oo_nr_6_def-pdf - VOS/ABB

JAARGANG 9 | NUMMER 6 | DECEMBER 2007Schooltijd aangepast aan bioritme: ‘Zo leren ze meer’Miljoenenvoordeel door gezamenlijke inkoopRinnooy Kan over onderwijsmanagers: ‘Onmisbaar!’

Kwaliteit maken scholen zelf. Kern van de zaak is: devoortdurende ontwikkeling van alle mensen die er werken.Wij kunnen u daarbij ondersteunen, zowel met opleidingen alsmet maatwerk. Een paar voorbeelden:Meer informatie en brochures:T 020 525 1241F 020 525 1236E nascholing@cna.uva.nlwww.centrumvoornascholing.nlOnderwijskundige en Didactische vormgeving• Competetentiegericht leren• Vakgerichte nascholing in onderbouw en tweede fase• Uitdagende leerarrangementen in het VMBO• Versterking Dalton- of Montessori-profielCoaching en begeleiding• Opleiding tot Coach in het Onderwijs of Supervisor in het onderwijs• Opleiding Begeleider in het Onderwijs (Leerlingbegeleiding enSchooldecanaat)• Supervisie, intervisie en (team)coaching• Omgaan met agressie en (on)veiligheidLeiderschaps- en organisatieontwikkeling• Oriëntatie op het schoolleiderschap• Tweejarige ESAN opleiding voor schoolleiders PO• Masteropleiding Integraal Leiderschap (NVAO geaccrediteerd)• Advisering van managementteams bij organisatieontwikkelingsvragenALGOO87www.oNderwijsvacaturebaNk.NlDe vacaturebank voor het primair envoortgezet onderwijs• Directe toegang tot ruim 2500 actuele CV’s• Vacatures snel en makkelijk te plaatsen• 24-uurs e-mailservice:uw vacature wordt direct gemaildnaar potentiële kandidatenARC2007/6439over onderwijs

Inhoud8‘Managers zijn onmisbaar’Alexander Rinnooy Kan, voorzitter van de SER én van de tijdelijke CommissieLeraren, zegt in dit interview met Over Onderwijs dat goede managers netzo onmisbaar zijn voor het onderwijs als goede leraren. Het dreigende tekortaan schoolleiders vindt hij zorgwekkend.10School en bioritmeOpenbare basisschool De Oosterweide in Gouda heeft het lesrooster aangepastaan het bioritme van de kinderen. Dat komt neer op een langere lunchpauzeen een langere schooldag. Daardoor zouden de leerlingen meer van delessen opsteken. Tussen de middag krijgen ze sport- en culturele activiteitenaangeboden.12MiljoenenvoordeelElf scholen voor voortgezet onderwijs in Zeeland doen mee in een grootsamenwerkingsverband voor collectieve inkoop van producten en diensten.Naar verwachting gaat dit een miljoenenvoordeel opleveren. Met het uitgespaardegeld willen de deelnemers het imago van het Zeeuwse onderwijs versterken,zodat de jeugd in de regio blijft.26Betaalde pleinwachtHet Tilburgse Beatrix College betaalt buurtbewoners om in de pauzes toezichtte houden op de leerlingen. Het was even wennen, maar het projectPleinwacht draait nu al vijf jaar met succes. Deze aanpak levert veel op.En verder04 In het kort05 Commentaar6 Mystery guest7 Trots op kleurrijke school14 Nieuw team doorbreekt spiraal16 Het debat: feminisering18 Guido Beckers over het vmbo20 Het gebouw: Segbroek College22 Leren van elkaar24 De Vijf Vragen: Berlicum28 Gelijk en ongelijk29 Workshop in company30 Gezien31 Service en colofonover onderwijs

In het kortBegaafde leerlingen maken gamesDrie openbare basisscholen in Almelo hebben onlangs een geslaagd pilotproject van Kennisrotonde afgerond.Onder het motto ‘Begaafde leerlingen gamen samen’ hebben vijftien leerlingen uit de groepen 6,7 en 8 met elkaar nieuwe computerspellen gemaakt. Het project was onderdeel van een groter plan ommeerbegaafde kinderen extra aandacht te geven.foto: obs De WeierDe kinderen van OBS De Weier, Roetsen De Stapvoorde gingen in vijf groepjesaan de slag met het programmaGameMaker, met behulp van het lespakketGameMaker Kids van Technika10Nederland. Technika10 heeft tot doelmeisjes te interesseren voor techniek; deAlmelose scholen wilden met dit projectnagaan of het samen maken van gameskan bijdragen aan de sociale vorming enhet samenwerkend leren van meerbegaafdeleerlingen.Op alle fronten bleek het project eensucces. De kinderen waren laaiendenthousiast over GameMaker, hunouders ook. Directeur Aaldert Sattlervan De Weier: “Ze leerden niet alleenprogrammeren, calculeren en als-danconstructiesbedenken, maar ze moestenook echt samenwerken met hun groepje.Kinderen van wie je het niet verwachtte,namen ineens het voortouw en trokkenanderen mee. Erg leuk.” De school heeftdit jaar geïnvesteerd in meer aanbod voor hoogbegaafdeleerlingen. Zij krijgen nu ook Spaans, filosofie en een masterclassVO. “Het gameproject gaf meteen een extra impuls aande start van die vakken”, aldus Sattler.Kennisrotonde heeft de Almelose scholen voor 80.000euro gesubsidieerd in dit pilotproject. Het programmaGameMaker is nu beschikbaar voor andere scholen. “Ik kanMeisjes op obs De Weier bezig methet maken van een echte game.iedereen aanraden ermee aan de slag te gaan. De kinderenvonden het prachtig en het past prima in een project voorhoogbegaafden”, zegt Sattler.Op de website www.gamemakerkids.nl heeft projectleiderAnette Smit een weblog bijgehouden. Op deze website isGameMaker Kids inmiddels gratis te downloaden en er staatook meer informatie.Meer info voor ouders via 5010De advieslijn 0800-5010 voor ouders is uitgebreid met derugzaklijn en de dyslexielijn. Daarmee is een nog completeraanbod van informatie en advies ontstaan, dat direct en gratisvia de telefoon en via de website www.50tien.nl beschikbaaris. Ouders met een vraag over dyslexie of de rugzakworden direct doorverbonden met een medewerker van deoudervereniging Balans (voor dyslexie) of van de Chronischzieken en Gehandicaptenraad (CG-raad).De vraagbaak voor ouders is drie jaar geleden opgericht doorde Vereniging van Openbaar Onderwijs in samenwerkingmet andere ouderorganisaties en het ministerie van onder-wijs. Doel was ouders een mogelijkheid te geven zich goedte informeren, zonder dat ze daarvoor direct naar de schoolmoeten. De meestgestelde vragen gingen de afgelopenjaren over pesten, overgaan en zittenblijven. Ook leerplicht,schoolkeuze en dyslexie staan in de top 10.Omdat scholen ook baat hebben bij goed geïnformeerdeouders, wordt aan schoolleiders en – besturen gevraagd omnog eens de aandacht te vestigen op 5010. Dat kan bijvoorbeeldvia informatiebrieven of de website van de school. In2008 volgt een grote campagne voor 5010.over onderwijs

Senioren surveilleren bij toetsenSinds dit schooljaar huurt de openbare scholengemeenschap De Driemark in Winterswijk mensen vanbuiten in om te surveilleren tijdens de toetsen van de bovenbouwleerlingen havo en vwo. Er zijn elf externetoezichthouders die voor dit werk worden betaald, maar toch spaart de school hiermee geld uit. Hetbelangrijkste is echter dat deze oplossing rust geeft in het toetsenrooster.Directeur Hanneke Koster van De Driemark: “Leerlingenin de bovenbouw hebben veel examenonderdelen en jemoet erg oppassen dat je ze niet overbelast, dus die toetsenplannen we goed, buiten het lesrooster in aparte uren.Vaak werd die planning dan weer door ziekte van docentenonderuit gehaald. Dat ondervangen we nu met de externesurveillanten. Ander voordeel: de docenten kunnen gewoonlesgeven terwijl toetsen worden afgenomen.”De surveillanten zitten in schaal 2, ze worden als toezichthouderbetaald en zijn dus een stuk goedkoper dan docenten.Het was niet moeilijk om goede surveillanten te vinden.De school vond de surveillanten via het arbeidsbureau envia een stukje in de plaatselijke krant. “Daar kwamen goedemensen op af”, zegt Hanneke Koster. “Vooral ouderen meteen goede opleiding en veel ervaring.”Nieuwe website VOS/ABBin aanbouwVOS/ABB bouwt aan een nieuwe website. Dat isnodig omdat sinds de invoering van de e-mailnieuwsbrievenhet bezoek aan de website enorm istoegenomen.In januari van dit jaar had www.vosabb.nl ruim 28.000 uniekebezoekers per maand, in september was dit getal gestegentot 36.395, met een top in juni toen er 52.822 unieke bezoekerskwamen. Met name op de maandag, de dag waarop dee-mailnieuwsbrief wordt verzonden, vertonen de statistiekenuitschieters naar 2500 bezoekers per dag. Soms leidt dit tottechnische problemen, waardoor de website trager wordt.Met de nieuwe website, die gebruikmaakt van een geheelnieuw systeem, zijn die problemen verleden tijd. De websitezal in alle opzichten sneller worden.Meer mogelijkhedenNiet alleen de techniek verbetert, ook de navigatie wordttegelijkertijd vereenvoudigd. Bovendien krijgt de nieuwewebsite meer functionaliteiten. Leden krijgen de mogelijkheidom hun eigen gegevens in te voeren. U kunt straks bijvoorbeeldeen eigen wachtwoord kiezen of uw e-mailadresveranderen.Wat uiteraard niet verandert, is de actualiteit vanwww.vosabb.nl. Elke dag al het onderwijsnieuws datrelevant is voor schoolleiding en bestuur.Volgens plan gaat de nieuwe website begin 2008 online.Leden ontvangen daarover nog nadere informatie.UrennormDe strakke urennorm van 1040 lesuren, waar de minister aanvasthoudt, was voor De Driemark niet de aanleiding om metexterne surveillanten te gaan werken. Maar het kan daar wel eenbijdrage aan leveren, omdat de docenten hierdoor kunnen blijvenlesgeven tijdens toetsen.Er zijn overigens meer mogelijkheden om mensen van buiten inte zetten in de school. Het Beatrix College in Tilburg heeft omwonendenin dienst als pleinwacht tijdens pauzes. Lees op pagina 26hoe het Beatrix College dit heeft geregeld.CommentaarPlasterk en de managersMinister Plasterk bewijst hetonderwijs geen dienst met zijnuitspraken over het management.Hoe komt het toch dathij spreekt van ‘veelverdienendemanagers’ waar leraren last vanzouden hebben?Het wekt niet de indruk datPlasterk weet hoe het onderwijsin elkaar steekt. De Nederlandsescholen hebben de afgelopendecennia door de decentraliseringsteeds meer takengekregen. Werkgeverstaken, diezijn overgeheveld van de overheidnaar de scholen. Dat werkwordt door het management van de school gedaan, zodat deleraren rustig kunnen lesgeven. Juist daarom is het van belangdat scholen over een krachtig management beschikken. Geenschool, geen leraar, kan zonder management. Het is verbazenddat juist de minister dit niet inziet.Gelukkig zijn er ook invloedrijke mensen die het wel scherpzien, zoals Alexander Rinnooy Kan, voorzitter van de SER én vande commissie die de lerarentekorten onderzocht. In het interviewmet Over Onderwijs, op pagina 8/9 van dit blad, zegt hijwat VOS/ABB al heel lang weet: goede managers zijn onmisbaarin het onderwijs.In onze visie gaat het niet alleen om goed management, maarook om goed leiderschap en goed werkgeverschap. Dat is allemaalnodig om docenten, en dus ook de leerlingen, goed telaten presteren. Die prestaties, daar gaat het uiteindelijk omen daar werken we allemaal aan. Het wordt tijd dat ministerPlasterk de verbanden ziet.Joop Vlaanderenover onderwijs

