parket amsterdam requisitoir van het openbaar ministerie 1. inleiding

PARKET AMSTERDAM
REQUISITOIR VAN HET OPENBAAR MINISTERIE
parketnummer 13/077040-04
in de strafzaak tegen:
JAN DIRK TAKE PAARLBERG,
geboren te Amsterdam op 17 februari 1957,
zonder bekende woon- of verblijfplaats in Nederland,
gehouden ter terechtzitting van de rechtbank te Amsterdam, zitting houdend
te Haarlem, op 10 en 11 mei 2010.
President, Edelachtbaar College,
1. INLEIDING
1.1 Start onderzoek
Stelt u zich het volgende voor. Een zakenman komt bij de notaris om een akte
te laten opmaken. Het is een donderdag, rond het middaguur. Het was
aanvankelijk de bedoeling dat hij aandelen van zijn bedrijf aan een oudzakenpartner
zou verpanden. De verpanding zou dienen tot zekerheid dat hij
binnenkort een grote schuld van ruim 10,6 miljoen euro zal voldoen. Zijn
wederpartij neemt echter genoegen met iets minder: een volmacht om tot
verpanding over te gaan, zodra de wederpartij dat wil. Als stok achter de deur,
maar iets minder vergaand als een verpanding ineens.
De man weet wel dat er in de onderliggende akte dingen staan die echt niet
kloppen, maar à la. Hij wordt sinds een aantal maanden afgeperst, er is al
veel geld betaald, hij moet nog veel meer. Niet rechtstreeks aan zijn afperser
maar aan een derde. Hoe precies, dat doet niet zo heel erg ter zake; als de
boekhouder het maar netjes kwijt kan, zodat de belastingdienst het nooit zal
opmerken. Bovendien is de man een beetje moedeloos aan het worden.
Tijdens de bijeenkomst bij de notaris krijgt hij te horen dat de boete van 0,5%
die hij bij niet tijdige betaling moet betalen, waar hij wel van had gelezen, per
dag geldt. Hij realiseert zich onmiddellijk de ernst: de datum van ingang ligt al
tien dagen achter hem, dit gaat hem onverwacht ruim 53.000 euro per dag
kosten! Dit is hem te gortig. Door het zetten van een handtekening zal hij in
één klap al ruim een half miljoen euro kwijt zijn!
1

De zakenman sputtert tegen maar de vertegenwoordiger van zijn tegenpartij
houdt voet bij stuk, hoewel hij de boosheid wel begrijpt. Deze gaat ervan uit
dat het zo is afgesproken. Maar de zakenman wist tot dan op dit punt van
niets. Kwaad loopt hij na een half uur weg, zonder handtekening te hebben
gezet. 1
Even later stapt hij zonder dat het door anderen wordt opgemerkt in de auto
van drie politiemensen van de CIE. Het is de derde keer in korte tijd. Hij
vertelt ze over hoe ook zijn vroegere zakenpartner John wordt afgeperst. En
hij vertelt ze wat hem zelf zojuist is overkomen in het kader van zijn
voortdurende afpersing, weliswaar omfloerst maar de boodschap is duidelijk:
voor de afpersing worden ‘hele nette mensen’ gebruikt; hij noemt ze niet bij
naam maar wel wil hij zeggen dat er nog een paar zakenmensen op
soortgelijke wijze zijn of worden afgeperst, Rolf, Erik en Willem. Met gevoel
voor understatement merkt de zakenman op: ‘Af en toe zakt de moed me in
de schoenen.’ 2
Na het gesprek van een half uur stapt hij weer uit de auto. Hij wordt gebeld
door de vertegenwoordiger van zijn tegenpartij, die hem vraagt terug te
komen naar de notaris. Een oplossing lijkt voorhanden. Oké dan.
Terug bij de notaris krijgt hij uitgelegd dat de termijn waarop de boete zal
ingaan in overleg is opgeschoven naar drie weken later. Beiden filosoferen,
terwijl de notaris de correcties aanbrengt, over de vraag waarom de
wederpartij dit allemaal zo wil. Zou hij zelf misschien ook onder druk staan om
hieraan mee te werken? 3
De zakenman voelt dat er geen ontkomen aan is en tekent uiteindelijk. Na
een half uurtje staat hij weer buiten. Hij gaat niet naar kantoor of naar huis
maar loopt onmiddellijk naar het eind van de straat waar een ander
notariskantoor is gevestigd. Daar kent hij nog iemand. Hij vraagt aan de balie
naar een notaris. Hij krijgt toevallig een oude bekende te spreken. Kennelijk is
de drempel laag want hij vertelt onmiddellijk en geëmotioneerd wat er zojuist
is gebeurd. Hij wil dat de notaris het opschrijft. Voor als hem iets overkomt.
Ook voor de notaris is dit niet alledaags; uit gewetensnood doet hij het. De
zakenman laat hem met de hand opschrijven hoe hij wordt afgeperst:
criminelen dwingen hem om te betalen via zijn nette wederpartij van vandaag.
Hij legt precies uit hoe het in zijn werk gaat, via vorderingen met neptitels. Hij
laat de notaris afsluiten met een belofte en een vraag. Ten eerste belooft hij
dat hij zich desondanks zal inspannen om de bedragen te betalen, onder
dreiging van liquidatie van hem zelf. Ten tweede verzoekt hij de notaris om
deze verklaring, mocht hij toch worden geliquideerd, aan de politie te
overhandigen.
1 e
Dossier Enclave: samengesteld uit de verklaringen van getuige TH (4 aanvulling blz. 0042
e.v.), verdachte AVT (blz. 3 0591 e.v.), en de tekst van de verklaring bij VLDJ (blz. 2 0233
e.v.)
2
Dossier Enclave, blz. 2 905-0913.
3
Dossier Enclave, blz. 3 0592.
2

