,!7IJ2I9-ecbaad! - Edr-eures.info

Herzieneuitgave 2002Sociale zekerheid en maatschappelijke integratieUw sociale zekerheidwanneer u zich verplaatstin de Europese UnieWerkgelegenheid sociale zakenEuropese Commissie

Uw sociale zekerheidwanneer u zich verplaatstin de Europese UnieHerziene uitgave 2002

De inhoud van deze publicatie geeft niet noodzakelijk de mening of het standpunt weer van deEuropese Commissie, directoraat-generaal Werkgelegenheid en sociale zaken.Europe Direct helpt u antwoord te vinden op uwvragen over de Europese UnieEen nieuw gratis nummer:00 800 6 7 8 9 10 11Manuscript laatst bijgewerkt op 1 januari 2001.Meer gegevens over de Europese Unie vindt u op Internet via de Europaserver (http://europa.eu.int).Bibliografische gegevens bevinden zich aan het einde van deze publicatie.Luxemburg: Bureau voor officiële publicaties der Europese Gemeenschappen, 2003ISBN 92-894-2100-2 Europese Gemeenschappen, 2003Overneming met bronvermelding toegestaan.Printed in BelgiumGEDRUKT OP CHLOORVRIJ GEBLEEKT PAPIER

DE SOCIALEZEKERHEIDSSTELSELSIN DE LIDSTATENWanneer u als burger van één van de lidstaten van de Europese Uniein een andere lidstaat gaat werken, wonen of gewoon tijdelijkverblijven, zorgen de communautaire rechtsinstrumenten, en in hetbijzonder Verordening (EEG) nr. 1408/71, ervoor dat u uw socialezekerheidsrechtenniet verliest. Deze wetgeving stelt zich evenwelniet in de plaats van de socialezekerheidsstelsels van de lidstaten: zecoördineert de verschillende stelsels alleen.Deze handleiding geeft een korte beschrijving van de wijze waarop desocialezekerheidsstelsels van de verschillende lidstaten georganiseerdzijn en functioneren. Ze vermeldt ook de voorwaarden waaronder urecht hebt op de verschillende verstrekkingen en bespreekt deformaliteiten die u moet vervullen.De uitleg bij de socialezekerheidsstelsels van de verschillendelidstaten wordt afgesloten met een hoofdstukje over hoe u indiennodig verdere informatie kunt verkrijgen.Sinds de Overeenkomst betreffende de Europese Economische Ruimte(EER) van kracht is geworden, worden burgers van IJsland, Liechtensteinen Noorwegen die in de Europese Unie werken of verblijvenvoortaan behandeld alsof ze burgers van een EU-lidstaat waren. Zoook genieten EU-burgers die in IJsland, Liechtenstein of Noorwegenwerken dezelfde socialezekerheidsrechten als de burgers van dielanden.Deze handleiding bevat geen informatie over de communautairebepalingen inzake sociale zekerheid die zijn opgenomen in Verordeningen(EEG) nr. 1408/71 en (EEG) nr. 574/72 betreffende detoepassing van de socialezekerheidsregelingen op loontrekkenden,zelfstandigen en hun gezinnen, die zich binnen de Gemeenschapverplaatsen. Deze informatie kunt u vinden in een handleiding die hetBureau voor officiële publicaties der Europese Gemeenschappen in1999 heeft gepubliceerd. De titel van deze handleiding is: Communautairebepalingen inzake sociale zekerheid — Uw rechten als u zichverplaatst binnen de Europese Unie (ISBN 92-894-0210-5).Deze handleiding is normaal gezien beschikbaar bij de nationalesocialezekerheidsorganisaties. Zo niet kan ze op het volgende adresworden verkregen:Europese CommissieDirectoraat-generaal Werkgelegenheid en sociale zakenSociale bescherming en sociale integratieVrij verkeer van werknemers en coördinatie van socialezekerheidsstelselsB-1049 Brussel

INHOUDBELGIË . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11Hoofdstuk I — WERKNEMERS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112. Ziekte en moederschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123. Arbeidsongevallen en beroepsziekten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134. Invaliditeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155. Ouderdomspensioenen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156. Overlijdensuitkering en uitkeringen aan nabestaanden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167. Werkloosheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168. Gezinsbijslagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17Hoofdstuk II — ZELFSTANDIGEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192. Ziekte en moederschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193. Invaliditeitsverzekering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204. Pensioenverzekering (overlevingspensioen, ouderdomspensioen) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205. Pensioen van de gewezen echtgenoot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216. Kinderbijslag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217. Sociale verzekering tegen faillissement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218. Nadere inlichtingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22DENEMARKEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232. Ziekte en moederschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233. Arbeidsongevallen en beroepsziekten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264. Vervroegd pensioen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285. Ouderdomspensioenen (folkepension) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296. Uitkering bij overlijden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 307. Werkloosheidsverzekering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 308. Gezinsbijslagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319. Nadere inlichtingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32DUITSLAND . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 351. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 352. Organen van de sociale zekerheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 353. Ziekte en moederschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 364. Uitkering voor personen die langdurig zorgbehoevend zijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 395. Arbeidsongevallen en beroepsziekten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 396. Invaliditeitspensioenen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 407. Ouderdomspensioenen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 418. Uitkeringen aan nabestaanden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 429. Werkloosheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4310. Gezinsuitkeringen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44INHOUD5

11. Nadere inlichtingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44GRIEKENLAND . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 471. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 472. Ziekte en moederschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 483. Arbeidsongevallen en beroepsziekten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 504. Invaliditeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 505. Ouderdomspensioenen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 516. Nabestaandenpensioenen en vergoeding van de begrafeniskosten . . . . . . . . . . . . . . . . . . 527. Werkloosheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 538. Gezinsbijslagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 549. Nadere inlichtingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55SPANJE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 571. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 572. Ziekte en moederschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 593. Arbeidsongevallen en beroepsziekten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 614. Blijvende invaliditeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 625. Rustpensioenen en ouderdomspensioenen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 626. Uitkering bij overlijden en nabestaandenpensioenen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 637. Werkloosheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 648. Gezinsbijslagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 659. Sociale diensten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6510. Nadere inlichtingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66FRANKRIJK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71Hoofdstuk I — WERKNEMERS IN LOONDIENST . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 711. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 712. Ziekte en moederschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 723. Arbeidsongevallen en beroepsziekten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 744. Invaliditeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 755. Uitkering bij ouderdom en voor nabestaanden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 766. Uitkering bij overlijden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 787. Gezinsbijslagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 788. Werkloosheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 799. Aanvullende pensioenen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80Hoofdstuk II — ZELFSTANDIGEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 811. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 812. Ziekte en moederschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 813. Uitkeringen bij ouderdom, invaliditeit en aan nabestaanden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 824. Nadere inlichtingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83IERLAND . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 851. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 852. Ziekte en zwangerschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 876 INHOUD

3. Arbeidsongevallen en beroepsziekten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 904. Arbeidsongeschiktheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 915. Ouderdomspensioenen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 916. Weduwe-/weduwnaarspensioenen en wezenpensioenen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 937. Werkloosheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 948. Gezinstoelagen (Family Benefits) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 959. Niet-premiegebonden uitkeringen (Non-contributory payments) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9610. Beslissingen betreffende aanspraken (Decisions on claims) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9711. Nadere inlichtingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97ITALIË . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 991. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 992. Socialezekerheidsorganen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1003. Ziekte en moederschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1014. Arbeidsongevallen en beroepsziekten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1045. Invaliditeits- en arbeidsongeschiktheidsuitkeringen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1056. Ouderdomspensioenen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1067. Pensioenen voor nabestaanden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1078. Werkloosheidsuitkeringen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1089. Gezinsbijslagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11010. Nadere inlichtingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111LUXEMBURG . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1131. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1132. Ziekte en moederschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1133. Hulpbehoevendheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1154. Arbeidsongevallen en beroepsziekten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1165. Invaliditeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1186. Ouderdom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1197. Nabestaandenpensioenen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1198. Werkloosheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1209. Gezinstoelagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12110. Nadere inlichtingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122NEDERLAND . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1251. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1252. Ziekte en zwangerschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1263. Arbeidsongevallen en beroepsziekten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1294. Invaliditeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1295. Ouderdomsverzekering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1306. Uitkeringen voor nabestaanden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1307. Aanvullende pensioenstelsels voor werknemers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1328. Werkloosheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1339. Gezinsbijslagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13310. Nadere inlichtingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134OOSTENRIJK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1351. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1352. Organen van de sociale verzekering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135INHOUD7

3. Ziekte en moederschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1364. Arbeidsongevallen en beroepsziekten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1385. Invaliditeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1396. Leeftijd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1407. Nabestaanden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1418. Verzorgingsuitkering (Pflegegeld) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1419. Werkloosheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14210. Gezinsuitkeringen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14211. Nadere informatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144PORTUGAL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1451. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1452. Organisatie, inschrijving en financiering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1453. Ziekte en moederschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1464. Arbeidsongevallen en beroepsziekten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1495. Invaliditeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1506. Uitkeringen bij ouderdom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1517. Uitkeringen bij overlijden en pensioenen voor nabestaanden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1518. Werkloosheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1529. Gezinsuitkeringen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15310. Premievrij stelsel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15411. Nadere inlichtingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155FINLAND . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1571. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1572. Gezondheidszorg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1583. Arbeidsongevallen en beroepsziekten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1604. Revalidatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1615. Wettelijke pensioenstelsels . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1626. Werkloosheidsuitkeringen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1657. Ouderschapstoelagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1668. Gezinsbijslagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1679. Nuttige adressen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168ZWEDEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1691. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1692. Ziekte en moederschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1703. Arbeidsongevallen en beroepsziekten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1724. Uitkeringen bij invaliditeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1735. Ouderdomspensioenen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1756. Nabestaandenpensioen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1767. Werkloosheidsverzekering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1778. Gezinsuitkeringen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1799. Verdere inlichtingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180VERENIGD KONINKRIJK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1831. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1832. Ziekte en moederschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1843. Arbeidsongevallen en beroepsziekten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1868 INHOUD

4. Invaliditeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1875. Ouderdomspensioen (Retirement Pension) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1896. Uitkeringen aan weduwen en wezen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1907. Werkloosheidsuitkeringen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1918. Kinderbijslag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1929. Beroep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19310. Gibraltar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19311. Nadere inlichtingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193IJSLAND . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1951. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1952. Ziekteverzekering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1953. Moederschaps- en vaderschapsuitkeringen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1974. Arbeidsongevallenverzekering en beroepsziekten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1975. Invaliditeitspensioenen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1986. Invaliditeitsuitkeringen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1997. Ouderdomspensioenen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2008. Overlijdensuitkeringen en kinderpensioenen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2009. Werkloosheidsverzekering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20110. Gezinsuitkeringen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20111. Aanvullende bedrijfspensioenregeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20112. Nadere inlichtingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202LIECHTENSTEIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2031. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2032. Ziekte en moederschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2033. Arbeidsongevallen en beroepsziekten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2044. Arbeidsongeschiktheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2055. Ouderdom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2066. Overlijden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2077. Werkloosheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2078. Gezinsuitkeringen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2089. Aanvullende uitkeringen in het kader van de ouderdoms-, de nabestaanden- en dearbeidsongeschiktheidsverzekeringen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20810. Tegemoetkomingen wegens hulpbehoevendheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20811. Moederschapstoelagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20812. Steunbedragen voor blinden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20913. Nadere informatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209NOORWEGEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2111. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2112. Ziekte, moederschap en adoptie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2123. Arbeidsongevallen en beroepsziekten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2144. Ouderdomspensioenen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2145. Arbeidsongeschiktheidsuitkeringen en -pensioenen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2166. Uitvaartvergoedingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2167. Nabestaandenuitkeringen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2168. Werkloosheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2179. Kinderbijslag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21810. Uitkeringen voor gezinnen met kleine kinderen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21811. Nadere informatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219INHOUD9

BELGIËHet Belgische socialezekerheidsstelsel valt grossomodo uiteen in een stelsel voor werknemers en eenvoor zelfstandigen. Omdat ze zo verschillend zijn,worden die twee stelsels afzonderlijk behandeld.Hoofdstuk I heeft betrekking op de sociale zekerheidvan de loontrekkende werknemers, terwijl het stelselvoor de zelfstandigen in hoofdstuk II wordtuiteengezet.Hoofdstuk IWERKNEMERS1. AlgemeenDe Belgische sociale zekerheid bestaat uit devolgende takken:— ziekte- en moederschapsverzekering (ziepunt 2);— verzekering tegen arbeidsongevallen en beroepsziekten(punt 3);— invaliditeitsverzekering (punt 4);— ouderdomsverzekering (punt 5);— pensioenen voor nabestaanden en uitkeringenbij overlijden (punt 6);— werkloosheidsverzekering (punt 7);— gezinsbijslagen (punt 8). Hoe aansluiten?Zodra u als werknemer in België werkt, zal uwwerkgever de nodige formaliteiten vervullen vooruw aansluiting bij de sociale zekerheid. U hoeftzich niet zelf tot een bepaalde instelling tewenden.De enige uitzondering is de ziektekosten- enziekengeldverzekering: u kiest ofwel een van deverzekeringsfondsen (ziekenfonds/mutualiteit), ofu laat zich inschrijven bij een regionaal bureauvan de Hulpkas voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering(CAAMI, Caisse auxiliaire d’assurancemaladie-invalidité). In België bestaan er neutraleziekenfondsen, beroepsgebonden ziekenfondsen,christelijke, socialistische en liberale ziekenfondsen.U mag uw lidmaatschap opzeggen en tot eenander verzekeringsorgaan toetreden op de eerstedag van elk kalenderkwartaal. Indien u evenwelnog geen twaalf maanden verzekerd was bij uwvorig verzekeringsorgaan, heeft het nieuwe verzekeringsorgaanvan uw keuze het recht dezeoverschrijving te weigeren. Voor nadere inlichtingenhierover kunt u zich tot uw nieuw verzekeringsfondswenden.Als u vroeger al bij de ziekteverzekering van eenandere lidstaat van de EU was aangesloten, moet ude door het ziekenfonds van het land dat u verlietafgegeven formulieren E 104 en E 105 overhandigenaan uw Belgisch ziekenfonds.Zowel de ziekenfondsen (mutualiteiten) als deregionale bureaus van de Hulpkas worden hieronder„ziekenfondsen” genoemd.Premies (bijdragen)Uw werkgever houdt een bepaald percentage vanuw loon of wedde in als socialezekerheidspremie,en stort dit bedrag aan de Rijksdienst voor SocialeZekerheid (RSZ) (Office national de sécuritésociale — ONSS). De enige premie die u zelfbetaalt, is de eventuele ziekenfondspremie voorde vrijwillige aanvullende verzekering. Aanvullendepremies zijn niet verschuldigd als u zichaansluit bij de Hulpkas voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering,want die biedt alleen een verplichteverzekering.Recht van beroepAls u niet akkoord gaat met een beslissing van eensocialezekerheidsinstelling, kunt u beroep aantekenenbinnen een maand na de datum van dekennisgeving van die beslissing. Wanneer u inBelgië woont, moet u het bezwaarschrift peraangetekende brief toezenden aan, of persoonlijkafgeven bij, de griffie van de Arbeidsrechtbank(Tribunal du travail) van het arrondissement waaru woont. Wanneer u in het buitenland woont,zendt u uw bezwaarschrift aan de Arbeidsrecht-BELGIË11

ank van het arrondissement van uw laatstewoon- of verblijfplaats in België of naar dearbeidsrechtbank van het arrondissement waar uhet laatst in België heeft gewerkt als u nooit inBelgië heeft verbleven of gewoond.2. Ziekte en moederschapMomenteel vallen onder de ziekteverzekering:alle personen die legaal in België verblijven, dusmet name ook werknemers, werklozen en gepensioneerden,zelfstandigen, werknemers in depublieke sector, invaliden, huispersoneel, studenten,alle personen die zijn ingeschreven in hetregister van natuurlijke personen (registre despersonnes physiques) alsmede de personen tehunnen laste.Vrouwelijke werknemers, alsmede werkloze enarbeidsongeschikte vrouwen hebben daarenbovenrecht op uitkeringen in geval van moederschap.Onder bepaalde voorwaarden heeft u ook rechtop prestaties van de ziekte- en moederschapsverzekeringtijdens een verblijf in het buitenland.A. VERSTREKKINGEN VAN DEZIEKTEVERZEKERINGOm recht te hebben op verstrekkingen van deziekteverzekering— moet u aangesloten zijn bij een ziekenfonds;— moeten uw premies een bepaald minimumbedragbereiken, en— dient u, indien u uit een andere lidstaat komt,of uit een land waarmee België een overeenkomstbetreffende het meetellen van verzekeringstijdvakkenheeft gesloten, in de zesmaanden vóór uw aansluiting bij het Belgischeziekenfonds aangesloten te zijn geweestbij het ziekteverzekeringsstelsel vandie lidstaat of dat land.Zowel preventieve als curatieve zorgen wordenvergoed overeenkomstig de officiële tarieven.Artsen en tandartsenIn het algemeen kunt u zich rechtstreeks tot eendoor u gekozen arts of tandarts wenden, aan wie uzelf het honorarium betaalt. Dit wordt dan laterterugbetaald, na indiening van het getuigschriftvoor verstrekte hulp.In principe vergoedt het ziekenfonds 60 à 70 %van de honoraria van bijvoorbeeld raadplegingenen visites van geneesheren en specialisten.Indien u zich tot een arts of tandarts wendt die detariefovereenkomst niet heeft ondertekend, valthet gedeelte van het honorarium dat het bedragvan de tarieven overschrijdt, te uwen laste. Uwziekenfonds kan u op verzoek de lijst bezorgenvan artsen en tandartsen die zich aan de officiëletarieven houden. ApotheekVoor farmaceutische producten op doktersreceptbetaalt u een bepaald bedrag per recept. Dehoogte hiervan hangt af van het sociale entherapeutische nut van de voorgeschreven medicijnen.Voor medicijnen hangt het door hetziekenfonds betaalde aandeel af van de categoriewaartoe ze behoren (A, B, C, Cs, Cx of magistralebereidingen). Als u een doktersvoorschrift afgeeft,betaalt u de apotheker normaal slechts hetresterend bedrag dat niet door het ziekenfondswordt vergoed. ZiekenhuisAls u naar het ziekenhuis moet, kunt u beter eerstbij uw ziekenfonds alle nodige inlichtingen vragenover de wijze waarop u die behandeling kuntverkrijgen. Bij spoedgevallen is dat natuurlijk nietnodig.Bij uw opname in het ziekenhuis betaalt u eenvast bedrag. Daarna dient u enkel voor elke dageen geringe vaste bijdrage in de verblijfskosten tebetalen. Ook betaalt u een vast bedrag per dag alseigen bijdrage in de kosten van de geneesmiddelendie u in het ziekenhuis krijgt. Fysiotherapeuten en verpleegkundigenFysiotherapie wordt enkel vergoed indien debehandeling door een arts is voorgeschreven. Inhet algemeen betaalt het ziekenfonds maximaal60 % van de honoraria van fysiotherapeuten terug.Het ziekenfonds vergoedt 75 % van de honorariavoor verpleegkundige zorg. Hogere terugbetalingBepaalde verzekerden, en de personen te hunnenlaste, kunnen hogere bedragen ontvangen van hunverzekering wanneer zij in financiële problemenverkeren. Dit betreft gepensioneerden, weduwenen weduwnaars, wezen, invaliden, en ontvangersvan een uitkering voor invaliden of andere socialeuitkeringen.B. UITKERINGEN VAN DEZIEKTEVERZEKERING (ZIEKENGELD)Als u wegens ziekte niet kunt werken, moet u demedische verklaring van de behandelende arts aande adviserende arts van uw ziekenfonds toezenden,uiterlijk de tweede dag na het begin van dearbeidsongeschiktheid. Indien u dat pas later doet,krijgt u het ziekengeld pas vanaf die latere datum.De adviseur van het ziekenfonds raamt de duurvan uw arbeidsongeschiktheid. Hij kan u op iedermoment oproepen voor medische keuring.12 BELGIË

Tijdens het eerste jaar van uw arbeidsongeschiktheidheeft u recht op maximaal 60 % van hetgederfde loon. De uitkering mag daarbij eenbepaald maximum niet overschrijden.Als u na één jaar uw arbeid niet kunt hervatten,heeft u recht op een invaliditeitsuitkering (zie punt4). VoorwaardenOm recht te hebben op ziekengeld:— moet u aangesloten zijn bij een ziekenfonds;— en in een periode van zes maanden 120dagen hebben gewerkt. Bepaalde periodenvan inactiviteit, bijvoorbeeld wegens ziekte,betaald verlof enz., worden gelijkgesteld metarbeid. In andere lidstaten vervulde tijdvakkenvan arbeid kunnen worden meegeteld;— dient u de door uw werkgever verstrektebijdragebon aan uw ziekenfonds te hebbenafgegeven;— dient u zich te onderwerpen aan de controlevan uw ziekenfonds;— dient u de hoedanigheid van verzekerde tehebben behouden. Daartoe moet u kunnenaantonen dat u in de loop van het 2e en 3ekwartaal voorafgaande aan het kwartaalwaarin u om ziekengeld verzoekt, 120 dagenheeft gewerkt. Wanneer u niet aan dezevoorwaarde voldoet, kunt u eventueel eenvoortgezette verzekering afsluiten;— moet u arbeidsongeschikt zijn verklaard.C. UITKERING BIJ MOEDERSCHAPZwangere vrouwen hebben recht op 15 wekenzwangerschapsverlof (17 weken bij geboorte vantwee of meer kinderen).De prenatale rust begint op verzoek van degerechtigde, ten vroegste zeven weken vóór devermoedelijke bevallingsdatum, of negen wekenbij zwangerschap van een tweeling of drieling.Daarvan mogen zes, respectievelijk acht, wekennaar eigen keuze vóór of na de bevallingopgenomen worden. Vanaf de zevende dag voorde vermoedelijke bevallingsdatum is de toekomstigemoeder verplicht alle arbeid stop te zetten ofeventueel het werkloosheidsbureau op de hoogtete brengen. Daartoe geeft zij aan haar ziekenfondseen medische verklaring af, waarin staat dat zenormaal moet bevallen aan het eind van hetgevraagde prenatale verlof.De postnatale rust duurt tot acht weken na debevalling.Het bedrag van deze uitkering wordt als volgtvastgesteld:— loontrekkenden: 82 % van het loon tijdens deeerste 30 dagen, en 75 % vanaf de 31e dag;— werklozen en invaliden: 79,5 % tijdens deeerste 30 dagen, en 75 % vanaf de 31e dag. VoorwaardenDe voorwaarden voor het recht op een uitkeringbij moederschap zijn dezelfde als voor de uitkeringbij ziekte (zie hoger).3. Arbeidsongevallen enberoepsziektenA. ARBEIDSONGEVALLENAlle werknemers, ook leerlingen en huispersoneel,zijn gedekt tegen arbeidsongevallen enongevallen op de weg naar en van het werk. Uwwerkgever dient daartoe een verzekering af tesluiten bij een erkende verzekeringsmaatschappijof bij een erkend gemeenschappelijk verzekeringsfonds.Elk arbeidsongeval moet door de werkgever ofdoor de werknemer of één van zijn/haar gezinsledenbinnen de tien dagen met een speciaalformulier worden aangegeven bij de verzekeraaren bij de inspecteur van de arbeidsveiligheid.Indien mogelijk wordt een attest van de dokter bijdeze aangifte gevoegd.Bij een arbeidsongeval kunt u recht hebben op devolgende prestaties:— uitkering wegens tijdelijke of permanente,gedeeltelijke of totale arbeidsongeschiktheid,en in ernstige gevallen voor hulp van derden;— medische behandeling, ziekenhuisopnameen prothesen;— reiskosten;— speciale uitkeringen bij dodelijk arbeidsongeval.Deze uitkeringen kunnen ook in een anderelidstaat van de EU worden uitbetaald. Uitkering wegens arbeidsongeschiktheidNa een bepaalde tijd gaat u ofwel weer aan hetwerk, of er treedt een consolidatie van dearbeidsongeschiktheid op. De raadgevend geneesheervan de verzekeraar stelt de datum van deconsolidatie en het blijvende ongeschiktheidspercentagevast.Vóór de consolidatie wordt een dagvergoedingwegens tijdelijke algemene ongeschiktheid verleend;die bedraagt 90 % van uw gemiddelddagloon.Vanaf de datum van de consolidatie wordtgedurende drie jaar een jaarvergoeding toegekend.Tijdens deze periode kan uw geval opnieuwworden onderzocht. Het bedrag van de vergoedinghangt af van uw percentage van arbeidson-BELGIË13

geschiktheid en van het loon dat u verdiende inhet jaar voor het ongeval.Na afloop van deze drie jaren wordt de vergoedingin een lijfrente omgezet. U kunt betaling vaneenderde van het kapitaal van de rente verzoeken,wanneer de ongeschiktheid ten minste 16 %bedraagt. De regeling moet in ieder geval bekrachtigdworden door het Fonds voor Arbeidsongevallen(Fonds des accidents du travail, FAT).Als u het niet eens bent met de voorstellen van deverzekeraar, kunt u de zaak aanhangig maken bijde Arbeidsrechtbank. Medische behandelingEen persoon die een arbeidsongeval heeft gehad,mag voor zijn medische en chirurgische behandelingzelf een arts, een ziekenhuis of een hospitaalkiezen, behalve indien de werkgever (of zijnverzekeraar) over een erkende medische, farmaceutischeof ziekenhuisdienst beschikt.De verzorging die door uw werkgever (of deverzekeraar) wordt verleend, is kosteloos. Bij vrijekeuze van arts of ziekenhuis worden de kostenvoor de behandeling volledig en tegen hetofficiële tarief door de verzekering terugbetaald.ReiskostenDe reiskosten van de verzekerde en van zijngezinsleden worden onder bepaalde omstandighedenterugbetaald. Dodelijke ongevallenAls de werknemer overlijdt als gevolg van eenarbeidsongeval of een ongeval op de weg naar ofvan het werk, kan dit aanleiding geven tot devolgende uitkeringen:— een begrafenisuitkering van 30 keer hetgemiddeld dagloon, of de terugbetaling vanalle kosten (met inbegrip van die vooradministratieve formaliteiten) voor de overbrengingvan de overledene naar de plaatswaar hij zal worden begraven (land vanherkomst);— een lijfrente voor de echtgeno(o)t(e) tenbedrage van 30 % van loon of wedde vande overleden verzekerde;— een tijdelijk pensioen voor de kinderen,gelijk aan 15 % of 20 % van het loon ofsalaris van de overleden verzekerde. Ditpensioen wordt toegekend tot de leeftijdvan 18 jaar, of zolang het kind recht opkinderbijslag heeft. Betaling van de uitkeringDe uitkering wegens tijdelijke arbeidsongeschiktheidwordt op dezelfde dag betaald als u normaaluw loon zou hebben ontvangen. Na de consolidatievan de ongeschiktheid wordt de uitkering,afhankelijk van het geval, per kwartaal of permaand betaald.De pensioenen bij dodelijke ongevallen wordeneveneens per kwartaal of per maand betaald.InlichtingenVoor nadere inlichtingen kunt u zich wenden totde verzekeraar van uw werkgever. Bij moeilijkhedenneemt u contact op met de Controledienstvan het Fonds voor Arbeidsongevallen (Fonds desaccidents du travail), Troonstraat 100, B-1050Brussel.B. BEROEPSZIEKTENAlle werknemers, en met name ook werklozen eninvaliden die worden opgeleid of omgeschoold,zijn verzekerd tegen beroepsziekten. Als beroepsziektenworden erkend: ziekten die zijn opgenomenin een officiële lijst, en ziekten dierechtstreeks en hoofdzakelijk het gevolg zijn vande beroepsuitoefening, waarbij de getroffenezowel de blootstelling aan het risico als hetoorzakelijk verband moet aantonen. Iedere werkgeverdient zich te verzekeren bij het Fonds voorde Beroepsziekten (Fonds des maladies professionnelles,FMP), dat de prestaties toekent.PrestatiesIn geval van beroepsziekten worden de volgendeprestaties toegekend:— uitkering bij tijdelijke of permanente, geheleof gedeeltelijke arbeidsongeschiktheid, en inernstige gevallen voor hulp van derden;— uitkering bij tijdelijke of definitieve beëindigingvan de beroepswerkzaamheden alspreventieve maatregel. Het Fonds voor Beroepsziektenkan de werknemer toestemminggeven om zijn beroepsbezigheid te stakenwanneer een bijzondere aanleg voor eenberoepsziekte, of de eerste symptomen ervan,medisch vastgesteld zijn. In dat geval heeft deverzekerde recht op een uitkering wegensvolledige tijdelijke arbeidsongeschiktheid.Bovendien heeft hij/zij recht op omscholing;— uitkering in geval van overlijden van deverzekerde als gevolg van de beroepsziekte;— medische behandeling. De verzekerde is vrijin de keuze van de artsen die de geneeskundigezorgen verstrekken. Hij heeft rechtop de volledige vergoeding van de kostenvolgens de officiële tarieven;— vergoeding van reiskosten.De berekening en betaling van de prestatiesgebeurt op dezelfde wijze als bij arbeidsongevallen(zie deel A).14 BELGIË

op 1 januari 2009. De fractie bedraagt 1/40 voorzeelieden, 1/30 voor mijnwerkers met ten minste20 jaar mijndienst, en voor zeelieden met tenminste 168 maanden dienst op zee 1/14. Ook detijdvakken van arbeid in een andere lidstaatworden eventueel meegeteld voor de berekeningvan het theoretisch pensioenbedrag.Het pensioen bedraagt 60 % van het loongemiddeldevan de gehele loopbaan, en 75 % wanneeru een echtgeno(o)t(e) ten laste heeft.Het pensioen kan op twee manieren wordenuitbetaald. Ofwel krijgt u een postwissel die biju thuis kan worden geïnd, of u kunt het bedraglaten overschrijven op uw post- of bankrekening.Gepensioneerden mogen tot een bepaald bedragbijverdienen, maar dat moet wel vooraf peraangetekende brief aan de Rijksdienst voor Pensioenenworden gemeld. Ook moet u, aangetekend,uw werkgever meedelen dat u al eenpensioen ontvangt.Voor nadere inlichtingen kunt u zich wenden totde Rijksdienst voor Pensioenen (ONP, Officenational des pensions), Zuidertoren, B-1060 Brussel.Uw ouderdomspensioen wordt niet uitbetaaldzolang u nog een uitkering wegens ziekte,invaliditeit of onvrijwillige werkloosheid uit hoofdevan een Belgische of buitenlandse socialezekerheidswetgevingontvangt, noch als u eenuitkering wegens loopbaanonderbreking ingevolgeberoepsziekte of wegens verminderde arbeidscapaciteitontvangt, of een aanvullendeuitkering in het kader van een brugpensioen.6. Overlijdensuitkering enuitkeringen aan nabestaandenBij overlijden van een verzekerde werknemerhebben de nabestaanden eventueel recht op devolgende uitkeringen:— één enkele uitkering voor de begrafeniskostenwordt, na overlegging van de bewijsstukken(verklaring van overlijden, kwitanties),toegekend aan de persoon die dezekosten heeft betaald;— het overlevingspensioen (pension de survie)dat wordt toegekend aan de echtgeno(o)t(e)van de werknemer;— het tijdelijk overlevingspensioen (pension desurvie temporaire) dat wordt uitgekeerd aande weduwe/weduwnaar die geen recht(meer) heeft op een overlevingspensioen. VoorwaardenDe overlevende echtgeno(o)t(e) van een werknemerheeft op 45-jarige leeftijd recht op eenoverlevingspensioen. Deze leeftijdsgrens valt wegindien de overlevende echtgeno(o)t(e) een kindten laste heeft of minstens 66 % blijvend invalideis, of indien de overleden werknemer 20 jaarondergronds in de mijnen heeft gewerkt. Daarenbovenmoet het huwelijk minstens één jaarhebben geduurd, tenzij er een kind uit hethuwelijk is, of tenzij het overlijden te wijten wasaan een ongeval of een beroepsziekte na de datumvan het huwelijk, of tenzij er op het moment vanoverlijden een kind ten laste is waarvoor deechtgeno(o)t(e) gezinstoelagen ontving. FormaliteitenDe aanvraag moet worden ingediend bij uwgemeentebestuur. Indien u in een andere lidstaatwoont, dient u zich tot de plaatselijke pensioendienstvan dat land te wenden.Het tijdelijk overlevingspensioen moet binnen detwaalf maanden na de dag van overlijden van deechtgenoot worden aangevraagd. De overlevendeechtgeno(o)t(e) van een gepensioneerde hoeftevenwel geen aanvraag voor een (tijdelijk) overlevingspensioenin te dienen — dat zal hem/haarautomatisch worden toegekend. Bedrag van het pensioenHet pensioen dat aan de overlevende echtgeno(o)t(e)wordt verleend, bedraagt 80 % van hetouderdomspensioen dat de overleden echtgeno(o)t(e)ontving of zou hebben ontvangen.Het pensioen kan op twee manieren wordenuitbetaald. Ofwel krijgt u een postwissel die biju thuis kan worden geïnd, of u kunt het bedraglaten overschrijven op uw post- of bankrekening.Gepensioneerden mogen tot een bepaald bedragbijverdienen, maar dat moet wel vooraf peraangetekende brief aan de Rijksdienst voor Pensioenenworden gemeld. Ook moet u, aangetekend,uw werkgever meedelen dat u al eenpensioen ontvangt. Voor nadere inlichtingen kuntu zich wenden tot de Rijksdienst voor Pensioenen(Office national des pensions), Zuidertoren, B-1060 Brussel.Uw ouderdomspensioen wordt niet uitbetaaldzolang u nog een uitkering wegens ziekte,invaliditeit of onvrijwillige werkloosheid uit hoofdevan een Belgische of buitenlandse socialezekerheidswetgevingontvangt, noch als u eenuitkering wegens loopbaanonderbreking ingevolgeberoepsziekte of wegens verminderde arbeidscapaciteitontvangt, dan wel een aanvullendeuitkering in het kader van een brugpensioen.7. WerkloosheidIn principe zijn alle loontrekkenden verzekerdtegen werkloosheid, ongeacht hun aantal arbeids-16 BELGIË

uren per dag of per week. Dit geldt evenwel nietvoor huispersoneel dat niet bij de werkgeverinwoont, wanneer zij niet meer dan vier uur perdag bij eenzelfde werkgever werken, of niet meerdan 24 uur per week bij één of meer werkgevers. VoorwaardenOm recht te hebben op werkloosheidsuitkeringenmoet u aan de volgende voorwaarden voldoen:— u heeft een minimumaantal dagen gewerkt(tussen 312 en 624) in de loop van eenbepaalde periode (tussen 18 en 36 maanden)voorafgaand aan uw aanvraag. De duur vandie periode hangt af van uw leeftijd. Detijdvakken van arbeid in andere lidstatenkunnen in aanmerking worden genomen, opvoorwaarde dat u in België werkloos werd;— u bent onvrijwillig werkloos en ontvangt geenloon of wedde door omstandigheden buitenuw wil;— u bent als werkzoekende ingeschreven bij hetbevoegde arbeidsbureau, en u bent bereid elkwerk te aanvaarden dat ten aanzien van uwberoeps- en persoonlijke situatie als passendkan worden beschouwd. In Vlaanderen is hetbevoegde arbeidsbureau de VDAB, in Brusselis dat de ORBEM/BGDA en in Wallonië deFOREM;— u bent arbeidsgeschikt;— u meldt zich twee keer per maand bij hetwerkloosheidsbureau van de gemeente ofvan de plaatselijke instanties van het gebiedwaar u normaal woont;— u bent jonger dan 65 jaar;— uw normale woonplaats is in België en uwoont ook echt in België. U mag eventueelgedurende een beperkte tijd in een anderelidstaat werk gaan zoeken zonder daarbij uwBelgische uitkering te verliezen. Bedrag en duur van de uitkeringDe dagvergoeding bedraagt normaal 1/26e vanhet plafond van het gederfde loon. Indien dewerkloze aantoont dat hij een gezin ten laste heeften de enige kostwinner is, heeft hij recht op 60 %van het gederfde loon, binnen de grenzen van eenminimum (29,77 euro (1 201 BEF) in juni 1999) eneen maximum (33,91 euro (1 368 BEF)) per dag.Een werkloze die aantoont zijn/haar enig inkomente hebben verloren, heeft recht op 60 % van hetvroegere loon gedurende het eerste jaar van dewerkloosheid, en 44 % gedurende het tweedejaar. Een werkloze die geen gezin ten laste heeften die niet het enig inkomen heeft verloren, heeftrecht op 55 % van het vroegere loon gedurendehet eerste jaar, en 35 % daarna, maar enkelgedurende een periode van drie maanden, dieevenwel kan worden verlengd met een periodevan drie maanden voor ieder jaar van werken vóórde periode van werkloosheid. Na deze periodevan drie maanden en eventuele verlenging heefthij recht op een forfaitaire toelage van 12,69 euro(512 BEF) per dag. Wat moet u doen om dewerkloosheidsuitkeringen te ontvangen?U moet een aanvraag indienen bij de instantie dieverantwoordelijk is voor de betaling van uwwerkloosheidsuitkeringen. De beslissingen betreffendede toekenning van de uitkering wordengenomen door de Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening(RVA/ONEM) en de uitbetaling gebeurtofwel door de erkende particuliere organen diedoor de vakbonden zijn opgericht (ACV/CSC,ABVV/FGTB, ACLVB/CGSLB) of door een rijksorgaan,de Hulpkas voor Werkloosheidsuitkeringen(Caisse auxiliaire de paiement des allocationsde chômage).De werkloze mag vrij kiezen welk orgaan deuitkeringen betaalt, en mag ook op elk ogenblikvan keuze veranderen. Inhouding van de uitkeringIndien u zonder geldige reden uw werkkringverlaten heeft, of ontslagen werd door eigenschuld, of als werkloze passende arbeid heeftafgewezen, kunnen uw uitkeringen gedurendeeen bepaalde periode worden ingehouden. Hoewelhet recht op werkloosheidsuitkeringen inprincipe onbeperkt van duur is, kan de uitkeringtoch geschorst worden indien uw werkloosheidlanger duurt dan 1,5-maal het regionaal gemiddeldevoor personen van hetzelfde geslacht endezelfde leeftijd. Deze schorsing kan wordenopgelegd aan werklozen van minder dan 50 jaardie niet hun enige inkomen hebben verloren, geengezin ten laste hebben en zich in de derde periodevan werkloosheid bevinden, op voorwaarde dathun belastbaar gezinsinkomen meer bedraagt dan15 784,42 euro (636 742 BEF) per jaar (vermeerderdmet 631,38 euro (25 470 BEF) per persoonten laste).8. GezinsbijslagenAls werknemer, werkloze, invalide of gepensioneerde,heeft u recht op gezinsbijslagen.Tussen u en het kind moet er een familiale of eenjuridische band bestaan. Wanneer verschillendepersonen aanspraak kunnen maken op kinderbijslagvoor een en hetzelfde kind, worden bepaalderegels inzake de voorrang gevolgd. LeeftijdsgrenzenVoor kinderen bestaat er steeds recht op kinderbijslag,zonder enige voorwaarde, tot 31 augustusBELGIË17

van het kalenderjaar waarin zij 18 worden.Daarna bestaat er recht op kinderbijslag voorkinderen in de volgende omstandigheden:— tot 25 jaar, indien zij een erkende engecontroleerde leerovereenkomst hebben gesloten;— tot de leeftijd van 21 jaar, indien zij voor tenminste 66 % gehandicapt/arbeidsongeschiktzijn;— tot de leeftijd van 25 jaar, indien zij hogeronderwijs volgen;— tot de leeftijd van 25 jaar, indien zij na hunstudie of leertijd als werkzoekende zijningeschreven, maar enkel gedurende maximaal180 of 270 kalenderdagen na hetbeëindigen van de studie of de leertijd.Op welke uitkeringen heeft u recht?Voor elk rechtgevend kind heeft u recht opgezinsbijslagen, waarvan het bedrag toeneemtbij ieder volgend kind. Vanaf het derde kindblijven de bedragen gelijk.Het recht op de basiskinderbijslag wordt voor deduur van elk kwartaal van het kalenderjaar vastgesteldop grond van de situatie van de rechthebbendein de loop van de „referentiemaand”.De referentiemaand is de tweede maand van hetvoorgaande kwartaal voor degene die reedsrechthebbende was, of de maand van het beginvan het recht voor wie voor het eerst rechtverkrijgt.U heeft ook recht op een leeftijdstoeslag voorkinderen vanaf 6, 12 en 18 jaar.Er bestaan bijzondere toeslagen voor gehandicaptekinderen, voor kinderen van een sedert meerdan zes maanden volledig uitkeringsgerechtigdewerkloze, van gepensioneerden en van invalidewerknemers. Een verhoogde kinderbijslag wordttoegekend voor halfwezen, indien de overlevendeouder geen nieuw huwelijk aangaat of geen nieuwhuishouden vormt.Voor de toeslagen in verband met de sociale enberoepssituatie van de uitkeringsgerechtigde en deverhogingen voor kinderen van werklozen, invalidenen gepensioneerden gelden dezelfde toekenningsvoorwaardenals voor de basiskinderbijslag.Als het recht op toeslagen wordt erkend, omdat ineen gegeven maand aan alle voorwaarden van dewet en de geldende regelingen is voldaan, wordende toeslagen uitgekeerd op de eerste dag van dedaaropvolgende maand, voor de rest van hettrimester en voor het volgende trimester. Daarnaworden de toeslagen telkens voor een periode vandrie maanden toegekend, wanneer op enigmoment tijdens de tweede maand van het voorafgaandetrimester aan de voorwaarden werdvoldaan.De toeslagen voor gehandicapte kinderen en deverhoogde kinderbijslag worden niet meer toegekendvanaf de maand die volgt op die waarin devoorwaarden niet meer vervuld zijn.Een geboortetoelage wordt verleend bij de geboortevan een kind. Deze toelage kan wordenaangevraagd vanaf de zesde zwangerschapsmaanden kan vanaf de tweede maand vóór devermoedelijke geboortedatum betaald worden.Ten slotte wordt er nog een adoptiepremieverstrekt bij de adoptie van kinderen waarvoor urecht op kinderbijslag heeft.Wat moet u doen om de kinderbijslag teontvangen?U moet een aanvraag indienen bij het Kinderbijslagfonds(Caisse de compensation) waarbij uwwerkgever aangesloten is. De werkgever zal u hetadres meedelen van deze instelling, waar u allenodige inlichtingen kunt krijgen.De gezinsbijslag wordt betaald aan de persoon diehet kind opvoedt, dit wil zeggen gewoonlijk demoeder. Gehuwde kinderen, ontvoogde kinderen,kinderen boven de 16 jaar en kinderen die zelfkinderen hebben waarvoor zij gezinsuitkeringenontvangen, die een afzonderlijke woonplaatshebben en geen deel meer uitmaken van hethuishouden van de persoon die hen heeft opgevoed,ontvangen zelf hun kinderbijslag.Indien uw gezin in een andere lidstaat dan Belgiëwoont, dient u bij uw aanvraag een formulierE 401 te voegen, waarin de samenstelling van uwgezin is vermeld.De geboortetoelage moet worden aangevraagd bijde compensatiekassen (fondsen) voor gezinsbijslagen.Ook de gemeenten verstrekken geboortepremies,die cumulabel zijn met de bijslagenvan het stelsel van gezinsbijslagen voor werknemers.18 BELGIË

Hoofdstuk IIZELFSTANDIGEN1. InleidingEr bestaat in België een verplicht stelsel vansociale zekerheid voor zelfstandigen, dat devolgende takken omvat:— ziekteverzekering;— invaliditeitsverzekering;— ouderdomspensioenen en pensioenen voornabestaanden;— kinderbijslag;— pensioenen voor gewezen echtgenoten;— sociale verzekering tegen faillissement.Onder dit stelsel vallen alle zelfstandigen en hunhelpers. Zelfstandigen zijn personen die eenberoep uitoefenen zonder daarbij door eenarbeidsovereenkomst of door een statuut verbondente zijn. Helpers zijn personen die eenzelfstandige in de uitoefening van zijn beroepbijstaan of vervangen, zonder tegenover hem dooreen arbeidsovereenkomst te zijn gebonden.Als u als zelfstandige in België gaat werken, dientu uiterlijk 90 dagen na de aanvang van uwberoepsbezigheid toe te treden tot een sociaalverzekeringsfonds voor zelfstandigen. PremiesU dient een socialezekerheidspremie te betalen.De berekening van deze premie, die in één keervoor alle takken van verzekering samen wordtgeïnd, is gebaseerd op het nettoberoepsinkomenvan de zelfstandige tijdens het derde kalenderjaardat voorafgaat aan datgene waarvoor de premieverschuldigd is. De premie bedraagt 16,70 % vanhet deel van uw beroepsinkomen dat een jaarlijksvast te stellen plafond niet overschrijdt, en 12,27 %van het deel van uw beroepsinkomen dat ditplafond overschrijdt, tot het absolute plafondwaarvan het bedrag eveneens jaarlijks wordtvastgesteld.Er dient in ieder geval een minimumpremie teworden betaald. Zelfstandigen in bijberoep, datwil zeggen personen die daarnaast nog een anderhoofdberoep uitoefenen (als loontrekkende bijvoorbeeld)zijn geen bijdrage verschuldigd ofbetalen slechts een beperkte premie (12,99 %)voorzover hun beroepsinkomen als zelfstandigeeen bepaald, jaarlijks vastgesteld bedrag nietoverschrijdt. Gepensioneerden die nog een beroepuitoefenen, zijn evenmin premies verschuldigd,of betalen slechts een verminderde bijdrage(12,99 %), afhankelijk van hun beroepsinkomen.Elk trimester moet u eenvierde van de jaarpremiebetalen aan uw sociaal verzekeringsfonds (Caissed’assurances sociales).Wanneer u in behoeftige omstandigheden verkeertof in een toestand die deze omstandighedenbenadert, kunt u om vrijstelling vragen. Daartoemoet u per aangetekende brief of door overhandigingter plaatse een verzoek bij uw sociaalverzekeringsfonds indienen. Het betreffende fondszal dan een aantal gegevens verzamelen voordathet uw dossier naar de griffie van de Commissievoor Vrijstelling van Bijdragen doorstuurt (WTCIII, 19e verdieping, Nederlandstalige afdeling, en18e verdieping, Franstalige afdeling, Simon Bolivarboulevard30, B-1000 Brussel), die over uwgeval een uitspraak zal doen. Tegen het genomenbesluit kan niet in beroep worden gegaan. Indieningvan het verzoek dient plaats te hebbenbinnen twaalf maanden, gerekend vanaf de eerstedag van het kwartaal, volgend op het kwartaalwaarop de door de aanvraag beoogde premiebetrekking heeft.Recht van beroepIndien u niet akkoord gaat met een beslissing kuntu binnen één maand te rekenen vanaf de dag vankennisgeving een bezwaarschrift indienen, en dithetzij per aangetekende brief versturen, hetzijpersoonlijk afgeven bij de griffie van de Arbeidsrechtbank(Tribunal du travail) van uw arrondissement.Indien u niet meer in België woont, zendt u hetbezwaarschrift naar de rechtbank van het arrondissementvan uw laatste woonplaats in België.2. Ziekte en moederschapDeze tak van de sociale zekerheid geeft u rechtop:— medische zorg;— uitkeringen bij arbeidsongeschiktheid;— uitkering bij moederschap. Wie is verzekerd?Zelfstandigen, hun helpers, gepensioneerde zelfstandigenen weduwen/weduwnaars van zelfstandigen,wanneer de loopbaan van de overledenerecht op overlevingspensioen zou hebben gegeven,zijn verzekerd wat gezondheidszorg betreft.Ook de personen te hunnen laste en volle wezendie kinderbijslag ontvangen, zijn verzekerd.BELGIË19

Tegen arbeidsongeschiktheid zijn verzekerd: allezelfstandigen, met inbegrip van de personen diearbeidsongeschikt zijn en de personen die tot devoortgezette verzekering zijn toegelaten, maarmet uitzondering van de gepensioneerden en dezelfstandigen die geen volledige premie betalen.Uitkering bij moederschap: vrouwelijke zelfstandigen,alsook de meewerkende echtgenotes vanzelfstandigen, wanneer zij zich vrijwillig bij dearbeidsongeschiktheidsverzekering hebben aangesloten. VoorwaardenU moet zich bij een ziekenfonds laten inschrijvenen tijdig uw premies hebben betaald. Om voor deuitkeringen in aanmerking te komen, is eenwachttijd van zes maanden vereist, en moet uofficieel arbeidsongeschikt zijn verklaard. GezondheidszorgDe verplichte verzekering dekt alleen de groterisico’s, dit wil zeggen met name de volgendeprestaties:— de behandeling van sommige geestesziekten,tuberculose, kanker enz.,— de zorg bij bevallingen,— ziekenhuisopname,— ernstige chirurgische ingrepen,— behandeling door een geneesheer-specialist,— klinische biologie,— functionele revalidatie en beroepsherscholing,— verblijfskosten in een herstellingsoord voorouderen.Om zich tegen kleine risico’s te verzekeren (in hetbijzonder ambulante zorg) kunnen zelfstandigen(dit is niet verplicht) een aanvullende verzekeringbij hun ziekenfonds sluiten.De doktershonoraria betaalt u eerst zelf, waarnaeen percentage ervan tot een bepaald maximumbedragdoor het ziekenfonds wordt terugbetaald,net zoals voor de werknemers. Bij opname in eenziekenhuis is een vast bedrag als eigen bijdrageverschuldigd. Uitkeringen bij arbeidsongeschiktheidBij arbeidsongeschiktheid wordt gedurende elfmaanden een uitkering betaald, van de tweede toten met de twaalfde maand. Gedurende de eerstemaand krijgt u dus geen ziekengeld. De uitkeringis een vast bedrag, dat slechts verschilt naargelangu al dan niet personen ten laste heeft.Voor nadere inlichtingen kunt u zich wenden tothet ziekenfonds (mutualité) waarbij u bent aangesloten.Uitkering bij moederschapVoor de periode van rust voor en na de bevallingwordt een geïndexeerde uitkering van momenteel943,14 euro (38 046 BEF) toegekend. De aanvraagmoet bij de medisch adviseur van uw ziekenfondsworden ingediend, samen met een kopie van degeboorteakte.3. InvaliditeitsverzekeringIndien u na afloop van die elf maanden ziekengeldnog steeds arbeidsongeschikt bent, krijgt u eeninvaliditeitsuitkering. Deze uitkering is een vastbedrag, dat enkel verschilt naargelang u al danniet personen ten laste heeft.VoorwaardenU moet voldoen aan de voorwaarden voor hetverkrijgen van de ziekte-uitkering bij arbeidsongeschiktheid.Bovendien moet u ook ongeschiktzijn verklaard voor het uitoefenen van welkeberoepsbezigheden dan ook.Wat moet u doen om deinvaliditeitsuitkering te verkrijgen?U moet uw toestand van invaliditeit officieel doenvaststellen. Hiertoe dient u een verklaring vanarbeidsongeschiktheid in bij de geneesheer vanuw ziekenfonds, per post of persoonlijk. Dezeverklaring moet door uzelf en door uw behandelendegeneesheer worden ingevuld, gedateerden ondertekend.De uitkeringen worden betaald door het ziekenfonds,uiterlijk op de vijfde dag van de maand dievolgt op de maand waarop de uitkering betrekkingheeft. Wendt u voor nadere inlichtingen tot uwziekenfonds.4. Pensioenverzekering(overlevingspensioen,ouderdomspensioen)De zelfstandigen en hun helpers alsmede deoverlevende echtgenoten van zelfstandigen ofhelpers hebben recht op een ouderdomspensioenrespectievelijk een overlevingspensioen.Ouderdomspensioenen worden toegekend aan dezelfstandigen zelf. Het bedrag wordt vastgesteldop basis van de beroepsloopbaan van de persoonin kwestie en de totale verdiensten gedurende dieloopbaan. Overlevingspensioenen worden toegekendaan de langstlevende echtgeno(o)t(e) van dezelfstandige op basis van de beroepsloopbaan vande overledene.20 BELGIË

VoorwaardenDe pensioenleeftijd is 65 jaar voor mannen envoor vrouwen. Op verzoek kan de zelfstandigeevenwel reeds vanaf zijn zestigste pensioenkrijgen, maar dan wordt het pensioen wel met5 % per jaar vervroeging verminderd.De weduwe/weduwnaar die ten minste één jaargehuwd was met een zelfstandige, heeft vanaf 45jaar recht op een overlevingspensioen. De leeftijdsvoorwaardewordt niet gesteld indien deoverlevende ten minste één kind ten laste heeftof ten minste 66 % arbeidsongeschikt is.Aanspraak op ouderdoms- of overlevingspensioenbestaat enkel voor hen die geen beroep uitoefenen.Een bezigheid waarvan de vergoeding eenbepaald bedrag niet overschrijdt, is evenweltoegelaten.Wat moet u doen om een pensioen tekrijgen?U moet een aanvraag indienen bij de burgemeestervan de gemeente. Indien u in een anderelidstaat woont, kan de aanvraag ingediend wordenbij het orgaan van de pensioenverzekering van dielidstaat.Het pensioen wordt elke maand betaald door deRijksdienst voor Pensioenen (Office national despensions, ONP), per postwissel of door overschrijvingop uw rekening. Indien u niet in Belgiëwoont, krijgt u uw pensioen per internationalepostwissel.Nadere inlichtingen krijgt u bij het gemeentebestuurvan uw woonplaats, of bij het:Rijksinstituut voor de Sociale Verzekeringen derZelfstandigen (Institut national d’assurances socialespour travailleurs indépendants), Jan Jacobsplein6, B-1000 Brussel.5. Pensioen van de gewezenechtgenootAls zij bewijzen dat zij geen volledige beroepsloopbaanhebben gehad, kunnen gewezen echtgenotenin aanmerking komen voor een pensioenvan hun voormalige echtgenoot uit hoofde vandiens beroepsloopbaan als zelfstandige tijdens dejaren van hun huwelijk.Het pensioen van de gewezen echtgenoot gaat inbeginsel in op de eerste van de maand, volgend opde maand waarin de aanvrager de 65 heeftbereikt. Het kan op dezelfde voorwaarden alseen ouderdomspensioen vervroegd (maximaal vijfjaar) ingaan.6. KinderbijslagZelfstandigen en hun helpers hebben in principerecht op kinderbijslag. De leeftijdsgrens is inprincipe 18 jaar maar kan worden opgetrokken(leerovereenkomst en studenten: 25 jaar). Voorernstig gehandicapte kinderen wordt kinderbijslagbetaald tot 21 jaar.De volgende gezinsbijslagen kunnen wordenuitgekeerd:— de gewone kinderbijslag. Het percentage isgelijk aan dat in het stelsel voor werknemers.Alleen voor het eerste kind is het percentagelager;— kinderbijslag voor wezen;— kinderbijslag voor kinderen van invalidezelfstandigen;— kinderbijslag voor gehandicapte kinderen.Er zijn ook leeftijdstoeslagen, die toegekendworden als een kind de leeftijd van 6, 12 en 18jaar bereikt, maar niet voor een enig kind nochvoor de laatstgeborene. Ook bestaat er eengeboortetoelage, waarvan het bedrag varieert naargelang van de rang van het kind.Ten slotte kan bij adoptie van een kind eenadoptietoelage worden toegekend.De uitkeringen worden toegekend onder dezelfdevoorwaarden als in het stelsel voor werknemers(zie hoofdstuk I, punt 8). Wat moet u doen om gezinsbijslagen tekrijgen?Indien u recht heeft op gezinsbijslagen moet u eenaanvraag indienen bij het bevoegde orgaan,meestal het Sociaal Verzekeringsfonds (Caissed’assurances sociales), of soms ook de NationaleHulpkas (Caisse nationale auxiliaire).De gezinsbijslagen worden elke maand perpostwissel of per overschrijving betaald. Wendt uvoor nadere inlichtingen tot één van de reedsvermelde organen.7. Sociale verzekering tegenfaillissementDe sociale verzekering tegen faillissement biedtde handeldrijvende zelfstandige (bij faillissement)of de niet-handeldrijvende zelfstandige (indieneen regeling met de schuldeisers is getroffen) eenfinanciële ondersteuning gedurende twee maanden,en sociale zekerheid gedurende vier trimesters,indien aan bepaalde voorwaarden is voldaan.Een aanvraag betreffende hulp van de socialeverzekering tegen faillissement dient te wordeningediend bij het Sociaal Verzekeringsfonds waarbiju laatstelijk was aangesloten. Dit moetBELGIË21

gebeuren voor het einde van het trimester volgendop dat waarin het vonnis van faillietverklaring isuitgesproken, of voor de niet-handeldrijvendenvoor het einde van het trimester volgend op datwaarin de activiteiten als zelfstandige zijn gestaakt.8. Nadere inlichtingenDe adressen van de instellingen die bevoegd zijnvoor de verschillende takken van de socialezekerheid zijn bij het desbetreffende punt vandeze handleiding vermeld. U kunt bij hen terechtvoor alle nadere inlichtingen.22 BELGIË

DENEMARKEN1. InleidingDe sociale zekerheid in Denemarken omvat:— geneeskundige verzorging, ziekenhuisverpleging,kraamverzorging, zieken- en kraamgelden revalidatie (zie punt 2);— uitkeringen en verstrekkingen bij arbeidsongevallenen beroepsziekten (punt 3);— vervroegd pensioen, algemeen ouderdomspensioenen aanvullend pensioen. Het vervroegdpensioen omvat ook de invaliditeitsregeling(punten 4 en 5);— uitkering bij overlijden (punt 6);— werkloosheidsuitkeringen (punt 7);— gezinsbijslagen (punt 8). PremiesDe Deense socialezekerheidsuitkeringen wordenin hoofdzaak uit belastingen gefinancierd (belastingendie worden betaald aan de staat, dedistricten en de plaatselijke overheden).In 1994 werd een algemene socialezekerheidsbijdrage,de zogenaamde arbeidsmarktbijdrage,ingevoerd ter financiering van onder andere deuitgaven van de staat voor ziekte-, geboorte- enwerkloosheidsuitkeringen alsmede het vervroegdpensioen en revalidatie.Werknemers en zelfstandigen betalen bijdragenaan de arbeidsmarktfondsen; deze drie fondsenwerden in 1999 gefuseerd tot één Arbeidsmarktfonds(Arbejdsmarkedsfonden).De bijdrage bedraagt 8 % van het brutoloon vande werknemer; zelfstandigen betalen hetzelfdepercentage, berekend op hun inkomsten uitactiviteiten als zelfstandige.De werkgevers zijn verantwoordelijk voor deinning van de premies van hun werknemers, enmoeten die (samen met aan de bron afgehoudenbelastingen) aan de belastingdiensten overmaken.De bijdragen aan het Arbeidsmarktfonds zijn geeneigenlijke sociale bijdragen, maar dienen terfinanciering van uitkeringen die vroeger viabelastingen werden gefinancierd.Wie valt onder de sociale zekerheid?Aangezien de meeste takken van de Deensesociale zekerheid verplicht zijn, bestaan er ookgeen voorwaarden voor de opneming in deverschillende stelsels. Een uitzondering vormt dewerkloosheidsverzekering (zie punt 7).BeroepIn ieder punt wordt vermeld op welke wijze utegen een beslissing van de diverse socialezekerheidsinstellingenin beroep kunt gaan.2. Ziekte en moederschapA. MEDISCHE VERZORGINGIedereen die in Denemarken woonachtig is, heeftrecht op medische verzorging in een ziekenhuisen kraamverzorging, alsmede op verstrekkingenvan de ziekteverzekering.Hoe wordt u in de ziekteverzekeringopgenomen?Wanneer u naar Denemarken verhuist, dient uzich in uw woonplaats te laten inschrijven in hetbevolkingsregister. Daardoor wordt u automatischopgenomen in de ziekteverzekering. Zes wekenna uw aankomst krijgt u recht op geneeskundigeverzorging en ontvangt u uw ziekteverzekeringskaart.Was of bent u aangesloten bij een openbareziekteverzekering in een andere lidstaat, dan kuntu de wachttijd van zes weken vermijden. U dientin uw woonplaats een bewijs voor te leggen vande ziekteverzekering waarbij u tot dan aangeslotenwas, bijvoorbeeld door middel van eenformulier E 104, dat u bij uw vorige ziekenfondskunt aanvragen.Twee vormen van verzekeringEr zijn twee verzekeringsgroepen. U beslist zelf ofu in groep 1 of groep 2 verzekerd wilt worden, enu kunt eenmaal per jaar van groep veranderen.Indien u voor groep 1 kiest, dient u zich te houdenaan een bepaalde huisarts, die een overeenkomstheeft met het ziekenfonds. Als u een behandelingdoor een specialistische arts nodig hebt, dient ubij uw huisarts een doorverwijzing te vragen.Kiest u voor verzekering in groep 2, dan kunt uzelf vrij uw huisarts of specialist kiezen. U krijgtdan van het ziekenfonds een uitkering ter hoogtevan de uitkering die het fonds voor een vergelijkbarebehandeling van een patiënt in groep 1betaalt. De arts bepaalt zelf zijn honorarium.Kinderen onder de 16 jaar hebben dezelfde arts ofverzekeringsvorm als hun ouders of voogd.DENEMARKEN23

Op welke uitkeringen hebt u recht?Geneeskundige verzorging— Verzorging door de door u gekozen huisarts,— verzorging door een specialist, na doorverwijzingdoor uw huisarts,— bepaalde verstrekkingen bij de tandarts,— fysiotherapie, na doorverwijzing door uwhuisarts,— behandeling door een chiropractor,— voor bepaalde groepen patiënten: voetbehandeling,na doorverwijzing door uw huisarts,— voor bepaalde groepen patiënten: psychologischebehandeling, na doorverwijzingdoor uw huisarts,— geneesmiddelen.Bezoeken aan arts en specialist zijn gratis voorpersonen in groep 1.Van de overige verstrekkingen betaalt de ziekteverzekering35 tot 65 %, in overeenstemming metde tarieven die tussen de ziekteverzekering en deverenigingen van behandelende artsen enz. zijnafgesproken.De uitkeringen voor geneesmiddelen hangen afvan uw totale uitgaven aan erkende geneesmiddelenper jaar. Liggen deze jaarlijkse uitgavenonder de 500 DKK, dan ontvangt u geen enkeleuitkering. De uitkering stijgt als volgt: vooruitgaven aan geneesmiddelen tussen 500 DKKen 1 200 DKK: 50 %, tussen 1 200 DKK en 2 800DKK: 75 %, boven de 2 800 DKK: 85 %.Voor kinderen onder de 18 jaar wordt altijdminstens 50 % van de uitgaven voor erkendegeneesmiddelen vergoed.Behandeling in het ziekenhuisAls u in een ziekenhuis dient te worden behandeld,kunt u vrij kiezen tussen alle openbareziekenhuizen in Denemarken die de betrokkenbehandeling verrichten. De behandeling zelf isgratis.In de meeste gevallen is voor opname in hetziekenhuis een verwijzing van uw huisarts nodig,behalve bij een ongeval of een acute aandoening.Hebt u een bijzonder gespecialiseerde behandelingnodig, bijvoorbeeld wegens een zeldzame ofgecompliceerde aandoening, dan moet u altijdworden doorverwezen door een ziekenhuis in hetdistrict van uw woonplaats.Zwangerschapsonderzoek enkraamverzorgingU hebt recht op gratis preventieve onderzoekendoor de arts en vroedvrouw in verband metzwangerschap en geboorte. De bevalling in eenziekenhuis of andere openbare instelling dan welhulp van een vroedvrouw bij de bevalling thuis isgratis.Medische behandeling tijdens een verblijf inhet buitenland (rejsesygesikring)Gaat u op vakantie of studiereis in Europa voormaximaal een maand, dan bent u gedekt door deopenbare reisziekteverzekering (rejsesygesikring).Deze dekt de kosten van acute geneeskundigeverzorging of door een arts voorgeschrevenrepatriëring.BeroepWanneer u het niet eens bent met een beslissing,kunt u in beroep gaan binnen een termijn van vierweken na ontvangst van die beslissing.Tegen de beslissingen van het bestuur van uwwoonplaats inzake ziekteverzekering kunt u beroepaantekenen bij de Sociale Commissie (DetSociale Nævn) van het staatsdistrict (statsamt)waaronder uw woonplaats valt.Tegen beslissingen van het district (amtskommune)inzake ziekteverzekering, ziekenhuisbehandelingen kraamverzorging kunt u beroep aantekenen bijde Sociale Klachtencommissie (Den Sociale Ankestyrelse).B. UITKERINGEN BIJ ZIEKTE(SYGEDAGPENGE — ZIEKENGELD)Recht op ziekengeld hebben alle personen meteen eigen beroepsinkomen of met een vervangingsinkomen,zoals werkloosheidsuitkering, ofeen ander inkomen dat hoofdzakelijk uit de eigenarbeidsprestaties voortkomt. In de regel geldt devoorwaarde dat het inkomen in Denemarken aanbelastingen onderworpen moet zijn. VoorwaardenHet ziekengeld vormt een schadeloosstelling voorde inkomensderving bij arbeidsongeschiktheid alsgevolg van ziekte of letsel (met inbegrip vanarbeidsongevallen en beroepsziekten). Als werknemerhebt u recht op een uitkering vanaf deeerste dag van de ziekte. Indien u tijdens de laatsteacht weken vóór uw afwezigheid bij een particulierewerkgever in dienst was, en in die periodeten minste 74 uur gewerkt hebt, is uw werkgeververplicht gedurende twee weken ziekengeld tebetalen.Wanneer uw arbeidsongeschiktheid langer dantwee weken duurt of wanneer u bij het intredenvan de arbeidsongeschiktheid geen recht opziekengeld van uw werkgever hebt, dan betaaltde gemeente (kommune) uw ziekengeld, opvoorwaarde dat u tijdens de laatste dertien weken24 DENEMARKEN

vóór uw ziekte in loondienst was, en tijdens dieperiode ten minste 120 uur hebt gewerkt.Als u zelfstandige bent, wordt uw ziekengeldvanaf de eerste afwezigheidsdag door de gemeente(kommune) betaald, maar enkel nadat u tweeweken ziek bent geweest. Voorwaarde voor hetrecht op die uitkering is dat u gedurende tenminste zes van de laatste twaalf maanden, waarvanéén maand onmiddellijk voor de afwezigheidwegens ziekte, grotendeels als zelfstandige hebtgewerkt. Elk ziektegeval moet uiterlijk één weekna die periode van twee weken aan de gemeentezijn gemeld.Zelfstandigen kunnen daarnaast ook vrijwilligaanvullende verzekeringspremies betalen waardoorze reeds uitkeringen krijgen tijdens die eerstetwee weken van de ziekte. Bedrag van de uitkeringAls u werknemer bent, wordt uw uitkeringberekend op basis van het uurloon waarop u bijuw arbeid recht zou hebben gehad. Indien uzelfstandige bent, wordt uw uitkering berekend opgrond van uw beroepsinkomsten als zelfstandige.Wel is er een maximumuitkering vastgesteld, diegebonden is aan het gemiddelde Deense loonpeil.Bij gedeeltelijke arbeidsongeschiktheid kan eenverminderde dagvergoeding worden toegekend.De uitkering wordt per week betaald.Zelfstandigen die een vrijwillige verzekering afsloten,hebben recht op tweederde van demaximale uitkering, of zelfs op de volledigeuitkering, naargelang hun inkomen.Onder bepaalde voorwaarden kan het ziekengeldook worden betaald als u in een andere lidstaatgaat wonen. Wat moet u doen om deze uitkeringen tekrijgen?Wanneer u recht hebt op ziekengeld van uwwerkgever, moet u hem uw ziekte zo snelmogelijk melden en hem op zijn verzoek denodige documenten voorleggen, zoals bijvoorbeeldeen attest van de dokter. Indien dat doktersbriefjeniet wordt bezorgd, vervalt uw recht opziekengeld van de werkgever.Wanneer u recht hebt op ziekengeld van degemeente (kommune) moet u ten laatste één weekna de eerste dag van afwezigheid wegens ziekte,of na het stopzetten van de betaling door dewerkgever, op een speciaal formulier een verklaringover de oorzaak van de arbeidsongeschiktheidindienen. De gemeente kan een geneeskundigeverklaring vragen, die de arts met behulpvan een speciaal formulier moet opstellen.Als een werkgever geheel of gedeeltelijk nalaathet ziekengeld te betalen en de gemeente dit nietgerechtvaardigd acht, betaalt de gemeente eenvoorschot op het ziekengeld uit.Duur van het ziekengeldDe betaling van de uitkeringen wordt stopgezet alsin de voorbije achttien maanden gedurende meerdan 52 weken ziekengeld is betaald. Noch deeerste twee weken van een ziekte, noch deuitkeringsperiode bij zwangerschap, geboorte ofadoptie worden meegerekend. Er bestaan diversemogelijkheden om de uitkeringsperiode na de 52weken nog te verlengen.Omdat het om een tijdelijke uitkering gaat, dientde gemeente uiterlijk na acht weken ziekte detoestand van de betrokkene opnieuw te beoordelen.Is een ontvanger van ziekengeld zesmaanden met ziekenverlof geweest, dan moet degemeente een begeleidingsplan opstellen.Personen die nog werken maar tevens een sociaalpensioen ontvangen, of die dat sociaal pensioenwegens hun zwakke gezondheid hadden kunnenaanvragen, of die al 67 (65) jaar zijn, hebbenslechts korte tijd (13 weken per twaalf maanden)recht op ziekengeld.C. MOEDERSCHAP EN ADOPTIEVrouwen die in Denemarken wonen, hebbenrecht op gratis hulp bij zwangerschap en bevalling.Deze verstrekkingen omvatten de preventieveonderzoeken, gratis vervoer in verband metonderzoeken en bevalling, de bevalling in hetziekenhuis of thuis, en de hulp van een vroedvrouwbij een bevalling thuis.Bovendien worden bij moederschap en adoptieook uitkeringen toegekend. Een vrouw die delaatste dertien weken vóór haar afwezigheidwegens zwangerschap als werknemer ten minste120 uur werkte of aan de vereisten voor eenzelfstandige activiteit voldoet, heeft recht op eenzwangerschapsuitkering en een toelage voor geboorteof adoptie. Ook de tijdvakken van verzekeringin andere lidstaten worden als tijdvakken vanarbeid aangerekend.Deze uitkering kan vanaf vier weken voor devermoedelijke datum van de bevalling tot 24weken na de geboorte worden toegekend, waarbijde laatste tien weken tussen de ouders kunnenworden verdeeld. Onafhankelijk daarvan heeft devader recht op twee weken uitkering binnen deeerste 14 weken na de geboorte, en twee wekenvanaf de 24e week naar de geboorte.Personen die een kind willen adopteren, kunneneveneens uitkeringen ontvangen gedurende de 26weken die volgen op de aankomst van het kind inhet gezin. Ook hierbij zijn de twee laatste wekenvoorbehouden voor de adoptievader.DENEMARKEN25

Het bedrag van de uitkering wordt berekend opdezelfde wijze als bij ziekengeld (zie punt B).Aanvragen voor een geboorte- of adoptie-uitkeringmoeten bij de gemeente worden ingediend,binnen de negen maanden na de datum van degeboorte of van de aankomst van het kind in hetgezin.De geboorte- of adoptie-uitkering wordt door degemeente (kommune) uitbetaald. De werkgeverbetaalt een uitkering bij afwezigheid voor preventiefzwangerschapsonderzoek.D. REVALIDATIE-UITKERINGIndien u als gevolg van een ziekte of een ongevalniet meer kunt werken, hebt u eventueel recht opeen financiële toelage voor onderwijs, beroepsopleidingof omscholing, als dat nodig is om eennieuwe baan te vinden. Daarbij wordt rekeninggehouden met uw mogelijkheden om voor uzelfen uw gezin te zorgen.Deze revalidatie-uitkering kan toegekend wordenaan alle personen die in Denemarken wonen, opvoorwaarde dat zij geen gelijkaardige financiëlesteun kunnen krijgen van de nationale instantie terbevordering van de beroepsopleiding (StatensUddannelsesstøtte) of op grond van een andereregeling buiten het kader van de sociale wetgeving.De revalidatie verloopt volgens een vooraf vastgesteldplan, en er wordt een vaste maandelijkseuitkering betaald. Personen onder de 25 jaarontvangen een lager bedrag. Naast de uitkeringenvoor het levensonderhoud kan ook nog eenbedrag worden toegekend voor speciale uitgavenin verband met de opleiding, of eventueel vooruitgaven in verband met uw handicap, bijvoorbeeldvoor onderwijsmateriaal of vervoer.Indien de revalidatie tijdens een opleiding in eenbedrijf gebeurt, dan wordt de revalidatie-uitkeringvan het betaalde loon afgetrokken.De revalidatie-uitkering wordt betaald zolang hetberoepsopleidingsplan wordt gevolgd, doch tenhoogste gedurende vijf jaar. Hoe krijgt u een revalidatie-uitkering?U vraagt de revalidatie-uitkering aan bij deafdeling Sociale zaken en volksgezondheid vanuw gemeente. In speciale gevallen (hulpmiddelen)wordt de beslissing echter niet door de gemeente,maar door de amtskommune (het district) genomen.De gemeente kan u hierover nadereinlichtingen verstrekken.E. BEROEPWanneer u het niet eens bent met een beslissing,kunt u in beroep gaan binnen een termijn van vierweken na ontvangst van die beslissing.Tegen beslissingen die de gemeenten en districten(amtskommuner) treffen op grond van de socialewetgeving kunt u beroep aantekenen bij deSociale Commissie (Det Sociale Nævn). Hetberoep kan alleen worden aangetekend door depersoon op wie de beslissing betrekking heeft.Het beroep moet worden voorgelegd aan deSociale Commissie waaronder de gemeente ofamtskommune valt die de beslissing heeft genomen.Elk district (amt) heeft zijn eigen commissie,Kopenhagen en Frederiksberg hebben elk eenafzonderlijke commissie.In de regel is geen verder beroep mogelijk tegenbeslissingen van deze Sociale Commissie vanberoep.De Sociale Klachtencommissie kan een zaakechter in behandeling nemen indien deze eenprincipieel of algemeen belang lijkt te hebben. Depersoon op wie de beslissing betrekking heeft, degemeente of de amtskommune kunnen de Klachtencommissieverzoeken een zaak in behandelingte nemen.3. Arbeidsongevallen enberoepsziektenDe verzekering arbeidsongevallen en beroepsziektendekt alle personen die bij een werkgeverin dienst zijn, zelfs als zij daarvoor geen loonontvangen. Bepaalde categorieën van zelfstandigen(bv. vissers, scheepseigenaren) zijn eveneensverplicht verzekerd. Voor de verzekering tegenarbeidsongevallen en beroepsziekten moet eenberoep gedaan worden op een door de staaterkende verzekeringsmaatschappij.De verzekering dekt alle ongevallen, alsook deschadelijke gevolgen die veroorzaakt worden doorde beroepswerkzaamheden of de arbeidsomstandigheden,wanneer deze een blijvende of tijdelijkevermindering van de verdiencapaciteit alsgevolg hebben. De verzekering dekt ook plotselingeletsels als gevolg van tilwerkzaamhedenalsmede een aantal beroepsziekten die in eenofficiële lijst zijn opgenomen, alsmede de letselsdie bij een levend geboren kind vóór de geboorteontstaan zijn als gevolg van het werk van demoeder tijdens de zwangerschap, of als gevolgvan schadelijke blootstelling van de ouders vóórde bevruchting. Ongevallen op de weg van ennaar het werk worden evenwel niet gedekt.De werkgever dient het arbeidsongeval of deberoepsziekte binnen de negen dagen bij deverzekeringsmaatschappij te melden. Wanneerhij dat verzuimt, kan het slachtoffer van ditarbeidsongeval of die beroepsziekte, of eventueelzijn nabestaanden, zich binnen het jaar rechtstreekstot de verzekeringsmaatschappij of tot het26 DENEMARKEN

Bestuur arbeidsongevallen en beroepsziekten (Arbejdsskadestyrelsen)wenden.Uitkeringen en verstrekkingenDit zijn:— geneeskundige behandeling, revalidatie enhulpmiddelen;— vergoeding wegens verlies van de verdiencapaciteit(pensioen);— vergoeding wegens blijvende handicap;— vergoeding wegens verlies van de kostwinner(pensioen);— overbruggingsuitkering voor nabestaanden.Geneeskundige behandeling en revalidatie wordenvergoed wanneer zij noodzakelijk zijn voorde best mogelijke genezing, of voor het consoliderenvan de resultaten van de behandeling. Dekosten van behandeling en revalidatie wordenenkel vergoed voorzover ze niet reeds door deziekteverzekering betaald zijn, of geen deeluitmaken van een behandeling in een openbaarziekenhuis.Indien het arbeidsongeval of de beroepsziekteenkel een arbeidsongeschiktheid van korte duurheeft veroorzaakt, wordt ziekengeld betaald (ziepunt 2 B). Een jaar na het ongeval of het begin vande ziekte wordt indien mogelijk een definitievebeslissing genomen over de schadeloosstellingwegens het verlies van de verdiencapaciteit ofwegens de blijvende handicap.Normaal gebeurt die schadeloosstelling in devorm van een pensioen, maar indien de arbeidsongeschiktheidminder dan 50 % bedraagt, wordteen bedrag ineens uitbetaald. In andere gevallenkan op verzoek van de betrokkene een deel van deschadeloosstelling omgezet worden in een bedragineens.De vergoeding voor het verlies van de verdiencapaciteitis bedoeld als schadeloosstelling voor hetverlies aan inkomsten ten gevolge van hetarbeidsongeval of de beroepsziekte. Het bedragervan overbrugt het verschil tussen de inkomstendie de persoon had kunnen verdienen indien hetongeval of de ziekte niet had plaatsgevonden, ende inkomsten die hij geacht wordt te verdienen,het ongeval of de ziekte in aanmerking nemend.Deze schadeloosstelling wordt enkel betaald alshet verlies van de verdiencapaciteit meer bedraagtdan 15 %. Bij volledig verlies van de verdiencapaciteitbedraagt de uitkering viervijfde van hetjaarloon, bij gedeeltelijk verlies van de verdiencapaciteitwordt de uitkering proportioneel gekort.Er is evenwel een jaarlijks maximumbedrag vastgesteld.Op 67 (65) jaar heeft de betrokkene recht op eenouderdomspensioen (folkepension) en wordt delopende arbeidsongeschiktheidsuitkering afgelostdoor een bedrag ineens.De vergoeding voor blijvende invaliditeit wordttoegekend voor blijvende handicaps in het dagdagelijkseleven, die toegeschreven worden aande medische gevolgen van het ongeval/de ziekte.Het bedrag van die uitkering wordt vastgesteld aande hand van de schadegraad, op basis vantarieftabellen. Deze vergoeding voor blijvendeinvaliditeit wordt meestal als bedrag ineens uitbetaald.De vergoeding wegens verlies van de kostwinnerwordtuitbetaaldaandeoverlevendeechtgeno(o)t(e)of aan een andere nabestaande die door deoverledene onderhouden werd. Bij de vaststellingvan die uitkering wordt rekening gehouden met demogelijkheden van de nabestaanden om zelf inhun levensonderhoud te voorzien. De uitkeringwordt maximaal tien jaar lang betaald en bedraagt30 % van het jaarloon van de overledene. Inprincipe ontvangt elk kind 10 % daarvan (20 %indien de overledene de enige kostwinner was) endit tot het kind 18 jaar wordt (of 21 jaar als hetonderwijs of een opleiding volgt).De overbruggingsuitkering is bestemd voor nietnader te omschrijven kosten bij het overlijden vanechtgeno(o)t(e) of partner, en wordt als een vastbedrag ineens uitgekeerd.Betaling van de uitkeringenBij ongevallen en schadelijke gevolgen betaalt debetrokken verzekeringsmaatschappij een pensioenof een bedrag ineens. Uitkeringen bij beroepsziektenen plotselinge letsels door tilwerkzaamhedenworden uitbetaald door de instelling „Beroepsziekteverzekeringvan de arbeidsmarkt” (ArbejdsmarkedetsErhvervssygdomssikring).Indien u in een andere lidstaat van de EuropeseUnie woont, kunt u uw pensioen ook daar latenuitbetalen.BeroepHet Bestuur arbeidsongevallen en beroepsziekten(Arbejdsskadestyrelsen) beslist of er al dan nietsprake is van een arbeidsongeval of een beroepsziekte,of er recht op een schadeloosstellingbestaat, en over het bedrag daarvan. Wanneer uhet niet eens bent met deze beslissing, kunt ubinnen de vier weken na ontvangst van dekennisgeving beroep aantekenen bij de SocialeKlachtencommissie (Den Sociale Ankestyrelse).Deze termijn wordt verlengd tot zes wekenwanneer u in een ander Europees land verblijft.Het adres van deze instanties vindt u onder punt 9.DENEMARKEN27

4. Vervroegd pensioenArbeidsongeschikten van wie de invaliditeit nietdoor een arbeidsongeval of een beroepsziektewerd veroorzaakt, hebben in het algemeen rechtop een soort vervroegd rustpensioen dat førtidspensionwordt genoemd. Op dit pensioen kunnenaanspraak maken:— Deense staatsburgers;— werknemers en zelfstandigen die staatsburgervan een andere lidstaat zijn;— andere buitenlanders die tien jaar in Denemarkenhebben gewoond. PensioenbedragAlle Deense pensioenen bestaan uit een basispensioen(grundbeløb) en een pensioentoelage(pensionstillæg). Voor het basispensioen wordteen onderzoek naar de eigen bestaansmiddelenuitgevoerd. Het aanvullend pensioen is gekoppeldaan het inkomen van zowel de gepensioneerde alszijn/haar echtgeno(o)t(e).Arbeidsongeschikten die een vervroegd pensioen(førtidspension) ontvangen, kunnen bovendienook recht hebben op:— een invaliditeitstoeslag en eventueel eentoeslag voor arbeidsongeschiktheid, voorgeen van beide is een onderzoek naar debestaansmiddelen vereist;— een verzorgings- of een verplegingstoelageindien zij voortdurende persoonlijke verzorgingof verpleging behoeven. Voorwaarden voor het recht op deverschillende soorten pensioenenU hebt recht op een pensioen als u tussen uwvijftiende verjaardag en de dag van de pensioenaanvraagten minste drie jaar in Denemarken hebtgewoond. Ook moet u jonger zijn dan 65 (67) jaarom voor een vervroegd pensioen in aanmerking tekomen.Als u ten minste viervijfde van het tijdvak tussenuw vijftiende verjaardag en de aanvraag van hetpensioen in Denemarken hebt gewoond, hebt urecht op een volledig vervroegd pensioen. Als uminder lang in Denemarken hebt gewoond, wordthet pensioenbedrag berekend als een breuk tussenenerzijds de tijd van wonen en anderzijds viervijfdevan het tijdvak tussen uw 15e verjaardag ende datum van toekenning van het pensioen.U hebt recht op een volledig vervroegd pensioenals u viervijfde van de tijd tussen uw 15everjaardag en de datum van toekenning van hetpensioen in Denemarken hebt gewoond.Indien uw verdiencapaciteit als gevolg van eenlichamelijk of geestelijk gebrek blijvend verminderdis, kunnen drie verschillende tarieven vanvervroegd pensioen worden toegekend: het hoogste,het middelste of het algemeen tarief van hetvervroegd pensioen.Het hoogste tarief van het vervroegd pensioenbevat het basisbedrag, de invaliditeitstoeslag eneen toeslag wegens arbeidsongeschiktheid, en kanworden toegekend aan personen van 18 tot 60jaar met slechts een geringe verdiencapaciteit.Het middelste tarief van het vervroegd pensioenomvat het basispensioen en de invaliditeitstoeslag,en kan worden toegekend aan personen die deleeftijd van 60 jaar nog niet hebben bereikt en vanwie de verdiencapaciteit met circa tweederde isverminderd, alsmede aan personen van 60 tot 65(67) jaar die nog slechts een geringe verdiencapaciteithebben.Het gewone tarief van het vervroegd pensioenbestaat enkel uit het basisbedrag, en kan wordentoegekend aan personen tussen 18 en 65 (67) jaarvan wie de verdiencapaciteit om gezondheids- en/of sociale redenen met ten minste de helft isverminderd, en aan personen tussen 50 en 65 (67)jaar indien hun gezondheids- en sociale toestanddaartoe noopt. Als dit algemeen tarief wordttoegekend vóór de betrokkene 60 is geworden,krijgt hij/zij daar als extra ook het zogenoemdeførtidsbeløb bij (toeslag bij het vervroegdpensioen). Het pensioen wordt dan forhøjetalmindelig førtidspension (verhoogd algemeenvervroegd pensioen) genoemd.Een pensioentoeslag kan ook worden betaaldindien de inkomsten van de gepensioneerde enzijn/haar echtgeno(o)t(e) een bepaalde grens nietoverschrijden.Op 65 (67) jaar wordt het vervroegd pensioenautomatisch omgezet in een algemeen ouderdomspensioen(folkepension, zie punt 5).Personen die ondanks een ernstige handicap eenzodanig inkomen verdienen dat hun verdiencapaciteitniet als aanzienlijk verminderd kan wordenbeschouwd, krijgen een invaliditeitsuitkering (invaliditetsydelse)in plaats van het hoogste ofmiddelste vervroegd pensioen. Deze toelage isbestemd om hun extra uitgaven bij de uitoefeningvan het beroep te dekken.Hoe vraagt u een pensioen aan?U dient de pensioenaanvraag in bij uw gemeentebestuur.De gemeente kan ook op eigen initiatiefeen pensioenaanvraagprocedure starten. Als u eenvervroegd pensioen aanvraagt, kan de gemeentevragen dat uw dokter op een speciaal formuliereen medische verklaring invult. Deze medischeverklaring wordt door de gemeente betaald.Een vervroegd pensioen kan pas worden toegekendnadat alle activerings-, revalidatie- en behandelingsvoorstellenniets hebben opgeleverd.28 DENEMARKEN

Betaling van de pensioenenHet pensioen wordt op het eind van de betrokkenmaand betaald. De eerste betaling gebeurt tenvroegste op de eerste dag van de maand volgendop de indiening van de aanvraag. Het vervroegdpensioen kan echter pas worden uitbetaald op deeerste dag van de maand volgend op de beslissingomtrent de toekenning van het pensioen, maar tenlaatste op de eerste dag van de maand na hetverstrijken van drie maanden sinds het pensioendossierin behandeling is genomen.De pensioenen worden in de regel alleen betaaldaan gepensioneerden die in Denemarken of in eenvan de andere lidstaten van de Europese Uniewonen. BeroepWanneer u het niet eens bent met de beslissingvan de gemeente over uw pensioenaanvraag, kuntu beroep aantekenen bij de plaatselijke SocialeCommissie (Det Sociale Nævn).Het beroep moet steeds binnen de vier wekenworden ingediend. Zie verder onder punt 2, E —Beroep.5. Ouderdomspensioenen(folkepension)In principe hebben alle inwoners van Denemarkenrecht op het algemeen ouderdomspensioen(folkepension) vanaf de leeftijd van 65 (67) jaar.Voor personen die op 1 juli 1999 of daarna zestigjaar waren, is de pensioenleeftijd 65 jaar.Bovendien bestaat er een verplicht aanvullendpensioenstelsel voor werknemers (ATP).A. OUDERDOMSPENSIOENEN(FOLKEPENSION)In Denemarken hebben volgende personen rechtop deze pensioenen:— Deense staatsburgers;— werknemers en zelfstandigen die staatsburgervan een andere lidstaat zijn;— andere buitenlanders die tien jaar in Denemarkenhebben gewoond. PensioenbedragHet algemeen ouderdomspensioen bestaat uit eenbasisbedrag met daarbij eventueel een pensioentoeslag.Het basispensioen is afhankelijk van debestaansmiddelen van de gepensioneerde uitpersoonlijke arbeid. Bij de berekening van hetpensioen wordt op dit inkomen een speciale aftrektoegepast. Het aanvullend pensioen is gekoppeldaan het gezamenlijke inkomen van de gepensioneerdeen zijn/haar echtgeno(o)t(e). Voorwaarden voor het recht op deverschillende soorten pensioenenOm recht op een pensioen te hebben, moet utussen uw vijftiende en uw 65e (67e) verjaardagten minste drie jaar in Denemarken hebbengewoond.Het volledig algemeen ouderdomspensioen (folkepension)wordt toegekend aan personen dietussen hun vijftiende en 65e (67e) levensjaargedurende veertig jaar in Denemarken hebbengewoond. Als die duur niet is bereikt, worden depensioenrechten toegekend op basis van eenveertigstevan het volledige pensioen voor ieder jaarvan verblijf in Denemarken tussen het vijftiendeen 65e (67e) levensjaar.Het algemeen ouderdomspensioen bestaat uit eenbasisbedrag met daarbij eventueel een pensioentoeslag.De pensioengerechtigde leeftijd is 65 (67)jaar. De pensioentoeslag wordt toegekend indiende inkomsten van de gepensioneerde (en zijn/haareventuele echtgeno(o)t(e)) een bepaald bedragniet overschrijden. Hoe vraagt u een pensioen aan?U dient de pensioenaanvraag in bij uw gemeentebestuur.Het speciale formulier daarvoor kunt u bijde gemeente verkrijgen. Betaling van de pensioenenPensioenen worden op het einde van de betrokkenmaand uitbetaald. De eerste betaling gebeurt tenvroegste op de eerste dag van de maand volgendop de indiening van de aanvraag. De pensioenenworden in de regel alleen betaald aan gepensioneerdendie in Denemarken of in een van deandere lidstaten van de Europese Unie wonen. BeroepWanneer u het niet eens bent met de beslissingvan de gemeente over uw pensioenaanvraag, kuntu beroep aantekenen bij de plaatselijke SocialeCommissie (Det Sociale Nævn).Het beroep moet steeds binnen de vier wekenworden ingediend. Zie verder onder punt 2, E —Beroep.B. ARBEJDSMARKEDETSTILLÆGSPENSION (ATP)Alle personen tussen 16 en 66 die in Denemarkenin loondienst werken, vallen onder het ATPstelsel,op voorwaarde dat zij ten minste negenuur per week werken. Werknemers die later alszelfstandige gaan werken, kunnen onder bepaaldevoorwaarden de ATP-verzekering voortzetten. Zijbetalen dan zelf de gehele premie. De premiesvoor het ATP-stelsel worden door werknemers enwerkgevers gezamenlijk betaald. De werkgeverDENEMARKEN29

etaalt tweederde, en de werknemer eenderde.De werkgever is evenwel ook aansprakelijk voorde betaling van de werknemer.ATP-leden die geen voltijdse baan hebben, betalentweederde of eenderde van de volledigepremie, of geen bijdrage.Betaling van het ATP-pensioenHet ATP-pensioen wordt ofwel als ouderdomspensioen(alderspension) ofwel als uitkering ineensbij het overlijden van de werknemer betaald.Het bedrag van de uitkeringen is gekoppeld aande anciënniteit als verzekerde en aan het bedragvan de premies.Het ouderdomspensioen wordt normaal als eenlopende uitkering betaald, maar bij kleine pensioenenkan een bedrag ineens worden uitgekeerd.Bij overlijden van de verzekerde werknemer wordtaan de weduwe/weduwnaar of aan de kinderenonder de 18 jaar een bedrag ineens uitgekeerd. Deuitkering voor de weduwe/weduwnaar wordtberekend op basis van de kapitaalwaarde van dedoor de overledene verworven pensioenrechten,terwijl de wezenuitkering overeenstemt met eenjaarsalaris van de overledene op het tijdstip vanhet overlijden.Het ATP-pensioen wordt op aanvraag vanaf 67jaar toegekend. Het wordt betaald als aanvullingop het folkepension (zie hierboven).Wanneer het ATP-pensioen pas na 67 jaar wordtaangevraagd, wordt het pensioenbedrag verhoogdmet ongeveer 10 % per jaar uitstel, tot de leeftijdvan 70 jaar is bereikt. Bij aanvraag vanaf 65 jaarwordt het pensioenbedrag overeenkomstig verminderd.Hoe vraagt u een ATP-pensioen aan?In de regel stuurt de ATP-administratie zelf eenaanvraagformulier aan de mogelijke aanvragers.Het formulier is eveneens verkrijgbaar bij banken,spaarkassen, bij de gemeenten en het ATP-bureau.De aanvraag moet worden toegezonden aan het inpunt 9 vermelde adres (zie ArbejdsmarkedetsTillægspension).Het ATP-pensioen wordt normaal aan het beginvan elke maand op de bankrekening, de spaarrekeningof de postrekening gestort. Kleine pensioenenkunnen ook één keer per jaar wordenuitbetaald.Indien u het niet eens bent met een besluit van hetATP-bureau betreffende uw lidmaatschap, premiesof pensioenrechten, kunt u binnen de vier wekenberoep aantekenen bij de Commissie van beroepvoor de ATP (Ankenævnet for ArbejdsmarkedetsTillægspension), zie punt 9.6. Uitkering bij overlijdenBij overlijden kan de ziekteverzekering een overlijdensuitkeringuitbetalen indien de overledenerecht had op uitkeringen van de ziekteverzekering.Het bedrag van de uitkering bij overlijden isafhankelijk van de gezinssituatie en de bestaansmiddelenvan de overledene. Indien de overledenejonger was dan 18 jaar, ontvangen zijnnabestaanden een vaste geldsom, zonder onderzoeknaar de bestaansmiddelen.7. WerkloosheidsverzekeringTerwijl de andere takken van de sociale zekerheidverplicht zijn, is de werkloosheidsverzekering inprincipe vrijwillig. De werkloosheidsfondsen (arbejdsløshedskasser)hangen af van de vakverenigingen,en zijn onderverdeeld naar het beroep. Erbestaan 35 fondsen, waarvan twee voor zelfstandigen.Een van de werkloosheidsfondsen voorwerknemers in loondienst is brancheoverschrijdend.Wanneer u bij de werkloosheidsverzekering vaneen andere lidstaat was aangesloten en inDenemarken gaat werken, dan moet u zich daaraansluiten bij het erkende werkloosheidsfonds vanuw beroep. Anders hebt u geen recht op werkloosheidsuitkeringenin Denemarken. U kunt zichook aansluiten bij het brancheoverschrijdendefonds. Als zelfstandige kunt u toetreden tot éénvan de twee werkloosheidsverzekeringen voorzelfstandigen.U kunt zich tot het Nationaal Arbeidsbureau(Arbejdsdirektoratet, zie punt 9) wenden voorinlichtingen over het werkloosheidsfonds dat vooruw beroep erkend is. Wie kan in de verzekering wordenopgenomen?Personen tussen 16 en 63 jaar die in Denemarkenwonen, kunnen in een erkend werkloosheidsfonds(arbejdsløshedskasse) worden opgenomen. Debetrokkene dient aan te tonen dat hij/zij onmiddellijkvóór de opneming in het fonds:— werknemer was in het vakgebied van hetfonds;— of een beroepsopleiding van ten minste 18maanden dan wel een beroepsopleiding in dezin van de wet op de basisberoepsopleidingheeft gevolgd (in dat geval kan de betrokkeneworden opgenomen en verkrijgt hij/zij rechtop daggeld een maand na de voltooiing vande opleiding);— of een activiteit als zelfstandige uitoefende;— of hielp bij de uitoefening van de zelfstandigeactiviteit van de echtgeno(o)t(e);— of de militaire dienstplicht vervulde;30 DENEMARKEN

— of een gemeenteambt vervulde als burgemeester,schepen/wethouder of voorzitter vaneen commissie, dan wel lid was van hetDeense parlement, de regering of het EuropeesParlement.Het is mogelijk als voltijds of deeltijds verzekerdete worden opgenomen, en de leden dienen eenbijdrage tot de werkloosheidsverzekering te betalen.Bedrag van de werkloosheidsuitkeringDe werkloosheidsuitkering bedraagt 9 % van hetlaatste inkomen uit arbeid, met een maximum(voor het jaar 2000) van 570 DKK per dag of 2 850DKK per week. Voor in deeltijd verzekerdenbedraagt de uitkering maximaal tweederde vande uitkering van een voltijds verzekerde, hetgeenvoor het jaar 2000 overeenstemt met 380 DKK perdag of 19 000 DKK per week.Een lagere uitkering ten belope van 82 % van hethoogste uitkeringstarief geldt voor personen die opgrond van een beroepsopleiding een uitkeringkrijgen, indien zij tijdens een periode van twaalfweken na afsluiting van de opleiding niet inaanzienlijke omvang gewerkt hebben.Voor zelfstandigen wordt de uitkering doorgaansberekend op grond van het gemiddelde inkomenvan de betrokkene tijdens de twee beste afgeslotenboekjaren van de voorbije vijf jaar activiteit.VoorwaardenOm recht te hebben op de uitkering is vereist dat uwerkloos bent en bij het arbeidsbureau (arbejdsformidlingen)als werkzoekende bent ingeschreven,dat u actief naar werk zoekt, en een baankunt aannemen.Het recht op de werkloosheidsuitkeringen isnormaal verworven na één jaar lidmaatschapvan een erkend werkloosheidsfonds. Daarnaastdient u de eerste keer dat u een uitkeringaanvraagt in loondienst te hebben gewerkt tijdenseen periode die in totaal overeenstemt met devolledige werktijd in het betrokken beroep (doorgaans37 uur per week) gedurende minimaal 52weken tijdens de voorgaande drie jaar, of dient utijdens een overeenkomstige periode in aanzienlijkemate een activiteit als zelfstandige te hebbenuitgevoerd.Een verzekerde die aan de voorwaarden voldoet,ontvangt vier jaar lang een werkloosheidsuitkering,verdeeld over een éénjarige daggeldperiodeen een driejarige actieve periode.Voor jongeren onder de 25 jaar duurt de daggeldperiodeeen half jaar en de actieve periodedrieënhalf jaar. Wie ouder is dan 60, ontvangtmaximaal tweeënhalf jaar lang daggeld.Verzekerings- en/of werkperioden in een anderelidstaat kunnen onder bepaalde voorwaardenworden meegeteld om recht te geven op daggeldenz., waaronder vervroegd pensioen. Vervroegdpensioenuitkering van dewerkloosheidsverzekeringWerknemers en zelfstandigen die lid zijn van eenwerkloosheidsfonds en die minimaal 60 maar noggeen 65 jaar zijn, kunnen een vervroegd pensioenkrijgen. Vervroegd pensioen kan zowel aanwerkenden als aan werklozen worden toegekend.De betrokken leden dienen in Denemarken, opGroenland, de Faeröereilanden of in een andereEER-land te wonen en moeten doorgaans in deloop van de voorgaande 30 jaar gedurende 25 jaarlid van een werkloosheidsfonds zijn geweest.Bovendien dienen zij tijdens deze periode vervroegdpensioenbijdragente hebben betaald, enzij dienen bij de overgang naar vervroegdpensioen recht te hebben op daggeld.Nadere inlichtingen in verband met het vervroegdpensioen zijn verkrijgbaar bij het NationaalArbeidsbureau (Arbejdsdirektoratet). BeroepTegen beslissingen van het werkloosheidsfondsover kwesties zoals lidmaatschap, uitkeringenenz. kunt u binnen vier weken beroep aantekenenbij de directeur van de werkloosheidsverzekering(Direktøren for Arbejdsløshedsforsikringen). Tegenbepaalde beslissingen van die directeur kunt u,eveneens binnen de vier weken, beroep aantekenenbij de Commissie van beroep (ArbejdsmarkedetsAnkenævn). De adressen vindt u onder punt 9.8. GezinsbijslagenVoor alle kinderen onder de 18 jaar wordt eenkinderuitkering (børnefamilieydelse) betaald. Erbestaan drie tarieven: een voor kinderen van 0 tot3, een voor kinderen van 3 tot 7 en een voorkinderen van 7 tot 18 jaar.In speciale gevallen hebt u eventueel ook recht opeen of meer soorten kinderbijslag (børnetilskud).De gewone kinderbijslag (ordinært børnetilskud)wordt toegekend voor kinderen van alleenstaanden,en voor kinderen waarvan beide ouders eenalgemeen of een vervroegd pensioen ontvangen.De leeftijdsgrens is 18 jaar. Een bijkomendekinderbijslag (ekstra børnetilskud) wordt toegekendaan de alleenstaande ouder van wie dekinderen de gewone kinderbijslag al ontvangen. Ukunt slechts één bijkomende kinderbijslag ontvangen,ongeacht het aantal kinderen.De bijzondere kinderbijslag (særligt børnetilskud)wordt toegekend aan eenoudergezinnen en aanDENEMARKEN31

wezen, of voor kinderen van wie één of beideouders een algemeen of een vervroegd pensioenontvangen. Deze kinderbijslag kan samen met degewone of met de aanvullende kinderbijslagworden toegekend. De leeftijdsgrens is 18 jaar.Voorwaarden voor het recht op deuitkeringenKinderbijslag en kinderuitkering worden enkeltoegekend indien:— het kind in Denemarken woont;— het kind ongehuwd is;— het kind niet in het kader van de wet op desociale bijstand buiten de ouderlijke woningis ondergebracht, noch op een andere wijzeuit openbare middelen wordt onderhouden.Voor het recht op de kinderuitkering is bovendienvereist dat de ouder die de ouderlijke macht heeft,volledig belastingplichtig is in Denemarken.Voor de kinderbijslag moet het kind, of de ouderdie de ouderlijke macht uitoefent, bovendien ookde Deense nationaliteit bezitten of gedurende hetlaatste jaar (voor recht op de bijzondere kinderbijslag:de laatste drie jaar) zijn/haar normalewoonplaats in Denemarken hebben gehad.Van de voorwaarden in verband met nationaliteiten woonplaats/domicilie in Denemarken kanworden afgeweken in die gevallen waarin deGemeenschapswetgeving dat vereist.Wanneer uw kinderen in een andere lidstaatwonen terwijl u als werknemer of zelfstandige inDenemarken werkt, hebt u recht op de Deenseuitkeringen. Wanneer de andere ouder een beroepsactiviteituitoefent in het land waar dekinderen wonen, dan worden deze uitkeringeneerst en vooral door dat andere land betaald.Indien uw kinderen niet in Denemarken wonen,krijgt u van de afdeling Sociale zaken van degemeente (socialforvaltning) een formulier E 401(verklaring inzake de samenstelling van het gezin).Op dit formulier moet een verklaring wordeningevuld van het bevolkingsregister of vergelijkbareautoriteit van de staat waar de kinderenwonen. Formulier E 401 met de verklaring van desamenstelling van het gezin moet ieder jaaropnieuw worden ingediend.Hoe krijgt u deze kinderuitkeringen en-bijslagen?De kinderuitkering en de kinderbijslag worden perkwartaal vooruitbetaald. Normaal wordt het geldovergemaakt aan de moeder van het kind. Dekinderuitkering wordt betaald door het nationalebestuur voor douane en belastingen (Told- ogSkattestyrelsen) terwijl de kinderbijslag betaaldwordt door de gemeente.Zowel de kinderuitkering als de bijzondere kinderbijslagworden in de regel automatisch en zonderaanvraag toegekend. De bijkomende kinderbijslag(ekstra børnetilskud) en de gewone kinderbijslag(ordinært børnetilskud) voor kinderen van alleenstaandenkunnen enkel worden toegekend nadateen aanvraag is ingediend. Deze aanvraag dient ubij de gemeente in te dienen. BeroepWanneer u het niet eens bent met een beslissingvan de gemeente betreffende het recht op kinderuitkeringenof kinderbijslag, kunt u daartegen inberoep gaan bij de Sociale Commissie (DetSociale Nævn), die in elk district (amt) bestaat.De voorwaarde met betrekking tot het betalen vanbelastingen wordt evenwel nagegaan door debelastingdienst van het district (told- og skatteregionen),en tegen die beslissing kunt u beroepaantekenen bij het nationale bestuur voor douaneen belastingen (Told- og Skattestyrelsen). Hetberoep moet steeds binnen de vier weken wordeningediend.9. Nadere inlichtingenHieronder vindt u de lijst met adressen van devoornaamste socialezekerheidsorganen in Denemarken.Arbejdsmarkedets Ankenævn (Commissie vanberoep voor de werkloosheidsverzekering)Nytorv 11-13DK-1450 København KAnkenævnet for Arbejdsmarkedets Tillægspension(ATP) (Commissie van beroep voor het aanvullendpensioenstelsel ATP)Holmens Kanal 20DK-1060 København KArbejdsmarkedets Tillægspension (ATP) (Bureauvoor het aanvullend pensioen voor werknemersATP)Kongens Vænge 8DK-3400 HillerødArbejdsskadestyrelsen (Bestuur arbeidsongevallenen beroepsziekten)Æbeløgade 1Postboks 3000DK-2100 København ØTold- og Skattestyrelsen (Bestuur douane enbelastingen)Østbanegade 123DK-2100 København ØDen Sociale Ankestyrelse(Sociale Klachtencommissie)Amaliegade 25Postboks 3042DK-1021 København K32 DENEMARKEN

Den Sociale Sikringsstyrelse(Socialeverzekeringscommissie)Landemærket 11DK-1119 København KArbejdsdirektoratet (Nationaal Arbeidsbureau)Finsensvej 78DK-2000 FrederiksbergSocialministeriet (ministerie van Sociale Zaken)Holmens Kanal 22DK-1060 København KSundhedsministeriet(ministerie van Volksgezondheid)Holbergsgade 6DK-1057 København KDENEMARKEN33

DUITSLAND1. InleidingIn dit deel van de handleiding wordt uitgelegdwelke rechten en plichten u in Duitsland heeft ophet gebied van de sociale zekerheid, als werknemerof als zelfstandige. Voor nadere inlichtingenkunt u terecht bij de bevoegde verzekeringsorganen,die vermeld zijn in de lijst onder punt11. Ook de adressen en telefoonnummers van deverbindingsorganen met alle andere lidstaten vande Europese Unie op het gebied van de socialezekerheid zijn in punt 11 vermeld.In deze handleiding vindt u nadere bijzonderhedenover de volgende prestaties van de socialezekerheid:— uitkeringen en verstrekkingen bij ziekte enmoederschap (punt 3);— uitkeringen en verstrekkingen bij zorgbehoefte(punt 4);— uitkeringen en verstrekkingen bij arbeidsongevallenen beroepsziekten (punt 5);— pensioenen bij invaliditeit, ouderdom enoverlijden (punten 6, 7 en 8);— uitkeringen bij werkloosheid (punt 9);— gezinsbijslagen (punt 10).Voor de nieuwe deelstaten gelden ten dele eenpaar specifieke regels die niet in deze handleidingzijn opgenomen.Hoe aansluiten?Zodra u begint te werken, doet uw werkgever hetnodige om u bij de sociale zekerheid aan temelden. Eerst wordt u bij het ziekenfonds ingeschreven(Krankenkasse), dat op zijn beurt deorganen van de pensioenverzekering en van dewerkloosheidsverzekering op de hoogte stelt. Ukrijgt een verzekeringsnummer, en onder datnummer zal het pensioenfonds uw tijdvakkenvan verzekering en uw socialezekerheidsbijdragenregistreren.Als u voor het eerst begint te werken, krijgt u vanhet pensioenfonds een socialeverzekeringskaart(Sozialversicherungsausweis, SV-Ausweis), waaropuw achternaam, meisjesnaam, voornaam enuw verzekeringsnummer staan aangegeven. Bijbepaalde beroepen (bv. in de bouwsector) moetop de socialeverzekeringskaart een foto staan enmoet u de kaart steeds bij zich hebben.Als zelfstandige moet u zelf het nodige doen vooruw inschrijving bij het voor u verantwoordelijkeziekenfonds (Krankenkasse), waar u ook allenadere inlichtingen kunt krijgen.PremiesU dient premies te betalen voor de ziekte- enmoederschapsverzekering, voor de zorg- en werkloosheidsverzekeringen voor de invaliditeits-,ouderdoms- en nabestaandenverzekering. Uwpremie bedraagt een bepaald percentage van uwloon. Werknemer en werkgever betalen in principeelk de helft. Als zelfstandige dient u echter devolledige premie zelf te betalen.Uw werkgever is verantwoordelijk voor het stortenvan de premies. Uw deel wordt afgehouden bijelke uitbetaling van wedde of loon.U betaalt geen premies voor de verzekering tegenarbeidsongevallen (die worden door de werkgeverbetaald), noch voor de gezinsbijslagen (die uit derijksbegroting gefinancierd worden).De premie voor de ziekteverzekering bedraagtgemiddeld 13 % van het gedeelte van uw loon dateen jaarlijks vast te stellen plafond (3 297,83 euro(6 450 DEM) per maand in 2000) niet overschrijdt.U betaalt zelf nog 1,7 % van uw loon als premievoor de zorgverzekering (Pflegeversicherung). Vandeze premies wordt telkens de helft door dewerkgever betaald, behalve indien u als zelfstandigewerkt.In de pensioenverzekering voor arbeiders enbedienden bedraagt de premie 19,3 % (2000)van het loon dat een jaarlijks vastgesteld bedrag(4 397,11 euro (8 600 DEM) per maand in 2000)niet overschrijdt. De helft van de premie wordtdoor de werkgever betaald, behalve indien uzelfstandige bent.Voor de werkloosheidsverzekering wordt eenpremie van 6,5 % (2000) van het loon betaald,met dezelfde loongrens als voor de pensioenverzekering.De werkgever betaalt hiervan de helft.Voor de nieuwe deelstaten zijn de cijfers nietvolledig gelijk.2. Organen van de socialezekerheidHierna vindt u de bevoegde organen voor deverschillende takken van de sociale zekerheid. Deverzekeringsorganen hebben voor hun betrekkingenmet de andere EU-lidstaten op het gebied vande sociale zekerheid speciale verbindingsorganenopgericht. Als u problemen of vragen heeft metbetrekking tot de sociale zekerheid in Duitsland ofin één of meer andere lidstaten, kunt u zich tot hetbevoegde verbindingsorgaan wenden, waarvan deDUITSLAND35

adressen vermeld zijn in punt 11 van dezehandleiding.Ziekte- en moederschapsverzekeringIn de meeste gevallen is het algemeen plaatselijkziekenfonds (Allgemeine Ortskrankenkasse, AOK)van de plaats waar u werkt bevoegd. U kuntevenwel ook verzekerd zijn bij een aanvullendziekenfonds (Ersatzkasse), een bedrijfsziekenfonds(Betriebskrankenkasse, BKK), een ziekenfondsvoor specifieke beroepen (Innungskrankenkasse,IKK), de federale verzekeringsinstelling voor mijnwerkers(Bundesknappschaft) of het ziekenfondsvoor de zeelieden (See-Krankenkasse). Nadereinlichtingen krijgt u van de desbetreffende ziekenfondsenof uw werkgever.Verzekering tegen arbeidsongevallen enberoepsziektenNaargelang de bedrijfstak waaronder uw beroepof functie valt, bent u verzekerd bij een Berufsgenossenschaftvoor de productiesector, de landbouwof de zeevaart.PensioenverzekeringVoor invaliditeit, ouderdom en overlijden bestaaner de volgende verzekeringsorganen:— een van de regionale verzekeringsbureaus(Landesversicherungsanstalten) voor arbeidersen bepaalde categorieën van zelfstandigen,met name de zelfstandige ambachtslieden,— de federale verzekeringsdienst voor bedienden(Bundesversicherungsanstalt für Angestellte),die de verzekering regelt van bedienden,zelfstandig werkende kunstenaarsen publicisten, en bepaalde andere categorieënvan zelfstandigen,— het federaal verzekeringsfonds voor mijnwerkers(Bundesknappschaft), voor de arbeidersen de bedienden van de mijnbouw,— het verzekeringsfonds voor zeelieden (Seekasse)voor het personeel van de zeevaart,bedienden en loodsen,— de verzekeringsdienst voor het spoor (Bahnversicherungsanstalt)voor arbeiders en bediendenvan de Duitse spoorwegen (DeutscheBahn AG).Werkloosheidsverzekering engezinsbijslagenZowel de werkloosheidsuitkeringen als de kinderbijslagworden beheerd door het Federaal Arbeidsbureau(Bundesanstalt für Arbeit) en zijn regionalearbeidsbureaus (Arbeitsämter).3. Ziekte en moederschapDe ziekteverzekering helpt u en uw rechthebbendegezinsleden in geval van ziekte en moederschap.Daartoe bestaan de volgende uitkeringenen verstrekkingen:— verstrekkingen: medische behandeling, medicamenten,vroegtijdige opsporing en preventiefonderzoek van ziekten (zie deel A);— uitkeringen van de ziekteverzekering (deel B);— uitkeringen en verstrekkingen bij moederschap(deel C).De ziekteverzekering verstrekt ook uitkeringen bijoverlijden (zie punt 8).De volgende categorieën van personen zijn verplichtverzekerd:— werknemers die minder dan een bepaaldbedrag verdienen, alsmede personen die eenberoepsopleiding volgen;— werklozen die een uitkering van het arbeidsbureauontvangen;— studenten en stagiaires, kunstenaars en publicisten;— pensioengerechtigden en pensioenaanvragers,van wie de vereiste verzekeringsduuris aangetoond (eventueel rekening houdendmet tijdvakken in andere lidstaten).Personen met geringe inkomsten (maximaal322,11 euro (630 DEM) per maand) die minderdan 15 uur per week werken, zijn niet verzekerd.Onder bepaalde voorwaarden kunnen personendie niet meer door de verplichte verzekeringgedekt zijn, vrijwillig tot het ziekteverzekeringsstelseltoetreden. Dat geldt ook voor personen dievoor het eerst in Duitsland gaan werken, en vanwie het inkomen meer bedraagt dan de loongrensvoor de verplichte verzekering (3 297,83 euro(6 450 DEM) per maand in 2000).Als u een vrijwillig voortgezette verzekeringwenst, moet u de aanvraag daartoe indienenbinnen de drie maanden na het stopzetten vande verplichte verzekering. De vrijwillige verzekeringmoet worden aangevraagd bij het relevanteziekenfonds dat in punt 2 is vermeld. Verzekering van de gezinsledenUw gezinsleden die in Duitsland verblijven,hebben recht op dezelfde verstrekkingen bij ziekteen moederschap als uzelf. Als gezinsleden wordennormaal beschouwd: uw echtgenote en uwkinderen tot 18 jaar, alsook uw kinderen die nietwerken, tot 23 jaar, of die studeren of eenberoepsopleiding volgen, tot 25 jaar. Voorwaardeis dat zij geen eigen ziekteverzekering hebben,niet als zelfstandige werken, en hun inkomen niethoger is dan een bepaald maximum (2000: 327,23euro (640 DEM) per maand). Iedere verandering in36 DUITSLAND

de omstandigheden die van belang kan zijn voorde toekenning van de prestaties (inkomen, verhuizingenz.) moet onmiddellijk aan het ziekenfondsworden meegedeeld.Ook uw gezinsleden die in een andere lidstaatwonen of tijdelijk in een andere lidstaat verblijven,kunnen aanspraak maken op prestaties vande ziekteverzekering. Over de formaliteiten daarvankan uw ziekenfonds nadere inlichtingenverstrekken.A. VERSTREKKINGEN VAN DEZIEKTEVERZEKERINGPreventief onderzoekIn het kader van de vroegtijdige opsporing vanziekten heeft u voor uzelf en uw gezinsleden rechtop preventief onderzoek:— onderzoek voor het vroegtijdig opsporen vankinderziekten tot de leeftijd van zes jaar;alsook na voltooiing van het tiende levensjaar;— jaarlijks onderzoek voor de vroegtijdigeopsporing van kanker bij vrouwen vanaf 20en bij mannen vanaf 45 jaar;— tweejaarlijks algemeen medisch onderzoekvoor het vroegtijdig opsporen van met nameziekten van hart en bloedsomloop, nierziektenof diabetes, bij verzekerden vanaf 35 jaar.Daarnaast biedt het ziekenfonds ook nog medische,ambulante en klinische preventieve enrevalidatiemaatregelen.Medische behandelingZolang u verzekerd bent, hebben u en uwgezinsleden recht op medische behandeling doorhuisartsen, specialisten en tandartsen.Vóór de dokter zijn onderzoek begint, legt u hemuw ziekteverzekeringskaart (Krankenversicherungskarte)voor. In een spoedgeval behandelt dearts u ook zonder die kaart, maar u moet dan welde naam en het adres opgeven van het ziekenfondswaar u verzekerd bent.De behandeling geschiedt door de ziekenfondsartsenof ziekenfondstandartsen — meer dan 90 %van alle artsen zijn aangesloten —, waaruit u bijhet begin van de behandeling of aan het begin vanieder kalenderkwartaal een keuze kunt maken.Een lijst van deze artsen krijgt u bij het ziekenfonds.Wanneer uw behandelende arts een verwijzingnaar een specialist, een polikliniek of een soortgelijkeinrichting noodzakelijk acht, geeft hij u eenverwijskaart (Überweisungsschein). Geneesmiddelen, paramedische zorg enhulpmiddelenDe geneesmiddelen worden voorgeschreven doorde ziekenfondsarts en zijn in alle apothekenverkrijgbaar. In de regel betaalt u zelf 4,09, 4,60of 5,11 euro (8, 9 of 10 DEM) voor elkvoorgeschreven geneesmiddel bij. Geneesmiddelentegen verkoudheid en griep, alsook anderezogenaamde „bagatelgeneesmiddelen”, dient uvolledig zelf te betalen.Daarnaast heeft de verzekerde ook recht opparamedische zorg, zoals fysiotherapie en massages.Vanaf de leeftijd van 18 jaar moet deverzekerde echter 15 % zelf bijbetalen.Brilglazen, prothesen en andere hulpmiddelenworden normaal door het ziekenfonds betaald —tot een bepaald bedrag. De recepten voor diehulpmiddelen moeten aan het ziekenfonds wordenvoorgelegd. Behandeling van het gebitDe verzekerde betaalt zelf 50 % van het officieeltarief voor het honorarium dat tandtechnici entandartsen in rekening brengen voor tandprothesenen kronen. Deze bijdrage daalt tot 15 %indien u zich jaarlijks preventief heeft latenonderzoeken en uit de toestand van uw gebitblijkt dat u uw tanden regelmatig verzorgt.Bij tandorthopedie (preventie en correctie vanonregelmatigheden van de tanden) draagt deverzekerde zelf 20 % van de kosten. Dit bedragvan 20 % wordt de verzekerde na afloop van debehandeling terugbetaald. Thuisverpleging en gezinshulpAls het niet mogelijk is om u door een in uw gezinwonende persoon bij ziekte voldoende te verplegenen te verzorgen, verstrekt het ziekenfondsnaast de medische behandeling ook nog denoodzakelijke thuisverpleging. U heeft daar enkelrecht op als verpleging in een ziekenhuis nietmogelijk is. Principieel is het recht op thuisverplegingbeperkt tot vier weken per ziektegeval.Als u wegens ziekte geen huishoudelijk werk kuntverrichten, kunt u ook een beroep doen opgezinshulp. Gezinshulp wordt evenwel alleentoegekend als in uw gezin een kind van minderdan 12 jaar woont, of een gehandicapt kind datniet aan de hoede van een andere persoon van hethuishouden kan worden toevertrouwd. Behandeling in een ziekenhuisU heeft recht op alle noodzakelijke behandelingenin een ziekenhuis, op voorwaarde dat een artsbevestigt dat u naar een ziekenhuis moet. Behalvein spoedgevallen moet u steeds op voorhand bijhet ziekenfonds om dekking van de kosten vragen.DUITSLAND37