In het kortMystery guestgeeft imago-tipsDe jaarlijkse open dag is voor veel scholen het grootstemarketing-evenement van het jaar. Op die dag komt hetaan op een goede presentatie en uitstraling. VOS/ABBwil haar leden daarbij helpen met een nieuwe activiteit:de mystery-guest.Schakel een mystery guest van VOS/ABB Consulting inen ontdek hoe aantrekkelijk uw school is.Dit aanbod van de mystery guest past in de uitbreiding van de activiteitenvan VOS/ABB Consulting. Sinds kort is er nieuwe expertisebeschikbaar voor de ondersteuning van scholen bij hun communicatie-en marketingbeleid. Het is dan ook een marketing-deskundigedie – op aanvraag – onopvallend een school bezoekt tijdens devoorlichtingsdag of –avond of het open huis. Hij of zij ‘proeft’ deschool en brengt na afloop een concreet advies uit om de presentatieen het imago van de school te verbeteren. Zo haalt u maximaalrendement uit uw open dag.VOS/ABB Consulting zorgt ervoor dat u binnen een week na hetbezoek een rapport ontvangt met concrete en bruikbare tips ensuggesties. Van uw kant vraagt dit ‘onderzoek’ weinig inspanning.De school hoeft alleen maar – voor een redelijke prijs – een mysteryguest te bestellen bij Consulting. Daarbij valt nog te kiezenuit meerdere opties: u kunt vragen om een algemene indruk, maaru kunt de deskundige ook vragen op specifieke zaken te letten,bijvoorbeeld de aankleding van het gebouw, de routing in deschool, de bewegwijzering, de herkenbaarheid van verschillendeafdelingen, de sfeer, de communicatiemiddelen, of het contact tussenleraren en (toekomstige) leerlingen. Naast de snelle rapportagebinnen een week kunt u ook kiezen voor een creatieve rapportagetijdens een personeelsbijeenkomst (met behulp van acteurs), of eenprikkelend startschot voor nieuwkwaliteitsbeleid.Wilt u een mystery guest bestellen,reageer dan voor 20 december. Belof mail een van VOS/ABB’s marketingdeskundigen:Ronald Dolfing, 06-229 39 687,rdolfing@vosabbconsulting.nl,Annelies Schrijver, 0348-405 293,aschrijver@vosabb.nlRiejanne Boeschoten, 06-229 39 678,rboeschoten@vosabbconsulting.nl,Marlous Elstgeest, 06-129 218 38,melstgeest@vosabbconsulting.nl,Ankie Knijnenburg, 06-129 285 76,aknijnenburg@vosabbconsulting.nlUw schoolals merk• Uw school onderscheidendpositioneren in de regio?• Consequent bouwen aan uw imago?• De leerlingenwerving verbeteren?Maak werk van uw merk.Ga naar www.wwav.nl of bel 0348 435 930en vraag naar Anke Lagendijk.DewervendefactorStationsweg 2 • 3445 AA Woerden • Tel. 0348 435 930 • www.wwav.nlMentorprojecten alsmaatschappelijke stageOok mentorprojecten binnen de school zijn geschiktvoor de invulling van de maatschappelijke stage.Dat heeft staatssecretaris Marja van Bijsterveldtgezegd tijdens de conferentie ‘Mentoring, koersenop kansen’, in november in Amersfoort.Steeds meer scholen beginnen met een mentorproject. Hethoudt in dat jongere leerlingen individueel worden begeleiddoor een mentor, vaak een medeleerling of medestudent uiteen hoger leerjaar. “Die persoonlijke aandacht is een goudenformule”, zei Van Bijsterveldt op de conferentie.Op de conferentie werd ook de eerste publicatie van hetKennispunt Mentoring gepresenteerd: ‘Koersen op kansen.Voorbeelden uit de mentoringspraktijk’. De publicatie is tebestellen via de website van Sardes www.sardes.nl.

Team en ouders geven school een schilderbeurtGepast trots op kleurrijke schoolHet begon met de vraag aan een kunstenaar of ze de drie hallen van de school wildeopknappen. Een paar maanden later kan obs De Molenwerf in Tiel zich met recht letterlijkeen kleurrijke school noemen. Met dank aan de teamleden en de ouders, die op hunvrije zaterdagen mét de kunstenaar de kwast ter hand namen.Eerder dit jaar had het bestuurOBO (Openbaar Basisonderwijs)in Tiel de drie basisscholenin Kloosterbuurt aan debuitenkant gerenoveerd engeschilderd. De 32 jaar oudeMolenwerf onderging bovendieneen verbouwing, waarbijalleen de muren bleven staan.Directeur Bert van der Neutvroeg op dat moment kunstenaarMarjanke de Bruijn meete denken over de inrichting.“Alles was hier beige”, zegt DeBruijn. “Dat moest anders”.Het was een heel gepuzzel omde juiste kleurencombinaties uitte kienen. Van der Neut en DeBruijn zijn gepast trots op hetresultaat. Naast wit komen vijffrisse kleuren terug in de heleschool. Op deuren, kozijnen,kapstokken, schuifwanden, alhet houtwerk en zelfs op debakstenen muren. Op die murenzijn in verschillende kleuren cirkels,ovalen of rechte vakken met ronde hoeken geschilderd.Toch geeft dit geen onrustig beeld, integendeel, de schoolstraalt vrolijkheid en energie uit en is juist minder rommeligdan voorheen.De Bruijn: “Die ronde vormen maken het wat minder zakelijk.De kleurvakken geven ook structuur. Vroeger hing overalwel iets, nu alleen binnen het vak op de muur dat ervoorbedoeld is. Er is zo minder plaats om tekeningen op te hangen,maar zo leren kinderen ook keuzes te maken.”Kleurrijk schilderwerk en een mooie vloer: metbeperkte middelen een geslaagd resultaat.InspiratieVan der Neut: “Ik zie het effect op het gedrag van de kinderen.Ze zijn veel rustiger. En voor de kleuters vormen diecirkels op de muren van hun lokaal weer een bron van inspiratie.”De Bruijn: “Je ziet dat hier zorg en aandacht aan isbesteed. De onverschilligheid is weg en dat geeft vertrouwenaan de ouders over hoe hier met hun kind wordt omgegaan.”Van der Neut: “We hadden in eerste instantie alleen geldom verf te kopen en daarmee hebben we ook het meestegedaan. De nieuwe middelen zijn beperkt gebleven. Toen debovenschools manager kwam kijken, raakte hij enthousiasten vond dat ook het plafond geschilderd moest worden en ereen nieuwe vloer in moest.”Dat is een grindvloer geworden van chique lavendel metingelegd mozaïek: gestrooide letters die samen de naamDe Molenwerf vormen, dieren in een cirkel om de ‘aarde’heen, een windwijzer. “Het team heeft hier het hardst aangewerkt. Zo’n dertig ouders hebben actief geholpen. Intotaal hebben we er zeker 180 dagen aan gewerkt.”De Bruijn: “Toen het langzamerhand steeds mooier werd,kwamen teamleden met ideeën voor hun eigen lokaal. Hetis goed voor de teambuilding om op zaterdag samen met dekwast in de hand te staan. En wij hebben nu een gebouw datbij ons onderwijs past.”Luutje NiemantsverdrietKijk voor meer foto’s op www.demolenwerf.nlover onderwijsfoto: Peter Arno Broer

Minister Plasterk kwam met ‘ongelukkige karikatuur’Alexander Rinnooy Kan: goedeGoede managers zijn voor het onderwijs net zo onmisbaar als goede leraren. Dat zegt voorzitterAlexander Rinnooy Kan van de Sociaal-Economische Raad (SER). Hij is ongelukkig met de kritiekdie minister Ronald Plasterk van OCW eerder dit jaar op de onderwijsmanagers had.foto: Christiaan KrouwelsAlexander Rinnooy Kan: ‘Een goede leraarhoeft niet altijd een goede manager te zijn.’Minister Plasterk zei op het congres van deAlgemene Onderwijsbond (AOb) op 12 juniin Utrecht dat het onderwijs tegenwoordigwordt bepaald door managers die vaaktwee keer zoveel verdienen als leraren endie hen als pionnen heen en weer schuiven.“Daar moeten we vanaf”, aldus de ministervan OCW, die daar op het AOb-congres luidapplaus voor kreeg. Later die maand herhaaldehij zijn kritiek in Vrij Nederland, ineen artikel met de veelzeggende titel ‘Wegmet de managers’.De kritiek van Plasterk leidde in de managerswereldtot gefronste wenkbrauwen. Zovertelt bestuurder Henk van der Esch vande Orchidee Scholengroep in de Achterhoekin het jongste Kernthema Good Governancevan VOS/ABB, dat de politiek ‘moet stoppenmet de aanhoudende stroom van ongenuanceerde,gezagsondermijnende en apertonjuiste uitlatingen over onderwijsmanagersen professionele schoolbestuurders’.Van der Esch noemt het ‘onaanvaardbaaren zelfs beschamend voor zijn ambt dat deminister bijna oproept tot een machtsovernamedoor de leraren’. Goed leiderschap isvolgens Van der Esch een van de succesfactorenvoor goed onderwijs.’Meer steun dan kritiekSER-voorzitter Rinnooy Kan, die de tijdelijkeCommissie Leraren leidde, is het daarmeeeens. “De managersrol is een serieuze rol.Laat er geen misverstand over bestaan!Goede managers zijn net zo onmisbaarvoor het onderwijs als goede leraren.” Hetbeeld van de veelverdienende manager dieleraren als pionnen heen en weer schuift,noemt hij een ‘ongelukkige karikatuur’.“Er gaat overal wel eens iets mis, maar jemoet oppassen dat je niet alle managersover één kam scheert. Dat is heel vervelendvoor al diegenen die het goed doen. Enik weet dat het op heel veel scholen goedgaat. De meeste onderwijsmanagers verdienennet als de meeste leraren meer steundan kritiek”, aldus de SER-voorzitter. Hijover onderwijs

managers onmisbaar’Kritiek op Wouter BosRinnooy Kan liet in november voor de behandeling vande OCW-begroting door de Tweede Kamer aan VOS/ABBweten dat de ruim 1 miljard euro extra voor de verstevigingvan de positie van de leraren niet alleen binnen deonderwijsbegroting moest worden gevonden. Dat noemdehij een ‘onbevredigende oplossing’, waarmee hij implicietkritiek leverde op minister Wouter Bos van Financiën. Hijwas het ‘roerend eens’ met elf jongeren- en studentenorganisatiesdie de website www.1miljard.nl lanceerden. Deinitiatiefnemers van deze site gaven aan dat ook anderekabinetsleden geld moesten uittrekken voor bestrijdingvan de groeiende lerarentekorten, omdat die een breedmaatschappelijk probleem vormen.adviseert managers die zich aan de uitspraken van ministerPlasterk hebben gestoord, om zich er, hoe moeilijk dat ookkan zijn, niet zo druk over te maken. “Het hoort bij het vakvan leidinggevende dat je tegen kritiek moet kunnen, ookals die onterecht is. Of zoals ze in Amerika zeggen: If youcan’t take the heat, stay out of the kitchen! Dit vraagt dusom een nuchtere reactie. Zorg gewoon dat je je zaken goedop orde hebt, en wees transparant naar de buitenwereld. Desamenleving rekent op je! Een goede verantwoording aanleraren, maar ook aan gemeenten, ouders, leerlingen en alleandere mensen die bij het onderwijs betrokken zijn, is daarbijheel belangrijk.”2011 wordt er, geloof ik, een tekortvan 5 procent verwacht. Dat is eenzorgwekkende situatie, want eengoede schoolleider is essentieel, vooralin relatief kleine organisaties alsbasisscholen. Daar maakt een goedemanager echt het verschil, bijvoorbeeldbij het aantrekken van goedeleraren.”“Waarbij ik direct wil zeggen dat een goede leraar niet altijdeen goede manager hoeft te zijn”, vervolgt Rinnooy Kan.“Het is toch een heel ander vak, of je voor de klas staat ofdat je leiding geeft aan een organisatie. Het is voor mij heelduidelijk dat ook de groeiende tekorten aan leidinggevendenin het onderwijs de komende jaren voldoende aandachtmoeten krijgen, niet in het minst van het ministerie vanOnderwijs, maar ook van organisaties als VOS/ABB.” In hetActieplan LeerKracht, dat minister Plasterk in november presenteerdeals antwoord op het advies van Rinnooy Kan, krijgende schoolleiders in het primair onderwijs die extra aandacht.Juist in deze groep wordt de komende jaren een groottekort verwacht. Een salarisverhoging van 275 euro bruto permaand moet dit groeiende tekort tegengaan.Het interview met Henk van der Esch van de OrchideeScholengroep staat in het Kernthema Good Governance nummer6, dat in november aan de VOS/ABB-leden is verstuurd.De digitale versie van dit kernthema staat op www.vosabb.nl(publicaties).Martin van den Bogaerdt’Eengoedemanagermaakthet verschil’Rinnooy Kan: de invloedrijkste’Zorgwekkende situatie’Rinnooy Kan onderzocht met de tijdelijke Commissie Lerarende mogelijkheden om het groeiende lerarentekort te bestrijden.Zoals bekend was een onderdeel van zijn advies, dat inseptember werd gepubliceerd, om ruim 1 miljard euro extrauit te trekken om de positie van de leraren te versterken. Depositie van de onderwijsmanagers komt in het advies veelminder prominent naar voren.“Dat klopt, want wij hadden deopdracht gekregen om naar detoenemende lerarentekorten te’Tekort aanschoolleiderszorgwekkend’kijken, en niet naar de tekortenaan onderwijsmanagers. Maarwat je inderdaad ziet, is dat hetvooral in het primair onderwijssteeds moeilijker wordt omgoede directeuren te vinden. InDe wiskundige en econometrist Alexander Rinnooy Kan(1949) is sinds augustus 2006 kroonlid en voorzitter van deSociaal-Economische Raad (SER). Hij begon zijn carrière alswiskundig redacteur voor de Spectrum Encyclopedie. In dejaren zeventig werkte hij voor de Technische Universiteitin Delft. In 1977 vertrok hij naar de Erasmus Universiteitin Rotterdam, waar hij in 1986 rector magnificus werd. Indie periode was hij ook gasthoogleraar in de VerenigdeStaten, aan de universiteiten in Berkeley en Boston. In1991 werd hij voorzitter van de werkgeversorganisatieVNO, die in 1995 fuseerde tot VNO-NCW. Van 1996 tot2006 zat hij in de raad van bestuur van bank/verzekeraarING. In oktober 2007 werd Rinnooy Kan na een analysevan de Erasmus Universiteit uitgeroepen tot de invloedrijkstebestuurder van Nederland. Rinnooy Kan is lid van D66.over onderwijs

