ze in Palestijnse vluchtelingenkampen zelfheeft waargenomen. Foto Boyd NoordaJan Bervoets.Liedboek Jos LinnebankTwee jaar na het overlijden van Jos Linnebank gaf zijn levenspartnerHermine Linnebank-van Leeuwen een bundel van zijnliederen uit. Hiermee is een blijvend eerbetoon geschapen voorde protestzanger, die in de jaren ’90 onmisbaar was als “troubadour”bij elke vredesdemon stratie die er in het land werd gehouden.Vooral de deelnemers van de paasmarsen zullen hemgoed weten te herinneren. Zijn bundel Voor hen zing ik dit lied,waarvan een der gedichten achterop dit nummer te lezen is,kan worden besteld door overmaking van € 15 op giro 5931968Vouwen van vlaggen als vredeswerk tijdens de doopsgezinde zomerconferentiemidden september in Schoorl. Foto Henk Blom2009/1VredesMagazine35

VMDoe die wapens wegTekst Jos Linnebank op de wijs van ‘Ne me quitte pas…’ van Jacques BrelDoe die wapens weg, kijk eens om je heen, kijk toch om jeheen.Zie dat wapentuig, overal vandaan brengt men wapens aanwapens opgesteld, klaar voor elk geweldwapens elke soort voor een wereldbrandals bij misverstand alles wordt uitgemoord.Doe die wapens weg! Doe die wapens weg!Doe die wapens weg!Naakt zul je dan staan, de kracht slechts van je woordende macht slechts van je oren die ‘n ander doet verstaan.Je voeten bloot in de aarde, je open hand naar vorenals een nieuwgeboren mens van andere waarde.Dat geeft andere pijn, je loopt op harde wegenmaar vrienden kom je tegen en vrede zal er zijnDoe die wapens weg! Doe die wapens weg!Doe die wapens weg!Doe die wapens weg, waar is de vijand dan, wie is de vijanddan?Als je me dat eens zegt, hoe bedreigt ‘ie jou, is hij machtiggrootwil hij jou soms dood, of is ‘ie bang voor jou?Met wie loop je mee, achter welke vlag loop je deze dagmet wie vecht je mee?Doe die wapens weg! Doe die wapens weg!Doe die wapens weg!Ja, ik ken een land, daar blijf ik van dromen,met huizen en bomen en mensen hand in hand.Waar het een woestijn was, zand en hete droogtekou en kale hoogte, groeit nu groen het gras.Ja, daar moet je zwoegen, maar je leeft er samenen je hebt er adem, want het zwaard is om te ploegen.Doe die wapens weg! Doe die wapens weg!Doe die wapens weg!