U betaalt, maximaal gedurende veertien dagenper kalenderjaar, zelf 8,69 euro (17 DEM) per dagaan het ziekenhuis als bijdrage in de kosten.Beëindiging van deverzekeringsaansprakenAls u niet meer verplicht verzekerd bent, kunt unog maximaal een maand na het einde van uwaansluiting bij de verzekering aanspraak opverstrekkingen maken, voorzover u geen beroepsactiviteituitoefent.VervoerskostenOnder bepaalde voorwaarden kunnen de vervoerskostenin verband met een medische behandelinggeheel of gedeeltelijk door het ziekenfondsvergoed worden. De verzekerde betaalt zelf12,78 euro (25 DEM) voor ieder vervoer. In hetkader van de maatregelen voor bijzondere gevallenkan de verzekerde hiervan worden vrijgesteld.B. ZIEKENGELD (KRANKENGELD)Bij onvrijwillige arbeidsongeschiktheid wegensziekte betaalt uw werkgever u tijdens de eerstezes weken meestal uw loon door. Als u ziekwordt, moet u dat onmiddellijk aan uw werkgevermelden en hem vertellen hoelang u waarschijnlijkafwezig zal blijven.Uiterlijk op de derde dag van de arbeidsongeschiktheidmoet uw dokter u onderzoeken en eenverklaring opstellen ter bevestiging van uw arbeidsongeschiktheid,en met de vermelding vande vermoedelijke duur ervan. Hij stuurt dezeverklaring naar uw ziekenfonds, terwijl uzelf eenexemplaar ervan naar uw werkgever stuurt.Wanneer het loon niet (meer) door de werkgeverwordt doorbetaald, komt u in aanmerking voorziekengeld (Krankengeld) van het ziekenfonds.Het ziekengeld bedraagt 70 % van uw laatstenormale loon of salaris (Regelentgelt), maar magniet meer bedragen dan 90 % van uw laatstenormale nettoarbeidsloon.Ziekengeld wordt uitbetaald tot het einde van deerkende arbeidsongeschiktheid. Voor één en dezelfdeziekte heeft u slechts gedurende maximaal78 weken in de loop van drie jaar recht opziekengeld. Na afloop van die drie jaar kan onderbepaalde voorwaarden opnieuw een beroepworden gedaan op een uitkering voor de volgendedrie jaar.Bij personen die andere uitkeringen ontvangen,bijvoorbeeld wegens arbeidsongeschiktheid ofberoepsinvaliditeit, of uitkeringen uit het buitenland,wordt het ziekengeld geschrapt of verminderd.Een oproep voor een medische keuring moet stiptworden opgevolgd. Als u zonder ernstige redenniet verschijnt, kan de betaling van uw ziekengeldgeschorst worden.U moet uw ziekenfonds meedelen dat u eventueeleen andere uitkering (bv. een pensioen) ontvangt,of dat uw arbeidsongeschiktheid het gevolg is vaneen arbeidsongeval of van een beroepsziekte.Tijdens de gehele duur van uw arbeidsongeschiktheidmag u Duitsland enkel met toestemming vanhet ziekenfonds verlaten, anders kunt u uwuitkering verliezen.Ziekengeld voor ziekte van een kindAls uw wettelijk tegen ziekte verzekerd kind (tot12 jaar) ziek wordt en de arts van oordeel is dathet moet worden opgepast, dan heeft u in elkkalenderjaar voor elk kind en maximaal voor tienwerkdagen (in totaal maximaal 25 werkdagen)aanspraak op ziekengeld, indien geen anderepersoon in uw huishouden voor het kind kanzorgen.C. UITKERING BIJ MOEDERSCHAPVrouwen die recht hebben op verstrekkingen bijziekte (zie punt A) hebben ook recht op verstrekkingentijdens de zwangerschap en na de bevalling.Als u zwanger bent, moet u een zwangerschapsbewijs(Mutterschaftspass) aanvragen,waarop onder meer aanwijzingen staan voor deverdere onderzoeken. De verstrekkingen bij moederschapomvatten:— hulp van de dokter alsmede assistentie vaneen vroedvrouw tijdens de zwangerschap enna de bevalling;— hulp van een vroedvrouw bij de bevalling, zonodig ook hulp van een arts;— geneesmiddelen, verband en andere hulpmiddelen;— vergoeding van de kosten bij een bevalling ineen ziekenhuis;— recht op thuisverpleging;— recht op hulp in het huishouden.Naast deze verstrekkingen heeft u eventueel ooknog recht op een uitkering. De zwangerschapsuitkeringwordt betaald van zes weken vóór tot achtweken (bij vroegtijdige geboorten en meerlingen:twaalf weken) na de bevalling. Het bedrag ervanhangt af van uw loon en bedraagt hoogstens 12,78euro (25 DEM) per kalenderdag. Het eventueleverschil tussen zwangerschapsuitkering en loonwordt door de werkgever bijgepast. Deze uitkeringwordt niet toegekend indien de werkgever uwloon doorbetaalt tijdens de periode vóór en na debevalling.38 DUITSLAND

Als u bij uw verzekering geen recht heeft opmoederschapsgeld, krijgt u een bevallingsuitkeringvan 76,69 euro (150 DEM).4. Uitkering voor personen dielangdurig zorgbehoevend zijn(Leistungen beiPflegebedürftigkeit)De wet inzake de verzekering met betrekking totlangdurige zorgbehoevendheid (Pflegeversicherungsgesetz)is op 1 januari 1995 van krachtgeworden. De bedoeling is de verzorgingskostente dekken van personen die langdurig op verplegingaangewezen zijn, zowel bij thuisverzorgingals bij verzorging in een verpleeginstelling. Beidecategorieën moeten wel zelf voor voeding enhuisvesting betalen.De hoogte van de uitkeringen voor langdurigethuisverzorging hangt af van de mate waarin diepersoon zorgbehoevend is, en van de vraag of deverzorging verstrekt wordt door een verpleegdienstdan wel door een persoon die door debetrokkene zelf wordt gekozen. Voor verzorgingdoor een verpleegdienst bedraagt de uitkeringmaximaal 383,47 euro (750 DEM) per maand vooriemand die regelmatig verzorgd moet worden,920,33 euro (1 800 DEM) voor iemand dievoortdurend verzorgd moet worden en 1 431,62euro (2 800 DEM) voor iemand die ononderbrokenverzorgd en opgepast moet worden. Indien deverzorging gebeurt door iemand die door debetrokkene zelf is gekozen, bedraagt de maximumuitkeringtelkens ongeveer de helft. Bij tijdelijkeafwezigheid van de normale verzorger zal hetbevoegde fonds (Pflegekasse) eens per jaar gedurendemaximaal vier weken een vervangerbetalen.De verstrekkers van thuisverzorging zijn wettelijkverzekerd tegen ongevallen en zijn ook verplichtaangesloten bij de pensioenverzekering. De bijdragewordt regelmatig betaald door het fonds vande zorgbehoevende.Voor de zorg voor langdurig zorgbehoevendenwordt maximaal 1 431,62 euro (2 800 DEM) permaand (gemiddeld 1 278,23 euro (2 500 DEM),1 687,26 euro (3 300 DEM) in uitzonderingsgevallen)betaald.5. Arbeidsongevallen enberoepsziektenU bent door de ongevallenverzekering gedekttijdens uw beroepswerkzaamheden, alsook opweg naar en van het werk. Daartoe bestaan erenerzijds maatregelen ter voorkoming van arbeidsongevallen,en anderzijds worden prestatiesverleend in geval van arbeidsongeval of beroepsziekte.Elk arbeidsongeval moet u onmiddellijkaan uw werkgever melden.Alle personen die werken met een arbeids-,dienst- of leerovereenkomst zijn verplicht verzekerdtegen ongevallen. Ook de kinderen die eenkinderdagverblijf bezoeken, leerlingen tijdensalgemeen schoolbezoek, alsmede de studentenvan het hoger en het voortgezet onderwijs zijndoor deze verzekering gedekt.Zelfstandigen die statutair niet tegen arbeidsongevallenen beroepsziekten verzekerd zijn, kunnenop vrijwillige basis tot het arbeidsongevallenstelseltoetreden.In het kader van de ongevallenpreventie bestaaner desbetreffende voorschriften op grond waarvande werkgever verplicht is de werkplaatsen zo in terichten en te onderhouden, dat de werknemersbeschermd zijn tegen ongevallen en beroepsziekten.Die voorschriften moeten nauwkeurig inacht worden genomen.Bij lichamelijke letsels zijn de volgende verstrekkingenen uitkeringen mogelijk:— eerste hulp en medische behandeling,— Verletztengeld ( = ongevallenuitkering wegensarbeidsongeval of beroepsziekte),— maatregelen voor de beroepsrevalidatie,— Verletztenrente ( = ongevallenpensioen wegensarbeidsongeval of beroepsziekte),— en in geval van overlijden: nabestaandenpensioenen,en uitkering bij overlijden.Het recht op deze prestaties ontstaat, indien deverzekerde een arbeidsongeval heeft of een beroepsziekteheeft opgelopen die door de verzekeringgedekt is.Het slachtoffer of zijn nabestaanden hoeven dezeprestaties niet aan te vragen, aangezien ze doorhet bevoegd orgaan van ambtswege wordenverstrekt. De werkgever is verplicht alle ongevallenof beroepsziekten bij de Berufsgenossenschaftte melden. Curatieve behandeling en uitkering bijarbeidsongevallen (Verletztengeld)De curatieve behandeling omvat de medischebehandeling, de verstrekking van geneesmiddelen,hulpmiddelen en prothesen en de behandelingin een ziekenhuis of een speciale medischeinstelling.De ongevallenuitkering wordt toegekend tijdensde gehele duur van de behandeling en bedraagtongeveer 80 % van het gederfde loon. Dezeuitkering wordt betaald in aansluiting op deperiode van de doorbetaling van het loon, inbeginsel hoogstens gedurende 78 weken. DeDUITSLAND39

uitkering wordt stopgezet zodra u een ongevallenpensioenontvangt. Steun voor het verkrijgen of behoudenvan werkAls steun voor het verkrijgen of behouden vanwerk (Berufshilfe) bestaan de volgende maatregelen:— steun voor het behouden of verkrijgen vaneen arbeidsplaats;— steun voor beroepskeuze, proefbanen, beroepsvoorbereidingen eventueel een wegensuw handicap vereiste basisopleiding;— beroepsopleiding en omscholing.In het kader van deze ondersteuning wordt alsregel een overgangsuitkering (Übergangsgeld)toegekend. Pensioen wegens arbeidsongeval enberoepsziekte (Verletztenrente)Na stopzetten van de ongevallenuitkering (Verletztengeld)wordt een pensioen wegens arbeidsongevalof beroepsziekte toegekend, op voorwaardedat uw verdiencapaciteit als gevolg vanhet ongeval gedurende meer dan 26 weken metten minste 20 % is verminderd. Het bedrag van hetpensioen is afhankelijk van het percentage van devermindering van de verdiencapaciteit, en van uwvroeger arbeidsinkomen per jaar.Indien u als gevolg van het door de verzekeringgedekte risico zorgbehoevend bent geworden,heeft u naast uw pensioen ook recht op eenverzorgingsuitkering. Pensioenen voor nabestaanden(Hinterbliebenenrente)Als de verzekerde overlijdt als gevolg van hetarbeidsongeval of de beroepsziekte, hebben denabestaanden recht op een pensioen. Als weduwe/weduwnaarvan een overleden verzekerdekrijgt u van de ongevallenverzekering een nabestaandenpensioen.Dit pensioen bedraagt 40 %van het laatste bruto-inkomen van de overledeneindien u 45 jaar of ouder bent, of invalide, of eenkind opvoedt. Als u jonger bent dan 45 jaar engeen kind opvoedt, bedraagt het pensioen 30 %van het laatste brutoloon. Indien u zelf eigeninkomsten heeft, kan het pensioen verminderdworden wanneer uw inkomen een bepaald bedragoverschrijdt.Kinderen jonger dan 18 jaar hebben recht op eenwezenpensioen (Waisenrente). Halve wezen (eenkind waarvan één ouder overleden is) ontvangen20 % en volle wezen 30 % van het vroegereinkomen van de verzekerde. Het pensioen wordtdoorbetaald tot 27 jaar voor kinderen die studeren.Onder bepaalde voorwaarden kunt u een afkoopsom(Abfindung) krijgen in plaats van een invaliditeitspensioenof een nabestaandenpensioen. Als udaarvoor belangstelling heeft, kunt u zich wendentot de Berufsgenossenschaft waarvan u het pensioenontvangt.Uitkering bij overlijdenBij overlijden als gevolg van een door de verzekeringgedekt ongeval wordt een overlijdensuitkering(Sterbegeld) uitbetaald. Het bedrag vandeze uitkering is gelijk aan 1/7 van de referentieindicator(in 2000 3 926,72 euro (7 680 DEM)).6. InvaliditeitspensioenenAlle personen die werken met een arbeids-,dienst- of leerovereenkomst en die verplicht zijnaangesloten bij de pensioenverzekering (Rentenversicherung)hebben ook een invaliditeitsverzekering.Voor personen die permanent gedurendeeen gering aantal uren arbeid verrichten, wordtdoor de werkgever een forfaitair bedrag betaalddat 12 % van de wettelijke pensioenverzekeringen 10 % van de wettelijke ziekteverzekeringuitmaakt. Het betreft hier personen die gewoonlijkminder dan 15 uur per week werken en diedoorgaans niet meer dan 322,11 euro (630 DEM)verdienen.De verzekeringsplicht geldt ook voor moeders ofvaders die hun eigen kind opvoeden. Voorkinderen die geboren zijn na 1 januari 1992worden de eerste drie jaren van de opvoeding ookals tijdvak van verzekering erkend.Eveneens verplicht verzekerd zijn de trekkers vanvervangingsinkomens (ziekengeld, werkloosheidsuitkering,ongevallenuitkering en overgangsuitkering(Übergangsgeld)) voorzover de betrokkenereeds verplicht verzekerd was vóór het begin vandie uitkering.Bepaalde categorieën van zelfstandigen (bv. ambachtsliedenen publicisten) zijn ook verplichtverzekerd. De andere zelfstandigen hebben demogelijkheid vrijwillig toe te treden tot hetverplichte verzekeringsstelsel, maar dat moet danwel gebeuren binnen de vijf jaar na de aanvangvan hun loopbaan als zelfstandige. In dat gevalzijn zij, zolang zij zelfstandig blijven, onderworpenaan dezelfde verzekeringsplicht als de loontrekkendewerknemers.Ten slotte kunnen personen waarvoor de verzekeringsplichtop grond van de Duitse wetgeving niet(meer) geldt, zich vrijwillig aansluiten bij hetwettelijk stelsel van de pensioenverzekering. EUburgersdie ten minste één premie voor het Duitsepensioenstelsel hebben betaald, mogen ook nahun vertrek uit Duitsland vrijwillig verzekerdblijven.40 DUITSLAND

Let op: pensioenen worden enkel toegekend opaanvraag van de betrokkene. Die aanvraag moetbij het bevoegd socialezekerheidsorgaan wordeningediend (zie punt 2).Pensioen wegens algemenearbeidsongeschiktheid(Erwerbsunfähigkeit)Dit pensioen wordt toegekend wanneer de verdiencapaciteitvan de verzekerde om medischeredenen zodanig verminderd is, dat hij niet meerregelmatig werken kan. Het wordt ook toegekendals hij enkel nog geringe inkomsten heeft, — voor2000 niet meer dan 322,11 euro (630 DEM) permaand.Om recht te hebben op dit pensioen moet ugedurende ten minste 60 premiemaanden (wachttijd)verplicht verzekerd zijn geweest. Bovendienmoet u aantonen dat u in de vijf laatste jaren vóórhet begin van de invaliditeit, gedurende drie jaarverplicht verzekerd was. Die periode van vijf jaarkan worden verlengd met bijvoorbeeld tijdvakkenvan werkloosheid en van opvoeding van een eigenkind.Als de verzekerde arbeidsongeschikt wordt binnende zes jaar na de beëindiging van de opleiding,gelden soepeler voorwaarden.Pensioen wegens beroepsinvaliditeit(Berufsunfähigkeit)Een verzekerde wordt beschouwd als beroepsinvalidewanneer zijn verdiencapaciteit om gezondheidsredenenminder dan de helft bedraagtvan die van een gezonde verzekerde met dezelfdeopleiding, kennis en bekwaamheden.De voorwaarden voor het recht op dit pensioenzijn dezelfde als die voor het algemeen invaliditeitspensioen.BijverdienstenAls u naast uw pensioen ook nog werkt enbijverdient, kan dat leiden tot de schorsing vanuw pensioen. Vraag steeds om raad bij hetbevoegd pensioenorgaan vóór u een bijbaanneemt.Speciale regels voor mijnwerkersVerminderd arbeidsgeschikt betekent in de mijnbouwdat u wegens ziekte of invaliditeit nietlanger in staat bent om zoals vroeger uw gewoonberoep of een gelijkaardig beroep in de mijnbouwuit te oefenen, tenzij u een gelijkwaardig beroepvindt buiten de mijnbouw. Bijverdiensten uit eenberoep waarmee minder wordt verdiend dan metuw voormalig beroep in de mijnbouw, hebbengeen nadelige gevolgen voor uw pensioen.Vanaf 50 jaar kan een mijnwerker een pensioenkrijgen wanneer hij geen beroep meer uitoefentdat financieel evenwaardig is aan zijn werk in demijnbouw. Om dit pensioen te krijgen moet u weleen wachttijd van 25 jaar aantonen.RevalidatiemaatregelenIn de pensioenwetgeving wordt uitgegaan van hetprincipe „revalidatie gaat vóór pensioen”. Indiende verdiencapaciteit van de verzekerde doormiddel van een revalidatiemaatregel kan wordengehandhaafd of verbeterd, dan zorgt de pensioenverzekeringeerst voor medische of beroepsrevalidatiein plaats van een pensioen toe te kennen.Bedrag van het pensioenHet pensioenbedrag wordt berekend aan de handvan de premies die u tijdens uw gehele verzekeringsloopbaanheeft betaald. Die verzekeringsloopbaankan eventueel langer zijn dan uw totaletijd van arbeid, aangezien ook de premievrijetijdvakken (bv. schoolopleiding) in aanmerkingworden genomen.7. OuderdomspensioenenAl wie verplicht aangesloten is bij de invaliditeitsverzekering(zie punt 6) is ook verplicht aangeslotenbij de ouderdomsverzekering.Let op: een pensioen wordt enkel toegekend opaanvraag. Die aanvraag moet u indienen bij hetbevoegde socialezekerheidsorgaan (zie punt 2).Het ouderdomspensioen is een soort beloningvoor uw werk tijdens uw actief leven. Voorwaardeis, dat u een bepaalde leeftijd heeft bereikt en dateen minimumverzekeringsduur (wachttijd) vervuldis.Voor de wachttijden van 5, 15 en 25 jaar wordenalle kalendermaanden in aanmerking genomenwaarin u premies heeft betaald of een kind vanminder dan drie jaar heeft opgevoed. Voor dewachttijd van 35 jaar worden ook de duur van deopleiding en de opvoeding van een kind onder detien jaar in aanmerking genomen.Indien u bij het bereiken van de pensioengerechtigdeleeftijd uw beroepsbezigheden beperktzonder deze volledig stop te zetten, kunt u kiezenvoor een gedeeltelijk ouderdomspensioen (eenderde,de helft of tweederde van het volledigpensioen). Ook kunt u beslissen uw pensioen nogniet meteen aan te vragen. Als u op 65 jaar beslisthet ouderdomspensioen niet of slechts gedeeltelijkaan te vragen, wordt achteraf uw volledigpensioen verhoogd met 0,5 % per maand (6 %per jaar) voor het niet opgenomen gedeelte.DUITSLAND41

Gewoon ouderdomspensioen(Regelaltersrente)U kunt dit pensioen krijgen vanaf 65 jaar, indien uten minste vijf verzekeringsjaren aantoont.Bij dit pensioen mag u onbeperkt bijverdienen. Vervroegde pensioenenWie 35 verzekeringsjaren vervulde, heeft vanaf 63jaar recht op een ouderdomspensioen. Voorpersonen die geboren zijn na 31 december 1937wordt de leeftijdsgrens geleidelijk opgetrokken tot65 jaar.Ernstig gehandicapten, beroepsinvaliden of algemeeninvaliden hebben recht op een ouderdomspensioenvanaf 60 jaar, na een wachttijd van 35jaar.Het ouderdomspensioen voor werklozen (Altersrentewegen Arbeitslosigkeit) of na een uitgroeibaanwordt toegekend aan verzekerden die aan devolgende voorwaarden voldoen:— de leeftijd van 60 jaar hebben bereikt;— werkloos zijn bij het begin van het pensioenen in totaal 52 weken werkloos zijn geweestna het bereiken van de leeftijd van 58 jaar enzes maanden of gedurende 24 kalendermaandeneen uitgroeibaan hebben gehad;— 15 verzekeringsjaren aantonen;— in de loop van de laatste tien jaar ten minsteacht jaar verplichte premies hebben betaald.Voor mijnwerkers gelden er bijzondere regels. Zijhebben op 60 jaar en na een wachttijd van 25 jaarrecht op een ouderdomspensioen. Ouderdomspensioen voor vrouwenVrouwelijke verzekerden kunnen vanaf 60 jaarmet pensioen indien zij meer dan tien jaarverplicht verzekerd zijn geweest na hun veertigsteverjaardag. Hun wachttijd is 15 jaar. Voorverzekerden die na 31 december 1940 geborenzijn, wordt de leeftijdsgrens echter geleidelijkopgetrokken tot 65 jaar. Optrekking van de leeftijdsgrensOnder bepaalde voorwaarden gelden er overgangsmaatregelenvoor het optrekken van deleeftijdsgrens bij vervroegd pensioen. De overgangsmaatregelenhebben tot gevolg dat de leeftijdsgrensniet of minder snel wordt opgetrokken. Bedrag van het pensioenHet pensioenbedrag wordt berekend aan de handvan de socialezekerheidspremies die tijdens degehele verzekeringsloopbaan zijn betaald. Deverzekeringsloopbaan is eventueel langer dan detotale duur van uw arbeid, aangezien ookpremievrije tijdvakken (bv. voor schoolopleidingof invaliditeitspensioen) worden aangerekend.8. Uitkeringen aan nabestaandenWie bij de verplichte invaliditeitsverzekering isaangesloten (zie punten 6 en 7) is ook bij deverplichte nabestaandenverzekering aangesloten.Let op: u krijgt alleen een pensioen als u dit zelfaanvraagt. Die aanvraag moet bij het bevoegdsocialezekerheidsorgaan worden ingediend (ziepunt 2). Weduwe- en weduwnaarspensioen(Witwen- und Witwerrenten)Indien de echtgeno(o)t(e) van de overleden verzekerde45 jaar oud is, of beroeps- of algemeeninvalide is, of een eigen kind of dat van deverzekerde opvoedt, ontvangt hij/zij een pensioendat 60 % bedraagt van het pensioen dat deoverledene zou hebben ontvangen (große Witwenrente).In alle andere gevallen ontvangt de langstlevendeechtgeno(o)t(e) 25 % van het volledige pensioendat de verzekerde zou hebben ontvangen (kleineWitwenrente). Voorwaarde is, dat de verzekerdevóór het overlijden een verzekeringsperiode vanvijf jaar had vervuld, of dat hij/zij gepensioneerdwas op het ogenblik van het overlijden. WezenpensioenIndien één van de ouders nog in leven is, heeft dewees recht op 1/10 van het pensioen dat deoverleden verzekerde zou hebben ontvangen. Devereiste verzekeringsperiode is dezelfde als voorde weduwen/weduwnaars.Indien beide ouders overleden zijn, bedraagt hetwezenpensioen normaal 1/5 van pensioen dat deoverleden verzekerde zou hebben ontvangen; hetwordt bij overlijden van de verzekerde en van deandere ouder uitbetaald.Het wezenpensioen wordt normaal toegekend tot18 jaar, en bij school- of beroepsopleiding tot 27jaar. WachttijdVoor de wachttijd van vijf jaar worden dekalendermaanden met vrijwillige en verplichtepremies in aanmerking genomen. Wanneer deverzekerde overlijdt binnen de zes jaar na hetbeëindigen van zijn opleiding, gelden soepelervoorwaarden. BijverdienstenHet pensioen van de weduwe/weduwnaar wordtverminderd indien haar/zijn eigen inkomen (inclusiefeigen pensioen) een bepaald nettobedrag42 DUITSLAND

overschrijdt (tweede semester 2000 655,74 euro(1 282,51 DEM) per maand). Die inkomensgrenswordt verhoogd voor elk kind dat recht heeft opeen wezenpensioen.Het wezenpensioen kan enkel na de leeftijd van18 jaar worden verminderd. Vanaf die leeftijdwordt rekening gehouden met het gedeelte van deeigen inkomsten van de wees dat een bepaaldbedrag overschrijdt (tweede semester 2000 437,15euro (855 DEM)).Bedrag van het pensioenHet pensioenbedrag wordt berekend aan de handvan de socialezekerheidsbijdragen die de overledenverzekerde betaald heeft in de loop van zijnvolledige verzekeringsloopbaan. De verzekeringsloopbaanis eventueel langer dan de volledigeduur van zijn arbeid, aangezien ook premievrijetijdvakken (bv. de schoolopleiding) in aanmerkingworden genomen.Uitkering bij overlijdenBij overlijden van de verzekerde wordt eenuitkering betaald ter compensatie van de begrafeniskosten,op voorwaarde dat de overledene op 1januari 1989 bij de ziekteverzekering was aangesloten.Die uitkering bedraagt 1 073,71 euro(2 100 DEM).Ook bij het overlijden van één van uw gezinsledenkan in bepaalde omstandigheden eenuitkering bij overlijden van 536,86 euro (1 050DEM) worden toegekend.9. WerkloosheidAlle werknemers, met inbegrip van de personen inopleiding, zijn tegen werkloosheid verzekerd.Voor banen van een beperkt aantal uren (minderdan 15 uur per week of een loon van maximaal322,11 euro (630 DEM) per maand) geldt dewerkloosheidsverzekering niet.De werkloosheidsverzekering wordt beheerd doorhet Federale Arbeidsbureau (Bundesanstalt fürArbeit) dat ook de arbeidsbemiddeling en derevalidatie verzorgt. Dit bureau is ook bevoegdvoor het toekennen van uitkeringen bij werkloosheid.Er bestaan twee soorten uitkeringen:— de werkloosheidsuitkering (Arbeitslosengeld),en— de werklozenbijstand (Arbeitslosenhilfe).WerkloosheidsuitkeringAls u in dienstbetrekking of in opleiding werkt enuw baan verliest, heeft u in beginsel recht op eenwerkloosheidsuitkering op voorwaarde dat u:— zich bij het Arbeidsbureau (Arbeitsamt) alswerkloze laat registreren en de uitkeringaanvraagt;— per week geen of minder dan 15 uur arbeidverricht;— beschikbaar bent voor de arbeidsmarkt(d.w.z. tot werken in staat en bereid allepassende arbeid te aanvaarden) en zelf actiefop zoek bent naar werk;— de wachttijd heeft vervuld, dit wil zeggen umoet in de laatste drie jaar ten minste twaalfmaanden premieplichtige arbeid hebben verricht.De duur van de werkloosheidsuitkering is afhankelijkvan het tijdvak dat u premies heeft betaald,alsook van uw leeftijd: het varieert van zesmaanden voor personen van minder dan 45 jaardie twaalf maanden gewerkt hebben in de laatstedrie jaar, tot maximaal 32 maanden voor personenvan meer dan 57 jaar die 64 maanden hebbengewerkt in de laatste zeven jaar.De uitkering wordt gedurende maximaal twaalfweken geschorst (Sperrzeit) als u:— zelf uw arbeidscontract beëindigd heeft;— het door het Arbeidsbureau aangebodenwerk weigert;— weigert deel te nemen aan redelijke arbeidsinpassingsmaatregelen. WerklozenbijstandNaast de werkloosheidsuitkering heeft u recht opwerklozenbijstand, indien u als behoeftig kuntworden beschouwd. FormaliteitenAls uitkerings- of bijstandstrekker bent u verplichtzich bij het Arbeidsbureau te melden telkens als ueen oproep ontvangt. Wanneer u aan die oproepgeen gevolg geeft, kan de werkloosheidsuitkeringof de bijstand gedurende twee weken wordengeschorst. Als u binnen de volgende 14 dagenopnieuw geen gevolg geeft aan een oproep, kande uitkering gedurende ten minste vier wekenworden geschorst.Ook bent u verplicht uit eigen beweging onmiddellijkalle wijzigingen in uw persoonlijke omstandighedenen in de omstandigheden van uwgezinsleden aan het Arbeidsbureau mee te delen,voorzover deze van invloed kunnen zijn op uwrecht op uitkering (bv. de toekenning van eenpensioen, opnieuw gaan werken). Andere uitkeringenTijdens de werkloosheid betaalt de werkloosheidsverzekeringin uw naam een aantal premies:— premies voor de ziekteverzekering. Voor uwrechten inzake ziekteverzekering zie punt 3;DUITSLAND43

— premies voor de sociale zorgverzekering;— premies voor de wettelijke pensioenverzekering.De werkloze die uitkering of bijstand ontvangt, isook verzekerd tegen bepaalde ongevallen.10. GezinsuitkeringenAl wie in Duitsland woont, heeft recht op kinderbijslag(Kindergeld) en op een opvoedingsuitkering(Erziehungsgeld) voor zijn kinderen.A. KINDERBIJSLAGKinderbijslag wordt in de regel toegekend voorkinderen tot 18 jaar. Daarna kan het recht opkinderbijslag blijven bestaan:— voor kinderen die nog geen 21 jaar oud zijn,werkloos zijn en in Duitsland, een andereEU-lidstaat, in IJsland, Liechtenstein of Noorwegenvoor arbeidsbemiddeling ter beschikkingstaan;— voor kinderen die nog geen 27 jaar oud zijnen studeren of een beroepsopleiding volgen,of zich in een overgangsfase bevinden vanten hoogste vier maanden tussen twee opleidingscycli,of vrijwillig gedurende één jaarsociale of ecologische dienstverlening verrichten;— voor kinderen die wegens een fysieke,mentale of psychische handicap niet in huneigen onderhoud kunnen voorzien.Kinderen ouder dan 18 jaar geven geen recht opkinderbijslag, indien zij per kalenderjaar voormeer dan 6 657,02 euro (13 020 DEM) inkomstenhebben. BedragDe kinderbijslag bedraagt 138,05 euro (270 DEM)per maand voor het eerste en het tweede kind,153,39 euro (300 DEM) voor het derde kind en178,95 euro (350 DEM) voor elk volgend kind.Let op: er wordt geen kinderbijslag uitgekeerdvoor kinderen voor wie u of uw echtgeno(o)t(e)reeds soortgelijke uitkeringen ontvangt. Gezinsbijslagendie u in een andere lidstaat van de EUontvangt, kunnen ertoe leiden dat uw recht opkinderbijslag in Duitsland geheel of gedeeltelijkvervalt. Aanvraag en uitbetalingKinderbijslag wordt enkel op schriftelijk verzoektoegekend. Het formulier kunt u verkrijgen bij hetArbeidsbureau.De kinderbijslag wordt maandelijks door hetArbeidsbureau (gezinsfonds, Familienkasse) betaald.Het geld wordt overgeschreven op uw eigenrekening of op die van uw werkgever, die het aanu uitkeert.Alle veranderingen van gegevens die u op hetaanvraagformulier heeft ingevuld en die vaninvloed kunnen zijn op uw recht op kinderbijslag(bv. stopzetten van de beroepsopleiding van uwkind), moet u ongevraagd en onmiddellijk aan hetArbeidsbureau meedelen.B. OPVOEDINGSTOELAGE(ERZIEHUNGSGELD)De opvoedingstoelage wordt gewoonlijk uitbetaaldaan de moeder, en onder bepaalde omstandighedenook aan de vader, op voorwaarde dat zijzelf het kind verzorgen en opvoeden. De ouderheeft recht op deze uitkering zolang hij of zij nietmeer dan 19 uren per week werkt. De opvoedingsuitkeringbedraagt maximaal 306,78 euro(600 DEM) per maand en is afhankelijk van deinkomsten van de ouders. De uitkering kan tot de24e levensmaand van het kind worden betaald.De uitkeringsbevoegdheid voor deze toelageverschilt naar gelang van de deelstaat. Inlichtingenhierover krijgt u bij uw ziekenfonds.11. Nadere inlichtingenNadere inlichtingen krijgt u bij uw ziekenfonds(Krankenkasse), uw Berufsgenossenschaft, het bevoegdorgaan voor de pensioenverzekering, of uwArbeidsbureau (Arbeitsamt).Voor de nieuwe deelstaten gelden ten delespecifieke regels die niet in deze handleiding zijnopgenomen.Ook de pensioenverzekering voor landbouwers,de verzekering voor ambachtslieden en de socialeverzekering voor kunstenaars en publicisten werdenhier niet besproken. Voor nadere inlichtingendaarover kunt u zich tot de bevoegde verzekeringsorganenwenden.Hieronder volgen de namen en adressen van deverzekeringsinstellingen die als verbindingsorgaanoptreden voor de verschillende takken van desociale zekerheid. Indien u problemen of vragenheeft met betrekking tot de sociale zekerheid inDuitsland of in één of meer lidstaten, moet u zichtot het bevoegde verbindingsorgaan wenden.44 DUITSLAND

Takken van de sociale zekerheid;EU-lidstaat waarmee het verbindingsorgaan werktZiekteverzekering, alle landenNaam en adres van het verbindingsorgaanDeutsche VerbindungsstelleKrankenversicherung — AuslandPostfach 200464D-53134 BonnOngevallenverzekering, alle landen Hauptverband der gewerblichen Berufsgenossenschaften e. V.Postfach 2052D-53754 Sankt AugustinWerkloosheidsverzekering en gezinsuitkeringen, alle landenArbeiderspensioenverzekering, Verenigd Koninkrijken IerlandArbeiderspensioenverzekering, Frankrijk en LuxemburgArbeiderspensioenverzekering, Denemarken, Finland,Noorwegen en ZwedenArbeiderspensioenverzekering, België en SpanjeArbeiderspensioenverzekering, ItaliëArbeiderspensioenverzekering, PortugalArbeiderspensioenverzekering, Nederland en IJslandArbeiderspensioenverzekering, GriekenlandArbeiderspensioenverzekering, OostenrijkBediendenpensioenverzekering, alle landenMijnwerkersverzekering, alle landenBundesanstalt für ArbeitRegensburger Straße 104D-90478 NürnbergLVA Freie und Hansestadt Hamburg(LVA = Landesversicherungsanstalt =Verzekeringsbureau van de deelstaat)Überseering 10D-22297 HamburgTel. (49-40) 63 81-0LVA Rheinland-PfalzEichendorffstraße 4-6D-67346 SpeyerTel. (49-6232) 17-0LVA Schleswig-HolsteinZiegelstraße 150D-23556 LübeckTel. (49-451) 48 45-0LVA RheinprovinzKönigsallee 71D-40215 DüsseldorfTel. (49-211) 937-0LVA SchwabenAn der Blauen Kappe 18D-89152 AugsburgTel. (49-821) 500-0LVA UnterfrankenFriedenstraße 12/14D-97072 WürzburgTel. (49-931) 802-0LVA WestfalenGartenstraße 194D-48147 MünsterTel. (49-251) 238-0LVA Baden-WürttembergAdalbert-Stifter-Straße 105D-70437 StuttgartTel. (49-711) 848-1LVA OberbayernThomas-Dehler-Straße 3D-81737 MünchenTel. (49-89) 67 81-0Bundesversicherungsanstalt für AngestellteRuhrstraße 2D-10709 BerlinTel. (49-30) 865-1BundesknappschaftPieperstraße 14-28D-44789 BochumTel. (49-234) 304-0DUITSLAND45

GRIEKENLAND1. InleidingHet belangrijkste socialezekerheidsorgaan vanGriekenland is het IKA (Idryma KoinonikonAsphaliseon — Instituut voor Sociale Verzekeringen),waarbij de meeste werknemers verzekerdzijn. Het verzekeringsstelsel van het IKA dekt allewerknemers die niet onder een van de kleinespeciale verzekeringsstelsels vallen.Naast het IKA bestaan er bijzondere stelsels voorambtenaren, voor bepaalde categorieën van werknemers(bv. bankpersoneel en journalisten), voorboeren, die onder het OGA vallen (OrganismosGeorgikon Asphaliseon — Nationaal Instituut vanLandbouwverzekeringen) en voor zelfstandigen,die bij eigen verzekeringsfondsen (bv. TAE (TameioAsphaliseos Emporon), TEVE enz.) verzekerd zijn.De adressen van deze organen vindt u in punt 9.Voor elk verzekeringsorgaan gelden andere regels.De socialezekerheidsprestaties en de voorwaardenen formaliteiten voor de toekenning ervan,verschillen van verzekeringsorgaan tot verzekeringsorgaan.Aangezien het IKA het grootste Griekse socialezekerheidsstelselis en model staat voor demeeste andere stelsels, licht deze handleidingvooral de door het IKA aan zijn leden gebodensociale bescherming toe. Indien u een beroepuitoefent dat door een ander verzekeringsstelselwordt gedekt, moet u zich tot de daarvoorbevoegde instelling wenden. Als u niet weetonder welk socialezekerheidsstelsel u valt, kan uinlichtingen vragen bij het plaatselijk IKA-bureau(ypokatástima) van uw woonplaats.Het IKA omvat de verzekeringstakken ziekte,moederschap en ouderdom, terwijl een bijzonderorgaan, het OAED (Organismos ApascholiseosErgatikou Dynamikou — Instituut voor Tewerkstelling)voor de takken werkloosheid en gezinsbijslagenbevoegd is. De premies van het OAEDworden evenwel ook door het IKA geheven.Welke risico’s worden door de Grieksesociale verzekering gedekt?Als u in Griekenland werkt, heeft u recht opsocialezekerheidsprestaties onder dezelfde voorwaardenals de Griekse werknemers. Ook de inGriekenland wonende leden van uw gezin hebbenrecht op dezelfde prestaties als de gezinsleden vaneen Griekse werknemer.Het Griekse socialezekerheidsstelsel voor werknemersomvat de volgende prestaties:— verstrekkingen en uitkeringen bij ziekte enmoederschap (zie punt 2);— verstrekkingen en uitkeringen bij arbeidsongevallenen beroepsziekten (punt 3);— pensioenen bij invaliditeit, ouderdom enoverlijden (punten 4, 5 en 6);— werkloosheidsuitkeringen (punt 7);— gezinsbijslagen (punt 8). Hoe aansluiten?Zodra u in Griekenland werkt, moet uw werkgeverde nodige formaliteiten vervullen voor uwinschrijving bij het IKA (of bij het bevoegdespeciale verzekeringsstelsel).Het uitvoeringsorgaan van de sociale zekerheidreikt u vervolgens een verzekeringsboekje ofandere verzekeringsdocumenten uit. Als u bij hetIKA verzekerd bent, krijgt u een verzekerings- enpremiekaart met de initialen „DATE”. Bewaardeze kaart zorgvuldig; het is een bewijs dat uverzekerd bent en het zal de contacten met hetverzekeringsorgaan en met uw werkgever vergemakkelijken.Indien u als zelfstandige werkt, moet u zichinschrijven bij de bevoegde socialezekerheidsinstelling(meestal TAE of TEVE).IKA-premiesUw socialezekerheidspremie wordt van uw loonafgetrokken. Een deel van de kosten draagt u zelf,de rest komt voor rekening van de werkgever.Beide delen worden evenwel samen betaald: uwwerkgever moet de gehele premie overmaken aanhet IKA, daarna trekt hij uw gedeelte van depremie van uw loon af. Wat te doen indien u het met eenbeslissing van het IKA niet eens bent?Indien u het niet eens bent met een beslissing vanhet bevoegde bureau van het IKA, kan u daartegenbezwaar aantekenen bij de plaatselijke administratievecommissie van uw IKA-bureau, en ditbinnen 30 dagen na ontvangst van die beslissing.Voor een bezwaar tegen een pensioenbeslissing isde termijn drie maanden. Voor beslissingen inverband met verstrekkingen bij ziekte is de termijnevenwel één maand.Indien u het ook niet eens bent met de beslissingvan die administratieve commissie, kan u binnende 60 dagen na ontvangst van de beslissing bij debevoegde administratieve rechter beroep aantekenen.GRIEKENLAND47

2. Ziekte en moederschapHet IKA verleent:— verstrekkingen bij ziekte: medische behandeling,geneesmiddelen en ziekenhuisbehandeling(punt A);— ziekengeld: uitkeringen voor arbeidsongeschiktheidwegens ziekte (punt B);— uitkeringen bij moederschap (punt C).Wanneer u (of uw gezinsleden) in een anderelidstaat verblijft (verblijven), heeft u onder bepaaldeomstandigheden toch nog recht op prestaties.A. VERSTREKKINGEN BIJ ZIEKTEVolgende personen hebben recht op verstrekkingenvan de ziekteverzekering van het IKA-stelsel:— werknemers die bij het IKA verzekerd zijn;— gepensioneerden die onder het IKA-stelselvallen, dit wil zeggen alle personen die eeninvaliditeits-, ouderdoms- of nabestaandenpensioenontvangen;— personen die een pensioen ontvangen uit eenbijzonder fonds en die tijdens hun beroepsloopbaantegen ziekte verzekerd waren;— de personen ten laste van verzekerden engepensioneerden;— werklozen die een werkloosheidsuitkeringontvangen. VoorwaardenOm recht op verstrekkingen te hebben, moet uaantonen dat u tijdens het kalenderjaar voorafgaandaan de dag waarop u zich ziek heeftgemeld of tijdens de laatste periode van 15maanden, met aftrekking van het aantal werkdagentijdens de laatste drie maanden, ten minste50 dagen gewerkt heeft.Een „werkdag” komt overeen met een verzekeringsdag.De jaarlijkse betaalde vakantiedagenworden als werkdagen aangerekend. Voor hetvaststellen van het recht op verstrekkingen bijziekte, worden ook de dagen waarop ziekte- ofwerkloosheidsuitkeringen betaald werden, meegeteldals verzekeringsdagen. Zo nodig kunnenook tijdvakken van verzekering die in een anderelidstaat van de EU vervuld zijn, bij de verzekeringstijdvakkenvan Griekenland worden geteld,ondanks het feit dat die mogelijkheid in denationale regelgeving niet wordt voorzien. Inlichtingenover de formaliteiten die daarbij in achtgenomen worden, krijgt u bij uw plaatselijke IKAbureau. GezondheidsboekjeMeestal moet u uw gezondheidsboekje voorleggenals u verstrekkingen wenst voor uzelf of vooruw gezinsleden, anders kan de arts, de apothekerof het ziekenhuis niet weten of u al dan nietverzekerd bent.Zodra u verzekerd bent, moet u uw persoonlijkgezondheidsboekje aanvragen. Ook moet u eenaanvraag indienen voor een gezondheidsboekjevoor gezinsleden die te uwen laste komen, dieook recht hebben op een afzonderlijk gezinsgezondheidsboekje. VerstrekkingenU heeft recht op de volgende verstrekkingen:— medische behandeling;— geneesmiddelen;— behandeling in een ziekenhuis;— paraklinisch onderzoek;— therapieën;— gebruikelijke en speciale hulp- en kunstmiddelen,met inbegrip van prothesen;— geneeskrachtige baden.U kan deze verstrekkingen krijgen vanaf het beginvan uw ziekte, en dat zolang u er recht op heeft.De duur van dat recht is in uw gezondheidsboekjevermeld. Ook indien een bepaalde ziekte langerdan de periode van het recht duurt, worden deverstrekkingen voortgezet tot u genezen wordtverklaard (voortgezette behandeling).Uw aandeel in de kosten van de verstrekkingen isvastgelegd in de IKA-verordening en kan nooitmeer dan 25 % van het totale bedrag zijn. Voornadere inlichtingen over de verstrekkingen en overde, eventueel verschuldigde, eigen bijdrage in dekosten van de behandeling, kan u zich tot hetplaatselijk IKA-bureau wenden.B. ZIEKENGELDAlle voor uitkeringen bij ziekte verzekerde werknemershebben recht op ziekengeld. VoorwaardenU heeft recht op ziekengeld als u sedert ten minstedrie dagen niet meer werken kan wegens eenziekte die niet aan uw eigen schuld te wijten is, enu tijdens het kalenderjaar voorafgaand aan de dagwaarop u zich ziek heeft gemeld of tijdens delaatste periode van 15 maanden, met aftrekkingvan het aantal werkdagen tijdens de laatste driemaanden van die periode van 15 maanden, tenminste honderd dagen gewerkt heeft.Een „werkdag” is een dag van arbeid of vanverzekering. De dagen van het jaarlijks betaaldverlof worden als werkdagen beschouwd. Voorhet vaststellen van het recht op ziekengeld,worden de dagen waarop een werkloosheidsuitkeringbetaald werd niet meegeteld als verzekeringsdagen.Zo nodig worden tijdvakken van48 GRIEKENLAND

verzekering die u in een andere lidstaat van de EUheeft vervuld, bij de in Griekenland vervuldeverzekeringstijdvakken geteld, ondanks het feit datdie mogelijkheid in de regels van het IKA nietwordt voorzien. In dat geval kan u bij uwplaatselijk IKA-bureau informeren naar de nodigeformaliteiten. Bedrag van de uitkeringHet ziekengeld bedraagt in de regel 50 % van hetreferteloon van de categorie van verzekerdenwaarbij u ingedeeld bent op grond van uwgemiddeld loon over de laatste 30 werkdagenvan het aan de ziekmelding voorafgaande kalenderjaar.Het basistarief van het ziekengeld wordt per tenlaste komend gezinslid met 10 % verhoogd, maarkan in totaal niet meer dan 70 % zijn van hetreferteloon van uw categorie van verzekerden.Ook is er een maximumbedrag voor het ziekengeldvastgesteld.Indien u voor rekening van het IKA in eenopenbaar of particulier ziekenhuis wordt behandeld,en geen personen ten laste heeft, wordt hetziekengeld met tweederde gekort.Het ziekengeld wordt slechts toegekend vanaf devierde dag nadat de arbeidsongeschiktheid bij hetbevoegde orgaan is gemeld. Duur van de uitkeringBij 100 werkdagen wordt ten hoogste 182 dagenziekengeld betaald voor één en dezelfde ziekte ofenige andere ziekte in dezelfde periode. Bij 300werkdagen gedurende de twee jaar voorafgaandaan de dag waarop u zich ziek heeft gemeld,wordt ten hoogste 360 dagen ziekengeld betaaldvoor dezelfde ziekte.Die periode kan tot ten hoogste 720 dagenworden verlengd wanneer u in totaal 4 500 dagenheeft gewerkt, of wanneer u 1 500 dagen gewerktheeft, waarvan 600 dagen in de vijf jaar vóór deziekmelding. Als de arbeidsongeschiktheid aantuberculose te wijten is, kan tot 360 dagenziekengeld worden toegekend. FormaliteitenVoor het toekennen van ziekengeld moet u devolgende bescheiden voorleggen:— een arbeidsongeschiktheidsattest dat opgesteldis door een IKA-dokter;— uw verzekerings- en premiekaart (DATE);— uw persoonlijk gezondheidsboekje;— het gezinsgezondheidsboekje;— een verklaring van de werkgever over devermoedelijke duur van uw arbeidsongeschiktheid.C. MOEDERSCHAPSVERZEKERINGBij de geboorte van een kind worden een geboortetoelageen een zwangerschapsuitkering verleend.De geboortetoelage kan worden aangevraagddoor een vrouw die zelf verzekerd is of eenpensioen ontvangt, en door een man die zelfverzekerd is of een pensioen ontvangt, van wie deechtgenote als ten laste komend gezinslid medeverzekerdis.De zwangerschapsuitkering daarentegen wordtenkel gegeven aan vrouwen die zelf aangeslotenzijn bij de ziekte- en moederschapsverzekering(rechtstreeks verzekerden). GeboortetoelageDe geboortetoelage is een vast bedrag dat bij degeboorte van een kind wordt toegekend. Om degeboortetoelage te ontvangen, moet het gezondheidsboekjevan de verzekerde vrouw of hetgezinsgezondheidsboekje van de echtgenote vaneen IKA-verzekerde of een IKA-gepensioneerde,samen met de geboorteakte van het pasgeborenkind worden voorgelegd.Om recht te hebben op de geboortetoelage moet uten minste 50 dagen gewerkt hebben tijdens hetvoorafgaande kalenderjaar of de laatste periodevan 15 maanden, met aftrekking van het aantalwerkdagen tijdens de laatste drie maanden van dieperiode van 15 maanden. ZwangerschapsuitkeringHet bedrag van deze uitkering is hetzelfde als datvan het ziekengeld (zie punt B), met inbegrip vande toeslagen voor ten laste komende personen.Voor de zwangerschapsuitkering is evenwel geenmaximumbedrag vastgesteld.Tijdens uw zwangerschapsverlof wordt deze uitkeringbetaald vanaf 56 dagen vóór de vermoedelijkedatum van de bevalling tot 56 dagen na degeboorte van het kind. Voorwaarden voor het recht opzwangerschapsuitkeringOm de uitkering te krijgen moet u ten minste 200dagen gewerkt hebben tijdens de laatste twee jaarvóór de bevalling, en moet u bovendien echt uwwerk onderbroken hebben.Een „werkdag” komt overeen met een verzekeringsdag.Ook de dagen van de jaarlijkse betaaldevakantie worden als werkdagen beschouwd. Dedagen waarop u ziekengeld of een werkloosheidsuitkeringkreeg, worden daarentegen niet meegerekend.Zo nodig kunnen de tijdvakken vanverzekering die u in een andere lidstaat van deEU heeft vervuld, bij de in Griekenland vervuldeworden geteld, ondanks het feit dat in de regelsGRIEKENLAND49

van het IKA niet in deze mogelijkheid wordtvoorzien. Inlichtingen over de nodige formaliteitenkan u vragen bij het plaatselijke IKA-bureau.3. Arbeidsongevallen enberoepsziektenAls werknemer bent u in het IKA-stelsel verzekerdbij:— ongevallen tijdens uw werk of in verband metuw werk (arbeidsongevallen);— ongevallen op de weg van en naar uw werk(worden als arbeidsongevallen beschouwd);— ongevallen die geen arbeidsongevallen zijn;— ziekten die veroorzaakt zijn door schadelijkeinvloeden tijdens uw werk, op voorwaardedat zij op de lijst van de beroepsziektenvermeld staan.Ongevallen en beroepsziekten vormen geen apartetak van de verzekering. De daardoor veroorzaakteziekte of tijdelijke arbeidsongeschiktheidwordt gedekt door het ziekteverzekeringsstelsel(zie 2 A en 2 B), terwijl invaliditeit en overlijdengedekt worden door het pensioenstelsel (zie 4 en6).Wel worden bij ongevallen (en in het bijzonderarbeidsongevallen) of beroepsziekten minderstrenge voorwaarden gesteld voor de toekenningvan de verzekeringsprestaties. ArbeidsongevallenU heeft recht op uitkeringen én verstrekkingen,ongeacht de duur van uw verzekering. U heeft dusrecht op de prestaties zonder dat daarvoor eenbepaald aantal werkdagen wordt vereist.Indien u door een arbeidsongeval alleen maartijdelijk en gedeeltelijk arbeidsongeschikt bent,wordt dit ongeval als een ziektegeval behandeld.Wel zijn daarbij een paar speciale regels vantoepassing.Als u niet kunt aantonen dat u tijdens hetkalenderjaar vóór het ongeval 30 dagen heeftgewerkt, wordt uw uitkering berekend op basisvan het referteloon van de categorie van verzekerdenwaartoe u volgens uw dagloon op dedatum van het ongeval behoorde. De uitkeringwordt toegekend vanaf de dag waarop het ongevalbij het verzekeringsorgaan gemeld werd. Er zijngeen drie dagen wachttijd zoals bij ziekte, behalveindien de arbeidsongeschiktheid niet langerdan drie dagen duurt.Indien het arbeidsongeval een blijvende invaliditeitof de dood als gevolg heeft, ontvangt u eeninvaliditeitspensioen, of ontvangen de personen teuwen laste een nabestaandenpensioen (zie punten4 en 6). Overige ongevallen (buiten het werk)In het algemeen heeft u al recht op uitkeringen enverstrekkingen van zodra u de helft van hetnormaal vereiste aantal werkdagen heeft vervuld. Melding van het ongevalU moet elk ongeval onmiddellijk (doen) meldenaan uw werkgever en aan uw plaatselijk IKAbureau.Het ongeval moet in elk geval binnen vijfdagen worden gemeld. Nadere inlichtingen krijgtu van uw plaatselijk IKA-bureau. BeroepsziektenBeroepszieken worden gelijkgesteld met slachtoffersvan arbeidsongevallen. Dientengevolgeworden ook aan hen de prestaties (medischebehandeling, ziekengeld, pensioenen) toegekendzonder rekening te houden met hun aantal werkdagen.Om een beroep op de regeling voor beroepsziektente kunnen doen, moet u aantonen dat ulijdt aan een chronische ziekte die op de officiëlelijst der beroepsziekten staat, of dat u ziek bent alsgevolg van één van de in die lijst vermeldeberoepsbezigheden.De plaatselijke gezondheidsdiensten van IKAdienen na te gaan of uw geval beantwoordt aande voorwaarden voor de erkenning als beroepsziekte.4. InvaliditeitIn de regel wordt een pensioen voor volledigeinvaliditeit toegekend aan werknemers met een —blijvende of tijdelijke — invaliditeit van meer dan80 %. De verzekerde die invalide wordt verklaard,heeft recht op een volledig pensioen.Om recht te hebben op een pensioen voorvolledige invaliditeit moet u aan de volgendevoorwaarden voldoen:— het bevoegde IKA-bureau moet u een verklaringafgeven waaruit blijkt dat uw capaciteiteen inkomen te verwerven met ten minste 4/5verminderd is (invaliditeitsgraad 80 %);— deze verminderde arbeidsgeschiktheid moetten minste één jaar duren;— u moet of a) in totaal ten minste 4 500 dagengewerkt hebben, of b) 1 500 dagen gewerkthebben, waarvan ten minste 600 dagen in devijf jaar vóór de vaststelling van de invaliditeit.Een „werkdag” komt overeen met een verzekeringsdag,met inbegrip van de betaalde vakantiedagen.De tijdvakken van verzekering in een anderelidstaat van de EU worden bij de in Griekenland50 GRIEKENLAND

vervulde tijdvakken van verzekering geteld. Indienu tijdvakken van verzekering in een andere lidstaatvervuld heeft, moet u dit in uw pensioenaanvraagvermelden en daarbij alle verzekeringsbescheidenvoegen die in uw bezit zijn. FormaliteitenSamen met uw aanvraag voor een invaliditeitspensioenlegt u de volgende documenten aan uwplaatselijk IKA-bureau voor:— al uw verzekeringsdocumenten (gezondheidsboekje,DATE enz.);— een verklaring omtrent de datum van hetstaken van uw arbeid;— voor gehuwden met minderjarige kinderen:een verklaring van de burgerlijke standomtrent uw huwelijk en de geboorte vanuw kinderen;— als u studerende of arbeidsongeschikte kinderenheeft: een verklaring van de onderwijsinstelling,of een verklaring van de bevoegdegezondheidsdienst;— een fotokopie van de door de politie verstrekteidentiteitskaart. Pensioen voor gewone invaliditeitDit pensioen wordt toegekend bij een invaliditeitvan meer dan 67 % maar minder dan 80 %. Datpensioen bedraagt 75 % van het invaliditeitspensioen.Als de verzekerde 6 000 dagen heeftgewerkt, of als de invaliditeit hoofdzakelijk aanpsychologische aandoeningen te wijten is, krijgthij/zij het volledige invaliditeitspensioen. Pensioen voor gedeeltelijke invaliditeitDit pensioen wordt toegekend aan verzekerden bijwie een invaliditeit van meer dan 50 % maarminder dan 67 % is vastgesteld. Dit pensioenbedraagt 50 % van het volledige invaliditeitspensioen.Als de invaliditeit hoofdzakelijk aanpsychologische aandoeningen te wijten is, krijgthij/zij 75 % van het volledige pensioen.5. OuderdomspensioenenOm recht te hebben op een ouderdomspensioenmoet u een bepaalde leeftijd hebben bereikt, eenbepaald aantal dagen hebben gewerkt en insommige gevallen ook aan bijzondere voorwaardenvoldoen.Als u ten minste 4 500 dagen gewerkt heeft, krijgtu een volledig pensioen op 65 jaar (60 jaar voorvrouwen). Als u ten minste 10 000 dagen gewerktheeft, krijgt u het volledig pensioen al vanaf 62jaar (57 jaar voor vrouwen).Als u een zwaar en ongezond beroep heeftuitgeoefend, krijgt u het volledige pensioen op60 jaar (55 jaar voor vrouwen). Daarvoor moet uwel ten minste 4 500 dagen hebben gewerkt,waarvan 4/5 in een zwaar en ongezond beroep,en ten minste 1 000 van die werkdagen moeten inde periode van tien jaar vóór ofwel de pensioenleeftijdofwel het moment van indiening van depensioenaanvraag vallen.Als u ten minste 10 500 dagen (nagenoeg 35 jaar)in loondienst heeft gewerkt, krijgt u al op 58 jaareen volledig pensioen (mannen en vrouwen).Vanaf 29 december 2000 heeft de verzekerde die10 500 verzekeringsdagen in loondienst heeftgewerkt, waarvan 7 500 dagen in een zwaar enongezond beroep, en zijn 55e levensjaar heeftbereikt, recht op een volledig pensioen. Bij hetbereiken van zijn 53e levensjaar heeft hij recht opeen pensioen verminderd met 0,005 % van hetvolledige pensioen voor elke maand die hij vanbovengenoemde grens verwijderd is.Als u moeder bent van een ongehuwd kind vanminder dan 18 jaar, kan u vanaf 55 jaar hetvolledige pensioen krijgen, op voorwaarde dat u5 500 dagen gewerkt heeft en geen eigenpensioen ontvangt, noch van het IKA, noch vaneen andere verzekeringsinstelling.In bepaalde omstandigheden kan het pensioentwee of zelfs vijf jaar vroeger worden toegekend,maar dan wordt het bedrag wel met 0,5 %verminderd voor elke tot de normale leeftijdsgrensontbrekende maand. Nadere inlichtingen oververlaagde pensioenen krijgt u van uw plaatselijkIKA-bureau.Een „werkdag” komt overeen met een verzekeringsdag,met inbegrip van de betaalde vakantiedagen.Bij de vaststelling van het recht op eenouderdomspensioen kan rekening worden gehoudenmet maximaal 200 dagen ziekengeld en 200dagen werkloosheidsuitkering, op voorwaarde datdie toegekend werden tijdens de tien aan deaanvraag voorafgaande jaren. Indien nodig kunnenook de tijdvakken waarin een invaliditeitspensioenwerd uitgekeerd, in aanmerking wordengenomen.De tijdvakken van verzekering in een anderelidstaat van de EU kunnen bij de in Griekenlandvervulde tijdvakken worden geteld. Indien u ooitin een andere lidstaat verzekerd was, moet u dit inuw pensioenaanvraag vermelden, en daarbij alleverzekeringsbescheiden voegen die in uw bezitzijn. FormaliteitenOm een ouderdomspensioen aan te vragen, moetu samen met het juiste aanvraagformulier devolgende bescheiden voorleggen aan uw plaatselijkIKA-bureau:— al uw verzekeringsdocumenten (gezondheidsboekje,DATE enz.);GRIEKENLAND51

— een verklaring omtrent de datum van hetstaken van uw arbeid;— voor gehuwden met minderjarige kinderen:een verklaring van de burgerlijke standomtrent uw huwelijk en de geboorte van dekinderen;— als u studerende of arbeidsongeschikte kinderenheeft: een verklaring van de onderwijsinstelling,of een verklaring van de bevoegdegezondheidsdienst;— uw geboortedatum zoals aangegeven op uwidentiteitsbewijs.Hoogte van het ouderdoms- en hetinvaliditeitspensioenHet basisbedrag van het ouderdoms- en hetinvaliditeitspensioen wordt vastgesteld aan dehand van het aantal werkdagen van de verzekerdeen de categorie van verzekerden waartoe hij/zijbehoort, op grond van de hoogte van het loontijdens de laatste vijf jaar voorafgaand aan depensionering.Bovenop dit bedrag komen toeslagen voor: a) deechtgeno(o)t(e), indien hij/zij niet werkt en geenpensioen ontvangt; b) de kinderen (ten hoogstedrie), indien zij ongehuwd zijn, niet werken, geenpensioen ontvangen, nog geen 18 jaar zijn, of noggeen 24 jaar (indien ze onderwijs volgen aan eenhogeschool of universiteit in het binnen- ofbuitenland), of volledig arbeidsongeschikt zijn ende arbeidsongeschiktheid vóór het 18e levensjaaris ontstaan en hiervoor aan de andere echtgeno(o)t(e)geen toeslag wordt toegekend, indienhij/zij een pensioen ontvangt.6. Nabestaandenpensioenen envergoeding van debegrafeniskostenDe gezinsleden van een verzekerde hebben rechtop een pensioen indien hij tot aan zijn dood intotaal 4 500 dagen heeft gewerkt, of indien hij1 500 dagen heeft gewerkt, waarvan 300 in de vijflaatste jaren voor het overlijden. Bij overlijdendoor een arbeidsongeval hebben de gezinsledenaltijd recht op een pensioen, ongeacht het aantalarbeidsdagen. Wanneer het overlijden te wijten isaan een ongeval dat niet als een arbeidsongevalkan worden beschouwd, wordt de helft van hetvastgestelde aantal arbeidsdagen vereist.Gezinsleden van een overledene die reeds eenIKA-pensioen wegens ouderdom of invaliditeitontvingen, krijgen automatisch het nabestaandenpensioen,zonder dat het aantal werkdagennog wordt nagetrokken.Een „werkdag” komt overeen met een verzekeringsdag,met inbegrip van de betaalde vakantiedagen.De tijdvakken van verzekering in een anderelidstaat worden bij de in Griekenland vervuldetijdvakken van verzekering geteld. Indien u ooit ineen andere lidstaat verzekerd was, moet u dit inuw pensioenaanvraag vermelden en er alle in uwbezit zijnde verzekeringsdocumenten bijvoegen.GezinsledenBij overlijden van een IKA-verzekerde of IKAgepensioneerdehebben de volgende leden vanhet gezin (rechtgevende leden) recht op eennabestaandenpensioen: a) de nog levende echtgeno(o)t(e),in eerste instantie voor drie jaar,daarna wordt het pensioen verlengd indien hij/zij op het moment van overlijden van deverzekerde/gepensioneerde ten minste 40 jaaroud was; b) de kinderen, indien zij ongehuwdzijn, niet werken, geen pensioen ontvangen, noggeen 18 jaar zijn, of nog geen 24 jaar (indien zeonderwijs volgen aan een hogeschool of universiteitin het binnen- of buitenland), volledig weeszijn, of indien zij ten laste kwamen van deoverleden ouder, indien deze door de andereouder was verlaten; volledig arbeidsongeschiktekinderen die vóór het 18e levensjaar arbeidsongeschiktzijn geworden, hebben recht op eennabestaandenpensioen ongeacht hun leeftijd; c)kleinkinderen en stiefkinderen, wezen indien zijten laste kwamen van de overledene; d) ouders enstiefouders, indien zij hoofdzakelijk ten lastekwamen van de overledene.Als de verzekerde echtgenoot in de eerste zesmaanden van het huwelijk overlijdt, heeft deweduwe of weduwnaar geen recht op eenpensioen. Wel krijgt de weduwe een pensioenindien de dood veroorzaakt werd door eenongeval, of indien uit het huwelijk een kindgeboren werd of een kind door huwelijk gewettigdwerd, of als er sprake is van zwangerschap.Als de gepensioneerde echtgenoot in de eerste 24maanden van het huwelijk overlijdt, heeft deweduwe of weduwnaar geen recht op eenpensioen.Bedrag van de pensioenenHet weduwe- of weduwnaarspensioen bedraagt70 % van het ouderdomspensioen waarop deoverledene recht zou hebben gehad (of indien hij/zij al gepensioneerd was, het ouderdomspensioendat hij/zij ontving). Bij een nieuw huwelijk vervalthet recht op het weduwe-/weduwnaarspensioen.Het wezenpensioen bedraagt 20 % van hetouderdomspensioen waarop de overledene rechtzou hebben gehad. Volle wezen ontvangen eenpensioen van 60 %.52 GRIEKENLAND

Het totaalbedrag van de nabestaandenpensioenenvan de rechthebbende gezinsleden mag niet meerbedragen dan het volledig pensioen waarop deoverledene recht zou hebben gehad. Volle wezenkunnen niet méér ontvangen dan 80 % van hetpensioen van de overledene. Als het totaal van depensioenen deze grens overschrijdt, wordt elkpensioen evenredig verminderd.FormaliteitenVoor het aanvragen van een nabestaandenpensioenzijn dezelfde documenten vereist als voor hetouderdomspensioen (zie punt 5). Bovendien moeteen overlijdensakte en een verklaring over desamenstelling van het gezin van de overledene(verstrekt door de gemeente) worden ingediend.Het pensioen moet bij het plaatselijk IKA-bureauworden aangevraagd. Indien u in een anderelidstaat verblijft, kan u die aanvraag indienen bijhet plaatselijke orgaan van de pensioenverzekering.Vergoeding van de begrafeniskostenBij overlijden van de verzekerde ontvangt deweduwe, de weduwnaar of degene die debegrafeniskosten heeft betaald, als vergoedingeen vast bedrag, gelijk aan acht keer het refertedagloonvan de hoogste verzekeringscategorie.De vergoeding voor de begrafeniskosten wordttoegekend voor verzekerden en gepensioneerdenvan het IKA-stelsel, alsook voor verzekerden engepensioneerden van andere verzekeringsstelsels,voorzover zij onder de IKA-ziekteverzekeringvielen.Bij overlijden van een gezinslid van deze personenworden de begrafeniskosten niet vergoed,tenzij hij/zij een overlijdenspensioen ontving.De vergoeding voor de begrafeniskosten wordttoegekend indien de verzekerde 100 dagen hadgewerkt in het jaar voor zijn overlijden, of in deperiode van 15 maanden voor zijn overlijden, metaftrekking van de laatste drie maanden. Indien deoverledene gepensioneerd was, wordt vereist dathij/zij verzekerd was tegen ziekte.Om de vergoeding voor de begrafeniskosten teontvangen, moet de weduwe of weduwnaar bijhet plaatselijk IKA-bureau de verzekerings- enpremiekaart (DATE) of het pensioenboekje vanzijn/haar overleden echtgeno(o)t(e) indienen, alsmedezijn/haar gezondheidsboekje, en een officieleoverlijdensakte. Verder is voor de vergoedingvan de begrafeniskosten ook een verklaring van debegrafenisonderneming in verband met de hoogtevan de kosten nodig.7. WerkloosheidVoor de werkloosheidsverzekering is het Instituutvoor Tewerkstelling (OAED) bevoegd dat devolgende prestaties verleent:— werkloosheidsuitkering;— ziekengeld.Alle werknemers die onder de ziekteverzekeringvan een socialezekerheidsinstelling vallen, zijnautomatisch ook gedekt door de werkloosheidsverzekering. VoorwaardenU heeft recht op een werkloosheidsuitkeringindien u:— zonder uw toedoen ontslagen werd;— arbeidsgeschikt en bereid tot werken bent;— ten minste 16 jaar bent;— zich persoonlijk bij het Arbeidsbureau heeftgemeld;— beschikbaar bent voor de arbeidsmarkt;— aantoont dat u tijdens de laatste 14 maandenvóór uw ontslag ten minste gedurende 125dagen een werkloosheidsverzekering had,waarbij de dagen van de laatste tweemaanden niet meetellen.Indien u voor het eerst een werkloosheidsuitkeringaanvraagt, moet u daarnaast aantonen dat utijdens de laatste twee jaar vóór uw werkloosheidper jaar 80 verzekeringsdagen heeft vervuld. Zonodig worden uw arbeidsdagen van een andereEU-lidstaat meegerekend, op voorwaarde dat uhet formulier E 301 voorlegt, dat door de werkloosheidsverzekeringvan het land waar u hetlaatst werkte aan u is uitgereikt. Bedrag van de uitkeringDe werkloosheidsuitkering bestaat uit een basisuitkering,met toeslagen voor de ten laste komendegezinsleden. De basisuitkering bedraagt40 % van het loon dat u verdiende op het tijdstipvan ontslag. Kantoorpersoneel ontvangt 50 % vanhet laatste salaris, maar nooit minder dan 2/3 vanhet loon van een ongeschoolde arbeider.De basisuitkering wordt met 10 % verhoogd voorelk gezinslid ten laste. Duur van de uitkeringDe duur van de werkloosheidsuitkering hangt afvan uw aantal werkdagen tijdens de 14 voorgaandemaanden.Als u ten minste 125 dagen gewerkt heeft,ontvangt u de uitkering gedurende vijf maanden;bij 150 werkdagen is dat zes maanden; bij 200werkdagen acht maanden; bij 220 werkdagen tienmaanden en bij 250 werkdagen twaalf maanden.GRIEKENLAND53

De werkloosheidsuitkering wordt toegekend voor25 dagen per maand. U kan na het verstrijken vande vermelde uitkeringsduur pas opnieuw eenwerkloosheidsuitkering ontvangen, wanneer ueerst weer het vereiste aantal dagen heeft gewerkt.De uitkering wordt geschorst zodra u opnieuwgaat werken, of indien u tijdelijk arbeidsongeschiktbent.Het recht op een werkloosheidsuitkering vervaltbij overlijden van de werkloze, bij toekenning vaneen pensioen, bij blijvende arbeidsongeschiktheiden indien de werkloze niet via het Arbeidsbureaubeschikbaar is voor de arbeidsmarkt. FormaliteitenOm een werkloosheidsuitkering te krijgen, moet uzich binnen de 60 dagen na het stopzetten van uwwerk persoonlijk bij het Arbeidsbureau van uwwoonplaats als werkloze melden, en daar dewerkloosheidsuitkering aanvragen.De werkloosheidsuitkering wordt enkel toegekendindien het Arbeidsbureau u niet aan passend werkkan helpen.Bij de aanvraag voegt u de volgende documenten:— uw verzekeringsboekje (het door IKA uitgereikteDATE-verzekeringsboekje, of een anderbewijs van verzekering);— een bewijsstuk betreffende het beëindigenvan de arbeidsovereenkomst;— een verklaring dat u geen ander werk verrichten dat u nieuwe werkzaamheden aan hetArbeidsbureau zal melden;— het gezondheidsboekje van uw gezinsleden. Ziekte tijdens de werkloosheidVoor het recht op de prestaties van de ziekteverzekeringworden de dagen waarover u werkloosheidsuitkeringontvangt, door uw ziekenfondsals arbeidsdagen aangemerkt.Indien u arbeidsongeschikt wordt door ziekteterwijl u een werkloosheidsuitkering ontvangt,dan ontvangt u nog vijf dagen een werkloosheidsuitkering,zonder evenwel voor diezelfde dagenziekengeld te ontvangen. Als uw ziekte langer danvijf dagen duurt, dan wordt de werkloosheidsuitkeringgeschorst en ontvangt u in de plaatsdaarvan ziekengeld, voorzover u daarop rechtheeft bij uw ziekenfonds. U komt uit een andere EU-lidstaat om inGriekenland werk te zoekenIndien u in een andere lidstaat werkloosheidsuitkeringenontvangt en toestemming heeft om inGriekenland werk te zoeken, moet u zich binnenzeven dagen na uw aankomst in Griekenlandpersoonlijk bij het Arbeidsbureau melden, als uverder uw werkloosheidsuitkering wenst te ontvangen.Daartoe moet u vóór uw vertrek naarGriekenland een formulier E 303 invullen en ditbij het Arbeidsbureau indienen. Als u naar een andere EU-lidstaat gaatom werk te zoekenAls u een Griekse werkloosheidsuitkering ontvangten in andere lidstaten werk gaat zoeken,behoudt u het recht op die Griekse werkloosheidsuitkering,op voorwaarde dat u ten minste al vierweken vóór uw vertrek als werkzoekende inGriekenland ingeschreven was. U heeft noggedurende maximaal drie maanden recht op deGriekse werkloosheidsuitkering. Keert u evenwelbinnen deze termijn van drie maanden niet naarGriekenland terug, dan verliest u dat recht.8. GezinsbijslagenIndien u in loondienst werkt en bij het IKA, hetOAED of een ander wettelijk verzekeringsstelselvoor werknemers aangesloten bent, dan heeft ueventueel recht op kinderbijslagen van het Instituutvoor Tewerkstelling (OAED).U heeft recht op kinderbijslag voor uw kinderendie in Griekenland of in een andere lidstaat van deEU wonen op voorwaarde dat:— u werknemer bent en ten minste één kind tenlaste heeft;— u in het afgelopen kalenderjaar ten minste 50dagen heeft gewerkt, en daarover premiesheeft betaald;— u niet reeds op grond van een collectievearbeidsovereenkomst van uw werkgever eenhoger bedrag aan gezinsuitkeringen ontvangtdan het OAED-tarief.Volgende personen hebben recht op kinderbijslag:— de ouders (vader of moeder), voor hunongehuwde kinderen ten laste, voorzoverdie kinderen nog geen 18 jaar of, als zijstuderen, nog geen 22 jaar zijn, of als dekinderen arbeidsongeschikt zijn (zonder leeftijdsgrens).De moeder wordt als rechthebbendebeschouwd als zij wel de voorwaardenvervult terwijl de vader om één of anderereden geen recht heeft op OAED-uitkeringen;— de grootvader of grootmoeder, broer of zus,oom of tante, voorzover zij volle of halvewezen onderhouden. Voor halve wezenwordt de kinderbijslag enkel aan hen toegekendindien de langstlevende ouder zelf nietvoldoet aan de voorwaarden voor het rechtop kinderbijslag. Bedrag van de uitkeringU krijgt kinderbijslag vanaf de geboorte van uweerste kind, en dat voor al uw kinderen. Het54 GRIEKENLAND

edrag hangt af van het aantal kinderen en van hetjaarlijks inkomen van uw gezin.In bepaalde omstandigheden kan het bedrag vande kinderbijslag verhoogd worden, bijvoorbeeldvoor een ouder van wie de echtgeno(o)t(e)overleden of invalide is, of zijn militaire dienstplichtvervult, en eveneens voor de ouder diebuitenechtelijke of invalide kinderen heeft, of diede zorg draagt voor volle wezen. FormaliteitenU moet bij het plaatselijk OAED-bureau eenaanvraag indienen en daarbij uw verzekeringsboekje(het DATE-verzekeringsboekje van IKA ofeen ander verzekeringsboekje) voegen, alsmedehet geboorteattest van uw kind.Als u kinderbijslag aanvraagt voor kinderen die ineen andere lidstaat wonen, moet u formulier E 401indienen, waaruit de samenstelling van uw gezinblijkt. Nadere inlichtingen over gezinsbijslagenkan u vragen bij uw plaatselijk OAED-bureau.9. Nadere inlichtingenHet grootste uitvoeringsorgaan van de Grieksesociale zekerheid is het IKA. Het IKA is bevoegdvoor alle takken van de sociale zekerheid, behalvevoor de werkloosheidsverzekering en de kinderbijslag,waarvoor het OAED bevoegd is. Indien uin Griekenland verblijft en vragen heeft over uwrechten en plichten inzake de sociale zekerheid,dient u zich te wenden tot het plaatselijk bureau(ypokatastima) van het IKA.Sommige categorieën van personen vallen nietonder het IKA. De meesten vallen dan onder deTAE (zelfstandigen, met name handelaars), deTEVE (zelfstandigen, met name kleine winkeliers),de TSMEDE (ingenieurs) of de OGA (landbouwers).Naast deze grote verzekeringsorganen bestaaner nog tal van bijzondere stelsels voorspecifieke takken van het bedrijfsleven. Als uonder een van deze stelsels valt, kan u nadereinlichtingen vragen bij het IKA.IKA — Idryma Koinonikon Asphaliseon(Instituut voor de Sociale Verzekering)Agiou Konstantinou 8GR-10241 AtheneTel. (30-1) 523 60 61OAED — Organismos Apascholiseos ErgatikouDynamikou(Organisatie voor Arbeidsbemiddeling van Werknemers)Ethnikis Antistasis Ano KalamakiAtheneTel. (30-1) 994 28 10-19TAE — Tameio Asphaliseos Emporon(Verzekeringsfonds voor handelaren)Voulis 8-10GR-10562 AtheneTel. (30-1) 322 83 91TEVE — Tameio Epangelmation Viotechnon Elladas(Verzekeringsfonds voor zelfstandige ambachtsliedenenz.)Agiou Konstantinou 5GR-10431 AtheneTel. (30-1) 523 33 30TSMEDE — Tameio Syntaxeon Michanikon keErgolipton Dimosion Ergon(Pensioenfonds voor ingenieurs)Kolokotroni 4GR-10561 AtheneTel. (30-1) 324 65 86OGA — Organismos Georgikon Asphaliseon(Verzekeringsfonds voor de landbouw)Patision 30GR-10170 AtheneTel. (30-1) 360 70 11GRIEKENLAND55

SPANJE1. InleidingHet Spaanse socialezekerheidsstelsel bestaat uittwee niveaus of soorten stelsels: premiegebondenen premievrije stelsels. Premiegebonden stelselsEr zijn zes grote premiegebonden stelsels:— een algemeen stelsel voor alle werknemers inloondienst die niet onder een bijzonderstelsel vallen en voor bepaalde categorieënambtenaren; en— vijf bijzondere stelsels, namelijk voor delandbouw, voor zelfstandigen, voor huispersoneel,voor mijnwerkers en voor zeelieden.Daarnaast bestaan er nog bijzondere premiegebondenstelsels voor ambtenaren en een specialestudentenverzekering (seguro escolar).Al deze stelsels zijn verplicht: elke werknemermoet premie betalen aan het stelsel waaronderzijn beroep ressorteert. Niemand kan voor één enhetzelfde beroep tegelijkertijd bij twee stelselsaangesloten zijn. Premievrije stelselsDe premievrije prestaties zijn bestemd voorpersonen die bijstand nodig hebben en niet overvoldoende bestaansmiddelen beschikken, maardie nog nooit of nog niet lang genoeg socialepremies hebben betaald om recht te hebben op deprestaties van een premiegebonden stelsel.Premievrije prestaties zijn onder andere:— medische verstrekkingen;— rust- en invaliditeitspensioenen;— werkloosheidsuitkeringen;— uitkeringen voor kinderen ten laste.Naast bovengenoemde prestaties krijgen bepaaldecategorieën personen aanvullende sociale steunvan de staat en van sommige regionale enplaatselijke instanties. Het gaat dan vooral ombejaarden en gehandicapten. Vrijwillige verzekeringIn Spanje kan men niet vrijwillig toetreden tot hetalgemene socialezekerheidsstelsel. Wel is hetmogelijk het lidmaatschap van één van deverplichte verzekeringsstelsels (zowel algemeenals bijzonder) vrijwillig voort te zetten na destopzetting van de beroepswerkzaamheden. Dezevrijwillige voortzetting van de verzekering gebeurtop basis van een contract, convenio especial(speciale overeenkomst) genoemd, tussen debetrokkene en het provinciale kantoor van hetAlgemeen Fonds voor de Sociale Zekerheid(Dirección Provincial de la Tesorería General dela Seguridad Social) of het provinciale kantoor vanhet Sociaal Instituut voor Zeelieden (DirecciónProvincial del Instituto Social de la Marina). Deadressen van deze instellingen vindt u in punt 10. InschrijvingAls u voor het eerst in Spanje werkt, moet u zichlaten inschrijven bij de sociale zekerheid en zichbinnen de wettelijk vastgestelde termijnen aanmeldenbij het stelsel waar u onder valt. Alszelfstandige moet u dat zelf doen. Bent u werknemerin loondienst, dan moet uw werkgeverhiervoor zorgen.Inschrijving bij de sociale zekerheid is verplicht envindt eenmalig plaats als u voor de eerste keergaat werken. De inschrijving is voor de rest vanuw arbeidsleven geldig.Bij inschrijving ontvangt u een bewijs vaninschrijving (documento de afiliación), waaropuw persoonsgegevens en die van uw gezinsledenen een inschrijvingsnummer vermeld staan. Ditdocument moet u zorgvuldig bewaren.Na de inschrijving kan uw loopbaan zich nogvaak wijzigen (ander werk, werkloosheid, militairedienst enz.). Al deze wijzigingen beïnvloedenuw verzekeringsstatus. Zodra u begint metwerken, betaalt u sociale premies en bent u dusverzekerd. Tijdvakken van arbeid/verzekeringworden altas genoemd. Tijdvakken waarin nietwordt gewerkt, worden bajas genoemd.De alta-status is vrijwel altijd een voorwaarde omrecht te hebben op prestaties van de socialezekerheid. Bepaalde situaties zijn echter gelijkgesteldaan verzekeringstijdvakken (en dus ook alta),ook al werkt u op dat ogenblik niet. PremiesDe door elke werknemer te betalen socialezekerheidspremieis een bepaald percentage van depremiegrondslag. De premietarieven veranderennagenoeg ieder jaar.In het algemene stelsel komt de premiegrondslagnagenoeg overeen met het werkelijke loon van dewerknemer. Wel is er een minimumbedrag vastgestelddat gelijk is aan het minimumloon (SMI)voor een volledige baan, en een maximumbedragvan iets meer dan vijfmaal het minimumloon.In het bijzonder stelsel voor zelfstandigen wordtalleen premie betaald voor niet-beroepsgebondenrisico’s, zoals ziekte. Ze kunnen zich vrijwilligSPANJE57

verzekeren tegen arbeidsongeschiktheid door dedesbetreffende premies te betalen. De verzekerdekiest zelf zijn/haar eigen premiegrondslag; dezemoet ergens tussen de minimum- en de maximumgrondslagliggen.Werknemers in loondienst zijn niet verantwoordelijkvoor de afdracht van hun sociale premies: datis de taak van hun werkgever. De werkgevermaakt dus zowel zijn eigen aandeel in de premieals dat van de werknemer over. De werknemersbijdragewordt, net zoals de inkomstenbelasting,op het brutoloon van de werknemer ingehouden.Zelfstandigen zijn daarentegen zelf verantwoordelijkvoor de afdracht van hun premies.Uitvoeringsorganen van de socialezekerheidEr bestaan zes uitvoeringsorganen van de socialezekerheid: het Algemeen Fonds voor de SocialeZekerheid (TGSS), het Nationaal Instituut voor deSociale Zekerheid (INSS), het Nationaal Instituutvoor de Volksgezondheid (Insalud), het Instituutvoor Migratie en Sociale Dienstverlening (Imserso),het Nationaal Arbeidsbureau (INEM) enhet Sociaal Instituut voor Zeelieden (ISM).De adressen van de provinciale kantoren van debovengenoemde organen vindt u in punt 10.De taak van het Algemeen Fonds voor de SocialeZekerheid (Tesorería General de Seguridad Social)bestaat in het inschrijven van ondernemingen, hetinschrijven van zowel werknemers als zelfstandigenen het bevestigen van hun alta-status, hetinnen van de premies, het betalen van alleuitkeringen en het verstrekken van de formulierenE 101, E 102 en E 103 overeenkomstig dewetgeving inzake migrerende werknemers.Het Nationaal Instituut voor de Sociale Zekerheid(INSS) is verantwoordelijk voor het toekennen enberekenen van alle uitkeringen (met uitzonderingvan de werkloosheidsuitkeringen) van alle stelsels(behalve het bijzonder stelsel voor zeelieden ende premievrije ouderdoms- en invaliditeitspensioenen).Het Nationaal Instituut voor de Volksgezondheid(Insalud) is verantwoordelijk voor het verstrekkenvan medische zorg. Daartoe beschikt het nietalleen over een eigen netwerk van consultatiebureaus,maar heeft het ook overeenkomstengesloten met andere medische centra. Insaludwerkt in heel Spanje, met uitzondering van dehierna genoemde autonome gemeenschappenwaar het toekennen van de medische verstrekkingenaan de volgende organen is toevertrouwd:— Andalusië: de Andalusische gezondheidsdienst(SAS);— Catalonië: het Catalaans Instituut voor deVolksgezondheid (ICS, Institut Català de laSalut);— Valencia: de Valenciaanse gezondheidsdienst(Servasa);— Baskenland: de Baskische gezondheidsdienst(Osakidetza);— Navarra: de gezondheidsdienst van Navarra(Osasunbidea);— Galicië: de Galicische gezondheidsdienst(Sergas);— Canarische Eilanden: de gezondheidsdienstvan de Canarische Eilanden (Sercasa).Het Instituut voor Migratie en Sociale Diensten(Imserso) regelt de premievrije pensioenen en deuitkeringen aan bejaarden en gehandicapten, metuitzondering van verstrekkingen van zuiver medischeaard. Deze diensten worden verzorgd doorde autonome gemeenschappen, behalve in Ceutaen Melilla.Het Nationaal Arbeidsbureau (INEM) is verantwoordelijkvoor de toekenning en uitbetaling vande werkloosheidsuitkeringen, voor de arbeidsbemiddelingvia de arbeidsbureaus, voor deberoepsopleiding en voor het werkgelegenheidsbeleidin het algemeen.Het Sociaal Instituut voor Zeelieden (ISM) beheerthet bijzonder stelsel voor zeelieden en verleent denodige bijstand en prestaties aan deze personen.Via zijn kantoren (zie punt 10) is het ISM ookverantwoordelijk voor arbeidsbemiddeling voorzeelieden en het toekennen van werkloosheidsuitkeringen.BeroepAls u het niet eens bent met een beslissing van eensocialezekerheidsorgaan, kunt u bij dat orgaaneen administratieve klacht indienen. U moet ditdoen binnen dertig dagen na de datum waarop uvan de beslissing in kennis bent gesteld. Indien hetsocialezekerheidsorgaan uw klacht afwijst, kunt uzich wenden tot de socialezekerheidsrechtbank(Juzgado de lo social) van uw woonplaats. Als uhet ook niet eens bent met de beslissing van dezerechtbank, kunt u in beroep gaan bij een hogererechtbank (Tribunal Superior de Justicia) van deautonome gemeenschap waaronder de betrokkensocialezekerheidsrechtbank valt.Invloed van feitelijke scheiding,echtscheiding en verlating van het gezinop de socialezekerheidsuitkeringenDie gezinssituaties kunnen met betrekking tot desociale zekerheid tot heel wat verwikkelingenleiden. Om hiervoor een oplossing te vinden, kuntu het best advies inwinnen bij de provinciale58 SPANJE

kantoren van de betrokken uitvoeringsorganen(INSS, ISM, INEM enz.).Indien uw recht op gezondheidszorg afgeleid wasvan een hoofdverzekerde (meestal uw echtgeno(o)t(e))met wie u inmiddels niet meer samenwoont,kunt u voor uzelf en uw inwonendekinderen een eigen socialezekerheidskaart aanvragenbij het provinciale kantoor van het INSSwaaronder uw woonplaats valt.Als u in een bijzondere gezinssituatie verkeert,worden alle wezenpensioenen, gezinsbijslagen,uitkeringen voor gehandicapten en in het algemeenalle prestaties voor minderjarigen of arbeidsongeschiktenuitbetaald aan de persoon diede minderjarige of de gehandicapte ten laste heeft.2. Ziekte en moederschapA. MEDISCHE VERSTREKKINGENIn het stelsel van sociale zekerheid wordt medischezorg verstrekt aan de volgende categorieënpersonen:— werknemers die bij de sociale zekerheidaangesloten zijn en zich in een alta- ofdaarmee gelijkgestelde situatie bevinden,ook al is de werkgever zijn verzekeringsverplichtingenniet nagekomen;— pensioengerechtigden en personen die eendoorlopende socialezekerheidsuitkering ontvangen;— de echtgeno(o)t(e) of de persoon met wie deverzekerde ten minste sinds een jaar voorafgaandaan de aanvraag samenwoont, dekinderen, broers en zusters van de verzekerdeof van zijn/haar echtgeno(o)t(e), op voorwaardedat zij bij de verzekerde inwonen endoor hem/haar worden onderhouden, dat zijniet meer dan tweemaal het minimumloonverdienen en dat ze niet al op een anderegrond recht hebben op medische verstrekkingen;— personen die van tafel en bed gescheiden zijnof gescheiden zijn, zoals hierboven beschreven,die op het moment waarop de scheidingvan tafel en bed of de echtscheiding vankracht werd, bij hun echtgeno(o)t(e) warenmedeverzekerd, mits zij niet op een anderegrond recht hebben op bijstand;— Spaanse emigranten die gedurende een tijdelijkverblijf in Spanje of bij hun definitieveterugkeer een vrijwillige ziektekostenverzekeringafsluiten, omdat ze anders geen rechtop prestaties hebben;— Spanjaarden en buitenlanders van bepaaldenationaliteiten die in Spanje wonen en nietover voldoende bestaansmiddelen beschikken.De rechthebbendealsmedezijn/haarechtgeno(o)t(e)en kinderen hebben recht op medische verstrekkingenvanaf de eerste dag dat hij/zij eenpremiebetaler van de sociale zekerheid wordt.Hoe vraagt u die medischeverstrekkingen aan?Voor het ontvangen van geneeskundige verzorgingdient u normaal een geldige socialezekerheidskaartover te leggen, de zogenaamde tarjetaindividual sanitaria.De medische behandeling wordt uitsluitend verleenddoor het eigen netwerk van de socialezekerheid en door de medische centra waarmeeeen overeenkomst gesloten is. De behandeling inandere centra wordt in het algemeen niet door desociale verzekering betaald.Soorten medische verstrekkingenHet algemene stelsel dekt zowel de medischebehandeling bij u thuis als in een medischcentrum of ziekenhuis. U kunt zich rechtstreekstot een huisarts, kinderarts of tandarts wenden.Voor de overige specialisten is een verwijskaartvan uw huisarts vereist. Binnen het basisgebiedvan zijn/haar woonplaats mag de patiënt zijn/haareigen huisarts en kinderarts kiezen, voorzover dieartsen nog niet het maximale aantal patiëntenhebben overschreden dat op grond van dekenmerken van het basisgebied is vastgesteld.Ziekenhuisopname en spoedeisende behandelingin een eerstehulpcentrum (met of zonder opname)vallen ook onder deze verzekering. Behalve innoodgevallen heeft de patiënt een verwijsbrief vande huisarts nodig om in het ziekenhuis opgenomente worden. Wanneer de zieke niet met eennormaal transportmiddel naar het ziekenhuis kanworden gebracht, betaalt de sociale zekerheid dekosten van het ziekenvervoer (ambulance).Geneeskundige behandeling is in het algemeenkosteloos. Psychiatrische en tandheelkundige behandelingenworden echter niet volledig vergoed.Aan bepaalde gerechtigden, met name gepensioneerdenen personen die een uitkering trekkenwegens arbeidsongeval of beroepsziekte, wordengeneesmiddelen in geval van een poliklinischebehandeling gratis verstrekt. In de overige gevallenbetaalt de patiënt zelf een deel van de kostenvan het geneesmiddel (meestal 40 %). Geneesmiddelendie verstrekt worden tijdens een ziekenhuisbehandelingzijn gratis.Het socialezekerheidsstelsel betaalt ook voorchirurgische en orthopedische prothesen, en voormechanisch voortgedreven voertuigen ten behoevevan gehandicapten. Tandprothesen enbrillen worden niet vergoed.SPANJE59

Revalidatiebehandelingen op voorschrift van degeraadpleegde arts worden volledig vergoed.Speciale regels van de bijzondere stelselsHet bijzondere stelsel voor zeelieden kent eenaantal speciale bepalingen in verband met ziekteen ongevallen aan boord en in buitenlandsehavens. Nadere inlichtingen hierover zijn verkrijgbaarbij het Sociaal Instituut voor Zeelieden (ISM)(voor adressen zie punt 10).Zeeschepen kunnen tot slot op elk moment van dedag via de radio om geneeskundig advies vragenaan het radio-medisch centrum van het SociaalInstituut voor Zeelieden (ISM).Buitenlandse reizenIndien u recht heeft op de Spaanse medischeverstrekkingen en op reis wilt naar een anderelidstaat van de EU of de EER, moet u vooraf eenspeciaal formulier bij het provinciaal kantoor vanhet Nationaal Instituut voor de Sociale Zekerheid(INSS) aanvragen.Speciale programma’s voorgehandicaptenHet socialezekerheidsstelsel biedt kosteloze geneeskundigeverzorging en gratis medicamentenaan alle gehandicapten die anders via dit stelselgeen recht op dergelijke hulp zouden hebben. Zijmogen ook een beroep doen op de programma’svoor medisch-functionele revalidatie en psychotherapeutischebehandeling, op psychologischehulp en advies, op algemeen en bijzonderonderwijs, op beroepsrevalidatie enzovoort.Vanaf de leeftijd van 3 jaar wordt er bij eeninvaliditeitsgraad van minimaal 33 % ook eenmobiliteitsvergoeding of een vergoeding voor detransportkosten toegekend aan personen die geengebruik kunnen maken van het openbaar vervoer.B. UITKERINGEN BIJ ZIEKTE,MOEDERSCHAP ENRISICOZWANGERSCHAPWerknemers hebben recht op een uitkering bijtijdelijke arbeidsongeschiktheid, bij moederschapen in geval van een risicozwangerschap.Tijdelijke arbeidsongeschiktheid kan veroorzaaktworden door een gewone ziekte of een gewoonongeval of door een arbeidsongeval of beroepsziekte,met inbegrip van eventuele observatietijd.De uitkering bij moederschap wordt toegekendaan werkneemsters die zijn aangesloten bij eensocialezekerheidsstelsel, en wel tijdens de periodevan rust voorafgaand aan de geboorte, adoptie ofopname in het gezin van een pleegkind.De uitkering bij risicozwangerschap beschermt dewerkende vrouw tijdens de periode waarin haararbeidscontract wordt opgeschort indien zij, vanwegede negatieve invloed van het werk op haargezondheid of die van de foetus, van functie moetveranderen en deze functieverandering door omstandighedenniet mogelijk is.Recht op deze uitkeringen hebben enkel dewerknemers die actieve premiebetalers (alta) zijnof daarmee gelijkgesteld zijn. Wanneer de tijdelijkearbeidsongeschiktheid het gevolg is van eenarbeidsongeval of een beroepsziekte, wordt dewerknemer altijd als een actieve premiebetalerbeschouwd.Als de tijdelijke arbeidsongeschiktheid het gevolgis van een gewoon ongeval, een arbeidsongeval ofeen beroepsziekte, is er geen wachttijd (minimumpremietijdvak)vereist. Bij een gewone ziektezijn er wel 180 premiedagen in de vijf voorgaandejaren nodig. Bij moederschap is aansluiting enpremiebetaling vereist, evenals 180 premiedagenin de laatste vijf jaar voor de bevalling of voor dedag van de gerechtelijke of administratieve beslissingtot toewijzing van een pleegkind of hetgerechtelijk besluit tot goedkeuring van de adoptie. Wachttijd en maximumduurIn principe wordt de uitkering pas na een wachttijdvan vier dagen toegekend. In de praktijkbetalen veel werkgevers gedurende deze korteperiode het loon echter gewoon door. Er is geenwachttijd wanneer de tijdelijke arbeidsongeschiktheidhet gevolg is van een arbeidsongeval, eenberoepsziekte of zwangerschap.Bij tijdelijke arbeidsongeschiktheid als gevolg vaneen ongeval of ziekte, ongeacht de oorzaakhiervan, wordt de uitkering gedurende een periodevan twaalf maanden toegekend. Dezeperiode kan met zes maanden worden verlengdals verwacht wordt dat de werknemer in dezeperiode alsnog genezen zal worden verklaard.Bij observatieperiodes na een arbeidsongevalwordt de uitkering voor zes maanden toegekendmet een mogelijke verlenging van nogmaals zesmaanden.In bepaalde omstandigheden kan de uitkeringworden toegekend voor een periode van tenhoogste 30 maanden vanaf het begin van dearbeidsongeschiktheid.Bij zwangerschap wordt de uitkering toegekendvoor een periode van 16 weken (die bij eenmeerlinggeboorte kan worden verlengd tot 18weken). Bij adoptie of bij opname in het gezin(hetzij voorafgaand aan een adoptie hetzij permanent)van kinderen tot 6 jaar, wordt de uitkeringgedurende een ononderbroken periode van 16weken toegekend. Deze periode kan in geval van60 SPANJE

adoptie of opname in het gezin van meerderekinderen worden verlengd met twee weken voorelk kind, vanaf het tweede kind.Hoogte van de uitkeringAls de tijdelijke arbeidsongeschiktheid het gevolgis van een arbeidsongeval of beroepsziekte,bedraagt de uitkering 75 % van de berekeningsgrondslag(base reguladora) naar gelang van debetaalde premies in een bepaalde periode.Bij tijdelijke arbeidsongeschiktheid door eengewoon ongeval of een gewone ziekte, bedraagtde uitkering vanaf de vierde tot en met detwintigste dag 60 % van de berekeningsgrondslag(dagelijkse bijdragegrondslag in de voorgaandemaand) en daarna 75 %.Bij moederschap bedraagt de uitkering 100 % vande berekeningsgrondslag (premiegrondslag van demaand voorafgaand aan de maand waarin hetverlof is ingegaan).In geval van een risicozwangerschap bedraagt deuitkering 75 % van de toepasselijke berekeningstoeslag,te betalen vanaf de dag dat het arbeidscontractwordt opgeschort.Bij gewone ongevallen of ziekten betaalt dewerkgever het ziekengeld vanaf het begin van deuitkering tot de vijftiende dag. Vanaf de zestiendedag betaalt het INSS of de partnerorganisatie ofwelrechtstreeks uit aan de betrokkene, ofwel via dewerkgever. Bij een arbeidsongeval of beroepsziektebetaalt het INSS of de partnerorganisatie(Mutua de Accidentes de Trabajo y EnfermedadesProfesionales) de uitkering vanaf de dag volgendop de ziekmelding en moet de werkgever hetvolledige salaris voor de dag van de ziekmeldinguitbetalen. Bij moederschap en risicozwangerschapbetaalt het INSS vanaf de eerste dag uit.Speciale regels van de bijzondere stelselsIn het bijzonder stelsel voor zelfstandigen begintde uitkering voor tijdelijke arbeidsongeschiktheidwegens ziekte of ongeval pas op de vijftiende dagnadat het werk is neergelegd. Dit ziekengeldbedraagt van de vijftiende tot en met de twintigstedag 60 % van de maandelijkse berekeningsgrondslagen vanaf de eenentwintigste dag 75 % van deberekeningsgrondslag.3. Arbeidsongevallen enberoepsziektenHet Spaanse socialezekerheidsstelsel kent geenaparte tak voor arbeidsongevallen en beroepsziekten.Bovenop de hierboven beschreven prestatiesheeft de werknemer dan echter recht opandere speciale uitkeringen.Een arbeidsongeval is een lichamelijk letsel dat dewerknemer oploopt tijdens of als gevolg van dearbeid, of een ziekte die niet als beroepsziekte kanworden beschouwd aangezien deze niet alszodanig op de speciale lijst van beroepsziektenstaat vermeld, maar die wel het gevolg is van deuitoefening van het beroep. Ook ongevallen opweg van en naar het werk worden als arbeidsongevallenbeschouwd. Onder beroepsziekte wordtverstaan iedere ziekte die op bovengenoemde lijstvan beroepsziekten voorkomt.Medische behandelingVoor de medische behandeling worden grotendeelsde in punt 2 A genoemde regels gevolgd,maar die worden wel veel ruimer geïnterpreteerd.Ook de gratis verstrekking van geneesmiddelen enalle voor de revalidatie vereiste maatregelenvallen hieronder.Tijdelijke arbeidsongeschiktheid enuitkeringen bij arbeidsongevallenIndien het arbeidsongeval of de beroepsziekteleidt tot tijdelijke arbeidsongeschiktheid, zijn dein punt 2 B genoemde regels van toepassing. Hetspeciale geval waarbij ze te wijten zijn aan denalatigheid van de werkgever, wordt verderopuiteengezet.Bij blijvende invaliditeit zijn de in punt 4uiteengezette regels van toepassing. Daarnaastkan ook een eenmalige uitkering worden toegekend.Definitieve letsels, verminkingen en misvormingendie door een arbeidsongeval of eenberoepsziekte zijn veroorzaakt, en die de werknemerlichamelijke beperkingen opleggen zondertot blijvende invaliditeit te leiden, geven recht opeen vergoeding in de vorm van een eenmaligeuitkering. Voorwaarde is wel dat ze op de officiëlelijst van letsels, verminkingen enz. voorkomen.Uitkering bij overlijdenBij overlijden ten gevolge van een arbeidsongevalof een beroepsziekte wordt, naast de normale inpunt 6 beschreven uitkering, tevens een bijzondereeenmalige uitkering verstrekt. De weduwe/weduwnaar ontvangt een bedrag dat gelijk is aanzesmaal de berekeningsgrondslag. Elke weesontvangt een bedrag dat gelijk is aan éénmaandelijkse berekeningsgrondslag. In gevallenwaar er geen weduwe of weduwnaar is, wordende zes maandelijkse uitkeringen onder de wezenverdeeld. Indien er evenmin wezen zijn die rechthebben op die uitkering, ontvangen de vader ende moeder van de overledene een bedrag vantwaalf maandelijkse berekeningsgrondslagen alsbeide ouders nog in leven zijn, en van negenmaandelijkse berekeningsgrondslagen als slechtséén van de ouders nog in leven is.SPANJE61

Nalatigheid van de werkgeverAlle uitkeringen wegens arbeidsongeval of beroepsziekteworden met 30 % tot 50 % verhoogdindien het ongeval of de ziekte te wijten is aannalatigheid van de werkgever op het gebied vanarbeidsveiligheid en -hygiëne.Zelfs indien de werkgever zijn verzekeringsplichtenniet is nagekomen, worden toch uitkeringenen verstrekkingen bij arbeidsongeval of beroepsziektetoegekend.4. Blijvende invaliditeitEen werknemer wordt blijvend invalide genoemdwanneer hij/zij, na het afronden van de voorgeschrevenbehandeling en na medisch genezen tezijn verklaard, toch nog ernstige en waarschijnlijkblijvende anatomische of functionele afwijkingenvertoont, waardoor hij/zij geheel of gedeeltelijkarbeidsongeschikt wordt.Invaliditeitsuitkeringen worden toegekend aanpersonen jonger dan 65 jaar of aan personenouder dan 65 jaar die invalide verklaard zijn maargeen recht hebben op een ouderdomspensioen.Nadat een gerechtigde de leeftijd van 65 jaar heeftbereikt, wordt de uitkering voor blijvende invaliditeitouderdomspensioen genoemd. Dit heeftechter geen gevolgen voor de voorwaarden vande uitkering. VoorwaardenOp het ogenblik dat de invaliditeit optreedt, moetde persoon in kwestie premieplichtige arbeidverrichten of zich in een daarmee gelijkgestelde(alta-) toestand bevinden. Aan die voorwaardewordt altijd geacht te zijn voldaan wanneer deinvaliditeit het gevolg is van een arbeidsongeval ofeen beroepsziekte. Bij volledige blijvende invaliditeitof bij ernstige invaliditeit ten gevolge vaneen gewoon ongeval of ziekte wordt deze voorwaardeniet gesteld, mits ten minste 15 premiejarenvervuld zijn, waarvan drie binnen deperiode van tien jaar voorafgaand aan de officiëlevaststelling van de invaliditeit.Er wordt geen minimumpremietijdvak vereistwanneer de invaliditeit het gevolg is van eengewoon ongeval, een arbeidsongeval of eenberoepsziekte. Wanneer deze daarentegen hetgevolg is van een gewone ziekte, moeten er wel,afhankelijk van de leeftijd, gedurende een bepaaldaantal jaren socialezekerheidspremies betaaldzijn. Invaliditeitsgraad en hoogte van deuitkeringBij blijvende gedeeltelijke ongeschiktheid (33 %of meer) voor het gewoonlijk door de betrokkeneuitgeoefend beroep, wordt een vast bedrag uitgekeerddat gelijk is aan 24 keer de maandelijkseberekeningsgrondslag van de uitkering bij tijdelijkearbeidsongeschiktheid.Bij blijvende algehele ongeschiktheid voor hetgewoonlijk uitgeoefend beroep bestaat de uitkeringin een pensioen dat gelijk is aan 55 % van deberekeningsgrondslag. Voor ouderen dan 55 jaardie moeite hebben om werk te vinden, bedraagtde uitkering 75 % van de berekeningsgrondslag.Bij volledige blijvende ongeschiktheid voor iederevorm van werk („absolute invaliditeit”), is deuitkering een pensioen gelijk aan 100 % van deberekeningsgrondslag.Bij zware invaliditeit, dit wil zeggen absoluteinvaliditeit waarbij de betrokkene voortdurendhulp van derden behoeft voor zijn dagelijkselevensverrichtingen zoals eten, aankleden enz., isde uitkering een pensioen dat gelijk is aan 150 %van de berekeningsgrondslag. Premievrij invaliditeitspensioenGehandicapten die onvoldoende inkomsten hebbenen nooit of niet lang genoeg socialezekerheidspremiesbetaald hebben en dus geen premiegebondenpensioen hebben opgebouwd,kunnen desalniettemin een premievrij invaliditeitspensioenontvangen.Om recht te hebben op dat premievrije invaliditeitspensioenmoet de betrokkene:— ouder zijn dan 18 jaar en jonger dan 65;— gedurende ten minste vijf jaar legaal op hetSpaanse grondgebied hebben verbleven,waarvan twee jaar onmiddellijk voorafgaandaan de pensioenaanvraag;— een handicap hebben of aan een chronischeziekte lijden en daardoor ten minste 65 %invalide zijn;— niet beschikken over voldoende inkomsten.Indien de invaliditeitsgraad wegens handicap ofchronische ziekte ten minste 75 % bedraagt, en debetrokkene voortdurend hulp van derden nodigheeft, kan een aanvullend pensioen van 50 %worden toegekend.5. Rustpensioenen enouderdomspensioenen Premiegebonden rustpensioenU heeft recht op een premiegebonden rustpensioenindien u verzekerd bent en zich in eenalta- of daarmee gelijkgestelde toestand bevindt(bv. onvrijwillige werkloosheid), voldoet aan devoorwaarden wat betreft leeftijd (65 jaar) enpremieafdracht (ten minste 15 jaar, waarvan tweejaar tijdens de 15 jaar onmiddellijk voorafgaandaan uw pensionering) en stopt met werken.62 SPANJE