Schoolprogramma aangepast aan bioritme van kinderen‘Met een lange lunchpauze leren ze“Veel kinderen zijn nog niet helemaal wakker als ze om half negen ’s ochtends de school binnenkomen”,zegt Anja Wortman, directeur van basisschool De Oosterweide in Gouda. Daarombeginnen haar leerlingen ’s ochtends met iets rustigs, zoals lezen. Maar dat is niet alles. Sindsseptember is het hele schoolprogramma aangepast aan het natuurlijke bioritme van kinderen.“Zo leren ze meer”, is de overtuiging van Wortman.Basisschool De Oosterweide ligt in de Goudse achterstandswijkOosterwei; veel jaren 60-flats met aan de rand eenwat afgeragd schoolgebouw in noodlokalen. De school teltleerlingen van 24 verschillende nationaliteiten: kinderen uitMarokko, Turkije en Polen maar ook uit oorlogsgebieden alsBurundi of Bosnië.Binnen is het verrassend rustig, al is het even na twaalf uur.Alle klassen zijn aan het lunchen. Op de tafels melk, hagelmix,kaas en appelstroop. De kinderen smeren zelf hun brooden zelfs bij de kleintjes in groep drie gaat dat heel georganiseerd.Dat komt misschien omdat er minstens twee begeleidersvoor elke klas zijn; een moeder en een beroepskrachtvan de kinderopvangorganisatie Quadrant.Op de Oosterweide duurt de lunchpauze tegenwoordigtweeëneenhalf uur: van twaalf tot half drie. Er is dus na heteten ruimschoots de tijd voor andere activiteiten. Kinderengaan het schoolplein op of ze gaan naar een van de tweeoverblijflokalen om daar te ‘chillen’ op de bank of een spelletjete spelen. Maar ze kunnen ook naar zwemles, muziekles,sport of kinderyoga. De activiteiten die ‘gewone’ brede scholenna schooltijd plannen, zijn hier in de lange lunchpauze.De schooldag eindigt daardoor pas om half vijf.Leren tussen tien en twaalf uurSchooldirecteur Anja Wortman is de drijvende kracht achterde nieuwe dagindeling. Zij erfde het plan voor de langeschooldag van haar voorgangster toen ze vijf jaar geledenop de school kwam werken. Er lag al een aanvraag bij hetESF, het Europees Sociaal Fonds, voor extra geld. Het ideewas toen dat witte ouders voor de school zouden kiezen alsde schooldag langer zou zijn. “Onzin natuurlijk”, oordeeltWortman nu.“Er wonen hier helemaal geen witte ouders”.Wortman omarmde het idee voor de lange schooldag omheel andere redenen. “Kinderen hebben last van een fiksemiddagdip en nemen kennis het beste op tussen tien entwaalf uur en tussen half drie en half vijf. Die uren moet jedus benutten.” Toen zij zich verder in het biologisch ritmeging verdiepen, ontdekte ze dat het uitmaakt welk deel vanhet geheugen je aanspreekt.“s Ochtends kunnen ze de stof goed in het korte termijngeheugenopnemen en ‘s middags werkt het lange termijngeheugenbeter.” Daarom leren ze op De Oosterweide ’sochtends nieuwe werkwoordsvormen of nieuwe tafels en ’smiddags herhalen ze eerder geleerde stof.Van twaalftot tweegeenintellectueleprestatiesFranse ervaringenUit het onderzoek ‘Biologisch ritme en schoolprogramma’blijkt dat de oude vertrouwde schooltijden inderdaad nietovereenkomen met de momenten waarop kinderen vannature het beste leren. Het Nederlands Instituut voor Zorgen Welzijn (NIZW) zette op verzoek van de school de wetenschappelijkekennis over het bioritme op een rij.Een paar conclusies. Kinderen moeten op school de tijdkrijgen om hun ochtendtraagheid te overwinnen. De periodetussen 12 en 14 uur is het slechtst voor intellectueleprestaties. Vooral voor zwakke leerlingen is het belangrijkom tijdens de middagdip te rusten of te recreëren. Slimmerekinderen zetten zich makkelijker over de middagdip heen.Het onderzoek is grotendeels gebaseerd op informatie uitFrankrijk, waar de middagpauzeenkele jaren geleden al werd aangepast.De nieuwe schooltijden zijn op DeOosterweide geleidelijk ingevoerd.Vorig jaar duurde de pauze al anderhalfuur maar deelname was toennog vrijwillig. Dit jaar is de overstapgemaakt naar tweeëneenhalf uur enalle kinderen moeten nu op schooloverblijven.Wortman:“Die verplichting hebbenwe ingevoerd omdat we het belangrijkvinden dat de hele klas erbij is. We bieden bijvoorbeeldeen training sociale vaardigheden aan en daar kan je dan inde lessen op voort borduren.”Verplicht overblijven, gaf dat geen problemen met deouders? “Dat viel reuze mee. We hebben het wel heel goeduitgelegd op de ouderavond en uiteindelijk waren alleouders voor. Alleen het overblijven van de kleuters zagen zeniet zitten, dus die mogen tussen de middag naar huis.”De kinderen vinden de lange overblijf op school fijn. “Datmerk je op vrijdag”, zegt Nesada uit groep acht. “Op die dagmogen we wel naar huis, maar niemand gaat, het is hier veelgezelliger.”LeerkrachtenIn de pauze zitten de meesters en juffen rustig te lunchen,een paar zijn naar de stad, ze hoeven niet op school te blijvenals er geen vergadering is. Ze reageren terughoudend,10 over onderwijs

eter’omdat ze nog maar kort werken op de nieuwe manier. “Weweten nog niet of het werkt ”, zegt de juf van groep achtna enig aandringen. “De ochtenden gaan goed, maar als ikde kinderen terug krijg na de lange pauze, is het moeilijkom ze weer aan het werk te krijgen.” En het is veel werk,vindt ze: “Je moet je hele manier van lesgeven omgooien.”“Veranderen is altijd moeilijk”, zegt Wortman als ze de reactiehoort. “We hebben eerst al onze aandacht op de ochtendgericht. In elke vergadering stond die ochtend centraal endat loopt nu als een trein, na twee maanden al. De kinderengaan na de vroege ochtendpauze heel geconcentreerd aanhet werk. Nu is het tijd voor stap twee: systematisch naar depauze kijken; welke activiteiten passen het beste, hoe bouwje rustmomenten in.”Overblijfcoördinator Jolanda Welleman van kinderopvangorganisatieQuadrant werkt nog met de school aan eenverdere invulling van de overblijf. Zij vindt de langeoverblijf toch al een succes omdat de kinderen zo metcultuur in aanraking komen. “Deze achterstandskinderengaan niet naar de naschoolse activiteiten van een bredeschool. Wij bereiken ze wel en geven ze in de lunchpauzemuziekles en streetdance. Dat is pure winst.”GeldDe lange tussenschoolse opvang van De Oosterweide kost120.000 euro per jaar; geen klein bedrag. Tot nu toe is hetgeld uit verschillendeincidentele potjes gekomen.Stichting Klasse,het bestuur van DeOosterweide, is naarstigop zoek naar meer structurelesubsidie.Algemeen directeur JokeMiddelbeek gaat met hetministerie van Onderwijspraten in de hoop dat definancieringsregels watlosser worden. “Voor naschoolse opvang is veel geld maar wijgeven tussenschoolse opvang en daar is nauwelijks geld voor.Als we dezelfde financiering krijgen, zijn we een heel eind.”Ze doet ook een beroep op het budget veiligheid van VWS(volksgezondheid, welzijn en sport). “Je wordt er niet betervan als je in deze wijk op straat moet spelen; het is dus heelgoed voor de veiligheid als wij de kinderen een groter deelvan de dag onder onze hoede nemen.”Het rapport ‘Biologisch ritme en schoolprogramma’ kangedownload worden via www.nji.nl (publicaties>brede school)Inge Klijn‘Dezekinderengaan nietnaarnaschoolseactiviteiten’foto: Martin DroogAnja Wortman op de overblijf. ‘Overblijven is verplicht,zodat iedereen mee kan doen aan de activiteiten.’11

Zeeuwse scholen werken samen in de strijd om leerlingenMiljoenenvoordeel door gezamenlijkefoto: Willem MierasToine Wevers: ‘Fuseren? Dat zal nooit gebeuren’.Zestien Zeeuwse onderwijsinstellingen beginnen op 1 januari met een uniek samenwerkingsproject:het Diensten Centrum Onderwijs. Dit DCO is opgericht voor de gezamenlijkeinkoop van diensten en producten. Naar verwachting levert dat straks fors financieelvoordeel op. Het uitgespaarde geld wordt gebruikt om imago en kwaliteit van hetZeeuwse onderwijs verder te versterken.Elf scholen voor voortgezet onderwijs, zowelopenbaar als bijzonder, doen mee aan het DCO,naast drie ROC’s en twee instellingen voor hogeronderwijs. Een van die vo-scholen is Pontes HetGoese Lyceum, een openbare school met 2100leerlingen, verdeeld over gymnasium, tweetaligvwo, atheneum, havo en vmbo. Dat is voldoendeom de school goed te laten draaien, verteltrector Toine Wevers. “Maar er zijn in Zeelandook kleinere scholen, waarvoor het moeilijk kan worden allesoorten onderwijs in stand te houden. Het DCO is een wapenom een uittocht van leerlingen naar gebieden buiten Zeeland12 over onderwijsDCO iseen wapentegenuittochttegen te gaan.”Niet voor niets is het DCO voortgekomen uithet Akkoord Zeeuwse Kenniseconomie in 2005,op initiatief van de Hogeschool Zeeland. Deonderwijsinstellingen die daarvoor tekenden,willen de basis van het Zeeuwse onderwijs versterken.Dit omdat veel studenten, maar ookvo-scholieren, Zeeland uit trekken voor hun studieof school. Zeeland is dunbevolkt en stedenals Breda of Amsterdam lokken.Een manier om toch studenten en scholieren aan je te binden,dachten ze in Zeeland, is je onderscheiden. ‘Als je dan

inkoopklein bent, zorg dan dat je beter bent dan de grote onderwijsinstellingen,die op veel studenten (en docenten) overkomenals leerfabrieken’, was de gedachte. Een goed voorbeeldis de Roosevelt Academy in Middelburg, die twee jaar geledenbijzonder hoog scoorde in een onderzoek van opiniebladElsevier. In 2006 plaatste de universiteit van Sjanghai deAcademy op de zesde plaats van universiteiten in Europa.Gezamenlijke arbodienstDe kleine Roosevelt Academy is dan ook een van de tweeinstellingen voor hoger onderwijs die meedoen aan het DCO.De andere is de Hogeschool Zeeland. Behalve de drie ROC´sen elf vo-scholen in Zeeland - waaronder naast Pontes Goesook de openbare scholen Scheldemond in Middelburg en DeRede in Terneuzen - hebben zich nog twee onderwijsinstellingenin West-Brabant aangesloten bij het samenwerkingsverband.Het DCO gaat voor al deze onderwijsinstellingengezamenlijk producten en diensten inkopen. Daardoor kunnenfikse kortingen worden bedongen, bijvoorbeeld op contractenvoor schoonmaak- en arbodiensten.”Reken maar uit,” zegt Wevers, “Een gezamenlijke arbodienstbetekent alleen voor onze school een korting van10.000 euro. Dan zit je al gauw op anderhalve ton voor alledeelnemers.” En daar komen nog voordelen bij door het uitsparenvan uren per school om deze diensten te regelen enadministreren. Daarvoor in de plaats gaat een personeelsliddit gezamenlijk voor alle deelnemers doen. Alle deelnemersbetalen op basis van hun jaaromzet contributie om gebruikte kunnen maken van de gezamenlijke producten en diensten.Van de contributie wordt het salaris betaald voor dewerknemer die zich bezig gaat houden met de gezamenlijkeinkoop van producten en diensten. Voor de PontesScholengroep (omzet 1.936.000) is een contributie vastgesteldvan 5.360 euro.Momenteel verkeert het project nog in de startfase. Voor destart is uitvoerig onderzoek gedaan naar de mogelijkheden.Het Rijk heeft anderhalf miljoen subsidie gegeven omdat heteen initiatief is dat de Zeeuwse kenniseconomie versterkt.Service Center ICTWevers verwacht dat deeerste concrete gezamenlijkedienst de arbozal zijn. Wat productenbetreft: er zijn plannenom papier, gas, elektraen buskaarten gezamenlijkaf te gaan nemen.MiljoenenvoordeelHet voordeel kan oplopen tot 4,5 miljoen per jaar voor allescholen bij elkaar. Door dit verwachte voordeel zijn de scholenin Zeeland op één lijn gekomen, vertelt de rector van hetPontes. Zowel openbare als bijzondere. De noodzaak iets teondernemen bleek sterker dan de oude zuilen van de scholen.Een volgende stap zou kunnen zijn de docenten gezamenlijkte werven. Of niet? Wevers: “Dat wordt moeilijk want hetonderwijskundig profiel van de scholen is heel verschillend.En nog een stap verder, fuseren, dat zal nooit gebeuren.We zoeken wel naar de grenzen van de mogelijkheden omelkaar te helpen.” De deelnemende onderwijsinstellingenblijven dus volledig autonoom. Wel wordt gedacht aan eengemeenschappelijke administratie.Er is één onderwijsinstelling in Zeeland die niet meedoet: hetReformatorisch ROC. Hier bleek de verzuiling toch sterkerdan de beoogde schaalvoordelen van samenwerking.Het geld dat de onderwijsinstellingen uitsparen, gaan zebenutten om de kwaliteit van het onderwijs te versterken,zodat minder studenten en leerlingen zullen wegtrekkennaar andere delen van het land. Toch blijft de situatie inZeeland zorgelijk, zegt Wevers. “Je kunt wel je kwaliteit verbeterenmaar ouders laten zich niet dwingen bij onderwijskeuzenen leerlingen en studenten ook niet.” Verloop zal erdus wel blijven, maar het ´Zeeuwse model´is een sterk wapen.Jurgen van DijkKwaliteitsimpulsHetvoordeelkan oplopentot4,5 miljoenHet Zeeuwse DCO bestaat uit twee pijlers. In het DCOPlatform gaan de onderwijsinstellingen producten en diensteninkopen. De arbo-dienst wordt waarschijnlijk het eerstewapenfeit, gevolgd door de schoonmaakdienst. Laterkijkt men of samenvoeging van de repro-diensten en eengezamenlijke administratie mogelijk zijn.De tweede pijler wordt gevormd door DCO Service CenterICT. Het ziet ernaar uit dat deze in een aparte bv wordtondergebracht. De bedoeling is dat alle deelnemers huncentrale computers (servers) op twee plekken neerzetten:Vlissingen en Terneuzen. Op dit moment maken drieonderwijsinstellingen die in het DCO zitten al gebruik vanhet nieuwe Service Center ICT.Het DCO biedt de deelnemers een kwaliteitsimpuls doorde oprichting van kennisnetwerken. Er komen kennisnetwerkenop vijf gebieden: personeel en organisatie, facilitymanagement, ict, kwaliteitszorg en financiën. Citaat uithet startdocument Diensten Centrum Onderwijs: “Een kennisnetwerkdraagt zorg voor het vergaren, vermeerderen,overdragen en delen van kennis op haar werkgebied. Indat kader organiseert een kennisnetwerk bijeenkomsten.”Dat gebeurt afwisselend bij een van de leden van het DCO.De leden stellen hun gebouwen en faciliteiten kostelooster beschikking aan de kennisnetwerken. Medewerkersvan de aangesloten onderwijsinstellingen kunnen ergebruik van maken.over onderwijs13

