April nr 68 - Oud Bennekom

Volkseigen r,an de Afdeling Letterkundevan de Koninkl4ke Nederlandse Akadcmievan Wetenschappen. Thans is dit bureaugeïntegreerd in het P.J. Meertens Instituutvan deze instelhng. Verschillende artikelenvan haar hebben over drt ondenverphet licht gezien. In dit verband mag nogrvorden vermeld dat zlj, r'anaf de oprichtingin 1949, samen met \.ooraanstaandelieden als de r4ksarchivaris A.P. vanSchilfgaarde, de rechtshistoricus mr S.J.Fockema Andreae, ir M.M. van Hoffen,drs L.S. Meihuizen, J.D. Moerman, dr W.Rouliens en de Wageningse landbouwhistoricusprof. dr B.H. Slicher van Bath,activiteiten ontplooide in een ToponymrscheWerkgroep. Deze commissie van dein 1947 opgerichte Studiekring van deVeluxe stelde zich ten doel het topon-vmischmateriaal van de Veluwe zo volledigmogehlk brjeen te brengen. Voorwloeienduit deze bezigheden is z4 lange t{d lidgeu'eest van straatnamencommrssies r aneen aantal Veluwse gemeenten. waaronderEde. In die functie heeft zrj. door het aanreikenvan voorstellen voor historisch verantwoordenarnen, een sterk stempel gedruktop de naamger rng van straten invele in dre jaren nieurv gebouwde rn'gkenin onze gemeente.Een niet onbelangrryke rnbreng had ze bgde naamgeving van de bodemeenhedenvan 'De Bodemliaart van Nederland schaall:50000'. Steeds probeerde ze bodemeenhedente relateren aan plaats- en veldnamendre landschappelijk binnen deze eenhedenvoorkwamen. We duiden op namenals enk-eerden, laar-podzolen, goor-eerdgronden,drecht-vaaggronden, etc., etc.Voorts had de studie in en van het oudekadaster haar warme belangstellingNa het overlryden van haar echtgenoot in1963 heeft ze veel moeite gehad om gemotiveerdte bhlven. Toch heeft ze ook toennog interessante studies afgeleverd. zoalshet artrkel over de historische geografievan Rolde, samen met haar assistente, mevrouwVeldhorst. Haar laatste gÍote werkverrichtte ze gezaÍítenhjk met H. de Bakkerin het boek 'De bodem van Nederlandin kleur'. Z4 beschreef daarin de historrscheachtergronden van een groot aantalkarakteristieke bodemkundige landschappen.Zlj had deze eerder gepubliceerd inhet Trjdschrift van de Konrnklijke NederlandseHeidemaatschappuIn 1974, vlali vóór dc opkomst van de toegepastehistorische geografie (het cultuurhistorischlandschapsonderzoek), heeft z4wegens het bereiken van de pensioengegerechtigdeleeftrjd afscheid genomen. Z4staat aan het begin van het ontstaan vande huidrge sectie historische geografie br1het Starrng Centrum te Wagenrngen, hetinstituut van de Dienst LandbounkundigOnderzoek (DLO) waarin naderhand deStichting voor Bodemkartering is opgegaan.Zlj mag dan ook zeker rvorden beschoulvdals een van de richtinggevendefiguren op dit werkterrein. We mogen haardankbaar zrln voor alles wat zq in Bennekomen daar buiten aan bestuurlgk en rvetenschappehlkwerk heeft verricht. Weherdenken haar persoon en haar prestatiesmet drep respect.3 maart 1999 Jelier VervloetSchtturhoven 276721 SM Bennekom

vormde tussen de Bennekomse Bor''en- enBenedenbuurt. De naast het water gelegen(dr1k)weg heeft dus de naam van dat gegravenwater (graafl overgenomen.DIKKENBERGWEG RB O I-05- I94OGenoemd naar de heuvel (in deze streek'berg' genoemd) u'aar de weg overheenloopt (zie ook Hullenberg en Keijenberg).Het eerste deel van de naam is - als bryDikkenes - afgeleid van Dickicht, Dicte ofDickung, die alle op kreupelhout of dichtstrutkgewas betrekliing hebben. De naamDikkenbergweg komt al voor op kaartenuit 1570 en 1649.DORPSSTRAAT RB 16-I I-T920De voornaamste straat voor het doorgaandeverkeer door het dorp.DOVENETEL RB 13.I I. 1980DRIEST\MEG BW 29-05- I 985Perceelsnaam. Dnest is een middelnederlandsenaam voor braakland of braakliggendeakker begroeid met gras. Het rvordtook wel voor slechte weiden sebruik1.DR HARTOGSWEG RB 27-I I.1963Deze weg loopt vanaf het station Ede-Wagenrngentot de S-vsselt over Edes grondgebieden vanafde Sysselt tot aan de grensmet de gemeente Renkum over de kadastralegemeente Bennekom. Dr Jac. CoenraadHartogs (1879-1932) was de oprichteren eerste directeur van de ENKA teArnhem. h 1922 werd ook een kunstzijdefabriek(ENKA-AKU-AKZO) in Edegeopend, dre aan de Dr Hartogsweg ligt.DRW. DREESLAAN BW 23-08-I988Deze weg heette oorspronkehlk LageSteeg (1646: Laechsteech; 1648: LeegeSteege). Na 1946 heette h4 Nieurve Wageningsewegen sinds 1988 Dr W. Dreeslaan.Willem Drees (1886-1988) was eenNederlands socialistisch politicus (SDAP.na de oorlog PvdA). Als mrnister van SocialeZ,aken werd hij bekend door deNoodrvet Ouderdomsvoorziening ult 1947('van Drees treklien') en daarna door devier kabinetten die hij tussen 1948 en1958 leidde.Na zrjn overhjden werd - op verzoek vande Edese raadsfractie van de PvdA - besloteneen straat naar hem te vernoemen.Omdat drt, gezien zijn betekenis voor hetland. een representatie\ e weg moest zrynwerdbesloten de Nieuwe Wageningservegom te dopen. Aan deze weg waren m dietrld slechts één Instituut en twee benzinepompengevestigd. Op de grens met Wageningensloot de Dreeslaan bovendienaan op de Dr S.L. Mansholtlaan. Mansholt(1908- ) was mrnister van Landbourvgeweest rn de kabinetten Drees.Op l0 februari 1989 werd het bord 'Dr.Vy'. Dreeslaan' door Dr S.L. Mansholt enIeneke Drees, de kleindochter van DrDrees, onthuld.DUNANTLAAN RB I 4-03- 1963Henri Dunant (1828-1910) was een Zrvitsersschr4ver en filantroop. In 1864 namhry naar aanleidrng van de verschrikkrngenvan de Krimoorlog (1854-1856) het initiatieftot het oprichten van het InternationaleRode Kruis (zie ook onder: FlorenceNightingalelaan). In l90l ontving hi1 deNobelprgs voor de Vrede.EDESEWEG RB OI-05-1940Deze weg heette tot 1940 Grintweg. Indeze streken heetten hoofdverbindrnssw-e-6