U heeft ook recht op dit rustpensioen indien uverzekerd bent en zich op het moment vanpensionering niet in een alta- of daarmee gelijkgesteldetoestand bevindt, mits u voldoet aan devoorwaarden wat betreft leeftijd (65 jaar) enpremieafdracht (ten minste 15 jaar, waarvan tweejaar tijdens de 15 jaar onmiddellijk voorafgaandaan uw pensionering).Hoogte van het pensioenIndien u gedurende 15 jaar premies heeft betaald,bedraagt uw pensioen 50 % van de berekeningsgrondslag.Voor het vijftiende tot en met hetvijfentwintigste jaar krijgt u voor elk bijkomendjaar 3 % extra, en vanaf het zesentwintigste jaar2 % extra. Zo wordt met 35 premiejaren 100 %bereikt. Met ingang van 1 januari 2002 is deberekeningsgrondslag gelijk aan het quotiënt vanuw premiegrondslagen over de 180 aan depensioendatum voorafgaande maanden, gedeelddoor 210. Voor de laatste 24 maanden telt denominale waarde van de berekeningsgrondslagen;voor de rest van de periode worden de berekeningsgrondslagenaangepast aan de stijging van deconsumptieprijsindex.Aan het begin van het jaar worden alle pensioenenaangepast op basis van de consumptieprijsindex.Voor nadere inlichtingen over uwhuidig of toekomstig pensioen kunt u zich wendentot het provinciale kantoor van het NationaalInstituut voor de Sociale Zekerheid (INSS) of vanhet Sociaal Instituut voor Zeelieden (ISM). Deadressen vindt u in punt 10.Vervroegd pensioen en gedeeltelijkpensioenVervroegde uittreding (d.w.z. vóór de leeftijd van65 jaar) met behoud van het volledig pensioen ismogelijk voor zwaar, ongezond of gevaarlijk werk(bv. in de mijnbouw, bij de spoorwegen of op eenschip).Werknemers die vóór 1 januari 1967 bij één vande gemeenschappelijke arbeidersfondsen (MutualidadesLaborales) aangesloten waren, mogenvanaf hun zestigste jaar met pensioen, mettoepassing van de desbetreffende verlagingscoëfficiënt.Als u aangesloten bent bij de Mutualidadesdel Mar, kunt u op 55-jarige leeftijd met pensioengaan. Ook dan ontvangt u een lager pensioen.Vanaf 60 jaar tot de leeftijd waarop het pensioenrechtingaat, bestaat de mogelijkheid van eengedeeltelijke pensionering, mits:— de werknemer met zijn werkgever eencontract voor halve dagen afsluit, waarbijde arbeidsduur en het salaris met ten minste30 % en ten hoogste 77 % worden verminderd,en— het bedrijf een vervangingsovereenkomst sluitmet een werkloze, waarbij het verplicht is tenminste het desbetreffende aantal arbeidsurente handhaven tot de datum van pensioneringvan de vervangen werknemer. Premievrij rustpensioenBejaarden die niet over voldoende inkomstenbeschikken en nog nooit of niet lang genoegpremie hebben betaald om recht te hebben op eenpremiegebonden pensioen, komen in aanmerkingvoor een premievrij rustpensioen.De voorwaarden voor dit ouderdomspensioen zijndat de persoon in kwestie:— ouder is dan 65 jaar;— legaal op het Spaanse grondgebied heeftgewoond gedurende ten minste tien jaar inde periode tussen zijn/haar 16e verjaardag ende datum waarop het pensioen wordt aangevraagd,waarvan ten minste twee jaar onmiddellijkvoorafgaand aan de aanvraag;— niet beschikt over voldoende inkomsten. Minimumpensioenen en SOVIouderdomspensioenenWanneer uw pensioen (of, indien u meer dan éénpensioen ontvangt, de som van uw pensioenen)lager is dan het vastgestelde „minimumpensioen”,ontvangt u een aanvullend pensioen dat gelijk isaan het verschil tussen het minimumpensioen enhet pensioen dat u ontvangt, mits u geen inkomenuit arbeid en/of kapitaal boven een bepaaldbedrag ontvangt. Deze aanvulling heeft geenconsolideerbaar karakter. De hoogte van hetminimumpensioen wordt aan het begin van elkjaar vastgesteld.Personen die vóór 1967 in Spanje hebben gewerkten voldoen aan de voorwaarden van de toentertijdgeldende wetgeving (verplichte ouderdoms- eninvaliditeitsverzekering — SOVI), hebben recht opeen pensioen op grond van genoemde regeling,het zogenoemde SOVI-ouderdomspensioen. Ditpensioen mag niet worden gecumuleerd met eenpensioen op grond van een andere regeling.6. Uitkering bij overlijden ennabestaandenpensioenenOverlijdensuitkeringen en nabestaandenpensioenenworden uitbetaald aan de nabestaanden vaneen overledene die:— zich in een alta- of daarmee gelijkgesteldetoestand bevond, en over ten minste 500dagen in de loop van de vijf jaar vóór hetoverlijden premie heeft betaald, indien hetoverlijden te wijten was aan een gewoneziekte. Als het overlijden het gevolg was vanSPANJE63

een ongeval (arbeidsongeval of gewoonongeval) of aan een beroepsziekte, dan wordtdie minimumpremieduur niet vereist;— zich niet in een alta- of daarmee gelijkgesteldetoestand bevond, mits hij/zij gedurendeminimaal 15 jaar premie heeft betaald;— een premiegebonden ouderdomspensioenontving;— tijdelijk arbeidsongeschikt was ofwel eenrevalidatie-uitkering of een premiegebondenpensioen voor blijvende invaliditeit ontving;— een werknemer was die ten gevolge van eengewoon ongeval of een arbeidsongeval vermistwordt, in omstandigheden die zijnoverlijden doen vermoeden, en van wie 90dagen na het ongeval nog geen levensteken isontvangen. In dit geval is echter geen sprakevan een overlijdensuitkering. Uitkering bij overlijdenBij overlijden wordt een tegemoetkoming in debegrafeniskosten toegekend. Weduwe- en weduwnaarspensioenenAls de overledene slechts één keer gehuwd isgeweest, wordt het weduwe- of weduwnaarspensioenaan de langstlevende wettelijke echtgeno(o)t(e)toegekend. Als de overledene verscheidenekeren gehuwd is geweest, wordt hetpensioenbedrag, naar evenredigheid van de duurvan de huwelijken, vastgesteld op basis van dedaadwerkelijke inkomsten van de overleden verzekerde.Het pensioen wordt zonder onderscheidaan mannen en vrouwen toegekend.Het pensioen is gelijk aan 45 % van de berekeningsgrondslag.Die berekeningsgrondslag wordtafgeleid van het laatste loon van de overledenverzekerde (indien hij/zij overleed als gevolg vaneen arbeidsongeval of een beroepsziekte) of vanzijn/haar premiegrondslag (in alle andere gevallen).Indien de overledene al gepensioneerd was,wordt dezelfde berekeningsgrondslag gebruikt alsvoor het berekenen van zijn/haar pensioen. WezenpensioenenEen wezenpensioen wordt toegekend aan dekinderen van de overledene of, in bepaaldegevallen, aan de kinderen van zijn/haar langstlevendeechtgeno(o)t(e), op voorwaarde dat dezekinderen jonger dan 18 jaar of gehandicapt zijn.Zij hebben tevens recht op wezenpensioen als zijjonger dan 21 of 23 jaar zijn als geen van deouders meer in leven is, mits zij geen betaald werkverrichten, hetzij als zelfstandige hetzij in loondienst.Als zij wel betaald werk verrichten, moethun inkomen op jaarbasis lager zijn dan 75 % vanhet minimumloon en wordt het pensioen telkensop jaarbasis vastgesteld. Het recht op wezenpensioenvervalt op het ogenblik dat het kind deleeftijd van 18 jaar bereikt; in de bovenvermeldegevallen geldt een leeftijdsgrens van 21 of 23 jaar.Het wezenpensioen bedraagt voor elke wees 20 %van de berekeningsgrondslag, die op dezelfdewijze wordt vastgesteld als bij het weduwe- enweduwnaarspensioen. Als er geen overlevendeechtgeno(o)t(e) is, wordt het weduwe- of weduwnaarspensioenbij het wezenpensioen opgeteld. Levenslange of tijdelijke uitkeringen aanandere verwantenOnder bepaalde voorwaarden kunnen ook uitkeringenworden toegekend aan bepaalde verwantenvan de overledene (ouders, broers en zustersenz.) die financieel van de overledene afhankelijkwaren. De hoogte van die uitkering is voor elk vanhen gelijk aan het wezenpensioen. Cumulatie met andere uitkeringenCumulatie van het weduwe- en weduwnaarspensioenmet andere inkomsten of met een zelfopgebouwd pensioen is toegestaan. Het recht ophet weduwe- en weduwnaarspensioen houdtevenwel op te bestaan bij een nieuw huwelijk.Een wezenpensioen wegens overlijden van de eneouder kan gecumuleerd worden met een wezenpensioenwegens het overlijden van de andereouder.Tenzij het kind gehandicapt is, mag nadat het deleeftijd van 18 jaar heeft bereikt, het wezenpensioenniet worden gecumuleerd met inkomsten uitarbeid die hoger liggen dan 75 % van hetminimumloon voor personen ouder dan 18 jaar.7. WerkloosheidWerknemers in loondienst die kunnen en willenwerken maar hun arbeidsplaats hebben verloren,of van wie de normale werktijd (en het loon) metten minste eenderde is gekort, hebben recht opeen werkloosheidsuitkering. Er bestaat dus volledigeen gedeeltelijke werkloosheid. Er zijn tweeverschillende soorten uitkeringen: ten eerste depremiegebonden uitkering en ten tweede, voorwie daar geen recht (meer) op heeft, de premievrijeuitkering (werkloosheidsuitkering).De werkloosheidsuitkeringen worden toegekend,uitbetaald en gecontroleerd door het NationaalArbeidsbureau (INEM), met uitzondering van deuitkeringen voor personen die onder het bijzonderstelsel voor zeelieden vallen; deze uitkeringenworden door het Sociaal Instituut voor Zeeliedenbeheerd. Premiegebonden uitkeringenU heeft recht op een premiegebonden werkloosheidsuitkeringindien u:64 SPANJE

— op het ogenblik dat u werkloos werd als eenactieve premiebetaler beschouwd werd, ofzich in een daarmee gelijkgestelde toestandbevond;— in de laatste zes jaar voordat u werkloos werdten minste twaalf maanden premie heeftbetaald;— zich bij een arbeidsbureau heeft laten inschrijvenen een werkloosheidsuitkeringheeft aangevraagd;— niet ouder bent dan 65 jaar, mits u voldoetaan de vereisten voor toekenning van eenouderdomspensioen;— niet uit eigen beweging uw baan heeftopgezegd of een baan hebt geweigerd. Duur van de uitkeringDe duur van de uitkering hangt af van de duur vande periode waarover u socialezekerheidspremiesheeft betaald. U heeft recht op de minimumduurvan 120 uitkeringsdagen indien u ten minste 360dagpremies heeft betaald. De maximumduur van720 dagen wordt toegekend indien u meer dan2 160 dagpremies heeft betaald.Werklozen die zich naar een andere lidstaatbegeven om daar werk te zoeken, behouden hetrecht op de Spaanse werkloosheidsuitkering gedurendemaximaal drie maanden. Hoogte van de werkloosheidsuitkeringBij volledige werkloosheid bedraagt de uitkeringtijdens de eerste 80 dagen 70 % van de berekeningsgrondslag,en vervolgens 60 % daarvan,steeds binnen de grenzen van een minimum- eneen maximumbedrag. De berekeningsgrondslag isgelijk aan de gemiddelde premiegrondslag van delaatste zes maanden. Bij gedeeltelijke werkloosheidwordt de uitkering evenredig verminderd.Personen die een werkloosheidsuitkering ontvangen,hebben tevens recht op medische verstrekkingen.Met betrekking tot de andere socialezekerheidsprestatieswordt de periode van werkloosheidsuitkeringgelijkgesteld met eenpremietijdvak. BijstandsuitkeringenEen bijstandsuitkering kan worden toegekend aanpersonen die geen recht hebben op een premiegebondenuitkering omdat ze niet lang genoegpremie hebben betaald, alsmede aan personen dierecht hebben gehad op de premiegebondenuitkering maar die na afloop van de uitkeringsduurnog geen werk hebben gevonden. De premievrijeuitkering wordt enkel toegekend aan werkzoekendenvan wie de inkomsten minder dan 75 % vanhet minimumloon bedragen, op voorwaarde datzij ten minste een maand bij het Arbeidsbureau(INEM) zijn ingeschreven en geen door het INEMaangeboden passende arbeid of beroepsopleidinghebben geweigerd. Bovendien moet de betrokkenevoldoen aan een aantal bijkomende voorwaarden,zoals:— zijn/haar recht op een premiegebondenwerkloosheidsuitkering is afgelopen en hij/zij heeft gezinsleden ten laste; of— hij/zij is ouder dan 45 jaar en heeft gedurendetwaalf maanden of langer een premiegebondenuitkering ontvangen en heeft geengezinsleden ten laste; of— hij/zij is ouder dan 52 jaar en voldoet aan allevoorwaarden voor de pensionering, behalveleeftijd; of— hij/zij heeft gedurende minimaal drie totmaximaal twaalf maanden premie betaald,ofwel is een uit het buitenland teruggekeerdeemigrant, ofwel is uit de gevangenis ontslagen,en heeft in al deze gevallen geenrecht op een premiegebonden werkloosheidsuitkering.De duur van deze uitkering varieert van 3 tot 30maanden, naar gelang van de leeftijd van debetrokkene en het feit of deze al dan niet personenten laste heeft. Indien de werkloze ouder is dan 52jaar en voldoet aan de wettelijke voorwaarden,kan de uitkering verlengd worden tot de datumvan pensionering.In de regel bedraagt de premievrije uitkering 75 %van het minimumloon. De rechthebbenden hebbentevens recht op medische verstrekkingen.8. GezinsbijslagenAlle personen die in Spanje werken en/of wonenhebben recht op een uitkering voor elk kind tenlaste dat jonger is dan 18 jaar. Voor ernstiggehandicapte kinderen bestaat er geen leeftijdsgrens.Indien beide ouders overleden zijn of hunkinderen verlaten hebben, wordt de uitkering aande kinderen toegekend.Behalve voor gehandicapte kinderen, ontvangende ouders geen kinderbijslag als het gezinsinkomeneen bepaald bedrag overschrijdt. Indienéén van de ouders zijn werk opgeeft om eenpasgeboren kind op te voeden, wordt het eerstejaar daarvan door de sociale zekerheid beschouwdals een premietijdvak.Tevens worden er eenmalige uitkeringen uitbetaaldbij de geboorte van een kind (vanaf het derdekind en afhankelijk van een inkomensgrens) en bijde geboorte van een meerling (geboorte van tweeof meer kinderen).9. Sociale dienstenHet Spaanse socialezekerheidsstelsel verleent verderde volgende sociale diensten:SPANJE65

— opname in een bejaardentehuis;— gezinshulp;— vakanties en verblijven in kuuroorden;— een netwerk van centra en clubs voor gepensioneerden;— opname in tehuizen voor lichamelijk engeestelijk gehandicapten;— revalidatievoorzieningen;— er is een dienst voor sociale huisvesting voorde bemanning van koopvaardij- en vissersschepen,die voor hun werk tijdelijk inSpaanse havens moeten verblijven. Dezebiedt accommodatie in de zogenaamdeCasas del Mar in de belangrijkste havens.Voor meer informatie over deze dienst kunt ucontact opnemen met het Sociaal Instituutvoor Zeelieden (ISM).Voor nadere inlichtingen over deze sociale dienstverleningkunt u zich wenden tot het NationaalInstituut voor Sociale Diensten (Imserso).10. Nadere inlichtingenWerknemers die van oordeel zijn dat hun rechtenop het gebied van de sociale zekerheid geschondenzijn (bv. wanneer zij niet door hun werkgeververzekerd werden) of die menen dat hun werkgeverde wetgeving inzake veiligheid en hygiëneniet naleeft, kunnen zich wenden tot de Inspectievoor Arbeid en Sociale Zekerheid (Inspección deTrabajo y Seguridad Social). In iedere provinciehoofdstadis een kantoor van deze inspectiegevestigd; het adres vindt u in het telefoonboekonder Delegación Provincial de Trabajo (ProvinciaalArbeidsbureau).Ook kunt u zich wenden tot de Ombudsman(Defensor del Pueblo), een door de Spaansegrondwet opgerichte instelling ter verdedigingvan de fundamentele rechten van de burgers. DeOmbudsman houdt toezicht op de werking van deoverheidsinstanties, ook op die voor de socialezekerheid. Het centrale adres is: c/Eduardo Dato,31, Madrid.Hierna volgen de adressen van de voornaamstesocialezekerheidsorganen in elke Spaanse provincie.PROVINCIALE INSS-KANTORENA Coruña c/ Marcial del Adalid, 3 y 7E-15005 A CoruñaCádizPlaza de la Constitución, s/nE-11008 CádizÁlava c/ Eduardo Dato, 36E-01005 Vitoria-GasteizAlbacete Avda. de España, 27E-02002 AlbaceteAlicante c/ Churruca, 26E-03003 AlicanteAlmería Plaza Emilio Pérez, 4E-04001 AlmeríaAsturias c/ Santa Teresa de Jesús, 8 y 10E-33007 OviedoÁvila Avda. de Portugal, 4E-05001 ÁvilaBadajoz Ronda del Pilar, 10E-06002 BadajozBaleares c/ Pere Dezcallar i Net, 3E-07003 Palma de MallorcaBarcelona c/ Sant Antoni Maria Claret, 5-11E-08037 BarcelonaBurgos c/ Trinidad, 4 y 6E-09003 BurgosCáceres c/ San Pedro de Alcántara, 1E-10001 CáceresCantabria Avda. Calvo Sotelo, 8E-39002 SantanderCastellón Plaza Juez Borrull, 14E-12003 Castellón de la PlanaCeuta c/ Real, 20E-51001 CeutaCiudad Real c/ General Aguilera, 6E-13001 Ciudad RealCórdoba c/ Córdoba de Veracruz, 4E-14008 CórdobaCuenca Parque de San Julián, 7E-16002 CuencaGirona c/ Santa Eugenia, 40E-17005 GironaGranada Carretera de Armilla, 33E-18006 GranadaGuadalajara c/ Carmen, 2E-19001 GuadalajaraGuipúzcoa c/ Podavines, 1 y 3E-20010 Donostia-San SebastiánHuelva c/ San José, 1 y 3E-21002 Huelva66 SPANJE

PROVINCIALE INSS-KANTORENHuesca c/ San Jorge, 34 y 36E-22003 HuescaJaén Avenida de Madrid, 70E-23009 JaénPontevedra c/ O Grove, 4E-36209 VigoSalamanca Plaza de los Bandos, 3 y 4E-37002 SalamancaLa Rioja c/ Sagasta, 2E-26001 LogroñoSanta Cruzde Tenerifec/ General Gutiérrez, 4E-38003 Santa Cruz de TenerifeLas Palmas c/ Pérez del Toro, 89E-35004 Las PalmasLeón Avenida de la Facultad, 1E-24004 LeónLleida Pasaje Pompeyo, 2E-25006 LleidaLugo Plaza del Ferrol, 11E-27001 LugoMadrid c/ Serrano, 102E-28006 MadridMálaga c/ Esperanto, 1E-29007 MálagaMelilla c/ General Marina, 18E-52001 MelillaMurcia Avda. de Alfonso X el Sabio, 15E-30008 MurciaNavarra c/ Conde Olivet, 7E-31003 Pamplona-IruñaOurense c/ Concejo, 1E-32003 OurenseSegovia Plaza Reina Doña Juana, 1E-40001 SegoviaSevilla c/ Sánchez Perrier, 2E- 42001 SevillaSoria c/ San Benito, 17E-42001 SoriaTarragona Rambla Nova, 84E-43003 TarragonaTeruel c/ Joaquín Arnau, 22E-44001 TeruelToledo Callejón del Moro, 4E-45001 ToledoValencia c/ Bailén, 46E-46007 ValenciaValladolid c/ Gamazo, 5E-47004 ValladolidVizcaya Gran Vía, 89E-48011 BilbaoZamora Avenida Requejo, 23E-49012 ZamoraPalenciac/ Miguel Primo de Rivera, s/nE-34001 PalenciaZaragoza c/ Dr. Cerrada, 6E-50005 ZaragozaPROVINCIALE INEM-KANTORENA Coruña Avenida del Ejército, 12 y 14Álava Pintor Jesús Apellaniz, 11Albacete c/ Cid, 31Alicante c/ San Juan Bosco, 15Almería Avenida Cabo de Gata, 120AsturiasComandante Caballero, s/nÁvila Plaza de Santa Ana, 7Badajoz Avenida de Colón, 6Baleares c/ Gremi de Sabaters, 39Barcelona Parc Estació del Nord, s/nBilbao c/ Gran Vía, 50Burgos c/ San Pablo, 8Cáceres Avenida de la Hispanidad, 3CádizCantabriaGranja de San Ildefonso, s/nc/ Vargas, 53 (Santander)Castellón Avenida Pérez Galdós, 19CeutaAvenida de Nuestra Señorade Otero, 14Ciudad Real c/ Echegaray, 3CórdobaAvenida Conde Vallellano, s/nCuenca c/ Fermín Caballero, 3Girona Plaza Marqués de Camps, 1Granada c/ Mirlo, 4GuadalajaraGuipúzcoa c/ Oquendo, 16Huelva c/ Rascón, 2Avenida del Ejército, 12, 3ª plantaSPANJE67

PROVINCIALE INEM-KANTORENHuesca c/ Agustín de Carrera, 2Jaén Plaza de San Francisco, 2La Rioja c/ Pío XII, 33Las Palmas c/ Velázquez, 10León Gran Vía de San Marcos, 27Lleida Avenida de Cataluña, 2Lugo Ronda de la Muralla, 58Madrid Espartinas, 10Málaga Avenida de Andalucía, 23Melilla Álvaro de Bazán, 14 y 16Murcia Plaza Vinadel, 10Navarra Avenida de Zaragoza, 12Ourense Parque de San Lázaro, 12Palencia Avenida de Simón Nieto, 10Pontevedra Cánovas del Castillo, 18Salamanca Avenida de Carlos I, 78-92Santa Cruzde Tenerifec/ Tomé Cano, 12Segovia Avenida Fernández Ladreda, 31Sevilla Avenida Blas Infante, 4Soria c/ Santa Teresa de Jesús, 9Tarragona Rambla Nova, 95Teruel Nicanor Villalta, 22Toledo c/ Covarrubias, 20ValenciaValladolidc/ Trinidad, s/nVizcaya Gran Vía, 50c/ Jesús Rivero Meneses, s/nZamora Plaza de Alemania, 3Zaragoza Capitán Portolés, 1, 3 y 5PROVINCIALE EN REGIONALE INSALUD-KANTORENAutonome gemeenschap AragonHuesca c/ San Jorge, 65Teruel c/ Joaquín Arnau, 22Zaragoza Paseo María Agustín, 16Autonome gemeenschap Asturië (regionaal kantoor)Oviedo Plaza del Carbayon, 1-2Autonome gemeenschap Balearen (regionaalkantoor)Palma de Mallorca Reina Esclaramunda, 9Autonome gemeenschap Cantabrië (regionaalkantoor)SantanderAvenida Cardenal Herrera Oria, s/nAutonome gemeenschap Castilla-La ManchaAlbacete Carretera Peñas San Pedro, 2Ciudad Real c/ Alarcos, 10Cuenca c/ Colón, 12Guadalajara c/ Ferial, 31Toledo Miguel de Cervantes, 4Autonome gemeenschap Castilla-LeonÁvila c/ Doctor Fleming, 3Burgos Avenida de los Reyes Católicos, 15León Juan Lorenzo Segura, 3Palencia Martín Calleja, 15Salamanca Avenida de Mirat, 28-32Segovia Paseo Conde de Sepúlveda, 1Soria Paseo del Espolón, 2Valladolid Galatea, 3Zamora Avenida Príncipe de Asturias, 47-49Autonome gemeenschap ExtremaduraBadajoz Avenida de Huelva, 8Cáceres San Pedro de Alcántara, 368 SPANJE

PROVINCIALE EN REGIONALE INSALUD-KANTORENAutonome gemeenschap Madrid (regionaal kantoor)Madrid c/ Sagasta, 6Autonome gemeenschap Murcia (regionaal kantoor)Regionaal kantoor CeutaCeuta Avenida de la Marina Española, 13Regionaal kantoor MelillaMelillac/ Pablo Vallesca, s/n, Edificio ÁnforaMurcia c/ Pinares, 6Autonome gemeenschap La Rioja (regionaalkantoor)Logroño c/ Bretón de los Herreros, 33AUTONOME GEMEENSCHAPPEN MET EEN EIGEN GEZONDHEIDSDIENSTInstituto Catalán de la Salud (Catalaans gezondheidsinstituut)Barcelona c/ Manso, 19Girona c/ Santa Clara, 33-35LleidaCarretera Torrebonica, s/nTarragona Avenida Prat de la Riba, 39Servicio Andaluz de Salud (Andalusische gezondheidsdienst)Almería c/ San Leonardo, 7Cádiz Avenida de María Auxiliadora, 2Córdoba Calle de la República Argentina, 34Granada Avenida del Sur, 13Servicio Vasco de Salud (Osakidetsa) (Baskischegezondheidsdienst)Álava Avenida de Santiago, 11Guipúzcoa Avenida de Navarra, 4Vizcaya c/ María Díaz de Haro, 60Castellón Plaza Huerto Sogueros, 12Valencia Gran Vía Fernando el Católico, 74Servicio Gallego de Salud (Galicische gezondheidsdienst)A Coruña c/ Durán Loriga, 3Lugo c/ Doctor Portela, 13Ourense c/ Juan XXIII, 31-33Pontevedra c/ La Coruña, 24Servicio Navarro de Salud (osasumbidea) (gezondheidsdienstvan Navarra)Pamplona c/ Irunlarrea, 39Servicio Canario de Salud (gezondheidsdienst vande Canarische Eilanden)Las Palmasde Gran CanariaSanta Cruz deTenerifePaseo de Lugo esquina a Pérez del Toroc/ Méndez Nuñez, 14Servicio Valenciano de Salud (gezondheidsdienstvan Valencia)Alicante c/ Girona, 26SPANJE69

PROVINCIALE ISM-KANTORENA CoruñaAlicanteAvenida de Ramón y CajalMuelle de Poniente, s/nLugo Carril de los Loureiros, 17Madrid c/ Churruca, 2Almería c/ Muelle, 39MálagaPuente del CarmenBaleares c/ Muelle Viejo, 15Melilla Avenida de la Marina Española, 7Barcelona c/ Albareda, 1Palma de MallorcaMuelle ViejoBilbao c/ Virgen de Begoña, 32San Sebastián c/ Marinos, 1CádizCartagenaCastellónAvenida de VigoMuelle de Alfonso XIIPlaza de Miguel Peris y Segarra(El Grao)Santa Cruz deTenerifeSantanderAvenida de AnagaAvenida SotilezaSevilla c/ Fernando IV, 1Ceuta Muelle Cañonero Dato, 20Tarragona c/ Francisco Bastos, 19GijónPríncipe de AsturiasValencia Avenida del Puerto, 300Huelva Avenida de Hispanoamérica, 9Vigo (Pontevedra) Avenida Orillamar, 51Las Palmas c/ León y Castillo, 322Villagarcíade ArosaAvenida de la Marina, 2370 SPANJE

FRANKRIJKHet Franse stelsel van sociale zekerheid omvat devolgende stelsels:— het algemene stelsel, dat meer dan 80 % vande bevolking dekt, in totaal ongeveer 47miljoen personen;— de bijzondere stelsels, die dekking biedentegen een specifiek risico (doorgaans ouderdomsverzekering,aangezien de overige risico’sdoor het algemene stelsel wordengedekt) of tegen alle risico’s. Deze afzonderlijkestelsels van ouderdomsverzekering kunnenworden aangevuld met verplichte ofvrijwillige bijkomende pensioenregelingen,al naargelang het stelsel;— het landbouwstelsel, dat landbouwers en hunwerknemers tegen alle risico’s dekt, in totaal5 miljoen personen;— de werkloosheidsverzekering, die alle werknemersin loondienst betreft, wordt doorparitaire organen beheerd;— naast de basisouderdomsverzekering voorwerknemers in loondienst bestaan er tot slotverplichte aanvullende verzekeringsstelsels.In deze nota wordt aandacht besteed aan debepalingen voor werknemers van het algemenestelsel en voor zelfstandigen. Valt uw beroepsactiviteitonder een ander stelsel, dan kunnen deuitkeringen, voorwaarden en te vervullen formaliteitenafwijken van wat in deze gids is vermeld.U neemt derhalve het best contact op met uwziekenfonds.In deze nota wordt verwezen naar een maximumbedragvan de sociale zekerheid, dat in de loopder jaren geleidelijk is verdwenen uit de bepalingenbetreffende de berekening van de bijdragen.Het bestaat momenteel nog voor een deel van deouderdomsverzekeringsbijdrage en wordt voornamelijkgebruikt als rekenkundige referentie in deaanvullende stelsels voor werkloosheidsverzekering.Het dient verder als referentie voor deuitkeringen. Op 1 januari 2001 bedroeg het2 279,11 euro (14 950 FRF) per maand en27 349,35 euro (179 400 FRF) per jaar.Hoofdstuk IWERKNEMERS IN LOONDIENST1. InleidingHet algemene Franse stelsel van de socialezekerheid dekt:— alle risico’s voor werknemers in loondienst inde industrie en handel, met uitzondering vanzij die onder een bijzonder stelsel vallen;— gezinsbijslagen voor de gehele in Frankrijkwoonachtige bevolking. Landbouwers en hunwerknemers ontvangen gezinsbijslagen vande landbouwverzekeringsfondsen waarbij zijaangesloten zijn;— uitsluitend bepaalde risico’s (voornamelijkziektekosten en moederschap) voor diversecategorieën personen alsmede voor bepaaldepersonen die onder een bijzonder stelselvallen, maar tegen alle risico’s gedekt zijn;— uitsluitend het risico van ziektekosten enmoederschap/bevallingskosten voor alle personendie duurzaam en regelmatig in Frankrijkwonen en niet onder een andere verplichtstelsel voor ziektekosten en moederschapvallen (algemene ziektekostenverzekering,couverture maladie universelle, CMU).Het algemene stelsel biedt dekking voor:— ziekte-moederschap (zie punt 2);— arbeidsongevallen en beroepsziekten (punt3);— invaliditeit (punt 4);— ouderdom en overlijden van de echtgenoot(punt 5);— overlijden (punt 6);— gezinsbijslagen (punt 7).Het algemene socialezekerheidsstelsel wordt aangevulddoor een stelsel van werkloosheidsverzekering(punt 8) en aanvullende pensioenverzekeringen(punt 9). Aansluiting bij hetsocialezekerheidsstelselZodra een werkgever in Frankrijk u in dienstneemt, moet hij een verklaring (déclarationFRANKRIJK71

préalable à l’embauche) indienen bij het voor hembevoegde orgaan dat de socialezekerheidsbijdragenint (Union de recouvrement des cotisations desécurité sociale et d’allocations familiales, Urssaf).Met deze verklaring wordt u ingeschreven bij desociale zekerheid en aangesloten bij de werkloosheidsverzekering.Voor de aanvullende pensioenverzekeringwordt u aangesloten bij hetverzekeringsfonds waar uw bedrijf lid van is.Het orgaan van de sociale zekerheid verstrekt udan een inschrijvingskaart. Uw ziekteverzekeringsfondsstuurt u een getuigschrift waaruit blijktdat u recht hebt op ziektekostenverzekering, meteen magneetkaart die carte vitale wordt genoemd.PremiesU draagt een bepaald percentage van uw loon afals socialezekerheidspremie. Uw werkgever houdtdie premie op uw loon in, en betaalt het bedragaan het orgaan dat de socialezekerheidspremiesmoet innen.Wat doet u als u het niet eens bent meteen beslissing van een orgaan?Indien u het niet eens bent met een beslissing vanuw verzekeringsfonds (caisse), kan u daartegen inberoep gaan bij de Arbitragecommissie (Commissionde recours amiable) van uw verzekeringsfonds,en dit binnen de twee maanden na dekennisgeving van de door u betwiste beslissing.Wanneer het fonds u zijn beslissing niet binneneen maand heeft meegedeeld, betekent dit dat uwverzoek verworpen is. Als u de zaak wil voortzetten,kan u zich vervolgens binnen de tweemaanden wenden tot de Rechtbank voor socialezekerheid (Tribunal des affaires de sécurité sociale).Als uw beroep niet binnen deze termijningediend is, wordt de beslissing van de Arbitragecommissiedefinitief.2. Ziekte en moederschapDe Franse ziekteverzekering omvat (A) verstrekkingen(soins de santé — medische verzorging) en(B) uitkeringen (indemnités journalières — dagvergoedingen)die toegekend worden bij arbeidsongeschiktheidwegens ziekte. Moederschap valtonder een apart verzekeringsstelsel (C).A. VERSTREKKINGENRecht op medische verzorging hebben personendie een bezoldigde of daarmee gelijk te stellenactiviteit uitoefenen, werklozen en gepensioneerdenalsmede personen die op duurzame enregelmatige wijze in Frankrijk woonachtig zijnen op geen enkele andere wijze recht hebben opverstrekkingen in natura van de ziekteverzekering,alsmede de personen te hunnen laste.VoorwaardenHet recht op geneeskundige verzorging is normaalgebaseerd op beroeps- of daarmee gelijk te stellencriteria. Er geldt een aantal voorwaarden: u dienteen bepaald aantal uren gewerkt te hebben of eenbepaald bedrag aan bijdragen te hebben betaald.Wie niet langer voldoet aan de voorwaarden omals verzekerde of rechthebbende dekking van desociale zekerheid te verkrijgen, behoudt nietteminvier jaar lang het recht op verstrekkingen in naturavan het stelsel waaronder hij viel, behalve als hijop een bepaald ogenblik weer aan de voorwaardenvoor het verplichte stelsel voldoet.In sommige gevallen krijgt u recht op verstrekkingenin natura zonder dat daar een bijdragetegenover hoeft te staan: dat is het geval als ueen éénouderuitkering of een uitkering voorvolwassene gehandicapten ontvangt.Voorts heeft iedereen die op basis van het inFrankrijk wonen bij het algemene stelsel isaangesloten recht op verstrekkingen in naturazonder andere voorwaarden dan die dat zij opduurzame en regelmatige wijze in Frankrijkmoeten wonen. Deze personen zijn overigens alnaargelang hun inkomen (de inkomsten dieworden meegeteld, zijn specifiek omschreven,maximumbedrag van 6 402,86 euro (42 000 FRF)per jaar in 2000 om vrijgesteld te worden)onderworpen aan de specifieke overeenkomstigeCMU-bijdragen.TerugbetalingenU en de personen die te uwen laste zijn (echtgenoot,kinderen jonger dan 20 jaar, samenlevendepartner, persoon ten laste die in de woning van deverzekerde woont) hebben recht op de terugbetalingvan de kosten van een medische behandeling.Voor alle niet in het ziekenhuis verstrekte zorgendie deel uitmaken van een bepaalde lijst en voorelk terugbetaalbaar product bestaat een zogenaamdtarif de responsabilité. Op basis van dittarief worden de kosten vergoed. Voorts geldt inde Franse wetgeving het principe dat de verzekerdeneen deel van de kosten voor hun rekeningnemen. Deze eigen bijdrage heet ticket modérateur:het is een percentage van de terugbetaalbarekosten dat hetzij door de verzekerde zelfmoet worden betaald, hetzij door het ziekenfondsof een andere vrijwillige aanvullende verzekeringwaarbij hij aangesloten is.Sinds 1 januari 2000 gelden de volgende terugbetalingstarieven:— 80 % van de kosten van behandeling in hetziekenhuis;— 70 % van de erelonen van artsen en de kostenvan ambulante behandeling in het ziekenhuis;72 FRANKRIJK

— 60 % van de erelonen voor paramedici en dekosten van laboratoriumonderzoeken;— 100 % van de in een bepaalde lijst opgenomenmedicijnen die door geen anderemiddelen kunnen worden vervangen;— 65 % van de kosten van medicijnen met eenwit etiket;— 35 % van de kosten van medicijnen met eenblauw etiket (voor kleine aandoeningen);— 65 % voor reiskosten en andere doktersvoorschriften(van oogarts of orthopedist).In bepaalde gevallen kunnen de kosten voor 100 %van het tarif de responsabilité worden vergoed,zodat de patiënt geen eigen bijdrage hoeft tebetalen. Dit geldt voor patiënten met een langdurigeziekte, bepaalde chirurgische ingrepen envoor personen die een invaliditeitspensioen of eenpensioen wegens een arbeidsongeschiktheid vanmeer dan 66,6 % ontvangen.De verzekerde betaalt zelf voor de medischezorgen en legt daarbij zijn verzekeringskaart cartevitale voor. Met behulp daarvan kan de behandelaarde desbetreffende documenten opstellen enelektronisch aan het betrokken ziekenfonds(caisse primaire) doorsturen. Zo kunnen de kostensneller worden vergoed. Beschikt de behandelaarniet over de vereiste apparatuur, dan worden dedocumenten op papier opgesteld. Deze documentendient u vervolgens bij uw ziekenfonds in,dat u volgens het geldende tarief de kostenvergoedt.Voor bepaalde speciale voorzieningen, zoals deverstrekking van prothesen, heeft u de voorafgaandetoestemming van uw ziekenfonds nodig.De kosten van de door de arts voorgeschrevengeneesmiddelen worden door het ziekenfondsvergoed. Het is ook mogelijk een gedeelte vande kosten rechtstreeks door het ziekenfonds tedoen betalen. In dat geval betaalt u de apothekerslechts het gedeelte van de kosten dat niet tenlaste van het ziekenfonds valt. Opname in een ziekenhuisU kan zelf uw ziekenhuis kiezen, maar als u kiestvoor een erkend particulier ziekenhuis dat nietdoor de officiële tarieven gebonden is, moet u zelfalle honoraria en kosten voorschieten. Voornadere inlichtingen wendt u zich tot uw ziekenfonds.Indien de kosten van opname in het ziekenhuisvoor 100 % vergoed worden, moet u bij opnemingin een ziekenhuis of in een medisch-socialeinrichting een vast bedrag zelf betalen (sinds 1januari 1996 is dat 10,67 euro (70 FRF) per dag).Bepaalde categorieën van patiënten zijn vrijgesteldvan deze forfaitaire bijdrage, met namezwangere vrouwen tijdens de laatste vier maandenvan de zwangerschap en pasgeboren baby’s,gehandicapte kinderen, gehandicapte jongerendie verblijven in speciale opvoedings- of opleidingsinstituten,en personen die behandeld wordenvoor een arbeidsongeval of beroepsziekte. Aanvullende verzekeringU kan voor de kosten die niet door de verplichteverzekering worden gedekt een aanvullende ziektekostenverzekeringafsluiten bij een ziekenfonds(caisse mutuelle), een voorzorginrichting (institutionde prévoyance) of een verzekeringsmaatschappij(compagnie d’assurance) (84 % van deFransen beschikken over een dergelijke verzekering).Overigens is iedereen die krachtens dealgemene ziekteverzekering (couverture maladieuniverselle) verzekerd is en van wie het inkomeneen bepaalde grens niet overschrijdt, gratis aanvullendverzekerd.B. UITKERINGENAlle werknemers hebben vanaf de vierde dag vanhet ziekteverzuim recht op ziekengeld wanneer zijarbeidsongeschikt zijn als gevolg van ziekte. Ookwerklozen hebben recht op ziekengeld zolang zijeen werkloosheidsuitkering ontvangen. Als uwaansluiting bij de sociale zekerheid afloopt, kan utoch nog een jaar lang aanspraak maken opuitkeringen van de ziekteverzekering indien ugeen lid bent van een andere verplichte verzekering. VoorwaardenOm tijdens een basisperiode van zes maand vanafhet begin van de ziekte ziekengeld te krijgen,moet u tijdens de drie kalendermaanden voor dewerkonderbreking ten minste 200 uur hebbengewerkt of moet u op uw salaris van de zesmaanden vóór het ziekteverlof premies hebbenbetaald voor een bedrag dat overeenkomt met datvoor een salaris van 1 015 keer het SMIC(minimumuurloon).Na die eerste zes maanden kan het ziekengeldverder worden toegekend indien u tijdens detwaalf kalendermaanden voor het ziekteverlof tenminste 800 uur heeft gewerkt, waarvan ten minste200 uur tijdens de eerste drie maanden, of indienu op uw salaris van de twaalf kalendermaandenvoor het ziekteverlof premies heeft betaald vooreen bedrag dat overeenstemt met dat voor eensalaris van 2 030 keer het SMIC, waarvan 1 015keer het SMIC tijdens de eerste zes maanden vandie periode.Bovendien moet u op het ogenblik van dewerkonderbreking ten minste twaalf maanden bijde Franse sociale zekerheid ingeschreven zijn.Sommige tijdvakken waarin u niet gewerkt heeft,worden gelijkgesteld met tijdvakken van arbeid(bv. betaalde vakantie, ziekteverlof enz.).FRANKRIJK73

Zo nodig kunnen ook de tijdvakken van arbeid (ofpremiebetaling) die u in andere lidstaten van deEU vervuld heeft, in aanmerking worden genomen.Daartoe moet u bij uw Frans ziekenfonds hetformulier E 104 indienen, dat u vóór uw vertreknaar Frankrijk aangevraagd had bij het ziekenfondsvan het land dat u verliet.Om ziekengeld te krijgen, dient u eventueel eenmedische keuring door uw ziekenfonds te ondergaan.Tarief van de uitkeringDe dagvergoeding is gelijk aan 50 % van uwgemiddeld dagloon van de drie maanden die aanuw aanvraag voorafgaan, zonder dat een door desociale zekerheid vastgesteld bedrag mag wordenoverschreden; het bedraagt 2/3 van hetzelfdebedrag vanaf de 31e dag werkonderbreking indienu drie kinderen ten laste heeft. Vanaf de zevendemaand van ononderbroken uitbetaling is hetbedrag respectievelijk 51,49 % en 68,66 % vande bovengenoemde bedragen.Voor de eerste drie dagen wordt geen ziekengeldtoegekend. Voor sommige langdurige ziekten kanu de uitkering gedurende drie jaar ontvangen.Documenten voor het aanvragen van hetziekengeldBij een werkonderbreking (begin van de onderbrekingdan wel verlenging) dient u het door uw artsingevulde avis d’arrêt de travail (bericht vanwerkonderbreking) verder in te vullen, de eerstetwee delen van dit document binnen de 48 uuraan uw ziekenfonds toe te sturen, en het derdedeel aan uw werkgever.U moet bij uw ziekenfonds tevens een verklaringvan uw werkgever indienen waarop uw werkduuren uw loon van vóór de werkonderbreking zijnvermeld, zodat uw ziekenfonds uw dagvergoedingkan berekenen.C. VERZEKERING BIJ MOEDERSCHAPDe moederschapsverzekering omvat de volledigevergoeding van sommige medische verstrekkingenvoor moeder en kind en een uitkering voorarbeidsongeschiktheid wegens zwangerschap.Werkneemsters in loondienst, werkloze werkneemstersdie werkloosheidsuitkeringen (hebben)ontvangen, gepensioneerde vrouwen en echtgenotenen dochters ten laste van verzekerden,hebben allen recht op medische verzorging.Enkel de werkneemsters in loondienst en dewerkloze werkneemsters die werkloosheidsuitkeringen(hebben) ontvangen, hebben daarenbovenook nog recht op de uitkering. VoorwaardenU (of de verzekerde van wie uw recht afgeleid is)moet ten minste tien maanden vóór de vermoedelijkebevallingsdatum bij de verzekering ingeschrevenzijn, en moet bewijzen dat op devermoedelijke datum van de bevruchting of opde datum waarop het prenataal moederschapsverlofbegon, voldaan was aan de voorwaardenvoor de vergoeding van de medische behandelingen de toekenning van ziekengeld (zie de punten Aen B). Geneeskundige verzorgingDe kosten van de volgende verstrekkingen metbetrekking tot zwangerschap, bevalling en dedaaropvolgende zorgen worden voor 100 % vergoed:verzorging, geneesmiddelen, bevalling inhet ziekenhuis, kosten van de voorgeschrevenpreventieve en postnatale controleonderzoeken. UitkeringenUw dagvergoeding (indemnité journalière) wordtberekend op grond van het loon van de driemaanden die aan het zwangerschapsverlof voorafgingen,met een door de sociale zekerheidvastgesteld maximaal bedrag. Van dit loonbedragworden de wettelijk en krachtens de CAOverplichte bijdragen en de algemene socialebijdrage (contribution sociale généralisée) afgetrokken.Normaliter loopt de dagvergoeding van zes wekenvóór de bevalling (acht weken bij een problematischezwangerschap of vanaf het derde kind,twaalf weken voor tweelingen, vierentwintigweken voor drielingen en meer) tot tien wekenna de bevalling (18 weken vanaf het derde kind,tweeëntwintig weken voor een meerling (2 kinderenof meer)).Voor inlichtingen over formaliteiten en bewijsstukkenkan u zich wenden tot uw ziekenfonds(caisse de maladie) en uw kinderbijslagfonds(caisse d’allocations familiales). U dient zich ooktot deze organismen te wenden indien u zich naareen andere lidstaat begeeft.3. Arbeidsongevallen enberoepsziektenDe verzekering tegen arbeidsongevallen en beroepsziektendekt de arbeidsongevallen die veroorzaaktzijn door uw werk, of gebeurd zijn naaraanleiding van uw werk, en de ongevallen op wegvan en naar het werk, alsmede de bij het werkenopgelopen ziekten die op de officiële lijst vanberoepsziekten staan of die na een onderzoekdoor een commissie ter erkenning van beroepsziektenzijn erkend als rechtstreeks met het werkverband houdende ziekten.74 FRANKRIJK

Uw werkgever moet onmiddellijk in kennis gesteldworden van het ongeval en hij moet denamen en adressen krijgen van de getuigen ervan.De werkgever bezorgt u dan een arbeidsongevallenformulierdat u recht geeft op de nodigeverstrekkingen in natura (verzorging) zonder datu deze kosten hoeft voor te schieten.De beroepsziekten die voorkomen op de officiëlelijst, alsmede de ziekten die door de regionalecommissies als beroepsziekten zijn erkend, gevenrecht op exact dezelfde verstrekkingen en uitkeringenals de arbeidsongevallen. Wanneer u aanéén van deze ziekten lijdt, moet u, binnen de 15dagen na de datum van het stopzetten van hetwerk, aangifte daarvan doen bij uw fonds. Bijdeze verklaring voegt u twee exemplaren van hetdoktersattest. Na een medische keuring zal hetfonds u meedelen welke beslissing genomen is.Bij arbeidsongeval of beroepsziekte heeft u rechtop medische behandeling en op een dagvergoeding,en eventueel op een pensioen wegensblijvende invaliditeit. Indien u overlijdt, hebbenuw nabestaanden recht op een pensioen.Medische behandelingOp vertoon van het door uw werkgever opgesteldedocument met betrekking tot het arbeidsongevalontvangt u, behalve bij overschrijding vanhet tarief, gratis geneeskundige verzorging, geneesmiddelen,ziekenhuisverpleging en technischehulpmiddelen.In bepaalde omstandigheden kan u ook eenrevalidatiebehandeling of een herscholing volgen.UitkeringU heeft recht op een dagvergoeding vanaf deeerste dag van uw arbeidsongeschiktheid. Dezeuitkering bedraagt de eerste 28 dagen 60 % vanuw brutodagloon en vervolgens 80 % daarvan,met als maximumbedrag 0,834 % van het jaarlijksmaximumbedrag van de sociale zekerheid.In geval van recidief wordt het ongevalformulierniet door uw werkgever, maar door uw ziekenfondsverstrekt. Pensioen bij blijvendearbeidsongeschiktheidWanneer het ongeval of de beroepsziekte eenblijvende gedeeltelijke of volledige arbeidsongeschiktheidveroorzaakt, heeft u recht op eenpensioen. Het bedrag daarvan wordt berekendop basis van uw inkomen tijdens de twaalfmaanden vóór de arbeidsongeschiktheid, en vanhet percentage van uw blijvende arbeidsongeschiktheid.Bedraagt de blijvende arbeidsongeschiktheidminder dan 10 %, dan wordt u alsvergoeding een kapitaal uitgekeerd. Pensioen bij overlijdenHet fonds betaalt pensioenen aan de echtgeno(o)t(e),de kinderen en, onder bepaalde voorwaarden,ook aan de ouders van de overledene. Depensioenen bedragen een bepaald percentagevan het jaarloon van de overleden verzekerde,namelijk 30 % voor de echtgeno(o)t(e) (inbepaalde gevallen 50 %), 15 % voor één kind,30 % voor twee kinderen, en 10 % per kind vanafhet derde kind.Het totaal van de toegekende pensioenen dat aande nabestaanden van een slachtoffer van eenarbeidsongeval wordt uitbetaald, mag niet meerbedragen dan 85 % van het jaarloon van deoverledene.Medische behandelingOntvangt u als gevolg van een arbeidsongeval eenpensioen voor een permanente arbeidsongeschiktheidvan minstens 66,6 %, dan hebt u, zondereigen bijdrage (ticket modérateur), recht opverstrekkingen in natura van de ziekte- en moederschapsverzekering.Hetzelfde geldt als u eennabestaandenpensioen ontvangt.Betalingen buiten FrankrijkIndien u naar een andere lidstaat van de EUterugkeert, daar verblijft of er gaat wonen, kunnendeze pensioenen en uitkeringen ook ginderworden uitbetaald.4. InvaliditeitDe invaliditeitsverzekering heeft ten doel u eenpensioen toe te kennen als schadeloosstelling voorblijvende arbeidsongeschiktheid en het aldusgederfde loon. Dit pensioen wordt enkel tijdelijktoegekend, en kan op elk moment wordenherzien. Het invaliditeitspensioen kan enkel aande rechtstreeks verzekerde worden toegekend. VoorwaardenU heeft enkel recht op een invaliditeitspensioenindien u aan de volgende zes voorwaardenvoldoet.— Uw arbeidsgeschiktheid of verdiencapaciteitis met ten minste tweederde verminderd.— U bent jonger dan 60 jaar.— U moet aantonen dat u voldoet aan devoorwaarden inzake aansluiting bij een ziekenfonds,betaling van bijdragen en gewerktetijdvakken of inzake de betaling van daggelddoor de ziekenverzekering voor een periodevan meer dan zes maanden (zie punt 2 B). Zonodig kunnen ook tijdvakken van arbeid ofpremies in andere lidstaten in aanmerkingworden genomen.FRANKRIJK75

— Uw gezondheidstoestand moet door eenmedisch attest worden bevestigd.— U moet zich aan alle gevraagde medischekeuringen onderwerpen.Bedrag van het pensioenHet bedrag van het pensioen is afhankelijk van uwresterende mogelijkheden tot het uitoefenen vaneen beroep.Indien u nog fit genoeg bent om een inkomen teverdienen, bedraagt uw pensioen 30 % van uwgemiddeld loon over de tien beste jaren gedeelddoor tien indien u minimaal tien jaren heeftgewerkt, met een bepaald maximumbedrag. Indienu niet in staat bent enig beroep uit te oefenen,zal uw pensioen 50 % bedragen van uw gemiddeldloon van de tien beste jaren gedeeld door tienindien u minimaal tien jaren heeft gewerkt,eveneens met een bepaald maximumbedrag. Uwpensioen wordt verhoogd indien u voor denormale activiteiten van het dagelijks leven eenberoep moet doen op de hulp van derden.Uw pensioen kan worden herzien, geschorst ofingetrokken wegens medische redenen, en het kanook worden geschorst of verminderd wanneer uopnieuw een bepaald inkomen verdient metwerken. Met 60 jaar wordt het pensioen omgezetin een ouderdomspensioen wegens arbeidsongeschiktheid(pension de substitution).Indien u in twee of meer lidstaten verzekerd was,wordt het bedrag van uw pensioen vastgesteldvolgens de communautaire voorschriften. Diecommunautaire regels zijn ook van toepassingindien u of leden van uw gezin in een anderelidstaat wonen of daar tijdelijk verblijven.Medische behandelingIndien u een invaliditeitspensioen trekt, hebben uen uw gezinsleden recht op terugbetaling van demedische kosten bij ziekte of moederschap. Vooruzelf wordt 100 % van het officieel tarief terugbetaald.5. Uitkering bij ouderdom envoor nabestaandenDe tak ouderdomsverzekering van het algemeenstelsel verleent twee soorten uitkeringen en verstrekkingen:— op premiebetaling berustende uitkeringenvan de verzekering, bijvoorbeeld ouderdomspensioenenen nabestaandenpensioenen;— niet op premiebetaling berustende uitkeringen,met name de bijstandsuitkeringen waarvooruw bestaansmiddelen worden nagegaan(zie verder). OuderdomspensioenBij de berekening van het ouderdomspensioenwordt uitgegaan van drie elementen: het gemiddeldjaarloon, het pensioenpercentage en deverzekeringsduur.— Het gemiddeld jaarloon wordt berekend opgrond van de gewogen beste jaren van uwloopbaan. Sinds de wet van 22 juli 1993 op 1januari 1994 van kracht werd, stijgt hetaantal meegerekende jaren regelmatig. Hetkan uiteenlopen van 11 (voor verzekerdendie na 1934 zijn geboren) tot 24 (voorverzekerden die in 1947 zijn geboren). In2008 zal het aantal jaren, ongeacht hetgeboortejaar, 25 bedragen. In het jaar 2000werden voor verzekerden die in 1940 zijngeboren 17 jaren meegeteld.— Het pensioenpercentage ligt tussen 25 % en50 %, al naargelang de tijdvakken waarin uverzekerd bent geweest in alle stelsels samenen naargelang uw leeftijd. Vanaf 60 jaar kanu een ouderdomspensioen met het maximalepercentage verkrijgen als u kan aantonen datu in een of meer basispensioenstelsels eenbepaald aantal verzekeringstijdvakken ofdaarmee overeenstemmende erkende periodenheeft verworven, zulks al naargelang uwgeboortejaar. Sinds 1 januari 1994 wordt ditaantal tijdvakken voor verzekerden die na1934 geboren zijn geleidelijk met ééntrimester per jaar verhoogd tot vanaf 1 januari2003 het aantal van 160 trimesters is bereikt,ongeacht het geboortejaar. In het jaar 2000moesten in 1940 geboren verzekerden eentotaal van 157 trimesters kunnen aantonen.Ook verzekeringstijdvakken die u onder eenstelsel van sociale zekerheid van een staatvan de Europese Economische Ruimte heeftverworven, worden in aanmerking genomenvoor de vaststelling van het pensioenpercentagevanaf 60 jaar.Wanneer de verzekeringsduur niet tussen 60en 65 jaar wordt bereikt, wordt het maximumpercentage(50 %) verminderd. Ditmaximumpercentage wordt echter ongeachtde verzekeringsduur automatisch verkregenwanneer de verzekerde de leeftijd van 65 jaarbereikt of wanneer hij voor het bereiken vandeze leeftijd arbeidsongeschikt wordt verklaard.Hetzelfde voordeel wordt vanaf 60jaar onder bepaalde voorwaarden aan werkendehuisvrouwen toegekend.— Voor de berekening van het pensioenbedragblijft de verzekeringsduur in het stelsel vastgesteldop 150 kwartalen (onder verzekeringsduurwordt verstaan verzekeringsduur inhet algemeen stelsel, inclusief met verzekeringstijdvakkengelijkgestelde perioden(werkloosheidsperioden, militaire dienst, periodentijdens welke ziekengeld, invaliditeits-76 FRANKRIJK

pensioen en ongevallenrente voor een blijvendearbeidsongeschiktheid van minstens66,66 % wordt ontvangen)). Wanneer deverzekeringsduur minder dan 150 kwartalenbedraagt, is het pensioen gelijk aan zoveelhonderdvijftigsten als de verzekerde verzekeringskwartalenin het algemeen stelsel heeft. Minimum- en maximumbedrag van hetouderdomspensioenElke verzekerde waarvan het pensioen op grondvan het volledige percentage wordt berekend, kanaanspraak maken op een minimumpensioen,genaamd minimum contributif. Wanneer hetpensioen op grond van het volledige percentagemaar voor een verzekeringsduur in het stelsel vanminder dan 150 kwartalen wordt berekend, wordtdit minimumpensioen vastgesteld naar rata van deeffectieve verzekeringsduur in het algemeen stelsel.De pensioenen die vanaf 60 jaar worden toegekend,mogen niet hoger zijn dan de helft van dehoogste loongrens waarover premies verschuldigdzijn.Onder bepaalde voorwaarden wordt het pensioenverhoogd als:— de gepensioneerde drie of meer kinderenheeft opgevoed;— de gepensioneerde vóór de leeftijd van 65jaar een beroep moet doen op de hulp vanderden om de normale dagelijkse activiteitente kunnen verrichten;— de gepensioneerde een echtgeno(o)t(e) in deleeftijd van ten minste 65 jaar, of 60 jaar ingeval van arbeidsongeschiktheid, ten lasteheeft. NabestaandenpensioenEen nabestaandenpensioen (pension de réversion)wordt toegekend aan weduwen/weduwnaars vanten minste 55 jaar, van wie het inkomen eenbepaald bedrag niet overschrijdt. Dit pensioenbedraagt 54 % van het ouderdomspensioen van deoverleden echtgeno(o)t(e). Cumulatie van ditpensioen met eigen ouderdoms- en invaliditeitsuitkeringenis binnen bepaalde grenzen mogelijk.Een ander pensioen (pension de veuve ou de veuf)wordt toegekend aan weduwen/weduwnaars dieal blijvend invalide zijn op het ogenblik van hetoverlijden van hun echtgeno(o)t(e), die recht hadop een ouderdoms- of invaliditeitspensioen. Ditpensioen kan worden toegekend als de langstlevendenog geen 55 jaar is.Indien de echtgenoot van een verzekerde overledenegeen recht heeft op een nabestaandenpensioen,kan onder bepaalde voorwaarden eenweduwe- of weduwnaarsuitkering (allocationveuvage) worden toegekend om de (her)integratieop de arbeidsmarkt mogelijk te maken. Dezeuitkering wordt maximaal twee jaar lang betaaldaan personen jonger dan 55 jaar en is onderworpenaan een vermogenstoets. Deze uitkeringkan vijf jaar lang worden betaald indien deaanvrager op het moment van overlijden van deechtgenoot reeds 50 jaar was. In dat geval wordtde uitkering uitbetaald tot de betrokkene 55 jaarwordt. Bij welk orgaan vraagt u dezeuitkeringen aan?Het ouderdomspensioen, het nabestaandenpensioen(pension de réversion) en de weduwe-/weduwnaarsuitkering worden op de volgendeadressen aangevraagd:— in Parijs en omstreken: bij de Caisse nationaled’assurance vieillesse des travailleurs salariés(Nationaal Fonds voor de Ouderdomsverzekeringvan Werknemers); bij het ziekenfondsvan Île-de-France voor de weduwe-/weduwnaarsuitkeringvoor invaliden;— in de provincie: services „vieillesse” (afdelingOuderdomsverzekering) van de Caisse régionaled’assurance maladie (Regionaal Ziekenfonds);— in Straatsburg: Caisse régionale d’assurancevieillesse de Strasbourg (het GewestelijkFonds van Straatsburg voor de Ouderdomsverzekering).Dat orgaan moet de ontvangst van uw aanvraagbevestigen.Wanneer u in een andere lidstaat woont, moet ude aanvraag indienen bij het orgaan van depensioenverzekering van dat land.Niet premieafhankelijke uitkeringenEr bestaan ook uitkeringen die niet afhankelijk zijnvan de betaling van ouderdomspensioenpremies.Deze zijn:— uitkering aan huismoeders (allocation auxmères de famille);— toeslag voor gepensioneerden van wie hetpensioen lager is dan het minimumbedrag;— secours viager (lijfrente);— speciale ouderdomsuitkering;— aanvullende uitkering van het NationaalOuderdomsfonds.Om deze uitkeringen te ontvangen moet u aan devolgende voorwaarden voldoen:— ten minste 65 jaar zijn (voor arbeidsongeschikten:60 jaar);— op duurzame en regelmatige wijze in Frankrijkwonen;FRANKRIJK77

— inkomsten hebben die een bepaald bedragniet overschrijden;— gedurende een bepaalde tijd als werknemerof zelfstandige hebben gewerkt.De uitkering van het ouderdomsfonds is bedoeldals een aanvulling op de verschillende ouderdomsuitkeringenvoor personen uit de laagsteinkomenscategorie. Voor leeftijd, woonplaats enbestaansmiddelen worden dezelfde voorwaardengesteld als hierboven. De FNS-uitkering wordtuitbetaald door hetzelfde orgaan dat de aan tevullen ouderdomsuitkering toekent. Secundaire rechtenWanneer u een ouderdomspensioen of een ouderdomsuitkeringontvangt, heeft u voor uzelf en uwmedeverzekerden tevens recht op geneeskundigeverzorging. Deze verstrekkingen worden u doorhet plaatselijk ziekenfonds van uw woonplaatsverleend op vertoon van het pensioenbewijs ofvan het betalingsstrookje van uw pensioen. Verzekering in twee of meer lidstatenIndien u in twee of meer lidstaten verzekerd was,wordt het bedrag van uw pensioen berekendvolgens de communautaire regels.6. Uitkering bij overlijdenBij het overlijden van de verzekerde betaalt deoverlijdensverzekering aan de personen die op dedag van het overlijden daadwerkelijk geheel enblijvend ten laste waren, een vaste geldsom uit.Indien binnen een maand geen rangorde wordtingeroepen, wordt deze som toegekend aan deechtgeno(o)t(e) van wie de overledene niet wettelijkof feitelijk gescheiden was, of anders aan denakomelingen en, indien de verzekerde geenoverlevende echtgenoot noch nakomelingen had,aan de verwanten in stijgende lijn.Op het tijdstip van zijn overlijden moet deverzekerde voldoen aan de voorwaarden omverstrekkingen in natura van de ziekteverzekeringte verkrijgen, dan wel een vervangende uitkeringontvangen of een invaliditeitspensioen dan wellijfrente krachtens de wet op de arbeidsongevalverzekering,zulks voor een arbeidsongeschiktheidvan ten minste 66,66 %. De voorwaarden voor hetverkrijgen van de overlijdensuitkering zijn dezelfdeals die voor het verkrijgen van de verstrekkingenvan de ziekteverzekering (zie punt2 A); de overledene moet eraan hebben voldaan. Welke documenten heeft u nodig?U moet de overlijdensuitkering aanvragen op eenspeciaal formulier dat u bij uw ziekenfonds (caisseprimaire d’assurance maladie) haalt. Dit formulierdient u in, samen met een overlijdensakte, deinschrijvingskaart van de overledene, een verklaringover het laatste loon van de verzekerde, eenfiche familiale d’état civil (een uittreksel uit hetbevolkingsregister betreffende de samenstellingvan het gezin) en eventueel ook een documentwaarin verklaard wordt dat u op de dag van hetoverlijden geheel en blijvend ten laste van deverzekerde was. Bedrag van de overlijdensuitkeringDe uitkering bedraagt 90-maal het dagelijksbasisloon van de verzekerde, vastgesteld zoalsvoor de dagvergoeding bij ziekte. Het mag nietminder bedragen dan 1 % van het jaarlijksemaximumbedrag van de sociale zekerheid en nietmeer dan een kwart van datzelfde bedrag. Voornadere inlichtingen kan u contact opnemen metuw ziekenfonds.7. GezinsbijslagenDe Franse wetgeving voorziet in de volgendeuitkeringen:— de eigenlijke kinderbijslag (allocation familiale);— de uitkering voor jonge kinderen (allocationpour jeune enfant);— de gezinstoeslag (complément familial);— de huisvestingstoelage (allocation de logement);— de bijzondere opvoedingsuitkering (allocationd’éducation spéciale);— de kostwinnerstoelage (allocation de soutienfamilial);— de uitkering aan het begin van het nieuweschooljaar (allocation de rentrée scolaire);— de toelage aan alleenstaande ouders (allocationde parent isolé);— de opvoedingsuitkering (allocation parentaled’éducation);— de adoptie-uitkering (allocation d’adoption);— de ouderlijke aanwezigheidsuitkering (allocationde présence parentale). VoorwaardenU heeft recht op de Franse gezinsbijslagen als u enuw gezin in Frankrijk wonen en u ten minste éénkind volledig en voortdurend ten laste heeft. Voorde kostwinnerstoelage, de toelage aan alleenstaandeouders, de uitkering voor jonge kinderen,de adoptietoelage, de huisvestingstoelage en degezinstoeslag mag u bovendien niet meer verdienendan een bepaald bedrag.De eigenlijke kinderbijslag (allocation familiale)wordt pas vanaf het tweede kind toegekend, maarbepaalde uitkeringen zoals de huisvestingstoelage,de uitkering aan het begin van het nieuwe78 FRANKRIJK

schooljaar, de bijzondere opvoedingsuitkering, deuitkering voor jonge kinderen en de toelage aanalleenstaande ouders kunnen vanaf het eerste kindworden toegekend.Als u werknemer of zelfstandige in Frankrijk bentof er werkloosheidsuitkeringen ontvangt en als uwechtgeno(o)t(e) met uw kinderen in een anderelidstaat van de Europese Unie woont en er nietwerkt, heeft u recht op de hierna opgesomdegezinsbijslagen, met uitzondering van de opvoedingsuitkering,de huisvestingstoelage, de uitkeringvoor jonge kinderen tot de leeftijd van driejaar, en de adoptie-uitkering. Als uw echtgeno(o)t(e)in die andere lidstaat wel een beroep uitoefent,heeft u recht op de gezinsuitkeringen van datandere land, met eventueel een aanvullendeuitkering van Frankrijk. Wie heeft recht op gezinsbijslag?De gezinsbijslagen worden toegekend voor allekinderen tot 20 jaar, op voorwaarde dat het kindniet werkt of een loon ontvangt dat lager is dan55 % van het minimumloon (SMIC). Er wordt geengezinsbijslag toegekend voor het eerste kind.Vanaf 11 jaar en opnieuw vanaf 16 jaar wordentoeslagen toegekend, met uitzondering van hetoudste kind van een gezin met twee kinderen.Gezinnen met drie of meer kinderen krijgen dezetoeslagen voor alle kinderen. AanvraagU moet uw aanvraag indienen bij het kinderbijslagfonds(Caisse d’allocations familiales) van dewoonplaats van uw gezin.Welke bewijsstukken u nodig heeft voor elk vande hierboven vermelde uitkeringen, kan u lezen inde Guide des allocations familiales (handleidinggezinsbijslagen) die uitgegeven is door het kinderbijslagfonds,of u kan zich wenden tot de Caissede mutualité sociale agricole (Sociaal Fonds voorde Landbouw) van uw woonplaats.8. WerkloosheidWanneer u in Frankrijk werkloos wordt, moet uzich onmiddellijk als werkzoekende laten inschrijvenbij het dichtstbijzijnde plaatselijk kantoor vanhet Assedic (Association pour l’emploi dansl’industrie et le commerce — Vereniging voorWerkgelegenheid in Handel en Industrie), teneindeuw werkloosheidsuitkeringen te ontvangenen uw recht op de socialezekerheidsprestaties tebehouden.Uw afdeling van Assedic zal u een aanvraagformuliervoor de uitkeringen toezenden, dat umoet invullen en terugsturen samen met eenverklaring van uw voormalige werkgever over deverbreking van de arbeidsovereenkomst.Als u voldoet aan de voorwaarden, zal Assedic deaan u verschuldigde werkloosheidsuitkering uitbetalen.Deze werkloosheidsuitkering wordt allocationunique dégressive (AUD — afnemendeeenheidsuitkering) genoemd.Als uw recht op werkloosheidsuitkering verlopenis, of u niet langer voldoet aan de voorwaardenom dergelijke uitkeringen te verkrijgen, kan ueventueel, na een vermogenstoets, werkloosheidsbijstandkrijgen. VoorwaardenOm recht te hebben op een uitkering van dewerkloosheidsverzekering moet u voldoen aan devolgende voorwaarden:— buiten uw schuld uw betrekking verlorenhebben;— ingeschreven zijn als werkzoekende, en uaan de vereiste controles onderwerpen;— daadwerkelijk een voortdurend werk zoeken;— lichamelijk arbeidsgeschikt zijn;— niet ouder zijn dan 60 jaar, of als u nietvoldoet aan de voorwaarden voor een pensioenop 60 jaar: niet ouder zijn dan 65 jaar;— aantonen dat u de laatste acht maanden tenminste vier maanden bij het werkloosheidsverzekeringsstelselaangesloten bent geweest.De referentieperiode voor de vaststelling vande aansluitingsduur bedraagt twee jaar voorpersonen jonger dan 50 jaar en drie jaar voorpersonen ouder dan 50 jaar. Hoe langer ubent aangesloten, hoe langer u uitkeringenontvangt. Tijdvakken van arbeid die in eenandere lidstaat vervuld zijn, worden ook inaanmerking genomen op voorwaarde dat uformulier E 301 voorlegt, dat u werd verstrektdoor het orgaan van de werkloosheidsverzekeringvan het laatste land waar u hebtgewerkt. Duur en bedrag van de uitkeringDe duur van het recht op werkloosheidsuitkeringhangt af van de voorafgaande verzekeringsduur envan de leeftijd van de werkzoekende.Grosso modo hebben personen ouder dan vijftiglanger recht op de uitkering dan personen diejonger zijn dan 50 jaar. Om recht te hebben op deminimumperiode van vier maanden moet u vierverzekeringsmaanden hebben vervuld (of 676 uurhebben gewerkt) tijdens de laatste acht maanden.De langste uitkering (60 maanden) wordt toegekendaan werklozen van meer dan 55 jaar, dietijdens de voorgaande drie jaar meer dan 27maanden verzekerd waren (en dus meer dan 4 563uur hebben gewerkt).Eerst wordt gedurende een zekere tijd een uitkeringaan het „normale” (volledige) tarief toege-FRANKRIJK79

kend, daarna wordt de uitkering afgebouwd. Dieeerste periode aan normaal tarief duurt eenderdetot de helft van de volledige uitkeringsduur, detweede periode, met afnemende uitkering, de restvan de uitkeringsduur. Het normale tarief van dedagvergoeding is een percentage van het brutodagloondat u vroeger verdiende en waarover ubijdragen heeft betaald. Dat percentage varieertvan 57,4 % bij een relatief hoog inkomen tot 75 %bij een relatief laag inkomen. Na afloop van dieeerste periode wordt de uitkering elke vier maandmet een bepaald percentage verminderd (meestal15 %). Daarbij wordt de uitkering nooit lager danhet door de staat vastgestelde bestaansminimum.Nadere inlichtingen krijgt u bij uw Assedicbureau. Gedeeltelijke werkloosheidEr worden eventueel ook uitkeringen toegekendals het werkaanbod in uw onderneming vermindertof wegvalt wegens gebrek aan afzetmogelijkhedenof als gevolg van bevoorradingsmoeilijkheden,van een ongeval of vanslechte weersomstandigheden.Werknemers van de bouw en de openbare werkenkrijgen speciale vergoedingen als niet kan wordengewerkt als gevolg van het slechte weer. Dieuitkeringen worden door uw werkgever betaald. Werk zoeken in het buitenlandIndien u uit een andere lidstaat in Frankrijk werkkomt zoeken, of in Frankrijk werkloos wordt ennaar een andere lidstaat werk gaat zoeken, dient ude communautaire regels te raadplegen.9. Aanvullende pensioenenNaast het basispensioen (1 er étage du 1 er pilier)staat het aanvullend pensioen (2 e étage du 1 erpilier), dat verplicht is voor alle werknemers dieonder het algemeen of het landbouwstelsel vallen.Niet-kaderpersoneel betaalt bijdragen over zijnvolledig salaris met een maximum van driemaalhet maximumbedrag van de sociale bijdrage, aanhet overkoepelende systeem ARRCO (Associationde régime de retraite complémentaire) dat 90pensioeninstellingen omvat. Kaderleden betalentot het maximumbedrag van de sociale zekerheidbijdragen aan het ARRCO-stelsel en daarbovenover hun gehele salaris tot een maximum vanachtmaal het maximumbedrag aan het stelsel vande AGIRC (Association générale des institutions deretraites de cadres), die 45 pensioeninstellingenomvat. Deze aanvullende stelsels worden oponafhankelijke wijze paritair beheerd door desociale partners volgens het omslagstelsel.De bijdragen die u gedurende uw loopbaanbetaalt, worden omgezet in pensioenpunten.Deze worden elk jaar berekend door alle betaaldebijdragen te delen door de prijs per punt (of hetreferentiesalaris) voor het desbetreffende jaar.Het bedrag van uw pensioen hangt af van hetaantal punten dat tijdens uw loopbaan op uwrekening wordt geboekt. Uw pensioen wordtberekend door dit aantal punten te vermenigvuldigenmet de waarde op het tijdstip van pensionering.In de aanvullende pensioenstelsels is de leeftijdvoor volledige pensionering 65 jaar. Onderbepaalde voorwaarden kan het aanvullend pensioenreeds vanaf 60 jaar worden uitbetaald zonderaftrek.Ook zijn er nabestaandenpensioenen voor weduwen,weduwnaars, wezen jonger dan 21 jaar enex-echtgenoten.Vanaf 1 januari 2000 vallen zowel het AGIRC- alshet ARRCO-stelsel onder de toepassing van Verordening(EEG) nr. 1408/71, net als de basisstelselsvan de sociale zekerheid. De bepalingen van dezeverordening gelden dan ook voor de aanvullendestelsels.80 FRANKRIJK

Hoofdstuk IIZELFSTANDIGEN1. InleidingIn Frankrijk vallen de zelfstandigen die geenlandbouwers zijn onder een ander socialezekerheidsstelseldan de loontrekkenden. Alle zelfstandigendie geen landbouwers zijn, vallen onderéén en dezelfde ziekte- en moederschapsverzekering.Daarentegen bestaat er een groot aantalpensioenverzekeringen voor ouderdom, invaliditeiten nabestaanden. Naar gelang van de beroepscategoriewaartoe u behoort, valt u onder hetverzekeringsstelsel voor ambachtslieden, handelaren-industriëlenof vrije beroepen.Zelfstandigen die geen landbouwers zijn, hebbenrecht op de volgende verstrekkingen en uitkeringen:— verzekering bij ziekte en moederschap (ziepunt 2);— ouderdoms-, invaliditeits- en nabestaandenpensioenen(punt 3);— gezinsuitkeringen. Zelfstandigen ontvangendezelfde gezinsuitkeringen als loontrekkenden,en onder dezelfde voorwaarden (ziehoofdstuk I, punt 7).Er bestaan geen bijzondere uitkeringen of verstrekkingenvoor arbeidsongevallen, noch voorwerkloosheid. U kan echter vrijwillig bijdragenbetalen aan het algemene stelsel voor het risicovan arbeidsongevallen.Wie wordt als zelfstandige beschouwd?In de regel worden personen van de volgendecategorieën beschouwd als zelfstandigen:— ambachtslieden die in het beroepsregister(Répertoire des métiers, RM) ingeschrevenzijn als zelfstandige ondernemer of alsbeheerder of compagnon van een bedrijfdat in het beroepsregister moet wordenopgenomen;— handelaren en industriëlen die in het handelsregister(Registre du commerce, RC) zijningeschreven of die als handelaar aan deberoepsbelasting onderworpen zijn;— zelfstandigen die één van de beroepenuitoefenen die niet onder het algemeenstelsel van de sociale zekerheid vallen, endie niet behoren tot één van de hierbovengenoemde groepen zelfstandigen.Aansluiting bij het verzekeringsstelselUw aansluiting bij de bovenvermelde socialezekerheidsstelselsis verplicht. Ambachtslieden enhandelaars of industriëlen moeten zich binnen de15 dagen na de aanvang van hun werkzaamhedenin Frankrijk, laten inschrijven in het handelsregister(RC) of in het beroepsregister (RM) omrecht te hebben op de prestaties van de verzekeringziekte-moederschap.Bovendien moet u zich binnen de twee maandenlaten inschrijven bij het regionale verzekeringsfonds(caisse mutuelle régionale) waaronder uressorteert. Dit fonds laat u vervolgens weten hoeu kan aansluiten bij het erkend verzekeringsorgaanvan uw keuze.Premies en bijdragenAls premie en bijdragen betaalt u een bepaaldpercentage van uw beroepsinkomen. De premievoor de basisouderdomsverzekering van de vrijeberoepen is daarentegen een vast bedrag.De premie voor de ziekteverzekering wordt halfjaarlijksgeïnd, op 1 april en op 1 oktober.Ambachtslieden, handelaars en industriëlen betaleneen aanvullende bijdrage aangezien zij rechthebben op daggeld.Let op: betaal uw premies stipt op tijd, wantanders moet u wellicht een boete betalen.Voor de pensioenverzekering verschillen de premiesnaar gelang van het stelsel. Voor de vrijeberoepen variëren de premies ook nog naargelang van de beroepssector. Normaal dient uieder halfjaar uw premie te betalen aan het fondswaarbij u aangesloten bent.Tot slot dient u als zelfstandige een bijdrage voorgezinsbijslagen te betalen aan de Union derecouvrement de sécurité sociale et d’allocationsfamiliales (Unie voor de inning van de bijdragenvoor sociale zekerheid en gezinsbijslagen, Urssaf).2. Ziekte en moederschapVerzekerden die nog werken of die al eenpensioen voor zelfstandigen ontvangen, alsmedein het algemeen de personen te hunnen laste,hebben recht op de uitkeringen en verstrekkingenvan de ziekte- en moederschapsverzekering.FRANKRIJK81

VerstrekkingenDe regelgeving voorziet in dezelfde verstrekkingenbij ziekte en moederschap als die van hetalgemeen stelsel (zie punt 2 A van hoofdstuk I).Om uw kosten vergoed te krijgen, moet u dedocumenten in verband met de verleende behandelingindienen bij uw verzekeringsfonds ofverzekeringsmaatschappij. Zelfstandigen krijgenop dezelfde wijze als werknemers een verzekeringskaart(carte vitale). De behandelingsdocumentenkunnen dus elektronisch worden doorgestuurdindien de behandelaar over de apparatuurbeschikt om gebruik te maken van de verzekeringskaart.Er worden ook uitkeringen betaald:— bij moederschap ontvangen de verzekerdevrouwen een hersteluitkering (gelijk aan eenmaandelijks maximumbedrag van de socialezekerheid), die in twee schijven wordt uitbetaalden vaste daguitkeringen bij onderbrekingvan hun beroepsactiviteit voor minimaal30 opeenvolgende dagen. De daguitkeringbedraagt 1/60e van het maandelijks maximumbedragvan de sociale zekerheid.Meewerkende echtgenotes krijgen een hersteluitkering(gelijk aan het maximumbedragvan de sociale zekerheid, uitbetaald in tweeschijven) en een vervangingsvergoeding gelijkaan de reële vervangingskosten, met eenmaximum van 1 085,44 euro (7 120 FRF);— verzekerden die een ambachtelijke, handelsofindustriële activiteit uitoefenen, hebbenrecht op uitkeringen bij ziekte of ongevaltijdens de eerste 90 verzuimdagen (wachttijdvan drie dagen bij opname in het ziekenhuisen zeven dagen bij ongeval of ziekte). Dedaguitkering bedraagt 1/720 van het beroepsinkomenvan de voorgaande drie jaren. Alsmaximum geldt 1/720 van het jaarlijksmaximumbedrag van de sociale zekerheid.Voor nadere inlichtingen wendt u zich tot uwregionaal verzekeringsfonds of verzekeringsmaatschappijof tot de CANAM (Caisse nationaled’assurance maladie des professions indépendantes— Nationaal Fonds voor de ziekteverzekeringvan zelfstandige beroepen), Centre Pleyel, TourOuest, F-93521 Saint-Denis Cedex 1, tel. (33)149 33 38 00.3. Uitkeringen bij ouderdom,invaliditeit en aannabestaandenVoor de zelfstandigen bestaat er een hele reeksstelsels voor ouderdoms- en invaliditeitsverzekeringen voor verzekering bij overlijden. Deuitkeringen en verstrekkingen, de voorwaardenvoor de toekenning ervan, en de tarieven, zijnvoor ieder stelsel anders. In deze handleiding kanderhalve slechts een kort overzicht wordengegeven; voor nadere inlichtingen wendt u zichtot de volgende instellingen:— indien u handelaar of industrieel bent, tot hetberoepsfonds waaronder u ressorteert of totde Caisse nationale Organic, 9, rue Jadin, F-75832 Paris Cedex 17, tel. (33) 140 53 00;— indien u een ambacht uitoefent, tot dedélégation départementale (vertegenwoordigingin het departement) van de plaats waar uwerkt, of tot de Caisse nationale Cancava, 28,boulevard de Grenelle, F-75737 Paris Cedex15, tel. (33) 145 79 86 47;— indien u een vrij beroep uitoefent, tot deberoepsafdeling waaronder u ressorteert (13in totaal) of tot de Caisse nationale CNAVPL,102, rue de Miromesnil, F-75003 Paris, tel.(33) 144 95 01 50. Het stelsel voor handelaren enindustriëlenDe pensioenverzekering voor handelaren enindustriëlen verleent de volgende uitkeringen.— Ouderdomspensioen voor de verzekerde eneen pensioen voor de echtgeno(o)t(e) van deverzekerde. U kan dit pensioen aanvragenvanaf 60 jaar. Voor verzekeringstijdvakken na1 januari 1973 wordt het bedrag van hetpensioen op dezelfde wijze vastgesteld als inhet algemeen stelsel voor loontrekkenden(zie hoofdstuk I, punt 5). In het verplichtaanvullend stelsel voor echtgenoten heeft uwechtgeno(o)t(e) recht op een pensioen wanneeru de pensioenleeftijd bereikt dan weloverlijdt.— Invaliditeitspensioen. Bij volledige invaliditeit,waardoor geen enkele beroepsactiviteitmeer mogelijk is, heeft u recht op eeninvaliditeitspensioen.— Uitkering bij overlijden. Bij overlijden vóórhet bereiken van de pensioengerechtigdeleeftijd wordt aan de personen te uwen lasteeen overlijdensuitkering toegekend.— Aanvullend pensioen (facultatief). U kan, opvrijwillige basis, premies betalen voor eenaanvullend pensioenstelsel. Hierbij heeft ude keuze uit zeven premiecategorieën.— Bij uw overlijden heeft uw weduwe/weduwnaardan recht op een nabestaandenpensioen(pension de réversion, survie) aan dezelfdevoorwaarden als voor het algemene stelselgelden. Stelsel voor ambachtsliedenHet stelsel voor ambachtslieden verleent devolgende uitkeringen.82 FRANKRIJK

— Ouderdomspensioen. Zelfde regels als voorhandelaren en industriëlen.— Verplicht aanvullend ouderdomspensioen.De ambachtslieden zijn verplicht premies tebetalen voor een aanvullend pensioenstelsel.Als u de pensioengerechtigde leeftijd heeftbereikt, uw ambachtelijke werkzaamhedenstopzet en een basispensioen ontvangt, zaleen aanvullend ouderdomspensioen wordentoegekend.— Nabestaandenpensioen. De weduwe/weduwnaarvan de overleden verzekerde heeftrecht op een nabestaandenpensioen (pensionde réversion) vanaf 55 jaar. Dit pensioenbedraagt 54 % van het basispensioen dat deverzekerde zou hebben ontvangen; de weduwe/weduwnaarontvangt tevens een pensioenuit hoofde van het aanvullend pensioen.— Pensioen bij invaliditeit of ongeschiktheid tothet uitoefenen van het beroep. Bij volledigeinvaliditeit hebben de verzekerde ambachtsliedenrecht op een invaliditeitspensioen, dat50 % bedraagt van het vroeger verdiendegemiddeld basisinkomen, met als maximumhet maximale bedrag van de sociale zekerheid,maar niet lager mag zijn dan eenbepaald minimum. Op 60 jaar wordt hetinvaliditeitspensioen omgezet in een ouderdomspensioen.Aan de verzekerde kan ookgedurende maximaal drie jaar een tijdelijkpensioen worden toegekend wegens ongeschiktheidtot het uitoefenen van het eigenberoep.— Uitkering bij overlijden. Bij uw overlijdenwordt een uitkering toegekend aan de personente uwen laste.Vrije beroepenIndien u een vrij beroep uitoefent, heeft u normaalrecht op:— een ouderdomspensioen. U krijgt een basispensioen(allocation de base) op 65 jaar, ofals u arbeidsongeschikt bent reeds op 60 jaar;u ontvangt ook een aanvullend pensioen;— toeslag of pensioen voor echtgenoten. Wanneeruw echtgeno(o)t(e) de pensioengerechtigdeleeftijd bereikt, kan u bij uw pensioeneen vaste toeslag krijgen. Na uw doodontvangt uw weduwe/weduwnaar een uitkeringdie gelijk is aan de helft van het bedragdat u ontving of zou hebben ontvangenindien u de leeftijd van 65 jaar had bereikt;— verzekering bij invaliditeit of overlijden.Deze verzekering bestaat niet voor alleberoepscategorieën; vraag dus inlichtingenaan de voor uw geval bevoegde afdeling.4. Nadere inlichtingenIn deze handleiding worden bij elke tak van desociale zekerheid telkens de bevoegde socialezekerheidsorganenvermeld. U kan zich tot dezeorganen wenden voor alle nadere inlichtingen. Deadressen van de plaatselijke bureaus vindt u in hettelefoonboek van uw woonplaats.FRANKRIJK83

IERLAND1. InleidingDe uitkeringen in het kader van de Ierse socialezekerheid kunnen globaal in drie categorieënworden onderverdeeld:— premiegebonden uitkeringen (in het kadervan de sociale verzekeringen) die toegekendworden op basis van een PRSI-loopbaan (Pay-Related Social Insurance = loongerelateerdeuitkeringen). Voor iedere uitkering is eenbepaald aantal PRSI-premies vereist;— niet-premiegebonden uitkeringen (in het kadervan de sociale voorzieningen) die toegekendworden op basis van een onderzoeknaar de bestaansmiddelen. De uitkeringen inhet kader van de sociale voorzieningen zijnbedoeld voor personen die niet in aanmerkingkomen voor de uitkeringen in het kadervan de sociale verzekeringen (zie hoofdstuk9);— een beperkt aantal algemene uitkeringenzoals de kinderbijslag, die noch van PRSIpremiesnoch van de bestaansmiddelen vande aanvrager afhankelijk zijn.Iedereen komt in aanmerking voor een socialezekerheidsuitkering,zolang hij/zij voldoet aan degestelde voorwaarden. Behalve voorwaarden inzakede verzekeringsloopbaan of de bestaansmiddelen,kunnen voor bepaalde uitkeringen ooknog andere voorwaarden gelden. Om bijvoorbeeldvoor een werkloosheidsuitkering in aanmerkingte komen, moet u beschikbaar zijn voor dearbeidsmarkt en zelf naar werk zoeken. De Iersewetgeving kent geen bijzondere socialezekerheidsregelingenvoor afzonderlijke categorieënwerknemers. Beschikbare uitkeringen enverstrekkingenWie in Ierland verblijf houdt, heeft recht opbepaalde voorzieningen van de gezondheidszorg(zie hoofdstuk 2 A) en op kinderbijslag (hoofdstuk8).Daarnaast kunnen de verzekerden en hun gezinsledenook nog een beroep doen op de volgendeverstrekkingen, uitkeringen, pensioenen en toelagen:— bepaalde uitkeringen voor medische behandelingen,ziekengeld en zwangerschapsuitkering(hoofdstuk 2 B, C en D);— uitkeringen in verband met arbeidsongevallen(hoofdstuk 3);— arbeidsongeschiktheidspensioenen (hoofdstuk4);— ouderdomspensioenen (hoofdstuk 5);— weduwe-/weduwnaars- en wezenpensioenen(hoofdstuk 6);— werkloosheidsuitkeringen (hoofdstuk 7).Wie niet voldoet aan de voorwaarden voor deuitkeringen van (sommige van) deze verzekeringsstelsels,kan eventueel aanspraak maken op nietpremiegebondenregelingen die naast bijna allebeschikbare verzekeringsstelsels bestaan (hoofdstuk9). Wie is verzekerd?In het algemeen zijn alle werknemers en zelfstandigenvan meer dan 16 jaar, die nog niet depensioengerechtigde leeftijd (66) hebben bereikt,verzekerd. Werknemers die minder dan 38,09euro (30 IEP) per week verdienen (dit geldt vooralle beroepen) of die ouder zijn dan 66 jaar, zijnalleen verzekerd tegen eventuele arbeidsongevallen. De PRSI-premies van de werknemersDe premie voor de PRSI (de aan het loongekoppelde sociale verzekeringen) is een bepaaldpercentage van het brutoweekinkomen van dewerknemer. Werkgever en werknemer betalen elkeen deel van de premie, maar sommige werknemersmet een laag loon zijn vrijgesteld van debetaling van (een gedeelte van) hun premie.Uw werkgever is wettelijk aansprakelijk voor debetaling van de gehele PRSI-premie. Hij dientevenwel het werknemersaandeel van de premieop uw loon of salaris in te houden.Het gewoonlijk door de werknemer te betalengedeelte van de PRSI-premie bestaat uit tweeverschillende onderdelen: de bijdrage socialeverzekeringen en de bijdrage gezondheidszorg(die beide geheven worden op het volledigeinkomen). Voor de premies gelden verschillendetarieven naar gelang van uw beroep; zij wordencontribution classes (premiecategorieën) genoemd.Het betalen van de bijdrage aan de gezondheidszorgis niet verplicht indien:— de werknemer in het bezit is van eenmedische kaart en recht heeft op kostelozegezondheidszorg;— een werknemer een weduwe-/weduwnaarspensioen,uitkering voor eenoudergezinnen(One Parent Family Payment (OPFP)), eenuitkering voor verlaten echtgenotes (DesertedWife’s Benefit), een nabestaandenpensioenuit een lidstaat van de Europese EconomischeIERLAND85

Ruimte of uit een land waarmee Ierland eenbilaterale overeenkomst inzake sociale zekerheidheeft gesloten, ontvangt.De PRSI-premies voor zelfstandigenZelfstandigen betalen als PRSI-premie een percentagevan hun bruto-inkomen, na aftrek van depensioenbijdragen en na de investeringsaftrek.Zelfstandigen met een laag inkomen betalen eenvaste premie.Bij de meeste zelfstandigen wordt de PRSI-premiegeïnd door de belastingdienst (Revenue Commissioners).Indien u wegens te geringe inkomstengeen belastingaangifte hoeft in te dienen, kunt uuw PRSI-premie betalen aan het ministerie vanSociale en Gezinszaken (Department of Social,Community and Family Affairs).Gecrediteerde premies (PRSI Credits)Om aanspraak te kunnen maken op de premiegebondenuitkeringen (van de sociale verzekeringen)moet u voorheen gewerkt hebben en PRSIpremieshebben betaald. Indien u in de loop vanuw werkzame leven gedurende twee volle belastingjarengeen PRSI-premies heeft betaald en uook geen gecrediteerde (fictieve) premies hebtontvangen, kunt u geen gecrediteerde premiesmeer krijgen tot u opnieuw gedurende ten minste26 weken heeft gewerkt en PRSI-premies heeftbetaald.Om de toekomstige rechten van de werknemersop uitkeringen en pensioenen te beschermen, kenthet ministerie van Sociale en Gezinszaken inbepaalde omstandigheden fictieve PRSI-premiestoe. Die premies worden meestal toegekend aanpersonen die socialezekerheidsuitkeringen ontvangenwegens werkloosheid, ziekte of pensionering,alsook aan personen die cursussen van FÁS(de nationale scholingsdienst) volgen. Bovendienworden ook speciale fictieve premies (pre-entrycredits genoemd) toegekend aan personen dievoor het eerst gaan werken. Ook kunnen erstudentenpremies worden toegekend.OrganisatieDe premies en bijdragen van werknemers enwerkgevers (uitgezonderd de bijdrage voor gezondheidszorg)worden betaald aan het socialeverzekeringsfonds(Social Insurance Fund), datdaarnaast ook bijdragen ontvangt van de staat.De regelingen in het kader van de socialeverzekeringen worden door middel van dit fondsgefinancierd, dat door het ministerie van Socialeen Gezinszaken wordt beheerd. De niet-premiegebondenuitkeringen daarentegen worden doorde staat gefinancierd.De verstrekkingen van de gezondheidszorg wordengefinancierd door de staat en uit de bijdragenvan de gezondheidszorg. Acht regionale dienstenvoor de gezondheidszorg (Regional Health Authorities)die onder toezicht van het ministerie vanGezondheid en Kinderen (Department of Healthand Children) in Dublin vallen, beslissen over detoekenning van de verstrekkingen. De toekenningvan afvloeiingsuitkeringen valt onder de bevoegdheidvan het ministerie van Bedrijfsleven, Handelen Werkgelegenheid (Department of Enterprise,Trade and Employment) in Dublin (zie hoofdstuk11). Hoe kunt u zich aansluiten bij hetsocialezekerheidsstelsel?Als u gaat werken in Ierland, dient u bij deplaatselijke instantie voor de sociale zekerheid(Social Welfare Local Office) onmiddellijk eenPPSN-nummer (sociaal-fiscaalnummer) aan tevragen. Dit nummer hebt u nodig voor al uwcontacten met overheidsdiensten, zoals in verbandmet de belastingaftrek sociale verzekeringenof de verstrekkingen van de gezondheidszorg. Alsu al over een RSI-nummer beschikt, hoeft u geenPPSN-nummer aan te vragen, aangezien het RSInummerautomatisch in het PPSN-nummer wordtomgezet. Als u een PPSN-nummer hebt ontvangen,moet u zich in verbinding stellen met hetplaatselijke belastingkantoor om uw belastingzakente regelen.Ga na of u ingeschreven bent en stel uwwerkgever in kennis van uw PPSN-nummer, zodatuw PRSI-premies niet foutief worden geboekt.Het PPSN-nummer dient altijd te worden vermeldbij het aanvragen van uitkeringen en verstrekkingenen bij elk schriftelijk contact met hetministerie van Sociale en Gezinszaken. Daardoorkan uw dossier snel worden gevonden en doet erzich bij de betaling geen onnodige vertragingvoor. Vrijwillige verzekeringWanneer u niet langer verplicht verzekerd bent ende leeftijd van 66 jaar nog niet heeft bereikt, kuntu uw aanspraak op bepaalde uitkeringen zoalspensioenen behouden door op vrijwillige basispremies te betalen. Dat is evenwel alleen mogelijkals u gedurende ten minste 156 weken gewerkt enPRSI-premies betaald heeft, en u die vrijwilligeverzekering bovendien binnen een bepaaldetermijn na de stopzetting van uw verplichteverzekering heeft aangevraagd. Voorwaarden PRSI-premiesVoor de verstrekkingen van de gezondheidszorg,voor uitkeringen en verstrekkingen in verband metarbeidsongevallen en beroepsziekten en voorkinderbijslag worden geen voorwaarden gesteldinzake het betalen van PRSI-premies. Voor demeeste andere uitkeringen is dat wel het geval.86 IERLAND

Om recht te kunnen doen gelden op tijdelijkeuitkeringen (zoals bij arbeidsongeschiktheid,zwangerschap, werkloosheid enz.) moet u sindsuw aansluiting bij de verzekering ten minste 39PRSI-weekpremies betaald hebben en moet u inhet premiejaar (van 6 april van het ene jaar tot 5april van het volgende jaar) dat voorafging aan hetuitkeringsjaar (kalenderjaar) waarin u de aanvraagindient, ten minste 39 PRSI-premies betaald offictief ontvangen hebben.Voor permanente uitkeringen zoals weduwe-/weduwnaarspensioen, arbeids- en ouderdomspensioenengeldt als voorwaarde dat u ten minste156 PRSI-weekpremies heeft betaald (260 wekenvoor het arbeidsongeschiktheidspensioen en voorhet gemengde pensioen (Mixed Insurance Pro-Rata Pension)), en bovendien moet u een vastgesteldminimumjaargemiddelde van betaalde ofgecrediteerde premies kunnen aantonen.De verzekeringperiodes die in een andere lidstaatvan de Europese Unie of een land binnen deEuropese Economische Ruimte (EER) vervuld zijn,kunnen in aanmerking worden genomen, zodat uvoldoet aan de premievoorwaarden voor Ierseuitkeringen en verstrekkingen. Daartoe dient u deformulieren te overleggen die u gekregen heeftvan de verzekeringsinstanties van het land dat uhebt verlaten, bijvoorbeeld het formulier E 104voor uitkeringen in het geval van ziekte, zwangerschapen overlijden, zwangerschaps- en nabestaandenuitkeringen het formulier E 301 voor dewerkloosheidsuitkeringen.2. Ziekte en zwangerschapA. VERSTREKKINGEN VAN DEGEZONDHEIDSZORGIn het algemeen zijn de verstrekkingen van degezondheidszorg gebaseerd op het inkomen. Erbestaan twee categorieën van rechthebbenden: devolledig rechthebbenden (categorie 1) en debeperkt rechthebbenden (categorie 2).Categorie 1: volledig rechthebbenden,houders van een medische kaartCategorie 1 bestaat uit personen die volgens hetoordeel van de Chief Executive Officer van debetrokken dienst voor de gezondheidszorg (HealthBoard) niet zelf kunnen betalen voor de door eenhuisarts verleende diensten ten behoeve vanhenzelf en de personen te hunnen laste. Dezecategorie van rechthebbenden wordt dikwijlsaangeduid als houders van een medische kaart(medical card), omdat zij zo’n kaart krijgen omhun recht op verstrekkingen aan te tonen. Erbestaan inkomensrichtlijnen aan de hand waarvanwordt vastgesteld of iemand hiervoor in aanmerkingkomt; deze richtlijnen worden elk jaargewijzigd.Houders van een medische kaart hebben recht opde volgende voorzieningen:— hulp van een huisarts;— alle ziekenhuisdiensten voor zaalpatiënten;— gespecialiseerde medische behandelingen inpoliklinieken;— tand-, oog- en oorheelkundige behandeling;— de voorgeschreven geneesmiddelen, medischeen chirurgische hulpmiddelen, prothesenen tand-, oog- en oorheelkundige hulpmiddelen;— kraamzorg en zuigelingen- en kleuterzorg;— een uitkering aan de moeder voor iedernieuw geboren kind.Categorie 2: beperkt rechthebbendenWie niet behoort tot de categorie van de volledigrechthebbenden, heeft een beperkt recht opgezondheidszorg. In categorie 2 heeft men rechtop:— alle ziekenhuisdiensten voor zaalpatiënten(waarbij bepaalde kosten in rekening kunnenworden gebracht);— gespecialiseerde medische behandeling (metuitzondering van tandheelkundige behandelingenen van de meeste routinebehandelingenin verband met oog- en oorheelkunde) inpoliklinieken (waarbij bepaalde kosten inrekening kunnen worden gebracht);— kraamzorg en zuigelingen- en kleuterzorg,met inbegrip van de hulp van een huisartstijdens de zwangerschap, en de zorg van dehuisarts voor moeder en kind tot zes wekenna de geboorte;— terugbetaling van de kosten van geneesmiddelendie een bepaald bedrag te boven gaan;— geneesmiddelen voor de behandeling vanbepaalde ziekten die onder het stelsel van delangdurige ziekten vallen.Verstrekkingen die kosteloos zijn vooriedereenAlle in Ierland verblijf houdende personen hebbenrecht op de volgende kosteloze verstrekkingen:— verpleging in ziekenhuis voor kinderen dieaan bepaalde langdurige ziekten lijden;— geneesmiddelen voor personen met bepaaldehandicaps;— ziekenhuisverpleging en diagnostische enpreventieve maatregelen met betrekking totbesmettelijke ziekten.IERLAND87

Uitkeringen van de diensten voor degezondheidszorg— De thuiszorguitkering (Domiciliary Care Allowance)voor gehandicapte kinderen van hettijdstip van geboorte tot 16 jaar, die aanzienlijkmeer zorg en hulp behoeven dan anderekinderen van dezelfde leeftijd;— de onderhoudstoelage bij besmettelijke ziekten(Infectious Diseases Maintenance Allowance)wordt afhankelijk van het inkomenverstrekt aan personen die behandeld wordenvoor tuberculose en bepaalde andere besmettelijkeziekten.Personen die gezondheidszorg nodig hebben,kunnen deze aanvragen bij de dienst voor degezondheidszorg (Health Board) van hun district(voor adressen zie hoofdstuk 11).B. UITKERINGEN MEDISCHEBEHANDELINGEN ENVOORZIENINGEN (TREATMENTBENEFITS)Dit stelsel omvat de volgende behandelingen envoorzieningen:— tandheelkundige hulp en verstrekkingen (behandelingvan het gebit en verstrekkingen vankunstgebitten);— oogheelkundige hulp en verstrekkingen (controlevan het gezichtsvermogen en verstrekkingvan brillen);— verstrekking van gehoorapparaten en contactlenzen.Deze staan ter beschikking van verzekerden dievoldoen aan de voorwaarden inzake premiebetaling,alsmede van hun echtgenoten ten laste. Eendeel van de kosten dient u zelf te betalen.Om in aanmerking te komen voor deze behandelingenen voorzieningen, dient u aan devolgende voorwaarden in verband met de PRSIpremiete voldoen, die afhankelijk van leeftijdverschillen.— Jonger dan 21 jaar: 39 betaalde PRSI-weekpremiessinds u voor het eerst bent beginnente werken;— 21-24 jaar: 39 betaalde PRSI-weekpremiessinds u voor het eerst bent beginnen tewerken en 39 weken ( 1 ) betaalde of fictievePRSI-weekpremies in het belastingjaar waaropuw aanvraag is gebaseerd;( 1 ) In het geval van 39 betaalde of fictieve weekpremies, moet u erten minste 13 zelf hebben betaald in— het belastingjaar waarop de aanvraag is gebaseerd, of— een van de twee voorafgaande belastingjaren, of— ieder jaar volgend op het desbetreffende belastingjaar(eventueel het lopende belastingjaar, maar geen combinatievan twee willekeurige belastingjaren).— 25-65 jaar: 260 betaalde PRSI-weekpremies,39 betaalde PRSI-premies sinds u voor heteerst bent beginnen te werken en 39 ( 1 )betaalde of fictieve PRSI-weekpremies in hetbelastingjaar waarop uw aanvraag is gebaseerd;— 66 jaar en ouder: 260 betaalde PRSI-weekpremies,39 betaalde PRSI-weekpremiessinds u voor het eerst bent beginnen tewerken en 39 ( 1 ) betaalde of fictieve PRSIweekpremiesin een van de twee laatstebelastingjaren vóór het bereiken van deleeftijd van 66 jaar.C. ZIEKENGELD (CASH SICKNESS BENEFIT)De arbeidsongeschiktheidsuitkering wordt wekelijksbetaald, zolang de verzekerde arbeidsongeschiktis. Indien de arbeidsongeschiktheid hetgevolg is van een arbeidsongeval of een beroepsziekte,kan in plaats daarvan een arbeidsongevallen-en beroepsziekte-uitkering (Injury Benefit)worden toegekend.Om in aanmerking te komen voor een arbeidsongeschiktheidsuitkeringmoet u:— arbeidsongeschikt zijn;— voldoen aan de voorwaarden inzake depremies.De arbeidsongeschiktheidsuitkering wordt doorgaansvanaf de vierde dag van de ziekte toegekend.U heeft recht op die uitkering zolang uarbeidsongeschikt bent en de pensioengerechtigdeleeftijd nog niet heeft bereikt, op voorwaarde dat uten minste 260 PRSI-weekpremies heeft betaald.Als dat niet het geval is, wordt de uitkering na 52weken arbeidsongeschiktheid stopgezet. De tijdvakkenvan verzekering of de daarmee gelijkgesteldetijdvakken die in een andere lidstaat ofeen EER-land zijn vervuld, kunnen zo nodigmeegeteld worden.De arbeidsongeschiktheidsuitkering moet binnenzeven dagen na het begin van de arbeidsongeschiktheidworden aangevraagd. Hiertoe moet uaan het ministerie van Sociale en Gezinszaken(Department of Social, Community and FamilyAffairs) een verklaring van arbeidsongeschiktheidsturen, die bij de meeste artsen verkrijgbaar is.Gewoonlijk moet er voor elke week van arbeidsongeschiktheideen nieuwe verklaring naar hetministerie worden gestuurd.De arbeidsongeschiktheidsuitkering wordt samenmet de toelage voor volwassenen en kinderen tenlaste, wekelijks door middel van een postchequeuitbetaald. Langdurig rechthebbenden wordenwekelijks betaald door middel van een cheque,een boekje met betaalopdrachten die wekelijks bijeen plaatselijk postkantoor kunnen worden geïnd,of het bedrag wordt rechtstreeks op hun bankrekeninggestort.88 IERLAND

Uw arbeidsongeschiktheidsuitkering kan u ook ineen andere lidstaat van de Europese Unie buitenIerland worden betaald, op voorwaarde dat u uwlaatste verzekeringsplichtige arbeid in Ierlandverricht hebt.D. ZWANGERSCHAPSUITKERINGDe zwangerschapsuitkering wordt toegekend aanvrouwen die werk in loondienst verrichten dat valtonder de Maternity Protection of Employees Actvan 1994, vanaf de eerste dag waarop hetzwangerschapsverlof ingaat. Sinds 1997 komenook vrouwelijke zelfstandige werknemers in aanmerkingvoor een zwangerschapsuitkering.Om aanspraak te kunnen maken op deze uitkeringmoet u:— ten minste 39 PRSI-weekpremies hebbenbetaald, en— ten minste 39 PRSI-weekpremies hebbenbetaald of fictief ontvangen in het in aanmerkingkomende belastingsjaar, of 39 PRSIweekpremieshebben betaald in de twaalfmaanden vóór de eerste dag van het zwangerschapsverlof.Verzekeringsperiodes of gelijkgestelde periodesdie in een andere lidstaat van de Europese Unieof een EER-land zijn vervuld, kunnen in aanmerkingworden genomen, zodat u voldoet aan devoorwaarden voor de toekenning van de zwangerschapsuitkering.De zwangerschapsuitkering moet ten minste tienweken voor de vermoedelijke datum van debevalling worden aangevraagd. Het formulierkrijgt u bij de plaatselijke instantie voor de socialezekerheid (Social Welfare Office); het moet dooruw arts en door uw werkgever worden ingevuld,en daarna naar het ministerie van Sociale enGezinszaken (Department of Social, Communityand Family Affairs) worden gestuurd.De zwangerschapsuitkering wordt gedurende 18weken toegekend, waarvan ten minste vier wekenvoor en vier weken na de verwachte geboortedatummoeten liggen. De betaling geschiedtwekelijks door middel van een postcheque ofhet bedrag wordt op een bankrekening gestort. Deuitkering bedraagt 70 % van het inkomen in hetrelevante belastingjaar, met een vastgesteld minimum-en maximumbedrag per week. Dat belastingjaarwordt vastgesteld op grond van deaanvangsdatum van het zwangerschapsverlof.U heeft ook recht op de kraam-, zuigelingen- enkleuterzorg van uw plaatselijke dienst voor degezondheidszorg(HealthBoard)(ziehoofdstuk2A). Gezondheids- en veiligheidsuitkering(Health & Safety Benefit)De gezondheids- en veiligheidsuitkering wordttoegekend aan vrouwen die zwanger zijn, onlangszijn bevallen of borstvoeding geven en niet doorkunnen werken als gevolg van het risico voor hungezondheid en veiligheid en die van hun werkgevergezondheids- en veiligheidsverlof (Health &Safety Leave) hebben gekregen.Een werknemer wordt door de werkgever gezondheids-en veiligheidsverlof toegekend, wanneer dewerkgever een risico voor de gezondheid, deveiligheid, de zwangerschap of de borstvoedingvan de werkneemster niet kan voorkomen of aandeze geen alternatieve (risicovrije) taken kantoewijzen.U komt hiervoor in aanmerking als u:— een zwangere werkneemster bent die blootgesteldis aan bepaalde risico’s op het werk ofals u nachtarbeid verricht ( 1 );— een werkneemster bent die gedurende devoorafgaande 14 weken bevallen bent ennachtarbeid verricht ( 1 );— borstvoeding geeft (tot maximaal 26 wekenna de bevalling) en blootgesteld bent aanbepaalde risico’s op het werk (bijzonderhedenbetreffende de risico’s in kwestiekunnen worden aangevraagd bij de dienstvoor gezondheid en veiligheid (Health andSafety Authority));— krachtens artikel 18 van de Maternity ProtectionAct van 1994 gezondheids- en veiligheidsverlofhebt gekregen;— en voldoet aan de voorwaarden in verbandmet de PRSI-premies.Om in aanmerking te komen moet u:— ten minste 13 weken PRSI-premies hebbenbetaald gedurende de twaalf maanden voorafgaandeaan het vermoedelijke tijdstip vande bevalling, of— 39 weken PRSI-premies hebben betaald sindsu voor het eerst bent beginnen te werken enin het desbetreffende jaar 39 PRSI-premieshebben betaald of fictief hebben ontvangen.Uw werkgever is verplicht u tijdens de eerste 21dagen van het gezondheids- en veiligheidsverlofdoor te betalen. U ontvangt vervolgens tijdens hetresterende gedeelte van het gezondheids- enveiligheidsverlof de uitkering. De betaling geschiedtdoor middel van een postcheque of het( 1 ) Krachtens de Health & Safety at Work (pregnant employees, etc.)Regulations van 1994 geldt als nachtarbeid „…arbeid gedurendede periode van 23.00 uur tot 06.00 uur de volgende dag, indien:a) de werknemer gewoonlijk minimaal drie uur werkt gedurendevoornoemde periode;b) ten minste 25 % van de maandelijkse arbeidsduur van dewerkgever binnen de voornoemde periode valt”.IERLAND89

edrag wordt rechtstreeks op uw bankrekeninggestort.3. Arbeidsongevallen enberoepsziektenUitkeringen en verstrekkingen in verband metarbeidsongevallen en beroepsziekten worden toegekendaan verzekerden die tijdens hun arbeid hetslachtoffer zijn geworden van een arbeidsongeval,of die een erkende beroepsziekte hebben opgelopen.Er kan een arbeidsongevallen- en beroepsziekte-uitkering(Injury Benefit) worden toegekend,of een arbeidsongeschiktheidsuitkering(Disablement Benefit), een toeslag wegens nietinzetbaarheid(Unemployability Supplement), alsmedehet recht op medische verzorging enuitkeringen aan nabestaanden.Arbeidsongevallen- en beroepsziekteuitkering(Injury Benefit)De arbeidsongevallen- en beroepsziekte-uitkeringwordt betaald zolang u arbeidsongeschikt bent,maar maximaal gedurende 26 weken vanaf dedatum van het ongeval of het begin van deberoepsziekte. Indien u na die 26 weken nogsteeds arbeidsongeschikt bent, hebt u eventueelrecht op een arbeidsongeschiktheidsuitkering(Disability Benefit) (zie hoofdstuk 2 C).Uw werkgever moet in kennis worden gesteld vanhet arbeidsongeval. Ook moet u een verklaringvan arbeidsongeschiktheid zenden naar het ministerievan Sociale en Gezinszaken (Departmentof Social, Community and Family Affairs), op eenspeciaal formulier dat bij de meeste artsenverkrijgbaar is. Voor iedere week van arbeidsongeschiktheidmoet een attest worden ingediend.De arbeidsongevallen- en beroepsziekte-uitkering,met eventuele toeslagen voor volwassenenen kinderen ten laste (zie hoofdstuk 8), wordtdoorgaans vanaf de vierde dag van de arbeidsongeschiktheiduitgekeerd. De betaling vindt wekelijksper postcheque plaats.De arbeidsongeschiktheidsuitkering(Disablement Benefit) en de toeslagwegens niet-inzetbaarheid(Unemployability Supplement)Een arbeidsongeschiktheidsuitkering wordt toegekendbij achteruitgang van lichamelijke of geestelijkevermogens als gevolg van een arbeidsongevalof beroepsziekte, zelfs als u daardoor nietarbeidsongeschikt bent. Deze uitkering moetbinnen drie maanden worden aangevraagd, anderskunt u het recht op een gedeelte ervanverliezen.De toeslag wegens niet-inzetbaarheid wordt toegekendaan personen die de arbeidsongeschiktheidsuitkeringontvangen,dieblijvendarbeidsongeschiktzijn, en die geen recht hebben op een arbeidsongeschiktheidsuitkering(zie hoofdstuk 2 C). Medische zorgHet stelsel van arbeidsongevallen en beroepsziektendekt de kosten van medische zorg diemeer bedragen dan de reeds door de regionalediensten voor de gezondheidszorg betaalde kostenof de kosten die niet onder de uitkering medischebehandelingen en voorzieningen (Treatment Benefit)vallen (zie hoofdstuk 2).Indien de medische zorg verstrekt wordt wegenseen arbeidsongeval of een beroepsziekte, moethet ministerie daarvan binnen zes weken in kennisworden gesteld. Uitkeringen aan nabestaanden (DeathBenefits)De uitkeringen aan nabestaanden (Death Benefits)worden betaald wanneer een verzekerde overlijdtals gevolg van een arbeidsongeval of een beroepsziekte.Deze uitkeringen kunnen ook ten goedekomen aan personen ten laste van iemand die tentijde van zijn/haar overlijden een arbeidsongeschiktheidsuitkeringontving, omdat hij/zij voor50 % of meer afgekeurd was, ongeacht dedoodsoorzaak. Deze uitkeringen zijn:— weduwe-/weduwnaarspensioen (Widow’s/Widower’s Pension);— wezenpensioen (Orphan’s Pension);— pensioenen voor ouders ten laste van deoverleden verzekerde (Dependent Parent’sPensions);— begrafenisuitkering (Funeral Grant).Deze uitkeringen moeten binnen drie maanden nahet overlijden worden aangevraagd, en wel opeen formulier dat verkrijgbaar is bij het ministerievan Sociale en Gezinszaken. Bij een aanvraag opeen later tijdstip kan uw recht op de uitkeringenvervallen zijn. Betalingen in of door verschillendelidstaten van de Europese UnieDe arbeidsongeschiktheidsuitkering en de anderehierboven genoemde uitkeringen kunnen u verderworden uitbetaald als u naar een andere lidstaatverhuist. Wel moet u de instantie waarvan u deuitkeringen ontvangt, tijdig van uw vertrek op dehoogte brengen, zodat de uitbetaling in eenandere lidstaat geregeld kan worden.Er bestaan bijzondere regels voor de toekenningvan uitkeringen wanneer een beroepsziekte hetgevolg is van uw beroepsbezigheden in meer danéén lidstaat, of wanneer die ziekte verergerd is.90 IERLAND