Ru Paréschool in Amsterdam is the place to beNieuw team doorbreekt“Mooie dingen kun je alleen realiseren als je lef hebt!”, zegt algemeen directeur Luc deVries van de Stichting Westelijke Tuinsteden in Amsterdam. Samen met tijdelijk directeurRob de Haan vertelt hij over de reorganisatie van de openbare basisschool Ru Paré inde wijk Slotervaart.De zelfstandige Stichting Westelijke Tuinsteden voor openbaarbasisonderwijs werd op 1 januari 2006 opgericht.Er vallen 14 basisscholen en twee scholen voor speciaal basisonderwijsonder, met in totaal ongeveer 5300 leerlingen.De scholen staan in de wijken Slotervaart, Osdorp,Geuzenveld en Slotermeer in Amsterdam-West, volgensalgemeen directeur Luc de Vries ‘een uitdagende omgeving’.“Wij zijn als startende stichting nog bezig met onze finetuning, maar drie hoofdlijnen zijn heel duidelijk: we willenondernemend openbaar onderwijs, we stellen de school alseenheid van verandering centraal en, heel belangrijk, bij onskomen kinderen eerst! Dat laatste lijkt een open deur, maardat is het vaak niet. Het talent en de ontwikkeling van hetkind staan bij ons centraal bij elke keuze, vanzelfsprekendonderwijsinhoudelijk, maar ook als het gaat om huisvestingen personeelsbeleid. Ik zal nooit een leerkracht sparen overhet hoofd van een kind.”AfvoerputjeDaarmee komt De Vries op de reorganisatie van de RuParéschool, die tot voor kort bekend stond als ‘de slechtsteschool van Amsterdam’. Na frequente directiewisselingenin de afgelopen tien jaar, was het beeld ontstaan dat de Rufoto: Martine SprangersLuc de Vries (links) en Rob de Haan voor de Boom van deStichting Westelijke Tuinsteden, een kunstwerk dat de verbondenheidvan de scholen symboliseert.14over onderwijs

negatieve spiraalParéschool het afvoerputje van Amsterdam was. En als eenleerkracht niet functioneerde, kon hij of zij altijd nog terechtop de school in Slotervaart.“Ja, er waren altijd wel mensen nodig op de Ru Paré…”,aldus De Vries, voor wie direct duidelijk was dat de zelfstandigestichting deze negatieve spiraal moest doorbreken.Daarvoor trok hij via de Mobiliteitspool Rob de Haan en Jande Niet aan als tijdelijke directeuren. De Niet ging onderwijsinhoudelijkaan het werk, terwijl De Haan de personele kantvan de reorganisatie onder handen moest nemen.De Vries: “Ik had geen behoefte aan een hakker. Ik wildeiemand die met de menselijke maat kon reorganiseren.Bij zo’n proces komt natuurlijk ook goed werkgeverschapom de hoek kijken. Teamleden van wie wij bepaaldendat die weg moesten van de Ru Paré, moesten we binnenAmsterdam op andere scholen kunnen herplaatsen. Laat ikduidelijk zijn: het ging niet om kneusjes. De ontvangendeschool moest ook een goede profielschets geven. Je moethet probleem natuurlijk niet willen verplaatsen!”Community CentersVice-premier Wouter Bos bezocht in april de scholen inSlotervaart. Hij deed dat als ‘adoptieminister’ en in diehoedanigheid als opvolger van Gerrit Zalm. Die ondertekendein november 2006 een intentieovereenkomst omvan de Ru Paréschool, de Huizingaschool en de ProfessorEinsteinschool, die alle drie onder de Stichting WestelijkeTuinsteden vallen, zogenoemde Community Centers temaken. Dat zijn brede school in de breedste zin van hetwoord: onderwijs, zorg en buurtwerk voor kinderen envolwassenen komen erin samen. De Community Centerspassen in de gemeentelijke Koers Nieuw West om allebewoners van dit gebied binnen tien jaar dezelfde sociaaleconomischepositie te laten bereiken als de gemiddeldeAmsterdammer.Rozet van respectOp het plein van de openbare Huizingaschool inAmsterdam-Slotervaart staat de Rozet van Respect. Hetkunstwerk werd op 7 november onthuld op de Dag vanRespect. De rozet bestaat uit een bloem van messing metdaaromheen mozaïekcirkels. De steentjes, schelpen enmunten voor het mozaïek zijn verzameld door inwonersvan Slotervaart, onder wie veel jongeren. De Rozet vanRespect is ontworpen door Akelei Hertzberger, bekend vanhet Bijlmermonument ter herinnering aan de vliegramp in1992.‘Desterksteleerkrachtvoor dezwaksteleerling’ExcellentHet grote probleem van de Ru Paréschool was volgens Robde Haan het cynisme dat door vele half afgemaakte reorganisatiesin alle gelederen van de school was doorgedrongen.“Je merkte dat het veel mensenniet meer uitmaakte dat de leeropbrengstenlaag waren. Zo’ncynische houding van ‘het ligtniet aan mij, maar aan de leerlingenen de buurt’. Dat moestworden doorbroken.”“We wilden daarom alleen nogleerkrachten die ons duidelijkmaakten dat ze op excellentniveau konden functioneren. Dateisten we van het zittende personeelen van nieuwe kandidaten.Er zijn nu 18 personeelsledenweg, van wie de ene helft weer een andere baan heeft en deandere helft nog moet worden herplaatst. En we hebben 25nieuwe leraren binnengehaald. Dat zijn allemaal mensen vanwie we weten dat ze zich verder willen professionaliseren en datze teamplayers zijn. Je merkt dat hun komst ook een heel positieveinvloed heeft op de leerkrachten die zijn gebleven. De heleschool is als het ware herboren!”Hier ging een uitgebreide wervingscampagne aan vooraf, verteltDe Vries: “Er zijn spotjes uitgezonden op AT5, de lokale tv-zenderhier in Amsterdam, en we hebben een grote advertentie inde Volkskrant laten plaatsen. Daarin hebben we de Ru Paré heelnadrukkelijk genoemd. Ook stond erin dat de zwakste leerlingde sterkste leerkracht nodig heeft en dat Slotervaart een uitstekendgebied is om te tonen wat je capaciteiten zijn. De boodschapwas dat het híer gebeurt, this is the place to be!”Het resultaat van die campagne was verrassend goed. Er kwamen100 reacties binnen. “De helft van die mensen hebbenwe gesproken, en uiteindelijk hebben we dus 25 kandidatenaangenomen. Niet alleen jonge mensen, maar bijvoorbeeld ookeen leerkracht die al 20 jaar ervaring had op de joodse schoolhier in de stad en een adjunct-directrice uit Alkmaar die weervoor de klas wilde in Amsterdam. Ook kregen we een jongen uitHengelo op gesprek, die net klaar was met de pabo. Die maaktein 10 minuten duidelijk waarom hij met deze leerlingen aan deslag wilde. We hebben nu echt een ideale mix van elan en ervaring!”Luc de Vries weet dan ook zeker dat het nu goed komt met deRu Paréschool. “Deze school staat nu als een huis.”Martin van den Bogaerdtover onderwijs15

Het debatfoto: Erik van ‘t Hullenaar’Meer vrouwen,minder vakkennis’De feminisering van het primair onderwijs leidt tot een vakinhoudelijkeverschraling. Dat stelt hoofddocent Gerda Geerdink van depabo van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen. Ze is in novemberaan de Radboud Universiteit in Nijmegen gepromoveerd ophaar proefschrift ‘Diversiteit op de pabo. Sekseverschillen in motivatie,curriculumperceptie en studieresultaten’. Diepte-interviewsmet pabo-studenten vormden de basis van haar onderzoek.”Mannen die voor de klas staan, halen de wereld de school in. Zij vinden vakken alsaardrijkskunde, geschiedenis, biologie en natuurkunde interessant. Mannen leggenook meer nadruk op de zakelijke kant. Vrouwen zijn meer naar binnen gericht. Zij willenvooral dat het gezellig is in de klas, dat de sfeer goed is. Ze zijn meer op mensengericht, willen hun leerlingen meer begrijpen. Het is net als in een gezin, waar vaderen moeder ook ieder hun eigen rol hebben”, aldus Geerdink.Ze realiseert zich dat ze met deze uitspraken generaliseert, maar ze zegt ook dat zehiermee een goed beeld van de realiteit geeft, zeker na de diepte-interviews metzowel mannelijke als vrouwelijke pabo-studenten. “Dat seksespecifiek denken is misschienouderwets, maar het speelt nog steeds.”Ze wil benadrukken dat het niet haar bedoeling is omde vrouwelijke leerkrachten in het primair onderwijsin een negatief daglicht te plaatsen. “Echt, ik benovertuigd feminist! Maar ik ben ook historicus, en ikschrik ervan als ik van vrouwen hoor dat ze niet zoveelmet geschiedenis op hebben, of dat ze op de pabo zittenomdat ze later ‘iets’ met kinderen willen doen.Onderwijs wordt voor leerlingen pas interessant als zeeen bevlogen leraar hebben die goed lesgeeft. Je moetdus plezier hebben in verschillende vakken.”’Vrouwenwillen vooraldat de sfeergoed is’Minder vrouwelijke vrouwen”Het is natuurlijk wel erg moeilijk om in 14 vakken tegelijk bevlogen te zijn. Wellichtis het mogelijk om bepaalde vakken over verschillende leraren te verdelen. Rekenenen taal, de instrumentele vakken, moet natuurlijk iedereen in het po kunnen geven,maar als er een leerkracht is die aardrijkskunde heel leuk vindt, dan kan hij of zij datvak in verschillende klassen geven, terwijl iemand anders bijvoorbeeld biologie doetof muziek.”Dit kan volgens Geerdink ook een positief effect hebben op het bètagericht onderwijsin de basisscholen. “Ik denk zeker dat de feminisering ertoe heeft geleid dat erte weinig aandacht is voor techniek. Techneutjes in de dop worden nu veel te weiniggeprikkeld.”Om de vakinhoudelijke verschraling te keren, zouden de pabo’s volgens haar meer‘minder vrouwelijke’ studenten moet aantrekken. “Meer diversiteit, dat is heelbelangrijk. Wij krijgen nu vooral meisjes binnen die niet zo carrièregericht zijn. Zewillen zich later vooral goed voelen in hun werk en hebben niet meer de drive dat zemet goed onderwijs en kennisoverdracht ervoor willen zorgen dat kinderen het laterbeter krijgen.”De tv-actualiteitenrubriek Netwerk besteedde op 19 november aandacht aan de feminiseringvan de pabo. De reportage, waarin onder anderen Gerda Geerdink aan hetwoord kwam, is nog te zien in het digitale archief op www.netwerk.tv16 over onderwijsWat is uw mening over de feminisering van het primair onderwijs? Debatteer mee en vul de poll in op www.vosabb.nl

