Piraten hebben vrij spel in de Golf van Aden. En het ziet er niet ...

actueelPiraten hebben vrij spel in de Golf van Aden. En het zieter niet naar uit dat dat snel zal veranderen. “Moeten ereerst levens van Nederlandse bemanningsleden op hetspel staan, voordat de overheid ingrijpt?”Tekst: Frank den Hoed | Foto: anp/epa16FORUM #09/07.05.09

Je geld ofje levenJemenitische militairen hebben een tankerheroverd op Somalische piraten. Het negenregeligebericht, vorige week maandag op hetanp, was bescheiden. Bescheiden, omdat hetbericht een opvallende uitzondering is op deregel. Want kapers van schepen in de Golf vanAden komen eigenlijk vrijwel zonder uitzonderingweg met een grote som losgeld.Uitgerekend op het moment dat de piratenhun activiteiten in een hogere versnelling zetten,besloot minister Eimert van Middelkoopvan Defensie om het fregat De Zeven Provinciënterug te halen uit de wateren bij Somalië.Hoewel de rust in de wateren in de regio verderweg lijkt dan ooit, zou de KoninklijkeMarine op z’n vroegst pas weer in juni in actiekomen in de regio. De Nederlandse rederswaren not amused. Een verzoek van de navohet fregat er voorlopig te laten bleef gelukkigniet zonder resultaat. De bewindsman keerdeop zijn schreden terug: op 24 april kondigdehij aan dat De Zeven Provinciën tóch langerblijft.De zorgen van de reders zijn niet verwonderlijk.Het aantal aanvallen van piraten neemtsterk toe, zo blijkt uit cijfers van het InternationaleMaritieme Bureau (imb). In de eerstedrie maanden van 2009 kwam het aantal meldingenuit op 103, een verdubbeling tenopzichte van dezelfde periode het jaar ervoor.In de wateren voor de kust van Somalië iszelfs sprake van een vertienvoudiging.‘Inzet van bewapendemensen aan boordvan schepen isonontkoombaar’kleerscheurenDe oplossing lijkt zo eenvoudig. Laat de overheidvan het land van waaruit de piraten opererenpassende maatregelen nemen. Maardaar zit ’m juist het probleem. Van een Somalischeoverheid die een vuist kan maken tegende piraten is geen sprake. De piraten hebbenop dit moment zo goed als vrij spel. En hetziet er niet naar uit dat hierin snel veranderingkomt.Critici zeggen dat de reders ook een eigen verantwoordelijkheidhebben. Ze zouden depiraten wel erg gemakkelijk losgeld betalen endaarmee kapingen uitlokken. Maar volgensTineke Netelenbos, voorzitter van redersverenigingkvnr, hebben reders weinig keus.“Als je wordt geconfronteerd met een kaping,wil je maar één ding: ervoor zorgen dat jebemanning er zonder kleerscheuren vanafkomt. En zonder betaling van losgeld kun jevergeten dat de piraten de mensen latengaan.”De totstandkoming van de Europese mari tie -me missie Atalanta, eind vorig jaar, leek eeneerste stap in de goede richting in de strijdtegen de piraten. Maar de missie gericht op debescherming van voedselkonvooien en afschrikking van piraten schiet tekort, steltNetelenbos. De kvnr-voorzitter is niet deenige die zich zorgen maakt.Marc Stordiau, voorzitter van de EuropeanDredging Association (euda), pleitte enkeleweken geleden ook al voor een betere beschermingvan zijn schepen tegen piraterij. Stordiaugaf bij die gelegenheid aan dat daarbijgeen onderscheid mag worden gemaakt naarherkomst van een schip. Hij doelde op het feitdat schepen die onder Franse vlag varen, van-17FORUM #09/07.05.09

actueelGolf van AdenDe Golf van Aden is een deel van deIndische Oceaan. De zeestraat wordtbegrensd door het Arabische Jemen aande noordkant en de Afrikaanse landenDjibouti en Somalië aan de zuidkant.Het is dé verkeersader in het goederenvervoerover zee tussen Azië en Europa.Jaarlijks passeren zo’n twintigduizendschepen de zeestraat: een kleine vierhonderdper week, waarvan tussen vijfen tien onder Nederlandse vlag.EritreaDjiboutiYemenSomaliëOmanGolf van Aden‘Steeds vaker vallenschepen die tot 600 mijluit de kust varenten prooi aan kapers’wege de sterke aanwezigheid van de Fransemarine in het gebied, relatief gemakkelijkmilitaire bescherming krijgen. Netelenboshaalt ten bewijze van Stordiau’s gelijk hetgrapje aan dat binnen haar ledenkring deronde doet. “Hé, kantel die vlag nou maar eenkwart slag, dan weten die piraten dat er eenFrans marineschip in de buurt is.”Een deel van het probleem zit in de ingewikkeldecommandostructuur. “De Amerikanenbemoeien zich er tegenaan, de Chinezen, denavo (met een beperkt mandaat), de EuropeseUnie. Iedereen zit daar met de beste bedoelingen,maar de coördinatie is niet goed. En daarmaken de piraten dankbaar gebruik van.”schrikdraadLangzaam varende baggerschepen en sleepbotenzijn een dankbare prooi. Maar ookkoopvaardijschepen zijn kwetsbaar voor aanvallenvan piraten. Zeker de over het algemeenwat kleinere Nederlandse schepen, vanwegehun relatief lage vaarsnelheid. Maar ookvanwege hun bouw. Bij shortsea schepen(kustvaarders) is de afstand tussen waterlijnen dek (vrijboord) relatief klein. Piraten wandelenbij dit soort schepen probleemloos ‘naarbinnen’. Maar ook voor een tanker of een containerschipmet een veel hoger vrijboorddraaien ze hun hand niet om, zo bleek de afgelopenmaanden.De reders halen alles uit de kast om de piratenvoor te zijn. De maatregelen die ze nemen,variëren van een intensieve instructie van hetpersoneel – bijvoorbeeld over het gebruik vanmiddelen als brandslangen als wapen voorzelfverdediging – tot het op slot doen vanaccommodaties en het extra scherp wachthouden.Maar veel reders gaan nog een stap verder.Netelenbos kent voorbeelden van schepenwaarvan de ramen zijn dichtgelast, kilometersprikkeldraad zijn gespannen. Er is haarzelfs een voorbeeld bekend van een reder dieeen schip heeft voorzien van schrikdraad.“Het lijkt op het barricaderen van je huis.Maar het is nog steeds geen garantie voor succes.De piraten zijn desperate!”Een serieus alternatief voor de route door deGolf van Aden is er niet. De gang ‘onderlangs’via Kaap de Goede Hoop is een mogelijkheid.Maar wel met veel bijkomende problemen.Schepen die via die route varen zijn gemiddeldtwee tot drie weken langer onderweg, watflink wat extra kosten met zich meebrengt. Endat in tijden dat de marges in de zeevracht tochal negatief zijn. Daar komt nog bij dat er op deroute nauwelijks betrouwbare bunkerpuntenzijn: locaties waar kwalitatief goede brand -stof kan worden getankt die de machinerieaan boord niet in gevaar brengt. En voor veel– kleinere – schepen is de gang rond de zuid-18FORUM #09/07.05.09