gen van plaats naaÍ plaats Grintn'eg, naarhet soort verhardrng dat zlj hadden. Denaam Edeseweg geeft nu de bestemmingsrichtingr,'an de \\'eg aan.EEMWEG RB 30-09-1948De naam van deze rveg is afgeleid van hetriviertje de Eem, die naast de Grift liep2o.Eem is een oud-nederlands woord voorwater. De weg heette oorspronkehjk Eemrval,wat waterkering betekent. In 1634wordt hr1 als Eemdijk genoemd. Hrl drendeom de laaggelegen Bennekomse cultuurgrondentegen overstromrng van de Griftte beschermen2r.BIKENLAAN RB I 8- I I-1948EKERLAAN RB 30-05-1974Genoemd naar de vóór de Tweede Wereldoorlogin dit bosgebied gebourvde villa'De Eker'. Dezc naam is niet afgeleid vaneekschillen. maar van eekhoom2z.ELTERSE HOF RB 20-12-1967Genoemd naar een boerderg aan de Halderbrink,\\aan'an Ce ligging niet preciesbekend is, maar die in 1758 r,oor het eerstin de archivalia I'oorkomt23.EMMALAAN RB 28,05-I936Adelheid Emma Wilhelmrna Theresia,prinses van Waldeck en \rmont (1858-1934). Trouwde in 1879 met koning WillemIII. Was regentes voor haar dochterWilhelmina van 1890 tot I 898.EREPRIJS RB 23-03-I978ERICAPARK RB 3 O-09- I 9,54Aangelegd in de tuin van de villa 'Erica'.die aan het ernd van de vorige eeurv bewoondwerd door mr W.A. Insinger. In1899 kocht h! het landgoed 'Oostereng'.De laatste bewoners, de familie Brands.verkochten het terrein en de villa in 1953Het Ericanark omstreeks 1960

+ j::i:i:::i,:ljfrlj:i.:::+:ijji:::ii: r: r.. i:ii.i:iri::r';x.ii:M::,.r::: ::: rirlliffi ii:ti:iÈiliiiifii*íi.#riï##ffiDe villa op de Fransche Kamp in de jaren '30 (?)voor de bouw van 'een complex van 5lbejaardenwoningen'. Op het terrein werdenkleine huisjes voor zelfstandige bewoninggebouwd en de villa diende als verzorgingshuis.De rvoningen werden in1955 in gebrurk genomen.FLUITAKKER BW I4-07. I987Perceelsnaam, w-aarvan verder niets bekendis. Mogehlk groeide hier veel fluitekruid(?).FLUITEKRUID RB 28-06- I983ESDOORNLAAN RB 25-07- 1956FLORENCE NIGHTINGALELAANBW 07-03-1995Genoemd naar de Engelse verpleegster(1820-1910), dre bekend stond als 'TheLady with the Lamp', Zlj deed's avondshaar ronde met een lamp langs de gewondenen zieken in het veldhospitaal te Skoetariop de Krim, waar een oorlog woeddevan 1854 tot 1856. Dankzrl de door haaraangebrachte verbeteringen in de erbarmelijketoestanden rn dat veldhospitaal daaldende dodehlke gevallen van t/irs encholera van 42o/o tot 20Á. Haar optredenbracht Henn Dunant ertoe het InternationaleRode Kruis op te nchten (zie aldaar).FRANSEKAMPWEG RB O I -05. I94ODe herkomst van deze naam is onbekend.Misschien zijn hier in de Napoleontischetgd Franse mrlitairen gelegerd geweest,Volgens Heinrich Witte24 rvas de 'Franschekamp'een ongeveer 30 ha groot bosen heidegebied. Nadat de bossen omstreeks1875 waren gekapt. werd het gebieddoor de toenmalige eigenaar, H.W.Dros te Bennekom, opnieurv beplant metdennen. Witte noemt het geen landgoed inde eigenl4ke zin des woords: er stond namelrykgeen landhuis en zelfs geen arbeiderswoningop. Later is er toch nog eengrote villa gebouwd, maar die is t4dens deevacuatiepenode van 1944-1945 verwoest.