Indien u denkt dat deze regels op u van toepassingzijn, moet u zich tot uw plaatselijke instantie voorde sociale zekerheid wenden.4. ArbeidsongeschiktheidEen wekelijks uitbetaald arbeidsongeschiktheidspensioen(Invalidity Pension) komt in de plaats vande arbeidsongeschiktheidsuitkering (Disability Benefit),indien vastgesteld wordt dat de verzekerdeblijvend arbeidsongeschikt is en voldoet aan devoorwaarden inzake de PRSI-premies.Om in aanmerking te komen voor het arbeidsongeschiktheidspensioenmoet u:— sedert 1953 ten minste 260 PRSI-weekpremieshebben betaald, en— in het lopende belastingjaar ten minste 48PRSI-weekpremies hebben betaald of fictiefhebben verworven.In het algemeen kunt u pas een arbeidsongeschiktheidspensioenkrijgen nadat u eerst gedurendeten minste twaalf maanden een arbeidsongeschiktheidsuitkeringontvangen heeft. In bepaaldeomstandigheden wordt het pensioeneerder toegekend.Indien u in Ierland woont, wordt het arbeidsongeschiktheidspensioenmet inbegrip van de toelagenvoor ten laste komende volwassenen enkinderen, betaald door middel van een boekje metbetaalopdrachten, die wekelijks bij het postkantoorvan uw keuze kunnen worden geïnd. Indien uniet in Ierland woont, wordt het pensioen gewoonlijkmet een maandelijkse cheque betaald.5. Ouderdomspensioenen ArbeidspensioenHet arbeidspensioen wordt toegekend vanaf 65jaar aan personen die hun voltijdse beroepsbezigheidhebben beëindigd, en die voldoen aan devoorwaarden inzake PRSI-premies.Wie tussen 65 en 66 jaar is, voldoet aan devoorwaarde voor het arbeidspensioen zolang hijof zij geen loon van 38,09 euro (30 IEP) of meerper week ontvangt als werknemer, noch eeninkomen van 3 174,35 euro (2 500 IEP) of meerper jaar als zelfstandige. Deze voorwaarde geldtniet voor personen van 66 jaar en ouder.Volgens de voorwaarden in verband met de PRSIpremiesmoet u:— al verzekerd zijn geweest vóór de leeftijd van55 jaar, en— ten minste 156 premies betaald hebben, en— in de loop van een bepaalde periode eenminimumjaargemiddelde van 24 PRSI-weekpremieshebben betaald of fictief hebbenontvangen, of sedert 1979 een jaarlijksgemiddelde van 48 PRSI-weekpremies hebbenbetaald of fictief hebben ontvangen.De voorwaarden om in aanmerking te komen vooreen arbeidspensioen zullen met ingang van 6 april2002 veranderen:— als iemand tussen 6 april 2002 en 5 april2012 65 jaar wordt, moet hij/zij ten minste260 op een volledige betrekking gebaseerdepensioenpremies hebben betaald;— als iemand met ingang van 6 april 2012 65jaar wordt, moet hij/zij ten minste 520 op eenvolledige betrekking gebaseerde pensioenpremieshebben betaald, of indien hij/zij 260volledige pensioenpremies heeft betaald, kande rest van de vereiste 520 volledige pensioenpremiesworden voldaan door middel vanverhoogde vrijwillige bijdragen.Pro-ratapensioenIemand die niet in aanmerking komt voor eenvolledig arbeidspensioen kan een pro-ratapensioenontvangen. Om aanspraak te kunnen makenop een pro-ratapensioen moet men hebben gewerkten verblijf hebben gehouden in een landwaar de EU-verordeningen van toepassing zijn ofwaarmee Ierland een bilaterale overeenkomstinzake de sociale zekerheid heeft gesloten. Voordit pensioen kunnen de Ierse verzekeringstijdvakkenen de verzekeringstijdvakken in een anderland worden samengevoegd. Aan de hand van eenspeciale formule wordt berekend of men aanspraakkan doen gelden op een pro-ratapensioen.Eventueel heeft u ook aanspraak op een pensioenvan het andere land of de andere landen waar uhebt gewerkt. Zowel de beslissing dienaangaandeals de uitbetaling vallen onder de verantwoordelijkheidvan dat land of die landen.Deze voorwaarde geldt niet na het bereiken vande pensioengerechtigde leeftijd, dat wil zeggen deleeftijd waarop u recht hebt op het premiegebondenouderdomspensioen (Old Age ContributoryPension) (zie hierna).Het arbeidspensioen dient binnen drie maandenvóór het bereiken van de 65-jarige leeftijd teworden aangevraagd, of binnen drie maanden nahet staken van de verzekeringsplichtige arbeid,indien u langer werkt. Het aanvraagformulier isverkrijgbaar bij alle plaatselijke diensten van desociale zekerheid en postkantoren.De betaling, met inbegrip van de toelagen voorvolwassenen en kinderen ten laste (zie hoofdstuk8), vindt plaats door middel van een boekje metbetaalopdrachten die wekelijks in een postkantoorkunnen worden geïnd, indien u in Ierland woont,of het bedrag kan op een bankrekening wordengestort.IERLAND91

De weduwe/weduwnaar van een arbeidspensioentrekker(van wie het pensioen een toelage voorzijn/haar echtgeno(o)t(e) omvatte) heeft na hetoverlijden van de verzekerde automatisch recht opeen nabestaandenpensioen.Het arbeidspensioen kan ook in het buitenlandworden uitbetaald. Indien u voornemens bent inhet buitenland te gaan wonen, dient u voor uwvertrek contact op te nemen met het kantoor vande Pensioendienst (Pensions Services Office) inSligo. Premiegebonden ouderdomspensioen(Old Age Contributory Pension)Dit pensioen kan worden toegekend vanaf depensioengerechtigde leeftijd (66 jaar) aan verzekerdendie voldoen aan de voorwaarden inzakePRSI-premies. Ook indien de betrokkene blijftwerken, heeft hij recht op dit ouderdomspensioen.Het kan evenwel niet samen met een arbeidspensioenworden toegekend.Het premiegebonden ouderdomspensioen dientbinnen drie maanden vóór het bereiken van depensioengerechtigde leeftijd te worden aangevraagdop een formulier dat verkrijgbaar is bijhet plaatselijk kantoor van de dienst voor desociale zekerheid (Social Welfare).Aan PRSI-premies zijn de volgende voorwaardenverbonden:— u moet al voordat u 56 werd, zijn begonnenmet het betalen van premies in het kader vande sociale verzekeringen;— u moet ten minste 156 op een volledigebetrekking gebaseerde premies hebben betaald,of als het jaarlijkse gemiddelde tussen10 en 19 ligt ten minste 260 volledigepremies;— een jaarlijks gemiddelde van ten minste 48op een volledige betrekking gebaseerde betaaldeen/of fictieve premies vanaf 1979 tothet einde van het belastingjaar waarin u 66jaar wordt, geeft u recht op een maximumpensioen(dit is alleen van toepassing als u opof na 6 april 2002 de pensioengerechtigdeleeftijd bereikt);— een jaarlijks gemiddelde van ten minste 10betaalde en/of fictieve weekpremies vanaf1953 (of vanaf het tijdstip waarop premieplichtigearbeid werd verricht) tot het eindevan het belastingjaar voordat u 66 wordt. Eenjaarlijks gemiddelde van 10 op een volledigebetrekking gebaseerde weekpremies geeft urecht op het minimumtarief van het premiegebondenouderdomspensioen.De voorwaarden om in aanmerking te komen vooreen premiegebonden ouderdomspensioen zullenmet ingang van 6 april 2002 veranderen:— als u tussen 6 april 2002 en 5 april 2012 66jaar wordt, dient u ten minste 260 op eenvolledige betrekking gebaseerde premies tehebben betaald, ongeacht het jaarlijkse gemiddelde;— als u na 5 april 2012 66 wordt, moet uminimaal 520 volledige premies hebbenbetaald, of kunnen als u minimaal 260volledige premies hebt betaald, de ontbrekende260 premies door verhoogde vrijwilligebijdragen gecompenseerd worden.Voor personen die enige tijd stoppen met werkenom te zorgen voor een kind van maximaal 12 jaarof een gehandicapte kan bij de berekening van hetjaarlijkse gemiddelde van de betaalde PRSIpremieseen periode van werk in loondienst vanten hoogste twintig jaar buiten beschouwingworden gelaten.De betaling van de uitkering, die ook de toeslagenomvat voor de ten laste komende volwassenen enkinderen (zie hoofdstuk 8), vindt plaats doormiddel van een boekje met betaalopdrachten diewekelijks in een postkantoor kunnen wordengeïnd, indien u in Ierland woont, of die op eenbankrekening kan worden gestort.Het premiegebonden ouderdomspensioen kanook in het buitenland worden betaald. Als uvoornemens bent in het buitenland te gaanwonen, dient u zich voor uw vertrek in verbindingte stellen met het Pension Services Office in Sligo,of uw plaatselijk Social Welfare Office.Gereduceerde pensioentarievenIndien u op grond van uw Ierse socialeverzekeringstijdvakkenniet voldoet aan de voorwaardeninzake de PRSI-premiebetaling voor het arbeidspensioenof het premiegebonden ouderdomspensioen,kunt u toch nog aanspraak maken op eengereduceerd pensioentarief indien u gewerkt hebtin een andere lidstaat van de Europese Unie, eenEER-land of een land waarmee Ierland eenbilaterale overeenkomst inzake de sociale zekerheidheeft gesloten.De in dat land vervulde socialeverzekeringstijdvakkenkunnen samengevoegd worden met uwIerse socialeverzekeringstijdvakken, zodat u danrecht heeft op een pro-rata-arbeidspensioen of eenpremiegebonden ouderdomspensioen. Eventueelhebt u ook aanspraak op een pensioen van hetandere land of de andere landen waar u hebtgewerkt. In dat geval wordt dat pensioen vastgestelden betaald door dat land of die landen.De landen waarmee Ierland een bilaterale overeenkomstinzake de sociale zekerheid heeft gesloten,zijn Australië, Canada (Quebec), Nieuw-Zeeland, Oostenrijk, de Verenigde Staten enZwitserland. De opmerkingen hierboven in verbandmet het arbeidspensioen en het premiege-92 IERLAND

onden ouderdomspensioen zijn ook van toepassingop het nabestaandenpensioen (zie hoofdstuk6). Nadere inlichtingen over al deze pensioenenkrijgt u bij alle plaatselijke kantoren van de SocialWelfare.In sommige gevallen kunnen personen die inIerland zowel de volledige als de aangepastePRSI-premies hebben betaald, ook aanspraakmaken op een pensioen tegen verminderd tariefbij het bereiken van de leeftijd van 66 jaar (ofjonger dan 66 jaar indien de betrokkene weduweof weduwnaar is geworden vóór die leeftijd). Gereduceerde pensioentarieven —Speciaal halftariefpensioen (SpecialHalf-Rate Pension) voor personen dievóór 1953 premies hebben betaaldAls u vóór 1953 volledige socialeverzekeringspremieshebt betaald, kunt u aanspraak maken op eenspeciaal premiegebonden ouderdomspensioen tegenhalf tarief. Hiertoe moet u 260 volledigepremies hebben betaald.Deze 260 premies kunnen zijn gebaseerd op:— alleen vóór 1953 betaalde premies, of— een combinatie van vóór en na 1953 betaaldepremies.Bij de berekening van het aantal premies van voor1953 tellen twee betaalde premies als drie. Buiten Ierland vervuldeverzekeringstijdvakkenVerzekeringstijdvakken en daarmee gelijkgesteldetijdvakken die in een andere lidstaat van deEuropese Unie of een EER-land vervuld zijn,kunnen ook in aanmerking worden genomen,zodat wordt voldaan aan de voorwaarden diedoor de Ierse wet zijn gesteld. Indien eengepensioneerde vroeger in een andere lidstaatverzekerd was, wordt zijn pensioen berekend inovereenstemming met de communautaire voorschriften.Indien u buiten Ierland verblijft, moet u uwpensioenaanvraag sturen naar de instantie van depensioenverzekering van de lidstaat waar uwoont. Als u recht hebt op een Iers pensioen,wordt u dat door middel van een betaalopdrachtuitbetaald.6. Weduwe-/weduwnaarspensioenen enwezenpensioenen Weduwe-/weduwnaarspensioenDit pensioen wordt uitgekeerd aan een weduwe ofweduwnaar, ongeacht zijn of haar leeftijd, indienvoldaan is aan de premievoorwaarden ofwel vande verzekering van zijn of haar overleden echtgeno(o)t(e),ofwel van zijn of haar eigen verzekering.In het kort gelden met betrekking tot de PRSIpremiesde volgende voorwaarden:— tot het overlijden of het tijdstip waarop hij/zijde pensioengerechtigde leeftijd heeft bereikt,moeten minstens 156 PRSI-premies zijn betaald;— in de drie of de vijf belastingjaren vóór hetoverlijden van de echtgeno(o)t(e) of vóór hetbereiken van zijn/haar pensioengerechtigdeleeftijd moeten gemiddeld 39 PRSI-weekpremiesbetaald of fictief toegekend zijn, of— voor het minimumpensioen moeten er vanafhet begin van het werkzame leven tot heteinde van het belastingjaar dat voorafgaataan het jaar van overlijden of van hetbereiken van de pensioengerechtigde leeftijdvan de overledene jaarlijks gemiddeld 24PRSI-premies zijn betaald of fictief toegekendzijn. Voor het maximumpensioen moeteneen jaargemiddelde van 48 PRSI-weekpremiesbetaald of fictief toegekend zijn.Het pensioen wordt uitbetaald zolang de weduwe/weduwnaar niet hertrouwt of niet met een nieuwepartner samenwoont, en totdat hij of zij eenouderdomspensioen of een arbeidspensioen ontvangtdat gelijk is aan of hoger is dan hetweduwe-/weduwnaarspensioen.Dit pensioen moet binnen drie maanden na hetoverlijden van de echtgeno(o)t(e) worden aangevraagdop een formulier dat bij elk kantoor van deSocial Welfare of elk postkantoor verkrijgbaar is.De uitkeringen, die toelagen voor kinderen tenlaste omvatten (zie hoofdstuk 8), worden betaalddoor middel van een boekje met betaalopdrachten,die wekelijks op het postkantoor van uwkeuze kunnen worden geïnd, indien u in Ierlandwoont of worden elektronisch naar een bankrekeningovergemaakt.Het weduwe-/weduwnaarspensioen kan in hetbuitenland uitbetaald worden. Indien u voornemensbent in het buitenland te gaan wonen, dientu zich vóór uw vertrek in verbinding te stellen metde Pensioendienst (PSO) in Sligo.Tijdvakken van verzekering en daarmee gelijkgesteldetijdvakken die in een andere lidstaat vande Europese Unie of een EER-land vervuld zijn,kunnen ook in aanmerking worden genomen voorde voorwaarden van de Ierse wetgeving. Indieneen weduwe of weduwnaar in een andere lidstaatverzekerd is geweest, wordt zijn of haar pensioenberekend in overeenstemming met de communautairevoorschriften.IERLAND93

Premiegebonden wezenuitkeringDe premiegebonden wezenuitkering wordt toegekendindien beide ouders overleden zijn, of indienéén ouder overleden is en de andere het kind heeftverlaten, niet de zorg ervoor op zich genomenheeft of weigert deze zorg op zich te nemen. Eenvan de ouders of een stiefouder moet ook tenminste 26 PRSI-premies betaald hebben. Uitkering bij overlijdenDe overlijdensuitkering wordt toegekend in hetgeval van het overlijden van:— een verzekerde;— de echtgeno(o)t(e) van een verzekerde;— de weduwe/weduwnaar van een verzekerde;— een kind (van minder dan 18 jaar) van eenverzekerde.Bij het overlijden van een volwassene kan eenoverlijdensuitkering toegekend worden op grondvan de PRSI-premieloopbaan van de overledene ofvan zijn/haar echtgeno(o)t(e). Bij overlijden vaneen kind wordt een overlijdensuitkering betaaldindien een van de ouders of de persoon met wiehet kind gewoonlijk samenwoonde voldoet aan devoorwaarden inzake PRSI-premies.De aanvraag dient binnen twaalf maanden na dedatum van het overlijden ingediend te worden, opeen formulier dat bij elk plaatselijk kantoor van deSocial Welfare verkrijgbaar is. Voor nadereinlichtingen kunt u zich wenden tot het ministerievan Sociale en Gezinszaken (zie hoofdstuk 11). Uitkeringen en pensioenen na overlijdenIndien de overledene een van de volgendeuitkeringen ontving:— arbeidsongeschiktheidsuitkering (DisabilityBenefit);— arbeidsongeschiktheidspensioen (InvalidityPension);— werkloosheidsuitkering (Unemployment Benefit);— arbeidsongevallen- en beroepsziekte-uitkering(Injury Benefit);— arbeidspensioen (Retirement Pension);— premiegebonden ouderdomspensioen (ContributoryOld-Age Pension);— uitkering bij vervroegde uittreding (Pre-RetirementAllowance);— werklozensteun (Unemployment Assistance);— arbeidsongeschiktheidstoelage (Disability Allowance);— blindenpensioen (Blind Person’s Pension);— socialebijstandsuitkering (aanvullende bijstand)(Supplementary Welfare Allowance);— toeslag wegens niet-inzetbaarheid (UnemployabilitySupplement),en in deze uitkering een toeslag opgenomen wasvoor een volwassene ten laste (zie hoofdstuk 8), ofwaarin die toeslag zou zijn opgenomen indien deechtgeno(o)t(e) van de overledene niet reeds een(premievrij) ouderdomspensioen, een zorgtoelage(Carer’s Allowance) of een blindenpensioen hadontvangen, dan wordt de betaling van de uitkeringnog gedurende zes weken na het overlijdenvoortgezet. De melding van het overlijden bijhet plaatselijk kantoor van de Social Welfare geldttegelijkertijd als aanvraag.Bij overlijden van een volwassene ten laste, voorwie een toeslag ter aanvulling van een invaliditeitsuitkering,een werkloosheidsuitkering of eenarbeidsongevallen- en beroepsziekte-uitkeringwerd uitgekeerd, of aan wie deze toeslag zou zijnuitgekeerd indien hij/zij niet reeds het nietpremiegebondenouderdomspensioen of het blindenpensioenontving, kan de uitkering van dietoeslag voor volwassenen ten laste aan de langstlevendeechtgeno(o)t(e) gedurende zes weken nahet overlijden worden voortgezet.Bij overlijden van een kind waarvoor een toeslagvoor kinderen ten laste werd uitgekeerd teraanvulling van een van de socialezekerheidsuitkeringen,kan de toeslag voor het kind ten lastegedurende zes weken na het overlijden aan derechthebbende worden voortgezet.7. WerkloosheidDe werkloosheidsuitkering wordt wekelijks betaaldaan werkloze verzekerden. Om in aanmerkingte komen voor de werkloosheidsuitkeringdient u:— te voldoen aan de voorwaarden inzake dePRSI-premies;— arbeidsgeschikt te zijn en beschikbaar te zijnvoor de arbeidsmarkt;— daadwerkelijk op zoek te zijn naar werk.Tijdvakken van verzekering of gelijkgestelde tijdvakkendie in een andere lidstaat of een EER-landzijn vervuld, kunnen in aanmerking wordengenomen, op voorwaarde dat u sinds uw terugkeernaar Ierland ten minste één socialeverzekeringspremieheeft betaald.In sommige omstandigheden kan uw werkloosheidsuitkeringvoor een bepaalde periode stopgezetworden, bijvoorbeeld als u uw werk dooruw eigen schuld verloren heeft, of als u eenaanbod van passend werk niet heeft aanvaard.Gewoonlijk wordt vanaf de vierde dag van dewerkloosheid een werkloosheidsuitkering toegekend.Als u evenwel in de voorafgaande dertienweken reeds een aanvraag voor ziekengeld of94 IERLAND

werkloosheidsuitkering hebt ingediend, kunt u alvanaf de eerste dag van de werkloosheid uwuitkering ontvangen. Normaal wordt de werkloosheidsuitkeringgedurende ten hoogste 390dagen betaald. Als u ouder bent dan 65 jaar enten minste 156 premies voor verzekeringsplichtigearbeid heeft betaald, kan de uitkering wordenvoortgezet tot het bereiken van de pensioengerechtigdeleeftijd (66 jaar).De werkloosheidsuitkering moet al op de eerstedag van de werkloosheid worden aangevraagd bijhet plaatselijk kantoor van de Social Welfare.Indien deze instantie meer dan tien km (6 mijl)van uw woonplaats verwijderd is, mag u deaanvraag per post verzenden. Inkomstenbelastingformulierenzoals formulier P 60 (belastingaangifte)kunnen ter staving van uw aanvraag wordenverlangd.De werkloosheidsuitkering wordt wekelijks metterugwerkende kracht per in een postkantoor teinnen postwissel betaald, per cheque overgemaaktof per elektronische overschrijving rechtstreeks opuw bankrekening gestort.Als u in Ierland een werkloosheidsuitkeringontvangt en voornemens bent om in een anderelidstaat werk te gaan zoeken, of als u voornemensbent in Ierland werk te komen zoeken terwijl ueen werkloosheidsuitkering in een andere lidstaatontvangt, kunt u de communautaire voorschriftendienaangaande raadplegen. Afvloeiingsregelingen (RedundancyPayments)De meeste verzekerden vallen onder het stelselvan de afvloeiingsregeling, dat beheerd wordtdoor het ministerie van Bedrijfsleven, Handel enWerkgelegenheid (Department of Enterprise,Trade and Employment).De verzekerde werknemer die zijn/haar werkverliest wegens overtolligheid ontvangt, indienaan bepaalde voorwaarden is voldaan, een uitkeringin de vorm van een bedrag ineens. Dat bedragwordt berekend aan de hand van de duur van zijn/haar arbeid bij de werkgever die hem/haarontslagen heeft, alsmede aan de hand van zijn/haar leeftijd en van het loon op het tijdstip van dekennisgeving van het ontslag.Gewoonlijk wordt iemand als overtollig beschouwdwanneer het ontslag te wijten is aan devolledige of gedeeltelijke opheffing van de arbeidsplaats,of als de werkgever minder werknemersnodig heeft met zijn/haar kwalificaties.NB: De aanspraken in dit stelsel hangen af van deduur van uw werkzaamheden bij een werkgeverin Ierland, en niet van voorwaarden inzakepremies. De communautaire verordeningen inzakede erkenning van verzekeringstijdvakken in hetbuitenland zijn hier dus niet van toepassing.Indien de uitkering voor overtollig gewordenpersoneel hoger is dan 19 046,07 euro (15 000IEP) kunt u gedurende maximaal negen wekenworden uitgesloten van het recht op werkloosheidsuitkeringen.Deze bepaling geldt niet voorpersonen van 55 jaar of ouder.8. Gezinstoelagen (FamilyBenefits) Kinderbijslag (Child Benefit)De kinderbijslag wordt niet toegekend op grondvan verzekering of inkomen, maar wordt toegekendvoor ieder kind onder de 16 jaar. Deleeftijdsgrens is verhoogd tot 19 jaar als het kindeen volledige dagopleiding volgt, of gehandicaptis.Als u verzekeringsplichtige arbeid in Ierlandverricht, of in Ierland een uitkering of eenpensioen krachtens de Ierse wetgeving ontvangt,komt u in aanmerking voor de kinderbijslag vanhet ministerie van Sociale en Gezinszaken, zelfsals de kinderen in een andere lidstaat wonen.De kinderbijslag wordt maandelijks uitgekeerd,vanaf de eerste dag van de maand die volgt op demaand waarin het kind geboren is of in Ierlandkomt wonen. Normaal moet een van de oudersbinnen drie maanden na die datum een aanvraagindienen op een formulier dat bij alle plaatselijkekantoren van de Social Welfare verkrijgbaar is.Bij de geboorte van meerlingen wordt de ouder/voogd bij de geboorte en wanneer het kind 4 en12 jaar wordt een speciaal bedrag ineens uitgekeerd. Adoptie-uitkeringEen adoptie-uitkering wordt toegekend aan eenadoptiemoeder of aan een alleenstaande die eenkind adopteert. Zowel werknemers als zelfstandigendie voldoen aan bepaalde voorwaardeninzake PRSI-premies op grond van hun eigenverzekering, komen hiervoor in aanmerking.Werknemers komen voor de uitkering in aanmerkingals zij adoptieouder zijn en krachtens de wetop het adoptieverlof van 1995 recht hebben opadoptieverlof en voldoen aan de voorwaardeninzake PRSI-premies.Om voor de uitkering in aanmerking te komendient u:— voordat uw kind in uw gezin wordt opgenomenten minste 39 PRSI-weekpremies tehebben betaald; of— sinds u voor het eerst bent beginnen tewerken minstens 39 PRSI-weekpremies tehebben betaald en in het in aanmerkingkomende belastingjaar voorafgaande aan hetjaar waarin uw adoptieverlof ingaatIERLAND95

39 PRSI-weekpremies te hebben betaald offictief ontvangen.U dient de adoptie-uitkering vijf weken voordat umet adoptieverlof wilt gaan aan te vragen. Debetaling vindt plaats per postcheque of het bedragwordt rechtstreeks op uw bankrekening gestort. Aanvulling op het gezinsinkomen (FamilyIncome Supplement)De aanvulling op het gezinsinkomen (FIS) is eenwekelijkse belastingvrije uitkering voor gezinnen,met inbegrip van eenoudergezinnen, die laagbetaaldearbeid verrichten.Om voor deze uitkering in aanmerking te komendient u:— een werknemer met een voltijdse betrekkingin loondienst te zijn, die 19 uur of meer perweek of 38 uur of meer per twee wekenwerkt;— minimaal een rechtgevend kind te hebbendat gewoonlijk bij u woont en door u wordtonderhouden/ondersteund;— over een inkomen te beschikken dat niethoger is dan een voorgeschreven wettelijkmaximum.Een voltijdse betrekking wil zeggen een betrekkingmet een naar verwachting minimale duur van driemaanden. Tijdelijk werk zoals seizoensarbeid enwerk in het kader van overheidsprogramma’s teltniet als voltijdse arbeid.Als inkomen worden beschouwd:— uw belastingplichtig inkomen (brutoloonminus belasting, PRSI-werknemerspremies,bijdragen aan het ouderdomspensioen (echtgeno(o)t(e)/partner));— andere inkomsten van echtgeno(o)t(e)/partneruit arbeid (overurenbonussen, provisie enz.);— inkomsten van echtgeno(o)t(e)/partner uitzelfstandige arbeid;— inkomen van echtgeno(o)t(e) uit bedrijfspensioenen;— andere inkomsten van echtgeno(o)t(e)/partneruit onder andere bijstandsuitkeringen ofuitkeringen van instanties voor de gezondheidszorg,met uitzondering van de wettelijkuitgezonderde uitkeringen (bv. kinderbijslagen). Uitkeringen voor personen ten lasteMannen en vrouwen hebben gelijke rechten tenaanzien van de uitkeringen voor een echtgeno(o)t(e)en kinderen ten laste. Er bestaan verschillendevormen van uitkeringen voor volwassenen enkinderen ten laste. In sommige gevallen wordende uitkeringen voor kinderen over de beide oudersverdeeld.— Volwassenen ten laste: als u gehuwd bent ofals man en vrouw samenwoont met eenpartner en u in het levensonderhoud van diepersoon voorziet, wordt hij/zij beschouwd alspersoon te uwen laste, en kunt u eenaanvraag indienen voor een uitkering voorhem/haar, op voorwaarde dat aan bepaaldevoorwaarden is voldaan. Als alleenstaande,weduwe/weduwnaar of gescheiden levendegehuwde die de echtgeno(o)t(e) niet onderhoudten evenmin door die echtgeno(o)t(e)wordt onderhouden, heeft u eventueel rechtop een toeslag voor een volledig of hoofdzakelijkdoor u onderhouden persoon dieouder is dan 16 jaar en die zorgt voor uw teuwen laste komend kind dat bij u woont.— Kinderen ten laste: voor ieder ten lastekomend kind kunt u een extra uitkeringaanvragen.Een kind van jonger dan 18 jaar dat bij u woont,wordt beschouwd als een kind te uwen laste.Indien u een pensioen of bijstandsuitkeringwegens werkloosheid tegen langlopend tariefontvangt, blijft ook een kind tussen 18 en 22 teuwen laste, zolang het volledig dagonderwijsvolgt. Onder bepaalde omstandigheden kunnenook toeslagen voor kinderen ten laste wordentoegekend voor kinderen die 18 jaar of ouder zijn,gedurende ten hoogste drie maanden nadat zij demiddelbare school hebben voltooid.Kinderen die volledig onderwijs volgen, kunnentot en met hun 22e levensjaar te uwen lasteblijven.9. Niet-premiegebondenuitkeringen (Non-contributorypayments)Als u in Ierland woont en niet voldoende premiesheeft betaald om in aanmerking te komen voor deuitkeringen van de sociale verzekeringen, of als udaar niet langer recht op hebt, kunt u in plaatsdaarvan aanspraak maken op een niet-premiegebondenuitkering.Om in aanmerking te komen voor deze uitkering,moet u voldoen aan de voorwaarden met betrekkingtot het onderzoek naar de bestaansmiddelen,die een bepaald bedrag niet mogen overschrijden.Niet-premiegebonden uitkeringen omvatten:— werkloosheidssteun (Unemployment Assistance)voor werklozen die niet in aanmerkingkomen voor de werkloosheidsuitkering;— niet-premiegebonden ouderdomspensioen(Old Age Non-Contributory Pension) voorpersonen die niet in aanmerking komen voorhet premiegebonden ouderdomspensioen;96 IERLAND

— arbeidsongeschiktheidstoelage (Disability Allowance);— blindenpensioen (Blind Person’s Pension)vanaf 18 jaar;— niet-premiegebonden weduwe-/weduwnaarspensioen(Widow’s/Widower’s (Non-Contributory) Pension) dat bestemd is voorweduwen/weduwnaars die niet in aanmerkingkomen voor het premiegebonden weduwe-/weduwnaarspensioen(Widow’s/Widower’s(Contributory) Pension);— niet-premiegebonden wezenpensioen (Orphan’sNon-Contributory Pension) voor wezendie niet in aanmerking komen voor hetpremiegebonden wezenpensioen;— uitkeringen voor eenoudergezinnen (One-Parent Family Payment);— zorguitkering (Carer’s Allowance) voor deverzorgers van bejaarden of gehandicapten;— aanvullend gezinsinkomen dat bestemd isvoor echtparen of alleenstaanden die minstens19 uur per week of 38 uur per tweeweken in loondienst werken.10. Beslissingen betreffendeaanspraken (Decisions onclaims)De bevoegde ambtenaren (Deciding Officers) vanhet ministerie nemen beslissingen aangaandeaanspraken op de diverse socialezekerheidsuitkeringendie worden beheerd door het ministerievan Sociale en Gezinszaken en aangaande kwestiesin verband met de verzekeringsplicht.De beslissingen in verband met het (on)vermogenom voor de voorzieningen van de gezondheidszorgte betalen (hoofdstuk 2 A) berusten uitsluitendbij het hoofd van de dienst voor de volksgezondheid(Chief Executive Officer van deHealth Board).U kunt na kennisgeving van een beslissing van debevoegde ambtenaar tegen die beslissing inberoep gaan door het ministerie van Sociale enGezinszaken binnen 21 dagen mee te delen dat ubezwaar aantekent. De zaak wordt dan verwezennaar het bureau van de Social Welfare belast metde behandeling van bezwaren (Social WelfareAppeals Office), dat volledig onafhankelijk werktvan het ministerie van Sociale en Gezinszaken.Indien hij/zij dat wenselijk acht, kan de ambtenaarvan dat bureau (de Appeals Officer) de zaakmondeling behandelen; bij die behandeling mag uzelf aanwezig zijn en een verklaring afleggen, of umag zich ook doen vertegenwoordigen.De behandeling van de zaak is informeel en nietopenbaar. Aanwezig zijn: de met de behandelingvan uw bezwaar belaste ambtenaar (AppealsOfficer), de indiener van het bezwaar (u zelf), eniedere persoon die u ter ondersteuning van uwzaak verzocht hebt u te vergezellen. In bepaaldegevallen kan de Appeals Officer ook getuigenhoren, om een beter beeld te krijgen van allebijzonderheden van de zaak.De ambtenaar van het ministerie die de beslissingheeft genomen (Deciding Officer), moet de redenenvoor de weigering van uw aanvraag uiteenzetten.U krijgt ruimschoots de gelegenheid om teantwoorden op de aangevoerde redenen, en omuw zaak te verdedigen met het oog op eengunstige beschikking.Bij de behandeling van een bezwaarschrift inverband met werkloosheidsuitkeringen of werkloosheidssteun,kunnen ook deskundigen (Assessors)aanwezig zijn. Deze deskundigen wordendoor de vakbonden en de werkgeversorganisatiesaangewezen om de Appeals Officer bij te staan.11. Nadere inlichtingenDe tarieven van de PRSI-premies en de bedragenvan uitkeringen, pensioenen en toeslagen veranderenvoortdurend. De op dit ogenblik geldendetarieven kunt u vinden in de brochure SW 19, diegratis bij elk plaatselijk kantoor van de SocialWelfare verkrijgbaar is.Nadere inlichtingen over de stelsels die door hetministerie van Sociale en Gezinszaken beheerdworden, vindt u in de brochure Guide to SocialWelfare Services (SW 4) die eveneens gratis bij uwplaatselijk kantoor van de Social Welfare verkrijgbaaris.Deze brochure bevat tevens een lijst met adressenvan plaatselijke informatiecentra, de plaatselijkekantoren van de Social Welfare, een lijst van debureaus van de gezondheidszorg en van informatiebrochuresdie uitgebreider ingaan op deverschillende aspecten van het socialezekerheidsstelsel.Deze brochures zijn gratis verkrijgbaar bij uwplaatselijk kantoor van de Social Welfare.InformatieDepartment of Social, Community and FamilyAffairsAras Mhic DhiarmadaDublin 1IrelandTel. (353-1) 874 84 44E-mail: info@www.welfare.ieIERLAND97

Andere in deze handleiding vermeldeministeries en dienstenDepartment of Enterprise, Trade andEmploymentDavitt House65A Adelaide RoadDublin 2IrelandDepartment of Health and ChildrenHawkins HouseHawkins StreetDublin 2IrelandHealth & Safety Authority10 Hogan PlaceDublin 2IrelandDiensten voor de gezondheidszorgHealth Board Gebied Adres hoofd van de dienstEastern RegionalHealth AuthorityDublin City and County, Counties Kildare and WicklowCanal House, Canal RoadDublin 6Midland Counties Laois, Longford, Offaly, and Westmeath Arden RoadTullamore, County OffalyMid-WesternLimerick City and County, Counties Clare and Tipperary(N.R.)31-33 Catherine StreetLimerickNorth-Eastern Counties Cavan, Louth, Meath and Monaghan Navan Road, Kells, County MeathNorth-Western Counties Donegal, Leitrim and Sligo Manorhamilton, County LeitrimSouth-EasternWaterford City and County, Counties Carlow, Kilkenny,Tipperary (S.R.) and WexfordLacken, Dublin RoadKilkennySouthern Cork City and County and County Kerry Cork Farm Centre, Dennehys Cross,Wilton Road, CorkWestern Counties Galway, Mayo and Roscommon Merlin Park Regional Hospital,Galway98 IERLAND

ITALIË1. InleidingDit deel van de gids geeft een toelichting opmarkante aspecten van het Italiaanse socialezekerheidsstelsel.Verdere informatie kan wordeningewonnen bij de socialezekerheidsorganen, diein punt 2 zijn opgenomen (enti previdenziali). Inde volgende punten kan de werknemer informatievinden over:— ziekte-, moederschaps- en tuberculoseverzekering(punt 3);— arbeidsongevallen- en beroepsziekteverzekering(punt 4);— verplichte algemene verzekering: arbeidsongeschiktheid,ouderdom en nabestaanden(punten 5 tot en met 7);— werkloosheidsuitkeringen (punt 8);— gezinsuitkeringen (punt 9). Aansluiting bij de verplichte algemeneverzekeringAls u in loondienst werkt, vervult uw werkgeveralle noodzakelijke formaliteiten. Als u zelfstandigebent, dient u zelf voor inschrijving bij hetbevoegde socialezekerheidsorgaan te zorgen.Deze organen worden besproken in punt 2. Daadwerkelijk betaalde premiesAls u in loondienst werktDe premies worden berekend door op hetinkomen in ieder inkomenstijdvak het wettelijkvastgestelde percentage toe te passen. De hoogtevan het percentage verschilt van sector tot sector(industrie, handel, ambachtelijke sector, bankwezen,verzekeringen enz.) van kwalificatie,aantal werknemers, plaats van vestiging enzovoort.Om het belastbaar inkomen voor de berekeningvan de premies te bepalen, wordt alles wat dewerknemer van de werkgever in geld of naturabruto, dus vóór inhoudingen, uit zijn arbeidsverhoudingontvangt, als inkomen beschouwd. Alleende uitdrukkelijke in de wet genoemdebestanddelen worden niet in aanmerking genomen.De beloning per eenheid (uur, dag of maand,afhankelijk van het type arbeidsverhouding) magniet lager zijn dan het minimum dat voor deberoepsgroep waartoe de betreffende werknemerbehoort, is vastgesteld.De premies worden door de werkgever aan hetnationale socialezekerheidsorgaan INPS (IstitutoNazionale della Previdenza Sociale) gestort (ookhet deel ten laste van de werknemer).De premies worden met een gestandaardiseerdbetalingsformulier bij de bank of de post aan hetINPS gestort.De premies moeten vóór de 15e van de maandgestort zijn, dit wil zeggen normaliter de 15e vande maand, volgend op de maand waarop hetinkomen betrekking heeft.De maandelijkse aangifteformulieren wordendoor de bank of het postkantoor waar de premiesworden gestort, of in bepaalde gevallen rechtstreeksnaar het INPS gestuurd. Op het formulierDM 10/2 kunnen de door de werkgever voor dewerknemer aan het INPS voorgeschoten bedragenin mindering worden gebracht (loonaanvullingen,uitkeringen in verband met ziekte of moederschap,gezinsbijslagen enz.).Sedert 1999 moet met betrekking tot het in 1998ontvangen inkomen een voor iedere werknemerop naam gestelde (INPS- FISCO) standaardverklaringworden gebruikt.Als u zelfstandige bentSedert 1 januari 1993 wordt de premie berekendop basis van het hele inkomen uit ondernemersactiviteit,zoals dat voor de IRPEF (Imposta sulReddito delle Persone Fisiche) is opgegeven voorhet jaar waarop de premie betrekking heeft.De premie is ook verschuldigd door meewerkendegezinsleden. Deze storten een lager percentage alszij nog geen 21 jaar zijn. Bovendien zijn eenminimum- en een maximumjaarinkomen vastgesteldwaartussen premie moet worden betaald.Voor de boeren, landbouwarbeiders, pachters envoor elk van de vier bij de wet ingesteldeinkomensgroepen waarin de boerenbedrijven opgrond van hun inkomen zijn ingedeeld, is vanaf 1juli 1990 een premie op basis van een percentagevan het gemiddelde overeengekomen belastbareinkomen als premie vastgesteld (dit inkomenwordt jaarlijks bij ministerieel decreet bepaald).Dit percentage is lager voor bedrijven in bergstrekenen agrarische probleemgebieden.Met ingang van 1 januari 1993 worden de premiesvoor prestaties van de nationale gezondheidszorgrechtstreeks door de Erario (de schatkist) op basisvan de jaarlijkse inkomenopgave geïnd.Vrijwillige premiesVerzekerden die hun werk in loondienst of alszelfstandige onderbreken of beëindigen, kunnenITALIË99

hun rechten uit hoofde van een arbeidsongeschiktheids-,ouderdoms- en nabestaandenverzekeringal dan niet verder opbouwen door vrijwilligpremie te betalen. Deze premies zijn bij de wetgelijkgesteld aan de verplichte premies.Om vrijwillig premie te mogen betalen, moet aanhet volgende vereiste worden voldaan: in de vijfjaar vóór de datum van aanvraag moet drie jaarpremie zijn betaald.Zelfstandigen mogen vanaf de 1e zaterdag na dedatum van indiening van het verzoek vooronbepaalde tijd premie betalen. Op basis vanhet gemiddelde inkomen in het laatste jaar vóórde verlening van de toestemming, met inachtnemingvan een ondergrens van 40 % van het op 1januari van het betreffende jaar geldende minimumpensioen,wordt het premiebedrag vastgesteld.Stortingen voor een lagere groep dan waarinmen is ingedeeld, leiden tot een evenredigevermindering van het aantal weken dat voor deverzekerde wordt erkend.De premies worden een keer per kwartaal met eenpostwissel of aan het loket van de gemachtigdebank betaald. Premies voor het inkopen van nietverzekerdetijdvakkenVoor sommige niet-vervulde verzekeringstijdvakkenkunt u eventueel een speciale premie betalen(riscatto). Dat kan evenwel alleen, als er eenspecifieke reden is waarom die tijdvakken nietverzekerd werden. Zo kan de wettelijke studieduurvoor een academische titel worden „ingekocht”of de perioden waarin u in een land werktewaarmee Italië geen socialezekerheidsovereenkomstheeft gesloten. Als u al vijf jaar langpremies hebt betaald, kunt u bovendien detijdvakken van zwangerschapsverlof inkopen, alsookde tijdvakken waarin u niet kon werkenomdat u een gehandicapte verzorgde. Fictieve premiesIn enkele gevallen kunnen premies ook wordenbijgeschreven als ze niet daadwerkelijk zijnbetaald. Met fictieve premies kunnen pensioenrechtenworden verworven of kan het pensioenbedragworden verhoogd.Fictieve premies voor de ziektekosten- en dewerkloosheidsverzekering tellen mee om rechtop een anciënniteitspensioen te krijgen (na 35 jaarpremiebetaling). Voor het ouderdomspensioen (na40 jaar premiebetaling) tellen alle tijdvakken vanfictieve premies mee.Fictieve premies worden bijgeschreven voor:— militaire dienst,— vervolging op grond van politieke overtuigingof ras,— ziekten en ongevallen,— werkloosheid,— tuberculose,— zwangerschap en moederschap,— aanvulling op het loon (Cassa IntegrazioneGuadagni),— mobiliteit,— natuurrampen,— gratis bloeddonatie,— persoonlijk verlof voor de uitoefening vaneen overheidsambt of vakbondswerk.2. SocialezekerheidsorganenDe verschillende verzekeringen worden door devolgende instellingen beheerd.Ziektekostenverzekering (met inbegripvan tuberculose) enmoederschapsverzekeringDe gezondheidszorg (medische behandeling)wordt verleend door ASL, de plaatselijke afdelingvan de gezondheidsdienst (Azienda SanitariaLocale) in uw woonplaats. De ASL maakt deeluit van de Nationale Gezondheidsdienst (ServizioSanitario Nazionale). Bij een eventuele verhuizingmoet u zich bij de ASL van uw nieuwe woonplaatslaten inschrijven. Indien u bij de zeevaart of deburgerluchtvaart werkt, wordt de zorg u door eenspeciale afdeling van het ministerie van Volksgezondheid(Ministero della Sanità — Ufficio diSanità Marittima o Aerea) verstrekt.Het zieken- en moederschapsgeld wordt door hetINPS betaald. Indien u bij de zeevaart werkt,wordt het ziekengeld betaald door het Ipsema(Istituto di Previdenza per il Settore Marittimo), hetsocialezekerheidssorgaan voor de zeevaart.Verzekering arbeidsongevallen enberoepsziektenDe prestaties van de gezondheidszorg wordenverleend door de organen voor de ziektekostenverzekering.De uitkeringen voor de slachtoffers van arbeidsongevallenen beroepsziekten worden betaalddoor het provinciaal bureau van het INAIL (IstitutoNazionale per l’Assicurazione contro gli Infortunidi Lavoro), het Nationaal Instituut voor deVerzekering tegen Arbeidsongevallen. Als u in dezeevaart of de burgerluchtvaart werkt, ontvangt udeze uitkeringen van het Fonds voor Zeelieden(Cassa Marittima) waarbij u bent aangesloten.100 ITALIË

Verzekering arbeidsongeschiktheid,ouderdom en nabestaanden(pensioenen)Vrijwel alle werknemers in loondienst in departiculiere sector en enkele categorieën werknemersbij de overheid zijn bij het INPS verplichtverzekerd tegen ouderdom, arbeidsongeschiktheid,overlijden, werkloosheid, tuberculose enziekten.De volgende categorieën zelfstandigen zijn eveneensverplicht verzekerd — maar alleen tegenouderdom, arbeidsongeschiktheid en overlijden:zelfstandige landbouwers, landbouwarbeiders,pachters, ambachtslieden en handelaren evenalsin het beroepsregister ingeschreven verloskundigen,uitoefenaren van een vrij beroep en personendie als hoofdberoep boer hebben.Werkers in personele diensten en thuiswerkersgenieten dezelfde bescherming als de werknemersin loondienst, respectievelijk met uitzonderingvan de prestaties bij ziekte en een loonaanvullendeuitkering.Ten slotte worden door het INPS enkele specialesocialezekerheidsfondsen voor specifieke categorieënwerknemers beheerd: het spoor- en trampersoneel,belastinginners alsmede het personeelvan de telefoon, de ENEL, de particuliere elektriciteits-en gasbedrijven, de luchtvaartmaatschappijenen geestelijken (van de katholieke kerk enandere religies).In Italië bestaan de volgende socialezekerheidsorganen.Socialezekerheids- en bijstandsorganenvan de overheid— Het nationaal socialezekerheidsorgaan —INPS— Het nationaal orgaan voor de verzekeringtegen arbeidsongevallen — INAIL— Het nationale socialezekerheidsorgaan voorwerknemers in overheidsdienst — INPDAP— Het nationale socialezekerheidsorgaan voorde zeevaart — Ipsema— Het nationale socialezekerheidsorgaan voorde werknemers bij de PT — IPOST— Het nationale socialezekerheidsorgaan voorleidinggevend personeel in de industrie —INPDAI— Het nationale socialezekerheidsorgaan voorwerknemers in het amusementsbedrijf —Enpals— Het nationale socialezekerheidsorgaan voorapothekers — ENPAF Geprivatiseerde socialezekerheids- enbijstandsorganen— Het nationale socialezekerheidsorgaan voordierenartsen (ENPAV)— Het nationale socialezekerheidsorgaan voorwerknemers en beambten in de landbouw —Enpaia— Het nationale socialezekerheidsorgaan vooringenieurs en architecten anders dan inloondienst — Inarcassa— Het nationale socialezekerheidsorgaan voorde rechterlijke macht— Het nationale socialezekerheidsorgaan voorafgestudeerden in de handelswetenschappen— CNPADC— Het nationale socialezekerheidsorgaan voornotarissen, Via Rubicone 11, Rome— Het nationale socialezekerheidsorgaan voorartsen — ENPAM— Het nationale socialezekerheidsorgaan voorarbeidsconsulenten — ENPACL— Het nationale socialezekerheidsorgaan voorde gezondheidszorg voor Italiaanse wezen —Onaosi— Het nationale socialezekerheidsorgaan voorkoeriers — FASC— Het nationale orgaan voor de sociale zekerheidvoor Italiaanse journalisten „GiovanniAmendola” — INPGI— Het nationale socialezekerheidsorgaan vooraccountants en marktdeskundigen — CNPR— Het nationale socialezekerheidsorgaan voorhandelsvertegenwoordigers — Enasarco— Het nationale socialezekerheidsorgaan voorpsychologen — ENPAP— Het nationale socialezekerheidsorgaan voorhts’ers in de industrie — EPPI— Het nationale socialezekerheidsorgaan voorbiologen — ENPAB— Het nationale socialezekerheidsorgaan vooragronomen, bosbouwkundig ingenieurs, chemicien geologen — EPAB3. Ziekte en moederschapDe verzekering bij ziekte en moederschap geeftrecht op de volgende uitkeringen en verstrekkingen:— verstrekkingen (medische behandeling) bijziekte (punt A);— aanvullende verstrekkingen: bijzondere soortengezondheidszorg;— uitkeringen bij arbeidsongeschiktheid doorziekte (punt B);ITALIË101

— gezondheidszorg en uitkeringen bij arbeidsverzuimwegens moederschap (punt C);— bovendien is er een bijzondere regeling voortuberculose (punt D).Algemene voorwaardenItaliaanse burgers alsmede de staatsburgers vanandere lidstaten van de EU hebben recht op devoorzieningen van de ziekte- en moederschapsverzekeringwanneer zij in Italië wonen en bij deplaatselijke gezondheidsdienst (ASL) in het districtwaar zij wonen, zijn ingeschreven.Indien u in Italië verzekerd bent en in een anderelidstaat een medische behandeling ontvangt, ofindien u ziekengeld in Italië krijgt maar in eenandere lidstaat woont, zijn de communautairevoorschriften van toepassing.A. VERSTREKKINGEN VAN DEGEZONDHEIDSZORG(GENEESKUNDIGE BEHANDELING)Alle in Italië wonende Italiaanse staatsburgers, allein Italië werkende buitenlanders alsmede degezinsleden te hunnen laste hebben recht opmedische zorg.Die zorg omvat:— behandeling door een huisarts, thuis of inzijn/haar praktijk;— behandeling door een kinderarts, een verloskundige/gynaecoloog;— behandeling door een specialist (ook tandarts)in een openbare of particuliere polikliniekwaarmee de nationale gezondheidsdiensteen overeenkomst heeft gesloten;— opneming in een ziekenhuis (ook voor eenbevalling), zowel in openbare medischeinrichtingen (ziekenhuizen, klinieken enz.)als in particuliere medische inrichtingenwaarmee de nationale gezondheidsdiensteen overeenkomst heeft gesloten;— geneesmiddelen.Het verstrekken van medische hulp geschiedt vooronbepaalde tijd. Hoe worden die verstrekkingenverleend?De geneeskundige verstrekkingen kunnen al danniet rechtstreeks verleend worden. In het eerstegeval worden de medische behandeling en demedicijnen gratis door de plaatselijke gezondheidsdienst(ASL) of hiertoe gemachtigde doktorenof apothekers verstrekt. In het tweede gevaldaarentegen dient de patiënt eerst zelf voor dieverstrekkingen te betalen en krijgt hij dezeachteraf vergoed.Meestal wordt de medische hulp rechtstreeks doorde plaatselijke afdelingen van de gezondheidsdienst(ASL) beheerde inrichtingen en dienstenverleend. Medische hulp van de huisartsDe algemene geneeskundige hulp wordt rechtstreeksverleend, ofwel in de praktijkruimte van dehuisarts ofwel bij de patiënt thuis indien deze hetbed moet houden. U kunt zich uitsluitend wendentot uw huisarts of in diens afwezigheid tot zijnplaatsvervanger.Indien u zich tijdelijk niet in uw woon- ofverblijfplaats bevindt, kunt u zich, zo nodig,wenden tot een van de artsen ter plaatse metwie de gezondheidsdienst een overeenkomst heeftgesloten, maar dan moet u wel de kosten van debehandeling eerst zelf betalen. Vergoeding hiervanheeft plaats binnen de vastgestelde tarieven.Voor spoedgevallen is er ’s nachts en op zon- enfeestdagen een wachtdienst.De hulp van een kinderarts wordt verleend tot deleeftijd van 12 jaar. GeneesmiddelenFarmaceutische producten worden rechtstreeksdoor de apotheker tegen afgifte van het doktersreceptverstrekt. Dat recept mag uitgeschrevenzijn door een huisarts of door een specialist dievoor de gezondheidsdienst werkt.De meeste geneesmiddelen staan vermeld in defarmacopee (Prontuario Terapeutico); zij zijnonderverdeeld in twee categorieën. De eerstecategorie van geneesmiddelen is volledig kosteloosen omvat geneesmiddelen die bestemd zijnvoor de behandeling van spoedgevallen, gevaarlijkeziekten en aandoeningen die tot arbeidsongeschiktheidleiden of chronisch zijn. Voor deoverige geneesmiddelen moet u bij aankoop aande apotheker een deel van de kosten betalen.Tevens wordt voor ieder recept een vast bedrag inrekening gebracht.Wanneer de arts u een geneesmiddel voorschrijftdat niet in de farmacopee is opgenomen, moet udat volledig zelf betalen. Specialistische hulp enziekenhuisverplegingSpecialistische hulp wordt rechtstreeks verstrektdoor los van de ASL staande overheidsstructurenof particuliere instellingen die een overeenkomstmet de gezondheidsdienst hebben gesloten. Depatiënt dient een eigen bijdrage in de kosten vanhet diagnose- en laboratoriumonderzoek te betalen.De ziekenhuisverpleging in de openbare ziekenhuizenen in privé-klinieken waarmee een over-102 ITALIË

eenkomst is gesloten, is volledig kosteloos. Bijopname moet een aanvraag van de huisartsworden voorgelegd, behalve natuurlijk in spoedgevallen.Voor de opneming in een particulierekliniek waarmee de gezondheidsdienst een overeenkomstheeft gesloten, is voorafgaande toestemmingvan uw plaatselijke gezondheidsdienstnoodzakelijk.Ziekenhuisverpleging is kosteloos, maar indien uals patiënt om speciale voorzieningen vraagt(eenpersoonskamer, telefoon, televisie) zijn deextra kosten voor uw rekening. Aanvullende prestatiesAanvullende prestaties worden in het algemeenniet rechtstreeks verleend en slechts een deelhiervan wordt vergoed. Het gaat hierbij uitsluitendom hydrothermale kuren, bepaalde orthopedischebehandelingen, protheses en bepaalde vormenvan instrumentele diagnostiek. Om hiervoor inaanmerking te komen, moet u bij uw plaatselijkeafdeling een aanvraag en een briefje van uwbehandelende geneesheer indienen. Hoe krijgt u recht op medische zorg?Om recht te hebben op medische zorg moet u zijningeschreven bij de gezondheidsdienst (ASL) vanuw woonplaats.Bij de inschrijving kiest u een arts uit een lijst vande bij de nationale gezondheidsdienst aangeslotenartsen. Als u hulp nodig heeft, gaat u in de regelnaar de praktijk van die arts, maar als u het bedmoet houden kunt u een visite van de doktervragen.B. UITKERINGEN ZiekengeldZiekengeld vervangt het loon en wordt aanwerknemers uitbetaald vanaf de vierde dag vanziekte gedurende ten hoogste 180 dagen per jaar(over de eerste drie dagen ontvangt u dus geenuitkering behalve bij een recidief). Voor tijdelijkewerknemers gelden nog meer beperkingen.Het ziekengeld wordt — enkele categorieënwerknemers uitgezonderd — direct door dewerkgever uitbetaald en in mindering gebrachtop de premies die aan het INPS moeten wordengestort. Het ziekengeld bedraagt maximaal 50 %van het inkomen voor de eerste twintig dagenziekte en wordt daarna tot 66,6 % opgetrokken.Vele arbeidsovereenkomsten voorzien in eenaanvulling op het ziekengeld door de werkgever.Als bewijs van zijn ziekte moet de werknemer eenin tweevoud door de behandelend geneesheeropgesteld ziekenbriefje binnen twee dagen naafgifte aan het INPS (de voor zijn woonplaatsbevoegde afdeling) doen toekomen. De eerstekopie vermeldt natuurlijk de prognose en dediagnose en de tweede kopie is aan de werkgevergericht en vermeldt de duur van de ziekte.Als de werknemer ten onrechte afwezig is als decontrolerend geneesheer op bezoek komt, verliesthij zijn ziekengeld tot de tiende dag en als hij voorde tweede keer afwezig is, ontvangt hij gedurendede resterende periode slechts 50 % van hetziekengeld.Als het ziekenbriefje te laat wordt ontvangen,wordt over die dagen geen ziekengeld betaald.C. PRESTATIES BIJ MOEDERSCHAPDe prestaties bij moederschap omvatten zowelmedische behandelingen als uitkeringen. Op demedische behandeling zijn de algemene regelsvan punt A van toepassing. De algemene verloskundigehulp wordt rechtstreeks en kosteloos in depoliklinieken van de plaatselijke gezondheidsdienstverstrekt. Die hulp kan ook door eenvroedvrouw waarmee de gezondheidsdienst eenovereenkomst gesloten heeft, ten huize van devrouw verleend worden.MoederschapsuitkeringVoor de gehele duur van het verplichte zwangerschapsverlof(twee maanden vóór de uitgerekendebevallingsdatum, en drie maanden na de geboorte)hebben werkneemsters recht op een moederschapsuitkeringen betaalt het INPS u, via uwwerkgever, een dagvergoeding.Werkneemsters die een kind van nog geen 6 jaarhebben geadopteerd of aan wie een kind in dieleeftijd is toegewezen, hebben recht op maximaaldrie maanden. Ook deze vergoeding wordtnormaliter rechtstreeks door de werkgever betaalden op de aan het INPS verschuldigde premies inmindering gebracht. De vergoeding in de periodewaarin niet mag worden gewerkt, bedraagt 80 %van het inkomen. In het eerste jaar na de geboorteheeft u (of uw man, mits werknemer) bovendienrecht op een vrijwillige loopbaanonderbrekingvan maximaal zes maanden; voor deze periodedie niet in één blok hoeft te worden opgenomen,ontvangt u een vergoeding van 30 % van uwinkomen. Moeders die een kind van nog geen 3jaar hebben geadopteerd of aan wie een kind indie leeftijd is toegewezen, hebben ook recht opdeze uitkering.Ook vrouwen die als zelfstandige werken (zelfstandigelandbouwers, pachters, ambachtsliedenen vrouwen in de handel) ontvangen in de tweemaanden vóór de uitgerekende datum en driemaanden na de geboorte direct van het INPS eendagvergoeding.ITALIË103

D. VERZEKERING TUBERCULOSEVoor tuberculosepatiënten bestaat er een bijzonderverzekeringsstelsel en een ziekte- en moederschapsverzekering(zie de punten A, B en C). Ditstelsel omvat zowel de medische behandeling alsde uitkeringen. Op de medische behandeling zijnde algemene regels van punt A van toepassing.Uitkeringen bij tuberculoseDe uitkeringen worden op bepaalde voorwaardenaan werknemers en hun gezinsleden met tuberculose(echtgenoot, kinderen, broers, zusters,ouders en daaraan gelijkgeschakelden) toegekendmits de betrokkene minstens een jaar van zijnberoepsleven verzekerd is geweest.De betreffende uitkeringen bestaan uit een dagvergoedingtijdens de behandelperiode wanneer debetrokkene geen recht heeft op zijn hele loon; eenpostsanatoriumuitkering na een verpleegperiodeof een poliklinische behandeling van minimaal 60dagen gedurende twee jaar. In geval van eenpoliklinische behandeling mag de betrokkeneminstens zestig dagen — niet per se aan een stuk— niet gewerkt hebben; een toelage voor levensonderhouden behandeling gedurende twee jaarvoor de uitkeringsgerechtigde wiens verdiencapaciteitin zijn oude beroep als gevolg van detuberculose tot minder dan de helft is teruggelopenen die niet continu een normaal fulltimeinkomenontvangt. De uitkering kan zonder tijdslimiettelkens voor twee jaar worden verlengd alsaan de vereisten wordt voldaan; en verder eenkersttoelage als de betrokkene op grond vantuberculose minstens één dag in de maanddecember medische of economische hulp ontvangt.4. Arbeidsongevallen enberoepsziektenAlle werkers die beroeps- of handelsactiviteitenverrichten die volgens de Italiaanse wet totarbeidsongevallen of beroepsziekten kunnen leiden,zijn tegen deze risico’s verzekerd. Buiten dewettelijke vastgestelde „beroepsziekten” wordenook die ziekten gedekt, waarvan de werknemerhet oorzakelijk verband met het werk kanaantonen. Recente wettelijke bepalingen hebbende toepassingssfeer van de verzekering tot anderecategorieën werkers uitgebreid (managers, beroepssportersen werknemers in loondienst) entot degenen die uitsluitend huishoudelijk werkverrichten (de zogeheten huisvrouwenverzekering).Bovendien zal er een commissie worden ingestelddie periodiek — jaarlijks — de lijst met beroepsziektenmoet herzien.Elk arbeidsongeval moet u onmiddellijk aan uwwerkgever melden. Als de door het ongevalveroorzaakte letsels niet binnen de drie dagengenezen zullen zijn, is de werkgever verplicht hetongeval binnen de twee dagen nadat hij ervan inkennis is gesteld, aan het INAIL te melden. Eendodelijk ongeval, of een ongeval dat vermoedelijkde dood als gevolg zal hebben, moet hij echter albinnen de 24 uur per telegram aan het INAILmelden.U hebt recht op geneeskundige verzorging en opuitkeringen.Op de medische verzorging is de regeling die inpunt 3 A uiteengezet is, volledig van toepassing.NB: Om een uitkering te krijgen of deze tebehouden, mag u nooit zonder geldige redeneen noodzakelijk geachte medische behandelingweigeren, ook niet nadat uw pensioen al istoegekend. Ter vermindering van uw invaliditeitverstrekt het INAIL, automatisch of op verzoek,kosteloos bepaalde prothesen.Hieronder volgen de door het INAIL verstrekteuitkeringen waarop u zelf, of bij uw overlijden uwnabestaanden recht hebben:— uitkering wegens tijdelijke algehele arbeidsongeschiktheid,— directe uitkering wegens blijvende arbeidsongeschiktheid,— overgangsuitkering bij silicose en asbestose,— uitkering voor nabestaanden en begrafenisuitkering,— aanvulling op de directe uitkering wegensblijvende arbeidsongeschiktheid,— verzorgingstoelage indien voortdurend hulpvan derden nodig is,— speciale voortgezette maandelijkse toelage,— eindejaarsuitkering,— prothesen en hulpmiddelen,— hydrothermale en fangokuren alsmede verblijvenin een voor de betrokkene beterklimaat,— officiële schriftelijke dankbetuigingen en eervolleonderscheidingen,— poliklinische behandeling.Hieronder wordt uiteengezet waaruit de voornaamsteprestaties bestaan. Blijvende arbeidsongeschiktheidBoven een bepaald percentage blijvende arbeidsongeschiktheidals gevolg van een ongeval of eenberoepsziekte verstrekt het INAIL de verzekerdeeen maandelijkse uitkering als schadeloosstelling.In dit verband wordt op een belangrijke recentevernieuwing in de regeling gewezen: terwijl totdusver alleen de financiële gevolgen van de104 ITALIË

schade werden vergoed, wordt de werknemersthans schadeloos gesteld voor alle door hemgeleden blijvende lichamelijke en geestelijkeschade. Het INAIL keert thans een eenmaligeuitkering uit bij een biologische schade tussen de6 %-15 % en een verzorgingstoelage bij eenschade boven de 16 %. De schadeloosstellingvoor aantasting van de gezondheid is bedoeld alscompensatie voor het feit dat de werknemeraffectief, sociaal, politiek, cultureel, godsdienstigenz. minder kan dan voorheen.Als de schade aan de gezondheid meer dan 15 %bedraagt, wordt ervan uitgegaan dat deze aantastingook gevolgen heeft voor het vermogen ommet arbeid inkomen te genereren: daarom wordenin deze gevallen ook de financiële gevolgen vande biologische schade voor de werknemer vergoed.De hoogte van de uitkering wordt berekend opbasis van het loon in het jaar vóór het ongeval ofhet intreden van de beroepsziekte en het percentagearbeidsongeschiktheid.De uitkeringen wegens blijvende arbeidsongeschiktheidworden jaarlijks herzien.Tijdens de eerste twee jaar kan het arbeidsongeschiktheidspercentageautomatisch of op uw verzoekop elk gewenst ogenblik worden onderzocht;daarna is herziening om het jaar mogelijk. Bij hetverzoek om herziening moet een medische verklaringworden gevoegd. Het bedrag van de uitkeringwordt voor ieder ten laste komend kind meteentwintigste verhoogd. VerzorgingstoelageIn geval van blijvende volledige arbeidsongeschiktheidwaarbij voortdurend verzorging nodigis, wordt een maandelijkse uitkering verstrekt alsdeze verzorging niet rechtstreeks door het INAILin de plaats van de verpleging in een ziekenhuis ofeen andere instelling wordt geboden. De toelageis een aanvulling op het invaliditeitspensioen. NabestaandenpensioenAls de werknemer ten gevolge van een arbeidsongevalof een beroepsziekte overlijdt, hebbenzijn nabestaanden recht op een uitkering die gelijkis aan een bepaald percentage van zijn laatstejaarinkomen. Die percentages zijn:— 50 % voor de nagelaten echtgenoot;— 20 % voor elk kind beneden de 18 jaar. Ditwezenpensioen wordt verlengd tot 21 jaarindien het kind een middelbare schoolbezoekt, en tot 26 jaar indien het aan eenuniversiteit studeert;— 40 % voor volle wezen;— 20 % voor elk van beide ouders die tot aanzijn/haar dood ten laste van de verzekerdekwamen, mits hij/zij geen echtgenoot ofkinderen heeft nagelaten;— 20 % voor elk van de broers en zusters die tothet tijdstip van overlijden ten laste van deverzekerde kwamen, mits hij/zij geen echtgenootof kinderen heeft nagelaten. BegrafenisuitkeringAan de nabestaanden die kunnen aantonen dat zijals gevolg van het overlijden van de verzekerdebijzondere kosten hebben gemaakt, wordt eensom ineens als begrafenisuitkering toegekend.5. Invaliditeits- enarbeidsongeschiktheidsuitkeringenAlle werknemers in loondienst alsmede enkelecategorieën van zelfstandigen (onafhankelijkeboeren, landarbeiders, pachters, ambachtsliedenen handelaren) zijn verzekerd tegen invaliditeit.Ook als u zelfstandige bent of een vrij beroepuitoefent (bv. dat van arts) heeft u recht op eenpensioen, maar de regels variëren per beroepsgroep.Nadere inlichtingen krijgt u bij uw socialezekerheidsorgaan(zie punt 2). De gewonearbeidsongeschiktheidsuitkeringVoor de normale arbeidsongeschiktheidsuitkeringgeldt als voorwaarde dat uw verdiencapaciteit alsgevolg van ziekte of een fysiek of geestelijk gebrekblijvend met ten minste tweederde verminderd is.De uitkering wordt toegekend voor drie jaar enkan na bestudering door het INAIL — op verzoekvan u — telkens met drie jaar worden verlengd.Nadat de uitkering drie keer achtereenvolgens istoegekend, wordt zij omgezet in een definitieveuitkering die niet overdraagbaar is op de nabestaanden.Om recht te hebben op deze uitkering moet u tenminste vijf jaar verzekerd zijn geweest en vijf jaarpremie hebben betaald, waarvan ten minste driejaar in de vijf jaar vóór de aanvraag.Als gevolg van de wet op de hervorming van depensioenen is vanaf 1 september 1995 cumulatievan de gewone arbeidsongeschiktheidsuitkeringen een lijfrente tot een bedrag ter hoogte van dieuitkering ten gevolge van die tot invaliditeitleidende gebeurtenis niet meer toegestaan.Dit geldt niet voor gunstigere socialezekerheidsuitkeringendie vóór 1 september 1995 zijningegaan. Deze worden echter bij komendeverhogingen zo lang niet opgetrokken tot hetverschil met de uitkeringen van na die datum isverdwenen. Bovendien wordt vanaf 1 septemberITALIË105

1995 in de gevallen van cumulatie van dearbeidsongeschiktheidsuitkering met inkomen uitwerk in loondienst, als zelfstandige of als ondernemerboven een bepaalde grens 25 % tot 50 %op de uitkering in mindering gebracht. Ook in ditgeval blijven de gunstigere socialezekerheidsuitkeringenvan vóór 1 september 1995 onverlet tothet verschil door toekomstige verhogingen van deuitkeringen van na 1 september 1995 verdwenenis.Als u in loondienst werkt, wordt bij het bereikenvan de pensioengerechtigde leeftijd de arbeidsongeschiktheidsuitkeringin een ouderdomspensioenomgezet als aan de verzekerings- en premievoorwaardenis voldaan en de arbeidsverhoudingwordt beëindigd. Voor de pensioenrechten maarniet voor het percentage worden ook de tijdvakkenwaarin u niet gewerkt hebt maar eenarbeidsongeschiktheidsuitkering ontving, meegerekend.Het gewone invaliditeitspensioenIndien u als gevolg van een ziekte of eenlichamelijk of geestelijk gebrek, volledig enblijvend arbeidsongeschikt bent, hebt u recht opeen gewoon invaliditeitspensioen.Om recht te hebben op dit pensioen moet u tenminste vijf jaar verzekerd zijn geweest en vijf jaarpremie hebben betaald, waarvan ten minste driejaar in de vijf jaar vóór de aanvraag. Het pensioenis overdraagbaar op de nabestaanden.Het gewone invaliditeitspensioen mag niet gecumuleerdworden met inkomen uit werk alszelfstandige of in loondienst, met werkloosheidsuitkeringenen andere inkomenvervangende of-aanvullende uitkeringen.Het pensioen bestaat uit de arbeidsongeschiktheidsuitkeringvermeerderd met een toeslag, evenredigaan het aantal jaren dat premie zou zijnbetaald, als u tot het bereiken van de pensioengerechtigdeleeftijd zou hebben gewerkt. Tengevolge van de wet op de hervorming van hetpensioenstelsel is vanaf 1 september 1995 cumulatievan het gewone invaliditeitspensioen en eenals gevolg van die tot invaliditeit leidendegebeurtenis uitbetaalde lijfrente tot een bedragter hoogte van die uitkering niet meer toegestaan.Dit geldt niet voor gunstigere socialezekerheidsuitkeringendie vóór 1 september 1995 zijningegaan. Deze worden echter bij komendeverhogingen zo lang niet opgetrokken tot hetverschil met de uitkeringen van na die datum isverdwenen.Deze arbeidsongeschiktheidsuitkeringen en invaliditeitspensioenenworden betaald vanaf de eerstedag van de maand, volgend op de aanvraag, of hetontstaan van de invaliditeit of arbeidsongeschiktheid.Maandelijkse verzorgingsuitkeringWanneer bij blijvende volledige arbeidsongeschiktheidde betrokkene bij elke stap een begeleidernodig heeft of zichzelf niet kan verzorgen,heeft hij op grond van de verplichte verzekeringtegen arbeidsongevallen en beroepsziekten — opaanvraag — recht op een niet-overdraagbaretoelage.De aanvraag moet vergezeld gaan van stukkenwaaruit de invaliditeit blijkt. Cumulatie met dedoor het INAIL verleende uitkering is niet toegestaan.6. OuderdomspensioenenAlle werknemers in loondienst alsmede enkelecategorieën van zelfstandigen (kleine boeren,pachters en landarbeiders, ambachtslui en handelaren)hebben recht op een ouderdomspensioen.Ook als u zelfstandige bent of een vrij beroepuitoefent (bv. dat van arts) heeft u recht op eenpensioen, maar de regels variëren van beroepsgroeptot beroepsgroep. Nadere inlichtingen krijgtu bij uw socialezekerheidsorgaan (zie punt 2).Er bestaan twee soorten ouderdomspensioenen:het „anciënniteitspensioen” (pensione di anzianità)en het eigenlijke ouderdomspensioen (pensionedi vecchiaia).AnciënniteitspensioenU hebt recht op een anciënniteitspensioen van dealgemene verplichte verzekering voor werknemersin loondienst als u de pensioengerechtigde leeftijdhebt bereikt en/of het in de wet genoemde aantaljaren premie hebt betaald. In het jaar 2000 is depensioengerechtigde leeftijd 55 jaar en bedraagthet aantal premiejaren 35. Dit pensioen wordtongeacht uw leeftijd toegekend, indien u tenminste 37 jaar premies heeft betaald.De datum waarop het anciënniteitspensioeningaat, hangt af van de datum waarop in deafgelopen periode de vereiste rechten zijn opgebouwd.Als de rechten vóór 31 maart 2000 zijn opgebouwd,gaat het in op 1 juli 2000 maar alleenvoor personen die op 30 juni 57 jaar of ouder zijn.Als de rechten zijn opgebouwd vóór 30 juni 2000,gaat het in op 1 oktober 2000 maar alleen voorpersonen die op 30 september 2000 57 jaar ofouder zijn. Als de rechten vóór 31 oktober 2000zijn opgebouwd, gaat het in op 1 januari 2001 enals dat vóór 31 december 2000 het geval is, op 1april 2001.Voor enkele beroepsgroepen blijven zowel detoegangs- als de ingangsvereisten voor/van pensioenvan de oude regeling van kracht.106 ITALIË

OuderdomspensioenVanaf 1 januari 2000 wordt het ouderdomspensioenuitbetaald bij het bereiken van de pensioengerechtigdeleeftijd. De pensioenleeftijd voorloontrekkenden en zelfstandigen die minstens 19jaar verzekerd zijn geweest en premie hebbenbetaald, is 65 jaar voor mannen en 60 jaar voorvrouwen. Voor loontrekkenden is het recht oppensioen gekoppeld aan het einde van de dienstbetrekking.Het ouderdomspensioen gaat in op de eerste dagvan de maand, volgend op het bereiken van depensioengerechtigde leeftijd, of op de eerste dagvan de maand, volgend op het tijdstip waarop aande minimumvoorwaarden betreffende verzekeringen premie is voldaan.Op aanvraag van de betrokkene gaat het pensioenin op de eerste dag van de maand volgende op demaand van indiening van de aanvraag, als op diedatum de vereiste rechten zijn opgebouwd.7. Pensioenen voor nabestaandenAls de overledene niet rechtstreeks pensioengenoot maar op het tijdstip van overlijden aande vereisten betreffende verzekering en premiebetalingvoor een gewone arbeidsongeschiktheidsuitkering,invaliditeitspensioen of aan devóór 1993 geldende voorwaarden voor ouderdomspensioenvoldeed, bestaat er eventueel rechtop een nabestaandenpensioen.Na aanvraag gaat het pensioen in op de eerste dagvan de maand volgende op het overlijden van degepensioneerde of verzekerde werknemer.Rechthebbenden zijn: de echtgenoot, kinderendie op het tijdstip van overlijden minderjarigwaren of studeerden of indien de overledene geenechtgenoot of kinderen naliet, of indien deze geenrecht hebben op het pensioen aan de ouders mitsdeze op het tijdstip van het overlijden minstens 65jaar waren en geen direct of indirect pensioengenoten en aan de overleden ten laste kwamen ofongehuwde broers en zusters van de overledenedie op het tijdstip van overlijden van de betrokkeneinvalide waren, geen rechtstreeks of indirectpensioen genoten en ten laste aan de overledenekwamen.Het nabestaandenpensioen bedraagt een percentagevan het pensioen dat de overleden verzekerdeontving of zou hebben ontvangen. De echtgenoteontvangt 60 % van dit pensioen, terwijl ieder kind20 % ontvangt wanneer de echtgenoot nog leeft,en 40 % indien alleen de kinderen recht hebbenop pensioen en 60 % als maar een kind recht heeftop pensioen. Ouders, broers of zusters van deoverledene, die recht hebben op een nabestaandenpensioen,ontvangen 15 %.De som van die percentages mag niet meerbedragen dan 100 % van het directe pensioen.Bij pensioenen die sedert 1 september 1995 zijningegaan, is het percentage van 60 % tot 70 %opgetrokken. Sedert 1 september 1995 moeten denabestaandenpensioenen met 25 % à 50 %worden gekort als het inkomen van de rechthebbendeeen bepaalde grens overschrijdt. Metingang van diezelfde datum is cumulatie van deaan de verplichte algemene verzekering ten lastekomende overdraagbare pensioenen die als gevolgvan een bedrijfsongeval of een beroepsziekteworden betaald, en een lijfrente op grond vandezelfde invalidiserende gebeurtenis tot het bedragvan de uitkering niet meer toegestaan.Dit geldt niet voor gunstigere socialezekerheidsuitkeringendie vóór 1 september 1995 zijningegaan. Deze worden echter bij komendeverhogingen zo lang niet opgetrokken tot hetverschil met de uitkeringen van na die datum isverdwenen.Berekening van het pensioenSedert de hervorming in 1995 wordt het pensioenop grond van de premies berekend.MiddelloonstelselDit stelsel is sedert 1 januari 1996 op alleverzekerde werknemers van toepassing.Op grond van dit stelsel:— worden de voor elke werknemer gestortepremies samengeteld. Voor de werknemers inloondienst is de premie op 33 % van hetbelastbaar inkomen vastgesteld en voor zelfstandigenop 20 %;— worden de te storten premies jaarlijks aangepastmet een percentage, gelijk aan degemiddelde toename van het nominale BBPin de afgelopen vijf jaar. Dit percentagewordt door ISTAT berekend;— wordt het aldus verkregen bedrag (het premiekapitaalplus de aanpassing) vermenigvuldigdmet een korting voor de leeftijd vande werknemer op het tijdstip waarop hetpensioen ingaat. Tussen de 57 en 65 jaarvarieert de korting van 4,720 % tot 6,136 %,afhankelijk van het aantal jaren dat debetrokkene naar verwachting nog pensioenzal trekken.Voor degenen die een pensioen krijgen datuitsluitend op het middelloonstelsel gebaseerd is,geldt een premie- en pensioengrondslag van68 172,31 euro (132 000 000 ITL) per jaar. Uithoofde van het middelloonstelsel uitbetaaldepensioenen kunnen niet met een minimumpensioenworden aangevuld.ITALIË107

Gemengd stelselIn het geval van de werknemers die op 31december 1995 minder dan 18 jaar premiehadden betaald, wordt het pensioen voor deperiode tot en met 31 december 1995 berekendop basis van het eindloonstelsel, zij het dat ditvanaf 1 januari 1996 op basis van het premiestelselgebeurt. EindloonstelselIn het geval van werknemers die minstens 18 jaarpremie hebben betaald, wordt ook voor hettijdvak na 31 december 1995 het pensioen opbasis van het eindloonstelsel berekend, zij het datook dit bij Wet nr. 335 ten dele is gewijzigd, teweten de premieperiode.Het maximumpensioen wordt bereikt na 40 jaarpremiebetaling. Voor elk jaar premie betalen krijgtu recht op 2 % van het gemiddelde voor hetpensioen in aanmerking genomen inkomen.Voor inkomens boven een bepaald plafond geldenlagere percentages. FacultatiefVerzekerden die minstens 15 jaar premie hebbenbetaald, waarvan vijf jaar op grond van hetnieuwe stelsel, mogen kiezen. Dit recht magechter alleen in het jaar 2001 worden uitgeoefend. MinimumpensioenHet minimumpensioen is een aanvulling die destaat via het INPS aan de gepensioneerde betaaltwanneer het uit de berekening van de gestortepremies resulterende pensioen heel laag is (ondereen „fictief minimum”). In dit geval wordt hetverschuldigde pensioenbedrag verhoogd („aangevuld”)tot een jaarlijks wettelijk vast te stellenbedrag. InkomensgrenzenDe pensioenen na 1 januari 2000Wie hebben recht op aanvulling tot het minimum:— ongehuwden of degenen wier huwelijk wettelijkis ontbonden of die de facto gescheidenzijn en een eigen inkomen hebben vanminder dan 9 680,16 euro (18 743 400 ITL)(tweemaal het jaarbedrag van het minimumpensioenvan het INPS, berekend op grondvan het bedrag in de maand januari 2000);— gehuwden en personen wier huwelijk nietwettelijk is ontbonden of die niet de factogescheiden zijn meta) een inkomen van maximaal 9 680,16 euro(18 743 400 ITL);b) personen wier inkomen samen met datvan de echtgenoot maximaal 19 360,32euro (37 486 800 ITL) per jaar bedraagt(het viervoudige van het jaarbedrag aanminimumpensioen van het INPS).Pensioenen die ingegaan zijn vóór 1 januari2000— Bij de pensioenen die vóór 1994 zijningegaan, wordt voor de aanvulling tot hetminimum alleen rekening gehouden met hetinkomen van de gepensioneerde;— bij de pensioenen die in 1994 zijn ingegaan,wordt zowel rekening gehouden met hetinkomen van de pensioentrekker als met ditinkomen en dat van de echtgenoot samen.Het gezamenlijke inkomen moet minderbedragen dan het vijfvoudige van het minimumpensioenvan het INPS per jaar: voor hetjaar 2000 is dat 24 200,40 euro (46 858 500ITL);— bij de pensioenen die sedert 1995 zijningegaan, mag het eigen inkomen samenmet dat van de echtgenoot maximaal viermaalhet minimumpensioen van het INPSbedragen. Voor het jaar 2000 is dat 19 360,32euro (37 486 800 ITL).Aan gehuwden kan in ieder geval geen aanvullingtot het minimum worden gegeven als het persoonlijkinkomen boven de wettelijk vastgestelde grensligt, ook niet als het samengetelde inkomendaaronder ligt.Naar analogie hiervan kan evenmin een aanvullingworden toegekend als het persoonlijk inkomenonder voornoemde grens ligt maar hetsamengetelde inkomen daarboven. Sociaal pensioen en sociale uitkeringVóór 1 januari 1996 werd aan burgers boven devijfenzestig jaar (Italianen en onderdanen uit deEuropese Gemeenschappen) die zonder een ofandere vorm van verzekering op het Italiaansgrondgebied woonden en wier inkomen, dat vande echtgenoot meegerekend, onder het wettelijkvastgestelde minimum lag, een sociaal pensioentoegekend.Sinds 1 januari 1996 krijgen de onderdanen bovende vijfenzestig jaar wier inkomen, dat van deechtgenoot meegerekend, onder het wettelijkvastgestelde minimum ligt, een zogenaamde„sociale uitkering” in de plaats van het verhoogdesociaal pensioen.8. WerkloosheidsuitkeringenOnvrijwillig werklozen die twee jaar verzekerdzijn geweest en daarvan in de afgelopen twee jaaréén jaar premie hebben betaald, ontvangen voorelke dag werkloosheid, 30 dagen per maand (28of 29 dagen voor februari) zon- en feestdagen108 ITALIË

meegerekend, een dagvergoeding van 30 % vanhet gemiddelde inkomen in de afgelopen driemaanden. Deze uitkering wordt maximaal 180dagen uitbetaald.Werklozen die twee jaar verzekerd zijn geweesten minstens 78 dagen hebben gewerkt waaroverzij premie hebben afgedragen, hebben in hetdaarop volgende jaar maximaal gedurende evenveeldagen recht op een uitkering als zij hebbengewerkt. Zij hebben recht op 30 % van hetgemiddelde inkomen in het afgelopen jaar.Andere specifieke uitkeringen zijn de gewonewerkloosheidsuitkering voor Italiaanse werknemersdie naar Italië zijn teruggekeerd, en despeciale werkloosheidsuitkeringen voor werknemersdie door bouwbedrijven zijn ontslagen, envoor Italiaanse grensarbeiders in Zwitserland.Er geldt een bijzondere regeling voor agrarischewerknemers.Werklozen met een werkloosheidsuitkering ontvangenop dezelfde voorwaarden eengezinstoelage als actieven. Alle werkloosheidsuitkeringenworden rechtstreeks door het orgaanverstrekt.MobiliteitsuitkeringBovendien bestaat er een „mobiliteitsuitkering”.Recht hierop hebben werknemers die onder deCassa Integrazione Guadagni Straordinaria vallenen niet in het eigen bedrijf kunnen wordengeplaatst of wegens inkrimping of sluiting vanhun bedrijf zijn ontslagen. Zij moeten wel aanbepaalde anciënntiteitsvereisten voldoen.De betreffende werklozen hebben minimaaltwaalf maanden recht op deze uitkering, werknemersboven de 40 jaar 24 maanden en werknemersboven de 50 jaar 36 maanden. In Zuid-Italië (de Mezzogiorno) wordt deze periode nogmet twaalf maanden verlengd en in sommigegevallen duurt dit recht tot het ouderdoms- ofanciënniteitspensioen.Deze vorm van „langdurige mobiliteit” is uitgebreidtot werknemers in enkele noodlijdendeproductiesectoren.De uitkering is in het eerste jaar gelijk aan debuitengewone aanvullende uitkering en bedraagtdaarna 80 %. De uitkering kan vervroegd en inéén keer worden opgenomen door werknemersdie van plan zijn zelf of met anderen een bedrijf tebeginnen.De tijdvakken waarin een mobiliteitsuitkeringwerd ontvangen, tellen mee voor het pensioen.De werkloze met een mobiliteitsuitkering die indeeltijd of voor bepaalde tijd gaat werken, behoudtzijn recht op die uitkering maar ontvangtgeen uitkering voor de dagen waarop hij werkt. WerkloosheidstoelageSedert enkele jaren is voor werknemers die op demobiliteitslijst staan of al twee jaar op werkloosheidslijstenstaan, waaruit mensen voor sociaalrelevante projecten van de overheid wordengerekruteerd, een werkloosheidstoelage ingevoerd.Niet-cumuleerbaarDe gewone en de buitengewone werkloosheidsuitkeringen,waaronder de mobiliteitsuitkering ende werkloosheidstoelage, zijn niet cumuleerbaarmet directe pensioenen en de bedragen zijn aaneen maximum gebonden. InkomensaanvullingDe gewone aanvulling door de Cassa IntegrazioneGuadagni — mits de plaatselijke ProvincialeCommissie hiermee instemt — is bedoeld voorarbeiders, beambten en kaderpersoneel van industriëleondernemingen in het algemeen maar ookvan industriële en ambachtelijke bedrijven in debouwnijverheid en de steenhouwerssector alsdeze ten gevolge van gebeurtenissen buiten deschuld van de ondernemer en de werknemers ofbepaalde tijdelijke marktsituaties moeten inkrimpenof hun productieactiviteit moeten staken. Buitengewone uitkeringDe buitengewone aanvulling — waarvoor eendecreet van de minister van Werkgelegenheidnodig is — is ingevoerd ter bescherming van hetinkomen van arbeiders en beambten in industriëleondernemingen (de bouwnijverheid en de steenhouwerssectorinbegrepen) die als gevolg vanherstructurering, reorganisatie, omschakeling,slecht lopende zaken, faillissement, surseancevan betaling en gedwongen opheffing hun deurenmoeten sluiten.Voorwaarde is wel dat de bedrijven in de zesmaanden, voorafgaand aan hun aanvraag, gemiddeldvijftien mensen in dienst hadden.Er zijn tijdelijk verdere uitbreidingen tot bedrijvenin bijzondere categorieën gepland.Deze regeling is ook van toepassing op ondernemingenin de handel met meer dan 200werknemers en bedrijven in de ambachtelijkesector met meer dan 15 werknemers als het bedrijfwaaraan zij overwegend leveren, bijzondere inkomensaanvullingvan de Cassa IntegrazioneGuadagni ontvangt.Buitengewone loonaanvulling duurt maximaal 18maanden bij faillissementen, twaalf maanden ingeval van een crisissituatie en 24 maanden bijherstructureringen, behoudens verlengingen, alsvoorzien in de verschillende wettelijke bepalingen.ITALIË109

In vijf jaar mag een productie-eenheid nooitlanger dan 36 maanden deze steun ontvangen:de dagen van gewone en buitengewone steunsamengeteld. In vele gevallen kunnen bedrijven inaanmerking komen voor een vrijstelling van dezelimiet.De bedrijven zijn bovendien zowel verplicht omeen pakket van uit te voeren maatregelen op testellen waaronder ook eventuele maatregelen omde sociale gevolgen te ondervangen, als om dewerknemers die voor een uitkering van de CassaIntegrazione in aanmerking komen, te latenrouleren.De gewone en buitengewone loonaanvulling isvastgesteld op 80 % van het loon waarop zij voorde niet-gewerkte uren recht zouden hebbengehad.Zowel de buitengewone als de gewone uitkeringmag per maand een bepaald maximum nietoverschrijden. Dit plafond wordt jaarlijks vastgesteld.IncompatibiliteitDe werknemer die een loonaanvullende uitkeringontvangt en daarnaast bezoldigde arbeid verrichtzonder dit van tevoren aan het bevoegde kantoorvan het INPS te hebben meegedeeld, verliest zijnrecht op uitkeringen en tegen de werkgever dieiemand met een loonaanvullende uitkering indienst neemt, worden sancties getroffen.Voor de bouw en de agrarische sector geldenaparte regels.De tijdvakken waarover loonaanvulling is betaald,tellen mee voor het pensioen.RepatriëringsuitkeringDe werknemer van buiten de Gemeenschap dieniet over de benodigde middelen beschikt omnaar huis terug te keren, heeft recht op verstrekkingvan die middelen door het INPS. Bovendienmag hij zodra hij zijn arbeid in Italië heeftbeëindigd en het Italiaanse grondgebied heeftverlaten, om uitbetaling van de premies vragen diehij aan verplichte sociale zekerheid heeft betaald(vermeerderd met 5 % per jaar) als hierover ininternationale verdragen niets geregeld is.9. GezinsbijslagenAls u in loondienst werkt, gepensioneerd bent ofeen uitkering uit hoofde van werk in loondienstontvangt, hebt u recht op gezinsbijslag.De hoogte hiervan hangt af van het aantalgezinsleden en het gezinsinkomen mits het inaanmerking genomen inkomen voor minstens70 % uit inkomen uit arbeid in loondienst bestaat.Het gezin bestaat uit de aanvrager van de toelage,de niet wettelijk of de facto gescheiden echtgenooten de kinderen of daaraan gelijkgesteldebeneden de 18 jaar en arbeidsongeschiktenongeacht hun leeftijd.Het bedrag van de gezinstoelage varieert van eenminimum van 10,33 euro (20 000 ITL) tot eenmaximum van 227,24 euro (440 000 ITL) permaand, belastingvrij.Met ingang van 1 juli 1994 is de maandelijksetoelage voor ieder kind, met uitzondering van heteerste, met 10,33 euro (20 000 ITL) verhoogd.Met ingang van 1 januari 1995 is de toelageopgetrokken met 43,38 euro (84 000 ITL) voorieder kind met uitzondering van de eerste tweekinderen.Met ingang van 1 januari 1996 is de gezinstoelagevoor gezinnen met minderjarige kinderen eneenoudergezinnen verhoogd terwijl het recht opde uitkering en de toeslagen is uitgebreid totgezinnen van minimaal drie personen met eeninkomen in de twee schijven na de twee reedsbestaande inkomensschijven. De verhoging met43,38 euro (84 000 ITL) is op 1 januari 1996ingegaan.Met ingang van 1 januari 1997 is de uitkering voorgezinnen met minderjarige kinderen en gezinnen,bestaande uit arbeidsongeschikte kinderen,broers, zusters of kleinkinderen verhoogd. Bovendienis de kring van rechthebbenden uitgebreid.In aanmerking genomen wordt het inkomen in hetjaar, dat voorafgaat aan 1 juli en op 30 junieindigt.Ter bepaling van het gezinsinkomen moeten allevormen van inkomen van alle gezinsleden bovende 1 032,91 euro (2 miljoen ITL) — vóór aftrek vanlasten en belasting — worden opgegeven, metinbegrip van de inkomens die apart belast wordenen de belastingvrije inkomens. Enkele vormen vaninkomen vallen hier echter buiten.Ieder jaar worden op 1 juli de inkomensgrenzenvoor de uitkering opgetrokken met het door ISTATberekende percentage waarmee de consumptieprijzengemiddeld in het referentiejaar ten opzichtevan het jaar daarvoor gestegen zijn.Op zelfstandige landbouwers, landbouwarbeiders,pachters en enkele beroepsgroepen zelfstandigenis nog steeds de vorige regeling vantoepassing, terwijl voor de gepensioneerden eenaparte regeling en voor de zelfstandigen nogsteeds de regeling van de procentuele toeslag ophet pensioen geldt. FormaliteitenOm bovengenoemde uitkeringen te krijgen, moetu zich tot het bevoegde kantoor van het INPS in110 ITALIË

uw district wenden. Als u in andere lidstaten hebtgewerkt, moet u dit in de aanvraag vermelden: hetpensioenbedrag wordt berekend volgens de communautairevoorschriften.10. Nadere inlichtingenMeer inlichtingen kunt u krijgen bij het provinciaalkantoor van het INPS van uw woonplaats envan de andere organen die de verplichte vormenvan sociale zekerheid en sociale bijstand beheren(zie punt 2), waarvan de adressen in het telefoonboekvan Rome staan.Het hoofdkantoor en het directoraat-generaal vanhet Istituto Nazionale della Previdenza Socialezijn gevestigd in Via Ciro il Grande, 21 — I-00144Roma.Voor zaken in verband met internationale betrekkingenen overeenkomsten kunt u zich wenden tothet INPS — D.C. PrestazioniArea InternazionaleVia della Frezza, 17I-00186 Roma.ITALIË111

LUXEMBURG1. AlgemeenHet Luxemburgse socialezekerheidsstelsel voorzietin de volgende prestaties:— prestaties bij ziekte en moederschap (zie punt2);— prestaties bij hulpbehoevendheid (zie punt3);— prestaties bij arbeidsongevallen en beroepsziekten(zie punt 4);— uitkeringen bij invaliditeit en ouderdom enaan nabestaanden (zie punt 5, 6 en 7);— werkloosheidsuitkeringen (zie punt 8);— gezinstoelagen (zie punt 9).Informatie over de organen die bevoegd zijn omdeze uitkeringen en verstrekkingen te verlenen,vindt u in elk van de onderstaande punten (zie ookde lijst aan het einde van het hoofdstuk). AansluitingBent u werknemer, dan moet de werkgever, zodrau in Luxemburg begint te werken, de nodigeformaliteiten vervullen voor uw aansluiting bij hetsocialezekerheidsstelsel. U hoeft dus persoonlijkgeen stappen te ondernemen. Indien u voor eigenrekening werkt, moet u zichzelf aanmelden bij hetCentre commun de la sécurité sociale (GemeenschappelijkCentrum voor de sociale zekerheid). PremiesU betaalt premies voor de ziekte-, moederschaps-,zorg- en pensioenverzekering (ouderdom, invaliditeit,nabestaanden). Die premies bedragen eenbepaald percentage van uw beroepsinkomen. Dehelft van de premie komt te uwen laste, de anderehelft komt voor rekening van uw werkgever.Voor de vaststelling van de premie van dezorgverzekering worden ook inkomsten uit vermogenin aanmerking genomen. Deze premiekomt geheel voor uw rekening.Uw werkgever is verantwoordelijk voor hetovermaken van de premie; uw deel houdt hij inop uw loon. Als u zelfstandige bent, dan bent uzelf voor de betaling van alle premies verantwoordelijk.U hoeft geen premies te betalen voor de ongevallenverzekering,de gezinstoelagen of de werkloosheidsverzekering. BeroepU kunt tegen iedere beslissing van een bevoegdorgaan bezwaar maken bij het beheersorgaan vandie instelling, en wel binnen veertig dagen nakennisgeving van de beslissing. Bent u het vervolgensnog steeds niet eens met de definitievebeslissing, dan kunt u binnen veertig dagen nakennisgeving van die beslissing een bezwaarschriftindienen bij de Conseil arbitral desassurances sociales (Arbitrageraad voor de socialeverzekeringen). Tegen een beslissing van deArbitrageraad kan beroep worden aangetekendbij de Conseil supérieur des assurances sociales(Hoge Raad voor de sociale verzekeringen), ookbinnen veertig dagen na kennisgeving van debeslissing van de Arbitrageraad.Wanneer het daarentegen werkloosheidsuitkeringenbetreft, moet uw beroep per aangetekendschrijven binnen een termijn van 40 dagen nakennisgeving van de beslissing gericht worden toteen door de minister van Arbeid ingesteldebijzondere commissie. Tegen beslissingen vandeze commissie kan binnen dezelfde termijn eenbezwaarschrift worden ingediend bij de Arbitrageraaden kan beroep worden aangetekend bij deHoge Raad voor de sociale verzekeringen.2. Ziekte en moederschapU valt onder de ziekte- en moederschapsverzekeringindien u al dan niet in loondienst eenberoepsbezigheid uitoefent of indien u:— leerling bent in het kader van het leerlingwezen;— een ziekte-, moederschaps- of ongevallenuitkeringontvangt;— een werkloosheidsuitkering ontvangt;— een ouderdoms-, invaliditeits- of nabestaandenpensioenontvangt;— een uitkering wegens een arbeidsongeval ofeen beroepsziekte ontvangt en uw verdiencapaciteitmet ten minste 50 % verminderdis;— een nabestaandenpensioen van de ongevallenverzekeringontvangt;— als jongere aan vrijwilligerswerk deelneemt;— gezinslid van een in Luxemburg woonachtigeverzekerde bent.De ziekte-/moederschapsverzekering voorziet in:— verstrekkingen bij ziekte;— ziekengeld;— uitkeringen bij moederschap;— vergoeding van begrafeniskosten.LUXEMBURG113

VoorwaardenVoor de ziekteverzekering geldt geen wachttijd.Om recht te hebben op de uitkeringen bijmoederschap daarentegen, moet de betrokkenvrouw ten minste zes maanden verzekerd zijngeweest in de loop van het jaar voorafgaande aande bevalling. De in een andere lidstaat vervuldetijdvakken van verzekering worden zo nodig inaanmerking genomen.A. VERSTREKKINGENU kunt in aanmerking komen voor de volgendeverstrekkingen:— medische en tandheelkundige verzorging;— paramedische behandeling (verpleging, fysiotherapieenz.);— laboratoriumanalysen en -onderzoek;— tandprothesen, orthopedische en andere prothesen;— geneesmiddelen;— visuele hulpmiddelen (brillen, contactlenzenenz.);— verbandartikelen, hulpmiddelen en anderebenodigdheden;— verblijf in het ziekenhuis;— kuren voor de behandeling van een ziekte ofter bevordering van het herstel;— revalidatie;— terugbetaling van reis- en transportkosten.Deze verstrekkingen worden, zonder beperkingvan de duur, verleend vanaf het begin van deziekte en zolang u verzekerd blijft. Wanneer u nietmeer aangesloten bent bij de verzekering, blijft urecht hebben op die verstrekkingen gedurende delopende maand en de drie daaropvolgendemaanden (zes maanden voor ziekten waarvoor ureeds in behandeling bent).In principe worden de verstrekkingen volledigterugbetaald op basis van een tarief dat wordtovereengekomen tussen de ziekenfondsen en dezorgaanbieders (artsen, verpleegkundigen, ziekenhuizenenz.). Voor sommige verstrekkingen wordtvan de verzekerde een eigen bijdrage verlangd. Zobetaalt u per periode van 28 dagen zelf 20 % vande kosten van het eerste huisbezoek van een arts.Voor de volgende visites en voor consulten betaaltu 5 % van het tarief.Geneesmiddelen worden tot 78 % vergoed, maargeneesmiddelen voor de behandeling van langdurigeziekten of bij ziekenhuisverpleging wordenvolledig terugbetaald. Van sommige niet essentiëlefarmaceutische producten (zoals vitaminepreparaten)wordt slechts 40 % vergoed. Bij eenziekenhuisopname betaalt u zelf een vast bedragper dag als eigen bijdrage. Deze eigen bijdrage isniet verschuldigd bij ziekenhuisopname van eenkind onder de 18 jaar.Kosten voor verstrekkingen die niet noodzakelijkworden geacht, worden niet vergoed. Zo wordenbijvoorbeeld maar twee consulten of visites perzeven dagen vergoed, behalve als het fondstoestemming voor méér heeft verleend. De extrakosten voor verpleging eerste klas in het ziekenhuisen voor consulten op afspraak dient u zelf tebetalen.FormaliteitenU bent volledig vrij in de keuze van dezorgaanbieder (arts, ziekenhuis enz.).Bij consulten of visites dient u de legitimatiekaartte tonen die u bij uw inschrijving van deverzekering heeft gekregen.Voor bepaalde verstrekkingen is voorafgaandetoestemming van het ziekenfonds nodig, diedikwijls wordt verleend na een positief adviesvan de Contrôle médical de la sécurité sociale(medische controle van de sociale zekerheid);inlichtingen daarover krijgt u bij uw ziekenfonds.Betaling van de verstrekkingenIn principe betaalt u zelf alle rekeningen voor deontvangen zorgen; die rekeningen dient u in bijuw ziekenfonds, dat u de kosten terugbetaalt,eventueel na aftrek van uw eigen bijdrage.Kosten voor ziekenhuisopname, operaties, geneesmiddelenen laboratoriumanalysen en -onderzoekenworden door het ziekenfonds rechtstreeksaan de arts of de instelling betaald. Voordeze verstrekkingen betaalt u dus enkel het bedragdat niet door het ziekenfonds wordt vergoed.B. ZIEKENGELDHet ziekengeld (indemnité pécuniaire de maladie)wordt toegekend vanaf de eerste verzuimdag, engedurende ten hoogste 52 weken. Het is gelijk aanhet loon dat u zou hebben ontvangen indien uverder had gewerkt. Die uitkering wordt nietbetaald als uw werkgever uw loon doorbetaalt.Betaling van de uitkeringHet ziekengeld wordt maandelijks uitbetaald, inhet algemeen via uw werkgever, en wel gedurendede maand waarin uw ziekte is begonnen, enin de eerste drie daaropvolgende maanden.Daarna wordt het ziekengeld rechtstreeks doorhet ziekenfonds uitbetaald.Indien u zelfstandige bent, hebt u pas recht opziekengeld vanaf de eerste dag van de vierdemaand volgende op die waarin de arbeidsongeschiktheidis gemeld.114 LUXEMBURG

FormaliteitenOm ziekengeld te ontvangen moet u binnen dedrie dagen van uw ziekteverlof een doktersattestindienen. Indien de arbeidsongeschiktheid slechtséén dag duurt, hoeft geen doktersattest te wordenovergelegd, mits u zich diezelfde dag nog ziekmeldt.Eén deel van het doktersattest stuurt u naar hetziekenfonds, het andere naar uw werkgever. Alsuw attest te laat wordt ingediend, heeft u slechtsrecht op ziekengeld vanaf de dag waarop dearbeidsongeschiktheid is gemeld.Eventueel kan de arts van het ziekenfonds uoproepen voor een medische keuring; als u zichdaar niet meldt, wordt de betaling stopgezet.C. UITKERINGEN BIJ MOEDERSCHAPDe kosten in verband met de geboorte van eenkind worden vergoed door middel van een vastbedrag bij de bevalling (forfait d’accouchement).Dit vast bedrag omvat de hulp van een arts en eenvroedvrouw, het verblijf in het ziekenhuis, degeneesmiddelen, en de speciale babyvoeding.Aan vrouwen, al dan niet in loondienst, wordt eenzwangerschapsuitkering toegekend gedurendeeen periode van 16 weken, waarvan acht vooren acht na de bevalling. Deze uitkering wordt ookuitbetaald als de vrouw voor of na de bevalling isvrijgesteld van haar werk omdat dit een gevaarvoor haar gezondheid had kunnen opleveren. Hetbedrag van deze uitkering is gelijk aan het loondat de vrouw zou hebben ontvangen indien zijverder had gewerkt. De uitkering wordt evenwelniet toegekend indien de werkgever het loondoorbetaalt. FormaliteitenOm de vaste vergoeding voor de bevallingskostente krijgen, dient u de geboorteakte van het kindvoor te leggen.Om de zwangerschapsuitkering te ontvangengedurende de acht weken vóór de bevalling, dientu het ziekenfonds een doktersattest voor te leggenwaarin de vermoedelijke datum van de bevallingis vermeld.D. VERGOEDING VOORBEGRAFENISKOSTENBij het overlijden van een verzekerde of van eenvan zijn gezinsleden keert het bevoegde ziekenfondseen vaste vergoeding voor de begrafeniskostenuit aan de persoon die de begrafeniskostenheeft betaald, op vertoon van de rekeningen en deverklaring van overlijden van de overledene. Devergoeding wordt met de helft verminderd in hetgeval van overlijden van kinderen onder de zesjaar en tot eenvijfde voor doodgeborenen. Uitkeringen en verstrekkingen in eenandere lidstaatIndien u in Luxemburg verzekerd bent, hebben uen uw gezinsleden bij verblijf in een anderelidstaat in principe recht op gezondheidszorgaldaar. Ook kunt u daar uitkeringen trekken. Bevoegde organenDe ziekte-/moederschapsverzekering wordt beheerddoor de volgende organen:— Union des caisses de maladie (UCM);— Caisse de maladie des ouvriers, met plaatselijkekantoren in de belangrijkste steden vanhet land (CMO);— Caisse de maladie des employés privés(CMEP);— Caisse de maladie des fonctionnaires etemployés publics (CMFEP);— Caisse de maladie des fonctionnaires etemployés communaux (CMFEC);— Caisses de maladie de l’ARBED (voor dewerknemers van de SA ARBED);— Entraide médicale des chemins de fer luxembourgeois(EMCFL);— Caisse de maladie des professions indépendantes(CMPI);— Caisse de maladie agricole (CMA).De gezinsleden van een verzekerde ontvangenuitkeringen en verstrekkingen van het ziekenfondswaarbij de verzekerde is aangesloten.De Union des caisses de maladie is bevoegd vooralle meer algemene aangelegenheden.De ziekenfondsen zijn bevoegd voor:— de terugbetaling van de door de verzekerdenvoorgeschoten medische kosten;— de uitbetaling van het vaste bedrag bij debevalling;— de uitbetaling van het ziekengeld, de moederschapsuitkeringen de vergoeding van debegrafeniskosten.3. HulpbehoevendheidAls u aangesloten bent bij een Luxemburgsziekenfonds, valt u automatisch onder de zorgverzekering. VoorwaardenU wordt als hulpbehoevend beschouwd indien udoor ziekte of een lichamelijke, geestelijke ofmentale handicap regelmatig hulp van een derdenodig heeft voor de dagelijkse levensverrichtingen.De dagelijkse levensverrichtingen zijn:LUXEMBURG115

— op het gebied van de lichaamshygiëne: zichwassen, tanden poetsen, huidverzorging,naar het toilet gaan;— op het gebied van de voeding: het bereidenvan aangepaste maaltijden, eten, drinken;— op het gebied van de mobiliteit: opstaan, naarbed gaan, van houding veranderen, zich aanenuitkleden, zich verplaatsen, staan, trappenlopen, uitgaan en thuiskomen.De hulp bij de dagelijkse levensverrichtingenmoet ten minste drieënhalf uur per week in beslagnemen en de hulpbehoevendheid moet naar allewaarschijnlijkheid meer dan zes maanden durenof onomkeerbaar zijn.Verstrekkingen en uitkeringen bijhulpbehoevendheidVerstrekkingenEen medewerker van de thuiszorg komt bij u aanhuis om u te helpen bij de dagelijkse levensverrichtingenen huishoudelijke taken, om u testeunen en van advies te dienen.Als u in een verpleeginrichting verblijft, hebt u ookrecht op de verstrekkingen.UitkeringenAls u nog thuis woont en de thuiszorg verleendwordt door iemand uit uw omgeving, kunnen deverstrekkingen van de thuiszorg vervangen wordendoor een uitkering. U moet het geld dat uontvangt dan betalen aan de persoon uit uwomgeving die voor u zorgt. Deze persoon heeftrecht op een pensioenverzekering indien hij of zijnog geen 65 jaar is. De premie daarvoor wordtdoor de zorgverzekering betaald. Hiertoe moet udeze persoon aanmelden bij het Centre communde la sécurité sociale.Indien u in een verpleeginrichting verblijft, hebt ugeen recht op een uitkering.Andere prestatiesVast bedrag voor noodzakelijke producten, apparatenen aanpassing van de woning.FormaliteitenOm voor de verstrekkingen en uitkeringen van dezorgverzekering in aanmerking te komen, moet ueen aanvraagformulier invullen waarbij een blancomedisch rapport is gevoegd dat moet wordeningevuld door uw behandelend arts. Dit formulieren het medisch rapport moeten worden opgestuurdaan de Cellule d’évaluation et d’orientation(eenheid Beoordeling en oriëntatie). Als uwdossier compleet is, deelt de Cellule d’évaluationu de datum mee waarop de mate van uwhulpbehoevendheid wordt beoordeeld. De beoordelingomvat:— een medische beoordeling door de arts vande eenheid,— een beoordeling van de hulpbehoevendheiddoor een ander lid van de eenheid.Op grond van deze beoordeling noteert deeenheid uw behoefte aan hulp op een standaardlijst,die de basis vormt voor het hulpplan datbestemd is voor de medewerkers van een door ugekozen thuiszorginstelling of van de verpleeginrichtingwaar u verblijft.Het hulpplan en de standaardlijst worden in devorm van een advies aan de Union des caisses demaladie toegezonden, die u in kennis stelt van degenomen beslissing. Betaling van de verstrekkingenDe verstrekkingen komen rechtstreeks voor rekeningvan de zorgverzekering. Als u in eenverpleeginrichting verblijft, hoeft u alleen dehotelkosten te betalen.De uitkeringen en het vaste bedrag voor noodzakelijkeproducten worden op uw rekeningovergemaakt. Bevoegde organenDe zorgverzekering wordt beheerd door de Uniondes caisses de maladie, die bevoegd is tot hetnemen van elk besluit ten aanzien van dezorgverzekering op basis van het advies van deCellule d’évaluation et d’orientation.De Cellule d’évaluation et d’orientation stelt demate van hulpbehoevendheid vast en bepaaltwelke hulp u nodig heeft. Zij bestaat uit een teamwaarvan de leden tot verschillende beroepsgroepenbehoren: artsen, verpleegkundigen, psychologen,ergotherapeuten, fysiotherapeuten, maatschappelijkwerkers.4. Arbeidsongevallen enberoepsziektenIedereen die al dan niet in loondienst eenberoepsbezigheid uitoefent, is verzekerd tegenarbeidsongevallen en beroepsziekten. Deze verzekeringdekt de ongevallen die gebeuren tijdenshet werk, de ongevallen tijdens het woon-werkverkeeren de beroepsziekten.Een arbeidsongeval is een ongeval dat gebeurttijdens het werk of naar aanleiding daarvan. Eenongeval tijdens het woon-werkverkeer is eenongeval dat gebeurt op de normale weg van ofnaar het werk. Als een verzekerde op wie deLuxemburgse wetgeving van toepassing is, buitenhet grondgebied van het groothertogdom eenongeval krijgt op weg van of naar zijn werk,116 LUXEMBURG

wordt dat beschouwd als een ongeval op Luxemburgsgrondgebied.Er bestaat een officiële lijst van beroepsziekten,maar ook niet op deze lijst voorkomende ziektenwaarvan kan worden aangetoond dat ze door hetwerk veroorzaakt zijn, komen voor schadeloosstellingin aanmerking.Deze verzekering verleent:— verstrekkingen bij ongeval of beroepsziekte;— uitkeringen bij arbeidsongeschiktheid (uitkeringen pensioen);— uitkeringen aan nabestaanden, als het ongevalof de beroepsziekte tot de dood van deverzekerde heeft geleid (begrafenisuitkeringen pensioen). VerstrekkingenDe verstrekkingen omvatten geneeskundige hulp,geneesmiddelen, ziekenhuisverpleging en leveringvan alle hulpmiddelen en prothesen diebijdragen tot een doeltreffende behandeling. Dezeverstrekkingen worden zonder beperking van deduur en zonder eigen bijdrage toegekend volgensdezelfde regels als die welke gelden voor verstrekkingenvan de ziekteverzekering (zie punt 2 Ahierboven). UitkeringenZolang uw arbeidsongeschiktheid als gevolg vanhet ongeval of de beroepsziekte niet langer duurtdan 13 opeenvolgende weken, heeft u recht opeen uitkering die gelijk is aan het loon dat u zouhebben verdiend indien u verder had gewerkt.Na 13 weken arbeidsongeschiktheid heeft u rechtop een pensioen, dat berekend wordt op basis vanuw premieplichtig jaarinkomen over de twaalfkalendermaanden voorafgaand aan het arbeidsongevalof de beroepsziekte. Indien u in delandbouw werkte, wordt uw pensioen berekendop basis van het standaardinkomen dat jaarlijks bijwet wordt vastgesteld.Bij volledige arbeidsongeschiktheid bedraagt hetpensioen 85,6 % van uw jaarinkomen (volledigpensioen). Bij gedeeltelijke arbeidsongeschiktheidkrijgt u, afhankelijk van de ongeschiktheidsgraad,een gedeelte van dat pensioen.Indien u een pensioen ontvangt voor een arbeidsongeschiktheidvan ten minste 50 %, wordt datbedrag met 10 % vermeerderd voor ieder kind tenlaste van minder dan 18 jaar. Die toeslag wordttoegekend tot 27 jaar indien uw kind studeert, enzonder leeftijdsgrens indien het kind als gevolgvan lichamelijke of geestelijke gebreken niet instaat is zelf in zijn onderhoud te voorzien. Ook uwkinderen die op het grondgebied van een anderelidstaat wonen, tellen mee voor de toekenning vandie toeslag. Wel mogen pensioen en toeslagsamen niet meer bedragen dan het loon dat uvroeger verdiende. Uitkeringen aan nabestaandenDeze uitkeringen omvatten:— een overlijdensuitkering;— een pensioen voor de langstlevende echtgenoot;— een pensioen voor de wezen.Onder bepaalde voorwaarden wordt een pensioenuitgekeerd aan de gescheiden echtgenoot, aanverwanten in opgaande lijn, aan de kleinkinderenof aan andere verwanten.De overlijdensuitkering bedraagt 1/15e van hetjaarloon van de overledene.De weduwe/weduwnaar ontvangt een pensioendat gelijk is aan 42,8 % van dit jaarloon (53,5 %indien de langstlevende ten minste 50 % arbeidsongeschiktis).Het wezenpensioen bedraagt 21,4 % van ditjaarloon. Het wordt toegekend tot en met deleeftijd van 18 jaar (indien het kind studeert tot 27jaar, geen leeftijdsgrens indien de wees gebrekkigis). Het aan andere naaste familieleden toegekendepensioen mag in totaal niet meer bedragendan 32,1 % van het vroegere loon van deoverledene.Het totaal van alle nabestaandenpensioenen magniet meer bedragen dan 85,6 % van het vroegereloon van de overledene.De pensioenen worden automatisch aan de kostenvan levensonderhoud en periodiek aan de loonontwikkelingaangepast. Afkoop van de uitkeringenNa drie jaar worden pensioenen die toegekendzijn voor minder dan 10 % arbeidsongeschiktheid,automatisch omgezet in een uitkering ineens(afkoop), waarvan het bedrag afhangt van uwleeftijd. Onder bepaalde voorwaarden kunt u zelfom deze regeling verzoeken indien uw arbeidsongeschiktheidtussen 10 en 40 % ligt. Bij eenarbeidsongeschiktheid van meer dan 40 % kunt ueventueel een hypotheeklening krijgen.Wanneer de weduwe/weduwnaar opnieuw in hethuwelijk treedt, wordt het maandelijks uitgekeerdepensioen automatisch afgekocht met eenvast bedrag. FormaliteitenU moet uw werkgever onmiddellijk op de hoogtebrengen van een arbeidsongeval. Bovendien moetuw arbeidsongeschiktheid bij het ziekenfondsworden gemeld, binnen dezelfde termijn als hetziekteverlof (zie punt 2 B).LUXEMBURG117