De notaris leest de hele verklaring nog eens voor. Aldus opgemaakt en
getekend. De stukken die de zakenman zojuist bij de andere notaris heeft
getekend laat hij in kopie achter.
De notaris doet alles in een envelop, plakt die dicht en schrijft er op:
‘Bijgaande verklaring te openen in geval van overlijden van de heer mr.
Willem A.A.P.M. Endstra als gevolg van zijn liquidatie.’ Per vergissing noteert
de notaris een verkeerd jaartal, maar de verklaring zelf bevat de juiste: 10
april 2003. 4
Het stuk ligt ruim een jaar in de kluis. Niemand zou er ooit van hebben
vernomen, niemand zou ooit het bizarre verhaal van die gebeurtenissen op
één dag hebben gehoord als de laatste zin van de handgeschreven brief niet
was bewaarheid. Op 17 mei 2004 werd Willem Endstra, vastgoedhandelaar te
Amsterdam, vóór zijn kantoor aan de Apollolaan daadwerkelijk geliquideerd.
Doodgeschoten. Onder leiding van het Amsterdamse parket startte de Dienst
Centrale Recherche van de regiopolitie Amsterdam/Amstelland direct een
strafrechtelijk onderzoek ter opheldering van deze liquidatie: het onderzoek
Enclave was een feit.
Bij de Regionale Criminele Inlichtingen Eenheid (RCIE) was al eerder
informatie bekend dat Endstra in de periode daarvoor in een moeilijke positie
had verkeerd. Op 8 augustus 2002 was daar een anonieme brief
binnengekomen. Daarin stond dat Willem Holleeder en anderen ‘de
onroerend goed wereld’ aan het afpersen waren en dat Holleeder Endstra in
zijn macht zou hebben. Endstra moest doen wat Holleeder hem zei omdat zijn
familie anders een probleem zou hebben. 5 Ook had Endstra van maart 2003
tot en met januari 2004 gesprekken gevoerd met rechercheurs van die CIE.
Eén van die gesprekken was net op 10 april 2003 geweest.
Na de liquidatie kwam er bij de CIE van de Nationale Recherche eveneens
informatie binnen waarin Holleeder werd genoemd. Vanuit al deze bronnen
was het vermoeden ontstaan dat niet alleen Endstra maar ook andere
vastgoedhandelaren werden of waren afgeperst.
Om deze reden werd daags na de liquidatie van Endstra besloten om naast
het onderzoek Enclave een onderzoek in te stellen naar de verdenking van
georganiseerde afpersingen. Onder leiding van het Landelijk Parket werd het
onderzoek Kolbak gestart. Dit onderzoek beoogde vast te stellen of
daadwerkelijk sprake was van afpersingen, en in het bevestigende geval
daaraan een einde te maken met vervolging van daarvoor in aanmerking
komende verdachten. Uiteraard zou dit onderzoek mogelijk ook iets kunnen
opleveren voor het moordonderzoek.
Onderdeel van het Amsterdamse onderzoek Enclave was een onderzoek
naar de vraag of in de zakelijke en financiële belangen van Endstra een
motief voor de moord zou kunnen worden gevonden. Dit financiële onderzoek
werd verricht door het Bureau Financiële en Economische Recherche (BFER)
van de Amsterdamse politie, en kreeg de naam Enclave Financieel. Het
4 Dossier Enclave, blz. 2 0235 e.v. en 4 e aanvulling blz. 0031 e.v.
5 Dossier Kolbak, blz. D1-0002.
3

onderscheid met het moordonderzoek werd relevant toen al heel snel bleek
van verdachte betalingen van Endstra aan (vennootschappen van) de
zakenman Jan Dirk Paarlberg.
Waarom waren zij verdacht? Ten eerste, op 18 mei 2004, de dag na de
moord op Endstra, overhandigde de Amsterdamse oud-notaris mr. VLDJ aan
de politie een door hem met de hand geschreven verklaring van Endstra, met
diverse bijlagen. 6 Deze verklaring had Endstra op 10 april 2003 door de
notaris met de hand laten opschrijven, met de – inmiddels profetisch gebleken
– opdracht om deze aan de politie te overhandigen, mocht hij op enig moment
worden vermoord.
In deze handgeschreven verklaring staat onder meer vermeld dat Endstra die
dag, 10 april 2003, op verzoek van de heer AVT onder dwang een
onherroepelijke notariële volmacht had moeten tekenen tot verpanding van
zijn aandelen in een recreatiepark (Port Greve) aan een Panamese
vennootschap (Bergheim Investments S.A.). Volgens Endstra betrof deze
verpanding twee fictieve schulden, van ruim 6,8 miljoen euro en ruim 3,8
miljoen euro. Endstra had laten optekenen: ‘De heer AVT verklaarde nadat de
heer W de kamer had verlaten, dat de heer D.J. Parelberg onder dwang aan
deze verpanding en afpersing meewerkte.‘
Ten tweede, diezelfde dag, 18 mei 2004, liet mr. AB, advocaat van RE en
haar partner John Mieremet, de politie weten dat hij al geruime tijd een brief
van Endstra bezat, die hij wilde overdragen. In deze brief van 2 december
2003 meldde Endstra een betalingsachterstand aan de cliënt van mr. AB.
Voor deze achterstand voerde Endstra aan dat hij, gegeven de negatieve
publiciteit rond zijn persoon, moeite had financiering te krijgen en dat hij onder
dreiging met de dood ‘oneigenlijke betalingen’ moest doen aan iemand
anders: Willem Holleeder. 7
Ten derde, op 18 mei 2004 werd JVDH, destijds financieel directeur van
Endstra, als getuige gehoord. Hij verklaarde onder meer dat Endstra hem in
de zomer van 2003 had verteld dat hij werd afgeperst door Holleeder, dat het
geld boekhoudkundig netjes – voor de fiscus niet merkbaar – moest worden
overgemaakt naar (vennootschappen van) Paarlberg. Eén van de gebruikte
constructies was een vordering van Paarlberg op HSIJ, de holding Seaport
Marina IJmuiden. Volgens JVDH zou AVT, de fiscalist van Paarlberg, dit
hebben gecoördineerd. Hij had AVT er ook naar gevraagd. Die had hem
gezegd dat de betalingen werden overgeheveld naar Antilliaanse
vennootschappen en privérekeningen, en dat de structuur na de betalingen
zou worden ontmanteld en geliquideerd. 8
Een codicil en een brief van Endstra, en een verklaring van zijn financiële
man: de aandacht van de financiële recherche was gevestigd. En terecht. Als
uit drie verschillende bronnen naar voren komt dat Endstra ‘oneigenlijke
6
Dossier Kolbak, blz. H-0269/0271. Bij de ondertekening is abusievelijk 2004 in plaats van
2003 genoteerd.
7
Dossier Enclave, blz. 4 0270/0271.
8
Dossier Enclave, blz. 4 0287 e.v.
4