FRED BANTINGLAAN RB 12-07.1961Frederic Grant Bantrng (1891-1941) rvaseen Canadees medicus. dte in l92ll22 dernsuline ontdekte. Hrj ontving hiervoorsamen met J.J R. Macleod in 1923 deNobelprrjs voor Geneeskunde.F.C. DONDERSSTRAAT RB 14.03-t963Franciscus C. Donders (1818-1889) u,asmedisch hoogleraar aan de Universiteitvan Utrecht en vooral beroemd om zrlnoogheelkunde HU stichtte in 1858 hetNederlands Gasthuis voor Ooglijders teUtrecht.GASTHUISBOUWING RB 19-04-196 IOntleent haar naam aan het Sint-CatharinaGasthuis te Arnhem. dat eeuwenlanggoederen rn Bennekom heeft bezeten. Hetgoed 'Ter Halle', later 'Gasthuisbouwing'genoemd, rvas reeds in 1329 eigendomvan dit zickenhuis2s. Op de plaats rvaar nuhet' Woon-Zorgcentrum Beringhem' staat,stond tot 1965 de boerderrj 'Gasthuisbouwrng'van W. van Voorst. die werd gepachtdoor J. van de Katttp.Het woord 'bouwrng'komt in Gelderlandmeer voor en betekent boerderr.l en ookualhurs (r,-uplgk Westertoumng bq Ooste$d$GANZERIK BW 07-04.I984tïiiiríilÍ"#jBoerderij De Gasthuisbouwing gezien vanaf de Halderbrink in december 1961. Naar eendia van F. v.d. Vaart

GINKELSEWEG RB O I -05- I94ODeze weg ligt tussen de Arnhemsetveg ende Ker3enbergselveg. Hg is genoemd naarde buurtschap en boerderrl 'De Ginkel'.waarnaar ook de Ginlielse Heide is genoemd.Van deze buurt is geen archiefbewaard gebleven, zodat er weinig vanbekend is. Op een trynsrol (een documentwaann de verschuldrgde grondbelastingwerd opgetekend) uit 1360 komen tweeposten voor met bedragen dre door tweeverschillende personen verschuldrgd zrynde bonis van Ghinckel (uit de goederenvan Ginkel).GRIETJESHOF RB 25-03-197 ODe boerdenl 'Grietjeshoeve'van de famrlieBeekhuizen stond aan de Achterstraat enwerd rn 1968 afgebroken De boerdenlwas in 1830 in handen van de wedurve W.van Steenbergen, maar komt op de polderatlasuiï 1752 nog niet voortu. In de'hof die vlak br1 de boerdenj lag. werdmeestal gÍoente voor eigen gebruik verbourvd.De straat Griet;eshof loopt gedeeltel4kdoor de hof van de Grietjeshoeve. Defamilie Beekhuizen verhuisde in verbandmet de sloop naar de Soetendaalserveg.\\'aar een nieurve Grietleshoel'e rverd gebouwd.GROENESTRAAT RB 16-1 I- I92OAanvankelryk vastgesteld als Groenesteeg.maar op verzoek van de ber,voners veranderdin Groenestraat. Een steeg rn dezeomgeving is een smalle strook grasland dreoorspronkehlk eigendom was \ran deBuurt (de geërfden van het dorp) en r,vaarovermet ongehinderd met vee of lvagensnaar het land kon. Het gras werd door deBuurt verpacht, zodat arïnere bervonersvan het dorp er een koe. een geit of u'atschapen op konden laten grazen2'.De straat komt als 'Gronen u'egh'voor inhet brlschrift op de kaart van Nicolaes I'anGeelkercken 'Het dorp Bennekom metBoekelo'uit 1656. die in de vorige afleveringis afgebeeld.Q$0Ïled.ofil __:.':'"f)nresre Stcc{lDe Groenesteeg omstreeks I9l Il0