Betaling van de prestatiesAlle kosten voor medische hulp, geneesmiddelen,ziekenhuisopname enz. worden door de ongevallenverzekeringrechtstreeks aan de zorgverlenersbetaald.De uitkeringen worden op dezelfde wijze betaaldals in het kader van de ziekteverzekering (zie punt2 B hierboven), behalve dat zij via het ziekenfondsaan de werkgever worden terugbetaald in hetgeval van personen wier loon bij arbeidsongeschiktheidwordt doorbetaald.De pensioenen worden maandelijks vooruitbetaald.Indien u in Luxemburg een arbeidsongeval heeftgehad en in een andere lidstaat verblijft, of naardie andere lidstaat terugkeert of verhuist, behoudtu ook daar uw recht op verstrekkingen. Daartoevraagt u vóór uw vertrek een formulier E 123 aanbij de Luxemburgse ongevallenverzekering. Uwuitkeringen en pensioenen worden rechtstreeks indat land uitbetaald. Bevoegde organenHet bevoegde orgaan is de Association d’assurancecontre les accidents, dat in twee afdelingen isopgesplitst. De Section industrielle (afdeling Industrie)is bevoegd voor alle verzekerden, metuitzondering van personen die in de landbouwwerkzaam zijn; deze vallen onder de Sectionagricole et forestière (afdeling Land- en bosbouw).5. InvaliditeitU bent verzekerd tegen invaliditeit indien u al danniet in loondienst een beroepsbezigheid uitoefentof indien u:— leerling bent in het kader van het leerlingwezen;— een ziekte-, moederschaps- of ongevallen- ofberoepsziekte-uitkering ontvangt;— een werkloosheidsuitkering ontvangt;— een nabestaandenpensioen van de ongevallenverzekeringontvangt;— als jongere aan vrijwilligerswerk deelneemt;— ouderschapsverlof geniet.De invaliditeitsuitkering wordt betaald in de vormvan een pensioen. VoorwaardenOm recht te hebben op een invaliditeitspensioenmoet u:— twaalf maanden verzekerd zijn geweesttijdens de drie jaar die aan de begindatumvan de invaliditeit voorafgaan;— erkend zijn als invalide, hetgeen betekent datu ongeschikt werd voor het beroep dat u hetlaatst uitoefende, en ook geen ander werkkan verrichten dat overeenstemt met uwmogelijkheden en vaardigheden.Tijdvakken van verzekering die in een anderelidstaat van de EU vervuld zijn, worden eveneensin aanmerking genomen.Als u invalide werd als gevolg van een ongeval(arbeidsongeval of niet) of als gevolg van eenberoepsziekte die u heeft opgelopen terwijl uverzekerd was, dan heeft u steeds recht op eeninvaliditeitspensioen, zelfs als u nog niet denormaal vereiste twaalf maanden verzekerd was.Bedrag van het pensioenHet invaliditeitspensioen bestaat uit een vastbasisbedrag, waarvan u 1/40e krijgt voor elkverzekeringsjaar (met een maximum van 40 jaar),met daarbij een proportionele toeslag van 1,78 %van het beroepsinkomen dat de verzekerdegedurende zijn gehele loopbaan in Luxemburgheeft aangegeven.Daarbij komt nog een speciaal vast bedrag voorzoveel veertigsten als er jaren ontbreken tussenhet begin van het pensioen en de leeftijd van 65jaar, alsmede een speciale proportionele toeslagvoor de jaren tussen het begin van het pensioen ende leeftijd van 55 jaar. De speciale proportioneletoeslag bedraagt 1,78 % van het gemiddeldeberoepsinkomen dat u vóór de invaliditeit verdiende.Indien uw invaliditeitspensioen lager is dan het bijwet vastgestelde persoonlijke minimumpensioen,krijgt u een aanvulling gelijk aan 1/40e van ditminimumpensioen voor elk jaar dat u verzekerdbent geweest, op voorwaarde dat u ten minste 20jaar verzekerd bent geweest.FormaliteitenVoor het pensioen moet u een aanvraag indienenbij het bevoegde orgaan onder gebruikmaking vaneen speciaal formulier van die instelling. Denodige bewijsstukken worden in dat formuliervermeld.Indien u in een andere lidstaat woont, kunt u deaanvraag indienen bij het orgaan van de pensioenverzekeringvan dat land.De pensioenen worden per maand vooruitbetaald.Indien u in een andere lidstaat woont, wordt uwpensioen u rechtstreeks in dat land uitbetaald.Bevoegde organenArbeiders zijn verzekerd bij de Établissementd’assurance contre la vieillesse et l’invalidité(Instelling voor ouderdoms- en invaliditeitsverzekering).118 LUXEMBURG

Employés en zelfstandige hoofdarbeiders (artsen,architecten, advocaten, notarissen, journalisten,boekhouders enz.) zijn verzekerd bij de Caisse depension des employés privés (Pensioenfonds vooremployés/bedienden in de privé-sector).Zelfstandigen zijn verzekerd bij de Caisse depension des artisans, commercants et industriels(Pensioenfonds voor ambachtslieden, neringdoendenen industriëlen), landbouwers bij de Caisse depension agricole (Landbouwpensioenfonds).6. OuderdomU bent tegen ouderdom verzekerd als u al dan nietin loondienst een beroepsbezigheid uitoefent ofals u:— leerling bent in het kader van het leerlingwezen;— een ziekte-, moederschaps- of ongevallen- ofberoepsziekte-uitkering ontvangt;— een werkloosheidsuitkering ontvangt;— een nabestaandenpensioen van de ongevallenverzekeringontvangt;— als jongere aan vrijwilligerswerk deelneemt;— ouderschapsverlof geniet. VoorwaardenOm recht te hebben op een ouderdomspensioenmoet u:— ten minste 120 maanden verzekerd zijngeweest;— en de leeftijd van 65 jaar hebben bereikt.Onder bijzondere voorwaarden met betrekking totde verzekeringsduur kan het ouderdomspensioenvervroegd worden toegekend, met name vanaf 57of 60 jaar.Tijdvakken van verzekering die in een anderelidstaat van de EU zijn vervuld, worden eveneensin aanmerking genomen.Bedrag van het pensioenHet ouderdomspensioen bestaat uit een vastbasisbedrag waarvan 1/40e verworven wordt perverzekeringsjaar (met een maximum van 40 jaar),met daar bovenop een proportionele verhogingvan 1,78 % van het beroepsinkomen dat ugedurende uw gehele verzekeringsloopbaan inLuxemburg heeft aangegeven.Indien uw ouderdomspensioen lager is dan het bijwet vastgestelde persoonlijke minimumpensioen,krijgt u een aanvulling gelijk aan 1/40e van ditminimumpensioen voor elk jaar dat u verzekerdbent geweest, op voorwaarde dat u ten minste 20jaar verzekerd bent geweest. FormaliteitenDe te vervullen formaliteiten zijn dezelfde alsonder punt 5. Bevoegde organenDe bevoegde organen zijn dezelfde als onderpunt 5.7. NabestaandenpensioenenU bent verzekerd als u de nabestaande (weduwe,weduwnaar, wees, gescheiden echtgenoot) bentvan een persoon die onder de ouderdoms-/invaliditeitsverzekering viel. De uitkeringen aannabestaanden worden verleend in de vorm vanpensioenen. Voorwaarden voor het verkrijgen van deuitkeringenOm recht te hebben op een nabestaandenpensioen,moet de verzekerde tijdens de drie jaarvóór zijn overlijden ten minste twaalf maandenverzekerd zijn geweest. Deze wachttijd geldt nietindien het overlijden het gevolg is van eenongeval van welke aard ook of van een erkendeberoepsziekte. Ook de tijdvakken van verzekeringdie in andere lidstaten zijn vervuld, wordenmeegerekend.Er is evenwel geen nabestaandenpensioen verschuldigdaan weduwen/weduwnaars die minderdan een jaar vóór het pensioen of het overlijdenvan de verzekerde met hem of haar in hethuwelijk zijn getreden, of die gehuwd zijn ophet ogenblik dat de verzekerde al recht had op eenouderdoms- of invaliditeitspensioen. Toch zijn ereen paar gevallen waarin het pensioen ook indeze omstandigheden wordt toegekend (bv. bijoverlijden als gevolg van een ongeval, of als ereen kind uit dit huwelijk is geboren). Bedrag van het pensioenEr moet een onderscheid worden gemaakt tussenhet pensioen voor de langstlevende echtgeno(o)t(e),en het wezenpensioen.Het pensioen voor de langstlevende echtgenootbestaat uit de gehele som van het vaste bedrag enhet speciale vaste bedrag waarop de verzekerderecht had of zou hebben gehad, plus drievierdevan de proportionele toeslagen en specialeproportionele toeslagen waarop de verzekerderecht had of zou hebben gehad. Indien delangstlevende echtgeno(o)t(e) hertrouwt, wordthet pensioen afgekocht door middel van eenuitkering ineens.Het wezenpensioen bedraagt eenderde van hetvaste bedrag en het speciale vaste bedrag, pluseenvierde van de proportionele toeslagen enLUXEMBURG119

speciale proportionele toeslagen waarop de verzekerderecht had of zou hebben gehad. Indienbeide ouders overleden zijn, krijgt de wees eendubbel pensioen.Het wezenpensioen wordt toegekend tot de leeftijdvan 18 jaar. Voor studerenden wordt hetwezenpensioen betaald tot 27 jaar. Indien de weeswegens een lichamelijke of geestelijke handicapniet in zijn levensonderhoud kan voorzien, bestaater geen leeftijdsgrens.Het totaal van alle pensioenen aan nabestaandenmag niet meer bedragen dan het pensioen dat deoverledene op het tijdstip van zijn overlijdenontving of zou hebben ontvangen. FormaliteitenDe te vervullen formaliteiten zijn dezelfde alsonder punt 5. Bevoegde organenDe bevoegde organen zijn dezelfde als onderpunt 5.8. WerkloosheidIndien u in Luxemburg werkt, bent u verzekerdtegen het risico van werkloosheid.Om recht te hebben op een werkloosheidsuitkeringmoet u:— onvrijwillig werkloos zijn;— arbeidsgeschikt zijn en bereid zijn elk werkin overeenstemming met uw bekwaamhedente aanvaarden;— tussen 16 en 64 jaar oud zijn;— geen ouderdoms-, invaliditeits- of volledigongevallenpensioen ontvangen;— als werkzoekende ingeschreven zijn bij eenopenbaar arbeidsbureau (Bureau de placementpublic);— in de loop van de twaalf aan de werkloosheidvoorafgaande maanden ten minste 26 wekenin Luxemburg hebben gewerkt. Wanneer erin die twaalf maanden ook tijdvakken vanarbeidsongeschiktheid vallen, wordt de tijdsduurdienovereenkomstig verlengd. Dat geldtook voor militaire dienstplicht of tijdvakkenmet werkloosheidsuitkering.Als u niet voldoet aan de voorwaarde van minimaal26 weken arbeid, maar tevoren wel in eenandere lidstaat heeft gewerkt, kunnen de tijdvakkenvan verzekering of arbeid die u daar heeftvervuld, worden meegerekend. Daartoe dient u bijhet Arbeidsbureau (Administration de l’emploi)het formulier E 301 in, dat u kunt krijgen bij dewerkloosheidsverzekering van het land waar uvroeger werkte. Indien u dit formulier niet bezit,zal het Arbeidsbureau het zelf aanvragen bij hetjuiste orgaan van het andere land. Bedrag van de werkloosheidsuitkeringDe werkloosheidsuitkering bedraagt 80 % van uwvroeger loon en wordt verhoogd tot 85 % als ukinderen ten laste heeft. De werkloosheidsuitkeringkan echter niet meer bedragen dan tweeenhalvekeer het wettelijk minimumloon. Als u inde loop van twaalf maanden langer dan 182kalenderdagen werkloos bent, mag de werkloosheidsuitkeringniet meer bedragen dan twee keerdat minimumloon.Inkomsten uit gelegenheidswerk of bijbaantjesworden afgetrokken van de werkloosheidsuitkering.Per periode van 24 maanden krijgt u maximaal365 dagen werkloosheidsuitkering. FormaliteitenU moet zich vanaf de eerste dag van werkloosheidinschrijven als werkzoekende bij het Arbeidsbureau(Administration de l’emploi) of bij een vande bijkantoren, of bij de gemeentesecretarie vanuw woonplaats. Daar moet u ook binnen de eerstetwee weken van de werkloosheid een aanvraagvoor een werkloosheidsuitkering indienen.Zodra deze formaliteiten vervuld zijn, wordt vanafde eerste dag van de werkloosheid de werkloosheidsuitkeringbetaald.Als u zich niet vanaf de eerste dag van dewerkloosheid als werkzoekende laat inschrijven,heeft u pas recht op een uitkering vanaf de dag vande inschrijving. Als u niet binnen twee weken eenaanvraag voor een werkloosheidsuitkering indient,zal de uitkering voor een periode van niet meerdan 14 kalenderdagen vóór de aanvraag wordenuitbetaald. Betaling van de werkloosheidsuitkeringDe werkloosheidsuitkering wordt op het einde vanelke week van werkloosheid per postwissel betaald.Indien u een Luxemburgse werkloosheidsuitkeringtrekt, blijft u die houden als u zich naar een ofmeer lidstaten begeeft om daar werk te zoeken, opvoorwaarde dat u vóór uw vertrek gedurende tenminste vier weken als werkzoekende in Luxemburgingeschreven was. Vóór uw vertrek vraagt ubij het Arbeidsbureau het formulier E 303 aan. Bevoegd orgaanHet bevoegde orgaan voor het behandelen van deaanvragen en het betalen van de uitkeringen is hetArbeidsbureau (Administration de l’emploi), datzijn hoofdkantoor heeft in de stad Luxemburg, metbijkantoren in Esch-sur-Alzette, Diekirch en Wiltz.120 LUXEMBURG

9. GezinstoelagenElk kind dat in Luxemburg wordt opgevoed endaar zijn wettelijke woonplaats heeft, geeft rechtop kinderbijslag. U heeft ook recht op kinderbijslagvoor kinderen die in een andere lidstaat vande EU worden opgevoed, als uzelf in Luxemburgin loondienst werkt.Er wordt kinderbijslag toegekend voor alle kinderentot de leeftijd van 18 jaar. Studenten krijgenkinderbijslag tot de leeftijd van 27 jaar, en erbestaat geen leeftijdsgrens voor kinderen met eenlichamelijke of geestelijke handicap.Er bestaan drie soorten gezinsuitkeringen:— de normale kinderbijslag;— de aanvullende kinderbijslag;— de uitkering aan het begin van het schooljaar.Het bedrag van de normale kinderbijslag hangt afvan het aantal kinderen van het gezin. Er wordenleeftijdstoeslagen toegekend voor kinderen van 6,respectievelijk 12 jaar.Naast die normale kinderbijslag wordt ook nogeen aanvullende kinderbijslag toegekend voorkinderen van minder dan 18 jaar met een geestelijkeof lichamelijke handicap van ten minste 50 %ten opzichte van normale kinderen van dezelfdeleeftijd. Er is geen leeftijdsgrens voor kinderen dieniet in hun eigen levensonderhoud kunnen voorzien.De uitkering aan het begin van het schooljaar(allocation de rentrée scolaire) wordt tijdens demaand augustus betaald voor elk kind van tenminste 6 jaar oud. Het bedrag van die uitkeringverschilt naar gelang van de leeftijd van het kinden van het aantal kinderen. FormaliteitenU moet een aanvraag indienen bij het Kinderbijslagfonds.De aanvraagformulieren kunt u afhalenbij het Kinderbijslagfonds of op het gemeentehuis.Op het aanvraagformulier staat vermeld welkebewijsstukken vereist zijn.Indien uw kinderen niet bij u in Luxemburgwonen, moet u bij uw aanvraag ook het formulierE 401 voegen, waarop de samenstelling van uwgezin wordt vermeld. Betaling van de gezinstoelagenMet uitzondering van de uitkering aan het beginvan het schooljaar, worden de kinderbijslagenmaandelijks aan de ouders betaald, indien hetkind opgevoed wordt door beide ouders diesamen een huishouding vormen. Wanneer deouders gescheiden leven, wordt de uitkeringbetaald aan de ouder die het kind onder zijnhoede heeft. Andere uitkeringenGeboortetoelageBij de geboorte van een kind heeft u recht op eengeboortetoelage (allocation de naissance), diegedeeltelijk als zwangerschapsgeld, gedeeltelijkals kraamgeld en gedeeltelijk als uitkering na degeboorte wordt betaald.De zwangerschapsuitkering wordt alleen uitbetaaldaan zwangere vrouwen die tijdens dezwangerschap de door de wet voorgeschrevenmedische onderzoeken laten verrichten.Voor het eigenlijke kraamgeld is vereist dat hetkind in Luxemburg geboren wordt en dat demoeder tijdens de acht weken die volgen op debevalling een postnataal onderzoek ondergaat.De uitkering na de geboorte wordt enkel toegekendindien de zes door de wet voorgeschrevenmedische onderzoeken uitgevoerd zijn vóór hetkind twee jaar wordt.OpvoedingstoelageEen opvoedingstoelage wordt toegekend aaniedere persoon die:— zijn/haar wettelijke woonplaats in Luxemburgheeft en daar ook daadwerkelijk woont,of communautair onderdaan is en in Luxemburgwerkt, of gezinslid van zo’n werknemeris;— in zijn/haar gezin een of meer kinderenopvoedt waarvoor kinderbijslag wordt toegekend;— zich vooral bezighoudt met de opvoedingvan de kinderen in het eigen gezin, zondereen beroep uit te oefenen als werknemer ofzelfstandige, of wel een beroep uitoefentmaar samen met de echtgeno(o)t(e) niet meerverdient dan een bepaald bedrag;— ten minste de helft minder gaat werken omeen of meer kinderen groot te brengen; in ditgeval wordt de helft van de toelage verstrekt.De opvoedingstoelage wordt maandelijks betaaldvanaf de maand volgend op het eind van hetzwangerschapsverlof of na afloop van de zwangerschapsuitkering.De toelage wordt toegekendtot het kind twee jaar wordt. Zij wordt evenweldoorbetaald aan degenen die in hun gezin tenminste drie kinderen opvoeden, en zulks zolangéén van die kinderen minder dan vier jaar is.OuderschapsuitkeringIedereen die in zijn gezin een of meer kinderenonder de vijf jaar opvoedt waarvoor kinderbijslagwordt betaald, kan aanspraak maken op ouderschapsverlof.De aanvragende ouder moet zijn of haar beroepsbezigheidvolledig staken of de voor hem of haarLUXEMBURG121

normale maandelijkse arbeidsduur met ten minstede helft verminderen (deeltijdouderschapsverlof).Als hij geen werknemer is, moet de aanvrager inLuxemburg een zelfstandige activiteit uitoefenenop het moment van de geboorte of adoptie van hetkind. Als hij werknemer is, moet hij minstens eenjaar voor het begin van het ouderschapsverlof bijeen en dezelfde onderneming in Luxemburgwerken (arbeidsovereenkomst met een maandelijksearbeidsduur gelijk aan ten minste de helftvan de normaal in dit bedrijf geldende arbeidsduur).De duur van het ouderschapsverlof is zes maandenper kind. Bij deeltijdouderschapsverlof kan deduur verlengd worden tot twaalf maanden.Elke werkende ouder heeft een individueel rechtop ouderschapsverlof, maar een van de oudersmoet het ouderschapsverlof aansluitend aan hetmoederschapsverlof opnemen. Deeltijdouderschapsverlofkan echter tussen beide oudersverdeeld worden zodat er altijd iemand bij hetkind is.Ouderschapsverlof geeft recht op een vaste uitkeringdie tijdens de hele duur van het verlof inmaandelijkse termijnen wordt uitbetaald. Deuitkering is vrijgesteld van belastingen en socialepremies, behalve de ziektepremie en de premievoor de zorgverzekering. De premie voor depensioenverzekering komt voor rekening van destaat.Bevoegd orgaanAlle gezinstoelagen worden betaald door deCaisse nationale des prestations familiales (NationaalFonds voor gezinsbijslagen).10. Nadere inlichtingenIndien u vragen heeft over uw rechten of plichtenmet betrekking tot de sociale zekerheid, kunt uzich wenden tot het uitvoeringsorgaan dat dedesbetreffende sector van de Luxemburgse socialezekerheid beheert. De namen van deze organenvindt u in elk van de hierboven vermelde punten;de juiste adressen vindt u in onderstaande lijst ofin het telefoonboek. Zie ook de website van deLuxemburgse sociale zekerheid: http://www.secu.lu/homepage.html.Nuttige adressenPostadres Adres Telefoon (352) Fax (352)Ministère de la sécurité socialehttp://www.etat.lu/MSS/L-2936 Luxembourg 26, rue Ste ZitheL-2763 Luxembourg478-1 478-63 28Inspection générale de la sécuritésocialeBP 1308L-1013 Luxembourg26, rue Ste ZitheL-2763 Luxembourg478-1 478-62 25Cellule d’évaluation et d’orientationL-2974 Luxembourg 125, route d’EschL-1471 Luxembourg478-60 60 478-60 61Ministère de la famille L-2919 Luxembourg 12-14, avenue EmileReuterL-2420 Luxembourg478-1 478-65 70Ministère du travail et de l’emploi L-2939 Luxembourg 26, rue Ste ZitheL-2763 Luxembourg478-1 478-63 25Centre commun de la sécuritésocialeL-2975 Luxembourg 125, route d’EschL-1471 Luxembourg401 41-1 40 44 81122 LUXEMBURG

Postadres Adres Telefoon (352) Fax (352)Union des caisses de maladie BP 1023L-1010 Luxembourg125, route d’EschL-1471 Luxembourg49 83 31-1 49 83 32Contrôle médical de la sécuritésocialeBP 1342L-1013 Luxembourg125, route d’EschL-1471 Luxembourg401 41-20 60 40 78 62Conseil arbitral des assurancessociales16, bd de la FoireL-1528 Luxembourg45 32 86 44 32 66Conseil supérieur des assurancessociales2-4, rue BeckL-1222 Luxembourg26 26 05-1 26 26 05 38Caisse de maladie des ouvriers L-2973 Luxembourg 125, route d’EschL-1471 Luxembourg401 12-1 40 06 11Caisses de maladie de l’ARBED L-4006 Esch/Alzette 53 13-37 00 53 13-37 99Caisse de maladie des fonctionnaireset employés publicsL-2091 Luxembourg 32, avenue Marie-ThérèseL-2132 Luxembourg45 16 81 45 67 50Caisse de maladie des employésprivésL-2972 Luxembourg 125, route d’EschL-1471 Luxembourg401 13-1 48 76 17Caisse de maladie des fonctionnaireset employés communauxBP 328L-2013 Luxembourg20, avenue EmileReuterL-2420 Luxembourg45 05 15 45 02 01-222Entraide médicale des chemins defer luxembourgeoisBP 1803L-1018 Luxembourg15, place de la GareL-1616 Luxembourg49 90-33 05 49 90-45 01Caisses sociales des classesmoyennes39, rue GlesenerL-1631 Luxembourg40 52 02-1 40 52 02-230Caisses de sécurité sociale de laprofession agricoleL-2969 Luxembourg 2, rue du Fort WallisL-2714 Luxembourg40 51 15-1 48 56 85Établissement d’assurance contrela vieillesse et l’invaliditéL-2977 Luxembourg 125, route d’EschL-1471 Luxembourg26 19 14-1 49 53 33LUXEMBURG123

Postadres Adres Telefoon (352) Fax (352)Caisse de pension des employésprivésL-2096 Luxembourg 1a, bd Prince HenriL-1724 Luxembourg22 41 41-1 46 40 73Association d’assurance contre lesaccidents— section industrielle L-2976 Luxembourg 125, route d’EschL-1471 Luxembourg26 19 14-1 49 53 35— section agricole et forestière L-2970 Luxembourg 125, route d’EschL-1471 Luxembourg 26 19 14-149 53 35Caisse nationale des prestationsfamilialesBP 394L-2013 Luxembourg1a, bd Prince HenriL-1724 Luxembourg47 71 53-1 47 71 53-328Administration de l’emploi BP 2208L-1022 Luxembourg10, rue BenderL-1229 Luxembourg478-53 00 40 61 40124 LUXEMBURG

NEDERLAND1. InleidingDe Nederlandse sociale zekerheid bestaat uit devolgende verzekeringstakken:— ziekte- en zwangerschapsverzekering (ziepunt 2);— arbeidsongeschiktheidsverzekering (punt 4);— ouderdomsverzekering (punt 5);— nabestaandenverzekering (punt 6);— werkloosheidsverzekering (punt 8);— kinderbijslagverzekering(punt 9).Er bestaat geen speciaal stelsel voor arbeidsongevallenen beroepsziekten (punt 3) en er is eengroot aantal aanvullende pensioenstelsels (punt 7). Wie is verzekerd?Als regel zijn alle werknemers en zelfstandigenverzekerd.De zelfstandigen evenwel— zijn niet verzekerd tegen werkloosheid;— ontvangen geen uitkeringen van de ziekteverzekering;— zijn ziekenfondsverzekerd voorzover zij noggeen 65 jaar oud zijn en zij verzekerd zijningevolgde de Wet arbeidsongeschiktheidsverzekeringzelfstandigen (WAZ) en hunbelastbaar inkomen niet meer bedraagt daneen bepaald maximum (per 1 januari2000 19 058,77 euro (42 000 NLG)). Hoe aansluiten?Zodra u als werknemer in Nederland werkt, bent uzonder meer in alle hiervoor genoemde verzekeringenopgenomen.Er is echter één uitzondering: voor de ziekenfondsverzekeringkunt u zelf kiezen bij welkziekenfonds in uw woonplaats u zich laatinschrijven. Bij uw inschrijving laat het ziekenfondsu uit een lijst met adressen van artsen,tandartsen en apothekers een keuze maken. Uontvangt daarna van het ziekenfonds een bewijsvan inschrijving, dat u goed moet bewaren.Wanneer u als zelfstandige werkt en uw bedrijf inNederland gevestigd is, of u daar uw beroepuitoefent, bent u van rechtswege opgenomen in demeeste nationale verzekeringsstelsels. U valtevenwel niet onder de werkloosheidsverzekering,en voor wat de ziekteverzekering betreft, heeft u,indien u als zelfstandige niet verzekerd bentingevolge de Ziekenfondswet, enkel recht op deprestaties van de AWBZ (Algemene Wet bijzondereziektekosten — zie punt 2). Wat u verder te doen staatVraag meteen aan uw werkgever bij welkeuitvoeringsinstelling hij aangesloten is. Met dezeuitvoeringsinstelling krijgt u namelijk te maken ingeval van arbeidsongeschiktheid of werkloosheid.Indien u een zelfstandige bent, krijgt u in gevalvan arbeidsongeschiktheid eveneens met eenuitvoeringsinstelling te maken.Een andere organisatie die voor u van belang kanzijn, is de Sociale Verzekeringsbank, tot waar uzich moet wenden voor uw kinderbijslag of, als u65 wordt, voor uw ouderdomspensioen. (Woont ubij het bereiken van de pensioengerechtigdeleeftijd buiten Nederland, dan wordt uw pensioendossierbehandeld door de vestiging waaronderuw woonland valt.) Bij uw eventueeloverlijden krijgen ook uw nabestaande en/ofkinderen te maken met de Sociale Verzekeringsbank.Verder kunt u nog het adres van de arbeidsvoorzieningnoteren. Tot dat bureau moet u zichwenden als u werkloos wordt; het helpt u bij hetzoeken naar ander werk. PremiesAls u werknemer in loondienst bent, betaalt uwwerkgever de premie voor de verschillendesocialezekerheidswetten. Het door u verschuldigdedeel van de premie houdt hij op uw loonin. Indien u uitkeringen ingevolge de socialezekerheid ontvangt, moet het uitvoeringsorgaanin bepaalde gevallen daarop verzekeringspremieinhouden.Als u een zelfstandige bent, ontvangt u eenpremieaanslag. Met uitzondering van de ziekenfondspremieworden dan alle bijdragen door debelastingdienst geïnd.Voor de ziekenfondsverzekering wordt de nominalepremie direct geïnd door uw ziekenfonds.Uw werkgever of de uitvoeringsinstelling inkwestie kan u inlichten over de door u te betalenpremies. Wat te doen als u het niet eens bent meteen beslissing van eenuitvoeringsorgaan?Als u het niet eens bent met een beslissing van eenverzekeringsorgaan kunt u in beroep gaan tegende beslissing. Dit doet u door binnen eenbepaalde termijn tegen de beslissing bezwaaraan te tekenen bij het orgaan dat de beslissingheeft genomen. Het orgaan is dan gehouden deNEDERLAND125

eslissing in heroverweging te nemen en tebeslissen op het bezwaarschrift. U kunt — opnieuwbinnen een bepaalde termijn — tegen debeslissing op bezwaar beroep aantekenen bij desector bestuursrecht van de rechtbank die op hetbeslissingsdocument van het orgaan staat aangegeven.In deze beslissing staat ook vermeld binnenwelke termijn u in beroep moet gaan.Beroep wordt ingesteld door bij de arrondissementsrechtbankeen beroepschrift in te dienen,waarin u te kennen geeft het niet eens te zijn metde beslissing van het uitvoeringsorgaan, en vraagteen nieuwe beslissing te nemen. Hierbij dient eenafschrift van de bestreden beslissing te wordengevoegd.Heeft de arrondissementsrechtbank een uitspraakgedaan waarmee u het opnieuw niet eens bent,dan kunt u meestal nog in hoger beroep gaan bijde Centrale Raad van Beroep, Vrouwe Justitiaplein1, Postbus 16002, 3500 DA Utrecht, binnen zesweken na de dag waarop de uitspraak is bekendgemaakt. U keert definitief naar uw eigen landterug of u wenst naar een andere lidstaatte gaanDe duur van uw verzekering in Nederland iswellicht van belang voor de beoordeling van uwaanspraken met betrekking tot de sociale zekerheidvan het land waar u heengaat. Vraag daaromvóór uw vertrek aan de uitvoeringsinstelling en hetziekenfonds de bescheiden die u in dat land nodigkunt hebben. Recht op prestaties in andere lidstatenvan de Europese UnieEen werknemer die in Nederland woont en die— gezinsleden heeft die in een andere lidstaatwonen; of— tijdelijk in een andere lidstaat verblijft; of— zijn woonplaats naar een andere lidstaatoverbrengt; of— werkloos is en in een andere lidstaat werkgaat zoeken,kan een beroep doen op sommige communautairevoorschriften betreffende de ziekte- en zwangerschapsverzekering. Nadere inlichtingenVoor nadere inlichtingen kunt u zich wenden totde verschillende uitvoeringsorganen.In de hierop volgende punten 2 tot en met 9worden de verschillende verzekeringsstelsels vanNederland behandeld. Alle uitkeringen en verstrekkingenworden besproken en er wordt uitgelegdhoe u ze kunt krijgen.2. Ziekte en zwangerschapA. VERSTREKKINGENDe geneeskundige verzorging valt onder tweeverschillende verzekeringsstelsels die elkaar aanvullen:enerzijds is er de ziekenfondsverzekering,anderzijds de AWBZ (Algemene Wet bijzondereziektekosten). Wie is verzekerd?In beginsel valt u onder de ziekenfondsverzekeringwanneer u in dienstbetrekking werkt en uwloon een voor dat jaar vastgesteld bedrag nietoverschrijdt of wanneer u als zelfstandige werkzaambent en u verzekerd bent ingevolge de WAZen uw belastbaar inkomen niet meer bedraagt daneen bepaald maximum (per 1 januari2000 19 058,77 euro (42 000 NLG)). Voorts kuntu ziekenfondsverzekerd zijn indien u in Nederlandwoont en een langlopende socialeverzekeringsuitkeringontvangt. Onder bepaalde omstandighedenzijn ook de leden van uw gezinmedeverzekerd. In het algemeen blijft u ook ná65 jaar ziekenfondsverzekerd indien u al verzekerdwas bij het bereiken van die leeftijd.Na inschrijving bij een ziekenfonds heeft u rechtop medische verzorging. Van het ziekenfondsontvangt u een bewijs van inschrijving, waarmeeu zich bij het inroepen van hulp als verzekerdekan legitimeren.Iedereen die in Nederland woont of werkt isAWBZ-verzekerd. Voor een verzekerde bestaatrecht op zorg vanaf de inschrijving bij een AWBZuitvoeringsorgaan.Door uw inschrijving bij eenziekenfonds bent u automatisch ook ingeschrevenbij de AWBZ-verzekering. Op welke prestaties heeft u recht?Uw ziekenfonds kan u uitvoerig inlichten over hetvolledige verstrekkingenpakket van de ziekenfondsweten de AWBZ. Verzekerden ingevolge deziekenfondswet hebben onder andererecht op:Medisch-specialistische zorgDeze verstrekking omvat:— Medisch-specialistische zorg, verleend doorof vanwege een ziekenhuis, al dan nietgepaard gaande met verblijf in de laagsteklasse van het ziekenhuis gedurende hetetmaal, verpleging, verzorging, paramedischehulp of farmaceutische hulp. Onderdeze zorg wordt begrepen bepaalde vormenvan transplantatie en vergoeding van kostenverband houdend met het verkrijgen van hetmeest passende transplantatiemateriaal.126 NEDERLAND

— Medisch-specialistische zorg, verleend zonderenig gebruik van ziekenhuisfaciliteiten.Verloskundige hulpVerloskundige hulp gebeurt in beginsel door eenverloskundige. Alleen wanneer geen verloskundigebeschikbaar is of wanneer er een medischenoodzaak bestaat kan een huisarts of een specialistde verloskundige hulp verlenen, zo nodig ineen kliniek of in een ziekenhuis.Farmaceutische hulpFarmaceutische hulp omvat geneesmiddelen envoedingsmiddelen bestemd voor medische toepassingen verbandmiddelen. In beginsel geldt eenvergoedingslimiet voor de kosten van geneesmiddelenuit de desbetreffende groep van therapeutischonderling vervangbare geneesmiddelen. Indieneen verzekerde een geneesmiddel kiest datduurder is dan deze limiet, moet hij zelf hetverschil bijbetalen.ZiekenvervoerHet ziekenfonds vergoedt ziekenvervoer perambulance, taxi of particuliere auto mits hetgebeurt op medische indicatie. De behandelendarts geeft daarvoor een verklaring af. Verder vallenonder deze aanspraak de kosten van openbaarvervoer in de laagste klasse indien het vervoerbetreft van of naar een instelling van gezondheidszorg.In bepaalde gevallen kan het ziekenfondstoestemmen in bijzonder vervoer, bijvoorbeeldper helikopter. Personen die AWBZ-verzekerd zijn,hebben onder meer recht op:Opname en verder verblijf in een ziekenhuisVerpleging in ziekenhuizen — niet zijnde eenpsychiatrisch ziekenhuis of een psychiatrischeafdeling van een algemeen of academisch ziekenhuis— komt ten laste van de AWBZ, zodra dezeverpleging meer dan één jaar duurt.Opname en verder verblijf in een verpleeginrichtingof een inrichting voor mensen met eenlichamelijk handicapDe hulp omvat het verblijf in de inrichting,verpleging, verzorging gedurende het etmaal,geneeskundige behandeling onder verantwoordelijkheidvan een verpleeghuisarts, revalidatie,reactivering, fysiotherapie en bezigheidstherapie.Zorg voor lichamelijk gehandicapten omvat tevensde door de inrichting georganiseerde engewaarborgde verpleging in gezinnen.Dagbehandeling in een verpleeginrichtingDagbehandeling in een verpleeginrichting heefthet doel de verzekerde in staat te stellen zich zolang mogelijk in zijn eigen milieu te handhaven.Dagbehandeling in een verpleeginrichting is aangewezenvoor mensen met een lichamelijke —dan wel een geestelijke — aandoening waarvande nodige behandeling niet volledig in het eigenmilieu kan plaatsvinden.ThuiszorgThuiszorg omvat noodzakelijke verpleging, verzorging,begeleiding en voorlichting ten huize vande verzekerde in verband met ziekte, herstel,invaliditeit, ouderdom, overlijden of een psychosociaalprobleem. Voorts omvat deze zorg het inbruikleen verstrekken van verpleegartikelen gedurendeeen termijn van maximaal 26 weken.Psychiatrische zorg in een psychiatrischziekenhuisDe hier bedoelde zorg omvat onderzoek, adviseringen voorlichting, behandeling, observatie enbegeleiding. Voorts omvat deze verpleging enverzorging gedurende het etmaal in een therapeutischleefklimaat.Zorg aan moeder en kindDeze aanspraak omvat begeleiding, voorlichtingen andere zorg tijdens de zwangerschap engedurende de eerste levensjaren regelmatig systematischonderzoek naar de gezondheidstoestandvan het kind. Uitgezonderd is kraamzorgin de zin van het Verstrekkingenbesluit ziekenfondsverzekering.In beginsel dekt de AWBZ de kosten van debehandeling, verpleging en verzorging bij langdurigeziekte of ernstig gebrek.B. ZIEKENGELD VOOR WERKNEMERSAanspraak op ziekengeld tijdens deverzekeringAls u wegens ziekte of ongeval niet kan werken,heeft u aanspraak op ziekengeld in het kader vande Ziektewet. Het recht op ziekengeld bestaatechter niet over perioden van arbeidsongeschiktheidwaarin de werknemer op grond van hetBurgerlijk Wetboek recht heeft op doorbetalingvan het loon. Als de werknemer werkzaam is opeen arbeidsovereenkomst, moet de werkgever inprincipe gedurende maximaal 52 weken zijn loondoorbetalen, tot een bepaald maximum (153,07euro (337,33 NLG) per dag). De werknemer heeftrecht op doorbetaling van 70 % van zijn loon,maar ten minste op het voor hem geldendewettelijke minimumloon. Afhankelijk van watbepaald is in een arbeidsovereenkomst of CAO,kan de werkgever schriftelijk overeenkomen omtwee wachtdagen toe te passen.NEDERLAND127

De werknemer heeft recht op ziekengeld als dedienstbetrekking op de eerste ziektedag of in deloop van de periode van verplichte loondoorbetalingeindigt. Per datum einde dienstbetrekkingwordt dan direct ziekengeld uitgekeerd, mits tenminste twee wachtdagen zijn doorgemaakt. Onderdeze categorie vallen bepaalde oproepkrachtenen werknemers met een arbeidsovereenkomstvoor bepaalde tijd. Anderen hebben recht opziekengeld vanaf de eerste ziektedag.De werknemer met recht op ziekengeld, moetzich zo spoedig mogelijk (niet later dan op detweede ziektedag) bij zijn werkgever (laten) ziekmelden zodra hij wegens ziekte het werk moetstaken of niet op het werk kan komen. De regelsvoor ziekmelding krijgt de werknemer van dewerkgever te horen.De werknemer moet controle mogelijk maken. Hijmoet in principe thuis zijn op de in de controlevoorschriftenaangegeven tijdstippen.De werknemer die aanspraak maakt op ziekengelden van wie de controle op zijn arbeidsongeschiktheiddus is opgedragen aan een uitvoeringsinstelling,moet zich houden aan de voorschriftenvan het LISV.De uitkering van ziekengeld eindigt in elk gevalop de eerste dag van de maand waarin u 65 jaarwordt; op deze datum gaat het ouderdomspensioenin. Aanspraak op ziekengeld na het eindevan de verzekeringVoor ziektegevallen die gemeld zijn binnen éénmaand na het einde van de verzekering, bestaatonder bepaalde voorwaarden nog recht op ziekengeld.Dit ziekengeld komt voor rekening van deuitvoeringsinstelling waarbij uw laatste werkgeveraangesloten was.Bij toekenning van ziekengeld bestaat eveneensweer recht op geneeskundige verzorging. Recht op ziekengeld als u Nederlandheeft verlatenWanneer u Nederland voorgoed verlaten heeft omu in een andere lidstaat te vestigen, bestaat vooreen ziektegeval dat begonnen is binnen éénmaand na het einde van de verzekering overeenkomstigde Nederlandse Ziektewet, onder bepaaldevoorwaarden nog recht op ziekengeld. Hetziekengeld kan alleen geexporteerd worden naarde EU/EER-landen, de Nederlandse Antillen,Aruba of een land waarmee Nederland eenverdrag heeft.Aan de Nederlandse verzekering kunnen echter ingeen geval aanspraken worden ontleend, indienrecht op uitkering bij ziekte bestaat ingevolge dewetgeving van het land van vestiging. Mocht ubinnen één maand na het einde van de Nederlandseziekteverzekering ziek worden, dan moet u— dat direct schriftelijk aan uw laatste werkgeverin Nederland melden, en— mededeling doen aan het ziekteverzekeringsorgaanvan uw woonplaats.In dat geval raden wij u aan er uitdrukkelijk op tewijzen dat u uitkeringen op grond van de Nederlandseziektewet wenst aan te vragen. Deeldaarom mee bij welke uitvoeringsinstelling uverzekerd bent geweest, en verzoek het orgaanvan uw woonplaats een aanvraag om ziekengeldin te dienen bij die uitvoeringsinstelling.Als u recht heeft op ziekengeld, heeft de uitvoeringsinstellinghet recht u geregeld medisch telaten keuren.C. UITKERINGEN EN VERSTREKKINGENBIJ ZWANGERSCHAP Voor de verzekerde werkneemster zelfIndien u als werkneemster zelf in Nederlandverzekerd bent, heeft u bij zwangerschap rechtop een zwangerschapsuitkering die gelijk is aanhet volle dagloon. Gedurende uw zwangerschapsverlofvan 16 weken heeft u recht op een uitkeringvan 100 % van uw loon, die u uitbetaald wordtdoor de uitvoeringsinstelling waarbij uw werkgeveris aangesloten. Om hiervoor in aanmerkingte komen, moet u vooraf bij die uitvoeringsinstellingeen zwangerschapsverklaring afgeven. Als uaansluitend aan deze uitkering nog arbeidsongeschiktbent als gevolg van de zwangerschap of debevalling, wordt diezelfde uitkering (100 % vanhet dagloon) nog gedurende maximaal 52 wekendoorbetaald. Ook als u voorafgaand aan hetbevallingsverlof ziek wordt als gevolg van dezwangerschap, betaalt de uitvoeringsinstellingziekengeld uit, eveneens ter hoogte van 100 %van het dagloon.Bovendien heeft u recht op gratis verloskundigehulp en gedeeltelijke vergoeding van de kraamzorgdoor het ziekenfonds, indien u verzekerdbent ingevolge de Nederlandse ziekenfondsverzekering.Uw ziekenfonds kan u hier meer oververtellen. Wilt u van de diensten van een kraamcentrumgebruikmaken, dan wendt u zich uiterlijkvijf maanden vóór de vermoedelijke bevalling toteen kruisvereniging.Voor in Nederland wonende gezinsledenIndien uw vrouw en dochters voor het Nederlandseziekenfonds medeverzekerd zijn, hebbenook zij aanspraak op gratis verloskundige hulp enop de gedeeltelijke vergoeding van de kraamzorg.Zij dienen zich uiterlijk vijf maanden vóór devermoedelijke datum van bevalling met eenkruisvereniging in verbinding te stellen.128 NEDERLAND

3. Arbeidsongevallen enberoepsziektenIn Nederland bestaat er geen aparte verzekeringtegen arbeidsongevallen en beroepsziekten. Indienu als gevolg van een arbeidsongeval ofberoepsziekte niet meer werken kan, dan is deregeling bij ziekte van toepassing (zie punt 2 B).Daarna komt u eventueel in aanmerking voor eenarbeidsongeschiktheidsuitkering (zie punt 4).Zelfstandigen die in Nederland wonen, zijnverzekerd in het kader van de Wet arbeidsongeschiktheidsverzekeringzelfstandigen (WAZ); opgrond van deze wet hebben zij na 52 wekeninkomensverlies als gevolg van gehele of gedeeltelijkearbeidsongeschiktheid, recht op een vasteuitkering (zie punt 4).Ook heeft u recht op geneeskundige verstrekkingenvan het ziekenfonds, voorzover uw verdienstenniet boven de loongrens liggen, en dit zowelbij de verplichte als bij de vrijwillige verzekering(zie punt 2, ziekteverzekering).4. Invaliditeit Werknemers die in Nederland wonenIndien u gedurende 52 weken ziek bent geweest,heeft u onder bepaalde voorwaarden recht op eenWAO-uitkering (Wet op de arbeidsongeschiktheidsverzekering).Dit is het geval wanneer u naafloop van die 52 weken nog steeds niet werkenkunt. De WAO-uitkering wordt toegekend door deuitvoeringsinstelling waarbij uw werkgever isaangesloten.Het bedrag en de duur van de uitkering zijnafhankelijk van uw leeftijd en van de mate vanarbeidsongeschiktheid. Als u bij het begin van deWAO-uitkering al 33 jaar was, krijgt u gedurendeeen bepaalde tijd een uitkering die gebaseerd isop uw laatste loon of wedde. Deze periode duurtvan zes maanden voor personen van 33-37 jaar,tot zes jaar voor personen van 58 jaar en ouder.Het percentage van uw laatste loon of wedde datu als uitkering ontvangt, is afhankelijk van de matevan arbeidsongeschiktheid. Het varieert van 14 %van het dagloon bij een arbeidsongeschiktheidvan 15-25 %, tot 70 % van het dagloon bij eenarbeidsongeschiktheid van 80-100 %. Het dagloonis evenwel aan een bepaald maximumgebonden. In bijzondere gevallen kan het percentagevan 70 % worden verhoogd tot 100 %,namelijk als u voortdurend verzorging en oppasnodig heeft.Indien u na afloop van deze eerste periode vanWAO nog steeds niet werken kunt, zal u eenuitkering worden toegekend tot uw 65e, en weltelkens voor een periode van vijf jaar. Het basisbedragvan deze uitkering is berekend op basisvan het officieel minimumloon en van uw matevan arbeidsongeschiktheid. In de regel krijgt udaar bovenop nog een supplement, dat berekendis op basis van uw laatste loon of wedde, en ookafhangt van de leeftijd waarop u arbeidsongeschiktwerd.In de maand mei wordt een vakantietoeslag van8 % uitbetaald, en de uitkeringsbedragen wordenaan de algemene loonontwikkeling aangepast. DeWAO-uitkering kan worden herzien als de arbeidsongeschiktheidtoeneemt of afneemt.De regelingen en de voorzieningen om te bevorderendat WAO-gerechtigden kunnen terugkerenin het arbeidsproces staan in de Wet op de(re)integratie arbeidsgehandicapten en de Wetinschakeling werkzoekenden.De WAO-uitkering wordt beëindigd:— op de eerste dag van de maand waarin u 65wordt;— zodra uw arbeidsongeschiktheid daalt totbeneden 15 %;— op de eerste dag van de maand na deoverlijdensdatum (voor de uitkering bij overlijden,zie punt 6).Uw uitvoeringsinstelling moet beoordelen of u, enzo ja, in welke mate, arbeidsongeschikt bent. Omdit te kunnen beoordelen kan de uitvoeringsinstellingu oproepen voor een medische keuring.Na één jaar WAO-uitkering wordt men verzochtzich opnieuw medisch te laten onderzoeken.Wanneer u tevens verzekerd was in één of meerandere lidstaten, moet u dit onmiddellijk aan uwuitvoeringsinstelling doorgeven. Daarbij dient uzo veel mogelijk gegevens te vermelden, waaronderin ieder geval de volledige naam en hetadres van de instelling waarbij u verzekerd was.Het bedrag van de uitkering wordt dan berekendin overeenstemming met de communautairevoorschriften.Indien u als werknemer WAO-uitkeringen ontvangtvoor een arbeidsongeschiktheid van 45 % ofmeer, bent u gewoonlijk verplicht verzekerd bijeen ziekenfonds. Uw uitvoeringsinstelling kan uhierover inlichten.Als u in Nederland WAO-uitkering krijgten naar uw eigen land wilt terugkeren ofin een andere lidstaat wilt gaan wonenZolang u aan de voorwaarden voldoet, kan u deWAO-uitkering krijgen. Om moeilijkheden tevoorkomen, is het raadzaam uw vertrek tijdigmee te delen aan uw uitvoeringsinstelling en aanuw ziekenfonds.NEDERLAND129

Als u invalide wordt terwijl u niet meerin Nederland verzekerd bentHet is mogelijk dat u in dat geval toch nog rechtheeft op een Nederlandse WAO-uitkering. Dit isafhankelijk van de soort invaliditeitsuitkeringwaarop u recht heeft in het land waar u danwoont. Meestal wordt dan een lagere NederlandseWAO toegekend. Als regel moet u de invaliditeitsuitkeringaanvragen in het land waar u woont.Aan het orgaan waarbij u deze uitkering vraagt,moet u opgeven dat u ook in Nederland verzekerdbent geweest. Dit orgaan zal in sommige gevallenin Nederland informeren of u nog recht heeft opeen WAO-uitkering, en u daarover inlichten. ZelfstandigenZelfstandigen zijn tegen het invaliditeitsrisicoverzekerd in het kader van de Wet arbeidsongeschiktheidsverzekeringzelfstandigen (WAZ). Onderbepaalde voorwaarden, met name inzakeleeftijd en inkomen, heeft de zelfstandige rechtop een WAZ-uitkering na 52 weken van volledigeof gedeeltelijke arbeidsongeschiktheid.Die uitkering is gebaseerd op de gronslag. Dit ishet winstinkomen in het boekjaar voorafgaandaan de arbeidsongeschiktheid. Daarnaast is dehoogte van de WAZ-uitkering afhankelijk van demate van arbeidsongeschiktheid.De uitkeringen worden maandelijks betaald doorde uitvoeringsinstelling waaronder het beroep vande verzekerde ressorteert.Voor nadere inlichtingen wendt u zich tot debevoegde uitvoeringsinstelling.5. OuderdomsverzekeringAls u in Nederland woont of werkt, bent uverzekerd krachtens de Algemene Ouderdomswet(AOW). In het algemeen hebben alle mannen envrouwen recht op ouderdomspensioen vanaf hetogenblik dat zij 65 jaar worden.De individuele pensioenen zijn vaste bedragen,die tweemaal per jaar aangepast worden aan deloonontwikkeling. De pensioenen worden eensper maand betaald. Voorts is er jaarlijks in demaand mei een vakantietoeslag.Op de vaste pensioenbedragen wordt een kortingtoegepast voor elk jaar waarover u niet verzekerdwas. Dat betekent dat u voor elk vol jaar vanwonen of werken in Nederland 2 % van het vollepensioen verwerft.Onder bepaalde voorwaarden is ook een vrijwilligeAOW-verzekering in het buitenland mogelijk.Informatie hieromtrent krijgt u bij de SocialeVerzekeringsbank, kantoor Verzekeringen, afdelingVrijwillige verzekering, Van Heuven Goedhartlaan1, Postbus 1100, 1180 BH Amstelveen(tel. (31-20) 656 56 56). Tijdig aanvragen is hierbijeen vereiste, te weten binnen één jaar nadat menin het buitenland is gaan wonen, of binnen éénjaar nadat men in Nederland is gaan wonen ofwerken. De in het land van herkomst wonendeechtgenoten/partners zijn echter niet verzekerd.Zodra u ouderdomspensioen ontvangt en daarnaastniet meer werkt, bent u in Nederland vaaknog verplicht verzekerd voor de ziekenfondsverzekering.Uw ziekenfonds kan u hieroverinlichten. Hoe een pensioen aanvragen?Enkele maanden vóór uw 65e verjaardag ontvangtu, als u op dat moment in Nederland woont, eenspeciaal formulier waarmee u een ouderdomspensioenaanvraagt bij de Sociale Verzekeringsbank.Als uit de aanvraag blijkt dat u vroeger inandere lidstaten verzekerd was, wordt zo nodignamens u in die landen een ouderdomspensioenaangevraagd. Het bedrag van het buitenlandsepensioen wordt berekend volgens de communautaireregels. Wordt een dergelijk pensioen toegekend,dan ontvangt u hiervan bericht via deSociale Verzekeringsbank. Het bedrag van hetNederlandse ouderdomspensioen wordt niet beinvloeddoor de toekenning van een buitenlandseuitkering.Het Nederlandse ouderdomspensioen gaat in opde eerste dag van de maand waarin de 65-jarigeleeftijd wordt bereikt. Wanneer uw aanvraag meerdan een jaar later wordt ingediend, kan ditfinancieel nadelig zijn. Pensioenen voor personen die in eenandere lidstaat wonenOok als u in een andere lidstaat woont, behoudt uuw aanspraak op het ouderdomspensioen dat u inNederland heeft verworven. U kunt dit pensioenaanvragen bij het pensioenorgaan van het landwaar u woont. Dat orgaan kan u ook vertellen of uin dat land aanspraak heeft op geneeskundigeverzorging bij ziekte.6. Uitkeringen voornabestaandenZolang u in Nederland woont of werkt, bent uverzekerd ingevolge de Nederlandse nabestaandenverzekering.Als u niet meer in Nederland woont of werkt, kuntu zich hiervoor vrijwillig verzekeren. Een verzoekom te worden toegelaten tot de vrijwilligeverzekering moet worden ingediend binnen eenjaar nadat men in het buitenland is gaan wonen.Voor nadere inlichtingen hierover kan men terechtbij de Sociale Verzekeringsbank, kantoor Verzekeringen,afdeling Vrijwillige verzekering, Postbus130 NEDERLAND

1100, 1180 BH Amstelveen (tel. (31-20)656 56 56).De nabestaandenverzekering, geregeld in deAlgemene Nabestaandenwet (ANW), kent verschillendeuitkeringen, en wel een nabestaandenuitkering,halfwezenuitkering, wezenuitkering eneen verzorgingsuitkering.Recht op nabestaandenuitkering heeft de nabestaandevan een overleden verzekerde indien hij/zij bij zijn overlijden:— een ongehuwd kind onder de 18 jaar heeft ofin verwachting is, of— arbeidsongeschikt is (niet in staat is om metpassend werk 55 procent van een normaalloon te verdienen), of— geboren is vóór 1 januari 1950.Tot de kinderen onder de 18 jaar van de nabestaandeworden gerekend al haar eigen kinderenen verder pleegkinderen, dat wil zeggen kinderenvan een ander die als een eigen kind wordenverzorgd of opgevoed. De nabestaandenuitkeringeindigt als de nabestaande geen ongehuwd kindmeer heeft, dan wel hij/zij niet langer arbeidsongeschiktis.Het pensioen eindigt in elk geval met ingang vande eerste dag van de maand waarin de nabestaande65 jaar wordt. In de regel ontstaat danaanspraak op een ouderdomspensioen.Bij hertrouwen, geregistreerd partnerschap ensamenwonen vervalt het recht op de nabestaandenuitkering.Het recht op nabestaandenuitkering eindigtslechts gedeeltelijk als de ANW-gerechtigde eengezamenlijke huishouding gaat voeren met eenhulpbehoevende, met het doel om deze teverzorgen. De nabestaande houdt dan recht opeen inkomensafhankelijke verzorgingsuitkeringvan 50 % van het nettominimumloon. Dit geldtook als de ANW-gerechtigde zelf hulpbehoevendis.De nabestaandenuitkering bedraagt maximaal70 % van het minimumloon en is afhankelijkvan het inkomen van de nabestaande.De ouder of verzorger die een ongehuwde halfweesonder de 18 jaar in zijn huishoudenverzorgt, heeft recht op de halfwezenuitkering.Een halfwees is een kind van wie één ouder isoverleden.De halfwezenuitkering eindigt als het jongste kind18 jaar wordt, tot het huishouden van een andergaat behoren of als de ouder of verzorger eenéénouderpensioen gaat ontvangen op grond vande AOW. De halfwezenuitkering eindigt ook alshet kind wordt geadopteerd door de (nieuwe)echtgenoot van de overgebleven ouder.De halfwezenuitkering bedraagt 20 % van hetminimumloon en is niet afhankelijk van hetinkomen. Een nabestaande met een kind onderde 18 jaar kan hiermee een uitkering krijgen vanmaximaal 90 % van het minimumloon.Recht op wezenuitkering bestaat als regel alleenvoor volle wezen van wie zowel de vader als demoeder zijn overleden. De wezen moeten jongerzijn dan zestien jaar; daarmee worden gelijkgesteldwezen van 16 tot 21 jaar die schoolgaandzijn of die meer dan 19 uur per week hethuishouden verzorgen waartoe minstens éénandere wees behoort en wezen van 16 en 17 jaardie invalide zijn.De uitkeringen zijn direct gekoppeld aan hetminimumloon en variëren naar gelang de leeftijdvan de wees. Er zijn drie leeftijdscategorieën:kinderen jonger dan 10 jaar, kinderen van 10 tot16 jaar en kinderen van 16 tot 21 jaar. Dewezenuitkering is onafhankelijk van eventueelander inkomen.De uitkeringsbedragen worden tweemaal per jaaraangepast in samenhang met de loonontwikkeling.De uitbetaling geschiedt eens per maand.Jaarlijks wordt in mei een vakantietoeslag toegekend.Bij overlijden van een verzekerde dienen zijn/haarin Nederland wonende nabestaanden zo spoedigmogelijk nabestaanden- respectievelijk (half)wezenuitkeringaan te vragen bij de Sociale Verzekeringsbank.Indien de aanvraag meer dan eenjaar na het overlijden van de verzekerde wordtingediend, kan dit financieel nadeel opleveren.Ook aan in een andere lidstaat wonende nabestaandenof (half)wezen kunnen uitkeringen wordentoegekend. Deze kunnen worden aangevraagdbij het uitvoeringsorgaan van het landwaar de nabestaande of (half)wees woont. Ditorgaan zorgt voor doorzending aan de SocialeVerzekeringsbank.Indien een nabestaandenuitkering wordt toegekend,kan daarnaast aanspraak op kinderbijslagbestaan. De Sociale Verzekeringsbank kan ookhierover nadere inlichtingen verstrekken.De hoogte van de nabestaandenuitkering kanworden beïnvloed door de nabestaandenuitkeringvan een ander land. Indien recht bestaat opnabestaandenuitkeringen uit een andere lidstaat,worden de uitkeringen berekend volgens decommunautaire regels.Nabestaanden die een nabestaandenuitkering ofeen tijdelijke nabestaandenuitkering ontvangen,zijn in het algemeen verzekerd ingevolge deNederlandse ziekenfondsverzekering.NEDERLAND131

Overlijden na het einde van deverzekeringOok bij overlijden nadat de Nederlandse verzekeringis geëindigd, kan nog recht bestaan op eenNederlandse nabestaandenuitkering. Voorwaardeis dan wel dat op de verzekerde de pensioenregelingvan een andere lidstaat van toepassingwas of dat de nabestaande recht heeft op eennabestaandenuitkering van een andere lidstaat.De hoogte van het pensioen is onder meerafhankelijk van de door de overledene in Nederlandvervulde verzekeringstijdvakken. Belanghebbendendienen de uitkeringen aan te vragen bijhet pensioenorgaan van het land waar de nabestaandewoont. Dit orgaan zorgt voor doorzendingaan de Sociale Verzekeringsbank.Wanneer de aanvraag meer dan een jaar na hetoverlijden van de verzekerde wordt ingediend,kan dit financieel nadeel opleveren. De SocialeVerzekeringsbank onderzoekt of aan de voorwaardenvoor het recht op uitkering is voldaan en gaattevens na of aanspraak bestaat op kinderbijslag.De hoogte van de nabestaandenuitkering kanworden beïnvloed door de nabestaandenuitkeringvan een ander land. Indien recht bestaat opnabestaandenuitkering uit een andere lidstaat,worden de uitkeringen berekend volgens decommunautaire regels. Het pensioenorgaan vanhet woonland kan de nabestaande inlichtenomtrent zijn/haar aanspraken op geneeskundigeverzorging bij ziekte. Uitkering bij overlijdenKomt u als werknemer te overlijden, dan wordtaan uw nabestaanden een uitkering verstrekt overde resterende dagen van de maand van overlijdenen de twee maanden daarna. De uitkeringbedraagt 100 % van het dagloon waarop hetziekengeld was gebaseerd. Ontving u WAO (ziepunt 4), dan wordt eveneens een overlijdensuitkeringverstrekt. Deze bedraagt dan 100 % van hetdagloon bij een arbeidsongeschiktheid van 80-100 %, en is gelijk aan de WAO-uitkering bij eenlagere graad van arbeidsongeschiktheid.7. Aanvullende pensioenstelselsvoor werknemersIndien u in Nederland werkt, kan ook nog eenaanvullende pensioenregeling op u van toepassingzijn. U kunt bij uw werkgever informeren of dithet geval is, en welke uw rechten uit deze regelingzijn.Voor vele bedrijfstakken geldt in Nederland eenverplichte bedrijfspensioenregeling. Dit is ondermeer het geval in de metaalindustrie, de bouwnijverheid,het schildersbedrijf, de landbouw, hetgrafisch bedrijf, de horeca, het beroepsvervoerover de weg, de koopvaardij, de zeevisserij, detextielindustrie en de gezondheidszorg. In totaalzijn er ongeveer 60 verplichte bedrijfspensioenregelingen.Ook is het mogelijk dat uw werkgever eenaanvullende pensioenregeling heeft die alleenvoor zijn onderneming geldt, of dat hij eenovereenkomst met een levensverzekeringsmaatschappijheeft gesloten. Het toezicht op dezeaanvullende regelingen wordt uitgeoefend doorde Verzekeringskamer, John F. Kennedylaan 32,Postbus 929, 7301 BD Apeldoorn (tel. (31-55)355 08 88).Op deze aanvullende regelingen zijn de bepalingenvan Verordeningen (EEG) nr. 1408/71 en (EEG)nr. 574/72 niet van toepassing. Over het behoudvan verworven rechten uit de aanvullende pensioenregelingenkan het volgende worden meegedeeld.— Indien u ten minste één jaar aan eenaanvullende pensioenregeling heeft deelgenomen,krijgt u bij de beëindiging van uwdeelneming aanspraak op een ouderdomspensioen,uit te keren bij het bereiken van depensioengerechtigde leeftijd. Als deze pensioenregelingook nabestaandenpensioenenomvat, is er tevens een aanspraak op eennabestaandenuitkering ontstaan.— Indien u korter dan een jaar aan eenaanvullende pensioenregeling heeft deelgenomen,zijn er twee mogelijkheden: ofwelheeft u aanspraak op een pensioen, zoalshierboven werd uiteengezet, ofwel wordende door u betaalde premies voor de ouderdomsverzekeringterugbetaald. Welke vandeze twee mogelijkheden in een bepaaldgeval op u van toepassing is, hangt af van deinhoud van de regeling waaraan u heeftdeelgenomen. Uw werkgever zal u daaroverkunnen informeren. Bij beëindiging van deelnemingkrijgt u een bewijsstuk waarin deverworven aanspraken zijn vermeld.Als u Nederland voorgoed verlaat, bestaat demogelijkheid dat uw pensioenaanspraken vervangenworden door de uitbetaling van een bedragineens. Het hangt van de inhoud van de regelingwaaraan u heeft deelgenomen af, hoe in eenbepaald geval gehandeld zal worden.Uitkeringen uit aanvullende pensioenregelingenmoeten worden aangevraagd bij het betrokkenbedrijfs- of ondernemingspensioenfonds, of bij delevensverzekeringsmaatschappij waarbij de voorzieningis ondergebracht. Geschillen welke voortvloeienuit de toepassing van een aanvullendepensioenvoorziening dienen aan de burgerlijkerechter te worden voorgelegd.132 NEDERLAND

8. WerkloosheidIndien u in Nederland onvrijwillig werklooswordt, heeft u aanspraak op een werkloosheidsuitkering,geregeld in de Werkloosheidswet(WW).Daartoe is vereist dat u in het tijdvak van 39weken vóór uw eerste dag van werkloosheidgedurende ten minste 26 weken op ten minsteéén dag per week als werknemer in Nederlandheeft gewerkt. Indien u niet aan deze voorwaardevoldoet, kunnen tijdvakken waarin u in eenandere lidstaat verzekerd was, worden meegeteld.De Werkloosheidswet omvat drie uitkeringen:— een loongerelateerde uitkering van maximaalvijf jaar, afhankelijk van het arbeidsverleden.Om in aanmerking te kunnen komen voordeze uitkering is tevens vereist dat u in de vijfjaar vóór het jaar waarin uw eerste werkloosheidsdagligt, in vier jaar over ten minste52 dagen per jaar loon heeft ontvangen;— een vervolguitkering van maximaal twee jaar(bij begin werkloosheid jonger dan 57,5 jaar)of drieënhalf jaar (bij begin werkloosheid57,5 jaar of ouder);— een kortdurende uitkering van zes maanden.Voor deze uitkering kunt u in aanmerkingkomen wanneer u geen recht heeft op eenloongerelateerde uitkering.Wanneer u niet aan de voorwaarden voor eenwerkloosheidsuitkering voldoet, of wanneer ugeen recht meer hebt op bovenstaande uitkeringen,kunt u onder bepaalde voorwaarden inaanmerking komen voor een bijstandsuitkeringvan de gemeente waar u woont. De hoogte vandeze uitkering is afhankelijk van uw gezinssituatieen van de bestaansmiddelen van u en van uweventuele partner. Bedrag van de uitkeringDe loongerelateerde uitkering bedraagt 70 % vanhet vroegere dagloon van de werknemer. Devervolguitkering en de kortdurende uitkeringbedragen 70 % van het voor de werknemer,gezien zijn leeftijd, geldende wettelijke minimumloon.Wanneer uw uitkering lager uitvalt dan hetminimumloon, kunt u in bepaalde gevallen inaanmerking komen voor een toeslag op uwuitkering krachtens de Toeslagenwet.Om voor werkloosheidsuitkering in aanmerking tekomen, dient u onmiddellijk aangifte van dewerkloosheid te doen bij de uitvoeringsinstellingwaarbij uw werkgever is aangesloten. Binnen deeerste week van de werkloosheid moet u bijdezelfde uitvoeringsinstelling een uitkering aanvragen.Daarbij moet u een bewijs van inschrijvingals werkzoekende bij de Arbeidsvoorzieningoverleggen. Indien u zich hieraan niet houdt, kande uitkering geweigerd worden.De uitkering eindigt in elk geval op de eerste dagvan de maand waarin u 65 jaar wordt; u kan danin de regel aanspraak maken op een ouderdomspensioen. Werkloos en ziekIndien u ziek wordt terwijl u een werkloosheidsuitkeringontvangt, dient u dit direct te melden bijde uitvoeringsinstelling waarvan u de uitkeringontvangt.Zolang u werkloosheidsuitkering ontvangt, blijft uin de regel aanspraak houden op geneeskundigeverzorging van het ziekenfonds. Als u werk gaat zoeken buiten NederlandIndien u een werkloosheidsuitkering ontvangt inNederland, maar werk wilt zoeken in een anderelidstaat, zijn de communautaire voorschriften op uvan toepassing.9. GezinsbijslagenWanneer u in Nederland woont of werkt, heeft uin beginsel recht op kinderbijslag vanaf het eerstekind. Kinderbijslag wordt toegekend voor eigenkinderen, voor stiefkinderen en voor pleegkinderen,op voorwaarde dat zij jonger zijn dan 16 jaaren in de zin van de Nederlandse wetgeving teuwen laste komen.Voor kinderen van meer dan 16 jaar zijn erbijkomende voorwaarden: het kind moet studeren,of invalide zijn, of werkloos, of de huishoudingvoor zijn/haar ouders verzorgen. Ook geldener dan meestal onderhoudsvereisten: afhankelijkvan de mate waarin de ouders voor het onderhoudzorgen, wordt het bedrag van de gezinsbijslagnaar boven of naar beneden aangepast. Datum van de aanspraakBepalend voor het recht op kinderbijslag is, dat deaanvrager op de eerste dag (peildatum) van hetkwartaal van de aanvraag verzekerd is. Op dezedatum moet eveneens voldaan zijn aan devoorwaarden voor het verkrijgen van kinderbijslag. Bedrag van de kinderbijslagHet bedrag van de kinderbijslag is afhankelijk vande gezinsgrootte en van de leeftijd van dekinderen op de eerste dag van elk kwartaal(peildatum). Aanvragen van de kinderbijslagOm voor kinderbijslag in aanmerking te komen,dient u een volledig ingevulde en ondertekendeNEDERLAND133

aanvraag in te dienen bij het districtskantoor vande Sociale Verzekeringsbank waaronder de woonplaatsressorteert. Deze formulieren zijn bij allepostkantoren en bij de Sociale Verzekeringsbankverkrijgbaar.Na de eerste aanvraag dienen alleen wijzigingenwelke van belang kunnen zijn voor het recht opkinderbijslag te worden doorgegeven aan hetdistrictskantoor van de Sociale Verzekeringsbank.De kinderbijslag wordt na afloop van elk kwartaaluitbetaald.Wanneer de kinderen behoren tot de huishoudingvan een echtpaar, kan de aanvraag naar keuzedoor de moeder of door de vader wordeningediend. Wanneer de ouders gescheiden zijnof gescheiden leven, moet de aanvraag ingediendworden door de ouder die de kinderen verzorgt enopvoedt. Kinderen die in een ander land verblijvenIndien uw kinderen in een andere lidstaatverblijven, zijn de communautaire voorschriftenvan toepassing. Voor nadere inlichtingen kunt uzich wenden tot de Sociale Verzekeringsbank.10. Nadere inlichtingenIn een speciale folder „Sociale zekerheid inNederland — Stand van zaken” kunt u naderegegevens vinden omtrent de geldende premietarievenen het bedrag van de pensioenen en dekinderbijslagen. Deze folder verschijnt regelmatigen is gratis verkrijgbaar in het Nederlands, Frans,Engels en Duits.U kunt deze folder aanvragen bij het Voorlichtingscentrumsociale verzekering, Catharijnesingel47, Postbus 19260, 3501 DG Utrecht, Nederland,tel. (31-30) 230 67 55.134 NEDERLAND

OOSTENRIJK1. InleidingDit deel van de gids is bedoeld om u informatie tegeven over uw rechten en plichten als werknemerof zelfstandige op het gebied van de socialezekerheid in Oostenrijk. Voor nadere inlichtingenkunt u terecht bij de bevoegde socialezekerheidsorganen(zie hoofdstuk 2) of verbindingsorganen.Adressen en telefoonnummers van deze voor decontacten met alle andere lidstaten van de EU ophet gebied van de sociale zekerheid bevoegdeverbindingsorganen vindt u in hoofdstuk 11.In de volgende hoofdstukken vindt u naderebijzonderheden over de volgende prestaties vande sociale zekerheid:— prestaties bij ziekte en moederschap (hoofdstuk3),— prestaties bij arbeidsongevallen en beroepsziekten(hoofdstuk 4),— pensioenen bij invaliditeit, ouderdom enoverlijden (hoofdstuk 5, 6 en 7),— verzorgingsuitkeringen (hoofdstuk 8),— werkloosheidsuitkeringen (hoofdstuk 9),— gezinsuitkeringen (hoofdstuk 10). AanmeldingZodra u begint te werken, doet uw werkgever hetnodige om u bij de sociale zekerheid aan temelden. Eerst wordt u bij het ziekenfonds aangemeld,waarna u ook bij de ongevallen-, pensioenenwerkloosheidsverzekering wordt ingeschreven.U krijgt een verzekeringsnummer waaronder uwverzekeringstijdvakken en het premieplichtigeloon worden geregistreerd.Na de aanmeldingsprocedure ontvangt u van uwwerkgever een kopie van de door het ziekenfondsbevestigde aanmelding.Indien u zelfstandige bent, gelden bijzonderebepalingen voor de aanmelding en de bijdragen.Hierover kunt u bij de voor u bevoegde socialezekerheidsinstellinginformatie krijgen. BijdragenAls werknemer moet u bijdragen voor de ziekte-,werkloosheids- en pensioenverzekering (invaliditeit,ouderdom en overlijden) betalen. Dezebedragen vertegenwoordigen een bepaald percentagevan uw loon. Werkgever en werknemerbetalen elk de helft. Uw werkgever is evenwelverantwoordelijk voor het storten van de bijdragen.Uw deel wordt ingehouden bij de uitbetalingvan het loon.Bijdragen voor de ongevallenverzekering (dezeworden door uw werkgever betaald) en voorkinderbijslag hoeft u niet te betalen.Als zelfstandige dient u bijdragen voor de ziekte-,ongevallen- en pensioenverzekering te betalen.De bijdragen worden betaald van het loon (ookvan de 13e en 14e maand) of, in het geval vanzelfstandigen, van het inkomen (eventueel eenminimumbedrag) en bedragen niet meer dan eenjaarlijks vast te stellen plafond (2000: 3 662,71euro (50 400 ATS) per maand, 14-maal per jaar,voor zelfstandigen en 3 139,47 euro (43 200 ATS)per maand voor loontrekkenden).Voor bedienden is dit bijvoorbeeld:— 6,9 % ziekteverzekering,— 1,4 % ongevallenverzekering,— 6 % werkloosheidsverzekering,— 22,8 % pensioenverzekering.2. Organen van de socialeverzekeringDe hieronder genoemde organen zijn de in deverschillende takken van de sociale zekerheidbevoegde socialezekerheidsinstellingen. Voor debetrekkingen met andere lidstaten van de EuropeseUnie op het gebied van de sociale zekerheidzijn verbindingsorganen ingesteld. Indien u problemenof vragen heeft met betrekking tot desociale zekerheid in Oostenrijk of in een of meerandere lidstaten, kunt u zich tot het bevoegdeorgaan of verbindingsorgaan richten, waarvan deadressen vermeld zijn in hoofdstuk 11. Ziekteverzekering (met inbegrip vanmoederschap)Voor deze verzekering sluit u zich aan bij deplaatselijke ziekenfondsen (één per deelstaat), deverzekeringsinstelling voor de Oostenrijkse mijnbouw,de verzekeringsinstelling voor de Oostenrijksespoorwegen of de verzekeringsinstellingvoor het overheidspersoneel en de ziekteverzekeringsinstellingvoor de overige ambtenaren, of,indien u zelfstandige bent, bij de socialeverzekeringsinstellingvoor het bedrijfsleven of de socialeverzekeringsinstellingvoor de landbouwers. Behandelingenin ziekenhuizen vallen in het algemeenonder de verantwoordelijkheid vandeelstaatfondsen die in iedere deelstaat bestaan. OngevallenverzekeringAfhankelijk van de bedrijfstak waarin het beroepof de activiteit wordt uitgeoefend, bent uOOSTENRIJK135

aangesloten bij de algemene ongevallenverzekeringsinstelling(ook voor zelfstandigen), deverzekeringsinstelling van de Oostenrijkse spoorwegen,de verzekeringsinstelling van hetoverheidspersoneel en bij de ongevallenverzekeringsinstellingvoor de overige ambtenaren of desocialeverzekeringsinstelling van de landbouwers. PensioenverzekeringAfhankelijk van het beroep of de activiteit bent uvoor invaliditeit, ouderdom en overlijden bij devolgende organen verzekerd:— de pensioenverzekeringsinstelling voor werknemers,— de pensioenverzekeringsinstelling voor bedienden,— de verzekeringsinstelling voor de Oostenrijksemijnbouw,— de verzekeringsinstelling voor de Oostenrijksespoorwegen,— de socialeverzekeringsinstelling voor het bedrijfsleven,— de socialeverzekeringsinstelling voor delandbouwers,— de overheid voor de specifieke stelsels voorambtenaren. WerkloosheidsverzekeringWerkloosheidsuitkeringen worden door de dienstvoor de arbeidsmarkt en zijn regionale bureausverstrekt. KinderbijslagHiervoor is het bureau voor de kinderbijslag vanuw plaatselijke belastingdienst bevoegd.3. Ziekte en moederschapDe ziekteverzekering biedt u en uw rechthebbendegezinsleden dekking bij ziekte en moederschap.Hiertoe is in de volgende prestatiesvoorzien:— prestaties in natura: medische behandeling,geneesmiddelen en preventief onderzoek (ziehoofdstuk A);— ziekengeld (hoofdstuk B);— uitkeringen bij moederschap (hoofdstuk C).In geval van overlijden van de verzekerde of eengezinslid kan, indien de nabestaanden behoeftigzijn, een bijdrage in de begrafeniskosten tot eenbedrag van 436,04 euro (6 000 ATS) wordenbetaald.In de ziekteverzekering zijn de volgende categorieënvan personen verplicht verzekerd:— werknemers en personen die een opleidingvolgen;— werklozen die uitkeringen van het bureauvoor de arbeidsmarkt ontvangen;— zelfstandigen;— gepensioneerden en pensioenaanvragers.Personen met een loon dat in zijn totaliteit onderhet minimum ligt (2000: 289,02 euro (3 977 ATS)per maand) zijn niet verzekeringsplichtig. Alle inOostenrijk woonachtige personen hebben rechtzich vrijwillig te verzekeren.GezinsverzekeringUw in Oostenrijk wonende gezinsleden hebbenrecht op dezelfde prestaties van de ziekteverzekeringals uzelf. Als gezinsleden worden in de regelbeschouwd: uw echtgeno(o)t(e) en kinderen tot enmet 18 jaar (bij een school- of beroepsopleidingtot en met 27 jaar). Voorwaarde is dat degezinsleden niet zelf een ziekteverzekering hebben.Elke verandering in de omstandigheden dievoor de toekenning van de prestaties van belangkan zijn, dient onverwijld aan het ziekenfonds teworden gemeld. Met ingang van 1 januari 2001zijn gezinsleden — met uitzondering van kinderenen kleinkinderen — gratis in de sociale ziekteverzekering„meeverzekerd”, indien er sprake is vanbijzondere omstandigheden, zoals bijvoorbeeldde zorg voor kinderen. Voor personen die nietonder deze voorwaarden vallen, dient de verzekerdeeen bijzondere extra bijdrage van 3,4 % tebetalen.Gezinsleden die in een andere lidstaat wonen ofdaar tijdelijk verblijven, kunnen in aanmerkingkomen voor prestaties van de ziekteverzekering.Over de formaliteiten daarvan kan uw ziekenfondsu nadere inlichtingen verstrekken.A. PRESTATIES VAN DEZIEKTEVERZEKERING Preventief onderzoekIn het kader van de vroegtijdige herkenning vanziekten heeft u voor uw gezinsleden en uzelf rechtop een preventief onderzoek naar bepaaldeziekten:— onderzoek voor het vroegtijdig herkennenvan ziekten bij jongeren tot en met 19 jaar;— jaarlijks preventief onderzoek voor het vroegtijdigherkennen van kanker, diabetes en hartenvaatziekten.Daarnaast betaalt het ziekenfonds ook kuren enrevalidatiemaatregelen.Medische behandelingZolang u verzekerd bent, hebben uw gezinsledenen uzelf recht op een medische behandeling doorhuisartsen, specialisten en tandartsen.136 OOSTENRIJK

Vóór de behandeling moet u een ziekteverzekeringskaart,die u van uw werkgever of uw ziekenfondskrijgt, aan de arts voorleggen. Voor iedereziekteverzekeringskaart, respectievelijk voor iederekaart voor tandheelkundige behandeling (zietandheelkundige behandeling en prothesen) wordtmet ingang van 1 januari 1997 in het verzekeringsstelselvoor werknemers een eigen bijdragevan de verzekerde van 3,63 euro (50 ATS)verlangd (uitgezonderd zijn kinderen, gepensioneerdenen mensen in de bijstand). In dringendegevallen behandelt uw arts u ook zonder dezekaart; in dit geval moet u hem meedelen bij welkziekenfonds u verzekerd bent en de ziekteverzekeringskaartachteraf indienen.De behandeling geschiedt door ziekenfondsartsenof ziekenfondstandartsen — de meerderheid vanalle artsen — waaruit u bij het begin van debehandeling, aan het begin van elk trimester(regionale ziekenfondsen) of elke maand eenkeuze kunt maken. Een lijst van deze artsen krijgtu bij uw ziekenfonds. U kunt echter ook eenberoep doen op niet door het ziekenfonds erkendeartsen. In dit geval worden uw kosten vergoed tothet bedrag dat het ziekenfonds voor de behandelingdoor een ziekenfondsarts had moeten betalen.Ingeval uw arts een doorverwijzing naar eenspecialist, een ziekenhuis of een soortgelijkeinstelling noodzakelijk acht, geeft hij u eenverwijskaart. Geneesmiddelen, paramedische zorg enhulpmiddelenGeneesmiddelen worden door de ziekenfondsartsvoorgeschreven en zijn in alle apotheken verkrijgbaar.In de regel wordt voor elk voorgeschrevengeneesmiddel een bijdrage van 3,27 euro (45 ATS)(2000) betaald.Brillen, prothesen en andere hulpmiddelen wordenin de regel tot een bepaald bedrag door hetziekenfonds betaald. Tandheelkundige behandeling enprothesenHet ziekenfonds vergoedt conservatieve en heelkundigebehandelingen, kaakorthopedische behandelingen,alsook noodzakelijke prothesen (bv.metalen prothesen). Prothesen worden evenwelniet geheel door het ziekenfonds vergoed. Eendeel moet de verzekerde zelf betalen. Dit geldtook voor kaakorthopedische behandelingen. ThuisverplegingDe sociale ziekteverzekering vergoedt een aantalmedische prestaties door gediplomeerde verpleegstersof verzorgers op voorschrift van de arts (bv.het toedienen van injecties, voeding per infuus, deverzorging van wonden enz.). ZiekenhuisverplegingVoor bepaalde ziekten heeft u recht op ziekenhuisverpleging.Deze wordt in het dichtstbijzijndeziekenhuis op grond van contractuele regelingentussen ziekenfondsen en ziekenhuizen verstrekt.Ziekenhuisverpleging is niet aan een tijdsduurgebonden en valt onder de algemene tariefklasse.Gezinsleden krijgen in het verzekeringsstelselvoor werknemers tijdens de eerste vier weken10 % van de kosten van de verplegingstarieventerugbetaald. De verzekerde zelf hoeft slechts eenkleine dagelijkse bijdrage aan het ziekenhuis tebetalen (voor hoogstens 28 kalenderdagen perjaar).Vanaf het begin van de vijfde week is ziekenhuisverplegingvoor verzekerden en gezinsledenkosteloos. Ook de kosten van het ziekenvervoerworden door het ziekenfonds vergoed.Voor een ambulante behandeling in een ziekenhuismoet met ingang van 1 januari 2001 eenbijdrage van 10,90 euro à 18,17 euro (150 ATS,respectievelijk 250 ATS) (maximaal 72,67 euro(1 000 ATS) per jaar) worden betaald (uitgezonderdzijn medische noodgevallen, moederschap,mensen in de bijstand enz.). ReiskostenOnder bepaalde voorwaarden kunnen voor eenmedische behandeling noodzakelijke reiskostengeheel of gedeeltelijk door het ziekenfondsworden vergoed.B. ZIEKENGELDBij arbeidsongeschiktheid wegens ziekte geeft deziekteverzekering werknemers vanaf de vierdedag van de arbeidsongeschiktheid recht op ziekengeld,en wel voor éénzelfde schadegeval envoor maximaal 78 weken.Het ziekengeld wordt berekend op grond van hetlaatst genoten loon (tot de maximale bijdragegrondslag).Het bedraagt 50 %, vanaf de 43e dag60 % van het loon, en kan bovendien, voorzoverdit is voorzien in de statuten van het ziekenfonds,met een bepaald percentage voor de echtgeno(o)t(e)worden verhoogd; het verhoogde ziekengeld magin totaal niet meer dan 75 % bedragen.Bij doorbetaling van het loon uit hoofde vanarbeidsrechtelijke voorschriften (tot twaalf wekenvolledige loondoorbetaling en daarna gedurendebepaalde tijd doorbetaling van de helft van hetvolledige loon) wordt het ziekengeld geschorst.C. UITKERINGEN BIJ MOEDERSCHAPVrouwen die recht hebben op prestaties van deziekteverzekering (zie hoofdstuk A), hebben ookrecht op prestaties tijdens de zwangerschap,OOSTENRIJK137

alsook bij en na de bevalling. Wanneer u zwangerbent, kunt u een zwangerschapsverklaring aanvragen,die informatie geeft over diverse onderzoekenvóór en na de geboorte. De prestaties bijmoederschap omvatten:— begeleiding door een arts en assistentie vaneen vroedvrouw tijdens de zwangerschap enna de bevalling;— hulp van een vroedvrouw en zo nodig vaneen arts bij de bevalling;— geneesmiddelen en andere hulpmiddelen;— verpleging in een ziekenhuis of kraamkliniekgedurende maximaal tien dagen (indien zichin de loop van de zwangerschap of bij debevalling complicaties voordoen waardooreen langere opname noodzakelijk is, wordtook deze vergoed).Vrouwen in dienstbetrekking hebben voor de duurvan een werkverbod (in principe acht weken vóóren acht weken na de bevalling) recht op weekgeld.Voor de berekening van het weekgeld wordthet nettoloon van de laatste drie maanden inaanmerking genomen.Bij doorbetaling van het loon wordt het weekgeldgeschorst.In dit verband wordt erop gewezen dat er inOostenrijk nu ook aanspraak kan worden gemaaktop in-vitrofertilisatie. In een aparte wet zal wordenvastgelegd onder welke voorwaarden hierop aanspraakkan worden gemaakt.4. Arbeidsongevallen enberoepsziektenDe ongevallenverzekering biedt u dekking tijdensuw beroepswerkzaamheden en op de weg van ennaar het werk. De verzekering omvat maatregelenter voorkoming van arbeidsongevallen, en prestatiesin geval van arbeidsongevallen. Een arbeidsongevalmoet onverwijld aan de werkgeverworden gemeld, die verplicht is het ongeval aande ongevallenverzekering te melden.Alle personen met een arbeids- of leerovereenkomst,alsook een groot gedeelte van de zelfstandigen,zijn verplicht verzekerd tegen ongevallen.Ook kinderen die middelbare scholenbezoeken en studenten die een opleiding volgenaan hogescholen zijn door deze verzekeringgedekt.In het kader van de ongevallenpreventie bestaaner speciale voorschriften die de werkgever verplichtende werkplekken zo in te richten en teonderhouden dat de werknemers beschermd zijntegen ongevallen en beroepsziekten. Deze voorschriftendienen strikt te worden nageleefd.Bij arbeidsongevallen en beroepsziekten komende volgende prestaties in aanmerking:— eerste hulp en medische behandeling,— uitkeringen op korte termijn,— medische, beroepsgerichte en sociale revalidatiemaatregelen,— ongevallenpensioenen wegens arbeidsongevallenen beroepsziekten (Versehrtenrenten),— nabestaandenpensioenen (Hinterbliebenenrenten)en bijdrage in de begrafeniskostenbij overlijden,— eenmalige integriteitsvergoeding (Integritätsabgeltung).Een arbeidsongeval doet het recht op een schadeloosstellingontstaan (ongeval in het woon-werkverkeer).Voor beroepsziekten geldt dezelfderegeling als voor arbeidsongevallen. Medische behandeling en kortlopendeuitkeringenMedische behandeling omvat de behandelingdoor een arts, de verstrekking van geneesmiddelenen hulpmiddelen zoals prothesen, alsmede deverpleging in een ziekenhuis of een specialemedische instelling.In eerste instantie heeft u recht op de voor ziektein geval van arbeidsongeschiktheid vastgesteldeuitkeringen (loondoorbetaling of ziekengeld). Ishet bedrag van het ongevallenpensioen wegensarbeidsongevallen en beroepsziekten (Versehrtenrente)echter hoger, dan wordt het verschil betaald.Bij verpleging in een ziekenhuis of eenspeciale medische instelling heeft u recht opgezins- of daggeld, aangezien het ongevallenpensioenwegens arbeidsongevallen en beroepsziektenin dit geval geschorst wordt. RevalidatieBeroepsgerichte revalidatiemaatregelen omvattenmet name:— steun voor het behouden of het verkrijgenvan een arbeidsplaats,— bij- en omscholing.Tijdens de opleiding wordt een overgangsuitkeringtoegekend.Sociale revalidatiemaatregelen omvatten de meestuiteenlopende vormen van steun (bv. het aanpassenvan een woning voor gehandicapten of hetverhogen van de mobiliteit). Ongevallenpensioen wegensarbeidsongevallen en beroepsziekten(Versehrtenrente)Indien uw verdiencapaciteit als gevolg van hetarbeidsongeval of de beroepsziekte gedurende138 OOSTENRIJK

meer dan drie maanden met ten minste 20 %(scholieren en studenten: 50 %) verminderd is,heeft u na uw periode van arbeidsongeschiktheid— ten laatste vanaf de 27e week — recht op eenongevallenpensioen wegens arbeidsongevallen enberoepsziekten. In geval van een verminderingvan uw verdiencapaciteit met 100 % heeft u rechtop 66 2/3 % van de berekeningsgrondslag (inprincipe het gemiddeld verzekerd inkomen vanhet vorige jaar), of op een met de verminderingovereenkomend gedeelte als maandelijks pensioen.De pensioenen worden 14-maal per jaarbetaald (twaalf maandelijkse bedragen en extrauitkeringen in mei en oktober).Bij ernstige invaliditeit kan bovenop het pensioeneen toeslag van 20 % (respectievelijk 50 % bijarbeidsinvaliditeit van minstens 70 %) wordentoegekend. Voor elk kind ten laste van minder dan18 jaar (bij school- of beroepsopleidingen minderdan 27 jaar) wordt een kindertoelage van 10 %van het pensioen betaald. Voorwaarde voor dezetoeslagen is dat uw verdiencapaciteit met tenminste 50 % verminderd is.Indien u als gevolg van het ongeval of deberoepsziekte zorgbehoevend bent geworden,kunt u naast het pensioen ook een verzorgingsuitkeringontvangen.Indien het arbeidsongeval of de beroepsziekte hetgevolg is van een grove nalatigheid in het nalevenvan de voorschriften inzake de bescherming vande werknemer, ontvangt u naast het pensioen ookeen eenmalige integriteitsvergoeding (Integritätsabgeltung)in verhouding tot de graad vanvermindering van de lichamelijke of geestelijkeintegriteit.Onder bepaalde voorwaarden kan in plaats vaneen invaliditeitspensioen een afkoopsom wordenbetaald.Pensioenen voor nabestaanden(Hinterbliebenenrente)Als echtgeno(o)t(e) van een verzekerde die isoverleden als gevolg van een arbeidsongeval ofeen beroepsziekte heeft u recht op een pensioenvoor nabestaanden van de ongevallenverzekering.Indien u de normale pensioenleeftijd heeft bereiktof zelf ten minste voor de helft arbeidsongeschiktbent, bedraagt dit 40 % van de berekeningsgrondslagvan de overledene. Bent u jonger, danbedraagt het pensioen 20 % van de berekeningsgrondslag.Kinderen onder de 18 jaar (bij school- of beroepsopleidingen27 jaar) ontvangen een wezenpensioen.Halfwezen ontvangen 20 %, volledige wezen30 % van de berekeningsgrondslag van deverzekerde.Uitkering bij overlijden (Sterbegeld)Bij overlijden als gevolg van een arbeidsongevalof een beroepsziekte wordt een gedeelte van debegrafeniskosten vergoed aan degene die dezeheeft betaald.5. InvaliditeitVerzekerdenPersonen met een arbeids- of leerovereenkomst eneen loon boven de minimumgrens (2000: 289,02euro (3 977 ATS) per maand), alsmede een grootaantal zelfstandigen zijn in het kader van dewettelijke pensioenverzekering ook voor invaliditeitverplicht verzekerd. Alle niet verplicht verzekerdepersonen die hun woonplaats in Oostenrijkhebben, kunnen vrijwillig toetreden tot deOostenrijkse pensioenverzekering. Na afloop vaneen verplichte verzekering kan deze onafhankelijkvan de woonplaats vrijwillig worden voortgezet.Let erop dat pensioenen in principe alleen opaanvraag worden toegekend. Een aanvraag moetbij het bevoegde socialezekerheidsorgaan wordeningediend (zie hoofdstuk 2).Invaliditeitsgraad— Bedienden en arbeiders die overwegendgeschoolde beroepen hebben uitgeoefend:vermindering van de arbeidsgeschiktheid omgezondheidsredenen tot minder dan de helftvan de arbeidsgeschiktheid van een gezondeverzekerde in hetzelfde beroep (beroepsbescherming);— zelfstandigen: blijvend onvermogen om regelmatigzijn bedrijf uit te oefenen omgezondheidsredenen;— andere verzekerden: onvermogen om doormiddel van enige activiteit op de algemenearbeidsmarkt een loon van minstens de helftte verdienen van het loon dat een gezondeverzekerde door deze activiteit zou kunnenverdienen;— verzekerden vanaf de leeftijd van 57 jaar dieals gevolg van ziekte of andere gebreken ofeen zwakke lichamelijke of geestelijke conditieniet in staat zijn om hun functie tevervullen die ze in de afgelopen 180 kalendermaandengedurende minimaal 120 kalendermaandenachtereen hebben uitgeoefend.WachttijdVoor uitkeringen van de Oostenrijkse pensioenverzekeringis een minimum aan verzekeringstijdvakkenvereist. Als verzekeringstijdvakken komenin aanmerking:OOSTENRIJK139

— tijdvakken waarin bijdragen zijn betaald uithoofde van een verplichte of vrijwilligeverzekering (Beitragszeiten);— tijdvakken waarin geen bijdragen zijn betaald(Ersatzzeiten), bv. wegens het ontvangen vanwerkloosheidsuitkeringen of ziekengeld, militairedienst of de opvoeding van kinderen(in Oostenrijk tot maximaal vier jaar perkind);— om school- of studieperioden te laten meetellenis een overeenkomstige premiebetalingachteraf noodzakelijk, waarbij deze periodendan als tijdvakken gelden waarin uit hoofdevan een vrijwillige verzekering bijdragen zijnbetaald.Voorzover niet aan speciale voorwaarden moetzijn voldaan, heeft u recht op alle uitkeringen vande pensioenverzekering wanneer een zogenaamde„eeuwige aanspraak” (ewige Anwartschaft)bestaat. Dit is het geval indien —onafhankelijk van de cumulatie van verzekeringstijdvakken— 180 bijdragemaanden of— 300 verzekeringsmaanden (voor maandenwaarin geen bijdragen zijn betaald evenwelpas vanaf 1 januari 1956) zijn vervuld.Indien geen „eeuwige aanspraak” bestaat, heeft urecht op invaliditeitsuitkeringen indien u in deloop van de laatste 120 kalendermaanden 60verzekeringsmaanden heeft vervuld; indien deinvaliditeit is ingetreden na de leeftijd van 50jaar, wordt de wachttijd maandelijks met éénverzekeringsmaand verhoogd, en de kalenderperiodemet twee maanden (tot 180 maanden in delaatste 360 kalendermaanden vanaf de leeftijd van60 jaar). Bedrag van het pensioenHet bedrag van het pensioen in Oostenrijk is inprincipe afhankelijk van twee factoren:— het bedrag van de betaalde bijdragen (deberekeningsgrondslag wordt berekend uit hetgemiddelde van de 180 „beste” bijdragemaanden,waarbij eerder betaalde bijdragenworden aangepast aan de economische ontwikkeling);— de duur van de verzekeringstijdvakken (2 %van de berekeningsgrondslag per jaar, meteen maximum van 80 %).Tijdvakken waarin geen bijdragen zijn betaaldwegens de opvoeding van kinderen leiden tot eenpensioenverhoging met een vast bedrag.Wanneer het pensioen met inbegrip van andereinkomsten lager ligt dan het zogenaamde richttarief,dan komt u, indien u in Oostenrijk woonachtigbent, in aanmerking voor een aanvullendevergoeding (richttarieven 2000: 604,06 euro(8 312 ATS) voor alleenstaanden en 861,83 euro(11 859 ATS) voor echtparen).De Oostenrijkse pensioenen worden 14-maal perjaar betaald (twaalf maandbedragen en extrauitkeringen in mei en oktober).Zorgbehoevende gepensioneerden kunnen naasthet pensioen ook een verzorgingsuitkering ontvangen(zie hoofdstuk 8).Wanneer de invaliditeit reeds vóór de leeftijd van56 ½ jaar intreedt, wordt het pensioen tot maximaal60 % van de berekeningsgrondslag verhoogd. Bijzondere regelingen voor mijnwerkersIn het speciale stelsel voor de mijnwerkers isvoorzien in bijzondere uitkeringen. Het is raadzaamu hiervoor tot de verzekeringsinstelling voorde Oostenrijkse mijnbouw te richten. RevalidatiemaatregelenDe pensioenverzekering omvat de meest uiteenlopendemedische, beroeps- of sociale revalidatiemaatregelenom het prestatievermogen van deverzekerde te herstellen en hem opnieuw eenpassende plaats in het beroeps- en economischeleven te laten innemen.6. Leeftijd VerzekerdeVoor de ouderdomsverzekering en de vereistenvoor een aanvraag hiertoe wordt u verwezen naarhoofdstuk 5. WachttijdVoor de ook bij ouderdomspensioenen mogelijkevervulling van de wachttijd door de „eeuwigeaanspraak” en de volgens de Oostenrijkse wetgevingin aanmerking komende verzekeringstijdvakkenwordt verwezen naar hoofdstuk 5. Voorzoverniet aan extra voorwaarden moet zijnvoldaan, is de wachttijd vervuld wanneer delaatste 360 kalendermaanden 180 verzekeringsmaandenbevatten. Gewoon ouderdomspensioenVanaf de leeftijd van 60 jaar (voor vrouwen) en 65jaar (voor mannen) heeft u recht op een gewoonouderdomspensioen. De pensioensgerechtigdeleeftijd van vrouwen zal tussen 2024 en 2033stapsgewijs worden opgetrokken tot de pensioensgerechtigdeleeftijd van mannen. Vervroegde ouderdomspensioenenDe voorziene leeftijd voor de volgende gevallenzal van 55 jaar (voor vrouwen) worden140 OOSTENRIJK

opgetrokken tot 56 ½ jaar, respectievelijk van 60jaar (voor mannen) tot 61 ½ jaar, waarbij deopgetrokken leeftijdsgrens pas op 1 oktober 2002bereikt zal zijn. De leeftijdsgrens van vrouwen zaldaarnaast tussen 2019 en 2028 stapsgewijsworden opgetrokken tot de leeftijdsgrens voormannen:— in geval van werkloosheid: indien u in deloop van de laatste 15 maanden ten minste52 weken werkloosheidsuitkeringen of ziekengeldheeft ontvangen;— in geval van een lang verzekeringstijdvak:vereist zijn 450 verzekeringsmaanden;— deeltijds pensioen (Gleitpension): voorwaardenzijn de voor het vervroegd ouderdomspensioenin geval van een lang verzekeringstijdvakgeldende verzekeringstijdvakken, alsookeen deeltijdovereenkomst met betrekkingtot een later uitgeoefende deeltijdse activiteit.Afhankelijk van de werktijd wordt het pensioenvoor 50 % of 80 % toegekend.Daarnaast gelden nog een aantal bijkomendevoorwaarden die afwijken van de algemenevoorwaarden voor een gewoon ouderdomspensioen,zodat het in ieder geval aanbeveling verdientom contact op te nemen met de desbetreffendeverzekeringsinstelling.Met uitzondering van het deeltijds pensioenvervallen de vervroegde pensioenen bij het aanvattenvan een beroepsactiviteit.Bedrag van het pensioenVoor de factoren die de hoogte van het pensioenbepalen, wordt verwezen naar hoofdstuk 5. Perjaar wordt 2 % van de berekeningsgrondslagtoegekend. Met ingang van 1 januari 2003 wordthet aantal verzekeringsmaanden dat bij de berekeningvan de berekeningsgrondslag voor eenvervroegd pensioen in aanmerking wordt genomenal naargelang de leeftijd van de betrokkenenvan 180 tot 216 verhoogd. Wordt het pensioenvoor het 60e levensjaar (vrouwen), respectievelijkhet 65e levensjaar (mannen) genomen, danworden voor ieder jaar vóór de normale pensioengerechtigdeleeftijd drie procentpunten vanhet pensioenbedrag afgetrokken.Voor de bijzondere uitkeringen voor mijnwerkerswordt verwezen naar hoofdstuk 5.7. NabestaandenVerzekerdenVoor een verzekering voor nabestaanden en devoorwaarden voor een aanvraag hiertoe wordtverwezen naar hoofdstuk 5.WachttijdHier geldt dezelfde wachttijd als voor invaliditeitsuitkeringen(zie hoofdstuk 5).Weduwe- en weduwnaarspensioenVoorzover de langstlevende echtgenoot bij hetoverlijden van de verzekerde de leeftijd van 35jaar heeft bereikt of uit het huwelijk een kind isgeboren, wordt een pensioen toegekend van 0 %tot 60 % (afhankelijk van de overige inkomstenvan de overlevende) van het pensioen waarop deoverledene recht had (gehad) (zie hoofdstuk 5 en6). Ook bij dit pensioen kan een aanvullendetoelage of een verzorgingsuitkering worden verstrekt(zie hoofdstuk 5 en 8).WezenpensioenVoor halfwezen bedraagt het wezenpensioen24 %, voor wezen waarvan beide ouders overledenzijn, 36 % van het pensioen waarop deoverledene recht had of zou hebben gehad (ziehoofdstuk 5 en 6). De richttarieven voor deaanvullende toelagen (zie hoofdstuk 5) voorwezenpensioenen zijn afhankelijk van de leeftijdvan de wees (2000: 225,58 euro (3 104 ATS) tot604,06 euro (8 312 ATS)). Ook bij wezenpensioenenkan een verzorgingsuitkering wordentoegekend (zie hoofdstuk 8).Het wezenpensioen wordt toegekend vanaf deleeftijd van 18 jaar, in geval van een opleidingmaximaal tot de leeftijd van 27 jaar.8. Verzorgingsuitkering(Pflegegeld)Indien u in Oostenrijk woonachtig bent enuitkeringen van de bondsregering ontvangt, zoalspensioenen van de wettelijke pensioenverzekering,ambtenarenpensioenen of ongevallenpensioenen,en u door een handicap duurzame hulpnodig heeft, komt u op grond van de bondswet opde verzorgingsuitkering in aanmerking voor eenverzorgingsuitkering. Deze wordt toegekend doorde dienst die ook de basisuitkering betaalt (bv. depensioenverzekeringsinstelling), waar u derhalveuw aanvraag moet indienen. Naar gelang van demate waarin u zorgbehoevend bent, zijn zevenniveaus van verzorgingsuitkeringen vastgesteld (in2000 van 145,35 euro (2 000 ATS) tot 1 531,51euro (21 074 ATS) per maand — 12-maal per jaar).Voorzover u van de bondsregering geen uitkeringontvangt, die op grond van de bondswet op deverzorgingsuitkering aanleiding kan geven tot eenverzorgingsuitkering, wordt door de Oostenrijksebondsstaten in het kader van de sociale bijstandeen overeenkomstige verzorgingsuitkering gewaarborgd.OOSTENRIJK141

9. WerkloosheidDe werkloosheidsverzekering omvat werknemers,personen in opleiding en thuiswerkers met eenloon boven de minimumgrens (2000: 289,02 euro(3 977 ATS) per maand).De controle op en de uitbetaling van de werkloosheidsuitkeringenworden uitgevoerd door dedienst voor de arbeidsmarkt. Bedoeld zijn metname:— werkloosheidsuitkeringen en— werklozenbijstand.Verder geeft de dienst voor de arbeidsmarktinformatie over het recht op uitkeringen, verzorgthij de arbeidsbemiddeling en de bevordering vande opleiding en de bijscholing van werklozen. WerkloosheidsuitkeringIn principe heeft u recht op een uitkering wanneeru in dienstbetrekking werkt en uw baan verliest,en u— uw werkloosheid meldt bij de dienst voor dearbeidsmarkt en een aanvraag voor eenuitkering indient;— beschikbaar bent voor de arbeidsmarkt; datwil zeggen tot werken in staat en bereid omalle passende arbeid te aanvaarden;— een minimaal verzekeringstijdvak heeft vervuld:in de loop van de laatste 24 maandenvóór de werkloosheid moet u minstens 52weken hebben gewerkt met een verplichtewerkloosheidsverzekering. Indien u meerderewerkloosheidsuitkeringen heeft ontvangen,wordt het verzekeringstijdvak beperkt enmoet u in een periode van twaalf maandenslechts 26 weken hebben gewerkt met verplichtewerkloosheidsverzekering. Ook voorjongeren (beneden de 25 jaar) worden devereiste arbeidstijdvakken beperkt tot 26weken in een periode van twaalf maanden.De duur van de werkloosheidsuitkering is afhankelijkvan de periode waarin u gewerkt heeft envan uw leeftijd. Zij telt minimaal 20 weken enwordt verhoogd tot— 30 weken indien u in een periode van 260weken drie jaar heeft gewerkt;— 39 weken over de laatste 520 weken, indienu ten minste 40 jaar oud bent en— 52 weken indien u over een periode van 15jaar negen jaar heeft gewerkt en indien u tenminste 50 jaar oud bent, en— 78 weken indien u over een periode van 25jaar 15 jaar heeft gewerkt en indien u tenminste 55 jaar (vrouwen), respectievelijk 60jaar (mannen) of ouder bent.Indien u een opleiding ter verhoging van uwberoepskwalificaties weigert of bewust belet,worden sancties in de vorm van een schorsingvan de werkloosheidsuitkering opgelegd, waardoorde duur van het recht op uitkering verkortwordt (met ten minste zes weken). De werkloosheidsuitkeringwordt toegekend vanaf de dagvan de aanvraag. Indien u echter zonder geldigereden zelf ontslag heeft genomen, wordt dewerkloosheidsuitkering vier weken later uitbetaald.WerklozenbijstandWanneer u als behoeftig kunt worden beschouwd,heeft u in aansluiting op de werkloosheidsuitkeringrecht op werklozenbijstand. Arbeidsgeschiktheiden -bereidheid blijven als voorwaardegelden. Bovendien moet u uw noodsituatiekunnen aantonen. Van een noodsituatie is sprakewanneer uit het beschikbare gezinsinkomen nietaan de levensnoodzakelijke behoeften kan wordenvoldaan.FormaliteitenIn de loop van de uitkeringsperiode moet u zichop overeengekomen tijdstippen melden bij dedienst voor de arbeidsmarkt om sollicitaties metuw begeleider te bespreken.Alle veranderingen in uw persoonlijke omstandighedenen die van uw gezinsleden die van invloedkunnen zijn op het recht op uitkering (bv. hetbegin van een activiteit, een verandering in deinkomenspositie) dienen onverwijld en spontaanbij de dienst voor de arbeidsmarkt te wordengemeld.Andere uitkeringenTijdens de werkloosheid betaalt de werkloosheidsverzekeringin uw naam de ziekte- en pensioenverzekeringsbijdragen.U bent ook verzekerdtegen bepaalde ongevallen. De uitkering in verbandmet gederfd inkomen door insolventie(Insolvenz-Ausfallgeld) wordt uitbetaald door deFederale Bureaus voor sociale bijstand (Bundessozialämter).Deze uitkering wordt toegekend ingeval van faillissement of vereffening van eenonderneming om de werknemer te beschermentegen inkomensderving of vertraging in de uitbetalingvan gewettigde loonvorderingen.10. GezinsuitkeringenA. KINDERBIJSLAG RechthebbendenOostenrijkse staatsburgers die in Oostenrijk woonachtigzijn of daar hun hoofdverblijfplaats hebben,ontvangen voor hun kinderen (dat wil zeggennakomelingen, geadopteerde kinderen en hunnakomelingen, stiefkinderen en pleegkinderen)142 OOSTENRIJK

kinderbijslag indien deze bij hen inwonen ofindien zij grotendeels in hun onderhoud voorzien.Personen voor wie de communautaire bepalingengelden, worden gelijkgesteld met Oostenrijksestaatsburgers.Algemene voorwaardenRecht op kinderbijslag heeft u:— in principe tot het kind meerderjarig is;— voor kinderen die een opleiding volgen in hetkader van het leerlingwezen of aan eenschool voor beroepsonderwijs een vervolgopleidingdoen in beginsel tot maximaal deleeftijd van 26 jaar (indien ze echter militaireof vervangende dienst hebben gedaan ofindien ze een kind ter wereld hebbengebracht, respectievelijk op de dag waaropze 26 jaar worden zwanger zijn, of indien zeernstig gehandicapt zijn, wordt tot en met deleeftijd van 27 jaar kinderbijslag betaald);— zonder leeftijdsgrens voor kinderen die dooreen handicap naar verwachting blijvendarbeidsongeschikt zijn indien deze handicapis ingetreden vóór de leeftijd van 21 jaar of inde loop van een latere beroepsopleiding,doch vóór de leeftijd van 27 jaar.Recht op kinderbijslag heeft u bv. niet wanneer uwkind vanaf de leeftijd van 19 jaar eigen inkomstenheeft die een bepaald bedrag per maand overschrijden.BedragHet bedrag van de kinderbijslag wordt vastgesteldop grond van de leeftijd van het kind. Daarnaastwordt nog een extra bedrag toegekend, als er voortwee of meer kinderen kinderbijslag wordt verkregen.Wanneer het om een zwaar gehandicaptkind gaat, wordt de kinderbijslag maandelijks meteen bepaald bedrag verhoogd.Aanvraag en uitbetalingKinderbijslag wordt alleen op aanvraag toegekend,met terugwerkende kracht tot maximaal vijfjaar. De aanvraag moet worden ingediend bij debevoegde belastingdienst, waar u ook voorverdere informatie terecht kunt, door middel vaneen formulier (voor staatsburgers van de lidstateneen E 401-formulier). In principe wordt de kinderbijslagom de twee maanden, telkens in de eerstemaand, door de belastingdienst via een geautomatiseerdeprocedure betaald.Ontvangers van kindertoelagen zijn verplicht,feiten waardoor het recht daarop vervalt, alsookveranderingen in voor het recht op kindergeldbelangrijke gegevens, binnen een maand na hetbekend worden daarvan aan de bevoegde belastingdienstte melden.B. ANDERE UITKERINGEN Bonus in het kader van de moederkindpasHet gaat hierbij om een eenmalige uitkering dietoegekend wordt als het kind één jaar wordt en dein de moeder-kindpas voorziene medische onderzoekentijdens de zwangerschap, respectievelijkvan het kind plaats hebben gevonden.Op deze bonus kan aanspraak worden gemaaktdoor de ouder die in hoofdzaak met de zorg voorhet kind belast is (referentiedag is de eersteverjaardag van het kind). De ouder moet inOostenrijk woonachtig zijn en het kind moet —met uitzondering van het EU-gebied — permanentin Oostenrijk verblijven.Het kind of een van beide ouders die met het kindin een gemeenschappelijke huishouding leven,moet de Oostenrijkse nationaliteit hebben. Indiendit niet het geval is, dient de ouder in de drie jaarvóór de eerste verjaardag van het kind permanentin Oostenrijk te zijn geweest.Personen die onder de bepalingen van de Gemeenschapvallen, zijn in beginsel met Oostenrijkersgelijkgesteld.Het belastbare gezinsinkomen mag in het jaar dathet kind geboren wordt een bepaald bedrag niet teboven gaan.De aanvraag moet bij de belastingdienst van dewoonplaats worden ingediend binnen een termijnvan twee jaar, te rekenen vanaf de dag waarop hetkind een jaar oud is geworden.Toelage voor kleine kinderenDeze toelage wordt in het eerste levensjaar vanhet kind maandelijks (maximaal twaalf keer)uitgekeerd aan de ouder die in het eerste levensjaarin hoofdzaak voor het kind zorgt, indien dezenoch weekgeld, noch een opvoedingstoelage ofsoortgelijke uitkeringen ontvangt.Het kind of de ouder dient de Oostenrijksenationaliteit te bezitten — indien dit niet hetgeval is, dient de ouder in de drie jaar vóór degeboorte van het kind permanent in Oostenrijk tezijn geweest —, de ouder dient in Oostenrijkwoonachtig te zijn en het kind moet — afgezienvan het EU-gebied — permanent in Oostenrijkverblijven.Personen die onder de bepalingen van de Gemeenschapvallen, zijn in beginsel met Oostenrijkersgelijkgesteld.Het belastbare gezinsinkomen mag niet boven eenbepaald bedrag per maand uitkomen (dit bedraggaat omhoog voor ieder kind waarvoor kinderbijslagwordt verkregen).OOSTENRIJK143

