de stervensfase veranderingen tijdens het sterven - Mca

de stervensfaseveranderingen tijdens het stervenwww.mca.nl/oncologie

veranderingen tijdens de stervensfaseHet kan zijn dat u zich moet voorbereiden op het overlijden vaniemand die u lief is. Maar misschien weet u niet precies wat u kuntverwachten. In deze folder vindt u uitleg over de verschillendekenmerken van de stervensfase. We hopen dat deze uitleg u en uwnaasten helpt om elkaar te ondersteunen. De informatie in de folderloopt vooruit op mogelijke vragen die u heeft en moedigt u hopelijkaan tot het stellen van nieuwe vragen. Schroom niet om deze voor teleggen aan de verpleegkundigen, de arts of andere medewerkers.Het is immers belangrijk om te weten wat er kan gebeuren tijdensdeze moeilijke en verdrietige periode.Veranderingen die vlak voor de dood optredenSterven verloopt bij ieder mens anders. Toch leert de praktijk dat erbepaalde algemene kernmerken en veranderingen zijn die aangevendat iemand stervende is. Houdt u er rekening mee dat de kenmerkendie in deze folder worden beschreven, horen bij iemand die zoernstig ziek is dat de dood nabij is. Dezelfde signalen in een totaalandere situatie hoeven uiteraard niet met een stervensprocesverbonden te zijn.De veranderingen die wijzen op het naderende levenseinde zijnonder te verdelen in drie categorieën:• verminderde behoefte aan eten en drinken• veranderingen in de ademhaling• terugtrekken uit het levenverminderde behoefte aan eten en drinkenWanneer mensen stoppen met eten en drinken, is dat voor deomgeving soms moeilijk te accepteren. Zelfs als we weten dat zestervende zijn. Het is een signaal dat ze niet meer beter worden. Inhet begin van het proces worden mensen zwakker. Dan kan deinspanning om te eten en te drinken te zwaar worden. In dit stadiumkan hulp bij eten en drinken nog als prettig worden ervaren.Uiteindelijk komt er een periode dat eten en drinken niet meerwenselijk is omdat het lichaam eten niet meer verdraagt of als etenniet meer noodzakelijk is?. Dit kan zeer verontrustend zijn voor de

naasten omdat eten en drinken zo nauw verbonden zijn met zorgenen leven. Maar zorgen voor de ander kan ook op een andere manierworden ingevuld. Bijvoorbeeld door tijd met elkaar door te brengenen herinneringen op te halen.Wees niet teleurgesteld wanneer u weinig reactie krijgt. Mensen zijnmeestal te zwak om te reageren. Maar zij waarderen uw inspanningzeker wel. Gewoon bij elkaar zijn, kan veel rust en troost geven. Opdeze manier met elkaar omgaan, geeft aan dat mensen dankbaarterugkijken op het leven dat samen is gedeeld. Het kan de stervendemeegeven dat de herinneringen aan hem of haar zullen blijven.veranderingen in de ademhalingMensen die lijden aan kortademigheid zijn vaak bang om te stikken.Als het levenseinde nadert, wordt het lichaam echter minder actiefen heeft minder zuurstof nodig. We zien vaak dat de ademhaling vanmensen die stervende zijn rustiger wordt. Dat valt ook de naastenvaak op. Deze kennis kan geruststellend zijn voor diegenen dieademhalingsproblemen hebben. Soms kunnen angstgevoelens dekortademigheid ook verergeren. In dat geval werkt de aanwezigheidvan naasten vaak geruststellend, zodat kortademigheid wordtvoorkomen.Bij sommige mensen kan in de laatste uren van het leven eenluidruchtig reutelen optreden. Dit wordt veroorzaakt door hetophopen van slijm in de luchtwegen. De stervende is dan niet meerin staat het slijm op te hoesten. Het reutelen is voor de omgevingsoms verontrustend. Maar de stervende zelf heeft er vaak weinig lastvan. Verandering van positie - op de zij leggen bijvoorbeeld - kandan helpen. En in specifieke gevallen kunnen medicijnen het reutelenverminderen. Maar deze maatregelen nemen het reutelen niethelemaal weg.Als de stervende met open mond ademt, kunnen de mond en delippen uitdrogen. Regelmatig bevochtigen met behulp van eenwattenstokje of zalf kan dan prettig zijn.

terugtrekken uit het levenTerugtrekken uit het leven is vaak een geleidelijk proces. Iemandbrengt steeds meer tijd slapend of doezelig door. Het lijkt of hij of zijgeen interesse meer heeft voor de omgeving. Dit langzaamterugtrekken uit het leven is onderdeel van een natuurlijk proces. Ditkan zelfs vergezeld gaan met gevoelens van rust. Het betekent zekergeen afwijzing van de geliefde personen uit de omgeving. Uiteindelijkkan de stervende buiten bewustzijn raken.Als de dood zeer nabij is - denkt u aan uren of minuten - kan hetademhalingspatroon weer veranderen. Soms ontstaan er langeademhalingspauzes van vijftien tot dertig seconden of is er alleensprake van buikademhaling. Dit kan voor de omgeving schrikachtigoverkomen. Weet dat de stervende zich hier niet bewust van is. Heelkort voor het sterven wordt de huid bleker en voelt koud en klamaan. De nagels van de handen en voeten en de knieën vertonen eenenkele keer wat blauwe vlekken. Soms zijn er op het moment vanoverlijden spiertrekkingen in het gezicht zichtbaar. De meestemensen blijven in deze fase buiten bewustzijn, ontwaken niet meeren overlijden vreedzaam en rustig.Dit is een moeilijke en verdrietige situatie voor u. U moet degene vanwie u houdt en waarvoor u zo intensief heeft gezorgd, loslaten.Bedenk dat er ook nu mensen in uw omgeving zijn die u door dezemoeilijke periode heen kunnen helpen.afdeling oncologie MCA138369/2010.6www.mca.nlOp alle behandelingen in het MCA zijn de algemene voorwaarden van het MCA van toepassing,zie www.mca.nl of vraag bij de balie van patiëntenvoorlichting.