HACKFORTSGOED RB 20- I 2- 1973 Harn' bestaat nog steeds en is een fujksmonument.onder andere omdat het eenHet geslacht Hackfort is vooral bekendvan het geh1knamige kasteel br1 Vorden. 'stenen kamer' bezit, een van baksteenDe hier genoemde Hackforts kwamen echteruit Barneveld, waar het tegenwoordrge trld dat de rest nog van hout was. Iemandopgetroklien deel 'l'an de boerderrj uit eenkasteel De Schaffelaar oorspronkehlk die een stenen kamer had, had ook wat omHackfort heette. Jacob Hackfort was rr in deze brandvrrle rumte op te bergen.1663 ambtsjonker van Ede en lid van het Alleen zeer rrlke boeren hadden ze. Somskerkbestuur te Bennekom, ln 1679 bezat kon een stenen kamer uitgroeien tot eenAlard Hackfort (1638-1700), die eveneens heus kasteel.ambtsjonker van Ede was, in Bennekom Harn - Hern - Horn - Hoek betekent eende boerderg Bruxvoort.vooruitstekende landpunt. Br1 Harn heeftHet Hackfortgoed lag ten zuidwesten van dre punt rr het veengebied uitgestoken,de Soetendaalz8.Rondom de hele buurtschap Harn lag eenwrldwal, waan'an langs het HarnsedijkjeHALDERBRINKWEG RB 08- 1 1.1923 nog een stuk bewaard gebleven is. EenGenoemd naar de brink in de buurtschap wildwal diende voor de beschermrng l'an'Halle'. die mogehlk al in 1395 bestondze, het cultuurland tegen het op de woestemaar in ieder geval als buurtschap in gronden en in de bossen verbhlvende wild.151030. De huidige Brinkstraat verbond Het was de bedoeling, dat de wal door ondoordnngbaarkeupelhout was begroeiddeze buurtschap met het dorp Bennekomzelf.en er wÍuen regels om drt kreupelhout teonderhouden3l.HALDERENG RB 19.04-196ILandbouwgebied (eng) gelegen in de HARSLOWEG RB 0l -05- 1940buurtschap Halle in 1610 vermeld als HalderEnck.ste van de drie Bennekomse kastelen ge-Het kasteel Harselo of Harslo is het grootrveest.Het wordt voor het eerst genoemdHALDERWEG RB 16-I I-1920in 1388 en is dan eigendom van HendrikLoopt door de buurtschap Halle. Het gedeeltevanaf de Edeser,r,eg tot aan de uitgeschoven posten moest het Gelre be-van Brienen. Als een van de meest voor-Brinkstraat kreeg zryn naam offrcieel in schermen tegen aanvallen vanuit Utrecht.1920 Het stuk tussen de Brinkstraat en Het kasteel is in 1814 afgebroken. AlleenEreprr;s werd br1 raadsbesluit van 19 april het poortgebouw is blgven staan en doet1972 benoemd.nu dienst als woning van boerdertt 'DePoort'. Het is een r4ksmonument. In 1388HARNSEDIJKJE RB 23-I I-I950hoorde de standaardmolen op de Laar ookZre Harnsesteegtot Harselo. Hars - Hers - Hors is middelnederlandsvoor paard. Lo betekent bos.HARNSESTEEG RB O I-05- I94OHarselo zou kunnen betekenen 'paardenweiin het bos', wat een passende naam isVan het leengoed 'De Ham' n'ordt al in1386 melding gemaakt. De boerderry 'De voor de ruiterverenieins van die naam.ll

HASELWEG RB 28-02-I962Deze rveg ligt tussen de Mosweg en dePanoramarveg. Het was oorspronkeh.lk eenparticuliere weg van de bervoners van dealdaar door Hazelegers Wagenfabrieken teEde geplaatste bungalows, Deze bewonerswrlden de weg Hazelw-eg noemen, maaÍomdat in Van Dale's Groot Woordenboekder Nederlandse Taal 'hazel' als boomsoortniet voorkomt (wel hazelaar). werddoor de Studrekring voor de Veluwe denaam Haselweg voorgesteld naar het middelnederlandsewoord voor hazelaar.HBELSUMSEWEG RB 16.I I-1920Geeft de bestemmingsrichting van dezeweg aan. Ln l72l heet hr1 Arnhemschewegen in 1656 Veltweg. Hr1 loopt tot de grensmet Wageningen (Wageningen Hoog) enheet daarna Keryenbergseweg.",ï-è*$F.*q,ry.$,tftir':ii.#,ii! i:.&*; *31 *De Heelsumseweg met pension Groenewoud voor de Tweede l/'ereldoorlogHEERDLAAN RB OI-05- I94OGenoemd naar een perceel bourvland,maar ten onrechte met een H gespeld. Hetperceel komt voor als Knrlden aarde -(1679), Koninen Ert (1715), Coninen Eert(1721) en Congneneert (1758). Eert, ert ofaert is middelnederlands voor veld, bouwlandof open plaats3?. De vertaling is dus'konrjnenveld'.HEIDELAAN RB O I-05- 1940Loopt van de Edeseweg in de richting vande heide.HEINRICH WITTEWEG RB OI-05-1940Heinrich Witte (1829-1917) was hortulanusvan de Leidse Hortus Botanicus33.Van zrjn hand is een groot aantal botanischewerken verschenen. Na zr;n pursioneringop I april 1898 vestigde hij zich op20 oktober van dat jaar rn Bennekom ophet toenmalige adres Dorp A 29. het huis'Ul.teneng', nu Edeseweg 5l (hoek Molenstraat).Hr1 overleed op 9 januari l9l7 teBennekom en werd in Leiden begraven,In 1901 schreef ha drie artikelen overII12