on: unosatpunt van Zuid-Afrika alleen al vanwege deruwe zee ter plaatse geen reële optie.geweervuurHet gebied waarin de piraten actief zijn, wasal groot. De Golf van Aden mag op de wereldkaarteen smalle doorgang lijken, in werkelijkheidis de zeestraat tussen Somalië en Jemenhonderden kilometers breed. Het is alweereven geleden dat alleen schepen die dichtonder de kust voeren, kans maakten om teworden geënterd. De laatste tijd gebeurt hetsteeds vaker dat schepen die tot 600 mijl uitde kust varen ten prooi vallen aan de kapers.Het uitwaaieren van de piraten is het rechtstreeksgevolg van de razendsnelle professionaliseringin de ‘sector’. “De tijd van gelukzoekersligt inmiddels wel achter ons”, zegtNetelenbos. Bekend was al dat de piraten zichbedienen van steeds moderner, vooral snellermaterieel. Schepen waarmee ze bij wijze vanspreke rondjes kunnen varen rond op vollekracht varende koopvaardijschepen. Inmiddelsis ook duidelijk dat ze gebruik maken vanmoederschepen om hun werkgebied te vergroten.Het beschermen van schepen op de doortochtdoor de Golf was al een crime. Alleen al alsgevolg van de ingewikkelde commandostructuur.Maar met de verschuiving van het werkgebiednaar de Indische Oceaan – tot aan deSeychellen – wordt het bijna onmogelijk omte verwachten dat marineschepen koopvaardijschepenin nood nog tijdig te hulp kunnenschieten.Links en rechts klinkt de roep om bewapeningvan scheepsbemanningen. Maar Netelenbosziet daar niets in. “De bemanning vanschepen bestaat uit zeevarenden. Die moet jeniet met wapens willen uitrusten. Daarvoorzijn ze niet opgeleid.” Ze is sowieso weiniggecharmeerd van de inzet van gewapendemensen aan boord van de schepen. Vreest datdit leidt tot een geweldsspiraal. “Het zal nietde eerste keer zijn dat piraten na het ontzettenvan een schip dreigen met wraak. En dan hebbenwe het nog niet gehad over de juridischehaken en ogen die aan bewapening vastzitten.Want wat gebeurt er als een van je bemanningsledendoor geweervuur van piratenwordt geraakt? Of als een van je mensen inhet heetst van de strijd een piraat doodt?”moedeloosToch denkt Netelenbos dat de inzet van bewapendemensen aan boord van de schepen – zespreekt nadrukkelijk over defensieve bewapening– onontkoombaar is. Maar dat zoudendan wél mariniers moeten zijn. Mensen diezijn toegerust op het handelen in crisissituatiesals deze. Ze verwacht dat het stationerenvan marinemensen aan boord van koopvaardijschepende enige manier is om te garanderendat bij calamiteiten direct kan wordeningegrepen.Maar de kans is klein dat het ervan komt. Tijdenshet vragenuurtje in de Tweede Kamer op21 april wees staatssecretaris Jack de Vries vanDefensie een voorstel van de ChristenUnieom gewapende militairen op koopvaardijschepenmee te laten varen van de hand.Nederland vindt dat er geen gewapende mensenaan boord van koopvaardijschepen thuishoren,of het nu burgers zijn of militairen.De Belgen lijken inmiddels wél van de ernstvan de zaak doordrongen. Het feit dat een Belgischbaggervaartuig met Belgische bemanningis gekaapt, heeft ervoor gezorgd dat hetonderwerp bij onze zuiderburen hoog op depolitieke agenda is gekomen. In de ministerraadligt een voorstel op tafel om mariniers telaten meevaren. In Nederland heeft het onderwerpwel de aandacht van het kabinet, maar(nog) niet voldoende. Al was het alleen maaromdat het onderwerp raakt ondergesneeuwdin het jsf-geweld. Netelenbos wordt er eenbeetje moedeloos van. “Het zal toch niet zozijn dat er eerst levens van Nederlandsebemanningsleden op het spel moeten staan,voordat de Nederlandse overheid ingrijpt?” www.kvnr.nl19FORUM #09/07.05.09