De aanvraag moet bij de belastingdienst van dewoonplaats worden ingediend binnen een termijnvan twee jaar, te rekenen vanaf de geboorte vanhet kind. Toelage voor meerdere kinderenDeze maandelijkse toelage wordt naast de kinderbijslaguitbetaald vanaf het derde kind, indien hetbelastbare gezinsinkomen in het kalenderjaar vóórhet jaar waarin de aanvraag wordt ingediend eenbepaald bedrag niet te boven gaat.Personen die onder de bepalingen van de Gemeenschapvallen, zijn in beginsel met Oostenrijkersgelijkgesteld.De toelage voor meerdere kinderen moet iederjaar opnieuw bij de aangifte van de inkomstenbelasting(voor werknemers) bij de belastingdienstvan de woonplaats worden aangevraagd.C. OPVOEDINGSTOELAGE(KARENZGELD)Een opvoedingstoelage ontvangt u als vervangingvoor het inkomen gedurende de periode van deopvoeding van uw kind, indien u hiervoor uwloopbaan onderbreekt of uw normale werktijdvermindert. Analoog met de werkloosheidsuitkeringis een beroepsactiviteit met een werkloosheidsverzekeringvan ten minste één jaarvereist. De arbeidstijdvakken worden beperkt tot26 weken indien u meerdere aanvragen heeftingediend, en tot 20 weken voor jonge moeders/vaders beneden de 25 jaar. Vaders bij wie het kindinwoont, kunnen enkel een opvoedingstoelageontvangen indien de moeder hiervan afziet en zijaan de andere genoemde voorwaarden voldoen.De opvoedingstoelage bedraagt in 2000 tenminste 406,82 euro (5 598 ATS) per maand; aanalleenstaande ouders of indien de partner een laaginkomen heeft, wordt een extra bedrag van 180,30euro (2 481 ATS) per maand toegekend.U kunt uw beroepsactiviteit ook in het kader vaneen deeltijdbaan voortzetten, waardoor het bedragvan uw maandelijkse opvoedingstoelageevenwel wordt beperkt. In geval van een loopbaanonderbrekingwordt de opvoedingstoelagemaximaal tot de achttiende levensmaand van hetkind, en in geval van een deeltijdbetrekkingmaximaal tot de derde verjaardag toegekend.De toelage wordt uitgekeerd door uw ziekenfonds.11. Nadere informatieIndien u verder nog vragen heeft, kunt u zichrichten tot uw ziekenfonds, uw ongevallenverzekering,de pensioenverzekeringsinstelling, hetregionaal bureau van de dienst voor de arbeidsmarktof uw plaatselijke belastingdienst of bureauvoor de kinderbijslag. Bijzonderheden betreffendede sociale verzekering voor zelfstandigen enlandbouwers zijn in deze gids niet opgenomen.Hierover kunt u bij de bevoegde verzekeringsinstellingennadere informatie krijgen.Hieronder vindt u de namen en adressen vaninstellingen die optreden als verbindingsorgaan inde verschillende takken van de sociale zekerheid.Indien u problemen of vragen heeft in verbandmet de sociale zekerheid in Oostenrijk of in één ofmeer andere lidstaten, kunt u zich ook tot hetbevoegde verbindingsorgaan richten.Tak van de sociale zekerheidNaam en adres van het verbindingsorgaanZiekte-, ongevallen- enpensioenverzekeringHauptverband der österreichischenSozialversicherungsträgerVerbindungsstelleKundmanngasse 21A-1031 WienTel. (43-1) 711 32-0WerkloosheidsverzekeringBundesministerium für Wirtschaft undArbeit, Sektion VIStubenring 1A-1010 WienTel. (43-1) 711 00-0GezinsuitkeringenBundesministerium für soziale Sicherheitund Generationen, Abteilung V/IFranz-Josefs-Kai 51A-1010 WienTel. (43-1) 711 00-0144 OOSTENRIJK

PORTUGAL1. InleidingHet Portugese stelsel van solidariteit en socialezekerheid garandeert het recht van allen opsociale zekerheid en bestaat uit drie substelsels:het substelsel van sociale bescherming van deburgers, het substelsel van sociale beschermingvan het gezin, en het substelsel voor voorzorg ( 1 ).1.1. Het substelsel van sociale bescherming vande burgers bestaat uit het solidariteitsstelsel en desociale actie en is bedoeld om de grondrechteninzake sociale bescherming van de burgers in hetalgemeen te verzekeren, met name van personendie behoeftig zijn, een handicap hebben of metsociale uitsluiting bedreigd worden.Het solidariteitsstelselKrijgt concreet vorm door het gegarandeerdminimuminkomen, de sociale uitkeringen bijinvaliditeit, ouderdom en voor weduwen/weduwnaars,en de sociale bijslagen.De sociale actieKrijgt concreet vorm door uitkeringen in bepaaldegevallen, en in bijzondere omstandigheden ookverstrekkingen, het gebruik of de vergoeding vandiensten en apparaten, en de ondersteuning vanprogramma’s ter bestrijding van armoede ensociale uitsluiting.1.2. Het substelsel van sociale bescherming vanhet gezin bestrijkt iedereen en is gericht op hetcompenseren van toegenomen lasten voor gezinnen,in de volgende gevallen:— gezinslasten (punt 9),— handicaps (punt 9),— afhankelijkheid (punt 9).1.3. Het substelsel voor voorzorg is gebaseerd opwettelijk verplichte bijdragen en heeft tot doelverlies van inkomsten uit beroepsactiviteiten tecompenseren. Het bestaat uit de socialezekerheidsstelselsvoor alle werknemers en zelfstandigenen uit het vrijwillige stelsel, waarbij zichpersonen kunnen aansluiten die geen beroepsactiviteituitoefenen, of die dat wel doen maar nietonder andere verplichte stelsels vallen.( 1 ) De wet die de algemene grondslagen legt voor het stelsel vansolidariteit en sociale zekerheid is in februari 2001 van krachtgeworden, maar het ontbreekt nog aan uitvoeringsbepalingen.Zolang de nieuwe regels nog niet zijn gepubliceerd, blijft deeerdere wetgeving van kracht. De informatie over de stelsels ende prestaties onder de punten 3 tot en met 10 zal mogelijkerwijsnog aangepast moeten worden.De begunstigden van de socialezekerheidsstelselsvallen onder de nationale gezondheidszorg, diemedische zorg verstrekt (zie punt 3 A). De socialezekerheidsstelselsDe socialezekerheidsstelsels dekken verplicht dewerknemers en de zelfstandigen, en voorzien inde volgende eventualiteiten:— ziekte (zie punt 3 B),— moederschap, vaderschap en adoptie(punt 3 C),— arbeidsongevallen en beroepsziekten(punt 4),— invaliditeit (punt 5),— ouderdom (punt 6),— overlijden en nabestaanden (punt 7),— werkloosheid (punt 8).Burgers van een andere lidstaat van de EU die inPortugal werken, vallen in de regel onder eensocialezekerheidsstelsel. Onder bepaalde voorwaardenkunnen de verzekeringstijdvakken diezij in één of meer andere lidstaten hebben vervulddoor de Portugese verzekeringsorganen in aanmerkingworden genomen bij het vaststellen vanhun recht op Portugese prestaties, of bij deberekening van het bedrag van hun uitkering. Het vrijwillige stelselHet vrijwillige stelsel dekt personen in de actieveleeftijd die geen beroep uitoefenen, of die dat weldoen maar niet door de verplichte socialezekerheidsstelselsgedekt zijn, en die zich bij dit stelselwillen aansluiten. AmbtenarenAmbtenaren vallen onder een eigen stelsel, zowelten aanzien van de sociale zekerheid als van degezondheidszorg. Het stelsel van de gezinsuitkeringenis evenwel hetzelfde voor alle werknemers,ook voor de ambtenaren.2. Organisatie, inschrijving enfinanciering SocialezekerheidsorganenDe toekenning van socialezekerheidsuitkeringenvalt onder bevoegdheid van het Nationaal Centrumvoor de pensioenen (Centro Nacional dePensões) en de Districtcentra voor solidariteit ensociale zekerheid (Centros Distritais de Solidariedadee Seguranca Social, CDSSS). Het eersteorgaan beheert alle verstrekkingen en uitkeringenPORTUGAL145

waarop de verzekerden recht hebben bij invaliditeitof ouderdom; bij overlijden van de verzekerdekent het een pensioen toe aan de nabestaanden.Nagenoeg alle overige prestaties worden toegekendvia de Districtcentra voor solidariteit ensociale zekerheid, die elk voor hun eigen districtbevoegd zijn.De beroepsziekten vallen onder een afzonderlijkeinstelling: het Nationaal Centrum voor beschermingtegen beroepsrisico’s.De adressen van die organen vindt u in punt 11.Het verstrekken van gezondheidszorg (medischebehandeling) behoort tot de verantwoordelijkheidvan de gezondheidscentra (centros de saúde), dieonder de nationale gezondheidszorg vallen, enniet tot de diensten van het stelsel van solidariteiten sociale zekerheid behoren. Dit stelsel dektarbeidsongevallen niet; dit risico wordt gewoonlijkgedekt door een overeenkomst tussen uwwerkgever en een verzekeringsmaatschappij.In de autonome regio Madeira is het Centrumsociale zekerheid Madeira bevoegd voor detoekenning van de socialezekerheidsprestaties,terwijl het Regionale Gezondheidscentrum bevoegdis voor de gezondheidszorg. Deze organenzijn gevestigd in Funchal.In de autonome regio Azoren is het Centrum vooruitkeringen van het Instituut voor het beheer vande socialezekerheidsstelsels, waar de begunstigdeingeschreven is, bevoegd voor de toekenning vanuitkeringen bij ziekte en moederschap en degezinsbijslagen, terwijl het Centrum voor de coordinatievan uitgestelde uitkeringen van hetInstituut voor het beheer van de socialezekerheidsstelselsbevoegd is voor invaliditeits- enouderdomspensioenen en uitkeringen voor nabestaanden.Het departement Internationale betrekkingen enovereenkomsten op het gebied van de socialezekerheid (Departamento de Relacões Internacionaisde Seguranca Social, zie punt 11) fungeert alsverbindingsorgaan tussen de Portugese socialezekerheidsorganenen hun buitenlandse tegenhangers.Ook heeft dit orgaan tot taak de buitenlandersdie in Portugal komen werken in te lichtenover hun rechten en plichten op het gebied van desociale zekerheid.InschrijvingWerknemers hebben enkel recht op uitkeringen ofverstrekkingen indien zij bij het socialezekerheidsstelselzijn ingeschreven. U moet zich lateninschrijven bij het districtcentrum van de plaatswaar uw werkgever gevestigd is. Die inschrijvinggeldt voor uw gehele leven, ook als u later nietmeer werkt.Uw werkgever is verplicht ervoor te zorgen dat uwordt ingeschreven.De werknemer is verplicht het begin van zijnwerkzaamheden of van zijn arbeidsovereenkomstmet een nieuwe werkgever te melden bij hetdistrictcentrum. Doet u dat niet, dan kunt umogelijk uw rechten op bepaalde verstrekkingenverliezen.Als u werkt als zelfstandige, moet u zelf zorgenvoor uw inschrijving bij het districtcentrum vanuw woonplaats (zie punt 11). Bijdragen/premiesZowel de werknemer als de werkgever moetenpremies betalen voor de socialezekerheidsstelsels.In de regel betaalt uw werkgever zowel uw als zijnpremie aan het districtcentrum, en trekt hijvervolgens het werknemersaandeel af van hetloon. Ofwel draagt hij maandelijks 34,75 % vanhet loon af aan het districtcentrum, waarvan 11 %ten laste van de werknemer komt.Zelfstandigen betalen 25,4 % van hun inkomenals premie indien ze enkel bij het verplichte stelselaangesloten zijn, of 32 % indien ze voor hetruimere stelsel hebben gekozen.Bij de wet zijn voor bepaalde gevallen lagerepremies vastgesteld, met name voor non-profitinstellingenen voor economisch zwakke sectoren.De financiering van de verzekering tegen arbeidsongevallenkomt volledig ten laste van uw werkgever.De gezondheidszorg wordt door de staatgefinancierd.De verzekering tegen arbeidsongevallen is verplichtvoor zelfstandigen. GeschillenIndien u meent in uw rechten als verzekerde tezijn aangetast, kunt u een bezwaarschrift indienenbij de instantie die bevoegd is om u die prestatiewaarop u recht meent te hebben, toe te kennen.Indien uw aanvraag om een uitkering of eenverstrekking, of uw bezwaarschrift, afgewezenwordt, of indien uw inschrijving in het algemeenstelsel geweigerd werd, kunt u zich tot deAdministratieve Rechtbank (Tribunal Administrativo)wenden voor de erkenning van uw rechten.3. Ziekte en moederschapA. VERSTREKKINGENDe voorzieningen op het gebied van de gezondheidszorgzijn zowel van preventieve als vancuratieve aard; ze omvatten naast de consultenvan huisartsen en van specialisten ook de visitesaan huis, de behandelingskosten, aanvullendediagnoses, gespecialiseerde behandelingen,146 PORTUGAL

farmaceutische producten, aanvullende therapeutischehulpmiddelen zoals brillen, oogprothesenen tandprothesen, opname in een ziekenhuisenzovoort.Alle staatsburgers van Portugal en van de anderelidstaten van de EU die aangesloten zijn bij denationale gezondheidsdienst, hebben recht opdeze verstrekkingen. Zij worden trouwens verstrektvoor de gehele duur van de ziekte, zonderbeperking in de tijd. Medische behandelingDe gezondheidszorg wordt doorgaans verstrekt inde gezondheidscentra (centros de saúde) en debijhuizen daarvan. Indien de gezondheidscentra uniet binnen de 72 uur kunnen behandelen, heeft uhet recht een beroep te doen op een ziekenfondsarts.In noodgevallen kunt u ook een beroep doen opde dichtstbijzijnde hulpdienst (Servico de AtendimentoPermanente, SAP) en/of op een openbaarziekenhuis.Indien u meer dan drie maanden dient te wachtenalvorens te worden opgenomen in een openbaarziekenhuis, mag u zich laten behandelen in éénvan de particuliere ziekenhuizen waarmee denationale gezondheidsdienst een overeenkomstheeft gesloten.U betaalt zelf een vaste bijdrage in de kosten vande meeste behandelingen, met name voor consulten(zowel in de gezondheidscentra als in deaangesloten ziekenhuizen) en voor elke bijkomendediagnose. Alle kosten die bovenop datvaste bedrag komen, worden door de gezondheidsdienstgedragen.Veel personen zijn echter vrijgesteld van debetaling van die vaste bijdrage, met namedegenen die behoren tot de volgende categorieën:— vrouwen tijdens de zwangerschap of hetbevallingsverlof,— kinderen tot en met 12 jaar,— gepensioneerden van wie het pensioen niethoger is dan het nationaal minimumloon,alsmede hun gezinsleden,— werklozen die bij de arbeidsbureaus ingeschrevenzijn, alsmede hun echtgenote enkinderen ten laste,— werknemers die niet meer verdienen dan hetnationaal minimumloon, alsmede hun echtgenoteen kinderen ten laste,— de meeste gehandicapten of langdurig ofongeneeslijk zieken,— personen die een maandelijkse lijfrente ontvangen.Bovendien moeten geen eigen bijdragen wordenbetaald bij opname en behandeling in ziekenhuizenen verpleegeenheden van gezondheidscentra.GeneesmiddelenGeneesmiddelen die voorgeschreven zijn dooréén van de medische instanties kunnen bij elkeapotheek worden afgehaald op voorlegging vanhet recept. De staat betaalt een bepaald percentagevan dat geneesmiddel, terwijl uzelf de restbetaalt. Het percentage dat door de staat wordtvergoed, hangt af van de indeling van hetdesbetreffende geneesmiddel in één van de drieschalen; het varieert van 20 % tot 100 %.Voor bijkomende medische hulpmiddelen enprothesen (zoals brillen) vergoedt de gezondheidsdiensteen bepaald bedrag; naar gelang van deomstandigheden zijn daarvoor bepaalde percentagesvastgesteld.De verstrekking van medische hulp inandere lidstaten van de EUIndien u in Portugal werkt, en uw gezinsleden tenlaste recht hebben op de Portugese gezondheidszorgmaar op het grondgebied van een anderelidstaat verblijven, moet u een formulier E 109aanvragen bij het Districtcentrum voor solidariteiten sociale zekerheid (CDSSS) waaronder u ressorteert.Twee exemplaren van dit formulier stuurt unaar uw gezinsleden met het oog op huninschrijving bij het ziekteverzekeringsorgaan vanhun woonland, zodat zij daar ook recht hebbenop de voorzieningen van de gezondheidszorg.Indien u tijdelijk naar een andere lidstaat trektterwijl u in Portugal werkt, moet u vóór uw vertrekformulier E 111 aanvragen bij uw Districtcentrumvoor solidariteit en sociale zekerheid.B. UITKERINGEN BIJ ZIEKTEIndien u tijdelijk arbeidsongeschikt bent om eenandere reden dan arbeidsongeval of beroepsziekte(zie punt 4), kunt u in aanmerking komen voorziekengeld.Voorwaarden en duurOm recht te hebben op het ziekengeld, moet ugedurende ten minste zes kalendermaanden(eventueel met onderbrekingen) in loondiensthebben gewerkt. Bovendien moet u in de loopvan de vier maanden vóór het ziekteverlof tenminste twaalf dagen in loondienst hebben gewerkt.Als werknemer krijgt u geen ziekengeld voor deeerste drie dagen verzuim, maar in geval vantuberculose of ziekenhuisopname tijdens de eerstedrie verzuimdagen wordt het ziekengeld vanaf deeerste dag betaald.PORTUGAL147

De uitkering wordt beperkt tot maximaal 1 095dagen, en na afloop daarvan kan u eventueel eenberoep doen op het stelsel van de invaliditeitsverzekering(zie punt 5). Bij tuberculose wordt deuitkering voor de gehele duur van de arbeidsongeschiktheidtoegekend.Het ziekengeld voor zelfstandigen die voor deuitgebreidere beschermingsregeling hebben gekozen,loopt maximaal 365 dagen (behalve bijtuberculose) en wordt niet uitgekeerd gedurendede eerste 30 dagen arbeidsongeschiktheid, behalvebij ziekenhuisopname en tuberculose. Bedrag van de uitkeringDe dagvergoeding bij ziekte bedraagt 65 % vanuw gemiddeld dagloon van de laatste zes maandendie voorafgingen aan de tweede maand vóórde maand waarin de arbeidsongeschiktheid begon.Wanneer het ziekteverlof langer dan 365opeenvolgende dagen duurt, wordt de dagvergoedingopgetrokken tot 70 %. Bij tuberculose wordt80 % of zelfs 100 % van het gemiddelde loontoegekend. De uitkering kan nooit lager zijn dan30 % van het minimumloon, behalve indien uwvroeger gemiddeld inkomen lager was dan hetminimumloon. In dat geval is de uitkering evenhoog als uw vroeger loon. FormaliteitenIndien een ziekte of een ongeval een tijdelijkearbeidsongeschiktheid als gevolg heeft, zal hetgezondheidscentrum van de streek waar u woonteen verklaring van arbeidsongeschiktheid opstellen.De begunstigde dient de verklaring vantijdelijke arbeidsongeschiktheid door te gevenaan het Districtcentrum voor solidariteit en socialezekerheid waaronder hij of zij valt. Het CDSSS zalvervolgens het ziekengeld vaststellen en uitbetalen.C. MOEDERSCHAP, VADERSCHAP ENADOPTIEDe geboorte of de adoptie van een kind, alsookwerkverzuim om voor minderjarige of gehandicaptekinderen te zorgen, of om voor ernstiggehandicapten of chronisch zieken te zorgen, ofde geboorte van kleinkinderen, kan recht gevenop de volgende uitkeringen:— uitkering bij moederschap;— vaderschapsuitkering;— adoptie-uitkering;— uitkering bij zorg voor zieke of gehandicaptekinderen;— uitkering bij zorg voor ernstig gehandicaptenof chronisch zieken;— uitkering bij ouderschapsverlof;— uitkering bij speciaal verlof voor grootouders;— uitkering bij bijzondere risico’s;— gezondheidszorg (zie punt A).Een werkende vrouw die onder een van desocialezekerheidsstelsels valt, heeft bij de geboortevan een kind recht op de moederschapsuitkering.Vaders die in loondienst werken, hebben recht opeen uitkering voor vaderschapsverlof gedurendede eerste maand na de geboorte van een kind.Verder hebben zij, evenals zelfstandigen, ookrecht op deze uitkering wanneer het moederschapsverlofna de geboorte van het kind onderbrokenwordt wegens een fysieke of mentaleziekte van de moeder, of wegens haar overlijden,en ook indien de ouders daar gezamenlijk toebesluiten.Als een verzekerde (man of vrouw) een kind vanminder dan vijftien jaar oud adopteert, heeft hij/zijrecht op een adoptie-uitkering wanneer zij/hijhaar/zijn beroepsbezigheden neerlegt om dat kindte verzorgen.Wanneer een kind van minder dan 10 jaar (ofongeacht de leeftijd, indien het een gehandicaptkind betreft) ziek wordt of een ongeval krijgt, heeftde moeder of vader recht op een verzorgingsuitkering.Werknemers hebben recht op een uitkering voorzorg voor geadopteerde of stiefkinderen dieernstig gehandicapt of chronisch ziek zijn ennog geen twaalf jaar oud zijn.Vaders die werknemer zijn, hebben recht op eenouderschapsverlofuitkering gedurende de eerstetwee weken, op voorwaarde dat dit verlofonmiddellijk op het moederschaps- of vaderschapsverlofvolgt.Werknemers kunnen verlof opnemen bij de geboortevan kleinkinderen, indien de oudersjongeren tot 16 jaar zijn, op voorwaarde dat zijmet deze samenwonen, en hebben dan ook rechtop de uitkering bij speciaal grootouderschapsverlof.Werkneemsters hebben recht op een uitkeringvoor specifieke risico’s ter compensatie van deinkomensderving tijdens het verlof wegens zwangerschap,bevalling en lactatie, in geval van eenrisico voor de gezondheid en de veiligheid van devrouw, en bij vrijstelling van nachtarbeid. Voorwaarden en duur van de uitkeringenOm recht te hebben op deze uitkeringen moet uten minste zes maanden in loondienst hebbengewerkt.De moederschapsuitkering wordt betaald gedurende120 dagen, waarvan 90 dagen direct op debevalling dienen te volgen. Na de bevalling dientten minste zes weken verplicht moederschaps-148 PORTUGAL

verlof te worden opgenomen. Bij abortus heeftmen recht op minimaal 14 en maximaal 30 dagenverlof. Er zijn ook nog andere bepalingen betreffendede geboorte van tweelingen, klinischerisico’s voor moeder of kind en opname in hetziekenhuis van moeder of kind.De uitkering voor vaderschapsverlof loopt gedurendevijf dagen, opeenvolgend of met onderbrekingen,en de uitkering bij ouderschapsverlof15 dagen, op voorwaarde dat het verlof onmiddellijkop het moederschaps- of vaderschapsverlofvolgt. De uitkering bij adoptie loopt 100 dagen, ende uitkering bij verzorging van zieke of gehandicaptekinderen wordt gedurende maximaal 30dagen per jaar en per kind toegekend.De duur van de uitkeringen bij zorg voor ernstiggehandicapten en chronisch zieken is zes maanden,verlengbaar tot een maximum van vier jaar,en de duur van de uitkering voor speciaal verlofvoor grootouders is maximaal 30 dagen.De uitkering bij specifieke risico’s wordt uitbetaaldzolang dat nodig is om blootstelling tevermijden, en gedurende 112 dagen bij vrijstellingvan nachtarbeid. Bedrag van de uitkeringenDe uitkeringen bij moederschap, vaderschap,ouderschapsverlof en speciaal verlof voor grootoudersbedragen 100 % van uw gemiddelde loonin de zes maanden die voorafgaan aan de tweedemaand vóór het ontstaan van het recht op deuitkering. Deze uitkering kan niet minder bedragendan 50 % van het minimumloon.De uitkeringen bij zorg voor zieke minderjarige ofgehandicapte kinderen, bij zorg voor ernstiggehandicapten en chronisch zieken, en bij specifiekerisico’s, bedragen 65 % van het referentieloon.De uitkering bij zorg voor ernstig gehandicaptenen chronisch zieken kan niet meerbedragen dan het hoogste minimumloon. FormaliteitenU moet deze uitkeringen aanvragen bij uwDistrictcentrum (CDSSS) binnen de zes maandenvanaf de eerste dag van het werkverzuim.Uw aanvraag moet door bewijsstukken wordengestaafd. Ook moet u een verklaring van degezondheidsdienst en/of een uittreksel van deburgerlijke stand voorleggen.4. Arbeidsongevallen enberoepsziektenDe werkgever is verplicht zijn werknemers tegenarbeidsongevallen te verzekeren. Over het algemeenwordt de verantwoordelijkheid daarvoorovergedragen aan verzekeringsmaatschappijen,aangezien de sociale zekerheid die risico’s nietdekt.Zelfstandigen zijn verplicht zich tegen arbeidsongevallente verzekeren.Daarentegen heeft het algemeen socialezekerheidsstelselwel voorzieningen in geval van beroepsziekten.Hoewel er dus verschillende verzekeraars zijn,worden bij arbeidsongevallen nagenoeg dezelfdeverstrekkingen en uitkeringen verleend als bijberoepsziekten:— medische en chirurgische behandeling, geneesmiddelenen andere gezondheidszorg,zoals ziekenhuisopname, verpleging enz.;— vergoeding wegens tijdelijke arbeidsongeschiktheid;— voorlopig pensioen;— vergoeding en pensioen bij blijvende arbeidsongeschiktheid;— uitkering bij ernstige blijvende arbeidsongeschiktheid;— uitkering bij sterfgeval en vergoeding van debegrafeniskosten;— pensioen voor nabestaanden;— aanvullende pensioenuitkering;— aanvullende uitkeringen in juli en december;— uitkering voor aanpassing van de woning;— uitkering voor het volgen van beroepsopleidingscursussen.Al wie in loondienst werkt, ongeacht het feit of dearbeid al dan niet met winstoogmerken wordtverricht en, bij hun overlijden, de leden van hungezin, hebben recht op deze prestaties. Bijberoepsziekten kan de verzekering bovendien totde zelfstandigen worden uitgebreid. Voorwaarden en duur van de uitkeringEen ongeval wordt normaliter beschouwd als eenarbeidsongeval indien het plaatsvindt op dewerkplek tijdens de werkuren, en een lichamelijkletsel, een functionele storing of een ziekte heeftveroorzaakt die leidt tot de dood of tot een geheleof gedeeltelijke, blijvende of tijdelijke verminderingvan de arbeidsgeschiktheid en de verdiencapaciteit.Uitkeringen en verstrekkingen bij beroepsziektekunnen worden toegekend aan een werknemerdie een beroepsziekte heeft opgelopen als gevolgvan de risico’s door de aard van zijn werk, of alsgevolg van de risico’s waaraan hij in zijn gebruikelijkewerkomgeving is blootgesteld. Bovendienstelt de lijst van de officiële beroepsziekten demaximumduur vast tussen de beëindiging van deblootstelling aan het risico, en het tijdstip waaropde ziekte zich openbaart.PORTUGAL149

De uitkeringen en verstrekkingen worden voortgezetzolang de gevolgen van het ongeval of deziekte niet verdwenen zijn.BedragHet bedrag van de uitkeringen hangt af van deaard en de graad van de arbeidsongeschiktheid,van het vroegere basisloon van de verzekerde, enin bepaalde gevallen ook van het aantal gezinsledenten laste.FormaliteitenBij een arbeidsongeval dient u zich te wenden totde verzekeringsmaatschappij waarbij uw werkgeververzekerd is, of tot de maatschappij waarnaarhij u verwijst. Gewoonlijk moeten daarbijbepaalde termijnen in acht worden genomen, ende formaliteiten verschillen naar gelang van demaatschappij. Het is dus beter reeds tevoreningelicht te zijn over wat u bij een arbeidsongevalmoet doen.Indien u door een beroepsziekte getroffen wordt,moet u een aanvraag indienen bij het NationaalCentrum voor bescherming tegen beroepsrisico’s(in punt 11 vindt u het adres).Gewoonlijk zorgen de openbare gezondheidsdienstenvoor alles wat verband houdt met demedische kant (zie punt 3 A). Uw behandelendearts zal beoordelen of uw ziekte al dan nietverband houdt met uw beroep; die verklaring isonmisbaar om voor deze specifieke voorzieningenin aanmerking te komen.Voor de overlijdensuitkering moeten de overlijdensakteen de kwitanties in verband met debegrafeniskosten worden ingediend.5. InvaliditeitBij invaliditeit heeft u eventueel recht op:— een invaliditeitspensioen;— een toeslag wegens afhankelijkheid.Een invaliditeitspensioen kunt u aanvragen indienuw blijvende arbeidsongeschiktheid zo erg is, datu niet meer dan éénderde kan verdienen van hetloon dat u normaal zou hebben ontvangen bij devoltijdse uitoefening van uw beroep.U heeft geen recht op een invaliditeitspensioenindien uw arbeidsongeschiktheid het gevolg is vaneen arbeidsongeval of een beroepsziekte, ofwanneer u voldoet aan de voorwaarden vooreen ouderdomspensioen.Alle werknemers die aangesloten zijn bij een oppremies berustende socialezekerheidsregelingkunnen aanspraak maken op de invaliditeitsuitkeringen.Voorwaarden en duurOm recht te hebben op een invaliditeitspensioenmoet u ten minste vijf jaar socialezekerheidspremieshebben betaald. Voor die berekening wordenenkel jaren met ten minste 120 premiedagen inaanmerking genomen. Uw recht op de uitkeringenblijft gehandhaafd zolang de redenen voor deerkenning van uw invaliditeit blijven bestaan,maar ten hoogste tot op de datum waarop ditpensioen omgezet wordt in een ouderdomspensioen.Wanneer na afloop van de maximumduur voor hetziekengeld (1 095 dagen) vastgesteld wordt dat uwarbeidsongeschiktheid van blijvende aard is, kuntu overgaan naar de invaliditeitsverzekering.Om recht te hebben op de toeslag wegensafhankelijkheid moet u afhankelijk zijn van dehulp van een andere persoon voor de vervullingvan basisbehoeften. Deze afhankelijkheid dient teworden geattesteerd door het Centrum voor deverificatie van arbeidsongeschiktheid, dat zalvaststellen of het afhankelijkheid van de eerste ofde tweede graad betreft.BedragHet invaliditeitspensioen wordt als volgt berekend:voor ieder kalenderjaar waarin u ten minste120 premiedagen heeft betaald, ontvangt u 2 %van het gemiddelde loon dat u heeft ontvangen inde tien hoogstbetaalde van de 15 laatste jaren. Hetpensioen bedraagt nooit minder dan 30 % ennooit meer dan 80 % van uw voorafgaandegemiddelde inkomen. Er is een gegarandeerdminimum, dat naar gelang van het aantal jarenwaarin bijdragen zijn betaald, varieert van 65 %tot 100 % van het nationaal minimuminkomen.Indien het pensioen minder bedraagt dan degegarandeerde minima, wordt het verschil bijgepastdoor een sociale toeslag ten bedrage van hetverschil tussen het gegarandeerd minimum en hetpensioen van het algemene stelsel.In december krijgen de pensioengerechtigden eenkersttoelage en in juli een 14e maand; beidebedragen zijn gelijk aan één maand pensioen.Het invaliditeitspensioen van het algemeen stelselmag eventueel gecumuleerd worden met andereinvaliditeits- of ouderdomspensioenen van anderesociale regelingen, met name met de uitkeringenin verband met arbeidsongevallen en beroepsziekten.Ook mag een invaliditeitspensioen gecumuleerdworden met een arbeidsinkomen. Desom van het pensioen en de inkomsten uit eenberoep mag niet meer bedragen dan het gemiddeldloon dat als basis voor de pensioenberekeningheeft gediend. Bij overschrijding van ditbedrag wordt het surplus van het pensioenafgetrokken.150 PORTUGAL

Het bedrag van de afhankelijkheidstoeslag bedraagt50 % van het sociale pensioen in situatiesvan afhankelijkheid van de eerste graad, en 90 %in situaties van afhankelijkheid van de tweedegraad.FormaliteitenHet invaliditeitspensioen en de afhankelijkheidstoeslagmoeten worden aangevraagd bij hetDistrictcentrum van uw woonplaats, met gebruikmakingvan de daarvoor bestemde formulieren enmet de daarin verlangde bewijsstukken (kopieënvan uw identiteitsbewijs en van uw belastingbetalerkaart,en voor de afhankelijkheidstoeslagook bewijsstukken betreffende de identiteit van depersoon of organisatie die hulp verleent).6. Uitkeringen bij ouderdomBij ouderdom kan recht ontstaan op:— een ouderdomspensioen;— een toeslag wegens afhankelijkheid.Alle werknemers die bij een op premies berustendsocialezekerheidsstelsel aangesloten zijn, hebbenrecht op de ouderdomsuitkeringen.Voorwaarden en duur van de uitkeringOm recht te hebben op een ouderdomspensioenmoet u de pensioengerechtigde leeftijd hebbenbereikt en lang genoeg socialezekerheidsbijdragenhebben betaald.De pensioenleeftijd is 65 jaar, zowel voor mannenals voor vrouwen. Onder bepaalde voorwaardenkan echter eerder aanspraak worden gemaakt opeen pensioen. Indien men al op 55-jarige leeftijdhet pensioen aanvraagt (en 30 jaar heeft gewerkt),wordt een korting toegepast. Indien men daarentegenpas met 65 pensioen aanvraagt (en tenminste 40 jaar heeft gewerkt), ontvangt men eenbonus in de vorm van een verhoging van hetpensioenbedrag. Er bestaan nog andere bepalingendie vervroegd pensioen mogelijk maken voorbepaalde categorieën werknemers. Onder bepaaldevoorwaarden mogen werklozen reeds eenouderdomspensioen aanvragen vanaf 60 jaar.Om recht te hebben op een ouderdomspensioenmoet u bovendien aantonen dat u ten minste 15jaar bijdragen heeft betaald. Daarvoor wordenenkel de jaren met ten minste 120 premiedagen inaanmerking genomen.Het ouderdomspensioen wordt voor de rest vanhet leven uitbetaald.Wat de toeslag wegens afhankelijkheid betreft,gelden dezelfde voorwaarden als wanneer dietoeslag bij een invaliditeitspensioen wordt toegekend(zie punt 5). BedragHet ouderdomspensioen wordt als volgt berekend:voor ieder kalenderjaar waarin u ten minste 120premiedagen heeft betaald, ontvangt u 2 % vanhet gemiddelde loon dat u heeft ontvangen in detien hoogstbetaalde van de 15 laatste jaren. Hetpensioen bedraagt nooit minder dan 30 % ennooit meer dan 80 % van uw voorafgaandegemiddelde inkomen. Er is een gegarandeerdminimum, dat naar gelang van het aantal jarenwaarin bijdragen zijn betaald, varieert van 65 %tot 60 % van het nationaal minimuminkomen.Indien het pensioen minder bedraagt dan degegarandeerde minima, wordt het verschil bijgepastdoor een sociale toeslag ten bedrage van hetverschil tussen het gegarandeerd minimum en hetpensioen van het algemene stelsel.In december ontvangen de gepensioneerden eenkerstpremie en in juli een 14e maand; beidebedragen zijn gelijk aan één maand pensioen.Het ouderdomspensioen mag gecumuleerd wordenmet beroepsinkomsten.FormaliteitenOm uw ouderdomspensioen aan te vragen, zendtu het daarvoor bestemde formulier naar hetNationaal Centrum voor pensioenen (het adresvindt u in punt 11) of naar het Districtcentrumvoor solidariteit en sociale zekerheid van de streekwaar u werkt of woont, met de daarin verlangdebewijsstukken (kopieën van uw identiteitsbewijsen van uw belastingbetalerkaart). Voor het aanvragenvan de afhankelijkheidstoeslag dient u hetdaarvoor bestemde formulier te gebruiken en debovengenoemde bewijsstukken bij te voegen, enook bewijsstukken betreffende de identiteit van depersoon of organisatie die hulp verleent.7. Uitkeringen bij overlijden enpensioenen voornabestaandenDe op premies berustende socialezekerheidsstelselskunnen bij overlijden van één van hunverzekerden aan de nabestaanden de volgendeuitkeringen toekennen:— het nabestaandenpensioen;— de overlijdensuitkering;— een toeslag wegens afhankelijkheid.Recht op de nabestaandenuitkeringen hebben inde eerste plaats de langstlevende echtgeno(o)t(e),ex-echtgeno(o)t(e), de daarmee gelijkgestelde persoon,en de kinderen of de personen die daarmeegelijkgesteld zijn. Indien deze er niet zijn, kunnende uitkeringen toegekend worden aan bloedverwantenof aangetrouwde familieleden die ten tijdePORTUGAL151

van het overlijden ten laste van de verzekerdekwamen. Voorwaarden en duur van de uitkeringenZowel de overledene als zijn nabestaandenmoeten aan een aantal voorwaarden voldoen.De verzekerde moet ten minste 36 maandenbijdragen hebben betaald op het ogenblik vanzijn/haar overlijden. De (ex-)echtgeno(o)t(e) moetnormaal ten minste één jaar met de overledenegehuwd zijn geweest, en bij scheiding van tafel enbed of bij echtscheiding moet de (ex-)echtgeno(o)t(e)op de datum van overlijden alimentatiehebben ontvangen. De met een echtgeno(o)t(e)gelijkgestelde persoon moet ten minste twee jaarmet de overledene samengeleefd hebben, en eenwettelijk erkend recht op alimentatie hebben. Dekinderen of gelijkgestelde personen hebben rechtop het pensioen tot de leeftijd van 18 jaar; ditwordt verlengd tot 25 of 27 jaar wegens studies,terwijl het onbeperkt is bij gehandicapte kinderendie als zodanig recht hebben op gezinsuitkeringen.De overlijdensuitkering wordt toegekend aan degezinsleden van de overledene, zonder garantieperiode.Indien niemand van de familieleden recht heeft opde overlijdensuitkering, kan een vergoeding voorde begrafeniskosten uitgekeerd worden aan degenedie aantoont deze kosten te hebben betaald.De toeslag wegens afhankelijkheid wordt uitbetaaldaan rechthebbenden op een nabestaandenpensioendie zich in een situatie van afhankelijkheidbevinden en niet zelfstandig de handelingenvan het dagelijks leven kunnen verrichten. BedragHet nabestaandenpensioen bedraagt een percentagevan het pensioen dat de verzekerde ontvingof zou hebben ontvangen als uitkering bijarbeidsongeschiktheid of ouderdom op de datumvan zijn overlijden. Dit percentage bedraagt:— 60 % voor de (ex-)echtgeno(o)t(e) of 70 %voor beiden;— 20 %, 30 % of 40 % voor de kinderen en degelijkgestelde personen, naargelang er een,twee of meer begunstigden zijn. Dezepercentages worden opgetrokken tot 40 %,60 % of 80 % indien er geen overlevendepensioengerechtigde (ex-)echtgeno(o)t(e) is.In december en juli krijgen de gepensioneerdeneen kersttoelage en een veertiende maand, diebeiden gelijk zijn aan één maand pensioen.De overlijdensuitkering wordt in één keer betaalden is gelijk aan zesmaal een referentieloon terhoogte van ten minste het nationaal minimumloon.De helft daarvan wordt betaald aan de (ex-)echtgeno(o)t(e) en de helft aan de kinderen of methen gelijkgestelden. Indien er geen nabestaandenvan een van deze categorieën zijn, wordt hetvolledige bedrag aan de andere categorie uitbetaald.Het bedrag van de toeslag wegens afhankelijkheidwordt geïndexeerd op het bedrag van het socialepensioen van het algemene stelsel en varieert naargelang van de mate van afhankelijkheid: eerstegraad — 50 % van het sociale pensioen; tweedegraad — 90 %. FormaliteitenU kunt nabestaandenpensioen en/of een overlijdensuitkeringaanvragen met behulp van eenspeciaal formulier dat u stuurt naar het NationaalCentrum voor pensioenen of naar het Districtcentrum(CDSSS) van uw woonplaats. In punt 11 vindtu de adressen van deze organen.Bij de aanvraag moeten de geboorteakte en eenoverlijdensverklaring van de verzekerde alsmedeeen fotokopie van het identiteitsbewijs van deaanvrager worden gevoegd.De uitkering wegens afhankelijkheid dient aangevraagdte worden bij het districtcentrum van dewoonplaats van de aanvrager, eveneens metidentiteitsbewijs, met gebruikmaking van hetdaarvoor bestemde formulier. Het systeem voorde beoordeling van invaliditeit/arbeidsongeschiktheidvan het CDSRSS bepaalt of er sprake is vaneen situatie van afhankelijkheid en over de matevan afhankelijkheid.8. WerkloosheidBij onvrijwillige werkloosheid heeft u recht op eenof meer van deze drie uitkeringen:— de gewone werkloosheidsuitkering (subsídiode desemprego);— de sociale werkloosheidsuitkering (subsídiosocial de desemprego);— de uitkering bij gedeeltelijke werkloosheid(subsídio de desemprego parcial). Voorwaarden en duur van de uitkeringenOm recht te hebben op de uitkering moet u totwerken in staat zijn, beschikbaar zijn voor dearbeidsmarkt, en ingeschreven zijn bij uw plaatselijkarbeidsbureau (centro do emprego).U heeft recht op een werkloosheidsuitkeringindien u in de 24 maanden vóór het begin vande werkloosheid ten minste 540 dagen in loondienstheeft gewerkt.Voor de sociale werkloosheidsuitkering moet u inde twaalf maanden die aan het begin van dewerkloosheid voorafgaan ten minste 180 dagen inloondienst hebben gewerkt. Deze uitkering wordt152 PORTUGAL

ook toegekend indien u na afloop van de gewonewerkloosheidsuitkering nog geen werk heeft gevonden.De sociale werkloosheidsuitkering wordtevenwel alleen toegekend aan werknemers meteen gezinsinkomen dat per hoofd niet meerbedraagt dan 80 % van het gegarandeerd minimumloon.De duur van de werkloosheidsuitkering hangt afvan de leeftijd van de werknemer, en varieert vantwaalf tot 30 maanden. Begunstigden van 45 jaaren ouder ontvangen de uitkering twee maandenlanger voor elke vijf jaar betaald werk in de 20jaar voorafgaande aan de werkloosheid.De sociale werkloosheidsuitkering duurt evenlang, behalve als ze toegekend is na afloop vaneen vroeger toegekende gewone werkloosheidsuitkering;in dat geval wordt de uitkeringsduurgehalveerd. Vanaf 55 jaar wordt de sociale werkloosheidsuitkeringdoorbetaald tot 60 jaar, waarnaeen ouderdomspensioen kan worden aangevraagd.Er zijn verder bepalingen die de overstapnaar een ouderdomspensioen vanaf 55 jaarmogelijk maken voor begunstigden die 50 jaar ofouder waren op het moment dat zij werklooswerden, maar in dat geval wordt het bedrag vanhet pensioen gekort.Men heeft recht op een uitkering bij gedeeltelijkewerkloosheid indien men een werkloosheidsuitkeringontvangt, een parttimearbeidsovereenkomstsluit, en voldoet aan andere voorwaardenbetreffende de hoogte van het loon en het aantalgewerkte uren.Deze uitkering gaat in vanaf het begin van departtimearbeidsovereenkomst en de duur is deresterende duur van de lopende werkloosheidsuitkering.BedragHet dagtarief van de werkloosheidsuitkering is65 % van het referentieloon, dat overeenkomt methet gemiddeld daginkomen van de laatste twaalfkalendermaanden voorafgaande aan de tweedemaand vóór het begin van de werkloosheid. Dewerkloosheidsuitkering mag evenwel niet minderbedragen dan het minimumloon (behalve indienhet referentieloon lager was dan het minimumloon),en mag ook niet meer bedragen dandriemaal datzelfde minimumloon.De sociale werkloosheidsuitkering bedraagt tussen80 % en 100 % van het hoogste wettelijkgegarandeerde minimumloon, afhankelijk van devraag of de begunstigde alleenstaand is of eengezin heeft, en kan niet meer bedragen dan hetreferentieloon.Het bedrag van de uitkering bij gedeeltelijkewerkloosheid komt overeen met het verschiltussen de werkloosheidsuitkering, vermeerderdmet 25 %, en de voor het werk in deeltijdontvangen beloning. FormaliteitenWerkloosheidsuitkeringen dienen te worden aangevraagdbij het CDSSS waaronder de betrokkenevalt, of dat van zijn woonplaats, en wel binnen deeerste 90 dagen van de werkloosheid, met gebruikmakingvan het daartoe bestemde formulier,plus een verklaring van de werkgever waaruit dewerkloosheid en de hoogte van het laatst ontvangenloon blijken, plus een verklaring van hetarbeidsbureau van de woonplaats, waaruit blijktdat de arbeidsgeschiktheid en de beschikbaarheidvoor de arbeidsmarkt zijn beoordeeld.9. GezinsuitkeringenDe volgende uitkeringen kunnen worden toegekend:— gezinsuitkering voor kinderen en jongeren;— uitkering voor het bezoeken van instellingenvoor speciaal onderwijs;— levenslange maandelijkse uitkering;— uitkering voor hulp van derden;— begrafenisuitkering (bedrag ineens).De begrafenisuitkering wordt toegekend bij hetoverlijden van de verzekerde of van de volgendegezinsleden: zijn/haar echtgeno(o)t(e), kinderenten laste, kinderen die de levenslange maandelijkseuitkering ontvangen, en ouders of grootoudersten laste. In alle gevallen dienen deuitgaven aangetoond te worden.Kinderen en gelijkgestelde personen (stiefkinderen,geadopteerde kinderen, pleegkinderen enz.)hebben recht op alle uitkeringen op permanentebasis.Voor eenzelfde feit kan slechts één uitkeringworden toegekend, ook als er verschillendeuitkeringsgerechtigden zijn.De gezinsuitkering voor kinderen en jongerenwordt verhoogd indien er sprake is van eenhandicap. Deze uitkering is hoger gedurende deeerste twaalf maanden van het leven en kanworden aangepast vanaf het derde rechthebbendekind. Voorwaarden en duur van de uitkeringenOm in aanmerking te komen voor deze uitkeringendient u gewerkt te hebben en bijdragen tehebben betaald in de loop van de twaalf maandenvoorafgaande de tweede kalendermaand voor deindiening van de aanvraag of het moment vanverificatie van het voor de toekenning bepalendefeit (deze voorwaarde geldt niet voor gepensioneerden).Verder is het ook een voorwaardedat het gezinslid ten laste van de begunstigdePORTUGAL153

komt en geen beroepsactiviteit uitoefent die onderhet verplichte stelsel van sociale bescherming valt.De gezinsuitkering voor kinderen en jongerenwordt betaald tot het zestiende levensjaar isvoltooid (of tot 24 jaar voor gehandicaptekinderen). De uitkering kan echter ook nogworden verlengd tot 18, 20 of 24 jaar, indien dekinderen zijn ingeschreven bij een instelling voorvoortgezet of hoger onderwijs, of een beroepsopleidingvolgen, en daarvoor geen studiebeurs,opleidingstoelage of stagevergoeding ontvangen(van meer dan tweederde van het minimumloon).De gehandicaptentoelage wordt betaald voorgehandicapte kinderen van jonger dan 24 jaardie een instelling voor speciaal onderwijs (ookinternaten) bezoeken of specifieke individuelepedagogische of therapeutische bijstand nodighebben.De uitkering voor het bezoeken van een instellingvoor speciaal onderwijs wordt betaald voorgehandicapte kinderen van jonger dan 24 jaardie een dergelijke particuliere instelling bezoeken(met of zonder winstoogmerk) en ook buiten dieinstelling individuele bijstand nodig hebben.De levenslange maandelijkse uitkering wordttoegekend aan kinderen van ouder dan 24 jaardie een handicap hebben waardoor zij niet instaat zijn zelf in hun levensonderhoud te voorzien.De uitkering voor hulp van derden wordt toegekendaan kinderen waarvoor de gezinsuitkeringvoor kinderen is toegekend, en aan jongeren meteen gehandicaptentoeslag of een levenslangemaandelijkse uitkering, die hulp nodig hebbenen ontvangen van een derde persoon, gedurendeten minste zes uur per dag, om in elementairebehoeften te voorzien.De duur van deze langdurige uitkeringen varieert.Voor kinderen vanaf 16 jaar wordt de gezinsuitkeringvoor kinderen en jongeren alleen betaaldindien regelmatig wordt aangetoond dat het kindeen van de genoemde soorten onderwijs volgt.De gehandicaptentoelage wordt toegekend tot 24jaar, terwijl de levenslange uitkering voor onbeperkteduur betaald wordt, namelijk zolang hetgehandicapte kind geen premievrij invaliditeitspensioenontvangt.BedragHet bedrag van de gezinsuitkering voor kinderenen jongeren wordt bepaald aan de hand van drieschalen, geïndexeerd op het nationaal minimumloon(salário mínimo nacional, SMN):— schaal 1: tot 1,5 keer het SMN,— schaal 2: van 1,5 tot 8 keer het SMN,— schaal 3: meer dan 8 keer het SMN.Het bedrag van de gehandicaptentoelage wordtbepaald aan de hand van drie leeftijdscategorieën,en dat van de uitkering voor het bezoeken van eeninstelling van speciaal onderwijs varieert naargelang van de hoogte van de maandelijkse kostenen het gezinsinkomen. De overige uitkeringenbestaan uit een vast bedrag, dat normaal elk jaarwordt aangepast. FormaliteitenGezinsuitkeringen moeten worden aangevraagdbij het districtcentrum (CDSSS), binnen zesmaanden na de datum van het feit dat recht geeftop de betreffende uitkering, met gebruikmakingvan het daartoe bestemde formulier, en met dedaarin aangegeven bewijsstukken, met name:— het geboorteattest of een identiteitsbewijs vanhet kind voor wie u de uitkering vraagt;— een fotokopie van de schoolpas, collegekaart,of ander vergelijkbaar bewijsstuk van inschrijvingbij de onderwijsinstelling (gezinsuitkeringvoor kinderen en jongeren van 16-24 jaar);— een medische verklaring van de bevoegdeinstanties, indien het kind gehandicapt is;— een medische verklaring dat het gehandicaptekind speciale verzorging behoeft, indien ueen uitkering voor het bezoeken van eeninstelling voor speciaal onderwijs aanvraagt;— een overlijdensakte, voor de betreffendeuitkering;— een medische verklaring en een kopie van hetidentiteitsbewijs van de persoon die hulpverleent, voor de uitkering voor hulp vanderden.Als u in loondienst werkt, heeft u recht op dePortugese gezinsuitkeringen voor uw gezinsledendie in andere lidstaten van de EU wonen. Nadereinlichtingen kunt u krijgen bij uw districtcentrum.10. Premievrij stelselHet solidariteitsstelsel van het substelsel vansociale bescherming van de burgers voorziet inde volgende uitkeringen:— invaliditeit: sociaal invaliditeitspensioen toeslag wegens afhankelijkheid— ouderdom: sociaal ouderdomspensioen toeslag wegens afhankelijkheid— overlijden: weduwe-/weduwnaarspensioen wezenpensioen toeslag wegens afhankelijkheid— gezinsuitkeringen:154 PORTUGAL

gezinsuitkering voor kinderen en jongerenmet gehandicaptentoelage uitkering voor het bezoeken van eeninstelling voor speciaal onderwijs uitkering voor hulp van derden— gegarandeerd minimuminkomen. RechthebbendenHet premievrij pensioen wordt toegekend aanpersonen van 65 jaar of ouder, en aan personenouder dan 18 jaar, die blijvend en volledigarbeidsongeschikt zijn.De toeslag wegens afhankelijkheid wordt toegekendaan rechthebbenden op een premievrijinvaliditeitspensioen, ouderdomspensioen of nabestaandenpensioendie voldoen aan de in punt 5genoemde voorwaarden voor deze uitkering.Het weduwe-/weduwnaarspensioen wordt toegekendaan de echtgeno(o)t(e) van een gepensioneerdedie vóór zijn/haar overlijden een premievrijpensioen ontving, op voorwaarde dat dieweduwe/weduwnaar geen recht heeft op eenpensioen uit eigen hoofde. Minderjarige wezenhebben recht op een wezenpensioen.De premievrije gezinsuitkeringen worden aandezelfde categorieën van kinderen en jongerentoegekend als de overeenkomstige uitkeringen uithet op premies berustende stelsel van punt 9.Het gegarandeerd minimuminkomen is bedoeldvoor individuele personen en gezinnen die zich inernstige financiële problemen bevinden; om inaanmerking te komen, dient men in Portugalwoonachtig te zijn, 18 jaar oud te zijn, en aannog andere voorwaarden te voldoen. De ernst vande situatie wordt beoordeeld aan de hand vanbepaalde criteria (bv. of het inkomen van eenalleenstaande lager is dan het sociaal pensioen). Voorwaarden en duur van de uitkeringenDeze uitkeringen worden alleen toegekend aanpersonen die niet vallen onder het op premiesberustend stelsel, of die wel bij dat stelsel aangeslotenzijn maar niet voldoen aan de voorwaardenvoor de uitkering op het ogenblik van deverzekerde gebeurtenis. Bovendien worden dezeuitkeringen enkel toegekend aan personen die inPortugal wonen en die in financiële moeilijkhedenverkeren.De premievrije uitkeringen worden betaald zolang,ten eerste, voldaan is aan de toekenningsvoorwaardenvan het premievrije stelsel. Tentweede wordt de betaling van pensioenen engezinsuitkeringen stopgezet onder dezelfde voorwaardenals in het op premies berustend stelsel,met name rekening houdend met de leeftijd, hetbezoeken van een onderwijsinstelling, het verdwijnenvan de arbeidsongeschiktheid, overlijden. BedragEr wordt een vast bedrag toegekend als invaliditeits-en ouderdomspensioen, en dat bedrag wordtgewoonlijk elk jaar aangepast. Ook het wezenpensioenis een vast bedrag, dat evenwel afhankelijkis van het aantal kinderen. Het weduwe-/weduwnaarspensioen bedraagt 60 % van hetpremievrij ouderdomspensioen.Het bedrag van de gezinsuitkeringen wordt toegekendonder dezelfde voorwaarden als voor hetalgemene stelsel gelden.De toeslag wegens afhankelijkheid wordt toegekendop basis van de volgende percentages:situatie van afhankelijkheid van de eerste graad —45 % van het sociaal pensioen; situatie vanafhankelijkheid van de tweede graad — 85 %van het sociaal pensioen.Het bedrag van het gegarandeerd minimuminkomenwordt geïndexeerd op het sociaal pensioenvan het premievrije stelsel, varieert afhankelijkvan de samenstelling van het gezin en hetgecombineerde inkomen daarvan, en is gelijkaan het verschil tussen dat inkomen en het alsminimum voor gezinnen vastgestelde bedrag. FormaliteitenAlle uitkeringen van het premievrij stelsel moetenaangevraagd worden bij het Districtcentrum voorsolidariteit en sociale zekerheid van uw woonplaats.Bij die aanvraag moeten de nodige documentenworden gevoegd (geboorteattest, identiteitsbewijs),alsmede een verklaring betreffende deinkomsten en de bewijsstukken die in de vorigepunten voor de overeenkomstige uitkeringen zijnvermeld.11. Nadere inlichtingenNadere inlichtingen kunt u verkrijgen bij hetdistrictcentrum (Centro Distrital de Solidariedadee Seguranca Social, CDSSS) van uw woonplaats.De adressen van de hoofdkantoren van dezecentra zijn:PORTUGAL155

DistrictenAdressenDistrictenAdressenAveiroRua Dr. Alberto Soares MachadoP-3804-504 AveiroLeiria Largo da República, 3P-2414-001 LeiriaBeja Rua Professor Bento Jesus Caraca, 25— Apartado 44P-7801-951 BejaBragaPraca da JusticaP-4717-505 BragaBraganca Praca Professor Cavaleiro Ferreira —Apartado 209P-5301-859 BragancaCastelo BrancoRua da Carapalha, Bloco 2 AP-6000-164 Castelo BrancoCoimbra Rua Abel Dias Urbano, 2P-3001-519 CoimbraÉvoraRua Chafariz d’El Rei, 22 — Apartado23P-7002-551 ÉvoraFaro Rua Infante D. Henrique, 34P-8000-363 FaroLisboa Av. Afonso Costa, 6 a 8P-1900-034 LisboaPortalegre Praca João Paulo II, 7 —Apartado 18P-7301-959 PortalegrePorto Av. da Boavista, 900P-4100-112 PortoSantarém Largo do Milagre, 49 a 51 —Apartado 28P-2000-069 SantarémSetúbal Praca da República — Apartado 47P-2900-587 SetúbalViana do Castelo Rua da Bandeira, 600P-4901-866 Viana do CasteloVila Real Rua D. Pedro de Castro, 110 —Apartado 208P-5000-669 Vila RealGuardaAv. Coronel Orlindo de CarvalhoP-6300-680 GuardaViseu Av. António José de Almeida, 15P-3514-509 ViseuIn alle grote steden zijn bijkantoren van dezedistrictcentra, en ook die bureaus kunnen uinlichtingen verschaffen.Hieronder het adres van de belangrijkste anderesocialezekerheidsorganen:Centro Nacional de Pensões(Nationaal Pensioencentrum)Campo Grande, 6P-1771 Lisboa CodexCentro Nacional de Proteccão contra os RiscosProfissionais (Nationaal Centrum voor de beschermingtegen beroepsrisico’s)Av. da República, 25 — 1 Esq.P-1000 LisboaDepartamento de Relacões Internacionais deSeguranca Social (departement Internationale betrekkingenop het gebied van sociale zekerheid)Rua da Junqueira, 112P-1302 Lisboa Codex156 PORTUGAL

FINLAND1. InleidingDe Finse sociale zekerheid omvat wettelijkerechten voor wie in Finland werkt en woont. Desociale zekerheid heeft tot doel een inkomen tegaranderen in geval van ziekte, arbeidsongeschiktheid,werkloosheid en ouderdom alsmede bij degeboorte van een kind of het overlijden van eenkostwinner. De sociale zekerheid omvat de wettelijkepensioenen, de ziekteverzekering, de verzekeringtegen arbeidsongevallen en beroepsziekten,de werkloosheidsverzekering, gezinsbijslagenen openbare gezondheidszorg.De hoofdlijnen van de sociale zekerheid in hetjaar 2000 worden hieronder uiteengezet.— Gezondheidszorg en ziekteverzekeringA. Openbare gezondheidszorgB. Ziekteverzekering— Arbeidsongevallen en beroepsziekten— Revalidatie— Wettelijke pensioenstelselsA. InvaliditeitspensioenenB. GezinsbijslagenC. WerkloosheidspensioenenD. OuderdomspensioenenE. Hoogte van de pensioenuitkeringenF. Aanvraagprocedure en beroep— WerkloosheidsuitkeringenA. Daguitkering bij werkloosheidB. Arbeidsmarktontwikkelingsstelsel— Ouderschapstoelagen— GezinsbijslagenA. KinderbijslagB. Moederschapstoelage— Nuttige adressen Wie heeft recht opsocialezekerheidsuitkeringen?Iedereen die permanent in Finland woont, heeftrecht op uitkeringen van de sociale zekerheid.Alle in Finland wonende personen hebben rechtop pensioenverzekering (volkspensioen), gezondheidszorgen ziekteverzekeringsuitkeringen,ouderschapsuitkeringen en gezinsbijslag alsmedewerkloosheidsverzekering. Voor sommige uitkeringenmoet de betrokkene een bepaalde tijd inFinland hebben gewoond.Voor een deel van de sociale zekerheid moet debetrokkene in Finland werken of hebben gewerkt.Het bedrijfspensioenstelsel en de verzekeringtegen arbeidsongevallen en beroepsziekten zijnuitsluitend op werken gebaseerd.Organisatie van de sociale zekerheidHet ministerie van Sociale Zaken en Volksgezondheidis verantwoordelijk voor de regelgevinginzake sociale zekerheid en de algemene uitbouwvan het socialezekerheidsstelsel. Bij de tenuitvoerleggingvan de sociale zekerheid zijn verschillendeinstanties betrokken. Een bijzonderheid vanhet stelsel is dat bepaalde onderdelen van desociale verzekering door particuliere verzekeringsmaatschappijenworden beheerd.Het socialezekerheidsstelsel voor in Finlandwoonachtige personen wordt beheerd door eenonafhankelijk publiekrechtelijk orgaan: de Socialeverzekeringsinstelling(Kansaneläkelaitos, afgekortKela). Administratief gezien staat deze instellingonder controle van het Finse parlement.De plaatselijke autoriteiten zijn verantwoordelijkvoor de dienstverlening met betrekking tot gezondheidszorg.De bedrijfspensioenverzekeringen voor werknemersin de particuliere sector zijn in handen vanpensioenverzekeringsinstellingen, pensioenfondsenen pensioenstichtingen. De coördinerendeinstantie voor bedrijfspensioenstelsels is het CentraalOrgaan Pensioenzekerheid Eläketurvakeskus(ETK). Deze instelling is ook bevoegd voorinternationale pensioen- en verzekeringsaangelegenheden.Toezicht op de verzekerings- enpensioeninstellingen wordt uitgeoefend door hetBureau voor verzekeringstoezicht, Vakuutusvalvontavirasto.De pensioenverzekering van staatsambtenarenwordt beheerd door een dienst van het ministerievan Financiën, Valtiokonttori. Voor de pensioenenvan plaatselijke ambtenaren zorgt het pensioenorgaanvan de plaatselijke autoriteiten, kuntieneläkevakuutus.De verzekering tegen arbeidsongevallen en beroepsziektenvoor werknemers uit de particulieresector wordt beheerd door de instellingen voorberoepsongevallenverzekering (tapaturmavakuutuslaitokset).De ongevallenverzekering voorstaatsambtenaren wordt verzorgd door het ministerievan Financiën (Valtiokonttori). De overkoepelendeorganisatie is de Federatie van ongevallenverzekeraars(Tapaturmavakuutuslaitosten liitto).Deze fungeert onder andere uit hoofde van deFINLAND157

internationale verplichtingen van Finland alsorgaan van de woon- of verblijfplaats.De Socialeverzekeringsinstelling (Kela) is verantwoordelijkvoor de basisvoorziening bij werkloosheid.Met de vakverenigingen samenwerkendewerkloosheidsfondsen zijn verantwoordelijkvoor het beheer van de inkomensgekoppeldeuitkering bij werkloosheid. De werknemers kunnenzich vrijwillig bij deze fondsen aansluiten.Tegen beslissingen in verband met sociale zekerheidkan beroep worden aangetekend. Hoe en bijwelke instantie voor de diverse uitkeringen beroepkan worden aangetekend, wordt in de volgendehoofdstukken uiteengezet.Financiering van de sociale zekerheidDe socialezekerheidsuitkeringen worden gefinancierduit de socialezekerheidspremies van dewerkgevers, de werknemers en de verzekerdenen uit bijdragen van de staat en van de plaatselijkeautoriteiten.Kinderbijslagen en de basisvoorziening bij werkloosheidworden door de staat gefinancierd. Hetgeld voor de inkomensgebonden werkloosheidsverzekeringkomt uit bijdragen van de werkgeversen werknemers aan de werkloosheidsverzekering,uit de bijdragen van de leden van de werkloosheidsfondsenen uit staatsmiddelen. De plaatselijkeautoriteiten financieren de diensten voorgezondheidszorg uit de plaatselijke belastingen ende betalingen van de gebruikers. Daarnaast betaaltde staat aan de plaatselijke autoriteiten eenbijdrage ter financiering van sociale en gezondheidszorg.De pensioenen worden gefinancierduit de verzekeringsbijdragen van de werkgevers ende werknemers alsmede uit staatsmiddelen. Aande financiering van de ziekteverzekeringen dragenzowel de verzekerden als de werkgevers en destaat bij. Gepensioneerden betalen hogere ziekteverzekeringsbijdragen.De ongevallenverzekeringwordt betaald uit de verzekeringsbijdragen van dewerkgevers.2. GezondheidszorgA. OPENBARE GEZONDHEIDSZORGAlle in Finland woonachtige personen hebbenrecht op basisgezondheidszorg en op de dienstenvan een ziekenhuis. De plaatselijke autoriteitenzijn verantwoordelijk voor de dienstverlening metbetrekking tot gezondheidszorg. In de wet isvastgelegd welke diensten door de plaatselijkeautoriteiten moeten worden geleverd. De plaatselijkeautoriteit kan deze diensten zelf of samenmet andere plaatselijke autoriteiten verlenen, ofze bij een andere gemeente of openbare dan welparticuliere dienstverlener inkopen. De door deplaatselijke autoriteiten geleverde diensten omvattengezondheidsvoorlichting, medische behandelingen,revalidatie, geestelijke gezondheidszorg,ziekenvervoer, tandheelkundige zorg,schoolgezondheidsdiensten, gezondheidszorgaan studenten, beroepsgezondheidszorg, en bevolkingsonderzoekenen screenings. De toegangtot door de plaatselijke autoriteiten georganiseerdetandheelkundige zorg kan aan beperkingengebonden zijn.De diensten van de openbare gezondheidszorgworden in beginsel georganiseerd door de gezondheidscentraen de ziekenhuizen. De gezondheidscentrazijn allereerst bedoeld voor dieinwoners van de betrokken gemeente. De gezondheidscentraverlenen behandelingen op hetniveau van de huisarts. De arts van het gezondheidscentrumof een particuliere arts verwijstindien nodig patiënten naar een ziekenhuisspecialist.In noodgevallen wordt de patiënt ook zonderverwijzing in een ziekenhuis opgenomen. Demogelijkheid voor patiënten een arts van huneigen keuze te raadplegen varieert afhankelijk vande betrokken plaatselijke autoriteit of het betrokkengezondheidscentrum. Normaliter wordt depatiënt in het dichtstbijzijnde ziekenhuis verzorgd.Voor gebruikmaking van een Fins gezondheidscentrumwordt doorgaans een vergoeding inrekening gebracht. Deze vergoeding kan 20,18euro (120 FIM) per jaar bedragen, of, uitsluitendvoor de eerste drie bezoeken, 10,09 euro (60 FIM)per bezoek (tot een maximum van 30,27 euro(180 FIM)). De vergoeding voor een bezoek aande polikliniek van een ziekenhuis is 20,18 euro(120 FIM) per bezoek en de ziekenhuiskostenbedragen 22,71 euro (135 FIM) per dag. Bij eenverblijf in het ziekenhuis van minimaal driedragen wordt een aanvullende basisvergoedingvan 25,23 euro (150 FIM) aangerekend. Langdurigopgenomen patiënten betalen een hoofdzakelijkop hun inkomen gebaseerde vergoeding.Heeft een patiënt in de loop van twaalf maanden588,66 euro (3 500 FIM) betaald (tarief voor hetjaar 2000), dan hoeft hij daarna niet meer tebetalen voor de zorgen die in dit maximumbedragzijn inbegrepen. Bij een kort oponthoud in eenverplegingsinstelling (minder dan drie maanden)kan echter een vergoeding van 11,77 euro (70FIM) per dag in rekening worden gebracht.BeroepsproceduresEen verzoek tot herziening van een beslissingbetreffende te betalen bedragen kan wordeningediend bij de plaatselijke commissie voorgezondheidszorg, het verantwoordelijke orgaanof het orgaan dat beslissingen treft over specialegezondheidszorg. Dit verzoek moet schriftelijkworden ingediend binnen 14 dagen na ontvangstvan de beslissing.158 FINLAND

Over andere aangelegenheden betreffende gezondheidszorgof verpleging dan wel de omgangmet u als patiënt kunt u opmerkingen sturen aanhet hoofd van het gezondheidscentrum of hetziekenhuis. Ook kunt u een klacht indienen bij deinstantie voor toezicht op gezondheidszorg enverpleging.B. ZIEKTEVERZEKERINGAlle in Finland wonende personen vallen onderhet ziektekostenverzekeringsstelsel. Deze verzekeringdekt hoofdzakelijk de kosten van degezondheidszorg in de particuliere sector, degeneesmiddelenverstrekkingen in de polikliniekenen de reiskosten die met een ziekte verbandhouden, alsook uitkeringen wegens ziekte, moederschapen vaderschap. Artsenhonoraria, onderzoek enbehandelingDe ziektekostenverzekering vergoedt een gedeeltevan de honoraria van een particuliere arts, kostenvan behandelingen door verpleegkundigen, verpleegkundigenvoor speciale gezondheidszorg offysiotherapeuten, onderzoeken door een psycholoogof een laborant en de kosten van poliklinischenierdialyse.Een officieel tarievenschema regelt de vergoedingvan artsenhonoraria, kosten van medisch onderzoeken van de behandelingskosten. De verschillendetarieven geven de percentages aan van dekosten die door de Socialeverzekeringsinstellingworden vergoed. Bij artsenhonoraria wordt 60 %van het officiële tarief vergoed. De kosten vanonderzoek en behandeling worden vergoed tot75 % van het officiële tarief voor het gedeelte dathoger is dan de eigen bijdrage van de patiënt (in2000: 11,77 euro (70 FIM)) per voorschrift.Kosten voor tandheelkundige zorg worden vergoedvoor personen geboren in 1946 of daarna(vanaf 1 april 2001). Tandartsenhonoraria en doorde tandarts voorgeschreven onderzoeken, alsmedegeneesmiddelen en vervoerskosten wordenvergoed onder dezelfde voorwaarden als anderemedische behandelingen die door een arts wordenvoorgeschreven of uitgevoerd. De vergoedingbedraagt 75 % van het officiële tarief vooronderzoeken en preventieve behandelingen dooreen tandarts en 60 % voor de overige behandelingen.Personen die voor de hierboven vermeldedatum zijn geboren, krijgen tandheelkundige zorguitsluitend vergoed indien deze voor de behandelingvan een andere kwaal onontbeerlijk is. Geneesmiddelen, zalf en specialevoedingsmiddelenDe ziekteverzekering vergoedt geheel of gedeeltelijkalle door een arts voor de behandeling van eenziekte of kwaal voorgeschreven geneesmiddelen.De vergoeding van geneesmiddelen is in driecategorieën verdeeld. Voor iedere categorie geldteen vast tarief voor de eigen bijdrage van depatiënt. Het vergoede bedrag wordt per categorieen per aankoop afzonderlijk berekend.Daarenboven worden de kosten van specialevoedingsmiddelen of gelijksoortige, bij de behandelingvan bepaalde ernstige ziekten gebruikteproducten, alsmede de kosten van de bij debehandeling van chronische huidziekten gebruiktebasiszalf vergoed.Voor door een arts voorgeschreven geneesmiddelenwordt een basisbedrag vergoed ten belope van50 % van het bedrag per aankoop dat de eigenbijdrage van de patiënt (in 2000: 8,41 euro (50FIM)) overschrijdt. Bij bepaalde ernstige en langdurigeziekten worden de kosten vergoed voor75 % of 100 % van het bedrag dat de eigenbijdrage van de patiënt (in 2000: 4,20 euro (25FIM)) overschrijdt.De door een patiënt te betalen kosten vangeneeskundige zorg zijn per jaar beperkt tot eenbepaalde limiet (voor het jaar 2000: 558,7 euro(3 319,91 FIM)). Alle kosten boven deze limietworden volledig vergoed.ReiskostenvergoedingReiskosten van een patiënt om een behandeling teondergaan of van het verzorgend personeel, omeen patiënt te bezoeken, worden vergoed voor hetbedrag dat, voor een enkele reis, hoger is dan deeigen bijdrage (2000: 7,57 euro (45 FIM)). Als dereiskosten gedurende een kalenderjaar hoger zijndan de desbetreffende „jaarlijkse eigen bijdrage”(2000: 151,37 euro (900 FIM)) wordt het bedragboven deze bijdrage volledig vergoed.Daggeld bij ziekteAan werknemers of zelfstandigen van 16 tot enmet 64 jaar wordt een daggeld betaald. Deaanspraak op het daggeld begint op de dagwaarop de ziekte negen werkdagen heeft geduurd,met uitzondering van de dag waarop de betrokkeneziek werd. Het daggeld bij ziekte wordt tot tenhoogste 300 werkdagen uitgekeerd.In het algemeen wordt het daggeld vastgesteld opbasis van het door de verzekerde opgegeven enaangetoonde verdiende inkomen, of op basis vanzijn/haar verdiensten over een tijdvak van zesmaanden. Het bedrag van het daggeld neemt toenaargelang de verdiensten. Het daggeld geldt alsbelastbaar inkomen. Indien de verzekerde geeninkomen heeft, kan na 60 dagen arbeidsongeschiktheideen aan een inkomenstoets onderworpendaggeld (voor het jaar 2000: hoogstens 10,09euro (60 FIM) per dag) worden uitbetaald. Bij deinkomenstoets wordt rekening gehouden met deFINLAND159

overige inkomsten van de verzekerde en zijn/haarpartner. Hoe vraagt u eenziekteverzekeringsuitkering aan?Aanvragen voor de genoemde uitkeringen moetenworden ingediend bij het plaatselijke kantoor vande Socialeverzekeringsinstelling of bij het bedrijfsfondsindien de betrokkene daarbij is aangesloten.De vergoeding van verzorgingskosten moet wordenaangevraagd binnen zes maanden na betalingvan de kosten of honoraria. Beroepsprocedures in verband met deziekteverzekeringTegen beslissingen inzake ziekteverzekering kanaltijd beroep worden aangetekend. Het beroepwordt ingediend bij het bureau van de Socialeverzekeringsinstellingdat de beslissing heeft genomen,of bij het bedrijfsfonds, waar onderzochtwordt of de beslissing kan worden herzien. Als hetbetrokken orgaan de beslissing zelf niet kanherzien, wordt het beroep behandeld door deSocialeverzekeringsraad van het betrokken verzekeringsdistrict.Tegen een beschikking van deSocialeverzekeringsraad kan beroep worden aangetekendbij de Raad van Toezicht.3. Arbeidsongevallen enberoepsziektenIn Finland is de wettelijke ongevallenverzekeringhet belangrijkste uitkeringsstelsel voor arbeidsongevallenen beroepsziekten in verhouding tot deziekteverzekering en het wettelijke pensioenstelsel.De ongevallenverzekering geeft de werknemerrecht op vergoeding bij inkomensverliesals gevolg van een arbeidsongeval of beroepsziekte.De wettelijke ongevallenverzekering wordtin Finland door particuliere verzekeringsmaatschappijenbeheerd. Een verzekeringsmaatschappijmag niet weigeren een wettelijke verzekeringte verlenen of te handhaven. De ongevallenverzekeringvan zelfstandige landbouwers berust bijhet Pensioenorgaan voor zelfstandige landbouwers(Maatalousyrittäjien eläkelaitos). Contractueelof als ambtenaar voor de staat werkendewerknemers ontvangen bij ongevallen hun vergoedingvan het ministerie van Financiën (Valtiokonttori).De werkgever is verplicht zijn werknemers teverzekeren indien hij binnen een kalenderjaarmeer dan twaalf dagen een beroep doet op hundiensten. Als de werkgever niet aan de wettelijkeverplichting tot verzekering van de werknemersvoldoet, of niet verplicht is deze dekking teverlenen, heeft een werknemer die letsel oploopttoch recht op vergoeding krachtens de wet op deongevallenverzekering. Dergelijke vergoedingenworden behandeld en uitbetaald door de Federatievan ongevallenverzekeraars (Tapaturmavakuutuslaitostenliitto).Ingevolge de wet op de ongevallenverzekeringberust de aanspraak op vergoedingen op eencontractuele tewerkstelling in de particuliere of inde publieke sector of op niet-contractuele tewerkstellingin de publieke sector. De verzekering dektarbeidsongevallen en beroepsziekten. Als arbeidsongevalgeldt een gebeurtenis waaraan de werkgeverblootgesteld was tijdens het werk, of in methet werk verband houdende omstandigheden opde weg tussen werk en woonplaats, of gedurendehet uitvoeren van opdrachten/boodschappen voorde werkgever. Als beroepsziekte geldt een ziektedie zeer waarschijnlijk en voornamelijk te wijtenis aan met het werk nauw verband houdendefysische, biologische of chemische factoren.Verzekerde personenVerzekerd zijn alle contractueel of als ambtenaarwerkenden, met uitzondering van familieledenvan de werkgever en leidinggevend personeel vaneen bedrijf dat alleen of samen met familieledenmeer dan de helft van het bedrijf bezit. Studentendie een stage volgen, zijn normaliter eveneensverzekerd. In het algemeen blijft de ongevallenverzekeringook van kracht bij detachering vanwerknemers naar het buitenland.Hoewel ondernemers en hun familieleden alsmedede bovenvermelde leidinggevende personenniet onder het stelsel van de verplichte ongevallenverzekeringvallen, kunnen zij zich aansluitenbij een vrijwillige verzekering die aan deongevallenverzekeringswet voldoet en die dezelfdevergoedingen uitbetaalt als de verplichteverzekering.VergoedingenOnder de wettelijke ongevallenverzekering wordende noodzakelijke medische behandelingen enhet verlies van inkomsten vergoed. Een arbeidsongeschiktheidsuitkeringvan beperkte duur wordtper dag betaald tot ten hoogste een jaar. In deeerste vier weken na het ongeval is het bedrag vande dagelijkse uitkering gelijk aan het tijdens deziekteperiode te betalen loon. Daarna is hetdagelijks te betalen bedrag gelijk aan 1/360e vanhet jaarloon van de arbeidsongeschikte.Het jaarloon wordt in hoofdzaak berekend opbasis van het loon op het ogenblik van hetongeval.Indien de arbeidsongeschiktheid langer duurt daneen jaar na het ongeval, ontvangt de betrokkeneeen arbeidsongevallenpensioen. Het bedrag vanhet arbeidsongevallenpensioen aan een volledigarbeidsongeschikte werknemer is gelijk aan 85 %van zijn/haar jaarloon tot het bereiken van de160 FINLAND

leeftijd van 65 jaar; daarna ontvangt de betrokkeneeen pensioen waarvan het bedrag gelijk is aan70 % van het jaarloon.Daggeld en ongevallenpensioen kunnen ook alsgedeeltelijke vergoeding worden betaald, in gevalvan gedeeltelijke arbeidsongeschiktheid. Daggelden ongevallenpensioen zijn belastbaar inkomen.Vergoedingen van medische verzorging zijn belastingvrij.Iemand die invalide is geworden, ontvangt eveneenseen invaliditeitsuitkering indien de blijvendeinvaliditeit het gevolg is van letsel of ziekte. Deinvaliditeitsuitkering is belastingvrij. Bij een sterfgevalontvangen de nabestaanden een begrafenisuitkeringen de weduwe/weduwnaar alsmede dekinderen onder de 18 jaar of studerende kinderentot 25 jaar een nabestaandenpensioen. Een nabestaandenpensioengeldt als belastbaar inkomen.De kosten voor medische en beroepsrevalidatieworden eveneens door de ongevallenverzekeringgedekt. De voornaamste doelstelling van derevalidatie is de bevordering van de terugkeervan de gehandicapte naar een passende werkzaamheiden vergemakkelijking van de uitvoeringvan zijn/haar normale dagelijkse verrichtingen.Alle tijdens de revalidatie gemaakte kosten wordenbinnen redelijke grenzen aan de betrokkenevergoed, evenals het inkomensverlies. De vergoedingwordt meestal in de vorm van een ongevallenpensioenuitbetaald.Aanvraag van de vergoedingDe werknemer dient de werkgever onmiddellijkna het ongeval op de hoogte te stellen van hetongeval teneinde een verzekeringscertificaat teverkrijgen. Tegen voorlegging van dit certificaatverkrijgt de werknemer op kosten van de ongevallenverzekeringsinstellingde noodzakelijke behandelingenen door een arts voorgeschrevengeneesmiddelen. De werkgever dient het ongevalte melden bij het verzekeringsorgaan zodat devergoedingsprocedure kan beginnen.BeroepsproceduresIndien de betrokkene niet instemt met de beschikkingvan een verzekeringsorgaan, kan hij/zij eenberoep instellen bij de Raad voor ongevallenvergoedingen(Tapaturmalautakunta). Het verzekeringsorgaankan de desbetreffende beschikkingook zelf herzien. Een beschikking van de Raadvoor de ongevallenvergoedingen kan wordenvoorgelegd aan de Verzekeringsrechtbank (Vakuutusoikeus).In bepaalde gevallen kan tegen debeschikking van de Verzekeringsrechtbank beroepworden aangetekend bij het opperste gerechtshof(Korkein oikeus).4. RevalidatieRevalidatieprogramma’s worden georganiseerddoor de Socialeverzekeringsinstelling, de openbaregezondheidsdiensten, de bedrijfspensioenorganenen de arbeidsadministraties.Revalidatie door deSocialeverzekeringsinstellingOm in aanmerking te komen voor het revalidatieprogrammavan de Socialeverzekeringsinstellingmoet de betrokkene een essentiële handicaphebben die het hem/haar onmogelijk maakt tewerken of de normale dagelijkse verrichtingen uitte voeren. De handicap kan het gevolg zijn vaneen ziekte of van letsel en moet door derevalidatie verminderd of opgeheven kunnenworden. De revalidatie bestaat uit een beroepsomscholingvoor iemand met een middelmatigehandicap en een medische revalidatie vooriemand met een zware handicap. Daarnaast kande Socialeverzekeringsinstelling naar eigen inzichtandere vormen van beroepsomscholing enrevalidatie organiseren, binnen jaarlijks vast testellen financiële middelen. De kosten van deomscholing en revalidatie worden gewoonlijkrechtstreeks aan de organisatoren betaald.Een revalidatietoelage wordt gedurende de periodevan de revalidatie verstrekt indien het doelvan de revalidatie is de betrokkene in staat testellen actief tewerkgesteld te blijven, terug tekeren naar de werkzaamheden, of te starten op dearbeidsmarkt. Het bedrag van de revalidatietoelagewordt gewoonlijk op dezelfde wijze vastgesteldals het bedrag van het onder het ziekteverzekeringsstelseluitgekeerde daggeld. De revalidatietoelagewordt als belastbaar inkomenbeschouwd.Aanvragen voor revalidatie en voor de revalidatietoelagemoeten worden ingediend bij hetplaatselijke kantoor van de Socialeverzekeringsinstelling.Eventuele beroepen tegen de desbetreffendebeschikking kunnen worden ingediendbij de Raad van Toezicht; tegen de beschikkingvan de Raad van Toezicht kan een beroep wordeningesteld bij de Verzekeringsrechtbank.Revalidatie door debedrijfspensioenorganenDe bedrijfspensioenorganen kunnen waar nodigeen revalidatieprogramma organiseren om invaliditeitte voorkomen of om de werk- en verdiencapaciteitvan iemand te verbeteren en zijn/haarterugkeer op de arbeidsmarkt te vergemakkelijken.De door de bedrijfspensioenorganen georganiseerderevalidatie bestaat voornamelijk uit beroepsomscholing.Deze omscholing kan wordenaangevuld met medische revalidatie.FINLAND161

De bedrijfspensioenorganen betalen aan de betrokkeneeen revalidatietoelage over de maandenwaarin hij/zij tijdens de revalidatie niet in staat istot werken. Een gepensioneerde die een revalidatievolgt, ontvangt gedurende de revalidatieperiodeeen verhoogd pensioen.5. Wettelijke pensioenstelselsHet Finse wettelijke pensioenstelsel omvat hetbedrijfspensioenstelsel en het volkspensioenstelsel.Beide omvatten invaliditeitspensioen, werkloosheidspensioen,nabestaandenpensioen enouderdomspensioen.Het bedrijfspensioen is bedoeld om een werknemerof zelfstandige een levensstandaard tegaranderen die overeenstemt met die tijdens zijnarbeidsleven. Het bedrijfspensioenstelsel is opverschillende wetten gebaseerd. De belangrijkstewet is de bedrijfspensioenwet, työntekijäin työeläkelaki(TEL). Voor zelfstandigen, zeelieden enambtenaren bestaat een aparte pensioenwetgeving.Een volkspensioen kan worden toegekend aanpersonen die in Finland wonen. Het heeft tot doeleen minimuminkomen te garanderen aan gepensioneerdendie uit andere bronnen geen of slechtseen gering pensioen ontvangen. Het volkspensioenneemt af naarmate de betrokkene een hogerbedrag van het bedrijfspensioen ontvangt, envanaf een bepaald bedrag aan bedrijfspensioenwordt geen volkspensioen meer uitgekeerd.In Finland bestaan zeer weinig vrijwillige aanvullendeverzekeringsstelsels aangezien alle werknemersen zelfstandigen onder het bedrijfspensioenstelselvallen. Het bedrijfspensioenstelsel kentgeen maximum voor het inkomen waarop hetpensioen gebaseerd is, en geen bovengrens voorhet pensioenbedrag.A. INVALIDITEITSPENSIOENEN BedrijfspensioenstelselInkomensverlies als gevolg van een langdurigearbeidsongeschiktheid wordt vergoed door uitkeringenvan het invaliditeitspensioenstelsel. Daarbijgaat het om invaliditeitspensioen, revalidatietoelage,gedeeltelijk invaliditeitspensioen en individueelvervroegd pensioen.De volledige invaliditeitsuitkering en de revalidatietoelageworden doorgaans uitbetaald vanaf hetmoment dat het ziekteverzekeringsfonds stopt methet uitbetalen van daggeld. Andere invaliditeitsuitkeringenkunnen van start gaan zonder dat eerstdaggeld voor ziekte is uitbetaald.Een werknemer of zelfstandige onder de 65 jaardie ten gevolge van ziekte, gebrek of letselverminderd arbeidsgeschikt is, ontvangt een invaliditeitspensioen.Indien de arbeidgeschiktheidmet ten minste drievijfde verminderd is, wordt eenvolledig invaliditeitspensioen toegekend. Indiende arbeidsgeschiktheid met ten minste tweevijfdeverminderd is, wordt een gedeeltelijk invaliditeitspensioentoegekend. Een pensioen bij invaliditeitkan tijdelijk worden toegekend of als revalidatietoelagevoor een vastgestelde periode.De mate van invaliditeit wordt vastgesteld opgrond van de gezondheidstoestand van de betrokkene.Naast het medisch onderzoek wordt bijde beoordeling van de invaliditeit ook rekeninggehouden met de opleiding, ervaring en leeftijdvan de betrokkene en met zijn kansen op werk.Het pensioen bij invaliditeit wordt uitgekeerd inde vorm van een feitelijk invaliditeitspensioen ofeen individueel vervroegd pensioen. Een individueelvervroegd pensioen kan worden toegekendaan iemand in de leeftijd van 60-64 jaar dielangere tijd in loondienst werkzaam is geweest envan wie de arbeidsgeschiktheid blijvend is verminderd.Voor personen die voor 1943 geborenzijn, is de leeftijdsgrens voor een individueelvervroegd pensioen 58 jaar. Dit pensioen wordtvoor een bepaalde tijd toegekend en is gelijk aanhet bedrag van het volledige invaliditeitspensioen.Een revalidatietoelage wordt uitbetaald aan arbeidsongeschiktenwier letsel of ziekte waarschijnlijkmet behandeling of revalidatie kanworden verbeterd. De toelage wordt toegekendop voorwaarde dat de arbeidsongeschiktheidminstens een jaar duurt en een behandelings- ofrevalidatieplan wordt opgesteld. De revalidatietoelagekan worden ingetrokken indien de arbeidsongeschiktheidverandert of de ontvangerervan zonder gegronde redenen revalidatie weigert. VolkspensioenstelselEen inwoner van Finland of van een anderelidstaat in de leeftijd van 16-64 jaar die arbeidsongeschiktis, komt in aanmerking voor een invaliditeitspensioenuit het volkspensioenstelsel. Deaanspraak op het pensioen of de hoogte van hetpensioenbedrag is niet op de arbeidsloopbaan vande betrokkene of op de verzekeringsbijdragengebaseerd, maar het feit dat de betrokkene inFinland woont.Het pensioen bij invaliditeit wordt uitgekeerd inde vorm van een feitelijk invaliditeitspensioen,een revalidatietoelage of een individueel vervroegdpensioen. Er bestaat geen gedeeltelijkpensioen. Een Finse staatsburger of een onderdaanvan een van de andere EU-lidstaten komt inaanmerking voor een pensioen bij invaliditeit uithet volkspensioenstelsel als hij/zij na het bereikenvan de leeftijd van 16 jaar in totaal ten minste driejaren in Finland heeft gewoond. Onderdanen vanandere landen verkrijgen recht op een pensioen162 FINLAND

indien zij tijdens de laatste vijf jaar voor deaanvangsdatum van het pensioen in Finlandhebben gewoond. Iemand die jonger is dan 21jaar en die invalide is geworden terwijl hij/zij inFinland woonde, ontvangt het pensioen zondervoorafgaande wachttijd.Iemand die wegens ziekte, gebrek of letsel niet instaat is zijn/haar gebruikelijke werkzaamheden ofdaarmee vergelijkbaar werk te verrichten komt inaanmerking voor een pensioen bij invaliditeit.blinden, personen die zich niet kunnen verplaatsenof personen die blijvend hulp van anderennodig hebben, worden als invalide beschouwd.Een pensioen bij invaliditeit wordt in het algemeentoegekend als de betrokkene 300 dagen eendaggeld wegens ziekte heeft ontvangen. wie geenrecht heeft op daggeld, krijgt pas een pensioen naafloop van de maximale daggeldperiode.De voorwaarden voor toekenning van een revalidatietoelageen individueel vervroegd pensioenzijn dezelfde als die in het bedrijfspensioenstelsel.B. NABESTAANDENPENSIOENEN BedrijfspensioenstelselEen weduwe/weduwnaar heeft recht op nabestaandenpensioenop voorwaarde dat het huwelijkheeft plaatsgevonden voordat de overledene (uitwiens hoofde de uitkering wordt verkregen) deleeftijd van 65 jaar had bereikt. Onder bepaaldeomstandigheden heeft ook een voormalige echtgeno(o)t(e)recht op een weduwe-/weduwnaarspensioen.Een weduwe/weduwnaar heeft altijd recht op eenpensioen indien het echtpaar een kind heeft(gehad). Indien het echtpaar geen kinderen had,gelden de volgende voorwaarden:— de weduwe/weduwnaar is op het tijdstip vanoverlijden van de echtgeno(o)t(e) 50 jaar ofouder;— de weduwe/weduwnaar heeft ten minste driejaar lang een invaliditeitspensioen ontvangen.Bovendien moet het huwelijk gesloten zijn voordatde weduwe/weduwnaar de leeftijd van 50 jaarhad bereikt en moet het minstens vijf jarengeduurd hebben.Het weduwe-/weduwnaarspensioen eindigt als debetrokkene vóór de leeftijd van 50 jaar hertrouwt.Hij/zij ontvangt dan een eenmalige uitkeringwaarvan het bedrag gelijk is aan drie jarenpensioen. Volkspensioenstelsel (algemeennabestaandenpensioen)Om een nabestaandenpensioen te verkrijgen,moet aan de volgende voorwaarden zijn voldaan:— de overledene was op het tijdstip van hethuwelijk jonger dan 65 jaar;— de weduwe/weduwnaar is jonger dan 65 jaaren ontvangt geen volkspensioen;— de overledene (uit wiens hoofde de uitkeringwordt verkregen) heeft na het bereiken van deleeftijd van 16 jaar gedurende het voor detoekenning vereiste tijdvak in Finland gewoond;voor Finse staatsburgers en vooronderdanen van de overige lidstaten is ditin totaal drie jaar, voor de overigen de vijfaan de datum van overlijden voorafgaandejaren;— de weduwe woont in Finland of in eenandere lidstaat;— de weduwe/weduwnaar en de overledenehebben of hadden samen een kind. Als er uithet huwelijk geen kinderen geboren zijn,wordt het pensioen alleen toegekend indiende weduwe/weduwnaar op het tijdstip vanhet overlijden 50 jaar was en het huwelijkwas gesloten voordat de weduwe/weduwnaarde leeftijd van 50 jaar had bereikt en tenminste vijf jaren heeft geduurd.Het weduwe-/weduwnaarspensioen wordt uitgekeerdals een beginpensioen gedurende zesmaanden, en vervolgens als een voorlopig pensioen.Dit voorlopige pensioen eindigt als deweduwe/weduwnaar de leeftijd van 65 jaarbereikt, of zijn/haar eigen pensioen begint teontvangen. Het pensioen eindigt eveneens als deweduwe/weduwnaar voor het bereiken van deleeftijd van 50 jaar hertrouwt. Hij/zij ontvangt daneen eenmalige uitkering waarvan het bedrag gelijkis aan drie jaren pensioen.WezenpensioenKrachtens de bedrijfspensioenwetgeving hebbenkinderen onder de 18 jaar recht op een wezenpensioen.Dit pensioen wordt uitgekeerd aan eeneigen kind van de overledene, een geadopteerdkind of een stiefkind, mits dat stiefkind behoordetot het gezin van de overledene. Een onwettig,erkend kind wordt gelijkgesteld aan een wettigkind. Een pleegkind heeft geen recht op nabestaandenpensioen.Het wezenpensioen uit het volkspensioenstelselwordt in Finland of in een andere lidstaat uitgekeerdaan kinderen die jonger zijn dan 18 jaar envan wie een of beide ouders overleden zijn.Studerende kinderen ontvangen een wezenpensioentot het bereiken van de leeftijd van 21 jaar.Een volle wees ontvangt een afzonderlijk pensioen,uit hoofde van beide ouders.FINLAND163

C. WERKLOOSHEIDSPENSIOENEen werkloosheidspensioen kan zowel ingevolgehet bedrijfspensioenstelsel als ingevolge het nationalepensioenstelsel worden uitgekeerd.Een werkloosheidspensioen wordt verleend aaneen werkloze die ouder is dan 60 jaar onder devolgende voorwaarden:— hij/zij heeft de daguitkering bij werkloosheidgedurende de maximumperiode ontvangen;— hij/zij heeft in de loop van de voorgaande 15jaar minstens vijf jaar gewerkt en— hem/haar kan geen werk worden voorgesteldwaarbij, als hij/zij dit werk weigert teaanvaarden, hij/zij het recht op werkloosheidsdaggeldzou verliezen.D. OUDERDOMSPENSIOENENDe normale pensioenleeftijd is 65 jaar. Bij hetbereiken van de leeftijd van 65 jaar worden hetinvaliditeitspensioen, de werkloosheidsuitkeringen het individuele vervroegde pensioen omgezetin een ouderdomspensioen. Dit behoeft nietafzonderlijk te worden aangevraagd.Bij het bereiken van de leeftijd van 60 jaar kan eenwerknemer, voor het bereiken van de normalepensioenleeftijd, een vervroegd pensioen verkrijgen.Het pensioen dat in dat geval wordt uitgekeerdis blijvend gereduceerd, dus ook na hetbereiken van de leeftijd van 65 jaar. Het pensioenkan tot na de gebruikelijke pensioenleeftijdworden uitgesteld; in dat geval wordt het pensioenbedragverhoogd.Een inwoner van Finland of van een anderelidstaat die de leeftijd van 65 jaar heeft bereikt,heeft recht op een ouderdomspensioen uit hetvolkspensioenstelsel. Dit ouderdomspensioenwordt toegekend aan staatsburgers van Finlandof van een andere EU-lidstaat op voorwaarde datzij na het bereiken van de 16-jarige leeftijd tenminste drie jaar in Finland gewoond hebben. Eenstaatsburger van een ander land verkrijgt recht ophet genoemde pensioen indien hij de laatste vijfjaar voor de aanvang van het pensioen in Finlandheeft gewoond.Het bedrijfspensioenstelsel omvat ook het deeltijdpensioen.Dit is bedoeld voor verzekerden diede leeftijd van 58 jaar bereikt hebben, in deeltijdgaan werken en geen ander wettelijk pensioenontvangen. Een nabestaandenpensioen is geenbeletsel voor de toekenning van dit pensioen. Deleeftijdsgrens is tot eind 2002 tijdelijk verlaagd tot56 jaar. Het pensioenbedrag is 50 procent van hetinkomensverschil tussen het voltijds en deeltijdswerk.E. HOOGTE VAN DEPENSIOENUITKERINGEN Bedrag van het pensioen van hetbedrijfspensioenstelselEen tijdvak van tewerkstelling vanaf de leeftijd van23 jaar tot en met de leeftijd van 65 jaar geeftuitzicht op ouderdomspensioen uit het bedrijfspensioenstelsel.Jongeren onder de 23 jaar kunnenwel een invaliditeitspensioen verkrijgen en hungezinsleden een nabestaandenpensioen.Indien het recht op pensioen ontstaat tijdens eentijdvak van werken of binnen een jaar na het eindedaarvan, dan wordt bij de berekening vanindividueel vervroegd pensioen alsmede invaliditeits-,werkloosheids- en nabestaandenpensioenrekening gehouden met de tijd tussen de gebeurtenisdie aanleiding gaf tot het pensioen (bv. hetbegin van de arbeidsongeschiktheid) en de pensioenleeftijd.Het pensioen wordt per arbeidsovereenkomst entijdvak van zelfstandige activiteit afzonderlijkberekend. Het pensioenbedrag wordt berekendop basis van de feitelijke arbeidsjaren en hetverdiende loon. De pensioenaanspraken nemenmet 1,5 % toe voor ieder jaar van werken. Vanaf60 jaar nemen de pensioenaanspraken toe met2,5 % per jaar. Het maximale pensioenbedrag isgelijk aan 60 % van het over een periode van 40jaren verdiende loon.Het loon waarop de pensioenberekening gebaseerdwordt, is in de regel een gemiddeldarbeidsloon dat verkregen wordt uit de laatstetien jaren van iedere periode van tewerkstelling.Deze nieuwe berekeningswijze wordt geleidelijkingevoerd. Ze wordt volledig van kracht in het jaar2006. Bij de berekening van een pensioen vooreen zelfstandige wordt het gemiddelde inkomenover de gehele periode van de werkzaamhedenals zelfstandige in aanmerking genomen.Als basis voor het nabestaandenpensioen geldt hetpensioen dat de overledene (uit wiens hoofde deuitkering wordt verkregen) ontving, dan wel hetpensioen dat hij zou hebben ontvangen wanneerhij op de dag van overlijden arbeidsongeschiktzou zijn geworden. Het weduwe-/weduwnaarspensioenen het wezenpensioen kunnen samenniet meer bedragen dan het bedrag van voornoemdpensioen. Indien de weduwe/weduwnaarzelf een bedrijfspensioen dan wel loon ontvangt,beïnvloedt dit het bedrag van het weduwe-/weduwnaarspensioen. Zij hebben echter geeninvloed op het nabestaandenpensioen zolang deweduwe/weduwnaar kinderen onder de 18 jaarheeft. Het weduwe-/weduwnaarspensioen wordt,indien de weduwe/weduwnaar nog geen 65 jaaris, de eerste zes maanden altijd uitbetaald zonderdat met andere inkomsten wordt rekening gehouden(alkueläke, „beginpensioen”).164 FINLAND

Bedrag van het volkspensioenOuderdomspensioen, werkloosheidspensioen, invaliditeitspensioen,revalidatietoelage en individueelvervroegd pensioen uit het volkspensioenstelselworden uitsluitend betaald als de betrokkenegeen of slechts een gering pensioen uitandere bron ontvangt. Voor het volkspensioenwordt rekening gehouden met uit Finland ofandere landen afkomstige pensioenen en soortgelijkepermanente uitkeringen. Voor een weduwe-/weduwnaarspensioen wordt naast pensioeninkomstenook rekening gehouden met inkomenvan de weduwe/weduwnaar uit loon of vermogen.Indien deze overige inkomsten een bepaaldbedrag overschrijden, wordt geen pensioen uitbetaald.Door andere lidstaten op basis van eenverzekering van de betrokkene betaalde pensioenendie onder de toepassing van Verordening(EEG) nr. 1408/71 inzake sociale zekerheid vallen,gelden niet als inkomen. Het pensioen kan ookeen verzorgingstoelage en een huisvestingstoelageomvatten.Het volkspensioen hangt af van het aantal jarendat de betrokkene tussen de leeftijd van 16 en 65jaar in Finland heeft gewoond. Een volledigouderdomspensioen wordt uitgekeerd bij eentijdsduur van wonen van ten minste 40 jaren.Een volledig invaliditeitspensioen kan wordenuitgekeerd aan iemand die 80 % van de tijdtussen de leeftijd van 16 jaar en de aanvangsdatumvan het pensioen in Finland heeft gewoond.Iemand die jonger is dan 21 jaar en diearbeidsongeschikt is geworden terwijl hij/zij inFinland woonde, ontvangt altijd een volledigpensioen, ongeacht het tijdvak van wonen. Hetpensioen kan ook een verzorgingstoelage en eenhuisvestingstoelage omvatten.Als nabestaandenpensioen wordt een basisbedragen een aanvullend bedrag uitbetaald. Het beginpensioenomvat altijd het basisbedrag en een vastaanvullend bedrag. Eventuele aanspraken op eenhoger aanvullend bedrag hangen af van hetinkomen, het vermogen en de gezinsomstandighedenvan de weduwe/weduwnaar. In het voorlopigepensioen is het basisbedrag alleen opgenomenindien de weduwe/weduwnaar de zorgheeft voor een kind dat jonger is dan 18 jaar. Hetaanvullend bedrag van het voorlopig pensioenhangt af van het inkomen van de weduwe/weduwnaar. De hoogte van het begin- en voorlopigpensioen hangt ook af van het aantal jarendat de overledene in Finland heeft gewoond. Hetnabestaandenpensioen kan ook een huisvestingstoelageomvatten.Het wezenpensioen omvat altijd het basisbedrag.Daarnaast kan een aanvullend bedrag wordenuitbetaald. De hoogte van het aanvullend bedraghangt af van de overige nabestaandenpensioenuitkeringendie het kind ontvangt. Kinderen tussen18 en 20 jaar ontvangen alleen het basisbedrag.F. AANVRAAGPROCEDURE EN BEROEPBedrijfspensioen en volkspensioen worden aangevraagdmet een enkel formulier, dat bij hetbureau van de Socialeverzekeringsinstelling of hetbedrijfsfonds wordt ingediend. Als een invaliditeits-of werkloosheidspensioen eenmaal is verleend,wordt het te zijner tijd, zonder dat eenafzonderlijke aanvraag hoeft te worden ingediend,omgezet in een ouderdomspensioen.Tegen een beslissing inzake bedrijfspensioen ofvolkspensioen kan beroep worden aangetekendbij de instantie die de beslissing heeft genomen,waar onderzocht wordt of de beslissing kanworden herzien. Zijn er geen gronden voorherziening, dan legt het bedrijfsfonds de klachtvoor aan de Pensioenraad, of de Socialeverzekeringsinstellingaan de Raad van Toezicht. Tegen debeschikkingen van de Pensioenraad en van deRaad van Toezicht kan beroep worden aangetekendbij de Verzekeringsrechtbank.6. WerkloosheidsuitkeringenA. DAGUITKERING BIJ WERKLOOSHEIDEen daguitkering bij werkloosheid wordt betaalddoor de Socialeverzekeringsinstelling in de vormvan een dagelijkse basisuitkering (2000: 20,52euro (122 FIM)), of door een werkloosheidsfonds,in de vorm van een aan het loon gekoppeldeuitkering. De aan het loon gekoppelde daguitkeringwordt berekend op grond van het aangetoondemaandloon gedurende de tien aan dewerkloosheid voorafgaande maanden. Aansluitingbij een werkloosheidsfonds is vrijwillig.VoorwaardenEen basisdaggeld wordt betaald aan werklozewerkzoekenden van 17-64 jaar die in de 24 aande werkloosheid voorafgaande maanden gedurendeten minste 43 weken gewerkt hebben.Zelfstandigen kunnen in aanmerking komen voorde daguitkering op voorwaarde dat zij als zelfstandigewerkzaam zijn geweest gedurende 24van de aan de werkloosheid voorafgaande 48maanden en voorzover hun werkzaamhedengeacht werden economisch waardevol te zijn.Een aan het loon gekoppelde daguitkering wordtbetaald aan werknemers die ten minste tienmaanden voor de aanvang van de werkloosheidaangesloten zijn geweest bij een werkloosheidsfondsen die gedurende deze periode van aansluitinghebben voldaan aan de voorwaarde betreffendehet tijdvak van tewerkstelling. Een zelfstandigemoet gedurende 24 maanden bij eenFINLAND165

werkloosheidsfonds voor zelfstandigen aangeslotenzijn geweest.DuurDe basisdaguitkering wordt betaald nadat debetrokkene in totaal zeven werkdagen als werklozewerkzoekende ingeschreven is geweest bijhet Arbeidsbemiddelingsbureau. De daguitkeringwordt vijf dagen per week betaald gedurende eentijdvak van ten hoogste 500 werkdagen. Als debetrokken werkzoekende, die voldoet aan devoorwaarden betreffende het tijdvak van tewerkstelling,de leeftijd van 57 jaar bereikt alvorens dedaguitkering gedurende de volledige periode van500 dagen te hebben ontvangen, behoudt hij/zijhet recht op de daguitkering tot de leeftijd van 60jaar.Het werklozendaggeld geldt als belastbaar inkomen.B. ARBEIDSMARKTONTWIKKELINGSSTEL-SELEen in Finland wonende werkloze van 17 tot enmet 64 jaar heeft recht op een uitkering van hetarbeidsmarktontwikkelingsstelsel indien hij/zij:— de daguitkering bij werkloosheid gedurendede maximumperiode heeft ontvangen;— niet voldoet aan de voorwaarden inzake detijdsduur van tewerkstelling.Voor iemand die voor het eerst op de arbeidsmarktverschijnt, geldt een wachttijd van vijf maanden.Deze wachttijd geldt niet voor personen die eenberoepsopleiding hebben voltooid.De arbeidsmarktontwikkelingsuitkering is gebondenaan een onderzoek naar de middelen van debetrokkene en is gelijk aan de basisdaguitkeringbij werkloosheid. Bij de inkomenstoets wordt heteigen inkomen van de betrokkene volledig inaanmerking genomen en het inkomen van zijn/haar echtgeno(o)t(e)/samenwonende partner voorhet bedrag dat een bepaalde limiet overschrijdt.De aan een middelentoets gebonden arbeidsmarktontwikkelingsuitkeringkan voor een onbeperktetijd worden uitbetaald.Heeft de betrokkene de daguitkering bij werkloosheidvoor de maximumperiode van 500 dagenontvangen, dan wordt de arbeidsmarktontwikkelingsuitkeringgedurende de 180 volgende dagenzonder onderzoek naar de middelen van debetrokkene betaald.Een werkloze die bij zijn/haar ouders inwoont enniet voldoet aan de voorwaarden inzake detijdsduur van de tewerkstelling ontvangt 60 %van de aan een middelentoets gebonden arbeidsmarktontwikkelingsuitkering. Aanvraagprocedure en beroepBasisdaguitkering en arbeidsmarktontwikkelingsuitkeringdienen te worden aangevraagd bij hetkantoor van de Socialeverzekeringsinstelling, deaan het loon gekoppelde uitkering bij het werkloosheidsfondswaarbij de aanvrager is aangesloten.Het Arbeidsbemiddelingsbureau geeft aande Socialeverzekeringsinstelling en aan het werkloosheidsfondseen bindende verklaring af waarinhet verband tussen de voorwaarden voor deuitkering en het globale arbeidsmarktbeleid totuiting komt.Werkzoekenden uit andere lidstaten van deEuropese Unie die gebruikmaken van hun rechtin Finland werk te zoeken, dienen zich bij hetArbeidsbemiddelingsbureau in te schrijven en bijhet kantoor van de Socialeverzekeringsinstellingeen verzoek om werkloosheidsdaguitkering in tedienen.Tegen een beslissing van de Socialeverzekeringsinstellingof het werkloosheidsfonds inzake werkloosheidsuitkeringenkan beroep worden aangetekendbij het bureau of het fonds dat de beslissingheeft genomen, dat vervolgens onderzoekt of debeslissing kan worden herzien. Als het betrokkenorgaan de beslissing zelf niet kan herzien, wordthet beroep behandeld door de Raad voor werkloosheidsverzekering(Työttömyysturvalautakunta).Tegen de beslissing van de Raad voor werkloosheidsverzekeringkan beroep worden aangetekendbij de Verzekeringsrechtbank.7. OuderschapstoelagenDe moeder heeft recht op de moederschapsuitkeringen op de uitkering bij ouderschap, de vaderop de vaderschapsuitkering en de uitkering bijouderschap, op voorwaarde dat zij ten minste 180dagen voor de verwachte datum van de bevallingin Finland sociaal verzekerd waren. In anderelidstaten volbrachte verzekeringstijdvakken wordenbij de berekening van dit aantal dagenmeegeteld. De moederschaps- en de ouderschapsuitkeringenworden toegekend gedurende eentotaal van 263 werkdagen. Dit tijdvak wordt met60 werkdagen verlengd indien tegelijkertijd meerdan één kind wordt geboren.De moederschapsuitkering wordt aan de moederbetaald gedurende de eerste 105 dagen. Het rechtop de moederschapsuitkering vangt aan tussen de50 tot 30 werkdagen voor de verwachte datumvan de geboorte. De ouderschapsuitkering wordtde volgende 158 werkdagen betaald aan demoeder of aan de vader, indien deze laatste thuisblijft om voor het kind te zorgen. De ouderschapsuitkeringkan niet gelijktijdig aan beide oudersbetaald worden. Ook ouders die een kind datjonger is dan 7 jaar adopteren, krijgen eenouderschapstoelage.166 FINLAND