’Dit is te gekvoor woorden!’foto: Harry TielmanMineke van Essen, emeritus hoogleraar genderstudies aan deRijksuniversiteit Groningen (RUG), was een van de opponentenbij de promotie van Gerda Geerdink. Ze voelt zich persoonlijkaangesproken door de stelling. “Ik ben ook historicus en heblang voor de klas gestaan, waarbij ik kennisoverdracht altijdheel belangrijk vond. Geerdink draait met haar uitsprakenover mannen en vrouwen de klok een eeuw terug.””Mijn grootste bezwaar is dat Geerdink de feminisering verwart met de pedagogiseringen didactisering van het onderwijs. Die ontwikkeling, waarbij er meeraandacht kwam voor leerprocessen en kinderen met leerproblemen, werd al inde jaren vijftig ingezet, dus lang voordat er überhaupt sprake was van feminiseringin het onderwijs. De stelling dat het door de vrouwen komt dat er minderaandacht is voor vakinhoud, is simpelweg niet waar. Dat kun je met geen mogelijkheidwetenschappelijk bewijzen.”“De teneur dat vrouwen voor empathie gaan en mannen voor de inhoud is echtte gek voor woorden. Dit kan absoluut niet! Mannen en vrouwen zijn in degedachtewereld van de meeste mensen net een beetje gelijk geworden! Doorde sekseverschillen, die er natuurlijk wel zijn, zo teverabsoluteren, zet Geerdink de klok een eeuw terug.’Ben ik eenmindervrouwelijkevrouw?’Wat ze gevonden heeft, is dat de vrouwelijke studentendie zij op haar pabo heeft gesproken, meer voor hetkind gaan en de jongens meer voor aardrijkskunde engeschiedenis, om het maar even simpel te stellen. Datzal best kloppen, maar dat heeft alles te maken met hettype student dat nu naar de pabo gaat.”“Wat mij betreft mag je best in fundamentele sekseverschillengeloven, maar lost dat het probleem op? Hetis maar zeer de vraag of de pabo’s met een ander curriculum,dat meer gericht is op vakinhoud, meer mannen en, zoals zij het noemt,meer ‘minder vrouwelijke vrouwen’ zullen trekken. Waarbij ik mij overigenspersoonlijk afvraag of ik nu ineens een ‘minder vrouwelijke vrouw’ ben, omdatik toen ik nog voor de klas stond, voor de inhoud ging… Nee, er zijn veel meerzaken die meespelen bij de keuze om al dan niet de lerarenopleiding te gaandoen, zoals salariëring, carrièremogelijkheden, het imago van het beroep, maarook bijvoorbeeld dat je in andere banen een laptop van je baas krijgt.”AfspiegelingToch vindt ook Van Essen de vervrouwelijking van het onderwijs een probleem.Dat baseert zij op haar persoonlijke opvatting dat kinderen binnen de schooleen goede afspiegeling van de maatschappij moeten vinden. “De grote bulk aanwetenschappelijke onderzoek, vooral in Amerika waar al anderhalve eeuw hetonderwijs wordt gedomineerd door vrouwen, toont niet aan dat mannen andersvoor de klas zouden staan dan vrouwen. Toch vind ik die feminisering niet goed.Kinderen moeten leren omgaan met mannen én vrouwen, autochtonen enallochtonen en ga zo maar door. Maar dat is wat ik er zelf van vind, mijn eigenmening dus, en niet gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek.”Martin van den BogaerdtWat is uw mening over de feminisering van het primair onderwijs? Debatteer mee en vul de poll in op www.vosabb.nlover onderwijs 17

Erepenning voor ‘vmbo-gek’ Guido Beckers‘Meer samenwerking zoeken metGuido Beckers, directeur van vmbo-school Het Kwadrant in Weert, heeft onlangs de Prof.Johan van der Sanden erepenning gekregen. Dit is een onderscheiding voor mensen diezich inzetten voor het vmbo en een positieve bijdrage leveren aan het imago van dezeonderwijsvorm. Een gesprek met een ‘vmbo-gek’, zoals Beckers zichzelf noemt.Trots op de erepenning?“Natuurlijk! Ik ben pas de tweede in Nederland die deze penningheeft ontvangen, dat is op zich al bijzonder. Maar wathet voor mij extra speciaal maakt: de erepenning is vernoemdnaar professor Johan van der Sanden. Ik kende hem persoonlijken heb zijn werk altijd bewonderd. Er zijn nauwelijkswetenschappers die zich toeleggen op de beroepsdidactiek inhet vmbo. Hij deed dat wél.”In het juryrapport staat: ‘Overal waar u werkt, laat u eenspoor achter’. Typeert u dat spoor eens.“Ik ben altijd groot voorstander geweest van het vmbo.Vanaf de introductie ervan heb ik gezocht naar manierenom het vmbo krachtig en zinvol in te vullen. Ik ben landelijkactief geweest, bijvoorbeeld binnen de Projectgroep vmbo.Ik heb me vanaf het begin sterk gemaakt voor het ontwikkelenvan brede programma’s, ben voorzitter geweest vande commissie intersectorale programma’s die ‘De 11 rodedraden’ publiceerde (‘Breed waar het kan, smal waar hetmoet’), zocht aansluiting met mbo-instellingen en initieerdebovenschoolse samenwerkingsvormen en regionale arrangementen.”Sinds vorig jaar bent u directeur van Het Kwadrant in Weert.Wat maakt deze school bijzonder?“Het Kwadrant is in allerlei opzichten eenunieke school, die enorm aan de weg timmert.Een opmerkelijk feit: we hebben geen eigenbrin-nummer, horen officieel bij twee anderescholen. Mede dankzij deze constructie zijn wijin staat om hier in Weert een ongedeeld vmbote creëren. We hebben straks álle leerwegenin huis: praktijkonderwijs, theoretische enberoepsgerichte leerwegen en alle vier de sectoren.Geweldig! Ik vind dat het vmbo óveral inNederland op deze manier had moeten wordenvormgegeven. Helaas zie je dat met name detheoretische leerweg op veel plaatsen úít hetvmbo is gehaald.”Wat is volgens u het belang van een ongedeeld vmbo?“Toen ik ooit op de mavo werkte, stroomde tachtig procentvan de eindexamenleerlingen door naar de havo. Van deleerlingen die het vmbo-t verlaten, gaat nu nog maar achttot tien procent naar de havo en de verwachting is dat ditpercentage verder afneemt. Het is dus heel merkwaardigdat de focus van vrijwel alle tl-leerlingen (en vooral ook vanhun ouders!) op de havo is gericht. Men heeft het idee datje naar de havo moet, terwijl dat in werkelijkheid dus maarvoor weinigen is weggelegd.Het gaat er niet zozeer om dat de havo voor deze leerlingente moeilijk is, maar zij hebben gewoon ándere capaciteiten.Laat ik het zo zeggen: we willen in Nederland een kenniseconomieworden. Volgens mij slagen we daar alleen in alswe ervoor zorgen dat de meest intellectuele jongvolwassenenin het wetenschappelijk onderwijs terecht komen. Derest zou een vak moeten leren, op hbo- of mbo-niveau. Hetberoepsonderwijs wordt veel te laag gewaardeerd - voor veeljongeren en hun ouders is een witteboordenbaan het ideaal,handwerk vinden ze vies. Zij realiseren zich waarschijnlijk nietdat we aan de vooravond staan van een schreeuwend tekortaan goede vakmensen.”Helder, maar hoe verhoudt zich dat tot uw voorkeur voor eenongedeeld vmbo?“Op een ongedeeld vmbo, zoals Het Kwadrant, komen óókde tl-leerlingen in aanraking met de beroepsgerichte sectoren,al is het misschien op een theoretische manier. Dezesetting is een betere voorbereiding op de toekomst die voorhen in het verschiet ligt: het middelbareberoepsonderwijs.‘Helaaswordttheoretischeleerweg vaakuit vmbogehaald’De oriëntatie op het beroep vind ik overigensnog wel een punt van zorg. Leerlingenmoeten in het vmbo gaan bepalen welkeloopbaan ze ambiëren. Ik vind dat vmboscholenervoor moeten zorgen dat leerlingenzich breed kunnen oriënteren, ook overde sectorgrenzen heen. Natuurlijk doenscholen aan keuzebegeleiding, praktischesectororiëntatie en loopbaanoriëntatie. Datis echter vaak te incidenteel en er ontbreekteen bepaalde diepgang en toekomstgerichtheid.Ik denk dat er veel meer samenwerkingmoet worden gezocht met het bedrijfsleven.”Heeft Het Kwandrant daarom onlangs een convenant methet bedrijfsleven gesloten?“Dat heeft ermee te maken. Dit convenant is ondertekend18 over onderwijs

edrijfsleven’‘Onderwijs enbedrijfslevenbegrijpenelkaarvaak niet’door een aantal grotebedrijven, die zich zeerbetrokken voelen bij onsonderwijs en ook daadwerkelijkiets voor onswillen betekenen. Dat isgeweldig fijn. De meestebedrijven laten het echtervolledig afweten als heterop aankomt. Onderwijsen bedrijfsleven begrijpenelkaar vaak helemaalniet. Dat vind ik een frustrerendprobleem. De meeste bedrijven realiseren zich nietdat wij hen heel hard nodig hebben. Zij moeten hun deurenopenzetten voor onze leerlingen, ervoor zorgen dat leerlingenecht in contact komen met vakmensen, die hun kunnenvertellen wat een vak inhoudt, die hen meenemen en dingenvertellen die relevant zijn voor hunloopbaan. Laat leerlingen meelopenin het bedrijf.Bedrijven kunnen natuurlijk ook deschool in komen. Neem onze afdelingZorg en Welzijn. Ik zou het toejuichenals medewerkers van zorginstellingendaar hun gezicht laten zien enmet de leerlingen praten, zodat zegaan begrijpen in welke wereld zestraks terechtkomen. Bedrijven ziendit helaas als een investering waar zeniet direct iets voor terugkrijgen. Zevergeten blijkbaar dat hun toekomstigevacatures moeten worden ingevulddoor mensen die nu op schoolzitten.”ErepenningDe Prof. Johan van der Sanden erepenning werd vorig jaarvoor de eerste keer uitgereikt door de Adviesgroep vmbo.Met deze erepenning wil zij op een positieve manier aandachtbesteden aan de trots in het vmbo en aan de veleinitiatieven die erop gericht zijn om de vmbo-leerlingeneen veilig en succesvol leerhuis te bieden. De erepenningis vernoemd naar Johan van der Sanden (1948-2005), lectorin de didactiek van het beroepsonderwijs in Eindhoven.Guido Beckers tussen enkele van zijn leerlingen: ‘Ik ben altijdeen groot voorstander geweest van het ongedeeld vmbo’.foto: Vincent van den HoogenTot slot nog even over uw erepenning.Hiermee wordt u ambassadeurvan het vmbo. Is dat prettig?“Dankzij deze penning krijg ik eengroter podium om mijn geluid telaten horen en om mijn visie ophet vmbo wereldkundig te maken.Daar ben ik blij mee. Ik wil elke kansaangrijpen om met elkaar te discussiërenen na te denken over de besteinvulling van het vmbo. Als ik eraankan bijdragen om het vmbo eengoede plek te geven in een krachtigeberoepskolom, zal ik dat niet nalaten!”Karin van Breugelover onderwijs19