Bennekom in het t4dschrift Eigen Haard.Omdat hr1 van mening was, dat het onpraktischlvas met dne trldschriftartikelente gaan rvandelen. bundelde hr1 ze in 1902tot een boekje onder de titel 'Wandelgidsvoor Bennekom en Omstreken', dat hr1 opeigen kosten bry Brill in Leiden uitgaf.Door deze publikaties nam het toerismenaar Bennekom toe en kwamen er onderandere veel pensions.Uit dankbaarheid voor wat Witte voorBennekom heeft gedaan, rverd er een wegnaar hem genoemd en werd er door deVVV daaraan een bank geplaatst, die helaasverloren is gegaan.De Heinrich Wittebank omstreeks 1930HERTOGWEG RB 28.02-1962Deze weg loopt van de Panoramaweg naarde Bosbeekweg door een gebied dat oorspronkelrykprivebezit was van de hertogenvan GelreHEUVEL\ryEG RB 28-I I-1956Genoemd naar een groot perceel hooiland'De Heuvel', dat vanouds b4 de boerderrlDilikenes hoorde en dat n 1723 genoemdwordt. De u,eg stond vroeger ook bekendals Heuvehvegle of 't Drkkie (:het drlkie)34.HOEKELTINISE BRINK\ilEG RB OI.05-1940Deze weg loopt door de HoekelumseBrink. die naar het nabrlgelegen huis genoemdis. maar die in oude stukken altrldHoekelumse Eng genoemd wordt35. Hoekelumwerd in 1396 door de hertog vanGelre in leen gegeven aan Randolf Randolfszoonvan Hoeckelum 'onse jaeger'.Het heette toen al 'dat alde goet tot Hoeckulem'.Het bestond dus al kennehjk allang vóór die tfd. Zn was aan het bezitvan drt huis srnds omstreeks 1325 het er-l3

HOGEWEG RB 0l-05-1940Het is niet duidel4k waarom deze rveg zois genoemd. Voor zover valt na te gaan ligtde rveg niet veel hoger dan de omgevrng.18Edelman - Vlam & Edelman z.j\a),l2lreAngenent L997a (kaart op p. 4), Angenent1997b. -5 en de daar opgegevenliteratuurto Stol 1992-28 en342' Edelman - Vlam & Edelman z.j.(a).133tt Vos, de, 1983, l023Edelman - Vlam & Edelman z.j.(a), I l0;Edelman - Vlam & Edelman z.j.(b), l6l24Witte 1902"1" Gr.;sbertsen 1987 ,7HONINGKLAVER BW 07-02- 1984HOOGAKKER RB 30-06- I 965Genoemd naar een perceel. dat in 1679rvordt genoemd en dat aan de westkantvan de Brinkstraat ligtio.HORALAAN RB OI-05-1940Dit rvas oorspronkehlk de oprijlaan naarhet voormalige HORA. het HerstellingsOord voor Rustbehoevende Ambtenaren(uit Amsterdam). Stond vroeger bekendals Haalbooms Heetw'eg (heideweg)ar.HULLENBERGLAAN RB O I.O5- I94ODeze laan loopt over de Hullenberg, dievoorkomt op een kaart van 1570 als 'denHulsberch' en op een kaart uit 1649 als'Hulsenbergh', Wanneer deze namen correctzryn weergegeven, dan zou dat ll.rlzenop de aanrvezigheid r,an 'hulst', dat toeneen benamrng was voor doornachtigestruiken in het algemeenHet is echter ook mogehjk dat de velegraÍheuvels, die rond de top van de 'berg'liggen, de naam heeft doen ontstaana2. Hulbetekent heuvel Berg is in deze strekeneen gebruikehlk uoord voor heuvel.31HULLENBERGWEG RB O I.O5- I94OBeltjes 2.j.. 183-18538Zie HullenberglaanBeltjes 2.j.. 178-183NB De illustratie,s zijn afliom.stig uit deco I le cti e von Oud-Benne kom,Notenlu Edelman - Vlam & Edelman z.j.(a),127:5 Edelman - Vlam & Edelman z.j.(:b),158-159 (met de afbeelding van eenkaart van de Bennekomse bezittrngenvan het ziekenhuis door Izack van Geelkercken in 1634 getekend).26Edelman - Vlam & Edelman zj.(b). 161.De boerdenj zal dus tussen die tnee datagebouwd zijn.2tZie voor de werkzaamheden van deBuurt: Roekel, van, 1998. l6-2328Drlkveld Stol 1968, 134-135?eEdelman - Vlam & Edelman z.j.(b), 15930Edelman - Vlam & Edelman z.j.(a). l0l3r Edelman - Vlam & Edelman zj.(a),1223: Edelman - Vlam & Edelman z.j.(a),11633GSsbertsen 1974, Zie ook De Kostersteen69. augustus 1999, waarin A.J.Lever een artikel over Heinrich Witte zalschnjven.3aEdelman - Vlam & Edelman zj.(a),l2len 12535Edelman - Vlam & Edelman z.j.(a), 10336Schendelaar 1995 en Schendelaar l97l3eHoekstra 1998ouEdelman - Vlam & Edelman z.j.(a),115arEdelman - Vlam & Edelman z.j.(a),l3l-132a2Edelman - Vlam & Edelman zJ @),t2t-122l5