Een aanstaande moeder heeft gedurende haarzwangerschap recht op een bijzondere moederschapsuitkeringindien zij in verband met haarwerk of haar arbeidsomstandigheden blootgesteldis aan chemische stoffen, straling, of besmettelijkeziekten die geacht worden een nadelige invloed tehebben op de ongeboren baby of op het verloopvan de zwangerschap. Het voorgaande is alleenvan toepassing indien zij niet kan worden overgeplaatstnaar andere werkzaamheden.Een vader heeft recht op een vaderschapsuitkeringvoor een aaneengesloten tijdvak van zes dagengedurende de periode waarin de moederschapsofde ouderschapsuitkering wordt ontvangen. Devaderschapsuitkering kan ook aan de vader vaneen pasgeborene worden toegekend voor 6-12werkdagen.Het bedrag van de moederschaps- en de ouderschapsuitkeringis in het algemeen gelijk aan hetbedrag van het daggeld bij ziekte, maar hetminimum ligt hoger (2000: 10,09 euro (60 FIM)).Een ouder kan een bijzondere verzorgingstoelageontvangen indien hij/zij deelneemt aan de zorg ofde revalidatie van zijn/haar kind in een ziekenhuisof, in bijzondere omstandigheden, thuis. Dezebijzondere verzorgingstoelage wordt gewoonlijkper kalenderjaar maximaal 60 werkdagen per kindbetaald. Het bedrag van de bijzondere verzorgingstoelageis gelijk aan het bedrag van hetdaggeld bij ziekte.De uitkeringen en de toelagen aan ouders wordenals belastbaar inkomen beschouwd.Aanvraagprocedure en beroepAanvragen voor de genoemde uitkeringen moetenworden ingediend bij het plaatselijke kantoor vande Socialeverzekeringsinstelling of bij het bedrijfsfondsindien de betrokkene daarbij is aangesloten.Het verzoek voor de moederschapsuitkering moettwee maanden voor de verwachte datum van debevalling worden ingediend, voor de vaderschapsuitkeringbinnen twee maanden van de verwachteaanvangsdatum, voor de ouderschapsuitkeringeen maand voor de verwachte aanvangsdatumvan de uitkering.Tegen beslissingen inzake ziekteverzekering kanaltijd beroep worden aangetekend. Het beroepwordt ingediend bij het bureau van de Socialeverzekeringsinstellingdat de beslissing heeft genomen,of bij het bedrijfsfonds, waar onderzochtwordt of de beslissing kan worden herzien. Als hetbetrokken orgaan de beslissing zelf niet kanherzien, wordt het beroep behandeld door deSocialeverzekeringsraad van het betrokken verzekeringsdistrict.Tegen een beschikking van deSocialeverzekeringsraad kan beroep worden aangetekendbij de Raad van Toezicht.8. GezinsbijslagenA. KINDERBIJSLAGKinderbijslag wordt betaald voor een in Finlandwonend kind, tot de leeftijd van 17 jaar.In het jaar 2000 bedroeg het maandbedrag van dekinderbijslag voor een kind 89,98 euro (535 FIM),voor het tweede kind 110,50 euro (657 FIM), voorhet derde kind 131,02 euro (779 FIM), voor hetvierde kind 151,54 euro (901 FIM) en voor hetvijfde en ieder volgend kind 172,06 euro (1 023FIM). Kinderbijslag is belastingvrij.Aanvraagprocedure en beroepKinderbijslag kan bij een bureau van de Socialeverzekeringsinstellingworden aangevraagd. Tegeneen beschikking van de Socialeverzekeringsinstellingkan beroep worden aangetekend bij deSocialeverzekeringsraad van het betrokken verzekeringsdistrict.Tegen de beschikkingen van dezeraad kan beroep worden aangetekend bij de Raadvan Toezicht.B. MOEDERSCHAPSTOELAGEIn Finland woonachtige vrouwen die minstens 154dagen zwanger zijn geweest en die tijdens deeerste vier maanden van de zwangerschap demedische controles hebben ondergaan, hebbenrecht op een moederschapstoelage. Ook personendie een kind adopteren dat jonger is dan 1 jaarhebben recht op de moederschapstoelage.De moederschapstoelage kan naar keuze van devrouw in geld of als moederschapspakket wordenverstrekt. in het jaar 2000 bedroeg de geldelijketoelage 127,82 euro (760 FIM) per kind. hetmoederschapspakket bevat diverse kinderverzorgingsproductenen kleren. De moederschapstoelageis belastingvrij.Aanvraagprocedure en beroepDe moederschapstoelage dient ten laatste tweemaanden voor de verwachte datum van de bevallingbij een bureau van de Socialeverzekeringsinstellingte worden aangevraagd. Adoptieoudersmoeten de toelage aanvragen vóór de eersteverjaardag van het kind.De moederschapstoelage kan tegelijk wordenaangevraagd met de moederschaps-, vaderschapsenouderschapsuitkeringen en de kinderbijslag.Beroepsinstantie in verband met de ouderschapstoelageis in eerste instantie de Socialeverzekeringsraaden in tweede instantie de Raad vanToezicht.FINLAND167

9. Nuttige adressenKansaneläkelaitos (Socialeverzekeringsinstelling)Inlichtingen over personenBureau van de Socialeverzekeringsinstelling in dewoon- of verblijfplaatsOverige aangelegenhedenNordenskiöldinkatu 12PL 450FIN-00101 HelsinkiTel. (358-20) 434 11Fax (358-20) 434 50 58International.affairs@kela.fiwww.kela.fiEläketurvakeskus (Centraal Orgaan Pensioenzekerheid)FIN-00065 EläketurvakeskusTel. (358-9) 15 11www.etk.fiTapaturmavakuutuslaitosten liitto (Federatie vanongevallenverzekeraars)Bulevardi 28FIN-00120 HelsinkiTel. (358-9) 68 04 01tvl@vakes.fiwww.tvl.fiBedrijfspensioenorganenEläke-FenniaFIN-00041 Eläke-FenniaTel. (358-10) 50 31Eläke-TapiolaPL 30FIN-02101 EspooTel. (358-9) 45 31Varma-SampoFIN-00098 Varma-SampoTel. (358-10) 515 13IlmarinenFIN-00018 IlmarinenTel. (358-9) 18 41Pensions-AlandiaPB 121FIN-22101 MariehamnTel. (358-18) 290 00VerdandiPL 133FIN-20101 TurkuTel. (358-10) 550 10De pensioenfondsen zijn aan dewerkgever gebonden, adres ziewerkgeverEsiintyvien taiteilijoiden eläkekassa (Pensioenfondsvoor uitvoerende kunstenaars)PL 20FIN-00241 HelsinkiTel. (358-9) 150 61LEL Työeläkekassa (Bedrijfspensioenfonds LEL)PL 20FIN-00241 HelsinkiTel. (358-9) 150 61Maatalousyrittäjien eläkelaitos (Pensioenorgaanvoor zelfstandige landbouwers)PL 16FIN-02101 EspooTel. (358-9) 435 11Merimieseläkekassa (Pensioenfonds voor zeelieden)PL 327FIN-00121 HelsinkiTel. (358-9) 22 85 11Kirkon keskusrahasto (Centraal Kerkfonds) (Kirkkohallitus— Nationale Raad voor geestelijken)PL 185FIN-00161 HelsinkiTel. (358-9) 180 21Kuntien eläkevakuutus (Pensioenverzekering gemeenteambtenaren)PL 425FIN-00101 HelsinkiTel. (358-9) 185 71ValtiokonttoriPL 77FIN-00531 HelsinkiTel. (358-9) 772 51Vakuutusvalvontavirasto (Bureau voor verzekeringstoezicht)PL 449FIN-00101 HelsinkiTel. (358-9) 415 59 50168 FINLAND

ZWEDEN1. InleidingDe algemene sociale zekerheid in Zweden omvat:— ziekteverzekering (zie deel 2),— arbeidsongevallen- en beroepsziekteverzekering(deel 3),— invaliditeitsuitkeringen (deel 4),— ouderdomspensioenen (deel 5),— nabestaandenpensioenen (deel 6),— werkloosheidsuitkeringen (deel 7),— gezinsuitkeringen en ouderschapsverzekering(deel 8).BijdragenDe sociale zekerheid wordt gefinancierd doorbelastingen en sociale bijdragen. Het grootstegedeelte van de kosten wordt gedekt door bijdragendie de werkgevers betalen. De werkgeversbijdragenbelopen momenteel in totaal 32,82 %van de loonsom. Zelfstandigen betalen zelf hunbijdragen ten belope van 31,01 % van deinkomsten.Als werknemer betaalt u zelf een bepaaldebijdrage voor de pensioenverzekering (7,0 % vanhet inkomen tot een bepaald bedrag). De werkgeverhoudt deze bijdrage in van uw loon endraagt deze af aan de belastingen. Als u bij eenwerkloosheidsfonds bent aangesloten, moet u zelfeen bepaald gedeelte van uw loon rechtstreeksaan dit fonds betalen.Voor personen van boven de 65 jaar zijn debijdragen van de werkgever lager.Wie is verzekerd?De algemene verzekering is verplicht. Een uitzonderingis de werkloosheidsverzekering (ziedeel 7).De sociale verzekering bestaat uit een woonplaatsgebondenverzekering die minimumbedragenen uitkeringen waarborgt, en een arbeidsgebondenverzekering die tegen inkomensverliesbeschermt. Al wie in Zweden woont/werkt, wordtdoor de sociale verzekering gedekt.Wie naar Zweden komt om er naar verwachtinglanger dan een jaar te verblijven, wordt alsinwoner van Zweden beschouwd. Wie in Zwedenwoont en het land verlaat, wordt toch als inwonervan Zweden beschouwd, als hij/zij naar verwachtinghoogstens een jaar in het buitenland zalverblijven. Voorwaarden om voor verzekering inaanmerking te komenHet recht op uitkeringen is niet aan wachttijdengebonden. Toch moet aan bepaalde voorwaardenworden voldaan om voor sommige uitkeringen inaanmerking te komen. Wat de ouderschapsverzekeringen de werkloosheidsverzekering betreft,gelden enkele voorwaarden met betrekking tot deverzekeringsperioden (zie de delen 2 en 7). Voorinvaliditeitsuitkeringen en ouderdoms- en nabestaandenpensioenengeldt een bepaalde wachttijdregelingop grond van de tijd dat de verzekerdein Zweden woont of werkt. Zie ook de delen 4, 5en 6. Wat moet ik doen om een uitkering tekrijgen?Om een uitkering te krijgen moet u zich in demeeste gevallen wenden tot het kantoor van hetverzekeringsfonds (försäkringskassan) in uwwoonplaats. Dit verzekeringsfonds is verantwoordelijkvoor de meeste socialezekerheidsuitkeringen.Voor een werkloosheidsuitkering moet u zichechter wenden tot het arbeidsbureau (zie deel 7).Wanneer u een betrekking heeft maar vanwegeziekte niet kunt werken, kunt u zich bij uwwerkgever ziek melden (zie deel 2). Voor behandelingof geneesmiddelen wendt u zich rechtstreekstot een medisch centrum, tandarts ofandere instelling voor medische zorg, dan weltot een apotheek. Bijdragen die u daar moetbetalen, worden niet vergoed.Als u een arbeidsongeval of beroepsziekte krijgt,moet u dit melden bij de werkgever. De werkgevermoet hierop het ongeval of de ziekte bij hetverzekeringsfonds melden. Zelfstandigen moetenongevallen zelf bij het verzekeringsfonds melden.Studenten moeten de school bericht geven, waaropde school het verzekeringsfonds van hetongeval of de ziekte in kennis moet stellen. Zieook deel 3. BezwaarAls u niet tevreden bent over een besluit van eenverzekerings- of werkloosheidsfonds, kunt u hetfonds verzoeken dit besluit te herzien. Daaropneemt het fonds een nieuw besluit. Wanneer ditnieuwe besluit u evenmin tevredenstelt, kunt u inberoep gaan bij het provinciaal gerecht (Länsrätten).Bent u van mening dat ook het besluit van hetprovinciaal gerecht niet juist is, kunt u hiertegen inberoep gaan bij het hof van beroep (Kammarrätten).In bepaalde gevallen kunt u ook tegen eenbesluit van het hof van beroep bezwaar aanteke-ZWEDEN169

nen, namelijk bij het hof van cassatie (Regeringsrätten).2. Ziekte en moederschapA. MEDISCHE ZORGOnder medische zorg wordt hoofdzakelijk verstaan:behandeling door een arts, ziekenhuisopname,fysiotherapie en andere zorg, tandheelkundigezorg en geneesmiddelen.In Zweden is de medische zorg op regionaalniveau georganiseerd, voor het grootste gedeelteonafhankelijk van de sociale verzekering. Iederprovinciaal bestuur moet erop toezien dat alleinwoners van de betrokken provincie goedemedische verzorging krijgen.De medische zorg wordt voor het grootstegedeelte door het provinciaal bestuur verstrekt,maar er zijn ook particuliere artsen die eenovereenkomst met het provinciaal bestuur hebbengesloten. Overeenkomstig de Zweedse wetgevinginzake gezondheidszorg wordt bepaalde medischezorg ook door de Zweedse gemeentenverstrekt. Dit betreft in de meeste gevallen zorgvoor ouderen die in serviceflats wonen envanwege hun toestand medische zorg nodighebben.Het provinciaal bestuur financiert de zorg uit debelasting die wordt betaald door alle inwoners vande regio alsmede uit bijdragen van de nationaleoverheid en bijdragen van de patiënten. Geneeskundige behandeling endergelijkeWanneer u ziek wordt en een arts van eenmedisch centrum moet raadplegen, draagt hetprovinciaal bestuur het grootste gedeelte van dekosten. Als patiënt moet u wel een eigen bijdragebetalen. De hoogte van deze eigen bijdragevarieert van 100 tot 250 SEK.De meeste artsen zijn in dienst van de provincialeoverheid maar er zijn ook veel artsen met eenparticuliere praktijk, vooral in de grote steden. Alsu in behandeling gaat bij een particuliere arts dieop grond van een overeenkomst met de provincialeoverheid samenwerkt met de openbare zorg,betaalt u een eigen bijdrage die overeenkomt metde bijdrage bij algemene zorg.Gaat u in behandeling bij een andere zorgverstrekkerdan een arts, bijvoorbeeld bij een wijkverpleegsterof een fysiotherapeut, dan betaalt ueen eigen bijdrage van hoogstens 100 SEK.Wanneer u in een ziekenhuis moet wordenopgenomen, betaalt u een vaste eigen bijdragedie momenteel ten hoogste 80 SEK per etmaalbedraagt.De eigen bijdragen worden niet door de verzekeringvergoed.Voor preventieve kinder- en prenatale zorg enadvies inzake geboortebeperking hoeven over hetalgemeen geen bijdragen te worden betaald. Vervoer om medische redenenDe voor gezondheidszorg bevoegde instantie isverplicht reiskosten in verband met het verstrekkenvan gezondheidszorg te vergoeden. De voorgezondheidszorg bevoegde instantie bepaalt hoede reiskostenvergoeding wordt berekend. Geneesmiddelen en andereapothekerswaarWanneer u over een doktersvoorschrift beschikt,moet u de kosten voor geneesmiddelen tot eenbedrag van 900 SEK volledig zelf betalen. Bedragende kosten meer dan 900 SEK, dan moet u opde schijf tot 1 700 SEK 50 % van de kosten zelfbetalen. Op de schijf tussen 1 700 SEK en 3 300SEK moet u 25 % van de kosten zelf betalen en opde schijf tussen 3 300 SEK en 4 300 SEK 10 %. Alsuw totale kosten voor geneesmiddelen (d.w.z. desom van uw eigen uitgaven en de ontvangenfinanciële steun) over een periode van twaalfmaanden meer dan 4 300 SEK bedragen, hoeft utijdens het resterende deel van de periode vantwaalf maanden niets meer te betalen. Op diemanier wordt u beschermd tegen hoge kosten enhoeft u over een periode van twaalf maandennooit meer dan 1 800 SEK voor geneesmiddelen tebetalen. Door een arts voorgeschreven gebruiksartikelenvoor stomapatiënten vallen ook onderdeze regeling. Gebruiksartikelen voor het toedienenvan geneesmiddelen zijn gratis.Als u geneesmiddelen koopt waarvoor geen voorschriftnodig is, moet u deze volledig zelf betalen.Dit geldt ook voor de geneesmiddelen die, zelfsmet een voorschrift van een arts, volgens deregelingen van de verzekering niet voor vergoedingin aanmerking komen.Bepaalde speciale voeding voor kinderen onderde 16, bijvoorbeeld bij een allergie tegen gluten,kan voor een lagere prijs verkregen worden.De eigen bijdragen die u bij de apotheek moetbetalen, worden niet vergoed. Bescherming tegen hoge kostenWie voor gezondheidszorg (onder meer openbaregezondheidszorg) in het totaal niet meer dan 900SEK heeft betaald, hoeft voor soortgelijke gezondheidszorgniets meer te betalen tijdens de rest vande periode van twaalf maanden die op hetogenblik van de eerste betaling ingaat. Als utijdens een periode van twaalf maanden voor eentotaalbedrag van 1 800 SEK aan geneesmiddelenheeft gekocht, krijgt u een vrijkaart voor genees-170 ZWEDEN

middelen die gelijkenis met de vrijkaart voorgezondheidszorg vertoont. Tandheelkundige zorgAls u tandheelkundige zorg nodig heeft, kunt ueen particuliere tandarts, een mondhygiënist ofeen zorgverlener van de folktandvården (deoverheidsorganisatie voor tandverzorging) raadplegen.Sinds 1 januari 1999 krijgen alle volwassenenvanaf het jaar waarin ze 20 jaar worden,financiële steun om hun tanden te laten verzorgen.Kinderen en jongeren hebben recht op gratistandheelkundige zorg.Voor elke behandeling ontvangt de zorgverlenereen vaste vergoeding van de försäkringskassen (decentrale socialeverzekeringsinstantie). Tandheelkundigonderzoek wordt alleen vergoed als depatiënt in het jaar van de behandeling niet ouderdan 29 jaar is. Bij prothetische en orthodontischebehandelingen wordt doorgaans alleen het deelvan de kosten boven het carenzbedrag van 3 500SEK vergoed. De bijdrage van de patiënt dekt hetverschil tussen het honorarium van de zorgverleneren deze vergoeding.Hoeveel de patiënt voor een behandeling betaalt,kan variëren: voor tandheelkundige behandelingengelden immers geen vaste prijzen. Met anderewoorden, de zorgverleners (tandartsen, mondhygiënistenenz.) bepalen zelf hoeveel de patiëntvoor een behandeling betaalt.Alleen voor behandelingen door erkende tandartsenof mondhygiënisten die jonger dan 65 jaarzijn, betaalt de försäkringskassen een vergoeding.Op 1 september 2001 is deze leeftijdsgrens tot 67jaar verhoogd.B. UITKERINGEN BIJ ZIEKTEZiektegeld of vervangend loon wegens ziektewordt betaald ter compensatie van een deel vande inkomensderving die optreedt wanneer uwegens ziekte niet kunt werken.Als u moet stoppen met werken omdat u besmetbent, ook al bent u niet ziek, of omdat u eenbesmettelijke ziekte heeft maar toch zou kunnenwerken, kan u in plaats van ziektegeld eenuitkering voor virusdragers worden toegekend.Een werknemer die wegens ziekte niet kanwerken, ontvangt in de regel gedurende de eersteveertien dagen ziektegeld van zijn werknemer.Duurt het ziekteverlof langer dan veertien dagen,dan wordt het ziektegeld na die periode verderbetaald door het verzekeringsfonds.Aan werklozen die als werkzoekenden bij hetarbeidsbureau zijn ingeschreven en aan zelfstandigenwordt het ziektegeld doorgaans vanaf hetbegin van het ziekteverlof door het verzekeringsfondsbetaald. Ook studenten hebben in bepaaldegevallen recht op een vergoeding bij ziekte.Er geldt geen formele beperking voor de duur vande uitbetalingen, maar bij langdurige ziekte kanhet ziektegeld worden vervangen door een uitkeringwegens ziekte of een vervroegd pensioen. Zieook deel 4.Voorwaarden om voor een uitkering inaanmerking te komenOm voor vervangend loon in aanmerking tekomen, geldt geen minimumloon. Werknemersdie nog geen maand in dienst zijn, moeten hunfunctie reeds minstens 14 dagen uitoefenen omziektegeld te kunnen ontvangen.U heeft recht op ziektegeld als u een arbeidsinkomenvan ten minste 24 % van het geldendebasisbedrag (prisbasbelopp) heeft.Ziektegeld wordt pas uitgekeerd als de arbeidsgeschiktheidwegens ziekte ten minste 25 % isafgenomen.Bedrag van de uitkeringBij ziekte wordt geen geld uitgekeerd op de eerstedag; deze geldt als carenzdag. Dit geldt bijuitkeringen door zowel werkgever als verzekeringsfonds.De hoogte van het vervangend loon wordtberekend op basis van het loon dat u zou wordenbetaald als u niet ziek zou zijn. Het vervangendloon bedraagt 80 % van dat loon.De hoogte van het ziektegeld wordt bepaald doorde berekeningsgrondslag. Deze komt overeen methet jaarlijks geldelijk inkomen dat men normalitervoor eigen arbeid zou ontvangen gedurende eenonafgebroken periode van ten minste zes maandenof uit regelmatig terugkerende seizoensarbeiden dergelijke. Dit inkomen is echter wel beperkttot een jaarlijks vastgesteld maximum. Wanneerhet inkomen meer dan 276 700 SEK per jaarbedraagt, wordt geen rekening gehouden met hetoverschot. De hoogte van het ziektegeld komtovereen met een bepaald percentage van deberekeningsgrondslag.Het inkomen moet aan het verzekeringsfondsworden gemeld wanneer u een verzoek omziektegeld indient.Het ziektegeld wordt volledig, voor drievierde,voor de helft of voor een kwart uitgekeerd naargelang van de mate van arbeidsongeschiktheidwegens ziekte.ZiekmeldingAls u recht heeft op vervangend loon, moet u uwziekte op de eerste dag melden bij de werkgever.ZWEDEN171

Hebt u recht op ziektegeld, dan moet u uw ziektemelden bij het verzekeringsfonds.U moet een schriftelijke verklaring afgeven waarinu uw arbeidsongeschiktheid wegens ziekte bevestigt.Heeft u recht op vervangend loon, dan moet udeze bevestiging naar uw werkgever zenden.Krijgt u ziektegeld, dan moet de verklaring naarhet verzekeringsfonds worden gezonden.Vanaf de zevende dag na de ziekmelding moet dearbeidsongeschiktheid wegens ziekte schriftelijkworden bevestigd door een arts.Wanneer een werknemer die recht heeft opvervangend loon, langer dan 14 dagen ziek is,meldt de werkgever dit op de vijftiende dag bij hetverzekeringsfonds. HerstelmeldingAls u vervangend loon van de werkgever ontvangt,moet u het herstel bij de werkgever melden. Bentu langer dan 14 dagen ziek geweest, dan meldt uhet herstel bij het verzekeringsfonds.Degenen die al vanaf de eerste dag van hun ziekteziektegeld van het verzekeringsfonds ontvangen,moeten bij het fonds melding doen van hunherstel. Verblijf in het buitenlandIn de regel ontvangt u geen ziektegeld wanneer uin het buitenland verblijft. Het verzekeringsfondskan hiervoor echter in bepaalde gevallen weltoestemming geven. De reis mag dan de genezingechter niet in gevaar brengen of de ziekteverergeren. Ruim voor vertrek moet bij u hetverzekeringsfonds navragen of u ook tijdens uwverblijf in het buitenland het recht op ziektegeldbehoudt.Voor vervangend loon geldt een dergelijke beperkingniet. Vrijwillige ziekteverzekeringPersonen die recht hebben op ziektegeld of diezijn verzekerd voor een bedrag dat lager is daneen bepaalde som, hebben de mogelijkheid eenvrijwillige verzekering af te sluiten die recht geeftop aanvullend ziektegeld.C. REVALIDATIEOm ervoor te zorgen dat personen die wegensziekte geen arbeid in loondienst meer kunnenverrichten, toch hun herintrede op de arbeidsmarktkunnen maken, zijn soms speciale revalidatiemaatregelennodig. Verschillende instanties enorganisaties zijn verantwoordelijk voor de eventueelnoodzakelijke maatregelen. Het verzekeringsfondsis belast met de coördinatie van de voorde revalidatie van de arbeidsongeschikte nodiggeachte maatregelen. Het verzekeringsfonds kanook een vergoeding betalen voor het verlies vaninkomsten voor de periode van revalidatie.De verantwoordelijkheid voor de verschillenderevalidatiemaatregelen die nodig zijn om ervoor tezorgen dat een werknemer weer kan gaan werken,ligt in de eerste plaats bij de werkgever. Het is deplicht van de werkgever om in overleg met dewerknemer vast te stellen welke revalidatiemaatregelennodig zijn, wanneer de werknemer:— meer dan vier opeenvolgende weken wegensziekte afwezig is geweest;— vaak gedurende korte tijd afwezig is geweest;— dit zelf wenst.Wegens ziekte kunnen arbeidsongeschikten hetverzekeringsfonds ook persoonlijk verzoeken revalidatiemaatregelente treffen om een werkhervattingmogelijk te maken. Het verzekeringsfondsmoet ook het initiatief nemen tot revalidatiemaatregelenwanneer deze nodig geacht worden, bv.door contacten met de werkgever of met instellingenvoor beroepsopleiding.Werknemers die langer dan vier weken wegensziekte arbeidsongeschikt zijn, moeten bij hetverzekeringsfonds een bijzondere doktersverklaringafgeven. In deze doktersverklaring moeten denoodzakelijke revalidatiemaatregelen worden beschrevenen moet de prognose voor het verdereziekteverlof worden gegeven. Vergoeding tijdens revalidatieTijdens de revalidatie betaalt het verzekeringsfondseen vergoeding in de vorm van eenrevalidatievergoeding.De revalidatievergoeding kan worden uitgekeerdaan iedereen die aan beroepsgerichte revalidatiedeelneemt. De vergoeding bestaat uit twee delen.Het ene gedeelte is een revalidatievergoeding diedient ter dekking van de inkomstenderving alsgevolg van de deelname aan de revalidatie. Sinds1996 is de revalidatievergoeding even hoog alshet ziektegeld. Het andere deel van de vergoedingis een speciaal bedrag ter dekking van bijzondereuitgaven in verband met de revalidatie.3. Arbeidsongevallen enberoepsziektenArbeidsgebonden gezondheidsschade omvat alleschade aan de gezondheid die ontstaat doorongevallen of anderszins schadelijke invloedenop het werk. Als uw gezondheid door of tijdenshet rechtstreekse woon-werkverkeer geschaadwordt, wordt dit eveneens als arbeidsgebondengezondheidsschade beschouwd. Verder geldenook beroepsziekten die ontstaan onder invloedvan schadelijke factoren in het arbeidsmilieu, alsarbeidsgebonden gezondheidsschade.172 ZWEDEN

Factoren in het arbeidsmilieu worden als schadelijken als mogelijke oorzaak van beroepsziektenbeschouwd als met een grote mate van waarschijnlijkheidkan worden vastgesteld dat dezefactoren de betrokken beroepsziekten kunnenveroorzaken. Voorbeelden van factoren in hetarbeidsmilieu die beroepsziekten kunnen veroorzaken,zijn lawaai, trillingen of schokken, zwareen eentonige arbeid en verscheidene chemischeagentia.Bepaalde besmettelijke ziekten kunnen ook alsberoepsziekten worden aangemerkt als deze zijnveroorzaakt door een besmetting tijdens het werkin een laboratorium, een instelling voor ziekenzorg,en dergelijke. Hiertoe behoren onder anderehepatitis en zogenaamde ziekenhuisinfecties. Voorwaarden om voor een uitkering inaanmerking te komenAls werknemer in vaste of tijdelijke dienst bent utegen arbeidsgebonden gezondheidsschade verzekerd.De verzekering geldt voor werknemers,zelfstandigen en aannemers. Ook studenten zijnverzekerd als de aard van de opleiding risico’s metzich brengt.Gezondheidsschade wordt als arbeidsgebondenerkend indien enerzijds kan worden vastgestelddat u aan een arbeidsongeval of schadelijkeinvloed bent blootgesteld en anderzijds uit demeeste bronnen blijkt dat er een verband bestaattussen de gezondheidsschade en het ongeval of deschadelijke invloed. Sociale voorzieningen en de omvang vanvergoedingenEr bestaan tal van sociale voorzieningen:— ziektegeld,— gezondheidszorg,— revalidatie,— vergoeding voor de preventie van gezondheidsschade,— lijfrente,— uitkering bij overlijden.Ziektegeld wordt onder dezelfde voorwaarden envoor eenzelfde bedrag uitgekeerd als bij andereziekten (zie ook deel 2 hierboven).Ook medische zorg wordt verstrekt onder dezelfdevoorwaarden als bij andere ziekten (deel 2).Bovendien worden alle uitgaven vergoed diewegens arbeidsgebonden gezondheidsschade nodigzijn voor medische behandeling in het buitenland,tandheelkundige zorg, en bijzondere hulpmiddelen(bv. krukken en prothesen). Voorwaardeom voor een vergoeding voor tandheelkundigezorg of bijzondere hulpmiddelen in aanmerking tekomen, is wel dat u in behandeling gaat bij eenarts, tandarts of andere zorgverstrekker binnen deopenbare zorgverlening of een zorgverstrekker diebij de algemene verzekering is aangesloten.Als u na het oplopen van arbeidsgebondengezondheidsschade niet meer in staat bent uwvroegere beroepsbezigheden uit te oefenen, kuntu hulp krijgen ten behoeve van revalidatie opdat uweer kunt gaan werken. Tijdens de revalidatieperiode(normaliter ten hoogste een jaar) kan eenrevalidatievergoeding worden uitgekeerd onderdezelfde voorwaarden en voor hetzelfde bedragals bij andere ziekten. Zie ook deel 2.Ook als u voor een bepaalde periode niet magwerken om te voorkomen dat arbeidsgebondengezondheidsschade optreedt of om te voorkomendat bepaalde schade aan de gezondheid verergert,kan gedurende bepaalde tijd een vergoedingworden uitgekeerd.Als u door arbeidsgebonden gezondheidsschadeblijvend geheel of gedeeltelijk arbeidsongeschiktraakt, komt u in aanmerking voor lijfrente. Dezelijfrente dient ter dekking van de inkomstendervingdie door de gezondheidsschade kan zijnontstaan. Voor de berekening van de hoogte vande lijfrente worden de inkomsten die u ondanks deschade aan de gezondheid denkt te kunnenhebben, vergeleken met de inkomsten die uzonder de gezondheidsschade zou hebben. Delijfrente komt overeen met het verschil tussen dezetwee bedragen. De lijfrente kan worden toegekendvoor bepaalde of voor onbepaalde tijd.Bij overlijden als gevolg van arbeidsgebondengezondheidsschade wordt een uitvaartvergoedinguitgekeerd. Ook nabestaanden kunnen in aanmerkingkomen voor lijfrente.4. Uitkeringen bij invaliditeitA. VERVROEGD PENSIOENAls u tussen de 16 en 65 jaar oud bent en blijvendvoor minstens 25 % arbeidsongeschikt raakt alsgevolg van een ziekte of een andere verminderingvan uw lichamelijke of psychische capaciteiten,kunt u in aanmerking komen voor vervroegdpensioen.Als de arbeidsongeschiktheid niet blijvend is,maar naar verwachting minstens een jaar zalduren, kan in plaats van een vervroegd pensioeneen uitkering wegens ziekte worden toegekend.Deze uitkering wegens ziekte is even hoog als hetvervroegd pensioen, maar wordt slechts voor eenbepaalde periode toegekend.Naar gelang van de mate van arbeidsongeschiktheidkan het vervroegd pensioen volledig, voordrievierde, voor de helft of voor een kwartuitgekeerd worden.ZWEDEN173

Vanaf 2003 worden de voorschriften inzakevervroegd pensioen aan de hervormingen vanhet ouderdomspensioenstelsel aangepast. Voorwaarden om voor een uitkering inaanmerking te komen en aard van deuitkeringenEvenals het ouderdomspensioen bestaat het vervroegdpensioen uit twee delen, namelijk hetstaatspensioen (folkpension) en het algemeenaanvullend pensioen (allmän tilläggspension,ATP). De wijze van berekening van de hoogtevan het pensioen komt in grote lijnen overeen metde wijze van berekening van het ouderdomspensioen(zie deel 5). Er gelden echter ook enkelespecifieke regels voor de berekening.Bij de berekening van het staatspensioen bijvervroegde pensionering kan naast de daadwerkelijktijd van vestiging in Zweden ook de zogenaamdetoekomstige periode van vestiging inZweden worden berekend. Hierbij wordt deperiode berekend tussen het jaar van pensioneringen het jaar waarin de pensioengerechtigde 64 jaarwordt. Deze zogenaamde toekomstige periodevan vestiging wordt uitsluitend toegekend indiende betrokkene tussen zijn zestiende jaar en hetjaar van pensionering een bepaalde tijd inZweden woonachtig geweest is. Onder pensioneringwordt het moment verstaan waarop debetrokkene voor een te verwachten duur van tenminste een jaar voor minstens 25 % arbeidsongeschiktraakt.Voor de berekening van het aanvullend pensioen(ATP) bij vervroegde pensionering wordt in deregel niet alleen uitgegaan van de daadwerkelijkverworven pensioenrechten, maar ook van een teberekenen toekomstig recht op pensioen, dezogenaamde veronderstellende puntenberekening.Deze is gebaseerd op de beroepsactiviteitendie men jaarlijks zou hebben kunnen verrichten inde periode tussen de vervroegde pensionering enhet moment waarop men 64 wordt.Het vervroegd pensioen in de vorm van een staatseneen aanvullend pensioen wordt op min of meerdezelfde wijze berekend als het ouderdomspensioen(zie deel 5). Een verschil is dat degene diegeen recht heeft op ATP of slechts een laag ATPzou krijgen, kan rekenen op een hogere pensioenstoeslagdan bij het ouderdomspensioen.B. GEHANDICAPTENVERGOEDINGOok de gehandicaptenvergoeding is een uitkeringdie kan worden toegekend bij blijvende (al danniet volledige) arbeidsongeschiktheid.De gehandicaptenvergoeding kan samen met eenvervroegd pensioen of ziektegeld dan wel alszelfstandige uitkering worden toegekend. Degehandicaptenvergoeding die zelfstandig wordtuitgekeerd, dat wil zeggen aan personen die geenvervroegd pensioen of ziektegeld hebben, kanalleen worden toegekend aan personen diepermanent in Zweden gevestigd zijn.Voorwaarden voor de toekenning van een gehandicaptenvergoedingzijn dat men minstens 16 jaaroud is en vóór de leeftijd van 65 jaar in zodanigemate arbeidsongeschikt raakt dat men:— meer tijdrovende hulp van een ander nodigheeft bij de dagelijkse bezigheden;— voortdurend hulp van een ander nodig heeftvoor het verrichten van beroepsactiviteiten ofhet volgen van een studie;— geconfronteerd wordt of zal worden metaanzienlijke extra uitgaven als gevolg vande handicap.Bij het bepalen van de hoogte van de gehandicaptenvergoedingwordt de algehele situatie vande gehandicapte in aanmerking genomen enworden de behoefte aan hulp en de extra kostengezamenlijk gewogen. De gehandicaptenvergoedingbedraagt ten hoogste 2 122 SEK per maand.C. TOELAGE VOOR DE VERZORGINGVAN EEN GEHANDICAPT KINDWanneer u als ouder thuis een ziek of gehandicaptkind verzorgt, kunt u in aanmerking komen vooreen verzorgingstoelage op voorwaarde dat hetkind gedurende ten minste zes maanden bijzondereverzorging en toezicht nodig heeft. Eenvoorwaarde voor de toekenning van een verzorgingstoelageis ook dat u permanent in Zwedengevestigd bent.De verzorgingstoelage moet worden beschouwdals een vergoeding voor de bijzondere inspanningenvan de ouders en voor de extra kosten die eenziekte of handicap met zich brengt. Bij deberekening van de hoogte van de toelage wordtgelet op de noodzakelijke zorg en de extra kosten.De verzorgingstoelage kan volledig, voor drievierde,voor de helft of voor een kwart uitgekeerdworden en bedraagt ten hoogste 7 688 SEK permaand.D. VERVOERTOELAGEAan gehandicapten en ouders van gehandicaptekinderen, jonger dan 18 jaar, kan een toelageworden uitgekeerd voor de aanschaf van een auto,motorfiets of brommer en/of voor de aanpassingvan een voertuig aan de handicap. Voorwaardeom voor een toelage in aanmerking te komen iswel dat de handicap het zelfstandig vervoer of hetgebruik van het openbaar vervoer ernstig bemoeilijkt.Normaliter kan slechts eens in de zeven jaareen dergelijke toelage worden uitgekeerd.174 ZWEDEN

5. OuderdomspensioenenA. OUDERDOMSPENSIOENSinds 1 januari 1999 is in Zweden — parallel aanhet oude stelsel — een nieuw ouderdomspensioenstelselvan kracht.Wie in 1937 of eerder geboren is, valt volledigonder het oude stelsel.Wie tussen 1938 en 1953 geboren is, valt deelsonder het oude en deels onder het nieuwe stelsel.Het geboortejaar bepaalt in welke mate iemandop het oude (respectievelijk nieuwe) stelsel aanspraakkan maken.Wie in 1954 of later geboren is, valt volledigonder het nieuwe stelsel.B. HET OUDE PENSIOENSTELSELHet oude stelsel omvat een staatspensioen en eenaanvullend pensioen (ATP). De pensioenleeftijd isvoor zowel vrouwen als mannen 65 jaar. Wie wilkan vervroegd met pensioen gaan of na hetbereiken van de pensioenleeftijd blijven werken. StaatspensioenWie in Zweden woont en er ten minste drie jaarwoonachtig is geweest of gedurende een periodevan ten minste drie jaar pensioensopbouwendeinkomsten voor het ATP (zie hieronder) heeftgehad, heeft recht op een staatspensioen. Hierbijspeelt de nationaliteit geen rol. Om recht tehebben op een volledig staatspensioen moet uveertig jaar in Zweden hebben gewoond of dertigjaar pensioensopbouwende inkomsten hebbengehad. Wanneer u niet aan een van beidevoorwaarden voldoet, wordt uw staatspensioenverminderd met respectievelijk 1/40e of 1/30e perjaar dat u tekortkomt. De jaren tussen uw 16everjaardag en het jaar waarin u 64 wordt, kunnenals jaren van vestiging of jaren met pensioensopbouwendeinkomsten worden erkend. Het staatspensioenbedraagt hoogstens 2 952 SEK permaand.Burgers van EU-/EER-landen die van Zweden naareen ander EU-/EER-land verhuizen, hebben rechtop hetzelfde staatspensioen als woonden ze inZweden. Zweedse staatsburgers die buiten de EU/EER gaan wonen, hebben recht op een staatspensioenin verhouding tot het aantal jarenpensioensopbouwende inkomsten. Hetzelfdegeldt voor burgers van landen waarmee Zwedeneen pensioenovereenkomst heeft gesloten. Algemeen aanvullend pensioen (ATP)Heeft u inkomsten uit arbeid die meer bedragendan het zogenaamde verhoogde basisbedrag(prisbasbeloppet), momenteel 37 700 SEK, danbouwt u aanvullende pensioenrechten (ATP) op.Dit basisbedrag is een bedrag dat steeds voor deduur van een jaar door de regering wordt vastgesteld,rekening houdend met de algemene prijsontwikkeling.Inkomsten tussen de leeftijd van 16en 64 jaar kunnen worden erkend als pensioensopbouwendeinkomsten. Bij het bepalen van depensioensopbouwende inkomsten worden zowelinkomsten uit arbeid als sociale uitkeringen(ziekengeld, ouderschaps- en werkloosheidsuitkeringenenz.) meegerekend.Om voor een aanvullend pensioen in aanmerkingte komen, moet u ten minste drie jaar pensioensopbouwendeinkomsten hebben gehad. Voor eenvolledig aanvullend pensioen zijn ten minstedertig jaren van pensioensopbouw vereist. Dehoogte van het aanvullend pensioen komt overeenmet het gemiddelde van de pensioensopbouwendeinkomsten van de vijftien jaren waarindeze inkomsten het hoogst waren. Het aanvullendpensioen bedraagt ten hoogste 11 993 SEK permaand.Toelage op het pensioenGepensioneerden zonder ATP of met een laag ATPkunnen een toelage op het staatspensioen krijgen.De pensioentoelage op het staatspensioen kan tenhoogste 1 750 SEK per maand bedragen.Een zogenaamde bijzondere pensioentoelage(särskilt pensionstillägg) kan worden uitgekeerdaan personen die ten minste zes jaar zijn thuisgeblevenvoor de verzorging van zieke of gehandicaptekinderen en daardoor geen beroepsactiviteitenhebben kunnen verrichten. De bijzonderepensioentoelage kan worden toegekend voor tenhoogste 15 jaren thuiszorg.Personen met een laag inkomen kunnen ook inaanmerking komen voor een huisvestingstoelagevoor gepensioneerden (bostadstillägg till pensionärer,BTP). De hoogte van de toelage is afhankelijkvan de inkomsten van de gepensioneerde envan de huisvestingskosten.De zogenaamde echtgenotetoelage (hüstrütillägg)kan worden uitgekeerd aan vrouwen die vóór1935 zijn geboren en waarvan de echtgenoot eenstaatspensioen in de vorm van een ouderdomspensioenof vervroegd pensioen/ziektegeld heeft.Deze uitkering wordt geleidelijk afgebouwd.C. HET NIEUWE PENSIOENSTELSELHet nieuwe stelsel omvat een inkomensafhankelijkouderdomspensioen in de vorm van eeninkomenspensioen en een premiepensioen, alsookeen gegarandeerd pensioen.Het inkomenspensioen zal worden gebaseerd ophet inkomen gedurende het gehele beroepsleven.Zoals voorheen zal aan de pensioensopbouwendeinkomsten een bovengrens worden gesteld.ZWEDEN175

Er zal een gewaarborgd minimumniveau in devorm van een gegarandeerd pensioen wordenvastgesteld voor personen die geen pensioensopbouwendeinkomsten hebben gehad of op grondvan hun inkomsten slechts recht hebben op eenlaag pensioen.Voortaan kan het inkomenspensioen pas na deleeftijd van 61 jaar worden uitgekeerd, maar hoelater het pensioen wordt uitgekeerd, hoe hoger hetbedrag zal zijn. Dit komt niet alleen doordat hetpensioen in dergelijke gevallen kan wordengebaseerd op meer pensioensopbouwende inkomsten,maar ook doordat ervan wordt uitgegaan dathet pensioen bij een latere uitkering gedurendeminder jaren uitgekeerd hoeft te worden.Het gegarandeerd pensioen kan pas vanaf deleeftijd van 65 jaar worden uitgekeerd.In januari 2001 worden de eerste inkomenspensioenenvolgens het nieuwe stelsel uitgekeerd.De verworven pensioenrechten en de uitbetaaldepensioenrechten zullen op andere wijze wordengewaarborgd dan in het nieuwe stelsel, onderandere met het oog op de loonontwikkeling.D. GEDEELTELIJK PENSIOENAls werkende in de leeftijd van 61 tot en met 64jaar kunt u onder bepaalde voorwaarden eengedeeltelijk pensioen krijgen als u minder gaatwerken.Het gedeeltelijk pensioen komt overeen met 55 %van het verschil tussen de inkomsten voor en nade vermindering van de arbeidsduur.Het gedeeltelijk pensioen zal bij de invoering vanhet nieuwe pensioenstelsel geleidelijk wordenafgeschaft. Na 2000 zullen geen gedeeltelijkepensioenen meer worden uitgekeerd.6. NabestaandenpensioenHet nabestaandenpensioen kan worden uitgekeerdals:— wezenpensioen;— aanpassingspensioen;— bijzonder nabestaandenpensioen;— weduwepensioen op grond van vroegerebepalingen.In Zweden woonachtige nabestaanden hebbenrecht op een nabestaandenpensioen in de vormvan een staatspensioen op voorwaarde dat deoverledene ten minste drie jaar in Zweden woonachtiggeweest is of ten minste drie jaar pensioensopbouwendeinkomsten voor het ATP heeftgehad (zie deel 5).Nabestaandenpensioen in de vorm van eenaanvullend pensioen (ATP) kan worden toegekendals de overledene ten minste drie jaar pensioensopbouwendeinkomsten heeft gehad.Vanaf 1 januari 2003 worden de voorschrifteninzake nabestaandenpensioenen aan de hervormingenvan het ouderdomspensioenstelsel aangepast.Het hervormde stelsel zal uit een inkomensafhankelijkdeel en een gewaarborgd pensioendeelbestaan.A. WEZENPENSIOENKinderen onder de 18 hebben recht op eenwezenpensioen bij overlijden van een of beideouders.Kinderen tussen de 18 en 20 jaar die nogmiddelbaar of hoger middelbaar onderwijs volgen,kunnen in aanmerking komen voor eenverlenging van het wezenpensioen. Bedrag van het wezenpensioenEen wezenpensioen in de vorm van een staatspensioenwordt uitgekeerd als een dan wel beideouders overleden zijn.Als de overleden ouder geen volledig pensioenopgebouwd had, wordt het wezenpensioen verhoudingsgewijsverminderd op basis van hetaantal jaar dat de overledene tekort kwam vooreen volledig pensioen. Het wezenpensioen bedraagtminstens 764 SEK per maand.De voorwaarden om voor een wezenpensioen inde vorm van een aanvullend pensioen (ATP) inaanmerking te komen, zijn dat de overleden ouderrecht had of zou hebben gekregen op eenaanvullend pensioen. Het aanvullend wezenpensioenbedraagt 30 % van het pensioen van deoverleden ouder. Zijn er meer pensioengerechtigdekinderen, dan wordt het bedrag met 20 %per kind verhoogd. Het totale bedrag wordtgelijkelijk onder de kinderen verdeeld.Een nabestaandenpensioen met een aanvullendpensioen kan in totaal nooit meer bedragen danhet eigen pensioen van de overledene.In het nieuwe stelsel bedraagt het wezenpensioenvan kinderen jonger dan 12 jaar 35 % van denabestaandenpensioenbasis van de overledene.Kinderen tussen 12 en 18 jaar ontvangen alswezenpensioen 30 % van de basis.B. AANPASSINGSPENSIOENEen nabestaande komt uitsluitend in aanmerkingvoor een aanpassingspensioen uit de staats- ofaanvullendpensioenkas als hij of zij niet ouder isdan 65 jaar, op het moment van overlijdenlangdurig samenwoonde met de overledene en:— op het moment van overlijden langdurig heeftsamengewoond met kinderen tot 12 jaar dieonder de zorg van een van beide oudersvallen; of176 ZWEDEN

— op het moment van overlijden ten minste vijfjaar onafgebroken met de overledene heeftsamengewoond.Het aanpassingspensioen wordt over een periodevan zes maanden uitgekeerd. Vanaf 2003 wordthet aanpassingspensioen in het kader van hetnieuwe stelsel gedurende tien maanden uitgekeerd.Als er kinderen tussen 12 en 18 jaar zijn,wordt het aanpassingspensioen gedurende 22maanden uitgekeerd.Als de langstlevende echtgenoot zorgt voor enduurzaam samenwoont met kinderen van tenhoogste 12 jaar en sinds het overlijden met dezekinderen heeft samengewoond, kan hij of zij naafloop van deze periode in aanmerking komenvoor een verlenging van het aanpassingspensioen.Het verlengde aanpassingspensioen kan uiterlijkworden doorbetaald tot de maand waarin hetjongste kind 12 jaar wordt. Bedrag van het aanpassingspensioenHet aanpassingspensioen in de vorm van eenstaatspensioen bedraagt evenveel als het ouderdomspensioenvan een alleenstaande gepensioneerde,mits de overledene recht had op eenvolledig pensioen.Het aanpassingspensioen in de vorm van eenaanvullend pensioen (ATP) komt overeen met 20 %van het pensioen van de overleden echtgenoot alser kinderen zijn die recht hebben op eenwezenpensioen, en 40 % van het pensioen vande overleden echtgenoot in het andere geval.In het nieuwe stelsel bedraagt het aanpassingspensioen55 % van de nabestaandenpensioenbasis.Bovendien kan ter aanvulling een gewaarborgdpensioen worden uitbetaald.C. BIJZONDERNABESTAANDENPENSIOENNabestaanden die na beëindiging van het aanpassingspensioenniet door beroepsactiviteiten in huneigen onderhoud kunnen voorzien en evenmineen ouderdomspensioen ontvangen, kunnen inaanmerking komen voor een bijzonder nabestaandenpensioen.Om hiervoor in aanmerking te komen, moeten demogelijkheden voor de nabestaande om in heteigen onderhoud te voorzien, sinds het overlijdenvan de echtgenoot ten minste 25 % minder zijngeworden door ontwikkelingen op de arbeidsmarkt,een verslechtering van de gezondheid ofvergelijkbare oorzaken.Na 1 januari 2003 worden geen bijzonderenabestaandenpensioenen meer toegekend. Wieop dat ogenblik al een bijzonder nabestaandenpensioenontvangt, mag het evenwel behouden.D. WEDUWEPENSIOEN OP GROND VANVROEGERE BEPALINGENVóór 1990 golden andere voorschriften ten aanzienvan het nabestaandenpensioen. Zo haddenmannen voor die tijd geen recht op een nabestaandenpensioen.Met betrekking tot hetnabestaandenpensioen zijn enkele overgangsbepalingenvan kracht geworden waardoor vrouwenvan middelbare en oudere leeftijd het rechtbehouden op een weduwepensioen overeenkomstigde vroegere, in bepaalde opzichten gunstigerregeling inzake weduwepensioenen.7. WerkloosheidsverzekeringDe werkloosheidsverzekering wordt beheerd doorwerkloosheidsfondsen voor verschillende doelgroepen(naar beroep, bedrijfstak enz.). Deverzekeringen zijn in de meeste gevallen bedoeldvoor werknemers, maar er bestaan ook tal vanverzekeringsfondsen voor zelfstandigen. Als werkloosheidsuitkeringwordt een inkomensafhankelijkeuitkering of een basisbedrag uitgekeerd.Het inkomensafhankelijke deel van de werkloosheidsverzekeringis vrijwillig en vereist het lidmaatschapvan een werkloosheidsfonds. Als utijdens een ononderbroken periode van vijf wekenminstens vier weken heeft gewerkt, kan u lidworden van een werkloosheidsfonds. Gemiddeldmoet u minstens 17 uur per week hebben gewerkten nog steeds minstens hetzelfde aantal urenwerken.De werkloosheidsuitkering wordt uitbetaald doorhet werkloosheidsfonds waarvan de werkloze lidis. Wie geen lid van een werkloosheidsfonds is,ontvangt het basisbedrag van het Alfa-fonds.Als onderdaan van een lidstaat heeft u geenwerkvergunning nodig om in Zweden te komenwerken. Als u naar Zweden komt om te werken ofom werk te zoeken moet u echter wel binnen driemaanden een verblijfsvergunning aanvragen. Ditverzoek om een verblijfsvergunning moet bij deplaatselijke politie worden ingediend. Personendie een uitkering wegens werkloosheid ontvangenen werk krijgen, of nog wel werkloos maar nietlanger werkzoekend zijn, moeten dit bij hetarbeidsbureau melden.A. WERKLOOSHEIDSVERZEKERING Voorwaarden voor eenwerkloosheidsuitkeringAls u werkloos wordt, heeft u — onder bepaaldevoorwaarden — recht op een werkloosheidsuitkeringin de vorm van een inkomensafhankelijkeuitkering of een basisbedrag.U kunt recht hebben op een inkomensafhankelijkeuitkering als u:ZWEDEN177

— ten minste twaalf maanden bij een werkloosheidsfondsaangesloten bent geweest(lidmaatschapsvoorwaarde);— tijdens de twaalf maanden vlak voor uwerkloos werd, minstens zes maanden gedurendeminstens 70 uur per kalendermaandbetaald werk heeft verricht of tijdens eenononderbroken periode van zes kalendermaandenminstens 450 uur betaald werkheeft verricht en tijdens elk van dezemaanden minstens 45 uur heeft gewerkt(arbeidsvoorwaarde).Als u aan de arbeidsvoorwaarde maar niet aan delidmaatschapsvoorwaarde voldoet, kan u rechthebben op het basisbedrag vanaf de dag dat utwintig jaar wordt.U kan ook recht op het basisbedrag hebben als uaan de zogenaamde „studentenvoorwaarde” voldoet.Daartoe moet u via een officieel arbeidsbureauals werkzoekende ter beschikking van dearbeidsmarkt staan of tijdens een periode van tienmaanden volgende op een voltooide voltijdseopleiding van minstens één studiejaar die rechtgeeft op een studiebeurs, minstens 90 kalenderdagenbetaald werk hebben verricht.U ontvangt alleen een inkomensafhankelijkeuitkering of een basisbedrag als u:— werkloos bent. Als u helemaal geen betaaldearbeid meer verricht en geen zelfstandigeactiviteiten meer heeft, wordt u normaliter alswerkloze beschouwd. Zelfstandigen moetenhun persoonlijke activiteiten volledig hebbenstopgezet of — onder bepaalde voorwaarden— tijdelijk hebben stopgezet om als werklozete worden beschouwd. Als u enkele uren ofdagen per week betaald werk verricht enander werk zoekt, kunt u voor de rest van deweek als werkloze worden beschouwd endaarmee voor een bepaalde uitkering inaanmerking komen;— arbeidsgeschikt bent;— werk kunt aanvaarden;— als werkzoekende bij het arbeidsbureau staatingeschreven;— bereid bent passend werk te aanvaarden;— meewerkt om in overleg met het arbeidsbureaueen individueel actieplan op testellen;— actief naar passend werk op zoek bent. Bedrag van de uitkeringSinds 2 juli 2001 bedraagt het basisbedrag 270SEK per dag. Wie deeltijds werkt, krijgt eenproportioneel lager bedrag uitbetaald. De inkomensafhankelijkeuitkering bedraagt 80 % van hetinkomen vóór de werkloosheid. Sinds 2 juli 2001wordt tijdens de eerste 100 uitkeringsdagen vande uitkeringsperiode hoogstens 680 SEK per daguitbetaald. Tijdens de rest van de uitkeringsperiodewordt hoogstens 580 SEK per dag uitbetaald.Wie een ouderdoms- of anciënniteitspensioenheeft, krijgt een kleinere uitkering. Er wordt geenuitkering voor zon- en zaterdagen betaald.De uitkeringsperiode omvat hoogstens 300 uitkeringsdagen.De uitkeringsperiode begint meteen carenztijd van vijf onder andere omstandighedennormale uitkeringsdagen. Als de verzekerdevóór het einde van de volledige uitkeringsperiodewerk vindt, kan hij — wanneer hijopnieuw werkloos wordt — op de resterendedagen recht hebben, zelfs als hij op dat ogenblikniet meer aan de uitkeringsvoorwaarden voldoet.Als de werkloze na afloop van de uitkeringsperiodevan 300 uitkeringsdagen aan een nieuwearbeidsvoorwaarde voldoet, wordt de uitkeringsperiodemet hoogstens 300 uitkeringsdagenverlengd. Wie niet aan een nieuwe arbeidsvoorwaardevoldoet, moet aan het arbeidsmarktprogrammaAktivitetsgaranti kunnen deelnemen of deuitkeringsperiode van 300 tot hoogstens 600uitkeringsdagen laten verlengen.Vrijwillige werkloosheidEen verzekerde doet gedurende bepaalde tijdafstand van zijn rechten indien hij:— vrijwillig zonder geldige reden zijn werkopgeeft;— wordt ontslagen wegens onbehoorlijk gedrag.De dagvergoeding van een verzekerde wordtgekort, als hij:— passende arbeid weigert;— zonder uitdrukkelijk passende arbeid teweigeren, door zijn gedrag ervoor zorgt dathij dit werk niet krijgt. Wat moet ik doen om een uitkering tekrijgen?Als u werkloos wordt, moet u zich zo spoedigmogelijk als werkzoekende bij het arbeidsbureaulaten inschrijven. Daar krijgt u bepaalde informatieover wat u moet doen om een werkloosheidsuitkeringte ontvangen. U krijgt ook bepaaldeformulieren, onder andere betreffende de inschrijvingbij het werkloosheidsfonds (anmälan tillarbetslöshetskassa), een werkgeversverklaring (arbetsgivarintyg)die door uw vroegere werkgevermoet worden ingevuld, en een fondskaart (kassakort).Op de fondskaart moet u uw werkloosheidmelden. Deze verklaringen moet u vervolgenszenden naar het werkloosheidsfonds waarbij uaangesloten bent. Het fonds beslist of u eenwerkloosheidsuitkering krijgt. Als u het met debeslissing van het fonds niet eens bent, kunt u omeen herziening van de beslissing vragen. Eventueel178 ZWEDEN

kunt u bij de districtsrechtbank beroep tegen debeslissing van het fonds aantekenen.8. GezinsuitkeringenVoor in Zweden woonachtige kinderen wordt eenalgemene kinderbijslag uitgekeerd. De kinderbijslaghangt niet af van een inkomenstoets. Zowelgezinnen met als gezinnen zonder kinderenkunnen in aanmerking komen voor een huisvestingstoelage.De huisvestingstoelage bestaat uittwee delen. Het ene deel is afhankelijk van deuitgaven voor huisvesting en kan uitsluitend bijpermanente vestiging in Zweden worden uitgekeerd.Het andere deel, dat hieronder beschrevenwordt, is een toelage voor thuiswonende kinderen.De huisvestingstoelage is inkomensafhankelijk.Ook kan een bijzondere onderwijstoelageworden uitgekeerd voor kinderen van 16 jaar enouder die voltijds onderwijs volgen.Bij de geboorte of adoptie van een kind kan eenouderschapstoelage worden toegekend. Eenouderschapstoelage maakt het mogelijk om gedurendelangere, onafgebroken perioden bij hetkind thuis te blijven. Bovendien kan een zwangerevrouw in bepaalde gevallen vóór de geboorte inaanmerking komen voor een zwangerschapstoelage.Als u gedurende een korte periode thuis moetblijven om voor het kind te zorgen, bijvoorbeeldwanneer het ziek is, kunt u een tijdelijke ouderschapstoelagekrijgen.Hieronder worden de zwangerschapstoelage enouderschapstoelage nader beschreven.A. KINDERBIJSLAG Algemene kinderbijslagKinderbijslag wordt uitgekeerd vanaf de maandwaarin het kind geboren is tot en met het kwartaalwaarin het kind zestien jaar oud wordt. Dekinderbijslag wordt automatisch uitgekeerd aande moeder maar kan onder bepaalde voorwaardenook aan de vader of voogd worden uitgekeerd. Verlengde kinderbijslagDe uitkering van de kinderbijslag kan wordenverlengd als het kind al 16 jaar is, op voorwaardedat het kind middelbaar onderwijs of vergelijkbaaronderwijs volgt. De kinderbijslag wordt in datgeval uitgekeerd tot de maand waarin het kind deschool verlaat. Toelage voor grote gezinnenDe toelage voor grote gezinnen wordt automatischuitgekeerd aan gezinnen die recht hebbenop een algemene kinderbijslag voor drie of meerkinderen. Schoolgaande en studerende kinderenvan 16 jaar en ouder waarvan de studie recht geeftop een verlengde kinderbijslag of onderwijstoelage,kunnen ten behoeve van een toelage voorgrote gezinnen onder bepaalde voorwaarden nogtot de kinderen worden gerekend. De toelage voorgrote gezinnen wordt ten hoogste betaald tot enmet het tweede kwartaal van het jaar waarin descholier of student 20 jaar wordt. Bedrag van de uitkeringSinds januari 2001 bedraagt de algemene kinderbijslag11 400 SEK per kind per jaar. De kinderbijslagwordt maandelijks voor een bedrag van950 SEK uitgekeerd. Bij verlenging van de kinderbijslagbedraagt deze eveneens 950 SEK permaand. De toelage voor grote gezinnen bedraagt254 SEK voor het derde kind, 760 SEK voor hetvierde kind en 950 SEK voor het vijfde kind envolgende kinderen.B. ONDERWIJSTOELAGEKinderen die voltijds middelbaar onderwijs volgenen tussen de 16 en 20 jaar oud zijn, hebben rechtop een onderwijstoelage die overeenkomt met deverlengde kinderbijslag. Als het kind of de ouderseen laag inkomen hebben, kan een aanvullendetoelage worden uitgekeerd.C. HUISVESTINGSTOELAGE VOORGEZINNEN MET KINDERENDe huisvestingstoelage is een inkomensafhankelijketoelage die onder andere wordt uitgekeerdaan gezinnen met kinderen. De huisvestingstoelagebestaat uit twee delen. Het eerste deel is eenbijzondere toelage voor thuiswonende kinderen.De hoogte van de toelage is afhankelijk van hetaantal kinderen in het gezin en van het inkomen.Het tweede deel is een bijdrage in de huisvestingskostendie uitsluitend kan worden uitgekeerdaan permanent in Zweden woonachtige gezinnen. Wat moet ik doen om een uitkering tekrijgen?Om een huisvestingstoelage te krijgen, moet u eenverzoek indienen bij het verzekeringsfonds. Hetbesluit van het verzekeringsfonds is normaliterhoogstens twaalf maanden geldig. Gehuwden ofsamenwonenden moeten een gezamenlijk verzoekindienen aangezien de inkomsten vanbeiden samengeteld worden. Bedrag van de huisvestingstoelageDe toelage die uitsluitend wordt berekend opbasis van het aantal kinderen, wordt de bijzonderetoelage voor thuiswonende kinderen genoemd.Deze toelage wordt maandelijks uitgekeerd vooreen bedrag van ten hoogste 600 SEK voorgezinnen met één kind, ten hoogste 900 SEK voorZWEDEN179

gezinnen met twee kinderen en ten hoogste 1 200SEK voor gezinnen met drie of meer kinderen.D. UITKERINGEN IN VERBAND MET DEGEBOORTE OF ADOPTIE VAN EENKIND ZwangerschapstoelageEen zwangere vrouw heeft recht op een zwangerschapstoelageals zij een zwaar beroep heeft datzij door haar zwangerschap niet meer kanuitoefenen en wanneer zij geen andere, lichteretaak kan krijgen. Een zwangerschapstoelage kanten vroegste worden uitgekeerd vanaf de zestigstedag voor de uitgerekende geboortedatum.Vrouwen hebben ook recht op een zwangerschapstoelageals zij, vanwege een verbod op deuitoefening van het betrokken werk door zwangerevrouwen, niet in haar functie mag blijvenwerken en zij geen vervangend werk kan krijgen.Een zwangerschapstoelage wordt uitgekeerd vooriedere dag waarop het verbod geldt.De zwangerschapstoelage wordt uitgekeerd tottien dagen voor de berekende datum van debevalling. Het bedrag komt overeen met hetziektegeld.OuderschapstoelageDe ouderschapstoelage is een vergoeding die aanouders wordt toegekend bij de geboorte of adoptievan een kind.De ouderschapstoelage wordt bij de geboorte vaneen kind uitgekeerd voor in totaal 450 dagen. Bijde geboorte van een meerling worden hierbij voorhet tweede en ieder volgend kind steeds 180dagen bijgeteld. De ouderschapstoelage hoeft nietineens te worden opgenomen, maar kan wordenverdeeld over verschillende uitkeringsperiodestotdat het kind 8 jaar oud is of, indien dit nogniet het geval is, totdat het kind het eersteschooljaar heeft afgesloten. Adoptieouders moetende ouderschapstoelage opnemen binnen eenperiode van acht jaar vanaf de datum waarop zijhet kind onder hun hoede hebben gekregen.Ouderschapstoelagen worden niet uitgekeerdaan ouders van adoptiekinderen die ouder zijndan tien jaar.Als de ouders gezamenlijk voor het kind zorgen,hebben beide recht op de helft van het totaleaantal dagen met een ouderschapstoelage. De eneouder kan echter zijn of haar recht afstaan aan deandere, met uitzondering van dertig dagen.Als de ouders gezamenlijk voor het kind zorgen,maar een van beide voldoet niet aan de voorwaardenom voor een ouderschapstoelage inaanmerking te komen, dan heeft de andere ouderrecht op alle 450 dagen.De moeder kan ook al aanspraak maken op eenouderschapstoelage vóór de geboorte van hetkind. Deze wordt ten vroegste uitbetaald vanafde zestigste dag voor de uitgerekende geboortedatum.Beide ouders kunnen tegelijkertijd eenouderschapstoelage uitgekeerd krijgen om deel tekunnen nemen aan een ouderopleiding voor ofvlak na de geboorte.Als het kind eenmaal geboren is, wordt deouderschapstoelage uitgekeerd aan de ouder diezijn beroepsactiviteiten opgeeft om voor het kindte zorgen. De moeder heeft echter altijd recht opde ouderschapstoelage tot en met de 29e dag nade geboorte, ook wanneer zij het kind nietpersoonlijk verzorgt.Er wordt minstens een gewaarborgd minimumbedragals ouderschapstoelage uitbetaald (momenteel60 SEK per dag). Het minimumbedrag is eenwoonplaatsgebonden uitkering.Gedurende 360 dagen wordt een vergoeding inverhouding tot het inkomen van de ouders uitbetaald.Gedurende 90 dagen wordt het gegarandeerdminimumbedrag als vergoeding uitbetaald.De ouders moeten aan specifieke voorwaardenvoldoen om gedurende de eerste 180 dagen meteen ouderschapstoelage volledig voor inkomensverlieste worden vergoed. Concreet komt het eropneer dat de ouders ononderbroken gedurendeminstens 240 dagen vóór de geboorte van het kindeen ziekengeldverzekering moeten hebben gehad(d.w.z. betaald werk hebben verricht).Naarmate de ouders meer verlof nemen om voorhet kind te zorgen, wordt de ouderschapstoelagevolledig, voor de helft of voor een kwart uitgekeerd.Vaders hebben bovendien recht op tien dagentoelage per kind bij de geboorte of adoptie vaneen kind. Deze toelage wordt niet meer uitgekeerdna de zestigste dag na de thuiskomst van hetkind uit de kraamkliniek of na de dag waarop deouders het adoptiekind onder hun hoede hebbengekregen.9. Verdere inlichtingenSociale verzekering met uitzonderingvan de werkloosheidsverzekeringDe verzekeringsfondsen kunnen nadere inlichtingengeven over de sociale zekerheid. Er zijn 21centrale en ongeveer 330 plaatselijke kantoren inZweden. U moet zich in de eerste plaats rechtstreekswenden tot het plaatselijke kantoor in uwwoonplaats. Adressen en telefoonnummers vindtu in het telefoonboek.Bevoegde instanties op het gebied van pensioenenvoor in het buitenland gevestigde personen zijn:180 ZWEDEN

Stockholms läns allmänna försäkringskassaUtlandskontoretS-105 11 StockholmTel. (46-8) 676 10 00Fax (46-8) 676 19 30De bevoegde instantie op het gebied van deuitkeringen voor zeevarenden die werkzaam zijnin de Zweedse koopvaardij maar niet zijn aangeslotenbij een Zweeds verzekeringsfonds, is:Göteborgs allmänna försäkringskassaSjöfartskontoretS-405 12 GöteborgTel. (46-31) 700 50 00Fax (46-31) 700 52 49Riksförsäkringsverket, RFV, is de centrale instantievoor de sociale verzekering:RiksförsäkringsverketS-103 51 StockholmTel. (46-8) 786 90 00Fax (46-8) 411 27 89 WerkloosheidsverzekeringVragen in verband met de werkloosheidsverzekeringworden in de eerste plaats door het bevoegdewerkloosheidsfonds, het arbeidsbureau of de beroepsorganisatieop de werkplek beantwoord.Het Bestuur voor de arbeidsvoorziening (Arbetsmarknadsstyrelsen,AMS) is de centrale instantieinzake de werkloosheidsverzekering en de contantearbeidsmarktsteun:ArbetsmarknadsstyrelsenFörsäkringsenhetenS-113 99 StockholmTel. (46-8) 58 60 60 00Fax (46-8) 58 60 64 99OnderwijstoelageMet vragen over de onderwijstoelage voor scholierenen studenten van 16 tot 20 jaar kunt uterecht bij het plaatselijke bureau van de centraleinstantie voor onderwijstoelagen. Er zijn in totaal24 plaatselijke bureaus. Adressen en telefoonnummersvindt u in het telefoonboek.De centrale instantie voor onderwijstoelagen(Centrala studiestödsnämnden, CSN) is verantwoordelijkvoor het beheer van het stelsel vanonderwijstoelagen:Centrala studiestödsnämndenS-851 82 SundsvallTel. (46-60) 18 60 00Fax (46-60) 18 61 93ZWEDEN181

VERENIGD KONINKRIJK1. InleidingDe socialezekerheidsstelsels van het VerenigdKoninkrijk omvatten:— het nationaal verzekeringsstelsel (NationalInsurance Scheme) voor uitkeringen aanzieken, werklozen, weduwen, gepensioneerdenenz. Om recht te hebben op dezeuitkeringen moeten premies aan de nationaleverzekering zijn betaald;— de nationale gezondheidsdienst (NationalHealth Service) die medische, tandheelkundigeen oogheelkundige hulp verstrekt aanalle personen die in Groot-Brittannië enNoord-Ierland wonen;— het kinderbijslagstelsel (Child BenefitScheme) dat uitkeringen verleent voor kinderen;— de niet op premies berustende voorzieningenvoor bepaalde categorieën van invaliden ofvoor hun verzorgers. Premies voor de nationale verzekeringDe premies voor de nationale verzekering zijnonderverdeeld in vijf klassen.a) Als loontrekkende werknemer betaalt u basispremiesvan klasse 1 wanneer uw loon debasisgrens overschrijdt. Die premie is eenpercentage van uw weekloon tot de maximumloongrens,en wordt op het loon ingehouden.Indien uw loon minder dan debasisgrens maar meer dan het minimumloonbedraagt, wordt u geacht een bijdrage tehebben betaald om recht te hebben opprestaties. Uw werkgever betaalt aanvullendebijdragen van klasse 1 indien uw loon bovende aanvullende grens ligt. De werkgeversbijdragenworden niet op uw loon ingehoudenmaar zijn ten laste van uw werkgever.b) Als u zelfstandige bent en meer dan de lageinkomensuitzonderingverdient, betaalt upremies van klasse 2. De premies van klasse2 bestaan uit een vast bedrag. Wanneer uwbelastbare winst of inkomen een bepaaldmaximum overschrijdt, moet u ook premiesvan klasse 4 betalen. De premies van klasse 4worden gewoonlijk geïnd door de belastingdienst(Inland Revenue), en tellen niet meevoor de toekenning van prestaties.c) De premies van klasse 3 zijn van vrijwilligeaard en worden alleen in aanmerking genomenvoor het basisouderdomspensioen enhet basisweduwepensioen. Zij kunnen betaaldworden wanneer u geen premies vanklasse 1 hoeft te betalen, wanneer u vrijgesteldbent van de betaling van premies vanklasse 2, of indien uw verzekeringsloopbaanniet volstaat om in aanmerking te komenvoor de hierboven genoemde uitkeringen. Depremies van klasse 3 bestaan uit een vastbedrag.d) Voor bepaalde personen zoals zeelieden envliegend personeel gelden speciale regels.e) Als werkgever kunt u eveneens verplicht zijnpremies van klasse 1 A te betalen voor demeeste voordelen in natura, zoals dienstauto’sdie ook voor privé-doeleinden wordengebruikt en benzine.Nadere inlichtingen en brochures met de premiebedragenkrijgt u van het plaatselijke bureau vande belastingdienst. Fictieve premiesIn bepaalde omstandigheden worden fictievepremies, waarvoor u dus niet betaald heeft, inuw verzekeringsdossier bijgeschreven, bijvoorbeeldvoor tijdvakken waarin u wegens ziekte ofwerkloosheid niet gewerkt heeft. Deze fictievepremies worden in aanmerking genomen bij hetvaststellen van uw recht op sommige prestaties,maar voor de meeste prestaties wordt toch alsvoorwaarde gesteld dat u daadwerkelijk zelf eenbepaald aantal premies heeft betaald.Vanaf de leeftijd van 16 jaar wordt automatischeen nationaal verzekeringsnummer (national insurancenumber) toegekend. Als u voor het eerstgaat werken en nog geen nationaal verzekeringsnummerontvangen heeft, moet u dit aanvragen bijhet plaatselijke kantoor van het ministerie vanSociale Zekerheid (Department of Social Security)of als u in Noord-Ierland woont, bij het plaatselijkekantoor van het Bureau voor sociale zekerheid(Social Security Agency). Die adressen vindtu in een telefoonboek of u kunt ze vragen in hetplaatselijke postkantoor. Uw werkgever moet uwnummer kennen om bij te houden welke premiesu betaald heeft. Dat nummer moet u ookvermelden in iedere brief aan het ministerie enbij elke aanvraag voor prestaties of verstrekkingen:aan de hand van dit nummer kan het ministerieuw verzekeringsdossier terugvinden en u zondertijdverlies uitbetalen. Prestaties — AlgemeenDe uitkeringen van de nationale verzekering zijnafhankelijk van uw premiedossier. Om recht tehebben op een uitkering moet u vooraf eenVERENIGD KONINKRIJK183

minimumbedrag aan premies hebben betaald.Voor het recht op medische behandeling, metinbegrip van tandheelkundige en oogheelkundigehulp, worden daarentegen geen premievoorwaardengesteld; wanneer u in Groot-Brittannië woont,krijgt u deze verstrekkingen van de NationalHealth Service, en wanneer u in Noord-Ierlandwoont, krijgt u de verstrekkingen van de HealthService.Om recht te hebben op uitkeringen wegens ziekte,moederschap of werkloosheid, moet u voldoenaan de premievoorwaarden die vermeld zijn in depunten 2 B, 2 C en 7. De premies die u in debetrokken tijdvakken betaald heeft in een anderelidstaat, worden daarbij ook in aanmerkinggenomen. Het recht op een bejaarden- of weduwe-/weduwnaarspensioenis afhankelijk van uwverzekeringsloopbaan in álle lidstaten waar uheeft gewerkt.Ook de premies van klasse 2 (zie alinea b) komenin aanmerking voor de premievoorwaarden inverband met de uitkeringen.Vraag uw uitkeringen steeds zo vroeg mogelijkaan; bij uitstel kunt u een gedeelte van uwuitkering verliezen.2. Ziekte en moederschapA. GENEESKUNDIGE VERZORGINGWanneer u in het Verenigd Koninkrijk werkt ofdaar naar werk zoekt, of indien u daar gewoonlijkverblijft, kunt u in het kader van de nationalegezondheidsdienst (NHS) een beroep doen op eenhuisarts en op ziekenhuisverpleging voor uzelf enuw gezinsleden, telkens als daar medische redenenvoor zijn, en zonder dat daarbij voorwaardengesteld worden in verband met de nationaleverzekering. Gewoonlijk betaalt u een kleinebijdrage in de kosten van de voorgeschrevengeneesmiddelen, van de behandeling door detandarts, en van bepaalde kunst- en hulpmiddelen(bv. pruiken enz.); bepaalde personen zijn evenwelgeheel of gedeeltelijk vrijgesteld van dezeeigen bijdrage. Alleen bepaalde personen hebbenrecht op gezichtstests van de Nationale Gezondheidsdiensten een tussenkomst in de kosten vanbrillenglazen. De meeste mensen moeten optischediensten zelf betalen.Brochures met uitleg over de tarieven van de NHSen over wie recht heeft op een tussenkomst in degezondheidskosten vindt u bij uw huisarts, tandarts,opticien, apotheker, postkantoor en plaatselijkesocialezekerheidsbureau. Zo goed als allehuisartsen en opticiens en veel tandartsen zijnaangesloten bij de Nationale Gezondheidsdienst.De namen en adressen van de NHS-huisartsen,-tandartsen en -opticiens in uw streek vindt u bijde gezondheidsdiensten (Health Authorities) (inSchotland bij de Health Boards, in Noord-Ierlandbij het Central Services Agency) en in de meesteopenbare bibliotheken. U kunt ook het telefoonnummervan uw plaatselijke gezondheidsdienstopvragen op het gratis nummer van de gezondheidsinformatiedienst:0800 66 55 44 (0800 22 4488 in Schotland). Het telefoonnummer van hetCentral Services Agency is 028 90 32 44 31.Vanaf 16 jaar mag u zelf uw huisarts kiezen enhem verzoeken om u in zijn patiëntenlijst van deNationale Gezondheidsdienst op te nemen. Als hiju in zijn lijst opneemt, zorgt hij ervoor dat u eenkaart met uw NHS-nummer krijgt. Dokters mogenweigeren patiënten in hun lijst op te nemenzonder daarvoor een reden op te geven. U kuntvan huisarts veranderen indien hij of uzelf verhuistof om persoonlijke redenen. Vraag dan een anderehuisarts naar keuze om u in zijn lijst op te nemen.In spoedgevallen kan iedere bij de NationaleGezondheidsdienst aangesloten arts u geneeskundigehulp verlenen indien uw eigen huisartsniet bereikbaar is.U mag te allen tijde een tandarts of oogarts kiezendie aangesloten is bij de Nationale Gezondheidsdienst.Aangezien artsen, tandartsen en oogartsendie deel uitmaken van de Nationale Gezondheidsdienst,ook particuliere patiënten tegen betalingmogen behandelen, moet u vooraf aan de artsvragen of hij bereid is u als patiënt van deNationale Gezondheidsdienst te nemen. De kostenvoor particuliere behandeling worden nietterugbetaald door de Nationale Gezondheidsdienst.U moet ze zelf betalen.Wanneer de opname in een ziekenhuis of de hulpvan een specialist noodzakelijk is, wordt dit voor udoor uw NHS-arts kosteloos geregeld. In spoedgevallenkunt u direct in een ziekenhuis wordenopgenomen. Medische behandeling in een anderelidstaatAls u in het Verenigd Koninkrijk verzekerd bentmaar in een andere lidstaat verblijft of woont,hebben u en uw gezinsleden eventueel recht opde geneeskundige verzorging van het ziekteverzekeringsstelselaldaar. Bij tijdelijk verblijf (vakantie,zakenreis enz.) in een andere lidstaat moet uvooraf het formulier T 5 op het postkantooraanvragen. Als u voornemens bent in het buitenlandte gaan wonen, moet u formulier SA 29aanvragen bij het plaatselijke postkantoor of bijhet plaatselijke bureau van de sociale zekerheid.B. ZIEKENGELD Statutair ziekengeld (Statutory Sick Pay— SSP)De meeste werknemers in loondienst hebbenrecht op een door hun werkgever betaald statutair184 VERENIGD KONINKRIJK

ziekengeld (SSP) bij onafgebroken ziekteverlof vanverscheidene dagen, mits hun wekelijks inkomenten minste even groot is als het bedrag waarovernationale verzekeringspremies (National InsuranceContributions, NIC’s) moeten worden afgedragen.Die SSP komt in de plaats van de normaletijdelijke arbeidsongeschiktheidsuitkering (StateIncapacity Benefit), die niet betaald wordt zolangde werkgever verplicht is de SSP te betalen. Als uarbeidsongeschikt bent wegens ziekte, moet uwwerkgever gedurende maximaal 28 weken SSPbetalen. U hoeft die SSP niet officieel aan tevragen, maar uw werkgever heeft normaal zelfregels vastgesteld voor de wijze en het tijdstipwaarop hij van uw ziekte in kennis moet wordengesteld, en welke bewijsstukken u in verband metuw ziekte moet indienen alvorens hij de SSPuitbetaalt. Stelt u zich liefst op voorhand op dehoogte van die regels: het niet naleven ervan kan ueen gedeelte van uw SSP kosten. Als u na afloopvan de SSP-uitkeringen nog niet genezen bent,kunt u bij het ministerie van Sociale Zekerheid(zie verder) de normale tijdelijke arbeidsongeschiktheidsuitkering(State Incapacity Benefit) aanvragen.Bepaalde werknemers in loondienst vallen buitenhet SSP-stelsel, bijvoorbeeld werknemers van 65jaar en ouder. Overheidsuitkering bij tijdelijkearbeidsongeschiktheid (State Short-TermIncapacity Benefit)Als u gedurende ten minste vier dagen arbeidsongeschiktbent als gevolg van ziekte of invaliditeiten u daarvoor geen recht heeft op SSP van uwwerkgever, kunt u de contante uitkering wegenstijdelijke arbeidsongeschiktheid aanvragen. Voorde drie eerste dagen van de arbeidsongeschiktheidis geen uitkering verschuldigd.In verband met de premiebetaling worden devolgende voorwaarden gesteld:— u moet in ten minste één belastingjaar (vanafapril 2001 in één van de drie laatste belastingjarenvóór u de uitkering aanvraagt)premies van klasse 1 of klasse 2 (of eencombinatie van beide) hebben betaald overten minste 25 keer het minimumloon (ziepunt 1), en— u moet (betaalde of fictieve) premies vanklasse 1 of klasse 2 (of een combinatie vanbeide) verworven hebben over ten minste 50keer het minimumloon, en wel in de tweebelastingjaren (6 april tot en met 5 april) dieeindigden vóór het begin van het uitkeringsjaar(eerste zondag van januari van het enejaar tot de zaterdag vóór de eerste zondagvan januari van het volgend jaar) waarin hetziekengeld wordt aangevraagd. Bijvoorbeeld:ziekengeld dat in juni 2000 wordt aangevraagd,wordt toegekend op basis van depremies die u betaalde tussen 6 april 1997 en5 april 1998 en tussen 6 april 1998 en 5 april1999.Brochures met de tarieven van de uitkeringen zijnverkrijgbaar bij de plaatselijke bureaus van desociale zekerheid.Tijdvakken van verzekering, van wonen of vanwerken in andere lidstaten, worden zo nodig inaanmerking genomen om te voldoen aan devoorwaarden inzake premiebetaling. Toeslagen voor ten laste komendepersonenU kunt een toeslag bij uw uitkering wegenstijdelijke arbeidsongeschiktheid aanvragen vooréén volwassene ten laste als u kinderen te uwenlaste heeft of als uw echtgeno(o)t(e) 60 jaar ofouder is. Wanneer uw vrouw in een anderelidstaat woont, moet u samen met uw aanvraagook het formulier E 105 indienen, dat u krijgt bijhet orgaan van de ziekteverzekering van delidstaat waar zij woont.Na 28 weken ziekte kunt u een toeslag bij uwuitkering wegens tijdelijke arbeidsongeschiktheidaanvragen voor kinderen ten laste. Hoe vraagt u een uitkering aan, als u inloondienst werkt?Indien uw werkgever niet langer verplicht is SSP tebetalen, of indien u niet onder de SSP-regelingvalt, stuurt uw werkgever u een formulier waarinwordt uitgelegd waarom u geen SSP ontvangt. Bijdit formulier zit een aanvraag voor een uitkeringwegens tijdelijke arbeidsongeschiktheid die umoet invullen en zo spoedig mogelijk naar uwplaatselijk socialezekerheidsbureau moet sturen.Stuur samen met uw aanvraag alle medischeverklaringen waarover u beschikt; deze doktersbriefjesmoeten regelmatig verzonden worden,zolang u wegens ziekte niet kan werken.Het ziekengeld wordt betaald door middel vaneen postcheque of een boekje met betaalopdrachten,die in alle postkantoren kunnen wordengeïnd. Hoe vraagt u een uitkering aan, als u nietin loondienst werkt?U dient het formulier SC 1 in te vullen, dat u kuntkrijgen bij artsen, ziekenhuizen of socialezekerheidsbureaus.In Groot-Brittannië stuurt u ditformulier onmiddellijk naar het plaatselijke kantoorvan de sociale zekerheid, en in Noord-Ierlandnaar het bureau voor de sociale zekerheid, afdelingUitkeringen (Social Security Agency, IncapacityBenefits, Castle Court, Royal Avenue, BelfastBT1 1SD). Bij ziekte van meer dan zeven dagenVERENIGD KONINKRIJK185

vraagt u aan uw behandelende arts of ziekenhuiseen medische verklaring, die moet worden doorgezondennaar het adres waarnaar formulier SC 1is gestuurd. Op die verklaring vermeldt de behandelendearts hoelang uw arbeidsongeschiktheidnaar zijn mening zal duren.Betaling vanarbeidsongeschiktheidsuitkeringen ineen andere lidstaatWanneer u in het Verenigd Koninkrijk verzekerdbent, kunt u de tijdelijke arbeidsongeschiktheidsuitkeringvan het Verenigd Koninkrijk ook in eenandere lidstaat ontvangen wanneer u ziek wordt ineen andere lidstaat, of reeds een uitkering ontvingvoor u het Verenigd Koninkrijk verliet, en hetministerie van Sociale Zekerheid of het ministerievan Sociale Ontwikkeling ingestemd heeft met devoortzetting van die uitkering.Als u tijdens uw verblijf in een andere lidstaat ziekwordt en geen recht heeft op SSP van uwwerkgever, moet u binnen de drie dagen eenaanvraag indienen bij het orgaan van de ziekteverzekeringvan die lidstaat. Samen met deaanvraag moet u een doktersverklaring indienen;ook moet u zich onderwerpen aan de controleproceduresvan dat orgaan.Als u van het Verenigd Koninkrijk een tijdelijkearbeidsongeschiktheidsuitkering ontvangt en vanplan bent naar een andere lidstaat te gaan, dient uhet bureau dat de uitkeringen betaalt geruime tijdvóór het vertrek te raadplegen.C. UITKERINGEN BIJ MOEDERSCHAPStatutaire zwangerschapsuitkering(Statutory Maternity Pay, SMP)De meeste zwangere vrouwen hebben recht opSMP van hun werkgever. Die uitkering wordtbetaald gedurende 18 weken, ten vroegste vanafde elfde week vóór de week waarin de bevallingwordt verwacht ( = de EWC). U kiest zelf wanneeru met werken ophoudt, maar de eerste uitbetalingvan de SMP geschiedt uiterlijk in de week waarinde baby wordt geboren.Om recht te hebben op de uitkering, moet u voordezelfde werkgever gewerkt hebben gedurendeten minste 26 weken, met inbegrip van eneindigend op de 15e week vóór de vermoedelijkeweek van de bevalling, die de „EWC” ( = de weekdie van belang is voor de aanspraak) wordtgenoemd. Ook moet u tijdens de laatste achtweken van die periode gemiddeld ten minste hetlaagste loonbedrag hebben verdiend waaroverpremies voor de nationale verzekering verschuldigdzijn.Gedurende de eerste zes weken bedraagt de SMP90 % van uw gemiddeld weekloon. Daarna valt uterug op het lagere tarief.Om SMP te krijgen, moet u ten minste drie wekenop voorhand uw werkgever meedelen dat u vanplan bent om uw werk neer te leggen wegens uwzwangerschap. Uw werkgever heeft waarschijnlijkregels vastgesteld voor de wijze waarop diekennisgeving moet gebeuren. Ook moet u hemuw zwangerschapsverklaring (Maternity Certificate)voorleggen zodra u die van uw arts ofvroedvrouw heeft ontvangen.Gewoonlijk betaalt de werkgever het SMP uit ophet tijdstip van de gebruikelijke loonbetaling. Alsu geen recht heeft op SMP, komt u wellicht inaanmerking voor de zwangerschapstoelage (MaternityAllowance).Zwangerschapstoelage (MaternityAllowance — MA)De zwangerschapstoelage wordt gegeven indien ugeen recht heeft op SMP. Deze toelage wordtgedurende 18 weken betaald, ten vroegste vanafelf weken vóór de vermoedelijke week van debevalling (EWC). Als u nog werkt, kan dezwangerschapstoelage tot een later tijdstip wordenuitgesteld.Om in aanmerking te komen voor de zwangerschapstoelagemoet u in het tijdvak van 66 weken(testperiode) dat eindigt in de week vóór devermoedelijke week van de bevalling, gedurendeten minste 26 weken als loontrekkende of zelfstandigegewerkt hebben en ten minste 30 GBPper week verdiend hebben. De aanvraag mag nietvroeger dan 14 weken vóór de vermoedelijkebevalling worden ingediend, door het invullen vanhet MA 1-formulier dat naar het plaatselijkebureau van de sociale zekerheid wordt gestuurd.Die formulieren kunt u krijgen bij het plaatselijkebureau van de sociale zekerheid of bij de kraamkliniek.Bij de aanvraag moeten uw loonstrookjesen een door de behandelende arts of vroedvrouwafgegeven zwangerschapsverklaring (MaternityCertificate) worden gevoegd.Indien uw gemiddelde weekinkomen bij het beginvan uw testperiode ten minste gelijk is aan hetminimumloon, krijgt u het standaard-MA-tarief.Indien u gemiddeld ten minste 30 GBP per weekmaar minder dan het minimumloon verdient,krijgt u 90 % van uw gemiddelde weekinkomen,maar ten hoogste het standaardtarief.3. Arbeidsongevallen enberoepsziektenDe uitkeringen wegens arbeidsongevallen en beroepsziekten(Industrial Injuries Benefits) wordentoegekend wanneer u arbeidsongeschikt wordt als186 VERENIGD KONINKRIJK

gevolg van een arbeidsongeval of van een erkendeberoepsziekte. Om recht te hebben op dezeuitkeringen hoeft u geen premies aan de nationaleverzekering te betalen. Wel kunt u deze uitkeringenkel krijgen als u in dienst van een werkgeverwerkt, maar voor de toekenning ervan wordt geenrekening gehouden met het feit of u als gevolg vanhet ongeval of de ziekte al dan niet arbeidsongeschiktbent. Arbeidsongeschiktheidsuitkering(Disablement Benefit)Deze uitkering wordt toegekend indien u 15weken na het arbeidsongeval of na het begin vande beroepsziekte nog steeds arbeidsongeschiktbent. Het bedrag ervan hangt af van de arbeidsongeschiktheidsgraad.De uitkering mag naast andereeventuele ziekte- of invaliditeitsuitkeringenworden toegekend.De tarieven van de uitkering zijn uiteengezet ineen folder die verkrijgbaar is bij de bureaus van desociale zekerheid.Bij deze uitkering zijn de volgende toeslagenmogelijk:— een toeslag voor voortdurende zorg (ConstantAttendance Allowance) indien u 100 %invalide bent en voor uw verzorging eenberoep moet doen op derden;— de toeslag wegens uitzonderlijk zware invaliditeit(Exceptionally Severe DisablementAllowance) indien u een van de twee hoogstetarieven ontvangt van de toeslagen voorvoortdurende zorg, en u ook in de toekomstvermoedelijk voortdurend hulp van derdennodig zal hebben.Verder krijgt u eventueel een toelage wegens devermindering van uw inkomen (Reduced EarningsAllowance) indien uw arbeidsongeval plaatsvondof uw beroepsziekte begon vóór 1 oktober 1990,en u uw normale beroep of een evenwaardigberoep wegens uw handicap niet meer kuntuitoefenen.In Groot-Brittannië dient de aanvraag zo spoedigmogelijk na het optreden van de eerste tekenenvan arbeidsongeschiktheid te worden aangevraagdbij het plaatselijke bureau van de socialezekerheid. In Noord-Ierland moeten de aanvrageningediend worden bij de Industrial Injuries Branchvan het Northern Ireland Social Security Agency,Castle Court, Royal Avenue, Belfast BT1 1SD.Bij alle ongevallen en de meeste erkende ziektenwordt meestal een arbeidsongeschiktheidsuitkeringbetaald wanneer de arbeidsongeschiktheid opten minste 14 % is vastgesteld. Bij aandoeningenvan de luchtwegen zoals pneumoconiose, byssinosisen diffuus mesothelioom kan een uitkeringworden betaald bij een arbeidsongeschiktheid vanten minste 1 %. De uitkering wordt hetzij om devier weken rechtstreeks overgeschreven op uwbankrekening, hetzij wekelijks uitbetaald doormiddel van een boekje met betaalopdrachten dieop het postkantoor kunnen worden geïnd.Zowel de arbeidsongeschiktheidsuitkering als detwee toeslagen daarop worden verder betaald alsu naar een andere lidstaat vertrekt. Vraag tijdig,vóór uw vertrek, inlichtingen bij het bureau dat deuitkeringen of toeslagen betaalt, zodat de nodigemaatregelen kunnen worden getroffen voor deuitbetaling in die andere lidstaat, en voor hetverkrijgen van geneeskundige zorg aldaar.Er bestaan speciale voorschriften voor de toekenningvan deze uitkering, wanneer een beroepsziektehet gevolg is van werkzaamheden die inverscheidene lidstaten zijn verricht, en ook indiende beroepsziekte daardoor verergerd is. Als umeent dat deze voorschriften op u van toepassingzijn, kunt u zich wenden tot de bevoegdeinstanties die vermeld zijn onder punt 11.4. Invaliditeit Uitkering bij langdurigearbeidsongeschiktheid (Long-TermIncapacity Benefit)De uitkering wegens tijdelijke arbeidsongeschiktheidwordt na 364 dagen van arbeidsongeschiktheid(met inbegrip van dagen met statutair ziekengeldmet aanspraak op een uitkering wegenstijdelijke arbeidsongeschiktheid) vervangen dooreen uitkering wegens langdurige arbeidsongeschiktheidindien u verder arbeidsongeschikt blijft.Deze uitkering wegens langdurige arbeidsongeschiktheidwordt niet meer toegekend na depensioengerechtigde leeftijd.Er kan ook nog een toeslag bij uw uitkeringwegens tijdelijke arbeidsongeschiktheid wordenuitgekeerd; het bedrag van die toeslag hangt af vande leeftijd die u had bereikt op de eerste dag vande arbeidsongeschiktheid. Er bestaan twee tarieven:een lager tarief wanneer u vóór uw 45earbeidsongeschikt wordt verklaard, en een hogertarief wanneer u vóór uw 35e arbeidsongeschiktwordt verklaard.Als u vroeger gedurende enige tijd in Denemarken,Duitsland, Finland, Frankrijk (als mijnwerkerof zelfstandige, met uitzondering van landbouwers),Griekenland (behalve verzekeringsstelselvoor landbouwers), IJsland, Italië, Luxemburg,Noorwegen, Oostenrijk, Portugal of Zweden verzekerdwas, of indien u ziekengeld of eeninvaliditeitspensioen van één van deze landenontvangt, heeft u eventueel tegelijkertijd recht opde invaliditeitsuitkeringen van die andere lidstaaten op de uitkering wegens langdurige arbeidsongeschiktheidvan het Verenigd Koninkrijk. In datgeval moet u de dienst Internationale uitkeringenVERENIGD KONINKRIJK187

(Pensions and Overseas Benefits Directorate —adres, zie punt 11) daarvan in kennis stellen. Hetaan u verschuldigde bedrag wordt dan berekendovereenkomstig de communautaire regels.Als u vroeger alleen in België en/of Frankrijk(behalve bovengenoemde uitzonderingen) en/of inhet Griekse verzekeringsstelsel voor landbouwersen/of in Ierland en/of in Nederland en/of in Spanjeverzekerd was, heeft u in het algemeen alleenrecht op de uitkering wegens langdurige arbeidsongeschiktheidvan het Verenigd Koninkrijk.Wanneer u enkel de uitkering wegens langdurigearbeidsongeschiktheid van het Verenigd Koninkrijkontvangt, kan daarop een toeslag toegekendworden voor een echtgeno(o)t(e) of een anderepersoon die uw huishouden verzorgt, en die teuwen laste komt. Ook wordt een toeslag gegevenvoor uw kinderen, op voorwaarde dat zij reedsrecht op de kinderbijslag van het VerenigdKoninkrijk hebben (zie punt 8). Wanneer u evenweleen invaliditeitspensioen uit een anderelidstaat ontvangt, zijn speciale regels van toepassing.Inlichtingen hierover kunt u inwinnen bij dein punt 11 vermelde adressen.Ook zonder verdere aanvraag wordt er automatischvan uitgegaan dat u recht heeft op deuitkering wegens langdurige arbeidsongeschiktheidindien u gedurende 364 dagen de uitkeringwegens tijdelijke arbeidsongeschiktheid heeft ontvangen.Wel moet u verder, op dezelfde wijze alsvoordien, uw doktersverklaringen indienen.De uitkeringen wegens langdurige arbeidsongeschiktheidworden betaald door middel van eenpostcheque, of door een boekje met betaalopdrachtendie in ieder postkantoor kunnen wordengeïnd. Uitkering wegens zware invaliditeit(Severe Disablement Allowance)De voorwaarden voor de toekenning van eenuitkering wegens zware invaliditeit (SDA) geldenzowel voor mannen als voor vrouwen. Wie tussen16 en 65 jaar is en niet voldoet aan depremievoorwaarden voor een uitkering wegensarbeidsongeschiktheid, kan wellicht aanspraakmaken op de uitkering wegens zware invaliditeit(SDA). Voorwaarde is dat u gedurende 28 weken(met inbegrip van zondagen) voortdurend arbeidsongeschiktwas, en wanneer de arbeidsongeschiktheidna uw twintigste verjaardag is ontstaan,moet gedurende dezelfde periode ook een invaliditeitvan ten minste 80 % zijn vastgesteld. Umoet op het ogenblik van de aanvraag in hetVerenigd Koninkrijk wonen, en daar in de 52weken die aan de aanvraag voorafgaan, ten minste26 weken hebben gewoond. Wel kunnen tijdvakkenvan wonen in een andere lidstaat inaanmerking worden genomen om aan die voorwaardete voldoen. In bepaalde omstandighedenkan de SDA ook na de pensioengerechtigdeleeftijd worden doorbetaald. Er bestaan ook toeslagenen verhogingen wegens leeftijd en voorpersonen ten laste. Nadere inlichtingen zijnuiteengezet in folder NI 252, die verkrijgbaar isbij de socialezekerheidsbureaus. U kunt ookcontact opnemen met het Pensions and OverseasBenefits Directorate (zie punt 11 voor het adres).Voor nieuwe aanvragen wordt de SDA vanaf april2001 afgeschaft.Vanaf april 2001 kunnen gehandicapten die vóórhun twintigste — of voor hun vijfentwintigsteindien zij onmiddellijk vóór hun twintigste onderwijsof een opleiding volgden — aanspraakhebben gemaakt op een uitkering, zonder voorwaardeninzake premiebetaling aanspraak makenop een arbeidsongeschiktheidsuitkering.Als u van plan bent om naar een andere lidstaat tegaan, moet u zich tijdig in verbinding stellen methet bureau dat uw uitkering wegens zwareinvaliditeit betaalt.Belastingaftrek voor gehandicapten(Disabled Person’s Tax Credit)Wie ouder is dan 16 jaar en meer dan 16 uur perweek werkt, maar als gevolg van ziekte ofinvaliditeit benadeeld is bij het zoeken naar werk,kan een belastingaftrek voor gehandicapten aanvragen.Deze inkomensaanvulling is belastingvrijen aan het inkomen gebonden, en er zijn geenvoorwaarden inzake de premiebetaling; wel moetu op het tijdstip van de aanvraag in Groot-Brittannië verblijven, en daar uw normale woonplaatshebben. Nadere inlichtingen staan in eenfoldertje dat verkrijgbaar is bij de belastingdienst(Inland Revenue Enquiry Centres), de socialezekerheidsbureausen de postkantoren.De belastingafrek voor gehandicapten wordtgewoonlijk met het loonpakket uitbetaald.Onderhoudsuitkering voorgehandicapten (Disability LivingAllowance)Als u wegens ziekte of invaliditeit hulp nodig heeftbij uw persoonlijke verzorging of bij uw verplaatsingen,heeft u eventueel recht op de onderhoudsuitkeringvoor gehandicapten. Deze uitkeringkan tegelijk met andere uitkeringen wordentoegekend, en er zijn geen voorwaarden inzake depremies. Om voor de uitkering in aanmerking tekomen, moet u vóór uw 65e hulp nodig hebbenen hebben aangevraagd. Ook moet voldaan zijnaan de voorwaarden inzake woonplaats en aanwezigheidin Groot-Brittannië. Nadere inlichtingenvindt u in een foldertje dat verkrijgbaar is bijde socialezekerheidsbureaus.188 VERENIGD KONINKRIJK

De onderhoudsuitkering voor gehandicaptenwordt om de vier weken betaald door middelvan een boekje met betaalopdrachten die in hetpostkantoor kunnen worden geïnd, of door rechtstreekseoverschrijving op een bankrekening ofeen rekening bij een bouwfonds.Verzorgingstoelage (AttendanceAllowance)Als u ten minste 65 jaar bent, en als gevolg vanziekte of invaliditeit hulp nodig heeft bij uwpersoonlijke verzorging, heeft u eventueel rechtop een verzorgingstoelage. Die toelage wordtbetaald aan personen die overdag, ’s nachts ofdag en nacht fysieke verzorging en oppas nodighebben. Deze toelage kan naast andere uitkeringenworden betaald en er zijn geen voorwaardeninzake de premiebetaling. Wel moet u voldoenaan de voorwaarden in verband met de woonplaatsen de aanwezigheid in Groot-Brittannië.Nadere inlichtingen staan in een foldertje datverkrijgbaar is bij de bureaus van de socialezekerheid.De verzorgingstoelage wordt gewoonlijk wekelijksbetaald door middel van een boekje metbetaalopdrachten, of door rechtstreekse overschrijvingop een bankrekening of een rekeningbij een bouwfonds.Toelage voor de verzorg(st)er van eeninvalide persoon (Invalid CareAllowance)Er kan een wekelijkse toelage worden gegevenaan een persoon die zich ten minste 35 uur perweek wijdt aan de verzorging van een ernstiggehandicapte persoon aan wie een onderhoudsuitkeringvoor gehandicapten (Disability LivingAllowance) van het middelste of hoogste tariefvoor hulp bij persoonlijke verzorging, of eenverzorgingstoelage, is toegekend. Er zijn geenvoorwaarden inzake premiebetaling, maar welvoorwaarden met betrekking tot de woonplaats ende aanwezigheid in Groot-Brittannië. Nadereinlichtingen vindt u in een foldertje, dat verkrijgbaaris bij de socialezekerheidsbureaus.5. Ouderdomspensioen(Retirement Pension)Het nationaal ouderdomspensioen kan wordenaangevraagd bij het bereiken van de officiëlepensioengerechtigde leeftijd (thans 65 jaar voormannen en 60 jaar voor vrouwen) ongeacht of u aldan niet verder uw beroep uitoefent. Indien ubeslist uw pensioen pas na de pensioengerechtigdeleeftijd aan te vragen, kunt u daarmee eenhoger ouderdomspensioen verdienen.Om in aanmerking te komen voor het basisouderdomspensioenmoet aan twee premievoorwaardenvoldaan zijn:— voor ongeacht welk pensioen moet u ofwelvóór 6 april 1975 daadwerkelijk 50 vastepremies van welke klasse ook hebben betaald,of vanaf 6 april 1975 in welk belastingjaarook premies van klasse 1, 2 of 3 hebbenbetaald die een inkomensfactor opleveren dieten minste gelijk is aan de vereiste inkomensfactorvoor dat jaar (zie punt 1);— om het standaardtarief van het pensioen teontvangen, moet ditzelfde bedrag aan premies(betaald of fictief) verworven zijn voorelk van het vereiste aantal jaren van uwberoepsloopbaan.Indien het aantal jaren met betaalde of fictievepremies minder bedraagt dan het voor eenstandaardpensioen vereiste aantal, heeft u eventueelrecht op een pensioen dat evenredigverminderd is.U kan ook aanspraak maken op een aan hetinkomen gekoppeld aanvullend pensioen wanneeru tijdens elk belastingjaar sedert april 1978premies van klasse 1 heeft betaald op eeninkomen van meer dan 52 keer het minimumweekloon.Het bedrag van dat aanvullend pensioenhangt af van het aantal jaren sedert 1978waarover u premies van klasse 1 heeft betaald, envan uw totale inkomen in elk van deze jaren.In de bureaus van de sociale zekerheid zijn foldersverkrijgbaar met een uiteenzetting van de verschillendefactoren van het ouderdomspensioen,van de wijze van berekening, en met de huidigetarieven van het pensioen.Pensioenen voor gehuwde vrouwen,voor weduwen en gescheiden vrouwenAls gehuwde vrouw kunt u op twee manieren eenpensioen krijgen. Indien u zelf volle premies heeftbetaald, heeft u op dezelfde wijze als een man ofeen alleenstaande vrouw recht op een basispensioen.Soms heeft u ook recht op een basispensioenop grond van de door uw echtgenootbetaalde premies. Gewoonlijk wordt alleen hethoogste van die twee pensioenen toegekend.Wanneer uw huwelijk bij het bereiken van depensioengerechtigde leeftijd al beëindigd is dooroverlijden, echtscheiding of nietigverklaring, kuntu voor het verkrijgen van een basispensioengebruikmaken van de premieloopbaan van uwoverleden/voormalige echtgenoot.In de bureaus van de sociale zekerheid zijn foldersverkrijgbaar met nadere inlichtingen.VERENIGD KONINKRIJK189

Verzekering in meer dan één lidstaatAls u in meer dan één lidstaat verzekerd bentgeweest, heeft u eventueel recht op een pensioenvan elk van deze staten. De communautairevoorschriften dienaangaande zijn van toepassing.Toeslag voor personen ten lasteIndien u enkel een pensioen van het VerenigdKoninkrijk krijgt, kan dit pensioen op dezelfdewijze als de invaliditeitsuitkeringen verhoogdworden met een toeslag voor personen ten laste(zie punt 4). Nadere inlichtingen hierover krijgt uvan het plaatselijke bureau van de sociale zekerheid.Indien u daarenboven ook nog een pensioenuit een andere lidstaat ontvangt, zijn specialeregels van toepassing. Nadere inlichtingen daaroverkunt u vragen bij de adressen in punt 11.Aanvraag van het pensioenVier maanden vóór het bereiken van de pensioengerechtigdeleeftijd (65 jaar voor mannen, 60 jaarvoor vrouwen) zal u worden verzocht eenpensioenaanvraag in te dienen. Die aanvraaggeldt eveneens voor pensioenen die door anderelidstaten verschuldigd zijn. Als u niet in hetVerenigd Koninkrijk woont, moet u de aanvraagindienen bij de pensioenverzekeringsinstellingvan de lidstaat van uw woonplaats.Uw ouderdomspensioen wordt wekelijks vooruitbetaalddoor middel van een boekje met betaalopdrachtendie op het postkantoor kunnen wordengeïnd of, wanneer u daaraan de voorkeurgeeft, mag u ook vragen uw pensioen per kwartaalof om de vier weken direct op uw bankrekeningover te schrijven. Indien u in een andere lidstaatverblijft, gebeurt de betaling van het ouderdomspensioenvan het Verenigd Koninkrijk normaal aanhet einde van elk kwartaal of van elke vier wekendoor middel van een betalingsopdracht die viaeen bank kan worden geïnd.Personen van 80 jaar en ouderVanaf 80 jaar ontvangt u naast het ouderdomspensioenook nog een ouderdomstoeslag (ageaddition). Als u 80 jaar of ouder bent en geenrecht heeft op een ouderdomspensioen, of enkeleen zeer gering ouderdomspensioen ontvangt,kunt u het premievrije ouderdomspensioenen voorpersonen boven 80 jaar aanvragen, indien u aanbepaalde vereisten in verband met de woonplaatsvoldoet. Deze voorwaarden worden uiteengezetin een foldertje, dat verkrijgbaar is bij alle bureausvan de sociale zekerheid.6. Uitkeringen aan weduwen enwezen Uitkeringen aan weduwenHet huidige stelsel van uitkeringen aan weduwendateert van 11 april 1988. Weduwen van wie deechtgenoot op of na die datum overleden is,komen in aanmerking voor de volgende soortenuitkeringen.a) Uitkering ineens (Widow’s Payment — WPT).Dit is een belastingvrije uitkering ineens dierechtstreeks wordt betaald indien de weduwejonger is dan 60 jaar, of haar overledenechtgenoot geen recht had op het nationalebasisouderdomspensioen.b) Uitkering voor weduwe met kinderen (WidowedMother’s Allowance — WMA). WMAwordt betaald vanaf het tijdstip van hetoverlijden van de echtgenoot aan een weduwemet een rechtgevend kind of aan eenweduwe die een kind verwacht van haaroverleden echtgenoot. Voor ieder kind tenlaste dat in aanmerking komt, kan een toeslagworden toegekend (Child Dependency Increase).Indien uw man ook in een anderelidstaat verzekerd was, kunnen specialeregels van toepassing zijn. Informatie daaroverkunt u krijgen op de in punt 11 vermeldeadressen.c) Weduwepensioen (Widow’s Pension — WP).Dit pensioen wordt uitgekeerd vanaf hettijdstip van overlijden van de echtgenoot,aan een weduwe van 55 jaar of ouder diegeen kinderen ten laste heeft, of aan eenweduwe die 55 jaar of ouder is als de WMA(weduwen met kinderen) afloopt.d) Het leeftijdsgebonden weduwepensioen(WP(AR)). Dit is een uitbreiding van hetweduwepensioen (WP) voor vrouwen dieweduwe worden tussen 45 en 55 jaar. Hetbedrag hangt af van de leeftijd van deweduwe bij het overlijden van haar echtgenootof bij het beëindigen van de betaling vande WMA. Het volle weduwepensioen (WP)wordt met 7 % verminderd voor ieder jaar datde weduwe jonger is dan 55 jaar op hettijdstip waarop zij voor de uitkering inaanmerking komt. Zo ontvangt een weduwedie 53 jaar is bij het overlijden van haarechtgenoot, het volle weduwepensioen minus14 %.e) Aanvullend pensioen (Additional Pension).Dit is een aan het inkomen gekoppeldeuitkering, gebaseerd op de door de overledenechtgenoot betaalde premies, die samen methet WMA en het WP kan worden uitgekeerd.190 VERENIGD KONINKRIJK