etalingen’ zou hebben verricht aan Paarlberg, rechtvaardigt dat een nader
onderzoek.
Gaandeweg werd het doel van het onderzoek Enclave Financieel het vinden
van een antwoord op de vraag of zou kunnen worden vastgesteld dat deze
betalingen waren gedaan onder invloed van afpersing en of zij aan de kant
van Paarlberg als ontvanger zouden kunnen worden gekwalificeerd als
witwassen.
Naar aanleiding van de genoemde notariële verklaring van Endstra is
Paarlberg op 24 mei 2004 als getuige gehoord. Hij zou immers onder dwang
aan afpersing hebben meegewerkt. Hij ontkende dit pertinent.
Op 26 mei 2004 werd JVDH nader gehoord. Hem was iets opgevallen: nadat
één van de vermeende schulden (aan Ballados Investments), genoemd in de
notariële verklaring, voor zover hij wist was afbetaald, bleef Endstra
opdrachten krijgen om geld aan Ballados of gerelateerde bedrijven te betalen.
Op verzoek van Endstra heeft JVDH vervolgens in overleg met AVT ter
‘afdekking’ een verhaal in elkaar gezet. 9
Op grond van de genoemde feiten en omstandigheden werd AVT in verband
met zijn vermoedelijke rol in de betalingen van Endstra als verdachte
aangemerkt van deelneming aan afpersing en is hij op 9 juni 2004
aangehouden. Na acht verhoren werd hij op 14 juni 2004 in vrijheid gesteld.
AVT verklaarde dat Paarlberg hem in december 2002 had gevraagd te
adviseren en te assisteren bij de afwikkeling van vorderingen uit hoofde van
zijn ontvlechting van Endstra (in ongeveer 1999). Hij had op verzoek van
Paarlberg een Panamese vennootschap opgericht, om geen link met Endstra
zichtbaar te maken.
Paarlberg had AVT verteld dat het reële betalingen betrof, maar daaraan was
AVT later wel wat gaan twijfelen. Endstra had hem in het 3 e kwartaal van
2003 gezegd dat hij onder druk stond om te betalen. Endstra had geen naam
genoemd. AVT had daarop aan Paarlberg gevraagd of die ermee bekend was
dat er sprake zou zijn van afpersing. Paarlberg had geantwoord dat hij zelf
nooit zou afpersen, en dat, als hij betrokken zou zijn bij financiële transacties
in het kader van afpersing, hij dat alleen gedwongen zou doen, aldus AVT. 10
Een antwoord dat op zijn minst cryptisch is te noemen.
De verklaringen van AVT leidden naar FTC Trust. Dit bedrijf voerde de
administratie van de betrokken vennootschappen van Paarlberg. Op 9 juni
2004 vond een doorzoeking ter inbeslagneming van administratie plaats.
Op 10 juni 2004 is Paarlberg nog eens als getuige gehoord, waarbij hem een
gedeelte uit de notariële verklaring van Endstra en de verklaringen van AVT
zijn voorgehouden. Hij bleef erbij nooit onder dwang te hebben gestaan, noch
betrokken te zijn bij afpersing.
9 Dossier Enclave, blz. 4 0303.
10 Dossier Enclave, blz. 3 0576.
5

Op basis van het genoemde werd Paarlberg als verdachte aangemerkt van
deelneming aan afpersing en is hij op 14 juni 2004 aangehouden. Op 17 juni
2004 vond met zijn toestemming een doorzoeking ter inbeslagneming plaats
in zijn kantoor te Maarssen, in aanwezigheid van zijn toenmalige raadsman.
Na zes verhoren is Paarlberg op 18 juni 2004 in vrijheid gesteld.
Na de aanhoudingen van AVT en Paarlberg werd het financiële onderzoek
voortgezet. Er werden nog vorderingen tot uitlevering van stukken gedaan,
doorzoekingen ter inbeslagneming verricht en getuigen gehoord. Alle
resultaten zijn onderzocht, waarbij in het bijzonder aandacht is gegeven aan
het al dan niet zakelijke karakter van de betalingen van Endstra aan
Paarlberg.
Dit nadere onderzoek leidde tot meer gegevens over deze tien betalingen.
Om nog diepergaand te kunnen onderzoeken of Paarlberg op één of andere
aantoonbare manier geld ter beschikking had gesteld aan of hield voor
Holleeder of aan Holleeder gerelateerde derden, hebben op 3 mei 2005 nog
enkele doorzoekingen plaatsgevonden.
De resultaten van het nadere opsporingsonderzoek zijn voorgehouden aan
AVT en Paarlberg. Daartoe zijn zij op 31 januari, 1 en 2 februari 2006 nader
gehoord. AVT heeft inhoudelijk en nader verklaard, Paarlberg heeft zich
beroepen op zijn zwijgrecht.
Eind januari 2006 werden in het aangrenzende onderzoek Kolbak verdachten
aangehouden, onder wie Willem Holleeder. Gegeven de tijdsdruk om in die
zaken een einddossier af te ronden, werd door het onderzoeksteam Enclave
Financieel ook gewerkt aan een einddossier in deze zaak. Dit is in november
2006 bij de rechtbank, de rechter-commissaris en de verdediging bezorgd.
Vandaag en morgen maakt het OM de balans op, vrijwel precies zes jaar na
de kille moord die sindsdien onafgebroken de aandacht van politie, OM en
bestuur heeft gevestigd op de verwevenheid tussen de Amsterdamse onder-
en bovenwereld.
Het onderzoek Enclave Financieel heeft uiteindelijk tevens geleid tot de
verdenking dat Paarlberg zich ook aan andere strafbare feiten had schuldig
gemaakt: nog een geval van witwassen uit 1998, valsheid in geschrift en
oplichting. En doordat de belastingdienst door haar bijstand in het onderzoek
kennis had van de resultaten van het onderzoek, kon uit haar daarna
zelfstandig uitgevoerde boekenonderzoek blijken dat Paarlberg zich ook
vermoedelijk aan een fiscaal delict en aan deelneming aan valsheid in een
notariële akte had schuldig gemaakt.
6