Bf,RICHTEN UIT HET KIJK- EN LUISTERMUSEUMAfscheid van Jan DiepenveenHet is alweer tien jaar geleden dat Jan Diepenveen als beheerder in het Krlk- en Luistermuseumkwam. Zljn papteren leken aardrg: dertien jaar en'aring in een ander museum.Maar als echte Hollander dacht ik 'eerst maar even afiruachten'. Dat afwachten heeft nietlang geduurd. Wat is deze man handig en wat een geheugen heeft hr1!Jan is - zoals dat in de politiek zo mooigenoemd wordt - een generalist. Van heelveel weet/kan hrj iets. Even iets met eenmooi handschrift op papier zetten? Jankalligrafeert het. Oplossingen zoeken brjproblemen met het opzetten van een nieuwetentoonstelling? Vraag het Jan. Onbekendevoorwerpen opzoeken voor eenraadspel trldens het Museumweekend? Janbedacht ze. wist feilloos waar hrj die voorwerpenmoest zoeken in het depot en verzoner de mooiste r'Tagen br1. En dat allesdeed hij - en dat vind ik persoonhlk hetknapste - met een goed humeur.Heel lammer was het dat hr1 trjdens degrote verbouwrng van het museum tijdelrykafscheid moest nemen. En wat wasiedereen bl5 toen Jan weer terug rvas. Wehebben in de penode van zrln aÍ\rezigheidgemerkt hoe verwend we waren met eenbeheerder als Jan.Toch is zrln leven niet altryd over rozengegaan. Toen Jan rn 1989 bij ons kwam,rvas dat voor hem een hele verandenng. Inhet Edese museum was hr.y voor het grootstedeel zrjn eigen baas. Hry moest zelfstandrgbesluiten nemen, maakte eigenhandrgtentoonstellingen en glng nÍrmenshet museum naar scholen en vergaderingen.In het Ktlk- en Luistermuseum kreeghry ineens met een actief bestuur. eigenmjzedirectreleden en - last but not least - meteen groep r.rrywilligers te maken, die allemaaldachten dat ze de baas waren overJan. Hier is hr1 als een rasechte drplomaatdoorheen gelaveerd: alle 'goede raadgevingen'gingenz4n ene oor in en vele ervangingen even vlot het andere oor weeruit.Jan Diepenveen in het museumToch moesten \\'e hem al spoedig weertwee maanden missen. Voor Jan fi;n" voorons mrnder. Vakantie in Australië, op bet7

zoek b{ familie. het land bekijken, maarook - en dat is [perend voor hem - nogeven een Australisch museum meehelpente reorganiseren.Daarna krvam de grote klap: kanker. Onderzoekenvolgden, operatie, besfaling.En toch was Jan, als het maar even kon, inhet museum, Zrek, misselijk, het deed erniet toe. Alles was beter dan zielie thuiszitten,vond hry.Jan, voor iedereen ben je een voorbeeldhoe je met zo'n ziekte moet omgaan. Wantniettegenstaande alles rvat je zelf had,bleef je steun geven aan familieleden drehet moeilSk hadden en konden wrlwilligersmet problemen altrld op je rekenen.Gelukkig gaat het nu beter en hopelijk kunje nog vele jaren samen met Thera, kinderenen vooral je kleinkinderen genietenvan het leven.Toen je vorig jaar het (toch) moeilijke besluitnam gebruik te maken van de VUT,ben je kerhard aan het werk gegaan omalle vooru,erpen uit de histonsche afdelingnog vóórje vertrek te beschrrlven en in decomputer te registreren. Het zljn er echterzóveel, dat je dat niet gelukt is. Als eenstrenge. maar rechtvaardrge meester ben jedaarom je leerling-beheerder gaan opleiden.Begonnen met het overrypen van eenvoudrgeh.ysten. mag hr1 nu - na vier maanden- al eigenhandig nummers op voorwerpenzetten, maar natuurhyk wel onderjouw toezicht Zonder gekheid, Jan, het isfantastisch zoals jr1 je opvolger Jack hebtopgevangen en lnstrueert,En nu is het dan bryna zo ver. Rustig thuiszitten doe je niet, dat weet ik. Je hebt je alopgegeven als wrlvl'illiger br1 de Manegezonder Drempels. Ik bl1f uiteraard hopendat je ook voor het museum nog iets zalwillen doen.Jan. je kwam tien jaar geleden als beheerder,je gaat u,eg als vriend.Marieke van den HazelBOEKAANKONDIGINGDe Vereniging Veluwse Geslachten heeftzojuist een lijvig werk in vier delen hetlicht doen zien, dat van groot belang isvoor de geschiedenis van Bennekom. Hetis de volledige transcnptie van de Diaconierekeningenvan Bennekom 1656- I 837.Daarnaast is de hele zaak ook nog eens opCD-ROM gezet.ln de vonge Kostersteen -bij de besprekrng van de uitgave van hetBuurtboek van Bennekom - sprak ik overdoe-het-zelf geschiedenis. Dit vierdeligebronnenboek is daar uitstekend geschiktvoor. In de volgende Kostersteen zal uit-voeriger op drt werk rvorden rngegaan.Voor diegenen echter die niet zo lang kunnenwachten met de aanschaf voleen hierde gegevens:Hermien Gijshertsen, Netty Post, Bertusvan de Pol. Ben Luesink red., Diaconierekeningenvon Bennekom 1656 -1837, Barneveld 1998. Vereniging VeluwseGeslachten. Publicatie 245a tlmd. De CD-ROM versie: redactie en bewerkingChristiaan H. Plug, Barneveld1998.18