Segbroek College in Den HaagRijksmonument uit de wederfoto’s: Gerhard van RoonHoofdingang leidt naar de aula.Karakteristieke gevel met veel glas.Het vroegere GrotiusLyceum in Den Haag is eenvan de honderd gebouwenuit de periode van de wederopbouwdie in oktoberrijksmonument zijn geworden.In het karakteristiekepand zit nu het openbareSegbroek College.Rector Co Huisman enhoofd bedrijfsvoeringHan Potma zijn blij dat deschool in 1998 al fors isuitgebreid.20 over onderwijs

opbouwHet gebouw van het voormalige Grotius Lyceum ligt in de HaagseBloemenbuurt, een wijk uit de jaren twintig en dertig. In de TweedeWereldoorlog sloopten de nazi’s een deel van deze wijk voor deaanleg van Atlantikwall, de Duitse verdedigingslinie tegen de geallieerden.Ook het toenmalige Stokroos Lyceum ging in die periodetegen de vlakte.Na de oorlog kreeg architect Sjoerd Schamhart, die afgelopen zomerop 88-jarige leeftijd is overleden, de opdracht een nieuwe school tebouwen. Hij koos voor een pand van vier lagen: één verzonken inde grond, twee daar bovenop en op het dak het tekenlokaal in eenpaviljoen-achtige opbouw. De architect bracht ook opmerkelijk veelglas in zijn ontwerp, waardoor de school heel transparant is.Bijzonder is ook de aula. Daar werd destijdsgeen toestemming voor gegeven,uit vrees dat er dan ook dure aula’s inandere nieuwe schoolgebouwen moestenkomen. Schamhart vond een creatieveoplossing: de aula werd officieel geenaula maar de entree van het gebouw.Bij het ontwerp van de school werd alrekening gehouden met zelfstudie. In eenlange, lichtgebogen gang zijn aan de ene‘Schamhartwas zijntijdvooruit’kant lokalen en aan de andere kant tafels tussen schuifkasten, die degang compartimenteren. Door de glazen wand van de lokalen kunnende docenten zicht houden op de leerlingen in de gang. Daarmeewas Schamhart zijn tijd vooruit.UitbreidingOmdat het gebouw in de loop der jaren te klein werd, is in 1997en 1998 aan de achterzijde een uitbreiding gerealiseerd. ArchitectLeon Thier van Atelier PRO betrok Schamhart als adviseur bij hetontwerp van de nieuwbouw. Die zit deels vast aan de oudbouw. Debuitenmuur aan de noordzijde van de oudbouw is nu binnenmuurin twee atriums geworden. Dit doet denken aan de nieuwbouw vande Tweede Kamer, waarvan de oude muren ook in de binnenruimtezijn gehandhaafd. Aan de oude muren in de nieuwe atriums is eenstructuur met cirkels van de Brusselse kunstenaar Henri Jacobs aangebracht.Huisman en Potma zijn blij dat de uitbreiding van het SegbroekCollege al is gerealiseerd voordat het gebouw van Schamhart op delijst van rijksmonumenten werd geplaatst. “Natuurlijk, het is eeneer als je gebouw rijksmonument wordt. Maar het wordt niet aan jegevraagd of je dat wilt. We zijn nu aan allerlei regels gebonden. Hetzal nu veel moeilijker zijn om dingen aan het gebouw te veranderen”,aldus rector Huisman.Potma weet als hoofd bedrijfsvoering nog niet waar hij in de nieuwesituatie precies aan toe is. “Ik moet me nog goed in de regels verdiepen.Je kunt extra subsidie krijgen, maar of dat voldoende zal zijn….Ik weet het nog niet. Ik ben in elk geval dolblij dat we de forse uitbreidingvan 1998 al achter de rug hebben, want dat zou nu nietmeer zo kunnen.”Atrium met kunst op vroegere buitenmuur.Ruimte voor zelfstudie in de gang.Jaren ‘50 herkenbaar in de aula.Martin van den Bogaerdtover onderwijs 21 21Nieuwbouw met behoud van transparantie.

Bouwen aan een professionele leergemeenschapLeren van elkaar: een sterk cementfoto: Vincent van den HoogenMarianne Boschman: ‘Hier ligt het accentop het Nieuwe Leren’.Professionals kunnen veel aan elkaar hebben. Door uitwisselen van ervaringen, doorreflectie en samenwerking leren ze van elkaar. Het klinkt evident, maar juist in het onderwijsis het nog geen gemeengoed. Daar wordt vaak solistisch gewerkt. Een aantalbasisscholen en een schoolbestuur uit de regio Eindhoven willen dit patroon doorbreken.Zij begonnen het project Ontwikkeling van een professionele leergemeenschap.“Een professionele leergemeenschap is een werkplek – in onsgeval een school – waar mensen lerend met elkaar omgaan”,zegt Marianne Boschman, directeur van basisschool DeMijlpaal in het Brabantse Nuenen. Samen met vier anderescholen wil De Mijlpaal zich ontwikkelen tot zo’n professioneleleergemeenschap. “We denken namelijk dat we in zo’nsetting beter in staat zijn om onze doelen te realiseren.”Ook Annemie Martens, algemeen directeur van het bestuurvoor openbaar onderwijs PlatOO in Helmond, ziet kansen.“De mensen die deel uitmaken van een professionele leergemeenschapzijn permanent bezig om met elkaar te overleggenen te onderzoeken hoe ze hun werk beter kunnen doen.Uiteindelijk willen we dat de vijf deelnemende scholen betereresultaten bereiken met de kinderen, dat ze er nóg beterin slagen om elk kind optimaal tot zijn recht te laten komen.In die zin beschouw ik het dus echt als een instrument om22 over onderwijs

de kwaliteit van het primaire proces te verbeteren”, aldusMartens.Het einddoel is dus voor alle scholen gelijk – betere leerlingresultaten- maar de concrete invulling is heel verschillend.De ene school wil bijvoorbeeld leerateliers inrichten enleerarrangementen gaan aanbieden. Een andere school wileen uitdagender leeromgeving creëren, om beter tegemoette komen aan de natuurlijke leergierigheid van de leerlingen.CementOp de school van Marianne Boschman ligt het accent op deinvoering van het ‘Nieuwe Leren’, waarmee enkele jarengeleden een begin is gemaakt. ”Het Nieuwe Leren is eenonderwijsconcept, waarmee de leerlingen een grotere verantwoordelijkheidkrijgen, zelfstandiger worden en beterleren samenwerken. Als wij echt een professionele leergemeenschapworden, zal dat de invoering van dit nieuweonderwijsconcept ondersteunen”, verwacht Boschman.Zij legt uit hoe ze dat bedoelt. “Toen wij aan het projectProfessionele Leergemeenschap begonnen, was niet iedereendirect enthousiast. Kwam er wéér iets nieuws bij, waarinenergie moest worden gestoken? En dat terwijl er al zoveelwas, bijvoorbeeld het genoemde Nieuwe Leren en Opleidenin de school. Ook in dat laatste steken we veel energie. Wezijn zelfs uitgeroepen totbeste opleidingsschool van‘Het gaatvooral omeen anderementaliteit’2005/2006, maar dat terzijde.Inmiddels hebben we eenaantal bijeenkomsten gehadover het project ProfessioneleLeergemeenschap en ik zie datde stemming omslaat. Mengaat beseffen dat het niet ietséxtra’s is, maar dat het vooralgaat om een andere mentaliteiten cultuur. Door met elkaar te onderzoeken, te leren ente verbeteren krijg je meer voor elkaar. Het versterkt dus deandere zaken waarmee we bezig zijn, het werkt als een soort– versterkend - cement.”Zes seminarsDe professionele leergemeenschap stopt overigens niet bijde deuren van de eigen school. Integendeel. In het projectparticiperen vijf scholen, die van elkaar en met elkaar gaanleren. Er zijn bijvoorbeeld verschillende bovenschoolse werkgroepenen er vinden de komende twee jaar zes seminarsplaats, waaraan sleutelpersonen van de scholen deelnemen,bijvoorbeeld directeuren, ib’ers en bouwcoördinatoren. Erkomen onderwerpen aan bod die voor elke school relevantzijn in het proces om een professionele leergemeenschap teworden. Bijvoorbeeld: de rol van begeleidingsgesprekken,vergroten van betrokkenheid, monitoring, collectief leren enreflectie. Elk seminar duurt van negen tot vijf uur, dus vraagtom een serieuze investering.De Fontys Hogeschool speelt een belangrijke rol in hetgeheel. Lector EricVerbiest, al jaren actiefbezig met het onderwerpprofessionele leergemeenschap,tekent voorde inhoudelijke invullingvan de seminars.NulmetingNaast de bovenschoolseactiviteiten, krijgende vijf deelnemendescholen ook maatwerkbegeleiding,vanFontys en van DobaOnderwijsadviseurs. Omte bepalen welke begeleidingnodig is, vindt opdit moment een soortnulmeting plaats. Elkteam vult een vragenlijstin, waaruit kan wordenafgeleid in welke mate de school al als professionele leergemeenschapfunctioneert. Op de ene school staat het misschien– op onderdelen – nog in de kinderschoenen, terwijlop een andere school de onderzoekende en samenwerkendehouding misschien al meer is ingeburgerd.Op basis van de analyse van de vragenlijst gaan de teams hunkoers voor de komende twee jaar uitzetten; ze gaan bepalenaan welke aspecten van de professionele leeromgeving zegaan werken en op welke manier, en waar ze over twee jaarwillen staan.FinanciënDe totale kosten van het projectbedragen bijna anderhalveton. Grootste kostenposten: dezes seminars, de kosten van deschoolbegeleiding en de personeelskostenvan de scholen(in verband met deelname aanwerkgroepen en seminars).Het PO Platform Kwaliteit enInnovatie heeft een subsidievan 37.500 euro toegekend.Vanwege het innovatieve karakter van het project en detoekomstige commerciële mogelijkheden ervan investerenFontys Pabo Eindhoven en de Fontys MD-groep beide 27.000euro. De betrokken scholen betalen de personeelskosten zelf,PlatOO draagt het resterende bedrag bij.Meer informatie over dit project op http://schoolaanzet.nl/innovatieprojecten/goedevoorbeelden.Karin van BreugelAnnemie Martens: ‘Een instrumentom de kwaliteit te verbeteren’.Innovatiefprojectkrijgt royaalsubsidiesover onderwijsfoto: PlatOO23

De vijf vragenfoto: Vincent van den Hoogen‘VOS/ABB moet brede en24 over onderwijs

sterke organisatie blijven’Con Smith is directeur van openbare basisschool DeBent u tevreden met het Nederlandseonderwijs?”Jazeker! Het is in Nederland bijvoorbeeld een groot goeddat ouders de vrijheid hebben om een school voor hunkind te kiezen. Ik ben dus blij dat er openbaar èn bijzonderonderwijs is. Ik vind het ook een goede zaak dat we niet,zoals bijvoorbeeld in Engeland wel het geval is, met eenverplicht curriculum werken. Wij hebben hier veel vrijheid!Er zijn natuurlijk wel regels, maar die ervaar ik niet als knellend.Je moet daar creatief mee omgaan. Lumpsum, daarben ik ook blij mee. Nu kunnen we ook creatief met geldomgaan!”Wat wilt u kwijt aan de minister?”Breng rust in het onderwijs! Dat geldt ook voor staatssecretarisDijksma. Nu weer die extra aandacht voor taal enrekenen, terwijl het op 90 procent van de scholen gewoongoed gaat. Ik snap dat een nieuw kabinet wil scoren, maarloop niet achter elke hype aan. Trek ook geen geld uit voorMichael Fullan, die kwaliteitsgoeroe uit Canada. Wat je vanver haalt, is niet altijd beter. Ga vaker bij de scholen zelflangs. Expertise heb je ook dichtbij, bij ons bijvoorbeeld.”Wat wilt u kwijt aan VOS/ABB?”Tijdens onderhandelingen de poot stijf houden! Passendonderwijs is natuurlijk heel belangrijk, maar als er 25 miljoenin plaats van 100 miljoen voor wordt uitgetrokken,dan moet VOS/ABB duidelijk maken dat de rek eruit is. Danmoeten we het niet doen! Wat de sectorvorming betreft:VOS/ABB moet een brede en sterke organisatie blijven voorhet openbaar en algemeen toegankelijk onderwijs. Wijhebben veel aan jullie! Bijvoorbeeld de Toolbox met al dieinstrumenten van Bé Keizer erin, en de goede berichtgevingvia de website en de digitale nieuwsbrieven.”Hoe ziet u de toekomst?”De Kleine Beer is enkele jaren geleden begonnen meteen eigen concept voor zelfsturend leren. Dat is met veelenthousiasme bottom up opgepakt, dus vooral door de leraren.Ik geloof in de kracht van ons kapitaal, de kennis enervaring van het personeel! We hebben de leerlingen zelfverantwoordelijk gemaakt voor hun portfolio. Zo bereidenwij ze voor op hun rol in de maatschappij. Als ik over driejaar met pensioen ga, dan weet ik zeker dat ik een schoolverlaat die in alle opzichten staat als een huis!”Kleine Beer in het Brabantse dorp Berlicum. Hij gelooftin ‘de kracht van het kapitaal’, waarmee hij de kennis,ervaring en het enthousiasme van zijn personeelbedoelt. Hij weet zeker dat hij over drie jaar, wanneerhij met pensioen gaat, een school verlaat die in alle opzichtenbij de tijd is. Van de minister vraagt hij vooralrust en geen rare fratsen. Hij dringt er bij VOS/ABB opaan een brede en sterke organisatie te blijven voor deopenbare en algemeen toegankelijke scholen.Waarom wilt u juist hier op de foto wordengezet?“Het digitale schoolbord is het medium van de toekomst. Jekunt ermee de wereld de klas inbrengen. Dat lukt niet meteen krijtje, zeker niet als je slecht kunt tekenen, zoals ik.Maar je moet wel weten hoe je met een digibord omgaat.Je kunt er veel meer mee dan alleen klassikale instructie. Deleerlingen kunnen er bijvoorbeeld powerpointpresentatiesmee laten zien voor hun werkstuk. Digitale borden zijn netzo belangrijk als computers in de klas, zeker als je kinderenzelfsturend wilt laten leren en mediawijs wilt maken.”Openbare basisschool De Kleine Beer in Berlicum heeft opwww.watjevanberenlerenkan.nl een eigen digitale leeromgeving.De rol van ict en digitale schoolborden in het onderwijsvan De Kleine Beer was op woensdag 14 november onderwerpvan een reportage in het Radio 1-programma ‘Dingendie gebeuren’ van de KRO. Deze reportage kan wordenbeluisterd op www.dingendiegebeuren.kro.nl.Martin van den Bogaerdtover onderwijs 25