1.2 De tenlastelegging
Op basis van het vooronderzoek is een tenlastelegging geformuleerd. Deze
behelst de volgende verdenkingen:
1. Het (mede) plegen van witwassen (gewoonte-, opzet- of schuldwitwassen)
van tien door Endstra betaalde geldbedragen tot een totaal van ruim 17
miljoen euro, in de periode van december 2002 tot en met januari 2004. Dit
feit is de kern van het onderzoek Enclave Financieel.
2. Het (mede) plegen van valsheid in geschrift ten aanzien van een Escrow
overeenkomst, in de periode van april 2000 tot en met december 2003. Deze
valse overeenkomst moest dienen om een geldlening bij SNS bank los te
krijgen.
3. In samenhang met feit 2 wordt ten laste gelegd het (mede) plegen van
oplichting van SNS Bank voor 1,5 miljoen euro in of omstreeks december
2003.
4. Het (mede) plegen van opzet- of schuldwitwassen van aandelen in de
exploitatiemaatschappij ’t Gooier Hoofd, in de periode van december 2001 tot
en met februari 2006. Deze vennootschap is in 1998 verworven met geld dat
destijds van misdrijf afkomstig moet zijn geweest.
5. Opdracht geven tot dan wel feitelijke leiding geven aan het doen van
onjuiste belastingaangiften, alsmede valse of vervalste stukken ter
beschikking stellen aan de belastingdienst, opdat te weinig belasting wordt
geheven, gepleegd in de periode van januari 1999 tot en met december 2006.
6. Opdracht geven tot dan wel feitelijke leiding geven aan het doen van valse
opgave in een authentieke akte, gepleegd op 2 oktober 2001.
1.3 Opbouw requisitoir
Omdat de kern van de verdenking jegens Paarlberg wordt gevormd door de
verdenking van witwassen, acht het OM van belang om hier eerst wat dieper
op in te gaan. Besproken wordt eerst het algemeen juridisch kader van
witwassen, waarbij aandacht wordt besteed aan de wetsgeschiedenis en de
jurisprudentie.
Vervolgens worden de feiten in enigszins chronologische volgorde besproken.
Eerst de oudste zaak, Newport, feit 4 op de tenlastelegging, het witwassen
van de aandelen ‘t Gooier Hoofd, begonnen in 1998.
7

Vervolgens zal worden stilgestaan bij hetgeen onder 5 ten laste is gelegd, de
fiscale feiten, uit de periode vanaf 1999. Hierna volgt de valse notariële akte
uit 2001, zoals ten laste gelegd onder feit 6.
Hierna komt de valse Escrow aan de orde en de daarmee samenhangende
oplichting van de SNS-bank, de feiten 2 en 3 op de tenlastelegging, daterend
uit 2003. Met de bespreking hiervan zullen wij vandaag eindigen.
Morgen gaan wij dan verder met de bespreking van feit 1, de zaak
betreffende de 17 miljoen euro van Endstra, uit de periode van eind 2002 tot
begin 2004.
Ten aanzien van alle feiten op de tenlastelegging zal het OM concluderen tot
bewezenverklaring. Wij eindigen zoals gebruikelijk met het bespreken van de
ernst van de feiten, de omstandigheden waaronder ze zijn begaan en de
persoon van de verdachte zoals een en ander bij het onderzoek ter
terechtzitting is gebleken. Tot slot formuleert het OM zijn eis.
Allereerst echter het algemeen juridisch kader van witwassen.
8

2. ALGEMEEN JURIDISCH KADER
2.1 Inleiding
Het OM heeft meer dan eens benadrukt dat de tenlastelegging in het
onderzoek Enclave Financieel witwassen betreft in de betekenis die de Hoge
Raad daaraan in de loop van de jaren heeft toegekend. Weliswaar heeft in het
begin van het onderzoek de verdenking bestaan dat Paarlberg zich schuldig
zou hebben gemaakt aan deelneming aan afpersing - daarvoor bestond toen
ook redelijke grond - maar dat verwijt is ruim twee jaar geleden geschrapt.
Gaandeweg het onderzoek is het beeld steeds duidelijker geworden:
Holleeder heeft Endstra afgeperst tot het doen van betalingen. Paarlberg
heeft deze betalingen (al dan niet vrijwillig) in ontvangst genomen en
voorhanden gehad.
Door de (voormalige) verdediging is meermalen het verwijt geuit dat de
tenlastelegging op het punt van het witwassen onduidelijk zou zijn, innerlijk
tegenstrijdig of zelfs nietig. Het OM acht het nuttig de betekenis en
achtergrond van artikel 420bis van het Wetboek van Strafrecht nog eens kort
uiteen te zetten.
2.2 Memorie van Toelichting
Bij wet van 6 december 2001 (Staatsblad 2001 606) is deze bepaling in het
Wetboek van Strafrecht opgenomen. De wet trad op 14 december 2001 in
werking en stelt – kort gezegd – witwassen strafbaar. De bedoeling van de
wetgever was een zelfstandig witwasdelict in het Wetboek van Strafrecht op
te nemen, dat nauwer zou aansluiten bij de internationale omschrijvingen.
Hierbij is expliciet aansluiting gezocht bij de witwasrichtlijnen van het
Europees Parlement. In de Memorie van Toelichting (MvT) wordt hierop nader
ingegaan. 11 Over het bewijs van witwassen zegt de MvT het volgende:
‘De kern van het witwassen zoals omschreven in onderdeel a van
artikel 420bis, eerste lid, is het verbergen of verhullen van de werkelijke
aard, de herkomst, de vindplaats enz. van bepaalde voorwerpen. Het
effect van deze handelingen is dat de opbrengsten van misdrijven aan
het zicht worden onttrokken. Juist dit verhullende element maakt het
bewijs van witwassen nogal eens moeilijk; of het voorwerp van de
(vermoede) witwashandelingen inderdaad (direct of indirect) afkomstig
is uit misdrijf is niet eenvoudig vast te stellen. (…)
Het handelen van de witwasser zal er steeds op gericht zijn de
criminele opbrengsten voor justitie te verbergen.’
11 Handelingen Tweede Kamer, vergaderjaar 1999-2000, 27 159, nr. 3.
9