De pnls voor de gedrukte versie bedraagtvoor de leden van de Vereniging VeluwseGeslachten ca f 120,-^ voor niet-ledenca f140.-; de CD-ROM voor leden ca f 60.-.voor niet-leden ca f 75,-Nadere inlichtrngen en bestellingen b4 hetsecretariaat van de Verenigrng voor VelurvseGeslachten, Postbus 519, 3770 AMBarneveld.T.J. HoekstroVOORJAARSLEZING OVER AMERSFOORTSE MONUMENTENOp rvoensdag 2l aprll a.s. zal de heerC. van den Braber, hoofd van het bureauMonumentenzorg van de gemeenteAmersfoort, een lezing met dia's houdenover'Monumentenzorg en Restauraties inAmersfoort'. De lezrng zalplaats vinden inde Haardzaal van zalencentrum De Brink,Brinkstraat 39. Aanvang 20 00.Op I februari 1972 trad de heer Van denBraber in drenst van de gemeente Amersfoortals hoofd van het Bureau Monumentcn.Hr1 had toen al rurme ervaring opgedaanin Utrecht en Haarlem. In de afgelopen27 jaar heeft hij een indrukwekkendekennis van het oude Amersfoort opgedaan,waarover hr1 met smaak kan vertellen.Waar denken we in de eerste plaats aan bqAmersfoortse monumenten'? Drie gebouwenof gÍoepen van gebouwen stryden omde voorrang: de Koppelpoort, de OnzeLieve Vrouwetoren en de Muurhuizen.Alle drie zullen rn ieder geval aan de ordekomen. De restauratie van de Koppelpoortwon onlangs de Europa Nostra Award,een zeer prestigieuze onderscheiding. Derestauratie van de Onze Lieve Vrouwetorenmocht rekenen op extra financielestcun vanuit Den Haag. \ anwege zrln grotelandelryke belang. Een aantal Muurhuizen,dat zrln huizen die met hun rug tegende oudste stadsmuur van Amersfoort gebouwdzryn, is onder leidrng van de heerVan de Braber gerestaureerd.Behalve deze drie 'toppers' zal, naast bijvoorbeeldde gedeeltehlke reconstructievan de jongste stadsmuur, een groot aantalandere monumenten aan de orde komen,alles geïllustreerd met fraaie dia's. Als unadezelezing de stad Amersfoort bezoeLl.zult u dre met geheel andere ogen bekqken!Het Bestuurl9

EXCURSIE NAAR HUIS VERWOLDE, TWENTE EN OOTMAR-SUM OP 19 MEIDe voorjaarsexcursie in 1999 gaat, net alsdie van vorig jaar, naar de provrncie Overrlssel.zrl het via een Gelders kasteel, hethuis Verwolde.Als eerste zalhethuis Verwolde in de Geldersegemesnte Laren bezocht worden,waar we - na koffie en krentewegge -rondgeleid zullen worden. De oudste geschiedenisvan Verwolde gaat terug tot inde twaalfde eeuw, toen het een jachtslotwas. Later speelde het een rol als vestingrn de talloze oorlogen van de Geldersehertog met onder andere de bisschop vanUtrecht. ln 1725 brandde het kasteel geheelaf. De ruine werd tot de grond toeafgebroken en n 1776 veÍïees er de deftigeedelmanswoning dte er nu nog staat.Het ontwerp was van P.E. Schonck, dearchitect van stadhouder Willem V. Detuin werd n 1926 aangelegd door HugoPoortrnan.Na aankomst in Ootmarsum zal de lunchgebruikt worden in restaurant De WitteHoeve. Na de lunch stappen we weer in debus voor een rondrit door dit prachtigedeel van Twente. Een gids, die de omgevingzeer goed kent, zal ons - vaak met eenlsmnkslag - vertellen over de historischeen andere bezienswaardigheden dre weonderweg zullen tegen komen.Terug rn Ootrnarsum - sen vriendeldkstadje met 4400 inwoners - zal de aan StSimon en St Judas gewrjde kerk bezochtworden. De kerk werd in de eerste helftvan de dertiende eeuw in een overgangs-stgl tussen romaans en gotisch (romanogotisch)gebouwd met Bentheimer zandsteen.De bouwstijl is sterk verwant aandie van kerken uit dezelfde tfd in Westfalen.In l49l werd het koor 'gemoderniseerd'en ook de ramen van het schip ztlnlater vergroot. De toren uit de dertiendeeeuw is in 1804 afgebroken en vervangendoor een houten klokkentoren op het kerkdak.Na de rondleiding in de kerk is er nog gelegenheidvoor het drinken van koffie ofthee.Programma8.00 Vertrek per bus br1 het Krjk- en Luistermuseum,Kerkstraat I8.05 Gelegenheid tot opstappen br1 Berinchemaan de Commandeursweg*9.45 Aankomst Huis Verwolde: koffie enkrentewegge10.30 Rondleidrng door Huis VerwoldeI 1.15 Vertrek naar Ootmarsum12.30 Aankomst restaurant De Witte Hoeve:lunch13.50 Vertrek 'sagentocht' onder leidingvan de heer Kortrnk14.50 Aankomst brj de kerk vatr Oofnarsum:rondleidtng15.30 Thee of koffie in restaurant't Plaske16.00 Vertrek naar Bennekom (aankomst* t7.45)KostenDe kosten van deelname aan de excursiebedragen f 55,- per persoon. In deze prijszijn inbegrepen: de kosten van de bus.20