Project Pleinwacht al vijf jaar succesvol op Beatrix CollegeBuurtbewoners houdenNiet de docenten, maar buurtbewoners surveilleren in de pauzes op het Beatrix College.Dat was eerst even wennen voor de leerlingen, maar inmiddels loopt het project Pleinwachtal vijf jaar en met succes. Zowel voor de school als de surveillanten en de wijkheeft deze aanpak met betaalde pleinwachten voordelen.foto’s: Robert van den BergeHet Beatrix College (vmbo-tl, havo en atheneum) in deTilburgse nieuwbouwwijk Reeshof op een donderdagochtend.In de pauze van tien over half elf stromen de lokalenleeg. We lopen tegen de stroom in met Marga van Helvert enJim Winter. Beide surveillanten halen hun portofoon op omcontact te kunnen houden. Dat is handig omdat ze zich altijdopsplitsen om op meer plekken toezicht te kunnen houden.Pleinwachter Jim Winter met portofoon:‘Wij geven leerlingen veiligheid.’In de aula zitten leerlingen te kletsen en te geinen. Twee jongensbouwen een toren van lege colablikjes. Op het momentdat de gong gaat, laten ze het bouwwerk in de steek ensnellen naar hun leslokaal. Ook wat plastic rommel blijft liggen.Een meisje dat nog aan tafel zit, voelt er weinig vooralles op te ruimen. Tijd om in te grijpen. Winter roept dejongens terug. “Ruim het even op. Dat doe je toch wel voorde dames?’’ De jongens gooien de troep in een afvalbak.Kleine moeite. ”Maar zonder toezicht zou het hier eenbende worden,’’ zegt Winter.WildvreemdenDat de 2000 leerlingen van het Beatrix College kunnenworden aangesproken door surveillanten die geen docentzijn, vonden ze bij de start van het project Pleinwachtknap lastig, vertelt Van Helvert, die er vanaf het eersteuur bij is betrokken. ”Het eerste jaar was heel zwaar.Toen hebben we wel eens flinke botsingen gehad.’’Voor de scholieren was het nieuw dat niet hun docentenmaar wildvreemden liepen te corrigeren. Bovendienwaren de ouders en andere surveillanten er nogal blancoingestapt. Dit deed rector Hans van der Heijden al snelbesluiten de nieuwe surveillanten evenals docenten enondersteunend personeel cursussen te laten volgen,zoals omgaan met agressie. Ofschoon agressie weinigvoorkomt, merken alle betrokkenen op. Meestal blijft deoverlast van leerlingen beperkt tot incidentjes als de colablikjesin de aula.Door de bijsturing liep het project Pleinwacht beter.Zochten leerlingen aanvankelijk de Pleinwachten niet opals er wat speelde, nu doen ze dat wel.BijverdiensteDe Pleinwachters verdienen per uur het minimumloon(netto 7,50 euro). Dat kan een aardige bijverdienste zijn.Momenteel zijn er tien Pleinwachters. Dat is de afgelopenjaren wel eens meer geweest. ”Maar we hebben nuwat verloop door de gunstige arbeidsmarkt,’’ zegt ToonTrouw, als hoofd facilitaire dienst van het Beatrix Collegeeerste aanspreekpunt voor de Pleinwacht. Nu de economiegroeit, kost het de school meer moeite aan externetoezichthouders te komen.Voor de Pleinwachters kan hun inzet een opstap zijn naareen nieuwe baan. Marga van Helvert, vóór ze Pleinwachtwerd activiteitenbegeleidster in de zorg, heeft er in de26 over onderwijs

toezicht in de pauzeafgelopen jaren op hetBeatrix College takenbij gekregen als invalkrachtvoor de repro enconciërge. En Jim Wintervermoedt dat zijn rol alsPleinwachter bij heeftgedragen aan zijn stageplaatsbij een ROC. Hijwil beveiliger wordenop een school. Daar pasthet Pleinwacht-werk bij,want ook als Pleinwachterdraag je bij aan meer veiligheidop school, vindthij. ”Het is prettig voorleerlingen dat ze iemandkunnen aanspreken als erwat aan de hand is. Wijgeven ze veiligheid”.Geen eiland”We betrekken op dezemanier ook de woonwijkbij de school. Net als metandere projecten,´´ zegtrector Van der Heijden. ”Door de Pleinwacht hebben aardigwat mensen uit de buurt direct met de school te maken. Deschool is daardoor geen eiland.”Voor de Pleinwacht zijn duidelijke regels afgesproken, verteltToon Trouw. De Pleinwachters mogen alleen toezien opde naleving van de regels en daar mogen ze leerlingen opaanspreken. Over de straffen gaan ze niet. Moet er een strafworden opgelegd dan gebeurt dat in overleg met en door dedocenten.Overigens krijgen alle nieuwe leerlingen van het BeatrixCollege de huisregels op papier uitgereikt: geen kauwgum,niet bellen met mobieltjes (worden in beslag genomen),geen petten, hoofddoekjes mogen wel. Elke dag houdende Pleinwachters en docenten een logboek bij. Hierin wordtgenoteerd of er bijzonderheden zijn op school of rondbepaalde leerlingen waar de toezichthouders rekening meekunnen houden. Pleinwachters dragen geen uniform.Marga van Helvert, hier actief in de kantine, begon alsPleinwachter maar doet inmiddels meer op school.OpstapjeDe Pleinwachters worden aangesteld als ze de sollicitatieproceduredoorstaan. Eerst een brief en dan een sollicitatiegesprek.De afgelopen jaren is lang niet iedereen daar doorheengekomen. Heeft de school bijvoorbeeld de indruk dathet de sollicitant louter en alleen te doen is om een opstapjenaar een reguliere baan dan gaat het Beatrix College nietmet deze kandidaat in zee. Trouw: ”Het mag best meespelenmaar je moet het toch in de eerste plaats doen omdat je ditgraag wil. Daar letten we op.’’In de afgelopen jaren zijn de Pleinwachters voor steeds meertaken ingezet. Eerst was er alleen het surveilleren in depauze. Daar kwam bij toezicht houden bij proefwerken enhet eindexamen, ondersteuning bij ouderavonden, sportdagenen de zogenoemde Trixweek. Twee Pleinwachters kregensinds de start vijf jaar geleden een reguliere baan op deschool.Voor de school is het inzetten van bewoners/ouders gunstig.Het project kost per jaar ongeveer 25.000 euro aan salarissenvoor de Pleinwachters. Maar, rekent rector Van derHeijden voor, per jaar worden 1700 klokuren docententijduitgespaard, gelijk aan een hele fte. ”De school zet die urenin voor werkzaamheden die passen bij het niveau van hetdocentensalaris en opleidingsniveau: lesgeven, voorbereiden,huiswerk nakijken, etcetera. Docenten hebben vaak geen zinin surveilleren.´´Waarom doen andere scholen dit niet ook? Voor zoverbekend zijn het Beatrix College en het Marianum in Groenlode enige scholen in Nederland waar ouders/bewoners wordeningehuurd om toezicht te houden op de leerlingen.Van der Heijden: ”Het is een bedrijfseconomisch fenomeen.Misschien dat scholen er daarom niet aan willen. Docentenop onze school hadden er eerst ook moeite mee. Maar nu isiedereen om. Dit is een prima oplossing voor alle partijen.’’Jurgen van Dijkover onderwijs 27

Gelijk en ongelijk: Wat is onredelijk laat?Beroep instellen moet op tijdWanneer het bestuur van eenopenbare school een besluitneemt kan daar (bezwaar en)beroep tegen worden aangetekend.Maar ook wanneer hetbestuur niet reageert op eenverzoek om een besluit kandaar beroep tegen worden aangetekend.De termijnen waarbinnenberoep moet wordenaangetekend verschillen in dezetwee gevallen.Het is inmiddels vrij bekend dat de termijn voorhet indienen van beroep tegen een besluit 6weken bedraagt. Wordt er na die 6 weken pas een beroepschriftingediend dan zal de Rechtbank het niet in behandelingnemen.Artikel 6:12 AWB bepaalt dat een beroep tegen het niet tijdignemen van een besluit niet aan een termijn is gebonden(men mag er op rekenen dat er nog een besluit gaat vallen),maar ook niet onredelijk laat mag worden ingediend. Openig moment moet er dus een gezond wantrouwen ontstaan.Maar wanneer is dat moment?Het geschilDe Centrale Raad van Beroep (CRvB d.d. 9 augustus 2007,06/4625 AW) heeft zich onlangs over een dergelijke kwestieuitgelaten. Wat was het geval?Een administratief medewerker dient bij zijn schoolbestuurzijn ontslag in. Het schoolbestuur weet niet hoe snel zij ditontslag moet bevestigen, maar de medewerker komt vervolgensterug op zijn ontslagverzoek. Hij trekt het verzoek in envindt dat hij daarmee gewoon weer in dienst is. Er volgt eenschriftelijke discussie waarbij het schoolbestuur vasthoudtaan het ontslag. Het heeft namelijk al een andere administratiefmedewerker aangesteld. Het blijft een jaar stil, waarnade medewerker alsnog beroep instelt bij de rechtbank tegende weigering van het schoolbestuur om op het ontslagbesluitterug te komen; om hierover überhaupt nog een besluit tenemen.De uitspraakHet gaat hier in principe om een situatie die overschrijdingvan de beroepstermijn kan rechtvaardigen.De medewerker heeft echter door meer dan een jaar tewachten met het instellen van beroep zijn rechten verspeeld.De CRvB vindt het beroep onredelijk laat ingediend. De CRvBgeeft in deze uitspraak niet aan wat nog wel een redelijketermijn had geweest voor het instellen van beroep.JurisprudentieUit eerdere uitspraken blijkt dat het instellen van beroep invergelijkbare situaties ook na 4, 5 of 6 maanden ‘onredelijklaat’ kan zijn. Een algemene regel kan er niet uit wordenafgeleid.Het kan zelfs zo zijn dat beroep eerder dan binnen zesweken moet worden ingesteld. Dat is het geval wanneeriemand pas lang (in ieder geval meer dan zes weken) nadathet besluit genomen is (buiten zijn schuld) bekend wordtmet dit besluit. De jurisprudentie geeft aan dat dan zo snelmogelijk, maar in ieder geval binnen twee weken alsnogberoep moet worden ingesteld.Het is raadzaam in dit soort gevallen direct contact op tenemen met de juristen van VOS/ABB Consulting.Erik Brouwersenior-jurist VOS/ABB28over onderwijs

‘Het helpt om met consultant door de school te lopen’Incompany-workshop:altijd persoonlijkfoto: Martine SprangersMarlous ElstgeestEen incompany-workshop houdt in dat de trainer naar je toekomt. VOS/ABB Consulting doet dat vaak, bijvoorbeeld als eenschool zich met een grote delegatie inschrijft voor een workshop.Martin Remeeus, directeur van sbo Het Spectrum in Amsterdam,kan erover meepraten. Hij gaf zich met zijn managementteam opvoor de workshop ‘De cultuur van de school’. Tot zijn verrassingkwam consultant Marlous Elstgeest vervolgens naar hem toe.“Ja, als een school zich met een delegatie van zes personeninschrijft, zoals Het Spectrum, is het financieel mogelijk ereen Incompany-workshop van te maken”, zegt Marlous. “Endat is natuurlijk altijd persoonlijker. Zeker als het gaat om decultuur van de school. Wat is dan mooier om met de schoolleidingzelf die school eens door te lopen en te kijken hoehet er aan toe gaat?”.Remeeus vult aan: “Het helpt inderdaad om eens met eenconsultant, een deskundige buitenstaander, op een anderemanier naar onze school te kijken. Wat we zagentijdens die ronde? Van alles, van gesloten deurentot een leeg mededelingenbord. Daarna zijn weverder gaan praten overallerlei cultuuraspecten die te‘Cultuurveranderenbetekentmensenveranderen’maken hebben met mensen.Mensen zitten vaak in vasterollen en patronen. Cultuurveranderen betekent dus datmensen moeten veranderen.Dat willen zij meestal wel,maar ze vallen toch gauwterug in oude gewoontes. Datmerkten wij al jaren en datwilden we nu eens aanpakken”.Marlous Elstgeest van VOS/ABB Consulting deed deworkshop met twee directieleden, twee bouwcoördinatorenen twee ib’ers van Het Spectrum. Haartheoretische kennis van verandermanagement zetteze steeds direct om in praktijkvoorbeelden. “In deeerste sessie kwamen we erachter dat we vaak te snel zijnmet onze veranderingen”, zegt Remeeus. “Het moet stapvoor stap, en we moeten ons er meer van bewust zijn dat eraltijd wel ergens weerstand is. Wij sloegen dat nog wel eensover. Nu weet ik dat je juist moet kijken waar die weerstandzit en daar aandacht aan besteden, anders voelen mensenzich niet serieus genomen”.KleurentheorieIn de tweede bijeenkomst werd een concreet voorbeelduit de eigen praktijk bij de kop genomen, waarbij MarlousElstgeest de kleurentheorie van Léon de Caluwé gebruikte.“Dat was heel interessant”, zegt Remeeus. “We concludeerdendat mensen allemaal op hun eigen manier met veranderingenomgaan. Het is handig om dat te kunnen herkennen”.Nu de tweedaagse workshop is afgelopen, staat voor hemvast dat de school verder kan met een succesvolle aanpak vande schoolcultuur. “Ik heb er nu alle vertrouwen in. Omdatalle mt-leden hebben meegedaan, zitten we allemaal opMartin Remeeus (midden) deed met hethele MT een workshop incompany.dezelfde lijn. We kennen de valkuilen en iedereen is enthousiast.Dit is een workshop waar heel veel scholen baat bijkunnen hebben, want op veel scholen heerst zo’n zelfdecultuur als bij ons. Overal zijn vaste patronen, die soms doorbrokenmoeten worden. Een school moet immers doorlopendinspelen op een veranderende maatschappij, veranderendeouders en leerlingen. Wij willen een flexibele lerende organisatiezijn. Dat gaat ons nu lukken”.Lucy Bekerover onderwijs29foto: Martin Droog