2.3 Typologieën
Bij het presenteren van het bewijsmateriaal aan de rechter is het van belang –
aldus de MvT – dat de rechter goed wordt voorgelicht over de achtergronden
van de door de verdachte toegepaste constructies en de werking van
bepaalde delen van de financieel-economische sector. Het OM en de rechter
kunnen voor het bewijs van witwassen gebruik maken van zogenaamde
typologieën van witwassen. Dit zijn min of meer objectieve kenmerken die,
naar de ervaring heeft geleerd, duiden op het witwassen van opbrengsten van
misdrijven. Deze typologieën zijn onder meer (internationaal) ontwikkeld door
de Financial Action Task Force (FATF) 12 .
Voorbeelden van witwastypologieën zijn:
- veelvuldig wisselen, waarbij er geen legale economische verklaring is voor
de gewisselde valutasoorten en de frequentie van de wisselingen;
- grote contante geldbedragen omwisselen, vervoeren of storten;
- veelvuldig gebruik maken van buitenlandse bankrekeningen;
- veelvuldig overboeken en doorboeken van geldbedragen (het zgn.
rondpompen);
De deskundige professor M. Pheijffer heeft zich ter terechtzitting uitgelaten
over deze typologieën. Hij verklaarde als voorbeeld een andere typologie van
witwassen in het dossier te zijn tegengekomen: het zoeken naar en gebruik
maken van onjuiste, valse titels voor betalingen.
Kenmerkend is dat de handelingen vaak – los van het beoogde witwassen –
geen redelijk bedrijfseconomisch of fiscaal doel kunnen dienen. Wanneer zich
in een concrete zaak dit soort kenmerken voordoen, aldus nog steeds de
MvT, kan daaraan een vermoeden van witwassen worden ontleend.
Vervolgens zal dit vermoeden in concreto moeten worden bevestigd door
andere, bijkomende omstandigheden. De in het concrete geval gelegen feiten
en omstandigheden zullen de overtuiging van de rechter moeten dragen dat
een transactie die naar buiten toe kenmerken van een witwasconstructie
vertoont, dat ook daadwerkelijk is. 13 De wetgever heeft dit kader beoogd; het
dient bij de beoordeling van de ten laste gelegde feiten te worden
meegewogen. Het OM komt hierop uiteraard terug bij de bespreking van de
feiten 1 en 4. Eerst staan we echter nog kort stil bij de bestanddelen van het
witwasartikel 420bis Sr.
12 Zie bijvoorbeeld: ‘FATF XI, Report on Money Laundering Typologies 1999-2000’ d.d. 3
februari 2000, aangeboden aan de Tweede Kamer bij brief van 24 februari 2000 (Fin 00-171).
13 Handelingen Tweede Kamer, vergaderjaar 1999-2000, 27 159, nr. 3, par. 3.
10

2.4 De delictsbestanddelen:
2.4.1 Voorwerp
Het moet gaan om een ‘voorwerp’. Dit moet volgens de MvT ruim worden
uitgelegd: alle zaken en alle vermogensrechten vallen er onder, ook indirecte
opbrengsten. Juist bij de vervanging van de oorspronkelijke uit misdrijf
verkregen voorwerpen door andere zal nogal eens sprake zijn van een
vermogensrecht. Denk aan chartaal geld dat is omgezet in een boot, in een
vordering uit lening, in een huis, en vervolgens weer in een saldo bij een
bank. Dit blijft een voorwerp dat middellijk of onmiddellijk afkomstig is uit enig
misdrijf.
2.4.2 Afkomstig uit enig misdrijf
Een belangrijk bestanddeel is dat het moet gaan om een voorwerp ‘afkomstig
uit enig misdrijf’. Voldoende is – aldus de MvT – dat kan worden bewezen dat
het voorwerp afkomstig is uit enig misdrijf. De rechter hoeft niet te
identificeren welk misdrijf precies aan het voorwerp ten grondslag ligt. Het is
ook niet relevant voor de strafwaardigheid van witwassen.
Deze gedachtegang is vast onderdeel van de jurisprudentie van de Hoge
Raad. En het is deze gedachtegang die voor de vorige raadsman van
Paarlberg moeilijk te verteren viel. Telkens heeft hij getracht het OM en uw
rechtbank een uitspraak te ontlokken over welk misdrijf concreet in de
tenlastelegging werd bedoeld. Dit heeft zelfs geleid tot een bezwaar tegen de
dagvaarding en tot een verweer tot niet-ontvankelijkheid.
Het OM is op grond van vaste rechtspraak van de Hoge Raad nog steeds van
oordeel dat ook in de tenlastelegging niet behoeft te worden omschreven uit
welk misdrijf of welke misdrijven precies het door de verdachte verkregen geld
afkomstig is. Volstaan kan worden met de enkele vermelding dat het
geldbedrag afkomstig is uit enig misdrijf. Als uit de bewijsmiddelen maar blijkt
dat sprake is van enig misdrijf.
Als het misdrijf zelf niet hoeft te worden genoemd, hoeft uiteraard evenmin te
worden ten laste gelegd, noch bewezen, door wie, wanneer en waar dat
misdrijf is gepleegd, aldus de Hoge Raad 14 .
Duidelijk zal zijn dat het OM ten aanzien van het onder 1 ten laste gelegde
ervan uitgaat dat dit geld afkomstig is van de afpersing van Willem Endstra
door Willem Holleeder. Maar dat maakt het principe van het voorgaande niet
anders. De afpersing van Willem Endstra door Willem Holleeder hoeft door
uw rechtbank niet opnieuw te worden bewezen. Met andere woorden: het
Kolbakproces hoeft niet te worden herhaald. In zoverre komt aan het arrest
van het gerechtshof in de zaak Holleeder ook minder gewicht toe dan door de
verdediging in september 2009 en in januari 2010 is gesteld. Voldoende zal
zijn als uw rechtbank op basis van de bewijsmiddelen uit het dossier
zelfstandig tot het oordeel kunt komen dat er sprake is van ‘enig misdrijf’.
14 HR 28 september 2004, LJN: AP2124, NbSr 2004, 399.
11