koffie, lunch, fooren, gids en de toegangtot het Huis Verw.olde. U wordt vriendehjkverzocht het geld voor deelname gepastmee te nemen en in de bus te voldoen.AanmeldingIn deze Kostersteen is een opgaveformuliervoor deelname aan de excursie brjgesloten.Als u mee wilt naar Verwolde,Trvente en Ootmarsum wordt u wiendel4kverzocht drt formulier zo snel mogelijk -en in ieder geval vóór 9 mei - in te vullenen bij de voorzitter (Algemeer 49) in telereren. Wilt u s.r'.p. niet vergeten aan tegeven waar u opstapt? Wr1 maken u eropattent dat het maximale aantal deelnemersaan de excursie 52 personen is: wiehet eerst komt, die het eerst maaltl Br1overtekening worden de'afgevallenen' opeen resen'eh1st geplaatst. Mocht u zichhebben opgegeven en desondanks tochniet mee kunnen gaan, dat doet u dez.e ledendus een groot plezier dat zo tSdig mogelqkaan de voorzitter te melden.Bij annulering na 9 mei zal f 27,50 (dekosten van de bus) in rekening wordengebracht, behalve als men voor een vervang(st)erkan zorgen.De excursie is in de eerste plaats voor ledenvan Oud-Bennekom bedoeld. Alleenals er plaatsen over zijn, kunnen er introducé(e)smee.In het - zeer onwaarschrynhlke - geval datzou blijken dat er op I mei niet genoegaanmeldingen binnen zr;n om de kostenvan de excursie te deklien, zal deze rvordenafgelast Zlj die zich opgegeven hebben,zullen daarvan onmiddellijk berichtontvangen.De ExcursiecommissieMEDEDELINGEN VAN HET BESTUUREen nieuwe secretarisIn zljn vergadering van l7 maart 1999heeft het bestuur me\Tou\ry G.M. Hoogkamer- Weryman benoemd tot secretaris. Zryvolgt de heer A. Dirksen op, dre deze taakgedurende v{f jaar met gÍote 1qs\\,Uding,nauwkeurigheid en enthousiasme vervuldheeft. Het goed functioneren van een bestuurhangt in belangnlke mate af van dekwaliteit van het secretariaat. Wat dat betreftheeft Oud-Bennekom in de laatstev4f jaar niet te klagen gehad. Gelukkigbhlft de heer Dirksen deel uitmaken vanhet bestuur. zodat de Vereniging van zrlngrote vaar,fugheden en inzet nog een trldkan bhlven profiteren.Het bestuur heet mevrouw Hoogkamervan harte welkom in zrln midden. Gezienhaar ervanng op dit gebied zal ook in dekomende tgd het secretariaat uitstekendwerk verrichten.Nieuwe ledenHet bestuur heet de heer K. van Elslandvan harte welkom als lid van de VereniglngOud-Bennekom.Het is zaak dat het ledental van een verenigingop peil bhJft of - beter nog - groeit.Een van de belangnlkste en effectiefste21

middelen om dat te doen, is dat de ledenzelf nieuwe leden aanbrengen. Zr1 immersweten waar ze over praten. Een van deaardigste manieren om leden te werven, ishet cadeau doen van een lidmaatschap tergelegenheid van een veqaardag ofeen anderegedenkwaardige gebeurtenis. Om hetu gemakkelijk te maken, ligt er in dezeKostersteen een formulier voor het opgevenvan nieuwe leden. Maak er dankbaargebrurk van!MutatiesMutaties verzoeken wry u vriendelijkschriftehjk te willen doorgeven aan de ledenadmrnistratie:mevrouw E. Mantel -van Staaveren, Hogeweg 46721V8 Bennekom.Helaas gaat er zo nu en dan wat mis btj deverzending van de Kostersteen. Het bestuurbiedt zijn excuses hiervoor aan aandie mensen dre ten onrechte een Kostersteenontvingen of - erger nog - hem nretof op een onjuist adres ontvingen. Aanverbetering wordt gewerkt.Kalender van activiteiten van Oud-Bennekomtlm25 september 1999Woensdag 2l april. Voorjaarslezing doorde heer C. van den Braber, hoofd van hetbureau Monumentenzorg v Nr de gemeenteAmersfoort over'Monumentenzorg enRestauraties rn Amersfoort'. Zie elders indeze Kostersteen.Woensdag l9 mei. Voorjaarsexcursie naarHuis Verwolde, Twente en Ootmarsum.Zie elders in deze Kostersteen.Z,ater dagniddag 25 september. Naj aarsexcursienaar Amerongen.Het bestuur22

Bestuur van Oud-BennekomVoorzitter:P. Aalbers, Algemeer 49,6721GA BennekomVice-Voorzitter:T.J. Hoekstra, Van Hoffenlaan 44,6721XE BennekomSecretaris:Mevrouw G.M. Hoogkamer - weryman, Emmalaan 33,6721ET, Bennekom, tel, 416lg0Penningmeester:A. van de Weerdhof, Molenstraat 122,6721WP BennekomLeden:A. Drrksen, Pr. Bernhardlaan 22, 672 I DR BennekomA.J. Lever, Prinsenlaan 2,672I EC BennekomMewouw E. Mantel - van Staaveren, Hogewe g 4, 672l VE BennekomLedenadministratieMevrouw E. Mantel - van Staaveren, Hogeweg 4,6721VE BennekomConservato r Collectie Oud-BennekomG. van de Born, Selterskampweg25,6T2l AR BennekomBeheer foto- en diacollectieH. Grjsbertsen Gasthuisbouwrng 9a, 6721 XH BennekomRedactie KostersteenT.J. Hoekstra, Van Hoffenlaan 44,6721XE Bennekom, eindredacteurC.A. Heitink, Brinkerpad 29,6721WJ BennekomA.J. Lever, Prinsenlaan 2,6721EC BennekomH.J. van den Oever, Edeseweg ll7 ,6721JT Bennekom