Gezien in de boekhandelWie is hier nu eigenlijk de baas? En nog 7 filosofische vragenvoor managersHaystack, 2007.ISBN 978-90-77881-30-9128 pagina’s24,50 euroDit filosofieboek voor managersheeft een voorwoordvan Joep Schrijvers (auteurvan ‘Hoe word ik een rat?’). Schrijvers noemt het boekpraktisch, herkenbaar én diepzinnig. ‘Niet gortdroog ofhopeloos abstract, maar uiterst toegankelijk zonder dathet aan diepgang verliest’.‘Wie is hier nu eigenlijk de baas?’ zet met prikkelendevragen aan tot denken. Auteur Ben Kuiken studeerdefilosofie en was hoofdredacteur van Management Team.Nu werkt hij als freelance publicist en bladenmaker. Hijlaat zijn lezer in dit boek ontdekken hoe klassieke enmoderne filosofen de managers van nu kunnen helpenbij het begrijpen van hun werk. De acht hoofdstukkenbevatten vragen als: Waarom begrijpen mijn medewerkersmij niet? Hoe word je een authentiek leider?En: kan ík er wat aan doen? (De manager heeft hetgedaan). Ben Kuiken heeft een eigen weblog opwww.filosofievoormanagers.nl.Ruimte door beeldenWerken met visualsJudith ZadoksPaulien den BodeZadoks, 2007ISBN 978-90-811125-1-296 pagina’s24,75 euroBeroeps- en functievorming bij internbegeleidersGerrit VriezeHans van GennipITS Nijmegen, 2007ISBN 978-90-5554-308-X86 pagina’s12 euroIntern begeleiders op basisscholenworden gezien als een belangrijkefactor in de kwaliteit van de leerlingenzorg.Ze organiseren, stimuleren en verbeteren de zorg.Vreemd genoeg is er geen algemeen beeld te schetsen vandé intern begeleider (IB’er).Reden voor het onderzoeksinstituut ITS (verbonden aan deRadboud Universiteit in Nijmegen) om onderzoek te doennaar beroeps- en functievorming van IB’ers. Met als resultaattips en handreikingen voor versterking van beroep enfunctie. Het ITS komt tot de conclusie dat het goed zou zijnals er een aparte functie komt voor IB’ers met daarbij eenberoepsstandaard. In de bijlagen van het boekje staan praktijkvoorbeeldenvan IB’ers die op verschillende manierenworden ingezet, in Sittard, Emmeloord, Hoofddorp, Almere,Den Haag en Langbroek.De publicatie is te bestellen via www.its-nijmegen.nl.Wat moet de internetgeneratie met eenschoolboek?Jaap van LoonGeeske SteenekenThieme-Meulenhoff/Codename Future,200732 pagina’sDit boek is bedoeld als inspiratiebronvoor het gebruikvan beelden bij het werkenmet groepen en individuen.‘Beelden zijn een ijzersterk communicatiemiddel. Eénbeeld zegt meer dan duizend woorden”, schrijven deauteurs in het eerste hoofdstuk.Ze gaan verder in op de werking van ‘visuals’. Datkunnen foto’s zijn, tekeningen of andere plaatjes. Watzijn goede visuals en hoe en wanneer kun je ze hetbeste toepassen? Met de praktische tips uit hoofdstuk6 kan iedereen zijn communicatie met groepen verbeteren.In teamoverleg, werkgroepen, functioneringsgesprekkenen coachingstrajecten: altijd zijn beeldenbruikbaar om het gesprek op gang te brengen.Leren kinderen anders in het digitaletijdperk? En heeft het boek op schoolz’n langste tijd gehad? Deze en dergelijkevragen worden besproken in dezekleine, maar aantrekkelijke publicatie.De auteurs constateren een toenemende spanning tussenschool en privé voor de kinderen van deze tijd. De jongerenervaren de ICT-toepassingen op school vaak als beperkt; thuiszijn ze heel actief met interactieve media. Ligt het antwoordin het Nieuwe Leren of in anders leren? En wat zijn de consequentiesvoor het onderwijs en voor de educatieve uitgeverij?Jaap van Loon is algemeen directeur van uitgeverij Thieme-Meulenhoff en Geeske Steeneken is directeur van uitgeverijCodename Future.Scholen kunnen een gratis exemplaar van deze publicatieopvragen bij Codename Future in Den Haag, 070-3024770.Tenzij anders vermeld zijn de besproken boeken te koop in elke goede boekhandel.30 over onderwijs

LedenserviceVOS/ABB is de vereniging van openbare en algemeen toegankelijkescholen, één van de grootste werkgeversorganisaties in het onderwijs.Bijna 400 besturen met circa 2800 scholen en ruim 850.000leerlingen zijn aangesloten. Het gezamenlijk streven is goed onderwijsvoor alle kinderen. VOS/ABB behartigt de belangen van deleden en ondersteunt bestuur en management van de scholen, zowelcollectief als individueel.LidmaatschapSchoolbesturen van één of meer scholenvoor openbaar en/of algemeen toegankelijkonderwijs kunnen lid worden vanVOS/ABB. De contributie bedraagt voor2007 voor het primair onderwijs 4,11 europer leerling en voor het voortgezet onderwijs2,95 euro per leerling. Bijzonderescholen betalen 2 euro per leerling.Bij het kennismakingslidmaatschap kan,tegen een gereduceerd tarief van 2 europer leerling, een jaar lang gebruik wordengemaakt van de dienstverleningen belangenbehartiging van VOS/ABB.Dubbellidmaatschap is ook mogelijk. Eenbestuur dat lid is van een andere besturenorganisatiekan volwaardig lid wordenvan VOS/ABB tegen het speciale tarief van2 euro per leerling.Nadere informatie bij de ledenadministratie,Jeanette Craane, 0348-404816,jcraane@vosabb.nl.HelpdeskDe helpdesk is bereikbaar voor alle vragenvan leden op elk gebied: arbeidsvoorwaarden,financiën, onderwijshuisvesting,juridische zaken e.d. Een team vandeskundige medewerkers is van 8.30 tot12.30 uur telefonisch bereikbaar, via demail de hele dag. Op e-mailvragen wordtbinnen 24 uur gereageerd. Telefoon 0348-405250, helpdesk@vosabb.nlNieuwsbriefLeden ontvangen elke week per e-maileen gratis nieuwsbrief met praktischeinformatie voor bestuur en management.Het primair en voortgezet onderwijs krijgenelk een eigen editie. Schoolbestuuren –management kunnen een onbeperktaantal e-mailadressen voor deze servicedoorgeven. Leden die nog geen e-mailnieuwsbriefontvangen, kunnen zich opelk moment daarvoor aanmelden via dewebsite www.vosabb.nl. Leden kunnendaar ook een gratis abonnement nemenop Nieuwsplein, een wekelijkse e-mailnieuwsbriefmet relevant onderwijsnieuwsuit internetbronnen en kranten.Leden en niet-leden kunnen personeelsadvertentiesplaatsen in de e-mailnieuwsbriefmet gratis doorplaatsing op dewebsite. Meer informatie en tarievenop www.vosabb.nl, rubriek ledenservice.Bellen of mailen kan ook: Irene Smit,0348-405203, ismit@vosabb.nlAdverteren kan ook in Over Onderwijs;raadpleeg hiervoor het colofon.BijeenkomstenTweemaal per jaar houdt VOS/ABB in hethele land bijeenkomsten voor leden waarinéén thema wordt uitgediept en actua-liteiten besproken door de deskundigenvan VOS/ABB. Ook zijn er contactgroepenP&O. Er zijn aparte bijeenkomsten en contactgroepenvoor primair en voortgezetonderwijs.Informatie bij Anja van Rossum, 0348-405282, avanrossum@vosabb.nlPublicatiesVOS/ABB geeft met enige regelmaat specials,brochures en katernen uit voor deleden. Elk lid ontvangt één exemplaarvoor het bestuur en één voor elk vande aangesloten scholen. Bovenschoolsemanagers kunnen ook een gratis exemplaarontvangen. Informatie bij IreneSmit, 0348-405203, ismit@vosabb.nlPublicaties bijbestellen kan via de bestellijn:bestellijn@vosabb.nl. Op de websitewww.vosabb.nl staat in de rubriekpublicaties een compleet overzicht vanalle publicaties. Veel publicaties zijn tedownloaden. Informatie via 0348-405203,bestellijn@vosabb.nlWebsiteVOS/ABB heeft een uitgebreide websitedie dagelijks wordt geactualiseerd. Voorleden staan hier praktische rubrieken alsveelgestelde vragen en de Toolbox metrekenmodellen en instrumenten voorbestuur en management van scholen. Ookzijn de nieuwsbrieven, brochures, katernen,cao’s en andere publicaties vanVOS/ABB vanaf de website (rubriek publicaties)te downloaden.ConsultingLeden en niet-leden kunnen bij VOS/ABBConsulting advies op maat aanvragen opelk gebied: bedrijfsvoering, organisatie,personeelsbeleid, coaching, onderwijs &zorg, huisvesting en juridische ondersteuning.Leden betalen hiervoor een gereduceerdtarief. Informatie bij RiejanneBoeschoten, 0348-405242,rboeschoten@vosabb.nl.Of kijk op www.vosabbconsulting.nl.Niet-ledenVoor scholen, besturen en belangstellendendie geen lid zijn van VOS/ABB,bestaat het volgende aanbod: de digitalenieuwsbrief, een abonnement op OverOnderwijs, de aanschaf van publicatiesen het raadplegen van het open deel vanwww.vosabb.nl.Informatie en aanmelden viaismit@vosabb.nl met vermelding van hetproduct van uw keuze en uw gegevens.Niet-leden kunnen ook gebruik maken dedienstverlening van VOS/ABB Consulting.Kijk op www.vosabbconsulting.nl.ColofonOver Onderwijs is het relatiebladvan VOS/ABB. Het blad verschijntzesmaal per jaar.Redactie-adres:Over OnderwijsPostbus 162, 3440 AD Woerdenoveronderwijs@vosabb.nltel: 0348-405270Redactie:Lucy Beker (eindredactie),Martin van den BogaerdtMedewerkers aan dit nummer:Karin van Breugel, Erik Brouwer,Jurgen van Dijk, Inge Klijn, LuutjeNiemantsverdrietFotografie:Robert van den Berge, Peter ArnoBroer, Martin Droog, Erik van ’tHullenaar, Vincent van den Hoogen,Christiaan Krouwels, Willem Mieras,Gerhard van Roon, Martine Sprangers,Harry TielmanFoto omslag:Christiaan KrouwelsOntwerp en lay-out:Afdeling Vormgeving bv, BussumDruk:Giethoorn ten Brink, MeppelAdvertentiebureau:Recent, Amsterdam020-3308998info@recent.nlContactpersoon: Ray ArondsJaargang 9 nummer 6Abonnementen:Leden van VOS/ABB ontvangen eenexemplaar per bestuur en per schoolgratis.Leden betalen 36 euro per jaar voor eenextra abonnement Bij afname van meerderebetaalde abonnementen geldt eenkorting: voor twee tot vijf extra abonnementenis dat 30 procent, bij zes of meerabonnementen is de korting 40 procentEen abonnement op Over Onderwijs kostvoor niet-leden 45 euro per jaar.Opgeven als abonnee bij:VOS/ABB, t.a.v. Irene Smit,Postbus 162, 3440 AD Woerden,0348-405203, ismit@vosabb.nlCopyright:Alle rechten voorbehouden. Niets uitdeze uitgave mag worden verveelvoudigd,opgeslagen in een geautomatiseerdgegevensbestand of openbaargemaakt, in enige vorm of op enigerleiwijze, hetzij elektronisch,mechanisch, door fotokopieën, opnamenof enige andere manier zondervoorafgaande schriftelijke toestemmingvan de uitgever.over onderwijs31

Gezochtde gelukkigste klas!Goed onderwijs voor alle kinderen. Dat is waar de openbareen algemeen toegankelijke scholen voor staan. Onderwijs inde breedste zin van het woord. Als basis voor een gezondesamenleving. Als voorwaarde voor geluk.Dit najaar wordt het boek De gelukkige klas van Theo Thijssen uitgereikt door de openbarebibliotheken. Reden voor VOS/ABB om onder de leden op zoek te gaan naar de gelukkigsteklas van Nederland. Wij nodigen leerlingen van uw school uit te laten zien hoe positief zij overhun klas zijn. Ze kunnen eigen videopresentaties inzenden vóór woensdag 19 december 2007.Meedoen? Kijk op www.vosabb.nl/degelukkigsteklasMeer informatie: Annelies Schrijver, 0348 40 52 93, aschrijver@vosabb.nl.Inzendtermijn verlengd:insturen kan tot vrijdag 15 februari 2008!VOS gelukkigeklas 201007.indd 1 20-11-2007 15:15:44