2.4.3 Bewijsminimum van de Hoge Raad
Zoals in de MvT is verwoord zal het soms niet mogelijk zijn om een concreet
misdrijf aan te wijzen. Dit heeft alles te maken met de aard van het delict: het
gaat de dader immers om iets heimelijks: het verbergen of verhullen van de
herkomst.
Expliciet wordt in de MvT voorts tot uitdrukking gebracht dat een effectieve
strafbaarstelling van witwassen niet beperkt kan zijn tot de onmiddellijke
opbrengsten uit misdrijven, maar ook toepasbaar moet zijn op de latere stadia
van het witwassen, die leiden tot middellijke opbrengsten. Als tussen het
gronddelict en het witwassen schakels zitten kan dit het achterhalen van de
herkomst moeilijker maken. Dit staat echter de strafwaardigheid van
witwassen niet in de weg. Onder omstandigheden accepteert de Hoge Raad
dan ook de concluderende vaststelling door de rechter dat op basis van de
feiten en omstandigheden in het dossier ‘het niet anders kan zijn’ dan dat het
voorwerp van enig misdrijf afkomstig is. 15 In de rechtspraak in feitelijke
instantie zijn inmiddels vele vonnissen en arresten gewezen die hieraan
nadere invulling hebben gegeven. Hierbij kan worden gedacht aan het
voorhanden hebben van zeer grote contante geldbedragen (van bepaalde
coupures), het afleggen van wisselende verklaringen over de herkomst ervan,
het over- en doorboeken van gelden zonder redelijke economische verklaring,
het omzetten van chartaal naar giraal geld en het gebruik maken van
buitenlandse (code)rekeningen. Het zijn elementen die we in dit dossier
terugzien.
Een voorbeeld is het bedrag van 8,5 miljoen gulden dat Paarlberg in 1998
heeft verworven en waarvan hij een substantieel deel langs een ingewikkelde
route heeft gebruikt voor de aankoop van de aandelen van ‘t Gooier Hoofd.
Niet meer valt concreet te achterhalen wat de herkomst van het geld is.
Niettemin zijn daarbij zoveel feiten en omstandigheden aan te wijzen – wij
komen daar uiteraard nog uitgebreid op terug – dat conform de
vorengeschetste lijn in de jurisprudentie naar het oordeel van het OM ‘het niet
anders kan zijn’, dan dat het geldbedrag dat voor de aankoop is gebruikt
geheel of ten dele, middellijk of onmiddellijk van enig misdrijf afkomstig is.
2.4.4 Geheel of gedeeltelijk
Het werd al even genoemd: voor een succesvolle vervolging is niet vereist dat
het voorwerp ‘geheel’ uit misdrijf afkomstig is. Als het voorwerp ‘gedeeltelijk’
uit de opbrengst van enig misdrijf is gefinancierd en gedeeltelijk uit ander,
legaal geld, is volgens de MvT het voorwerp geheel of gedeeltelijk uit misdrijf
afkomstig is. En wordt het aldus in zijn geheel witgewassen. Wij komen hierop
terug bij de zaak Newport.
15 Zie bijvoorbeeld HR 27 september 2005, LJN: AT4094.
12

2.4.5 Verbergen/Verhullen
Ten aanzien van het voorwerp dat wordt witgewassen kent de tekst van
artikel 420 bis Sr verschillende handelingen, die als witwasgedragingen zijn
aan te merken: de dader kan de aard of herkomst van die voorwerpen
verbergen of verhullen (lid 1 sub a), hij kan die voorwerpen ook
eenvoudigweg voorhanden hebben (lid 1 sub b).
Ingevolge de MvT bij artikel 420bis, lid 1 sub a gaat het bij het verbergen of
verhullen van de werkelijke aard of herkomst van bijvoorbeeld uit misdrijf
verkregen gelden, om handelingen die tot doel hebben en geschikt zijn om de
werkelijke aard of herkomst van de gelden te verbergen of te verhullen. Dit
handelen impliceert dus doelgerichtheid en geschiktheid. Soms zal bij een
enkele handeling nog niet van een dergelijke doelgerichtheid kunnen worden
gesproken. Maar vaak zal het ook gaan om meerdere handelingen die in
onderling verband en in samenhang bezien witwassen opleveren. Dit
betekent dat voor het bewijs van verhullen of verbergen in de regel naar
meerdere transacties in een witwastraject moet worden gekeken. Uit alle
stappen samen moet dan duidelijk worden dat er zonder redelijke
economische grond met geld is geschoven op een manier die geschikt is het
criminele spoor aan waarneming te onttrekken. In dat geval brengt juist die
ondoorzichtigheid van de opeenvolgende transacties mee dat de werkelijke
aard en herkomst van de gelden buiten beeld blijft.
Dit is niet alleen een uitgangspunt van artikel 420bis lid 1 sub a dat in deze
zaak niet ten laste is gelegd. Het is een algemeen uitgangspunt bij witwassen:
gedragingen van de verdachte moeten in hun context en in onderling verband
en in samenhang worden beschouwd. Het is van belang dit bij de beoordeling
van de ten laste gelegde feiten voor ogen te houden. Paarlberg heeft getracht
in de onderhavige zaken per transactie of overboeking een plausibele,
economisch verklaarbare reden voor een geldtransactie te geven, of de
verantwoordelijkheid ervoor op een ander af te schuiven. Er ontstaat echter
een heel ander beeld als zijn gedragingen in onderling verband en in
samenhang worden beschouwd.
De geldstromen die zijn onderzocht en die ter discussie staan blijken, in beide
witwasdossiers, nauwgezet georkestreerd en samenhang te vertonen. Dit
vergt overzicht over alle relevante transacties tussen de betrokken
vennootschappen c.q. bankrekeningen in binnen- en buitenland.
Verhullen is niet alleen een element van het zelfstandige misdrijf van lid 1
onder a van artikel 420bis. Verhullen als feitelijke gedraging kan ook bijdragen
tot de vaststelling van het opzet van de verdachte, aan wie het misdrijf van lid
1 onder b wordt ten laste gelegd. Dit zal bij de bespreking van beide
witwasverdenkingen terug komen.
2.4.6 Voorhanden hebben
Bij artikel 420bis, lid 1 sub b Sr gaat het om het verwerven, voorhanden
hebben, overdragen, omzetten of gebruik maken van een voorwerp dat
13

