Bioveiligheid in het laboratorium - VIB

K12, B of C-stammen zijn geschikt voor risicoklasse 1 en dus is het voldoende om in catalogi,
bij de leveranciers, of in stammendatabases (bijv. ATCC of DSMZ) na te gaan of JM109 tot deze
stammen behoort. Het antwoord is in dit geval: ja, JM109 is een E.coli K12.
Daarna moet nagegaan worden of de vector geschikt is voor risicoklasse 1. PUC18 is een goed
gekarakteriseerde vector zonder schadelijke eigenschappen die bovendien niet-zelfoverdraagbaar
is. De vector is geschikt voor risicoklasse 1. (Een gedetailleerde beschrijving van de eisen
aan vectoren is te vinden in bijlage 2 aan deze brochure, in hst A. Ook is daar te vinden wat
´goed gekarakteriseerd´ inhoudt).
De gastheer-vector combinatie zijn dus geschikt voor risicoklasse 1.
Stap 2: Nu kan in bijlage 2 het bijbehorende inschalingsartikel worden opgezocht. In dit geval
is uit hst A van bijlage 2, in de ‘eerste richting’ de categorie 1 van toepassing (gastheer-vectorsysteem
voldoen immers aan de criteria voor indeling in risicoklasse 1). Maar voor de inschaling
dient eerst nog het risico van het insert ingeschat te worden.
Stap 3: In dit geval wordt gewerkt met een stukje erfelijk materiaal uit rund dat verantwoordelijk
is voor de productie van chymosine, een eiwit dat zorgt voor de stremming van kaas. Het is
in dit geval goed gekarakteriseerd, is geen toxine, heeft niets te maken met virussen of met
pathogeniteit, en is ook niet op een andere wijze schadelijk. Dus is uit hst A van bijlage 2, in de
‘tweede richting’, categorie j van toepassing, hetgeen een eerste identificatie van het inschalingsniveau
oplevert: L1
Stap 4: Zijn er nog bijzonderheden in verband met: (1) het milieu dat zou kunnen worden
blootgesteld, (2) het type en de schaal van de activiteit, en (3) eventuele niet-standaard handelingen.
In dit geval worden er bijvoorbeeld alleen kleinschalige, reguliere handelingen gedaan
zoals: transformatie, kleinschalige kweek in erlenmeyers, centrifugatie, eiwitisolatie, gelelectroforese.
Een activiteit wordt pas als grootschalig gezien als het gaat om grote kweekvolumes in
een productiefaciliteit. Toch vereisen ook kleine fermentoren vaak bijzondere aandacht als het
gaat om afdichting en fysische inperking van de down-stream processing.
Er zijn in dit geval geen bijzondere handelingen die ofwel een extra risico met zich meebrengen
ofwel een bijzondere vorm van additionele inperking vereisen. De finale inschaling komt
daarom neer op het hanteren van de standaard L1-voorschriften. Hierover kan het volgende
in dit boekje worden teruggevonden:
• L1-inperkingseisen: bijlage 1 van dit boekje
• Gedetailleerde VMT-basisvoorschriften: hst 5 van dit boekje
• Hoe te ontsmetten en te inactiveren: hst 6 van dit boekje
Een mogelijke variatie op dit voorbeeld:
1a. De klonering van het chymosine gen in een zelfoverdraagbaar plasmide in E. coli JM109
en het aanbrengen van de gemodificeerde bacteriën op een kunststof matrix waarbij niet
vermeden kan worden dat aërosolen ontstaan.
In dit geval verandert de inhoud van stap 2: de vector voldoet niet aan de eisen voor risicoklasse
1. Dit betekent dat van hst A, bijlage 2, in de ‘eerste richting’ nu categorie 2 van toepassing
wordt. Het genproduct is nog steeds goed gekend en niet schadelijk, dus blijft in de ‘tweede
richting’ j van toepassing, wat een L2 inschaling oplevert.
Er wordt bovendien een bijzondere aërosolproducerende handeling uitgevoerd. Hiervoor is een
additionele inperkende maatregel nodig, bovenop de standaard L2 voorschriften: er moet een
veiligheidskabinet van klasse II aanwezig zijn waarin de aërosolproducerende handeling wordt
uitgevoerd. Finaal wordt de inschaling dus L2 mét gebruik van veiligheidskabinet klasse II.
Hierover kan het volgende in dit boekje worden teruggevonden:
Werken met enkele veelgebruikte laboratoriumorganismen 37