Ook kan het samen met het WP(AR) wordentoegekend, maar met dezelfde verminderingenvan 7 % als het WP(AR). Dit pensioenwordt op dezelfde wijze berekend als hetaanvullend pensioen dat samen met hetouderdomspensioen wordt uitgekeerd (ziepunt 5).De voor deze uitkeringen vereiste premies moetenvolledig door de overleden echtgenoot zijn betaald.Voor de WPT (uitkering ineens aan eenweduwe) moet de overleden echtgenoot vóór 6april 1975 effectief 25 premies van om het evenwelke klasse hebben betaald, of ten minsteeffectief premies hebben betaald voor een bedragvan 25 keer de in klasse 1 verschuldigde premievoor het minimumloon in elk belastingjaar vanaf 6april 1975.Voor de uitkering voor weduwe met kinderen(WMA) en het weduwepensioen (WP) bestaan ertwee premievoorwaarden, die gelijk zijn aan diewelke in punt 5 vermeld zijn voor het ouderdomspensioen,behalve dat de premies door deoverleden echtgenoot moeten zijn betaald.Wanneer de overleden echtgenoot ook onder hetstelsel van een andere lidstaat verzekerd was,worden de door het Verenigd Koninkrijk en dieandere lidstaat verschuldigde pensioenen berekendovereenkomstig de communautaire regels.Indienen van de aanvraagUitkeringen en pensioenen voor weduwen kunnendoor de weduwe worden aangevraagd doorhet invullen van de achterzijde van de door deburgerlijke stand (Registrar of Births, Marriagesand Deaths) afgegeven overlijdensakte, die vervolgensbij het plaatselijke bureau van de socialezekerheid wordt ingediend. Dit bureau verstrekthaar dan een aanvraagformulier dat zo spoedigmogelijk moet worden ingevuld en teruggezonden.Dit aanvraagformulier kan ook gebruiktworden voor pensioenen die door andere lidstatenverschuldigd zijn. Indien de weduwe niet in hetVerenigd Koninkrijk woont, moet zij haar aanvraagindienen bij het orgaan van de pensioenverzekeringvan de lidstaat waar zij woont.Weduwepensioenen worden op dezelfde wijzebetaald als ouderdomspensioenen (zie punt 5).Rouwuitkering (Bereavement Benefits)De weduwepensioenen worden in april 2001vervangen door een overlijdensuitkering voorzowel mannen als vrouwen.Het volgende verandert:— onmiddellijk na het verlies van man of vrouwwordt de weduwe of weduwnaar een vastbedrag (Bereavement Payment) uitbetaald;— er wordt een uitkering voor weduwen ofweduwnaars met kinderen (het equivalentvan de WMA, maar ook voor weduwnaarsmet kinderen) uitbetaald tot het jongste kindvan het gezin geen voltijds voortgezet onderwijsmeer volgt;— weduwen en weduwnaars ouder dan 45 jaarzonder kinderen ten laste krijgen gedurendeten hoogste twaalf maanden een overlijdensuitkering.Deze veranderingen hebben geen effect op dehuidige weduwen. Zij blijven de bestaandeuitkeringen ontvangen zolang zij aan de criteriavoldoen. Uitkering voor wezen (Orphan’s Benefit)De voogdijuitkering (Guardian’s Allowance) kanworden toegekend wanneer u recht heeft op dekinderbijslag (Child Benefit) voor een in uw gezinopgenomen volle wees. Bij uitzondering kan devoogdijuitkering soms ook worden betaald indieneen van de ouders van het kind nog in leven is.Om die voogdijuitkering te ontvangen, moet u nietnoodzakelijk de wettelijke voogd van het kindzijn. In folder NI 14 Guardian’s Allowanceworden nadere inlichtingen gegeven over dezevoogdijuitkering; de folder is verkrijgbaar bij deplaatselijke bureaus van de sociale zekerheid.Indien een wezenpensioen door een andere lidstaatwordt uitgekeerd, gelden speciale regels.Inlichtingen hierover zijn verkrijgbaar bij hetChild Benefit Centre van het ministerie (zie punt11), en in Noord-Ierland bij het ministerie vanSociale Ontwikkeling (Department for SocialDevelopment, Child Benefit Office, CommonwealthHouse, Castle Street, Belfast BT1 1DX).7. WerkloosheidsuitkeringenDe premiegebonden uitkering voor werkzoekenden(Jobseeker’s Allowance) wordt gedurendemaximaal 26 weken betaald indien u werkloos,arbeidsgeschikt en beschikbaar bent, en actiefnaar werk zoekt. U moet ook een werkzoekendenovereenkomstinvullen, waarin staat hoe u te werkmoet gaan om werk te zoeken. Alleen werknemersbijdragenkomen in aanmerking voor dezeuitkering, bijdragen van zelfstandigen niet. Eenfolder met de recente bedragen van deze uitkeringis verkrijgbaar bij de bureaus van de socialezekerheid of de plaatselijke werkgelegenheidscentra. ToekenningsvoorwaardenOm in aanmerking te komen voor de premiegebondenuitkering voor werkzoekenden moet uaan twee voorwaarden voldoen.— Ten eerste moet u zelf premies van klasse 1hebben betaald over inkomsten van tenVERENIGD KONINKRIJK191

minste 25 keer het minimumloon in één vande twee betreffende belastingjaren. Fictievepremies worden hierbij niet in aanmerkinggenomen.— Ten tweede moet u premies van klasse 1verworven hebben (betaald of fictief) overinkomsten van ten minste 50 keer hetminimumloon in beide betreffende belastingjaren.In dit geval worden fictieve premieswel in aanmerking genomen.Een belastingjaar loopt van 6 april tot 5 april. Derelevante belastingjaren zijn meestal de tweebelastingjaren die eindigen in het jaar vóór hetjaar (met ingang van de eerste zondag van januari)waarin de uitkerig wordt aangevraagd.De uitkering voor werkzoekenden wordt normaalniet betaald gedurende de eerste drie dagen vande werkloosheid en indien u meer dan 16 uur perweek werkt. Indien u zonder goede reden werklooswordt of blijft, bijvoorbeeld als u vrijwilligontslag neemt, kan dat tot een schorsing van deuitkering gedurende maximaal 26 weken leiden.De premiegebonden uitkering voor werkzoekendenis een persoonlijke uitkering; er worden geenaanvullende bedragen uitgekeerd voor een partnerof kinderen ten laste. De uitkering hangt niet afvan het vermogen en de meeste inkomsten, maarkan wel worden verminderd in geval van deeltijdseinkomsten. Ook een bedrijfs- of particulierpensioen kan de uitkering beïnvloeden.Tijdvakken van verzekering of arbeid die onder dewerkloosheidsverzekering van een andere lidstaatzijn vervuld, kunnen meetellen om aan depremievoorwaarden te voldoen, op voorwaardedat u verzekerd was onder het stelsel van hetVerenigd Koninkrijk (d.w.z. dat u voor een werkgeverheeft gewerkt, en onderworpen bent geweestaan de verplichting om premies van klasse 1te betalen) sedert u naar het Verenigd Koninkrijkkwam of terugkeerde. Om die tijdvakken vanverzekering of arbeid in aanmerking te latennemen, moet formulier E 301 bij uw aanvraagworden gevoegd. Als u dit formulier niet kreegvóór u naar het Verenigd Koninkrijk kwam, zal hetbureau waar u uw aanvraag indient het voor uaanvragen. AanvraagZodra u werkloos wordt, moet u meteen eenaanvraag indienen bij het plaatselijke werkgelegenheidscentrumals u in Groot-Brittannië woont,en bij het plaatselijke bureau van de socialezekerheid als u in Noord-Ierland woont. Deadressen van deze bureaus verneemt u in hetplaatselijke postkantoor. Zolang de werkloosheidduurt, moet u zich regelmatig, volgens deinstructies, melden op het desbetreffende bureau.De uitkeringen worden om de twee wekenbetaald, hetzij per postcheque die in een postkantoorkan worden geïnd, hetzij rechtstreeks opuw bankrekening.Als u een premiegebonden uitkering voor werkzoekendenvan het Verenigd Koninkrijk ontvangten in een andere lidstaat werk wil zoeken, dient ude communautaire voorschriften, alsmede defolder JSAL 22, te raadplegen voor nadere bijzonderhedenover uw rechten, en over hetgeen udoen moet om aldaar uw uitkeringen te ontvangen.Zodra u weet op welke datum u het VerenigdKoninkrijk verlaat, moet u het bureau dat uwuitkeringen betaalt, daarvan in kennis stellen.8. KinderbijslagU heeft recht op kinderbijslag wanneer u één ofmeer kinderen van minder dan 16 jaar ten lasteheeft, of tot 19 jaar wanneer zij voltijds dagonderwijsvolgen (met uitzondering van universiteitof andere vormen van hoger onderwijs). Erworden geen voorwaarden inzake premies gesteld,maar gewoonlijk wordt wel vereist dat u (ofuw echtgenoot of echtgenote) en het kind zich ophet ogenblik van de aanvraag in het VerenigdKoninkrijk bevinden, en daar gedurende de laatste52 weken meer dan 182 dagen hebben gewoond.Als u of uw echtgeno(o)t(e) echter in het VerenigdKoninkrijk in loondienst werkt en u of eengezinslid staatsburger van het Verenigd Koninkrijkof een andere EU-lidstaat is, heeft u onmiddellijkrecht op kinderbijslag.Er bestaan speciale voorschriften voor het geval ukinderbijslag of gezinsuitkeringen uit een anderelidstaat ontvangt. Voor nadere inlichtingen kunt uzich wenden tot het Child Benefits Centre, waarvanhet adres in punt 11 is vermeld.De kinderbijslag wordt uitgekeerd naast deeventuele toeslagen op andere uitkeringen die uvoor ten laste komende personen ontvangt.In Groot-Brittannië dient u de aanvraag te richtentot het Child Benefits Centre (zie punt 11), en inNoord-Ierland tot het Department for SocialDevelopment, Child Benefit Office, CommonwealthHouse, Castle Street, Belfast BT1 1DX,waarbij u zo mogelijk de geboorteakten van dekinderen voegt. De aanvraagformulieren zijnverkrijgbaar bij de plaatselijke socialezekerheidsbureaus.Indien uw kinderen in een andere lidstaat wonen,moet u ook het formulier E 401 voorleggen, dat ueventueel in die andere lidstaat ontvangen heeft.Als u dat formulier niet bezit, zal het voor uworden aangevraagd. De kinderbijslag wordtbetaald door middel van een rechtstreekse overschrijvingnaar een bankrekening of door middelvan een boekje met betaalopdrachten die in eenpostkantoor kunnen worden geïnd. Indien uwechtgenote en kinderen in een andere lidstaatwonen, kan de kinderbijslag ook iedere maand192 VERENIGD KONINKRIJK

echtstreeks op een bankrekening in de anderelidstaat worden overgemaakt of rechtstreeks aande moeder worden betaald door een betaalopdrachtdie via de bank kan worden geïnd.Belastingaftrek voor gezinnen vanwerkenden (Working Families’ TaxCredit)Dit is een wekelijkse, belastingvrije uitkering voorwerknemers en zelfstandigen met kinderen, waarvaneen van de ouders ten minste 16 uur per weekwerkt. Er worden geen voorwaarden inzakepremiebetaling gesteld, maar u en uw eventuelepartner mogen samen niet meer dan 8 000 GBPbezitten. Wel zijn er voorwaarden in verband metwonen en aanwezigheid op het grondgebied vanhet Verenigd Koninkrijk. Er bestaan speciale regelsvoor het geval uw partner in een andere lidstaatvan de EU werkt. Nadere inlichtingen vindt u ineen foldertje, dat verkrijgbaar is in de belastingkantoren,de bureaus van de sociale zekerheid ende postkantoren.De belastingaftrek voor gezinnen van werkendenwordt normaal met het loonpakket uitbetaald,maar kan indien deze door de niet-werkendepartners wordt aangevraagd, worden betaald doormiddel van een boekje met betaalopdrachten diebij het postkantoor kunnen worden geïnd, ofrechtstreeks op een rekening bij de bank of eenbouwfonds worden overgeschreven.9. BeroepOver uw aanvraag om uitkeringen beslist eenbevoegd persoon. U zal van zijn beslissing inkennis worden gesteld, en ook vernemen hoe u ereventueel tegen in beroep kan gaan. U heeft onderandere het recht om bij een onafhankelijkerechtbank in beroep te gaan.Problemen in verband met de premiebetalingworden uitsluitend behandeld door de belastingdienst(Inland Revenue). U kunt tegen een beslissingin beroep gaan bij de Tax Appeal Commissioners.Het onderzoek naar aanleiding van klachten overartsen, tandartsen, opticiens of apothekers iswettelijk geregeld. In geval van een dergelijkeklacht moet u zich in verbinding stellen met deplaatselijke gezondheidsdienst (Family HealthServices Authority), waarvan u adres en telefoonnummerin het telefoonboek vindt. Klachten tegende gezondheidsdienst worden in Groot-Brittanniëbehandeld door de commissaris voor de gezondheidsdienst(Health Service Commissioner) en inNoord-Ierland door de commissaris voor klachten(Commissioner for Complaints).10. GibraltarDe regelingen inzake sociale zekerheid en gezondheidszorgvan Gibraltar verschillen van dievan het Verenigd Koninkrijk. Voor nadere inlichtingenover het socialezekerheidsstelsel van Gibraltarkunt u zich wenden tot het Department ofSocial Security, 14 Governor’s Parade, Gibraltar.Voor inlichtingen over de gezondheidszorg kunt ucontact opnemen met de Gibraltar Health Authority,17 Johnstone Passage, Gibraltar.11. Nadere inlichtingenBij de plaatselijke bureaus van de sociale zekerheidkunt u nadere inlichtingen krijgen over devoorwaarden met betrekking tot de individueleuitkeringen. Het adres van het dichtstbijzijndebureau van de sociale zekerheid verneemt u ophet plaatselijke postkantoor.Vragen om inlichtingen over uitkeringen en pensioenenbij verzekering in twee of meer lidstatenkunt u richten tot:— in Groot-Brittannië (Engeland, Schotland ofWales):Department of Social SecurityBenefits AgencyPensions and Overseas Benefits DirectorateNewcastle upon Tyne NE98 1YXUnited KingdomTel. (44-191) 225 71 80Department of Social SecurityBenefits AgencyChild Benefits CentreWashington, Tyne and Wear NE88 1AAUnited KingdomTel. (44-870) 010 05 47— in Noord-Ierland:Department for Social DevelopmentOverseas Benefits UnitBlock 2Castle BuildingsBelfast BT4 3SPUnited KingdomTel. (44-28) 90 52 21 17Nadere inlichtingen over de diensten van degezondheidszorg in Groot-Brittannië, en over dewijze waarop u een beroep kan doen op dezediensten, zijn verkrijgbaar bij de plaatselijkegezondheidsdienst (Health Authority, HealthBoard in Schotland). Voor het telefoonnummervan uw gezondheidsdienst kunt u gratis bellennaar de gezondheidsinformatiedienst op0800 66 55 44 (0800 22 44 88 in Schotland).Inlichtingen over de gezondheidszorg in Noord-Ierland zijn verkrijgbaar bij het Central ServicesAgency, 25 Adelaide Street, Belfast BT2 8FH (tel.(44-28) 905 32 44 31).VERENIGD KONINKRIJK193

IJSLAND1. InleidingIn het IJslandse socialezekerheidsstelsel speelt hetbegrip „wettige verblijfplaats” een centrale rol.Het stelsel omvat:— ziekteverzekering (hoofdstuk 2),— moederschaps- en vaderschapsverzekering(hoofdstuk 3),— arbeidsongevallenverzekering en beroepsziekten(hoofdstuk 4),— invaliditeitspensioenen (hoofdstuk 5),— invaliditeitsuitkeringen (hoofdstuk 6),— ouderdomspensioenen (hoofdstuk 7),— overlijdensuitkeringen en kinderpensioenen(hoofdstuk 8),— werkloosheidsverzekering (hoofdstuk 9),— gezinsuitkeringen (hoofdstuk 10).De instelling voor sociale zekerheid (ISZ) beheertde pensioen-, ziekte- en arbeidsongevallenverzekeringovereenkomstig de wet op de socialezekerheid. Het ministerie van Volksgezondheiden Sociale Zekerheid is verantwoordelijk voor hettoezicht op alle activiteiten van de ISZ.Het dagelijks beheer van de moederschaps- envaderschapsverzekering is overeenkomstig de wetop het moederschaps-, het vaderschaps- en hetouderschapsverlof in handen van de ISZ. Hetministerie van Sociale Zaken zorgt voor hetalgemeen toezicht.Het hoofdkantoor van de ISZ bevindt zich inReykjavik. Buiten Reykjavik zijn er ISZ-bijkantoren.Het directoraat Arbeid beheert de werkloosheidsverzekeringovereenkomstig de wet op de werkloosheidsverzekering.Het ministerie van SocialeZaken zorgt voor het algemeen toezicht. In elkeadministratieve regio zijn er toewijzingscommissies.De aanvullende bedrijfspensioenregeling is verplichten wordt meestal beheerd door particulierefondsen die op hun beurt gezamenlijk door desociale partners worden beheerd. Ofwel opererendeze fondsen overeenkomstig de wet op deverplichte pensioenrechtenverzekering en de activiteitenvan pensioenfondsen, ofwel hebben zede officiële toestemming gekregen van het ministerievan Financiën dat voor het toezicht op deactiviteiten van de pensioenfondsen verantwoordelijkis.Gezinsuitkeringen worden door het directoraatBelastingen beheerd. Het ministerie van Financiënzorgt voor algemeen toezicht.Al deze regelingen vallen onder de EER-verordeningeninzake sociale zekerheid.BijdragenZie de verschillende hoofdstukken.BeroepsmogelijkhedenZie de verschillende hoofdstukken.2. ZiekteverzekeringA. GEZONDHEIDSVOORZIENINGEN Wie wordt door de ziekteverzekeringgedekt?De ziekteverzekering dekt al wie reeds minstenszes maanden wettig in IJsland verblijft. Het begrip„wettige verblijfplaats” wordt in de wet op dewettige verblijfplaats gedefinieerd. De ISZ steltvast of iemand al dan niet in IJsland verzekerd is.Kinderen van 16 jaar en jonger vallen onder deziekteverzekering van hun ouders.Wat moet u doen om aanspraak tekunnen maken op prestaties?Het duurt zes maanden voor de ziekteverzekeringiemand die zich wettig in IJsland heeft gevestigd,dekt. De perioden dat iemand in een ander EERlandheeft gewerkt, gewoond of verzekerd isgeweest, worden van de wachttijd van zesmaanden afgetrokken. Wie zich vanuit een anderEER-land in IJsland vestigt, moet formulier E 104(zo nodig E 106/E 121/E 101) bij zijn verzekeringsinstellingafhalen. Het formulier moet wordeningediend bij de dienst „Ziekteverzekering” vande ISZ of bij een bijkantoor van de ISZ. Opverzoek van de verzekerde geeft de dienst „Ziekteverzekering”een ziekteverzekeringskaart af.PrestatiesDe ziekteverzekering dekt de opname in eenziekenhuis (met inbegrip van kraamklinieken enziekenhuizen in het buitenland), algemene extramuralemedische bijstand van een door de ISZgecontracteerde huisarts, alle noodzakelijke onderzoekenen behandelingen door specialisten eninstellingen waarmee de ISZ een overeenkomstheeft gesloten, geneesmiddelen, röntgenonderzoeken bestralingen, ziekengeld, hulp van eenvroedvrouw bij een thuisbevalling, tandheelkundigeen orthodontische behandelingen, vervoersenreiskosten, thuiszorg, medische hulpappara-IJSLAND195

tuur, fysiotherapie en verzorgingstehuizen voorbejaarden.Het aandeel van de patiënt in de kosten is nietvoor alle gezondheidsvoorzieningen gelijk. Algemene extramurale medischebijstandDe patiënt betaalt de huisarts of de specialist eenminimumhonorarium. De rest van de kostenwordt door de ziekteverzekering gedekt. Dezeregeling geldt voor de meeste medische prestaties.Gehandicapte kinderen en patiënten met eenouderdoms- of invaliditeitspensioen betalen eenlager honorarium. KortingskaartenWie tijdens eenzelfde kalenderjaar een bepaaldbedrag aan artsen en gezondheidszorg moetbesteden, heeft recht op een kortingskaart (afsláttarkort). ZiekenhuisopnameWie verzekerd is, hoeft de kosten van eenziekenhuisopname op doktersvoorschrift (inclusiefde kosten van een opname in een kraamkliniek)niet zelf te betalen.De patiënt kan zolang als nodig in het ziekenhuisblijven en heeft recht op medische verzorging,geneesmiddelen en andere ziekenhuisvoorzieningen. Ziekenhuisopname in het buitenlandDe ISZ dekt de kosten wanneer een verzekerdedringend in een ziekenhuis in het buitenland moetworden opgenomen bij gebrek aan de nodigemedische voorzieningen in IJsland zelf. De behandelendearts dient een aanvraag in bij eenspeciale commissie (Siglinganefnd). De commissiegaat na of de aanvraag gegrond is en of de patiëntin aanmerking komt voor een ziekenhuisopnamein het buitenland. Verder onderzoekt de commissiewaar de patiënt in het buitenland moet wordenopgenomen. GeneesmiddelenDe kosten van geneesmiddelen waarvan hetregelmatig gebruik voor de verzekerde van vitaalbelang is, worden volledig door de ziekteverzekeringgedekt. Voor andere noodzakelijke geneesmiddelenbetaalt de verzekerde een bepaaldtarief. Tandheelkundige en orthodontischebehandelingenDe ziekteverzekering dekt de kosten van tandheelkundigeniet-orthodontische behandelingenovereenkomstig een door de minister vastgesteldetarieflijst.De ziekteverzekering dekt bij kinderen tot 15 jaaren bij jongeren van 16 jaar respectievelijk 75 % en50 % van de kosten voor tandheelkundige behandelingen(met uitzondering van gouden vullingen,kronen en bruggen).De ziekteverzekering dekt 75 % van de kosten bijpatiënten met een ouderdoms- of invaliditeitspensioendie een volledige pensioenbijslag ontvangen.Bij patiënten met een ouderdoms- ofinvaliditeitspensioen die een beperkte pensioenbijslagontvangen, dekt de ziekteverzekering 50 %van de kosten (met uitzondering van goudenvullingen, kronen en bruggen).Orthodontische behandelingen worden niet doorde ziekteverzekering gedekt, behalve wanneer ersprake is van aangeboren afwijkingen, ongevallenof ziekten.B. ZIEKENGELD Wie heeft recht op ziekengeld?De ziekteverzekering betaalt per dag ziekengeld(sjúkradagpeningar) aan verzekerden die minstens16 jaar zijn, geen ouderdoms- of invaliditeitspensioenontvangen en volledig arbeidsongeschiktzijn. Voorwaarde is wel dat de betrokkene nietlanger werkt en — als het om een werknemer gaat— geen loon meer ontvangt.Wie verzekerd is, krijgt vanaf de 15e ziektedagziekengeld op voorwaarde dat hij minstens 21dagen arbeidsongeschikt is. De wachttijd begintop de dag dat een arts de arbeidsongeschiktheidofficieel vaststelt.Op grond van een collectieve arbeidsovereenkomstkan de betaling van lonen en salarissenenige tijd (afhankelijk van de CAO) wordenvoortgezet. In dat geval ontvangt de verzekerdegeen ziekengeld.Hoe lang heeft iemand recht opziekengeld?Per periode van 24 maanden heeft iemandhoogstens 52 weken recht op ziekengeld.Hoeveel bedraagt het ziekengeld?Er wordt een wettelijk vastgesteld vast bedraguitgekeerd.Wie een voltijdse baan moet opgeven, krijgt eenvolledige daguitkering. Wie een minstens halftijdsebaan moet opgeven, krijgt een halve daguitkering.Voor elk kind ten laste onder de 18 jaar wordt eentoeslag uitgekeerd.196 IJSLAND

Wat moet u doen om ziekengeld tekrijgen?U moet een standaardaanvraagformulier bij de ISZof bij een bijkantoor van de ISZ indienen.Ziekengeld wordt doorgaans niet langer dan tweemaanden met terugwerkende kracht uitgekeerd.C. KRAAMZORGVrouwen die wettig in IJsland verblijven, hebbenrecht op gratis kraamzorg. De patiënt kan zolangals nodig in het ziekenhuis blijven en heeft rechtop medische verzorging, geneesmiddelen enandere ziekenhuisvoorzieningen. BijdragenDe ziekteverzekering wordt volledig door deoverheid gefinancierd. De totale jaarlijkse kostenvan de ziekteverzekering moeten overeenstemmenmet het bedrag dat het parlement (de Althing)in de jaarlijkse staatsbegroting voor de ziekteverzekeringuittrekt. BeroepsmogelijkhedenAls de wet op de sociale zekerheid aanleidinggeeft tot geschillen over de grondslag, de voorwaardenof de grootte van uitkeringen, kan deaanvrager binnen drie maanden beroep aantekenenbij de geschillencommissie „Sociale zekerheid”.De drie leden van de geschillencommissieworden door de minister benoemd, twee opvoordracht van het hooggerechtshof. De voorzittervan de commissie moet aan het profiel van rechtervan een arrondissementsrechtbank voldoen. Deondervoorzitter moet een medisch beroep uitoefenen.Het derde commissielid wordt niet opvoordracht benoemd.Zo nodig kan de commissie het advies inwinnenen de hulp inroepen van deskundigen.3. Moederschaps- envaderschapsuitkeringenWie heeft recht op een uitkering?Zowel de vader als de moeder heeft recht op eenuitkering uit het fonds voor moederschaps- envaderschapsverlof. Voorwaarde is dat hij/zij zesopeenvolgende maanden vóór het begin van hetverlof op de binnenlandse arbeidsmarkt actief isgeweest. Ook ouders die studeren of niet op dearbeidsmarkt actief zijn, hebben recht op eenuitkering. OuderschapsverlofBeide ouders hebben bij de geboorte of de adoptievan een kind of wanneer zij een pleegkindpermanent in huis opnemen, onafhankelijk vanelkaar recht op maximaal drie maanden ouderschapsverlof.Tussen januari 2001 en januari 2003wordt de duur van het vaderschapsverlof geleidelijkverhoogd van één tot drie maanden. Voortshebben de ouders samen recht op drie extramaanden verlof. Deze drie maanden kunnenvolledig door een van de ouders worden opgenomenof over beide ouders worden verdeeld. Deouders kunnen het verlof op elk willekeurigtijdstip tijdens de periode van 18 maanden na degeboorte opnemen. UitkeringenDe uitkering bedraagt 80 % van het gemiddeldebrutosalaris van de ouder die ouderschapsverlofneemt. Er wordt alleen rekening gehouden met hetsalaris tijdens de periode van twaalf maanden dietwee maanden voor de geboorte afloopt. Erbestaat een minimumuitkering maar geen maximumgrensvoor uitkeringen. Ouders die studerenof niet op de arbeidsmarkt actief zijn, hebbengedurende negen maanden recht op een vasteuitkering. Wat moet u doen om een uitkering tekrijgen?U moet een standaardaanvraagformulier bij de ISZof bij een van de bijkantoren van de ISZ indienen.De aanvrager moet een aantal bewijsstukkenvoorleggen. BijdragenDe kosten van de moederschaps- en vaderschapsverzekeringworden gedekt door het fonds voormoederschaps- en vaderschapsverlof, dat metmiddelen uit een verzekeringsheffing (zie de wetop de verzekeringsheffing) wordt gefinancierd. BeroepsmogelijkhedenAls de wet op het moederschaps-, het vaderschaps-en het ouderschapsverlof aanleiding geefttot geschillen, kan de aanvrager uiterlijk driemaanden nadat hij in kennis is gesteld van debeslissing van de bevoegde instanties, een schriftelijkeklacht indienen bij een klachtencommissie.De drie leden van de klachtencommissie wordendoor de minister van Sociale Zaken benoemd,twee op voordracht van het hooggerechtshof.4. Arbeidsongevallenverzekeringen beroepsziekten Wie is verzekerd?Met uitzondering van buitenlandse staatsburgersin officiële buitenlandse dienst en hun buitenlandspersoneel zijn alle werknemers in IJsland tegenarbeidsongevallen verzekerd. Werk aan boord vaneen IJslands schip of vliegtuig of aan boord vanIJSLAND197

een schip of vliegtuig dat in het bezit is van ofgeëxploiteerd wordt door IJslanders, staat gelijkmet werk in IJsland, mits het salaris in IJslandwordt uitbetaald. Ook zelfstandigen zijn verzekerd.Wie huishoudelijk werk verricht, moet bij hetbegin van elk jaar bij zijn belastingaangifte eenaanvraag voegen waarin hij te kennen geeftaanspraak te willen maken op een uitkering ingeval van een arbeidsongeval. Wat wordt door de verzekering gedekt?De arbeidsongevallenverzekering dekt ongevallentijdens het werk, de leertijd en reddingswerk.Voorts dekt de verzekering ongevallen tijdenssportonderricht, demonstratiewedstrijden en wedstrijdenvan erkende sportclubs onder toezicht vaneen trainer.De verzekering dekt ongevallen op het werk, ditwil zeggen ongevallen op het werk tijdens deofficiële werktijd of tijdens eet- en koffiepauzen,ongevallen tijdens officiële zakenreizen en ongevallenin het woon- en werkverkeer.Voorts dekt de verzekering ziekten die het gevolgzijn van blootstelling gedurende hoogstens eenpaar dagen aan schadelijke stoffen, straling enz.op het werk. PrestatiesDe volgende prestaties worden verleend:— medische bijstand,— dagvergoedingen,— invaliditeitsuitkeringen,— overlijdensuitkeringen.Medische bijstandAls een arbeidsongeval tot ziekte of minstens tiendagen arbeidsongeschiktheid leidt, dekt de verzekeringde noodzakelijke behandelingskosten.DagvergoedingenVanaf de achtste dag na het ongeval ontvangt hetslachtoffer een dagvergoeding (slysadagpeningar).Voorwaarde is dat het slachtoffer minstens tiendagen arbeidsongeschikt is. De dagvergoedingwordt betaald totdat het slachtoffer opnieuwarbeidsgeschikt is, blijvend invalide wordt verklaardof overlijdt. De dagvergoeding wordthoogstens 52 weken uitbetaald.InvaliditeitsuitkeringenBij blijvende invaliditeit van 75 % of meer heefthet slachtoffer recht op een volledig invaliditeitspensioen(zie hoofdstuk 5). Wie voor minder dan75 % blijvend invalide is, krijgt een uitkering inverhouding tot de mate van invaliditeit. Wie voorminder dan 50 % arbeidsongeschikt is, kan via deISZ bij wijze van invaliditeitsuitkering een eenmaligbedrag uitbetaald krijgen dat met hetpensioengeld van een aantal jaren overeenkomt.Wie voor meer dan 50 % invalide wordt verklaard,ontvangt onder bepaalde voorwaarden eenpensioenbijslag voor een echtgenoot/echtgenoteen/of kinderen onder 18 jaar die op het ogenblikvan het ongeval ten laste van de uitkeringsgerechtigdekwamen.OverlijdensuitkeringenAls een ongeval binnen twee jaar de dood totgevolg heeft, wordt onder specifieke voorwaardeneen overlijdensuitkering (dánarbætur vegna slysa)betaald.Weduwen en weduwnaars ontvangen acht jaarlang een maandelijkse uitkering.Voor elk kind wordt een kinderpensioen betaald.Ook voor gehandicapte kinderen ouder dan 16wordt een uitkering betaald in verhouding tot demate waarin zij op het ogenblik van het ongevalten laste van de overledene kwamen. UitkeringsaanvragenDe werkgever of de verzekerde (ingeval de werkgeverafwezig is) moet het arbeidsongeval onmiddellijkbij het hoofd van politie of zijn plaatsvervangermelden op de door de ISZ voorgeschrevenwijze (in Reykjavik moet het ongevaldirect bij de ISZ worden gemeld). Het hoofd vande politie stuurt een verslag met alle noodzakelijkeinformatie naar de ISZ.Als het ongeval niet volgens de voorschriftenwordt gemeld, kunnen het slachtoffer of zijnnabestaanden nog tot een jaar na het ongevalaanspraak maken op een uitkering. Ook daarnakan nog een uitkering worden uitbetaald, als deomstandigheden van het ongeval ook na meer daneen jaar overduidelijk zijn. BijdragenDe arbeidsongevallenverzekering wordt uit inkomstenvan de overheid gefinancierd (inkomstenuit de personeelsbelasting, premies en een jaarlijksebijdrage uit de staatsbegroting). BeroepsmogelijkhedenZie hoofdstuk 2.5. Invaliditeitspensioenen Wie heeft recht op eeninvaliditeitspensioen?Wie tussen 16 en 67 jaar oud is, tijdens de drieonmiddellijk aan de uitkeringsaanvraag vooraf-198 IJSLAND

gaande jaren wettig in IJsland heeft verbleven enten gevolge van een medisch erkende ziekte ofinvaliditeit voor 75 % blijvend invalide is verklaard,heeft recht op een invaliditeitspensioen(örorkulífeyrir). Het begrip „wettige verblijfplaats”wordt in de wet op de wettige verblijfplaatsgedefinieerd. Hoeveel bedraagt het pensioen?Wie tussen zijn 16e en 67e levensjaar minstensveertig jaar wettig in IJsland heeft gewoond, heeftrecht op een volledig invaliditeitspensioen(40/40). Wie niet aan deze voorwaarde voldoet,krijgt een invaliditeitspensioen in verhouding tothet aantal jaren dat hij al in IJsland verblijft.Het invaliditeitspensioen bestaat uit een basispensioen(grunnlífeyrir), een pensioenbijslag (tekjutrygging)en een extra pensioenbijslag (tekjutryggingarauki).Alledrie worden op basis van de andere inkomstenvan de pensioengerechtigde berekend.BasispensioenHet basisinvaliditeitspensioen wordt verlaagd alsiemands jaarinkomen een bepaalde grens overschrijdt.Voor de betaling van invaliditeitspensioenengelden dezelfde voorschriften als voor debetaling van ouderdomspensioenen (hoofdstuk 7).Bij de inkomensberekening wordt geen rekeninggehouden met andere socialezekerheidsuitkeringen,inkomsten uit pensioenfondsen, uitkeringenop basis van de wet op de sociale bijstand enhuursubsidies.PensioenbijslagAls het jaarinkomen van iemand met een invaliditeitspensioenminder dan een bepaald bedragbedraagt, heeft hij naast een basispensioen rechtop een pensioenbijslag. Voor het gezamenlijkinkomen van een echtpaar gelden speciale voorschriften.Bij de inkomensberekening wordt geenrekening gehouden met socialezekerheidsuitkeringen,uitkeringen op basis van de wet op desociale bijstand, huursubsidies en hulp van plaatselijkeautoriteiten.Er wordt geen invaliditeitspensioen betaald als hetjaarinkomen een bepaalde grens overschrijdt.Extra pensioenbijslagGepensioneerden die behalve hun pensioen geenof nauwelijks andere inkomsten hebben, kunnenrecht hebben op een extra pensioenbijslag. KinderbijslagWie een invaliditeitspensioen ontvangt, heeft perkind recht op een kinderbijslag. Voor kinderenjonger dan 18 wordt een kinderpensioen betaald,op voorwaarde dat een van de ouders eeninvaliditeitspensioen ontvangt en het kind of eenvan de ouders tijdens de drie onmiddellijk aan deaanvraag voorafgaande jaren wettig in IJslandheeft gewoond. Als beide ouders een invaliditeitspensioenontvangen, wordt het kinderpensioenverdubbeld.Hoe dient u een pensioenaanvraag in?U moet een standaardaanvraagformulier bij de ISZindienen en een vragenlijst over uw gezondheidstoestandinvullen. Uw arts moet een medischverslag opstellen en naar de ISZ sturen.De mate van invaliditeitDe hoofdambtenaar van de gezondheidsdienstbepaalt de mate van invaliditeit aan de hand vandoor de ISZ vastgestelde normen die op degevolgen van medisch erkende ziekten of invaliditeitzijn gebaseerd. De hoofdambtenaar van degezondheidsdienst kan vragen dat — vooraleer demate van invaliditeit wordt bepaald — derevalidatiekansen van de aanvrager worden geevalueerden hij een revalidatieprogramma volgt.Betaling van uitkeringenUitkeringen worden vooruit op de eerste dag vande maand betaald.BijdragenInvaliditeitspensioenen worden door het ministerievan Financiën met socialezekerheidsbijdragengefinancierd.BeroepsmogelijkhedenZie hoofdstuk 2.6. InvaliditeitsuitkeringenWie voor minstens 50 % arbeidsongeschikt is en— behalve aan de voorwaarden inzake de matevan invaliditeit — aan alle voorwaarden voor eeninvaliditeitspensioen voldoet, kan een invaliditeitsuitkering(örorku-styrkur) krijgen. De hoogtevan de uitkering hangt af van iemands inkomen.Wie een invaliditeitsuitkering ontvangt, krijgtvanaf zijn 62e levensjaar een uitkering dieovereenkomt met een volledig basisinvaliditeitspensioen.Ook wie voltijds werkt maar wegens invaliditeitzware extra kosten heeft, kan een invaliditeitsuitkeringkrijgen.KinderbijslagWie een invaliditeitsuitkering ontvangt en kinderenheeft, kan kinderbijslag krijgen.IJSLAND199

Wat moet u doen om eeninvaliditeitsuitkering te krijgen?U moet een standaardaanvraagformulier bij de ISZindienen. Uw arts moet een medisch verslagopstellen en naar de ISZ sturen.Betaling van uitkeringenUitkeringen worden vooruit op de eerste dag vande maand betaald.BijdragenZie hoofdstuk 5.BeroepsmogelijkhedenZie hoofdstuk 2.7. OuderdomspensioenenWie heeft recht op eenouderdomspensioen?Wie minstens 67 jaar is en tussen zijn 16e en 67elevensjaar ten minste drie kalenderjaren wettig inIJsland heeft gewoond, heeft recht op een ouderdomspensioen(ellilífeyrir).Het begrip „wettige verblijfplaats” wordt in de wetop de wettige verblijfplaats gedefinieerd.Hoe veel bedraagt het pensioen?Wie tussen zijn 16e en 67e levensjaar minstensveertig kalenderjaren wettig in IJsland heeftgewoond, heeft recht op een volledig ouderdomspensioen(40/40).Wie niet aan deze voorwaarde voldoet, krijgt eenouderdomspensioen in verhouding tot het aantaljaren dat hij in IJsland woont.Het ouderdomspensioen bestaat uit een basispensioen(grunnlífeyrir), een pensioenbijslag (tekjutrygging)en een extra pensioenbijslag (tekjutryggingarauki).Alledrie worden op basis van deandere inkomsten van de pensioengerechtigdeberekend.BasispensioenAls iemands jaarinkomen een bepaalde grensoverschrijdt, wordt het basisouderdomspensioenverlaagd. Vanaf een bepaald bedrag vervalt hetbasisouderdomspensioen volledig. Bij de inkomensberekeningwordt geen rekening gehoudenmet andere socialezekerheidsuitkeringen, inkomstenuit pensioenfondsen, uitkeringen op basis vande wet op de sociale bijstand en huursubsidies.Voor het ouderdomspensioen van zeelieden geldenspeciale bepalingen.PensioenbijslagAls het jaarinkomen van iemand met een ouderdomspensioenminder dan een bepaald bedragbedraagt, heeft hij naast een basispensioen rechtop een pensioenbijslag. Bedraagt zijn jaarinkomenmeer dan een bepaald bedrag, dan wordt depensioenbijslag verlaagd. Voor het gezamenlijkinkomen van echtparen gelden speciale voorschriften.Extra pensioenbijslagGepensioneerden die behalve hun pensioen geenof nauwelijks andere inkomsten hebben, kunnenrecht hebben op een extra pensioenbijslag. KinderbijslagPensioengerechtigden met kinderen kunnen vande Commissie voor sociale zekerheid een kinderpensioenkrijgen. Wat moet u doen om eenouderdomspensioen te krijgen?U moet een ISZ-standaardaanvraagformulier indienenbij de dienst „Pensioenen” van de ISZ inReykjavik of bij een van de bijkantoren van de ISZ. Betaling van uitkeringenUitkeringen worden vooruit op de eerste dag vande maand betaald. BijdragenZie hoofdstuk 5. BeroepsmogelijkhedenZie hoofdstuk 2.8. Overlijdensuitkeringen enkinderpensioenen OverlijdensuitkeringenWie wettig in IJsland verblijft en voor zijn/haar67e levensjaar weduwnaar/weduwe wordt, kangedurende zes maanden na het overlijden van deechtgenoot/echtgenote een uitkering (dánarbætur)krijgen.Wie een kind jonger dan 18 ten laste heeft of zichop bijzondere omstandigheden kan beroepen, kanlanger dan zes maanden een uitkering krijgen. KinderpensioenenVoor kinderen jonger dan 18 van wie een van deouders overleden is of een invaliditeitspensioenontvangt, wordt een kinderpensioen (barnalífeyrir)betaald. Voorwaarde is wel dat het kind of een vande ouders tijdens de drie onmiddellijk aan de200 IJSLAND

aanvraag voorafgaande jaren wettig in IJslandheeft gewoond. Als beide ouders overleden zijnof een invaliditeitspensioen ontvangen, wordt hetkinderpensioen verdubbeld.Wat moet u doen om eenoverlijdensuitkering of eenkinderpensioen te krijgen?U moet een standaardaanvraagformulier indienenbij de ISZ of bij een van de bijkantoren van de ISZ.Betaling van uitkeringenUitkeringen worden vooruit op de eerste dag vande maand betaald.Kinderpensioenen worden betaald aan degene dievoor het kind financieel verantwoordelijk is.BijdragenZie hoofdstuk 5.BeroepsmogelijkhedenZie hoofdstuk 2.9. WerkloosheidsverzekeringWie heeft recht op eenwerkloosheidsverzekering?Werkloze werknemers en zelfstandigen die wettigin IJsland verblijven, kunnen aanspraak maken opwerkloosheidsuitkeringen (onderdanen van landendie niet tot de EU behoren, moeten over eenpermanente werkvergunning beschikken). Zijmoeten bij een arbeidsbureau zijn ingeschreven,actief werk zoeken en ter beschikking van dearbeidsmarkt staan.UitkeringenPer dag wordt een vast bedrag uitgekeerd. Wietijdens de laatste twaalf maanden tien wekenvoltijds heeft gewerkt, heeft recht op een minimumuitkering.Wie tijdens dezelfde periode ononderbrokenvoltijds heeft gewerkt, heeft recht opeen maximumuitkering. Voor deeltijdarbeid wordende uitkeringen proportioneel verlaagd. Bovendienhebben zelfstandigen alleen recht op eenvolledige uitkering, als zij tijdens de twaalfmaanden voorafgaand aan hun werkloosheidsocialezekerheidsbijdragen hebben betaald. Voorkinderen krijgen werklozen een dagtoeslag.Werklozen hebben hoogstens vijf jaar recht opeen werkloosheidsuitkering. Perioden dat iemandmet een werkloosheidsuitkering tijdelijk werkt,worden niet meegerekend.WachttijdEr is geen wachttijd als de werknemer niet dooreigen schuld werkloos is geworden. Als de werknemerontslag neemt of door eigen schuld werkloosis geworden, bedraagt de wachttijd de eerstekeer 40 werkdagen. De uitkeringsperiode wordtmet hetzelfde aantal dagen verkort.BijdragenDe werkloosheidsverzekering wordt gefinancierduit socialezekerheidsbijdragen die op het arbeidsloonvan werknemers en het vermoedelijkearbeidsinkomen van zelfstandigen worden geheven.10. GezinsuitkeringenWie heeft recht op een gezinsuitkering?Gezinsuitkeringen worden betaald voor kinderentot 16 jaar die wettig in IJsland verblijven en tenlaste komen van personen die krachtens de fiscalewetgeving in IJsland onbeperkt belastingplichtigzijn.UitkeringenHoeveel kinderbijslag wordt betaald, hangt af vanhet bedrag dat het voorgaande jaar als inkomen isaangegeven. Het geld wordt jaarlijks vooruit op 1februari en 1 mei uitgekeerd. Hoeveel jaarlijkswordt betaald hangt af van de leeftijd van dekinderen en de burgerlijke staat van de ouders(gehuwd, samenwonend of alleenstaand). Als hetbelastbaar inkomen een bepaalde grens overschrijdt,worden de uitkeringen volgens bepaalderegels verlaagd.11. AanvullendebedrijfspensioenregelingWie heeft recht op een aanvullendebedrijfspensioenregeling?Al wie economisch actief is, moet zich bij eenbedrijfspensioenfonds aansluiten.UitkeringenDe bedrijfspensioenfondsen keren invaliditeits-,ouderdoms- en overlevingspensioenen uit.Uitkeringen en uitkeringsvoorwaarden kunnenvan pensioenfonds tot pensioenfonds verschillen.BijdragenDe bedrijfspensioenregeling wordt uit bijdragengefinancierd. Werknemers en werkgevers stortenIJSLAND201

espectievelijk 4 % en 6 % van het loon in hetpensioenfonds.12. Nadere inlichtingenVoor nadere inlichtingen kunt u contact opnemenmet:Tryggingastofnun ríkisins(Instelling voor sociale zekerheid)Laugavegur 114IS-150 ReykjavíkTel. (354) 560 44 00Fax (354) 562 45 35http://www.tr.isÚrskurðarnefnd almannatrygginga(Geschillencommissie sociale zekerheid)Laugavegur 103IS-150 ReykjavíkTel. (354) 551 82 00Fax (354) 551 14 44Úrskurðarnefnd fæðingar- og foreldraorlofsmála(Klachtencommissie moederschaps-, vaderschapsenouderschapsverlof)FélagsmálaráðuneytiHafnarhúsinu TryggvagötuIS-150 ReykjavíkTel. (354) 560 91 00Fax (354) 522 48 04Vinnumálastofnun(Directoraat Arbeid)Hafnarhúsið v/TryggvagötuIS-150 ReykjavíkTel. (354) 515 48 00Fax (354) 511 25 20http://www.vinnumalastofnun.isÚrskurðarnefnd atvinnuleysisbóta(Klachtencommissie werkloosheidsverzekeringen)VinnumálastofnunHafnarhúsið v/TryggvagötuIS-150 ReykjavíkTel. (354) 515 48 00Fax (354) 511 25 20Heilbrigðis og tryggingamálaráðuneyti(Ministerie van Volksgezondheid en Sociale Zekerheid)Laugavegur 116IS-150 ReykjavíkTel. (354) 560 97 00Fax (354) 551 91 65http://www.stjr.is/htrFélagsmálaráðuneyti(Ministerie van Sociale Zaken)Hafnarhúsinu TryggvagötuIS-150 ReykjavíkTel. (354) 560 91 00Fax (354) 552 48 04http://www.stjr.is/felRíkisskattstjóri(Directoraat Belastingen)Laugavegur 166IS-150 ReykjavíkTel. (354) 563 11 00Fax (354) 562 44 40http://www.rsk.isLandssamtök lífeyrissjóða(Nationale Vereniging van pensioenfondsen)Sætún 1IS-105 ReykjavíkTel. (354) 563 64 50Fax (354) 563 64 01http://www.ll.is/202 IJSLAND

LIECHTENSTEIN1. InleidingSoorten prestatiesHet socialezekerheidsstelsel van Liechtensteinkent de volgende soorten uitkeringen en verstrekkingen.Uitkeringen en verstrekkingen die in beginselgefinancierd worden uit de premies van deverzekerden en/of hun werkgever— Uitkeringen en verstrekkingen in het gevalvan ziekte en moederschap,— uitkeringen in het geval van arbeidsongevallenen beroepsziekten,— uitkeringen in het geval van arbeidsongeschiktheid,ouderdom en overlijden: „eerste poot”: wettelijke voorzieningenvoor alle in Liechtenstein woonachtigenen werkenden, „tweede poot”: bedrijfspensioenvoorzieningenvoor alle werknemers,— werkloosheidsuitkeringen,— gezinsuitkeringen.Uitkeringen die de staat uit de algemenebelastinginkomsten financiert— Aanvullende uitkeringen in het kader van deouderdoms-, nabestaanden-, en arbeidsongeschiktheidsverzekeringen,— tegemoetkomingen wegens hulpbehoevendheid,— moederschapstoelagen,— steunbedragen voor blinden. Aansluiting bij de sociale verzekeringenVoor werknemers in dienstbetrekking geldt dat dewerkgever zorg dient te dragen voor alle nodigeformaliteiten, zodat gewaarborgd is dat de werknemersop het terrein van de sociale zekerheidgeregistreerd staan. Zelfstandigen en mensen dieniet in dienstbetrekking zijn, dienen zichzelf aante melden bij de socialezekerheidsinstellingen.Onder punt 13 zijn de adressen te vinden van deorganisaties die informatie verstrekken of belastzijn met de uitvoering van de sociale zekerheid. PremiesWanneer er sprake is van een dienstbetrekking, isde werkgever verantwoordelijk voor de afdrachtvan de premies. Hiertoe wordt het werknemersaandeelvan de premie ingehouden op het loon entezamen met het werkgeversgedeelte overgemaaktaan de desbetreffende uitvoeringsinstelling op hetgebied van de sociale zekerheid.Zelfstandigen, mensen die niet werkzaam zijn ofvrijwillig verzekerden dienen zelf voor de premieafdrachtaan de desbetreffende uitvoeringsinstellingte zorgen. Bezwaar en beroepTegen besluiten van socialezekerheidsinstellingenkan bij de rechter beroep worden aangetekend.De voorgeschreven rechtsmiddelen en de termijnenwaarbinnen rechtsmiddelen moeten wordeningesteld, zijn afhankelijk van de categorie socialeverzekering waarover een geschil bestaat. Bij hetbesluit van de desbetreffende socialezekerheidsinstellingwordt informatie over de mogelijkerechtsmiddelen verstrekt.2. Ziekte en moederschapDe ziekteverzekering in Liechtenstein biedt beschermingin het geval van ziekte en moederschap.Uit hoofde van de ziekteverzekeringhebben de verzekerden recht op verstrekkingen,ziekengeld en uitkeringen in het geval vanmoederschap. Verplicht verzekerdenAlle personen die in Liechtenstein woonachtig ofin dienstbetrekking werkzaam zijn (met uitzonderingvan grensarbeiders uit landen die niet onderhet verdrag vallen), dienen zich te verzekerentegen de kosten van ziekte (Krankenpflegeversicherung).Iedereen dient zich persoonlijk bij eenziekenfonds aan te melden. De premies wordenper verzekerde berekend (persoonsgebonden systeem).De verzekering gaat zonder enig voorbehoud engeheel onafhankelijk van een voorhanden zijndeziekte of zwangerschap in op de eerste dagwaarop men zich bij het ziekenfonds aansluit.Alle werknemers van 15 jaar en ouder die inLiechtenstein werkzaam zijn bij een werkgeverdie over een zetel of een vestiging in Liechtensteinbeschikt, dienen zich te verzekeren tegen degeldelijke gevolgen van ziekten. De werkgevermeldt de werknemer voor deze verzekering aan.Als premie wordt gewoonlijk een bepaald percentageop het loon ingehouden.In Liechtenstein beschikken momenteel vijf ziekenfondsen(particuliere verzekeraars) over eenofficiële vergunning van de overheid om dewettelijke ziekteverzekering uit te voeren.LIECHTENSTEIN203

A. DE ZIEKENFONDSVERZEKERING De afzonderlijke categorieënverstrekkingen— Onderzoeken, behandelingen en verpleegkundigezorg door de arts, de manueeltherapeut, of op voorschrift van de arts doorandere in de gezondheidszorg werkzamepersonen (zoals bijvoorbeeld fysiotherapeutenof organisaties voor de thuiszorg, dezogenaamde Spitex-Organisationen), met inbegripvan de door een arts voorgeschrevengeneesmiddelen, medische hulpmiddelen ofanalysen.— Onderzoeken, behandelingen en verpleegkundigezorg bij verblijf in ziekenhuizen (inde afdeling voor ziekenfondspatiënten).— Bijdragen voor door de arts voorgeschrevenbadkuren.— Ziekenvervoer, voorzover dit vervoer in verbandmet de toestand van de verzekerdemedisch noodzakelijk is.— Tegemoetkomingen voor de kosten in verbandmet de verpleging thuis die de kostenvan het normale levensonderhoud te bovengaan, voorzover de verpleging thuis door eenarts is aanbevolen en zonder thuisverplegingopname en verpleging in een ziekenhuis ofverpleegtehuis nodig zouden zijn.Voor al deze verstrekkingen, met uitzondering vande bijdragen voor badkuren, geldt geen maximumduur.Afhankelijk van de leeftijd van de verzekerde enhet gekozen stelsel (zie hieronder) dient deverzekerde een eigen bijdrage te betalen. De verzekeringsstelselsIn Liechtenstein heeft men de keuze uit tweeverzekeringsstelsels. In het ene systeem is dekeuze van de behandelende arts vrij en kan deverzekerde direct zonder verwijskaart alle artsenen specialisten in binnen- en buitenland consulteren(het zogenaamde basissysteem). De verzekerdekan evenwel ook kiezen voor een andersysteem (het huisartsensysteem), waarbij hij/zijverplicht is om éérst naar de huisarts te gaan, diein dit systeem een officiële erkenning als arts voorde eerstelijnsgezondheidszorg heeft. Indien nodigverwijst de huisarts naar een specialist of eenander persoon die in de gezondheidszorg werkzaamis.B. HET ZIEKENGELDIn het geval van kortdurende arbeidsongeschiktheidals gevolg van ziekte heeft de verzekerdevanaf de tweede dag van de ziekte recht opziekengeld (Krankentaggeld), dat doorbetaaldwordt tot het moment waarop de verzekerde weerarbeidsgeschikt is. Het ziekengeld wordt evenwelover een periode van 900 op elkaar volgendedagen niet langer uitbetaald dan 720 dagen. Hetziekengeld bedraagt in het geval van volledigearbeidsongeschiktheid minimaal 80 % van hetgederfde loon. Werknemers die minder dan achtuur per week werkzaam zijn, zijn niet verplichtverzekerd. Zij kunnen zich, evenals zelfstandigen,vrijwillig verzekeren.C. UITKERINGEN IN HET GEVAL VANMOEDERSCHAPDe verzekerden hebben ook tijdens een zwangerschapaanspraak op alle verstrekkingen en uitkeringenvan de ziekteverzekering. Vrouwen diegedurende minimaal 270 dagen vóór de bevallingbij een ziekenfonds verzekerd waren, hebbengedurende 20 weken recht op ziekengeld. Van die20 weken dienen minimaal 16 weken op debevalling aan te sluiten. De hoogte van hetziekengeld in het geval van moederschap is gelijkaan de hoogte van het ziekengeld in het geval vanziekte.3. Arbeidsongevallen enberoepsziektenDe ongevallenverzekering verzekert tegen derisico’s van ongevallen op het werk, beroepsziektenen ongevallen die niet met het werk temaken hebben.Verplicht verzekerdenElke werkgever is verplicht om zijn/haar inLiechtenstein werkzame werknemers te verzekerentegen arbeidsongevallen en beroepsziekten.Personen, die minimaal acht uur per week bij eenwerkgever in dienst zijn, dienen daarnaast ooktegen de risico’s van niet-arbeidsgebonden ongevallenverzekerd te worden. Zelfstandigen zijnniet verplicht verzekerd, maar kunnen zich vrijwilligverzekeren.Particuliere, door de regering van Liechtensteinerkende verzekeraars zijn belast met de uitvoeringvan de ongevallenverzekering.De premies voor de verzekeringen tegen ongevallenop het werk en tegen beroepsziektenworden betaald door de werkgever. Als premievoor niet-arbeidsgebonden ongevallen wordtdaarentegen een bepaald percentage op het loonvan de werknemer ingehouden.Verstrekkingen van deongevallenverzekeringDe ongevallenverzekeraar vergoedt de volgendeverstrekkingen:204 LIECHTENSTEIN

— genees- en heelkundige behandeling, dit wilzeggen de ambulante behandeling door eenarts, een tandarts of, indien voorgeschreven,door andere in de gezondheidszorg werkzamepersonen;— door de arts of tandarts voorgeschrevengeneesmiddelen en analysen;— verblijf in de afdeling voor ziekenfondspatiëntenin een ziekenhuis;— door de arts voorgeschreven herstel- enbadkuren;— hulpmiddelen in verband met lichamelijkletsel of functiebeperkingen;— de noodzakelijke kosten voor reddingsmaatregelenen zoekoperaties en de medischnoodzakelijke reis- en vervoerskosten;— de noodzakelijke kosten voor het vervoer vande stoffelijke resten naar de begraafplaats ende begrafeniskosten. Uitkeringen van deongevallenverzekeringIn het geval van arbeidsongeschiktheid als gevolgvan een ongeval heeft de verzekerde vanaf detweede dag na het ongeval recht op een daguitkering.In het geval van volledige arbeidsongeschiktheidbedraagt de daguitkering 80 % van hetverzekerde loon.In het geval van blijvende arbeidsongeschiktheidals gevolg van een ongeval heeft de verzekerderecht op een arbeidsongeschiktheidsuitkering (Invalidenrente).Is de verzekerde voor zijn dagelijksebezigheden op hulp aangewezen, heeft deverzekerde recht op een tegemoetkoming wegenshulpbehoevendheid (hoogte is afhankelijk van demate van hulpbehoevendheid).De nabestaanden van een persoon die als gevolgvan een ongeval is overleden, hebben recht opeen nabestaandenuitkering (uitkeringen voor weduwnaars,weduwen en wezen).4. Arbeidsongeschiktheid Drieledige opzetDe arbeidsongeschiktheidsverzekering heeft eendrieledige opzet.— Onder de zogenaamde eerste poot vallen allepersonen die in Liechtenstein werkzaam zijn(werknemers en zelfstandigen) én alle inLiechtenstein woonachtige personen die nietwerkzaam zijn (huisvrouwen of huismannen;ook zij moeten verplicht premies betalen).Een zelfstandig publiekrechtelijke organisatieis belast met de uitvoering. De Alters- undHinterlassenenversicherung (AHV, zie punt5), de Invalidenversicherung (IV) en deFamilienausgleichskasse (FAK, zie punt 8)beschikken over een gezamenlijk personeelsbestanden hebben een gemeenschappelijkbestuur (AHV-IV-FAK-bureaus), dat ondertoezicht van de overheid staat.— Onder de zogenaamde tweede poot (bedrijfspensioenvoorzieningen)vallen werknemerswier jaarinkomen boven een bepaald minimumligt. In het kader van de verplichteverzekering (Obligatorium) wordt het jaarloonalleen tot een bepaald maximumverzekerd. Zelfstandige ondernemers kunnenzich op vrijwillige basis aansluiten bij debedrijfspensioenregeling die voor hun werknemersgeldt. Bij de verzekering in het kadervan deze tweede poot wordt op het jaarlooneen franchise in mindering gebracht om eendubbele verzekering in het kader van deeerste en de tweede poot te voorkomen. Alnaargelang de wettelijke voorschriften zijnverscheidene pensioeninstellingen (juridischgezien zijn deze instellingen onafhankelijkvan de werkgever) belast met de uitvoeringvan de pensioenregeling in het kader van detweede poot. De afzonderlijke pensioeninstellingenstaan onder toezicht van de overheid.— De zogenaamde derde poot bestaat uit vrijwilligevoorzieningen (bv. een aanvullendeverzekering voor het gedeelte van het inkomendat niet door de bedrijfsverzekeringgedekt is of een particuliere regeling van debetrokkene).Prestaties van dearbeidsongeschiktheidsverzekering inLiechtenstein (eerste poot)In het kader van de arbeidsongeschiktheidsverzekeringworden reïntegratiemaatregelen aangebodenen uitkeringen (Invalidenrente) verstrekt.Met behulp van reïntegratiemaatregelen dientallereerst geprobeerd te worden om de arbeidsongeschikteweer aan het werk te helpen (bv. dooromscholing voor een nieuw beroep, waarbij eendaguitkering verstrekt wordt; beroepenvoorlichting;arbeidsbemiddeling; reïntegratie-inspanningen,loonsubsidies voor werkgevers die gehandicaptenin dienst nemen, hulpmiddelen enz.).Indien de reïntegratiemaatregelen geen succeshebben, ontvangt de verzekerde (op voorwaardedat gedurende minimaal één jaar premie isbetaald) bij meer dan 40 % arbeidsongeschiktheideen kwart van de uitkering, bij meer dan 50 % vande arbeidsongeschiktheid de helft van de uitkeringen bij meer dan 66 2 /3 % de gehele uitkering.Voor de berekening van de uitkering gelden inbeginsel dezelfde regels als voor de berekeningvan de ouderdoms- en nabestaandenuitkeringen(zie punt 5). Een arbeidsongeschiktheidsuitkeringLIECHTENSTEIN205

wordt echter alleen toegekend, als de arbeidsongeschiktheidop grond waarvan een uitkering moetworden verstrekt een jaar lang bestaan heeft ennaar alle waarschijnlijkheid zal aanhouden. Uitkeringen in het kader van debedrijfspensioenvoorzieningen (tweedepoot)De arbeidsongeschikte heeft tot de dag waarop depensioenleeftijd wordt bereikt in het kader van debedrijfspensioenvoorzieningen recht op een pensioenwegens arbeidsongeschiktheid. Over hetalgemeen wordt een pensioen toegekend, maar depensioeninstelling kan ook een lumpsum uitbetalen.In het geval van arbeidsongeschiktheid wordt doorde pensioeninstelling een minimumpensioen vanjaarlijks 30 % van het voor de pensioenaansprakenin aanmerking te nemen loon (plus kinderbijslag)betaald. Deze cijfers gelden voor het gevalvan volledige arbeidsongeschiktheid. In het gevalvan niet-volledige arbeidsongeschiktheid wordthet pensioen dienovereenkomstig gekort.5. OuderdomDrieledige opzetOok de ouderdomsverzekering heeft een drieledigeopzet (zie punt 4). Uitkeringen van de ouderdoms- ennabestaandenverzekering vanLiechtenstein (eerste poot)Recht op een ouderdomspensioen (Altersrente)hebben verzekerden die gedurende minimaal éénjaar premies hebben betaald.De normale pensioenleeftijd is 64 jaar, maar ermoet wel rekening worden gehouden met eenaantal overgangsbepalingen.VrouwenJaargangenNormale pensioenleeftijd1935 tot 1940 621941 tot 1945 631946 en jonger 64JaargangenMannenNormale pensioenleeftijd1935 en ouder 651936 en jonger 64In het kader van de flexibele pensionering kunnenvrouwen en mannen nu onafhankelijk van hunechtgenoot/echtgenote tussen 60 en 70 metpensioen gaan. Het prepensioen is lager dan hetnormale pensioen en dit blijft ook zo als men denormale pensioenleeftijd heeft bereikt (als menmet zestig met pensioen gaat, wordt een kortingtoegepast van 16,5 %). Gaat men daarentegenlater met pensioen, dan stijgt de actuariële waardevan het pensioen.Twee factoren zijn bepalend voor de hoogte vanhet ouderdomspensioen.— Het aantal jaren waarin premie betaald is(respectievelijk het aantal verzekeringsjaren)is bepalend voor de pensioenschaal van deverzekerde.— Binnen de afzonderlijke pensioenschaalwordt de hoogte van het pensioen bepaalddoor de vraag over welk totaalinkomen mengedurende de gehele verzekeringsperiodepremie heeft betaald, of men kinderen heeftgehad (bonus voor de opvoeding van kinderen)en of men zonder betaling hulpbehoevendenheeft verzorgd (bonus voor de verzorgingvan hulpbehoevenden). Bij gehuwdenvindt daarnaast voor de kalenderjaren van hethuwelijk een splitting in twee helften plaats,indien de echtgenoten gedurende dezelfdekalenderjaren in Liechtenstein verzekerd waren.Naast het ouderdomspensioen wordt ook kinderbijslaguitbetaald (in beginsel voor kinderen tot 18jaar, bij kinderen die een opleiding volgen tot heteind van die opleiding, maar maximaal tot deleeftijd van 25 jaar). In de overgangsfase tot deinwerkingtreding van de wet op de gelijke behandelingvan vrouwen en mannen kan eenechtgenoot met een ouderdomspensioen ook eenaanvullend pensioen krijgen, indien zijn echtgenoteouder is dan 55 jaar en zelf nog geen rechtheeft op een ouderdomspensioen.Personen die in Liechtenstein woonachtig zijn eneen ouderdomspensioen hebben, hebben voortsrecht op tegemoetkomingen in de kosten voormedische hulmiddelen, zoals hoorapparaten enzovoort. Uitkeringen in het kader van debedrijfspensioenvoorzieningen (tweedepoot)Werknemers die 23 jaar oud zijn en een arbeidscontractvoor méér dan negen maanden hebben,moeten zich verplicht aansluiten bij een bedrijfspensioenregeling.Voor iedere verzekerde wordt een vermogenopgebouwd. Hiertoe wordt een deel van de aande pensioeninstelling te betalen premies op eenindividuele pensioenrekening gezet. De hoogtevan het ouderdomspensioen hangt uiteindelijk afvan de vraag hoeveel vermogen men op hettijdstip van de pensionering opgebouwd heeft.206 LIECHTENSTEIN

6. OverlijdenDrieledige opzetOok de nabestaandenverzekering heeft een drieledigeopzet (zie punt 4).Uitkeringen van de ouderdoms- ennabestaandenverzekering (eerste poot)Indien de overledene gedurende minimaal éénjaar premie heeft betaald, kan er aanspraakworden gemaakt op een nabestaandenuitkering(Hinterlassenenrente).De uitkering voor weduwnaars en weduwen(Witwerrente, Witwenrente) wordt ofwel voorbepaalde tijd ofwel voor onbepaalde tijd uitbetaald(al naargelang verscheidene factoren, zoalskinderen, aantal huwelijksjaren, leeftijd). Personendie reeds een ouderdomspensioen of arbeidsongeschiktheidsuitkeringontvangen, kunnen inhet geval van het overlijden van de echtgenoot/echtgenote bovenop hun pensioen of uitkeringeen weduwnaars- of weduwetoeslag krijgen.Kinderen hebben in beginsel tot de leeftijd vanachttien jaar aanspraak op een wezenuitkering(Waisenrente). Bij kinderen die een opleidingvolgen, wordt deze uitkering tot het eind van deopleiding, maar hoogstens tot het 25e levensjaaruitbetaald.Uitkeringen in het kader van debedrijfspensioenvoorzieningen (tweedepoot)Indien de verzekerde voor de pensioenleeftijdkomt te overlijden, wordt tot het moment waaropde verzekerde de pensioenleeftijd zou hebbenbereikt een weduwnaars-, weduwe- en wezenpensioenbetaald.7. WerkloosheidAlle werknemers en leerlingwerknemers zijntegen werkloosheid verzekerd.Het Amt für Volkswirtschaft (Bureau voor economischezaken) is belast met de controle enuitbetaling van de uitkeringen in geval van werkloosheid.Onder de uitkeringen vallen in hetbijzonder:— werkloosheidsuitkeringen,— uitkeringen in verband met werktijdverkorting.Het Amt für Volkswirtschaft verstrekt voortsinformatie over uitkeringsaanspraken, draagt zorgvoor de arbeidsbemiddeling en stimuleert de (bijenna)scholing van werklozen. WerkloosheidsuitkeringenEen verzekerde heeft in beginsel aanspraak op eenuitkering (Arbeitslosenentschädigung), indien hij/zij als niet-zelfstandige werknemer werklooswordt en— zich bij het Amt für Volkswirtschaft werkloosmeldt en een uitkering aanvraagt;— beschikbaar is voor arbeidsbemiddeling, ditwil zeggen in staat en bereid is om passendwerk aan te nemen;— gedurende een minimumperiode verzekerdwas, dit wil zeggen in de twee jaar voorafgaandeaan de werkloosheid ten minste zesmaanden gewerkt heeft en daarbij verplichttegen werkloosheid verzekerd was.De duur van de werkloosheidsuitkering is afhankelijkvan de leeftijd. De uitkering wordt nietlanger dan twee jaar verstrekt en in die tijdworden minimaal 250 daguitkeringen uitbetaald.Dit aantal stijgt tot:— 400 daguitkeringen vanaf de leeftijd van 50jaar, en tot— 500 daguitkeringen vanaf de leeftijd van 60jaar tot de pensionering.Onder bepaalde omstandigheden wordt voor eenkorte werkloosheidsduur geen uitkering verleend. Uitkering in verband metwerktijdverkortingDe verzekerde die onder invloed van economischeomstandigheden of de weersgesteldheidverplicht korter moet gaan werken, ontvangt viade werkgever van de werkloosheidsverzekeringeen daguitkering wegens werktijdverkorting. Alleenin de bouw en in de groenvoorziening enuitsluitend voor de tijd van begin december totmedio maart kan wegens de weersgesteldheidaanspraak worden gemaakt op deze uitkering. VormvoorschriftenDe verzekerde die een uitkering ontvangt, isverplicht om zich op afroep bij het arbeidsbureauvan het Amt für Volkswirtschaft te melden. Deverzekerde dient zich tevens te melden, als er zicheen verandering in zijn/haar persoonlijke levensomstandighedenvoordoet. Verdere prestaties bij werkloosheidGedurende de werkloosheid betaalt de werkloosheidsverzekeringde wettelijke verzekeringspremiesen de werkgeverspremies voor de bedrijfspensioenregelingen(de zogenaamde tweedepoot: met uitzondering van de premies voor deouderdomspensioenen). Daarnaast betaalt dewerkloosheidsverzekering de werkgeverspremiesvoor de ziekenfondsverzekering. In het geval vanziekte betaalt de werkloosheidsverzekeringLIECHTENSTEIN207

gedurende de eerste 30 dagen van de ziekte hetziekengeld. Uitkering in verband met insolvabiliteitvan de werkgeverIn het geval de werkgever failliet gaat of hetexecutoriaal beslag niets heeft opgeleverd, ontvangtde verzekerde van de werkloosheidsverzekeringeen uitkering wegens insolvabiliteit van dewerkgever. Gedekt zijn loonvorderingen vanmaximaal drie maanden in de periode van zesmaanden voorafgaand aan de beëindiging van dearbeidsverhouding.8. GezinsuitkeringenEen zelfstandige publiekrechtelijke organisatie(Liechtensteinische Familienausgleichskasse —FAK) is belast met de uitvoering. Deze organisatiestaat onder toezicht van de overheid.Aanspraak op gezinsuitkeringen hebben personendie in Liechtenstein woonachtig, maar niet werkzaamzijn en alle in Liechtenstein werkzamepersonen (behoudens andersluidende overeenkomstenmet andere landen die bijvoorbeeld vantoepassing zijn als een van beide ouders in hetbuitenland werkzaam is).De uitkeringen vallen uiteen in de volgendecategorieën:— eenmalige geboorte-uitkering (ook bij adoptievan kinderen onder 5 jaar),— maandelijkse kinderbijslag (wordt uitgekeerdtot de leeftijd van 18 jaar),— maandelijkse toelage voor alleenstaandeouders (wordt uitgekeerd tot de leeftijd van18 jaar),— jaarlijkse compensatie voor personen, wieraanspraken op buitenlandse gezinsuitkeringenvóór de aanspraken op de gezinsuitkeringenvan Liechtenstein gaan (verschiltussen de gezinsuitkeringen uit het buitenlanden de gezinsuitkeringen uit Liechtenstein).9. Aanvullende uitkeringen in hetkader van de ouderdoms-, denabestaanden- en dearbeidsongeschiktheidsverzekeringenAanspraak op deze aanvullende uitkeringen hebbenmensen die de pensioenleeftijd hebbenbereikt (met inbegrip van personen die voortijdigmet pensioen zijn gegaan), nabestaanden (weduwnaars,weduwen, wezen), arbeidsgehandicapten(die minimaal voor 50 % arbeidsgehandicaptzijn), personen die daguitkeringen in het kadervan de arbeidsongeschiktheidsverzekering ontvangenen mensen die een tegemoetkoming wegenshulpbehoevendheid ontvangen (het hoeft daarbijniet om een ouderdomspensioen, een arbeidsongeschiktheidsuitkeringenz. uit Liechtenstein tegaan).Deze aanvullende uitkeringen zijn gebonden aande eis dat men zijn woonplaats in Liechtensteinmoet hebben en zijn afhankelijk van het inkomenen het vermogen. De hoogte van de aanvullendeuitkeringen hangt dus af van de persoonlijke(gezinssamenstelling) en economische omstandighedenvan de afzonderlijke personen.De uitkeringen worden uit de belastingmiddelengefinancierd. De Alters- und Hinterlassenenversicherungvan Liechtenstein is belast met deuitvoering.10. Tegemoetkomingen wegenshulpbehoevendheidIndien er geen aanspraak kan worden gemaakt opuitkeringen wegens hulpbehoevendheid in hetkader van een ongevallenverzekering, hebbenmensen die in Liechtenstein woonachtig zijnaanspraak op tegemoetkomingen wegens hulpbehoevendheid.De mate van hulpbehoevendheid wordt vastgesteldaan de hand van de vraag in hoeverreiemand bij zijn dagelijkse bezigheden (aankledenen uitkleden, opstaan, gaan zitten en liggen, eten,lichamelijke verzorging, voortbeweging) op dehulp van derden is aangewezen. Er wordt onderscheidgemaakt tussen drie categorieën hulpbehoevendheid(ernstig, gemiddeld, licht). Mensenvan boven de 65 hebben alleen aanspraak optegemoetkomingen wegens hulpbehoevendheidals ze in de categorie van de gemiddelde ofernstige hulpbehoevendheid vallen (deze regelgeldt niet als ze al vóór de leeftijd van 65 jaar inlichte mate hulpbehoevend waren).De tegemoetkomingen worden uit belastingmiddelengefinancierd. De uitvoering ligt bij deAlters- und Hinterlassenenversicherung (AHV)respectievelijk de Invalidenversicherung (IV).11. MoederschapstoelagenKraamvrouwen die als moeder tijdens het moederschapsverlofgeen aanspraak kunnen maken opziekengeld uit hoofde van de verplichte ziekteverzekering,ontvangen van de staat een eenmaligebelastingvrije moederschapstoelage. Indienhet ziekengeld uit hoofde van de verplichteziekteverzekering in het geval van moederschaplager is dan het vastgestelde bedrag van de208 LIECHTENSTEIN

moederschapstoelage, wordt het verschil uitbetaald.Om voor de moederschapstoelage in aanmerkingte komen, dient de kraamvrouw haar woonplaatsnaar burgerlijk recht in Liechtenstein te hebben.De hoogte van de moederschapstoelage is afhankelijkvan het belastbare inkomen van beideechtgenoten en in het geval van een alleenstaandekraamvrouw van haar belastbare inkomen. Detoelage wordt alleen tot een bepaald maximumvan het belastbare inkomen uitbetaald.12. Steunbedragen voor blindenDe hoogte van het steunbedrag is afhankelijk vande ernst van de visuele handicap (geheel blind,nagenoeg blind, in hoge mate slechtziend). Opdeze steunbedragen kan aanspraak worden gemaaktals men zijn woonplaats in Liechtensteinheeft en minimaal de leeftijd van zes jaar heeftbereikt.De steunbedragen voor blinden worden gefinancierduit belastingmiddelen. De Invalidenversicherung(IV) is belast met de uitvoering.13. Nadere informatieNadere informatie (bv. gedetailleerde informatieover de hierboven beschreven uitkeringen in hetkader van de sociale zekerheid of over deperioden waarin u verzekerd was én informatieover de tegen besluiten van de socialezekerheidsinstellingenin te stellen rechtsmiddelen en tevolgen procedures) kan worden ingewonnen bijde hieronder genoemde instanties, respectievelijkverzekeringsinstellingen:— aanvullende inlichtingen over ziekte, moederschap,arbeidsongevallen en de bedrijfspensioenvoorzieningenvoor arbeidsongeschiktheid,ouderdom en overlijden (tweedepoot):Amt für VolkswirtschaftGerberweg 5FL-9490 VaduzTel. (423) 236 68 71Fax (423) 236 68 89— aanvullende inlichtingen over de ouderdomsennabestaandenverzekering (eerste poot), dearbeidsongeschiktheidsverzekering (eerstepoot) en de gezinsuitkeringen, alsmede inlichtingenover aanvullende uitkeringen inhet kader van de ouderdoms-, nabestaandenenarbeidsongeschiktheidsverzekering, de tegemoetkomingenwegens hulpbehoevendheiden de steunbedragen voor blinden:AHV-IV-FAK-AnstaltenGerberweg 2FL-9490 VaduzTel. (423) 238 16 16Fax (423) 238 16 00www.ahv.liLIECHTENSTEIN209

NOORWEGEN1. InleidingDe sociale zekerheid in Noorwegen omvat:— uitkeringen bij ziekte, moederschap en adoptie,ziekengeld en revalidatie-uitkeringen (ziedeel 2);— uitkeringen bij arbeidsongevallen en beroepsziekten(zie deel 3);— ouderdomspensioenen (zie deel 4);— arbeidsongeschiktheidsuitkeringen en -pensioenen(zie deel 5);— uitvaartvergoedingen (zie deel 6);— nabestaandenuitkeringen (zie deel 7);— werkloosheidsuitkeringen (zie deel 8);— kinderbijslag (zie deel 9);— uitkeringen voor gezinnen met kleine kinderen(zie deel 10). BijdragenHet nationale verzekeringsstelsel wordt gefinancierduit bijdragen van de werknemers, zelfstandigenen gepensioneerden, bijdragen van dewerkgevers en bijdragen van de staat. De hoogtevan de bijdragen en van het aandeel van de staatworden bepaald door het parlement. De hierondergenoemde bedragen golden in 2000.De bijdragen van de werknemers en de zelfstandigenworden berekend op basis van hetbruto-inkomen uit arbeid.Het bijdragepercentage voor werknemers bedraagt7,8 % van de pensioenberekeningsgrondslag(brutoloon). Het percentage voor de bijdragenvan zelfstandigen is 10,7 % van de pensioenberekeningsgrondslag(het inkomen uit zelfstandigearbeid) tot twaalf keer het basisbedrag (49 090NOK op 1 mei 2000) en 7,8 % van het inkomenboven twaalf keer het basisbedrag. In de regelwordt geen bijdrage geheven over de pensioenberekeningsgrondslagboven een maximum vanrespectievelijk 16, 75 en/of 134 keer het basisbedrag,zoals bepaald voor sommige categorieënzelfstandigen. Het percentage voor de bijdragenover andere vormen van inkomsten (pensioenenen dergelijke) is 3,0 %.De bijdragen van werkgevers komen overeen meteen bepaald percentage van de door de werkgeverbetaalde lonen. De bijdragen variëren naar gelangvan de regio waar de werknemers wonen. Insommige bedrijfstakken zijn ondernemingen echterverplicht het hoogste percentage aan werkgeversbijdragente betalen, ongeacht de woonplaatsvan de werknemer.Wie is verzekerd?Alle in Noorwegen wonende of werkende personenzijn verplicht verzekerd onder het stelselvan nationale verzekeringen. Bepaalde categorieenin het buitenland werkzame Noren (bv. ambtenaren)zijn eveneens verplicht verzekerd.Noorse en EER-zeevarenden die werken opschepen onder Noorse vlag, zijn in alle opzichtenonder het nationale verzekeringsstelsel verzekerd,ongeacht hun verblijfplaats. Een uitzonderinghierop vormt het horecapersoneel aan boord vancruiseschepen die in het Noorse internationalescheepsregister ingeschreven zijn.Personen die niet verplicht verzekerd zijn, maar inof buiten Noorwegen verblijven en voldoen aanbepaalde voorwaarden met betrekking tot deverzekeringstijdvakken en dergelijke, kunnen zichvrijwillig als verzekerde laten inschrijven.Aanvragen van uitkeringenUitkeringen van het nationale verzekeringsstelselkunnen worden aangevraagd bij het verzekeringskantoorin de plaats waar u woont, verblijft ofwerkt. Aanvragen om werkloosheidsuitkeringenmoeten echter worden gericht aan het plaatselijkearbeidsbureau.Het plaatselijk verzekeringskantoor besluit over detoekenning van geneeskundige verstrekkingen,uitkeringen bij ziekte en moederschap, revalidatietoelagentijdens een medische behandeling,ouderdomspensioenen, invaliditeitsuitkeringen(basisuitkeringen en toelagen), nabestaandenuitkeringenen de meeste aanvragen om steun terverbetering van de algemene vaardigheden. Aanvragenom arbeidsongeschiktheidspensioenen,pensioenen voor beroepsgebonden letsel en aanvragenom bepaalde vormen van steun terverbetering van de algemene vaardigheden, wordenbehandeld door de regionale verzekeringskantoren.Aanvragen om toelagen in verband met revalidatieworden behandeld in samenwerking met hetdirectoraat voor de Arbeid.Pensioenaanvragen en dergelijke van personen diein het buitenland wonen, moeten worden ingediendbij het nationaal verzekeringskantoor voorde sociale zekerheid in het buitenland (zie deel11), hetzij rechtstreeks of door bemiddeling vaneen verbindingskantoor in het land waar deaanvrager verblijft.NOORWEGEN211

BeroepAls een aanvraag om een uitkering wordt afgewezen,kan dit besluit binnen een termijn van zesweken bij het plaatselijke verzekeringskantoorworden aangevochten.Besluiten door het plaatselijk verzekeringskantoorkunnen worden onderzocht door het regionaalverzekeringskantoor of door het bestuur van denationale verzekeringen. Hoger beroep tegendeze besluiten is binnen zes weken mogelijk bijhet hof van beroep van de nationale verzekeringen.Het hof van beroep kan echter uitsluitend dejuridische aspecten van de besluiten van hetregionaal verzekeringskantoor of van het bestuurvan de nationale verzekeringen onderzoeken.Tegen besluiten van het regionale verzekeringskantoorkan rechtstreeks beroep worden aangetekendbij het hof van beroep van de nationaleverzekeringen, dat de zaak daarop volledig zalonderzoeken.Tegen besluiten van het regionaal verzekeringskantoorbetreffende uitkeringen ter verbeteringvan de algemene vaardigheden kan echter beroepworden aangetekend bij het bestuur van denationale verzekeringen, wiens oordeel voor eenbeperkt onderzoek kan worden voorgelegd aanhet hof van beroep van de nationale verzekering.Besluiten van het directoraat voor de Arbeidkunnen ook worden aangevochten bij het hofvan beroep van de nationale verzekeringen.2. Ziekte, moederschap enadoptieA. GEZONDHEIDSZORGAlle verzekerden hebben recht op kostelozeopname en behandeling, met inbegrip van geneesmiddelen,in een ziekenhuis. Bij behandelingbuiten het ziekenhuis gelden de volgende bepalingen.De patiënt moet een eigen bijdrage betalen in dekosten van behandelingen door een huisarts ofspecialist dan wel door een psycholoog, vanbepaalde voorgeschreven geneesmiddelen envan vervoer in verband met een behandeling ofonderzoek. Het grootste gedeelte van de kostenwordt gedragen door de gemeente en/of hetnationale verzekeringsstelsel. De eigen bijdragevoor een volwassene bij behandeling door eenhuisarts bedraagt 110 NOK per consult, en 36 %van de kosten van belangrijke geneesmiddelen(ten hoogste 340 NOK per recept). Bij herhalingsreceptenmoet opnieuw een eigen bijdrageworden betaald als een recept voor een periodevan drie maanden is verstrekt.Er is een maximumbedrag voor eigen bijdrageningevoerd en dit bedrag wordt ieder jaar door hetparlement vastgesteld (1 370 NOK in 2000). Alsde patiënt dit bedrag heeft betaald, krijgt hij eenkaart die recht geeft op kosteloze behandelingen,geneesmiddelen en vervoer voor de rest van hetkalenderjaar.Voor de berekening van de totale eigen bijdragenworden de bijdragen die worden betaald voorkinderen onder de 16 bij de eigen bijdragen vande ouders opgeteld. Kinderen onder de 7 zijnvrijgesteld van de betaling van eigen bijdragen bijbehandeling door een arts of fysiotherapeut, bij deaanschaf van bepaalde geneesmiddelen en voorvervoer.B. ZIEKENGELDBent u werknemer, dan wordt uw uitkeringberekend op basis van het loon dat u ontvingvoordat u ziek werd. Bent u zelfstandige, danwordt de hoogte van de uitkering bepaald door dehoogte van de inkomsten uit zelfstandige arbeid. Voorwaarden om voor steun inaanmerking te komenAls verzekerde met een jaarinkomen van tenminste de helft van het basisbedrag (24 545NOK) heeft u recht op ziekengeld als u doorziekte arbeidsongeschikt raakt.Over het algemeen moet u ten minste veertiendagen gewerkt hebben. Bedrag en duur van de uitkeringHet ziekengeld voor werknemers bedraagt 100 %van de pensioenberekeningsgrondslag en wordtvanaf de eerste dag van de ziekte uitgekeerd vooreen periode van 260 dagen (52 weken). Inkomenboven het zesvoudige van het basisbedrag(294 540 NOK) wordt niet in aanmerking genomen.Het ziekengeld wordt de eerste 16 kalenderdagendoor de werkgever betaald en daarna door hetnationale verzekeringsstelsel. Voor de periodegedurende welke het ziekengeld door de werkgeverwordt betaald, geldt geen minimuminkomen.Aan zelfstandigen wordt ziekengeld uitgekeerdten bedrage van 65 % van de pensioenberekeningsgrondslagvanaf de vijftiende dag van ziektevoor een periode van 250 dagen (50 weken). Doorde vrijwillige betaling van een hogere premiekunnen zelfstandigen al vanaf de eerste ziektedag65 % van de pensioenberekeningsgrondslag ofvanaf de vijftiende dag 100 % ontvangen.De bijdragepercentages zijn respectievelijk 1,6 %,2,8 % en 8,8 %. Landbouwers en rendiertelendeLappen krijgen ziektegeld gelijk aan 100 % van de212 NOORWEGEN

inkomsten vanaf de vijftiende dag van hun afwezigheiden kunnen door vrijwillige bijbetaling van3,7 % in aanmerking komen voor een uitkeringvan 100 % van het inkomen vanaf de eersteziektedag.C. MOEDERSCHAP EN ADOPTIE MoederschapVrouwen die zijn verzekerd en ten minste zes vande laatste tien maanden voor het begin van deperiode van betaald verlof hebben gewerkt,hebben recht op een uitkering wegens moederschap.Verzekerden hebben recht op een uitkeringgedurende 42 weken (210 dagen). De dagvergoedingwegens moederschap bedraagt evenveel alshet ziekengeld (100 % van de inkomsten). Deverlofperiode mag, indien gewenst, worden verlengdtot 52 weken (260 dagen) met een verlaagdeuitkering ten belope van 80 % van de inkomsten.Ten minste drie weken van het verlof moetenworden opgenomen vóór de uitgerekende datum.Indien gewenst kan echter al vanaf de twaalfdeweek voor de uitgerekende datum verlof wordenopgenomen.Zwangere werkneemsters die moeten stoppenvanwege de risico’s van hun arbeidsomstandighedenof werkomgeving, hebben recht op betaaldverlof vanaf het moment waarop zij moetenstoppen met werken, zonder vermindering vanhet recht op betaald verlof na de bevalling.Bij de geboorte van meerlingen wordt het verlofwaarop de moeder recht heeft, voor het tweede enieder volgend kind steeds met vijf weken (zevenweken bij verlaagd tarief) verlengd.De moeder is verplicht ten minste zes wekenverlof na de bevalling te nemen. Als de moederhaar werk hervat voor het verstrijken van deperiode van betaald verlof, heeft de vader recht opeen uitkering voor de rest van de periode. Vierweken van de totale uitkeringsperiode zijn bedoeldvoor de vader. De voorwaarde voor toekenningvan de uitkering aan de vader is dat hij thuisblijft om voor het kind te zorgen. Ook moet devader in dat geval voldoen aan de voorwaardenmet betrekking tot gewerkte dagen. Verzekerdevaders hebben recht op een dagvergoedingwegens moederschap gebaseerd op hun eigeninkomsten, ongeacht of de moeder in aanmerkingkomt, op voorwaarde dat zij na de bevalling haarwerkzaamheden of opleiding hervat en de vaderde dagelijkse verzorging van het kind overneemt.In deze gevallen bedraagt de periode van betaaldverlof respectievelijk 29 of 39 weken.Vrouwen die bij zwangerschap niet in aanmerkingkomen voor een uitkering, krijgen een toelage van32 138 NOK (dit bedrag wordt ook uitgekeerd aanvrouwen die een uitkering krijgen die lager is dandeze toelage).AdoptieBij de adoptie van een kind onder de vijftien jaarhebben de adoptieouders recht op een dagvergoedingvoor een periode van 39 weken (195 dagen)voor eenzelfde bedrag en onder dezelfde voorwaardenals ziekengeld. De periode kan wordenverlengd tot 49 weken (245 dagen) met een lagereuitkering (80 % van het inkomen).VerloftegoedDe regeling van het tegoed aan verlof biedtwerknemers bij geboorte of adoptie de mogelijkheidde moederschaps- of adoptie-uitkering gedeeltelijkop te nemen en tegelijkertijd korter tegaan werken.D. REVALIDATIE-UITKERINGENRevalidatie-uitkeringen worden toegekend aanpersonen die blijvend gedeeltelijk arbeidsongeschiktzijn geraakt of zich aanzienlijk beperkt zienin de keuze van het beroep of de plaats van werk.Ook kunnen toelagen worden toegekend met hetoog op de verbetering van de algemene vaardighedenals deze door ziekte, verwondingen ofhandicaps ingrijpend verslechterd zijn.Voorwaarden om voor steun inaanmerking te komenVerzekerden onder de 67 hebben recht op eenrevalidatie-uitkering als zij permanent in Noorwegengevestigd zijn en er de laatste drie jaar voorhet indienen van de aanvraag om een uitkeringverzekerd geweest zijn. Als de aanvrager hetlaatste jaar voor de aanvraag geestelijk enlichamelijk normaal heeft kunnen werken, is eentijdvak van verzekering van een jaar voldoende.De revalidatietoelage wordt toegekend aan verzekerdendie recht hebben op een uitkering bijziekte, zodra de uitkeringsgerechtigde periodeverstreken is. Revalidatietoelagen worden ooktoegekend aan verzekerden die niet voor ziekengeldin aanmerking komen maar die gedurendeeen jaar arbeidsongeschikt zijn geweest. Derevalidatietoelage wordt over het algemeen vooreen periode van ten hoogste 52 achtereenvolgendeweken toegekend. Toelagen voor de beroepsrevalidatieworden toegekend aan verzekerdendie een dergelijke revalidatie ondergaan.Verder wordt een toelage voor beroepsrevalidatietoegekend tijdens de periode in afwachting van derevalidatiemaatregelen en, als er niet onmiddellijkpassend werk beschikbaar is, na afloop van derevalidatie. Alvorens een definitief besluit over detoekenning van een arbeidsongeschiktheidspensioen(zie deel 5) wordt genomen, wordt eenNOORWEGEN213

tijdelijke arbeidsongeschiktheidsuitkering toegekend.UitkeringenDe hoogte van de revalidatietoelage, de toelagevoor beroepsrevalidatie en de tijdelijke arbeidsongeschiktheidsuitkeringkomt overeen met hetvolledige of gedeeltelijke arbeidsongeschiktheidspensioen.In de laatste fase van de revalidatieperiodekan een gedeeltelijke revalidatie-uitkeringworden toegekend, ook als de arbeidsgeschiktheidmet slechts 20 % verminderd is. Een specialetoelage (zie deel 4) wordt niet toegekend, metuitzondering van de toelagen voor echtgenoten enkinderen ten laste.Revalidatietoelagen worden toegekend als vergoedingvoor de extra kosten van de verzekerde inverband met de revalidatiemaatregelen. De uitkeringenworden bijvoorbeeld toegekend vooronderwijs aan scholen, in cursussen of bij bedrijfseenhedenals daarmee kan worden bijgedragentot een aanzienlijke verbetering van de kansop werk voor de verzekerde. Aan personenwaarvan de arbeidsgeschiktheid in aanzienlijkemate en blijvend verminderd is, kunnen de nodigeverstrekkingen worden toegekend (bv. tolkendiensten,geleidehonden enz.) ter verbetering van hetfunctioneren in het dagelijks leven.3. Arbeidsongevallen enberoepsziektenOver het algemeen zijn alle werknemers verzekerdonder het nationale verzekeringsstelsel.Daarnaast zijn ook verscheidene andere categorieën,bv. vissers, leerlingen en studenten, militairen civiel overheidspersoneel en personeel vannood- en reddingsdiensten verplicht verzekerd.Zelfstandigen kunnen zich vrijwillig verzekeren,als zij niet onder de verplichte verzekering vallenovereenkomstig de bepalingen betreffende specifiekegroepen zelfstandigen. De bijdrage komtovereen met 0,4 % van het inkomen uit zelfstandigearbeid.Bepaalde ziekten worden gelijkgesteld met beroepsziektenwanneer deze in de werkomgevingzijn ontstaan. Hieronder vallen de ziekten dieworden genoemd in de lijst bij artikel 2 van ILOverdragnr. 42 betreffende schadeloosstelling vanwerknemers voor beroepsziekten, naast bepaaldeandere beroeps- of klimaatsgebonden en epidemischeziekten overeenkomstig de nationale verordeningen.De algemene regels betreffende medische behandelingenenz., uitkeringen enz. en arbeidsongeschiktheidsuitkeringenen -pensioenen alsmedenabestaandenuitkeringen en -pensioenen zijn ookvan toepassing. De begunstigde heeft recht opdezelfde uitkeringen maar onder gunstiger voorwaarden,zoals hieronder aangegeven.Zo worden pensioenen bij te korte tijdvakken vanverzekering (onvoldoende inkomen of onvolledigewachttijden) niet verminderd, maar steeds vollediguitgekeerd.Ook kan al een arbeidsongeschiktheidspensioenworden toegekend bij een vermindering van dearbeidsgeschiktheid van slechts 30 % (normaliter50 %).Nabestaandenpensioenen worden uitgekeerd ongeachtde duur van het huwelijk en kunnen ookworden toegekend aan personen die niet met deoverledene gehuwd waren of samenwoonden,mits hij of zij door de overledene werd onderhoudenen voor zijn of haar kinderen zorgt.Wezenpensioenen kunnen worden toegekendaan kinderen tot hun 21e jaar mits zij nogonderwijs volgen (normaliter wordt het pensioentoegekend tot het 18e levensjaar of het 20e indienbeide ouders overleden zijn).Bovendien hoeft de begunstigde geen eigenbijdrage te betalen voor behandelingen, geneesmiddelenof hulpmiddelen.Om voor ziekengeld in aanmerking te komen,geldt bij arbeidsongevallen of beroepsziektengeen wachttijd. Bovendien worden de uitkeringenin het algemeen ook zo gunstig mogelijk berekend;de uitkeringen komen ten minste overeenmet het inkomensniveau van de begunstigde tentijde van het ongeval of de vaststelling van deberoepsziekte.Aan de begunstigde kan ook een vergoedingwegens beroepsgebonden letsel worden toegekendten belope van ten hoogste 75 % van hetbasisbedrag per jaar (36 818 NOK). De begunstigdekan deze vergoeding ook als bedrag ineenslaten uitbetalen.Werknemers vallen ook onder de wet op devergoedingen wegens beroepsgebonden letsel dieniet in het kader van de wetgeving inzake hetnationale verzekeringsstelsel valt. Volgens dezewet zijn werkgevers verplicht werknemers eenvergoeding te betalen voor het verlies vaninkomen als dit inkomen meer bedraagt dan dedoor het nationale verzekeringsstelsel bij arbeidsongevallenof beroepsziekten uitgekeerde vergoeding.4. OuderdomspensioenenDe pensioengerechtigde leeftijd is 67 jaar. Hetnationale verzekeringsstelsel voorziet niet in vrijwilligevervroegde pensionering. Ouderdomspensioenenbestaan uit een basispensioen, een aanvullendpensioen en/of een bijzondere toelage eneventueel inkomensafhankelijke toelagen voorkinderen en echtgenoten ten laste.214 NOORWEGEN

De pensionering mag volledig of ten dele wordenuitgesteld tot de leeftijd van 70 jaar. Als u na uw67e en voor uw 70e een inkomen uit arbeid heeftdat het basisbedrag overschrijdt, dan wordt 40 %van het overschot op uw pensioen in minderinggebracht. Het totaal van pensioen en inkomen uitarbeid mag niet meer bedragen dan het vroegereinkomen uit arbeid.Hoogte van het pensioenHet minimumouderdomspensioen bestaat uit hetbasispensioen en een bijzondere toelage. Voorongehuwde gepensioneerden bedraagt het minimumouderdomspensioen88 032 NOK per jaar(op 1 mei 2000). Voor gehuwden die een toelageontvangen voor echtgenoten ten laste die noggeen 60 jaar zijn, is het minimum 112 572 NOKper jaar. Is de echtgenote van de pensioengerechtigde60 jaar of ouder, dan bedraagt het minimum151 524 NOK. Zijn beide echtelieden gepensioneerd,dan bedraagt het minimum 75 756 NOKper jaar per persoon.Voorwaarden om voor het basispensioenin aanmerking te komenPersonen die tussen hun 16e en 66e verjaardag tenminste drie jaar verzekerd geweest zijn, hebbenrecht op een basispensioen.Het basispensioen is niet afhankelijk van hetvroegere inkomen of van de betaalde bijdragen.Voor een volledig basispensioen is echter wel eentijdvak van verzekering (d.w.z. van vestiging) van40 jaar vereist en het pensioen wordt verhoudingsgewijsverlaagd als het tijdvak korter isgeweest.Voor ongehuwde gepensioneerden of gepensioneerdendie zijn getrouwd met iemand die nietvoor een pensioen onder het nationale verzekeringsstelselin aanmerking komt, is het volledigepensioen gelijk aan het basisbedrag voor hetbetrokken jaar (49 090 NOK). Gepensioneerdenmet te hunnen laste een niet-gepensioneerdeechtgenote (of een partner waarmee hij of zijgetrouwd geweest is of kinderen heeft), kunnen inaanmerking komen voor een inkomensafhankelijkeaanvulling van ten hoogste 50 % van zijn ofhaar basispensioen.Als beide echtelieden gepensioneerd zijn, bedraagthet volledige basispensioen 75 % van hetbasisbedrag (36 817 NOK) per persoon. Dit geldtook voor samenwonenden die met elkaar getrouwdgeweest zijn of samen kinderen hebben.Personen met een ouderdomspensioen die kinderenonder de 18 onderhouden, kunnen in aanmerkingkomen voor een inkomensafhankelijke toelageper kind van ten hoogste 30 % van hetbasisbedrag (ten hoogste 14 727 NOK). Aanvullend pensioenGepensioneerden hebben recht op een aanvullendpensioen als hun jaarlijks inkomen in tenminste drie willekeurige jaren na 1966 meerbedroeg dan het gemiddelde basisbedrag. Volledigkrediet (in pensioenpunten) wordt toegekendbij een inkomen van ten hoogste zesmaal hetbasisbedrag (294 540 NOK). Bovendien geldteenderde van het inkomen tussen zes- en twaalfmaalhet basisbedrag (589 080 NOK) als berekeningsgrondslagvoor de betrokken jaren. Metinkomsten boven het twaalfvoudige van het basisbedragwordt geen rekening gehouden.Bij de berekening van het aanvullend pensioenwordt uitgegaan van de twintig jaar met de meestepensioenpunten. Het bedrag is afhankelijk van hetaantal pensioenopbouwende jaren en van dejaarlijkse pensioenpunten. Voor een volledigaanvullend pensioen zijn 40 pensioenopbouwendejaren noodzakelijk. Is het tijdvak vanpremiebetaling korter dan veertig jaar, dan wordthet pensioen verhoudingsgewijs verlaagd. Hetaanvullend pensioen bedraagt ten hoogste184 014 NOK. Bijzondere toelageVerzekerden die geen of slechts een geringaanvullend pensioen ontvangen, hebben rechtop een bijzondere toelage van het nationaleverzekeringsstelsel. Een volledige bijzondere toelagewordt toegekend bij een verzekeringstijdvakvan ten minste 40 jaar. De bijzondere toelagewordt verhoudingsgewijs verlaagd als de periodekorter is. Een aanvullend pensioen wordt op debijzondere toelage in mindering gebracht.Voor ongehuwde gepensioneerden of gepensioneerdendie zijn getrouwd met iemand die nietvoor een pensioen onder het nationale verzekeringsstelselin aanmerking komt, is de bijzonderetoelage gelijk aan 79,33 % van het normalebasisbedrag (38 943 NOK). Als de echtgeno(o)t(e)ten laste 60 jaar of ouder is, is de bijzonderetoelage gelijk aan 158,66 % van het basisbedrag(77 886 NOK). Als beide echtelieden een minimumpensioenontvangen, bedraagt de bijzonderetoelage evenveel als voor ongehuwden, dit wilzeggen 79,33 % van het basisbedrag (38 943NOK) per persoon.Voor gehuwde gepensioneerden met een aanvullendpensioen dat meer bedraagt dan de bijzonderetoelage, is de bijzondere toelage gelijk aan74 % van het (minimale) basisbedrag (36 327NOK). Het totaal van aanvullend pensioen enbijzondere toelage mag echter niet minder bedragendan tweemaal de normale bijzondere toelage,dit wil zeggen 158,66 % van het basisbedrag(77 886 NOK). Dezelfde regeling geldt voorsamenwonenden die met elkaar getrouwd geweestzijn of samen kinderen hebben. DeNOORWEGEN215

ijzondere toelage en het basispensioen vormensamen het minimumpensioen (zie boven).5. Arbeidsongeschiktheidsuitkeringenen -pensioenenArbeidsongeschiktheidsuitkeringen omvatten debasisuitkering, de verzorgingstoelage en het arbeidsongeschiktheidspensioen.Verzekerden diegedeeltelijk of volledig arbeidsongeschikt raken,hebben recht op de basisuitkering en de verzorgingstoelage.De basisuitkering wordt toegekend als de arbeidsongeschiktheidgrote kosten met zich brengt. Erzijn zes basisbedragen voor de uitkering, diejaarlijks door het parlement worden aangepast.In 2000 waren deze bedragen: 6 156 NOK, 9 384NOK, 12 336 NOK, 18 168 NOK, 24 624 NOK en30 780 NOK.Een verzorgingstoelage wordt toegekend als dearbeidsongeschikte bijzondere zorg of verplegingnodig heeft. Er zijn vier basisbedragen, die jaarlijksdoor het parlement worden aangepast. In2000 waren deze bedragen: 11 016 NOK, 22 032NOK, 44 064 NOK en 66 096 NOK.De basisuitkering en de verzorgingstoelage wordenverlaagd als deze worden uitgekeerd alsaanvulling op een pensioen van het nationaleverzekeringsstelsel dat is verlaagd door een te korttijdvak van verzekering.ArbeidsongeschiktheidspensioenVoor de berekening van het aanvullend pensioenvoor personen die met een handicap geboren zijnof voor hun 26e arbeidsongeschikt raken, geldenspeciale regels. Personen tussen de 16 en 67 wierarbeidsgeschiktheid blijvend met ten minste 50 %is verminderd als gevolg van ziekte, een verwondingof een handicap, hebben recht op eenarbeidsongeschiktheidspensioen als zij hiervoorten minste drie jaar verzekerd geweest zijn.Het arbeidsongeschiktheidspensioen bestaat uiteen basispensioen en een aanvullend pensioen,en/of een bijzondere toelage (zie deel 4). Detoekomstige tijdvakken van verzekering en pensioenpuntentot het jaar waarin de betrokkene 66jaar wordt, worden ook bij de berekeningen inaanmerking genomen. Bij perioden van verblijf inhet buitenland gelden enkele beperkingen. Detoekomstige pensioenpunten worden berekend opbasis van het inkomen voordat de arbeidsongeschiktheidwerd vastgesteld. Het basis- en hetaanvullend pensioen worden echter berekend opdezelfde wijze als ouderdomspensioenen.Bij gedeeltelijke arbeidsongeschiktheid wordt hetpensioen verhoudingsgewijs verlaagd.Onder bepaalde omstandigheden wordt een toeslagvan ten hoogste 50 % van het basispensioentoegekend voor echtgenoten ten laste. Een toeslagvan maximaal 30 % van het basisbedrag wordtonder bepaalde voorwaarden toegekend voorieder kind onder de 18 ten laste.6. UitvaartvergoedingenBij overlijden keert het nationale verzekeringsstelseleen bedrag van 4 000 NOK ineens uit alsvergoeding voor de kosten van de uitvaart.Er kan een inkomensafhankelijke aanvulling vanmaximaal 8 000 NOK worden toegekend.7. NabestaandenuitkeringenA. WEDUWE- ENWEDUWNAARSUITKERINGENWeduwen en weduwnaars (of voormalige echtgenotendie met de overledene samenwoonden ofkinderen hebben) onder de 67 hebben recht opeen pensioen als zij verzekerd en pensioengerechtigdzijn en mits de overledene ten minste delaatste drie jaar voor het overlijden verzekerd enarbeidsgeschikt was. De weduwe of weduwnaarheeft ook recht op een uitkering als de overledeneten minste de laatste drie jaar voor het overlijdeneen pensioen ontving. Indien de overledene eenaanvullend pensioen genoot, hoeft de weduwe/weduwnaar niet verzekerd te zijn. In dezegevallen wordt een even hoog basispensioenuitgekeerd. Bovendien wordt het basispensioenook uitgekeerd als niet is voldaan aan devoorwaarde dat de nabestaande verzekerd is, mitsde nabestaande of de overledene ten minste 20jaar in Noorwegen woonachtig geweest is.Een nabestaandenpensioen wordt toegekend aanweduwen, weduwnaars enz. als het huwelijk tenminste vijf jaar heeft geduurd of als zij kinderenmet de overledene hebben of hebben gehad, danwel voor de kinderen van de overledene zorgen,en de duur van het huwelijk en de zorgperiode nahet overlijden bij elkaar ten minste vijf jaarbedragen.Gescheiden echtgenoten enz. die ten tijde van hetoverlijden van de vroegere echtgeno(o)t(e) nogniet hertrouwd zijn, hebben recht op uitkeringenvolgens dezelfde voorwaarden, mits het overlijdenbinnen vijf jaar na de scheiding plaatsvindt en hethuwelijk ten minste 25 jaar heeft geduurd, of 15jaar als er kinderen zijn. Het recht op uitkeringenkomt te vervallen als de betrokkene hertrouwt.Als de overledene op grond van het tijdvak vanverzekering recht zou hebben of had op eenverminderd basispensioen, wordt het pensioenvoor de nabestaanden verhoudingsgewijs verlaagd.216 NOORWEGEN

Het nabestaandenpensioen bestaat uit een basispensioenen een aanvullend pensioen. Het aanvullendpensioen komt overeen met 55 % van derechten van de overledene op ouderdoms- enarbeidsongeschiktheidspensioenen. Voor ouderdomspensioenenwordt een bijzondere toelagetoegekend.Het nabestaandenpensioen is inkomensafhankelijk.Als de langstlevende echtgenote enz. al eenjaarlijks inkomen heeft of kan verwachten vanmeer dan 50 % van het basisinkomen, zal hetpensioen evenveel bedragen als het verschiltussen een volledig pensioen en 40 % van hetoverschot.De langstlevende echtgenoot enz. heeft recht opeen overgangsuitkering als hij of zij tijdelijk niet instaat is door arbeid in het eigen onderhoud tevoorzien. De hoogte van de overgangsuitkeringwordt bepaald op dezelfde wijze als het nabestaandenpensioen.Langstlevende echtgenoten enz. die onderwijs ofeen opleiding nodig hebben om in het eigenonderhoud te kunnen voorzien, kunnen in aanmerkingkomen voor een onderwijstoelage.Langstlevende echtgenoten enz. die in verbandmet een beroepsopleiding of werk de verzorgingvan hun kinderen aan anderen moeten overlaten,kunnen in aanmerking komen voor een kinderverzorgingstoelage.De toelage is gelijk aan 70 %van de kosten van kinderopvang, maar bedraagtten hoogste 29 076 NOK voor het eerste kind,37 932 NOK voor twee kinderen en 42 996 NOKvoor drie of meer kinderen. De toelage wordt metde helft verlaagd als de langstlevende echtgenooteen inkomen geniet tussen 6 (281 700 NOK) en 8keer het basissalaris (375 600 NOK). Indien delangstlevende echtgenoot enz. een inkomen genietvan meer dan 8 keer het basissalaris, ontvangthij of zij geen kinderverzorgingstoelage.Wanneer de langstlevende echtgenoot enz. moetverhuizen om een baan te vinden, worden deverhuiskosten vergoed.De onderwijstoelage, de kinderverzorgingstoelageen de moederschapstoelage kunnen ook wordenuitgekeerd als de overledene niet, zoals vereist, delaatste drie jaar voor het overlijden verzekerd isgeweest, mits de nabestaande aanspraak kanmaken op pensioenuitkeringen. Deze toelagenworden uitgekeerd zolang de nabestaande in dezeopzichten onverzekerd blijft.B. WEZENPENSIOENKinderen onder de 18 die zijn verzekerd voor hetpensioen, hebben recht op een wezenpensioen alseen of beide ouders overlijden en als de overledenede laatste drie jaar voor het overlijdenarbeidsgeschikt en verzekerd geweest is. Wezenhebben ook recht op een uitkering als deoverledene gedurende ten minste de laatste driejaar voor zijn of haar overlijden een pensioenontvangen heeft. De vereiste minimumperiodevan verzekering geldt niet als de overledeneaanvullende pensioenrechten had verworven ofals een of beide ouders ten minste twintig jaar inNoorwegen hebben gewoond. Kinderen die onderwijsvolgen, krijgen het pensioen tot huntwintigste jaar als beide ouders zijn overleden. Hoogte van het pensioenAls er één ouder komt te overlijden, is hetvolledige jaarlijks wezenpensioen gelijk aan40 % van het basisbedrag (19 636 NOK) en 25 %van het basisbedrag (12 273 NOK) voor iedervolgend kind.Als beide ouders komen te overlijden, ontvangthet eerste kind een wezenpensioen gelijk aan hetpensioen waarop de ouder met de hoogstepensioenrechten recht gehad zou hebben. Hetvolledige wezenpensioen voor het tweede kind isgelijk aan 40 % van het basisbedrag, en 25 % vanhet basisbedrag voor ieder volgend kind. Als ertwee of meer kinderen zijn, worden de pensioenenbij elkaar opgeteld en gelijkelijk onder dekinderen verdeeld.Bij eventueel ontoereikende verzekeringstijdvakkenwordt op een wezenpensioen dezelfde verlagingtoegepast als zou hebben gegolden voor hetpensioen van de langstlevende echtgenoot (ziepunt A hierboven).8. WerkloosheidTer compensatie van het inkomensverlies alsgevolg van werkloosheid worden dagelijkse uitkeringenverstrekt. De arbeidstijd moet met tenminste 40 % zijn verminderd ten opzichte vanvoorheen.De verzekerde moet een bonafide werkzoekendezijn, dit wil zeggen in staat zijn om te werken eningeschreven zijn bij het arbeidsbureau. Hij/zijmoet ook op korte termijn en overal in Noorwegenbeschikbaar zijn voor elk soort part- offulltimewerk of arbeidsmarktmaatregel waartoehij/zij lichamelijk en geestelijk in staat is. Ookals de betrokkene wegens omstandigheden alsleeftijd, gezondheid of zorgverplichtingen nietvolledig aan de beschikbaarheidseis voldoet, heefthij/zij recht op een werkloosheidsuitkering. Deuitkeringen kunnen tijdelijk worden opgeschortals de betrokkene werkloos is door eigen schuld,dit wil zeggen als hij/zij vrijwillig ontslag heeftgenomen, geweigerd heeft passend werk te aanvaardenof aan een arbeidsmarktmaatregel deel tenemen, of zich na een oproep niet op hetarbeidsbureau meldt.Om voor een dagelijkse uitkering in aanmerkingte komen, moet men voorheen inkomen uit arbeidNOORWEGEN217

hebben genoten. De betrokkene moet in hetvoorgaande kalenderjaar een inkomen uit arbeidhebben genoten van ten minste 1,25 keer hetbasisbedrag (61 363 NOK) of in de drie voorafgaandekalenderjaren gemiddeld een inkomen uitarbeid hebben genoten dat ten minste gelijk is aanhet basisbedrag (49 090 NOK).Dagvergoedingen worden uitgekeerd als de betrokkenetijdens de laatste tien dagen dat hij of zijbij het arbeidsbureau staat ingeschreven, tenminste drie dagen werkloos is geweest.De berekening van de dagelijkse uitkeringen isgebaseerd op inkomen uit arbeid, inkomen uitarbeidsmarktmaatregelen en inkomen uit dagelijkseuitkeringen wegens werkloosheid, ziekte,moederschap en adoptie. Als berekeningsgrondslagwordt het hoogste inkomen van het voorgaandekalenderjaar of het gemiddelde over dedrie voorgaande kalenderjaren gehanteerd. Deuitkeringsgrondslag bedraagt maximaal zesmaalhet basisbedrag (294 540 NOK). De dagvergoedingbedraagt 0,24 % van de berekeningsgrondslagen wordt vijf dagen per week uitgekeerd.Normaal gesproken komt dit neer op een jaaruitkeringvan 62,4 % van de berekeningsgrondslag.Voor ieder kind ten laste onder de 18 wordt eentoeslag van 17 NOK per dag toegekend. Als debegunstigde in het voorgaande kalenderjaar meerdan acht weken een uitkering ontvangen heeft,wordt hem of haar een vakantietoeslag van 9,5 %van de in dat jaar ontvangen uitkeringen toegekend.De duur van de uitkering is afhankelijk van hetvroegere inkomen uit arbeid. Bij een inkomen uitarbeid van ten minste tweemaal het basisbedrag(98 180 NOK) bedraagt de uitkeringsduur 156weken (drie jaar). Bij een inkomen uit arbeid vanminder dan tweemaal het basisbedrag bedraagt deuitkeringsduur 78 weken (anderhalf jaar). Naafloop van de eerste uitkering kan onmiddellijkeen vervolguitkering worden toegekend op voorwaardedat aan de inkomenseis wordt voldaan.Voor personen boven de 64 wordt een berekeningsgrondslaggehanteerd van ten minste driemaalhet basisbedrag (147 270 NOK) en deuitkeringen worden ononderbroken uitbetaald totaan de leeftijd van 67 jaar. Boven de 64 hebbenook zelfstandigen recht op een werkloosheidsuitkering.9. KinderbijslagKinderbijslag wordt toegekend voor in Noorwegenwoonachtige kinderen onder de 18 jaar.Op 1 januari 2000 bedroegen de jaarlijksebedragen:— 9 948 NOK voor het eerste en tweede kind,— 10 944 NOK voor het derde en ieder volgendkind.Naast de normale bedragen wordt een jaarlijksetoelage van 7 884 NOK per kind toegekend voorkinderen onder de 3 jaar. Deze toelage wordtechter niet uitgekeerd voordat het kind 13maanden oud is.Begunstigden in de poolstreken van Noorwegenkrijgen een jaarlijkse aanvulling van 3 792 NOKper kind.Alleenstaande ouders hebben recht op een toelagevoor één kind meer dan zij eigenlijk hebben(d.w.z. één extra toelage). Samenwonenden diesamen kinderen hebben of ten minste twaalf vande laatste 18 maanden samengewoond hebben,komen niet voor een extra toelage in aanmerking.Alleenstaande ouders met kinderen onder de driejaar, die volgens de kinderbijslagwet recht hebbenop een toelage voor één kind meer dan zijeigenlijk hebben, en bovendien recht hebben opeen volledige overgangsuitkering volgens denationale verzekeringswet, hebben recht op eenextra jaarlijkse toeslag van 7 884 NOK. Deze extrajaarlijkse toeslag wordt per kostwinner toegekend,ongeacht hoeveel kinderen onder de drie hij of zijheeft.10. Uitkeringen voor gezinnenmet kleine kinderenDeze uitkeringsregeling werd ingevoerd op 1augustus 1998 voor gezinnen met kinderen in deleeftijd van 1 tot 2 jaar. Vanaf 1 januari 1999 geldtde regeling ook voor kinderen van twee jaar oud.De uitkering is inkomensonafhankelijk en nietbelast. De belangrijkste voorwaarde om voor devolledige uitkering in aanmerking te komen, is dathet kind niet in een kinderdagverblijf verblijft datoverheidssteun ontvangt. Indien het kind volgensafspraak minder dan 30 uur per week in eenkinderdagverblijf verblijft, heeft het gezin recht opeen lagere uitkering.218 NOORWEGEN

De uitkering wordt berekend volgens onderstaandepercentages.In een kinderdagverblijfdoorgebrachte tijd per weekUitkering in procentenvan het volledige bedragNOK per jaarGeen gebruik van een kinderdagverblijf 100 36 000Tot 8 uur 80 28 8009-16 uur 60 21 60017-24 uur 40 14 40025-32 uur 20 7 200Meer dan 33 uur Geen uitkering 011. Nadere informatieDe adressen van de belangrijkste instanties op hetgebied van de sociale zekerheid in Noorwegenzijn:Rikstrygdeverket (bestuur van de nationale verzekering)Drammensveien 60N-0241 OsloTel. (47) 22 92 70 00Fax (47) 22 55 70 88E-mail: etatpost@trygdeetaten.noFolketrygdkontoret for utenlandssaker (kantoorvan de nationale verzekering voor de socialezekerheid in het buitenland)Postboks 8138 Dep.N-0033 OsloTel. (47) 81 05 93 38Fax (47) 23 31 13 01E-mail: ffu@trygdeetaten.noArbeidsdirektoratet (directoraat voor de Arbeid)Postboks 8127 Dep.N-0032 OsloTel. (47) 23 35 24 00Fax (47) 23 35 27 50E-mail: aetat.apost@aetat.noNOORWEGEN219

Europese CommissieUw sociale zekerheid wanneer u zich verplaatst in de Europese Unie — Herziene uitgave 2002Luxemburg: Bureau voor officiële publicaties der Europese Gemeenschappen2003 — 219 blz. — 21 x 29,7 cmISBN 92-894-2100-2

5 KE-41-01-696-NL-CISBN 92-894-2100-2,!7IJ2I9-ecbaad!›