afkomstig is van enig misdrijf. Voor deze zaak concentreren wij ons op het
voorhanden hebben, dat geheel op zichzelf als witwassen kan worden
aangemerkt, aldus de Hoge Raad. 16 De overige termen uit dit lid hebben
dezelfde betekenis als in de bepalingen betreffende heling, ze zijn voor deze
zaak verder niet van belang.
De gedragingen ter verhulling in de zaak Hotel Newport hebben
plaatsgevonden in 1998. In die tijd was witwassen nog niet zelfstandig
strafbaar gesteld. Daarom heeft het OM ervoor gekozen om het voorhanden
hebben van de aandelen na de inwerkingtreding van art. 420bis Sr op 14
december 2001 ten laste te leggen. Voorhanden hebben is immers een
voortdurend delict; het strekt zich tot het heden uit.
2.4.7 Opzet: weten
Het opzet op witwassen zit in het bestanddeel ‘weten’. De dader moet het
voorwerp voorhanden hebben ‘terwijl hij weet dat het voorwerp – middellijk of
onmiddellijk – afkomstig is uit enig misdrijf’. Hieronder valt ook voorwaardelijk
opzet: schuldig is ook hij die willens en wetens de aanmerkelijke kans
aanvaardt dat hij een voorwerp voorhanden heeft of de herkomst ervan
verhult, dat uit misdrijf afkomstig is. Niet vereist is dat de dader wetenschap
heeft gehad omtrent de specifieke aard van het misdrijf waardoor het goed is
verkregen. 17
Het opzet van Paarlberg op de criminele herkomst van het geld kan onder
meer worden afgeleid uit zijn actieve persoonlijke betrokkenheid bij de
verhullende handelingen. Hoewel deze handelingen niet zelfstandig zijn ten
laste gelegd zijn zij wel van belang voor de beoordeling van het ten laste
gelegde. Het duidt immers op zijn minst op voorwaardelijk opzet als Paarlberg
actief meewerkt aan het creëren van geldstromen, die niet alleen niet
transparant zijn, maar waarbij zelfs een valse voorstelling van zaken wordt
gegeven. Dit wordt later uitvoerig uiteengezet, waarbij alvast wordt opgemerkt
dat daarbij wordt gekeken naar het geheel van gedragingen, niet slechts naar
losse transacties. Het geheel aan transacties is zorgvuldig gearrangeerd.
Juist de ondoorzichtigheid van de opeenvolgende transacties brengt mee dat
de werkelijke aard en herkomst van de gelden buiten beeld blijft. Zoals
gezegd, vastgesteld zal kunnen worden dat alleen Paarlberg in staat was de
samenhang tussen alle transacties te zien, waaruit zijn wetenschap – en
daarmee zijn opzet – blijkt. Zijn trouwe fiscalist AVT was maar fragmentarisch
op de hoogte.
16 HR 2 oktober 2007, LJN : BA7923.
17 Tekst & Commentaar Strafrecht, 7 e druk, aantekening 12 bij artikel 420bis, (blz.1557).
14

3. DE ZAAK NEWPORT
3.1 Inleiding
Het dossier betreffende het onder 4 ten laste gelegde – witwassen van
aandelen ’t Gooier Hoofd BV – bestaat in essentie uit drie processen-verbaal
met bijlagen. Het eerste proces-verbaal toont aan dat Paarlberg via Armario
NV eigenaar is van Merwede Beheer BV (later genaamd Merwede Group
BV). Het tweede proces-verbaal laat zien dat de aankoop van de
vennootschap waarin hotel Newport zit, is gefinancierd met onder meer een
groot deel van een cash gestort bedrag van 8,5 miljoen gulden van dubieuze
herkomst en een groot bedrag van 3 miljoen gulden van Endstra’s Zwitserse
vennootschap Royal Credit Trust. Het derde proces-verbaal ten slotte gaat
nader in op die contante storting van 8,5 miljoen gulden.
Bewezen moet worden dat Paarlberg in de periode van 14 december 2001
(de datum waarop de witwaswetgeving in werking trad) tot en met 16 februari
2006 – al dan niet met een ander – aandelen in de vennootschap ’t Gooier
Hoofd voorhanden heeft gehad, terwijl hij wist of redelijkerwijs moest
vermoeden dat die aandelen geheel of gedeeltelijk, middellijk of onmiddellijk,
afkomstig waren uit enig misdrijf. De redenering is eenvoudig: de 8,5 miljoen
gulden cash en de 3 miljoen gulden van Endstra kunnen naar de opvatting
van het OM elk niet anders dan geheel of ten dele uit enig misdrijf afkomstig
zijn, en hebben zich in korte tijd door middel van rondpompen zonder redelijk
bedrijfseconomisch doel vermengd met andere geldstromen, van waaruit in
augustus 1998 het hotel is gekocht.
Omdat de geldstroom van 8,5 miljoen gulden de stromen waarin hij is
opgegaan door zijn substantiële karakter heeft besmet, geldt dat ook voor het
saldo van de rekening waarmee het hotel is gekocht.
En omdat voorts witwassen een voortdurend delict is, kan ook het na
inwerkingtreding van de witwasbepalingen voorhanden hebben van een
voorwerp dat voordien uit enig misdrijf is verkregen, witwassen opleveren.
Op de vraag of Paarlberg de aandelen voorhanden heeft gehad wordt slechts
kort ingegaan; hij heeft dat ter terechtzitting van 19 april jl., toen deze zaak
werd behandeld, op zichzelf erkend. Meer aandacht moet worden besteed
aan de vraag of de aandelen geheel of ten dele, middellijk of onmiddellijk uit
enig misdrijf afkomstig waren en of Paarlberg dit wist of redelijkerwijs moest
vermoeden.
3.2 Voorhanden hebben
Bij doorzoekingen in het onderzoek Enclave Financieel zijn veel stukken
boven water gekomen, onder meer betreffende de Antilliaanse vennootschap
Armario NV. Deze vennootschap is opgericht op 20 augustus 1996. Paarlberg
15

is de benificial shareholder. Armario NV heeft op 7 januari 1997 in Amsterdam
de vennootschap Merwede Beheer BV opgericht als 100% dochter. Op 6
november 2000 is de naam gewijzigd in Merwede Group BV. 18
Onderdeel van (toen nog) Merwede Beheer BV is Merwede Horeca BV. Beide
vennootschappen zijn gevestigd te Maarssen aan de Bolensteinseweg 3, het
adres waar Paarlberg kantoor houdt. Op 13 augustus 1998 verwierf Merwede
Horeca BV de aandelen in de vennootschap Exploitatiemaatschappij ’t Gooier
Hoofd BV. Deze vennootschap had tot juli 2001 de vennootschap New Port
BV als 100% dochter. New Port BV exploiteert sinds september 1997 het
hotel annex restaurant Newport in Huizen. De waarde van dit complex is
medio 1998 gewaardeerd op bijna 45 miljoen gulden.
New Port BV is op 20 juli 2001 overgegaan in handen van de vennootschap
Oyster Group BV, gevestigd te Maarssen aan de Bolensteinseweg 3. De
exploitatie verdween dus uit ’t Gooier Hoofd, het gebouw bleef er wel in
ondergebracht. 19
De conclusie is dat Paarlberg via Armario NV, Merwede Beheer BV en
Merwede Horeca BV in augustus 1998 de eigendom heeft verkregen van de
aandelen ’t Gooier Hoofd BV, waarin ondergebracht het hotelcomplex
Newport in Huizen. Paarlberg heeft deze lijn ter terechtzitting bevestigd; hij
heeft zelf de onderhandelingen voor de overname van het hotel gevoerd, de
aandelen zijn nog steeds in handen van Merwede Horeca BV.
Daarmee is wettig en overtuigend bewezen dat Paarlberg de aandelen in de
periode van de tenlastelegging, samen met zijn vennootschap Merwede
Group BV, voorhanden heeft gehad.
3.3 De financiering: algemeen
De belangrijkste vraag is of deze aandelen zijn gekocht met geld dat geheel
of ten dele, middellijk of onmiddellijk, uit enig misdrijf afkomstig is, en of
Paarlberg dat wist of moest vermoeden.
De vennootschap ’t Gooier Hoofd is op 13 augustus 1998 aangekocht met het
volledige saldo van ruim 9,3 miljoen gulden op de bankrekening van
Mediamax Group BV (#571). Het is van belang de herkomst van dit saldo na
te gaan. Een uit enig misdrijf afkomstig substantieel bedrag op een
bankrekening kan na vermenging het gehele saldo “besmetten”, aldus het
gerechtshof te Amsterdam in zijn arrest in de zaak tegen MCD:
‘Een andersluidende opvatting zou meebrengen dat bijvoorbeeld het
bezit of gebruik van omvangrijke criminele vermogens straffeloos moet
blijven indien aannemelijk is dat daaraan een legaal verkregen
geldbedrag - hoe gering van omvang ook - is toegevoegd. Dat kan niet
18 Dossier Enclave, blz. 2 4424 e.v. met aldaar genoemde bijlagen.
19 Dossier Enclave, blz. 2 4484 e.v. met aldaar genoemde bijlagen.
16

de bedoeling van de wetgever zijn geweest bij de strafbaarstelling van
witwassen.
Anderzijds brengt een redelijke uitleg van de artikelen 420bis, 420ter
en 420quater Sr mee dat niet élke vermenging, met name ook die
waarbij het gaat om legaal verkregen vermogen waaraan
verhoudingsgewijs slechts een zeer gering bedrag van criminele
herkomst is toegevoegd, moet leiden tot de conclusie dat het gehele
vermogen “besmet” is geraakt.’ 20
Aldus het hof. De rechtbank Haarlem oordeelde later in de zaak tegen OTS in
gelijke zin:
‘Vermenging van een vermogen met gelden afkomstig uit misdrijven
kan ertoe leiden dat het gehele vermogen hierdoor besmet raakt. In
deze gaat het om een bedrag van ongeveer 20 miljoen gulden aan
criminele gelden, dat wil zeggen een bedrag van zo’n substantiële
omvang dat daarmee het gehele vermogen van Endstra/Convoy moet
worden geacht besmet te zijn geraakt. Het op 24 december 2002
ontvangen geldbedrag van Endstra/Convoy ter zake van de verkoop
van aandelen Koper-Hofman (in welke vennootschap gedurende 14
maanden grote investeringen zijn gedaan die eveneens bekostigd zijn
door Endstra/Convoy) dient dan ook te worden aangemerkt als zijnde
afkomstig uit enig misdrijf. Of op voormelde datum de met de criminele
gelden rechtstreeks betaalde onroerende goederen al dan niet deel uit
maakten van het vermogen van Convoy doet daarbij, anders dan de
raadsvrouw meent, niet ter zake.’ 21
In de zaak betreffende vermenging van crimineel geld in het totale vermogen
van Endstra’s onderneming Convoy ging het volgens de rechtbank om
ongeveer 20 miljoen gulden. In haar vonnis inzake OTS zette de rechtbank dit
bedrag niet af tegen het totale vermogen van Convoy maar noemde het
bedrag van 20 miljoen op zichzelf al substantieel. In het arrest inzake MCD
kwam het Hof tot de vaststelling dat tenminste 3 miljoen op vele tientallen
miljoenen guldens van criminele herkomst moest zijn; het hof kwalificeerde
deze 3 miljoen gulden als van een zo substantiële omvang dat het hele
vermogen van Convoy moest worden geacht door die inbreng besmet te zijn
geraakt.
In de onderhavige zaak zien we een geldstroom die begint bij een contante
storting van 8,5 miljoen gulden, waarvan een gedeelte groot 5,95 miljoen
gulden door samenvoeging met enkele andere grote bedragen eindigt in een
saldo van 37 miljoen gulden waarmee een tekort bij Mediamax Group wordt
aangezuiverd. Niet gesteld noch gebleken is dat zich op de bankrekeningen
waarop de mutaties achtereenvolgens hebben plaatsgevonden, tussentijds
grote onttrekkingen hebben voorgedaan die moeten leiden tot de conclusie
dat er geen sprake is van één doorlopende geldstroom. Het bedrag van 5,95
20 LJN: BJ1687, Gerechtshof Amsterdam, 03-07-2009, 23-000303-08 (MCD).
21 LJN: BJ4727, Rechtbank Haarlem, 06-08-2009, 15/751607-06 en 15/973000-09 (OTS).
17

miljoen gulden kan in dit verband daarom zonder meer substantieel worden
genoemd.
3.3.1 Betaling koopsom door Mediamax Group
Ter terechtzitting is gebleken dat de precieze koopprijs van de aandelen ’t
Gooier Hoofd niet uit de stukken blijkt. De notariële akte van overdracht
verwijst naar een bijgevoegde koopovereenkomst, maar die is bij de
doorzoekingen niet aangetroffen. Op een bankafschrift van Mediamax Group
BV (de ABN-rekening eindigend op #571) en in de boekhouding van
Mediamax Buitenreclame BV is wel te zien dat op 13 augustus 1998 twee
bedragen tot totaal 10.083.127 gulden zijn gestort op de derdengeldrekening
van notariskantoor Loeff; de vermelding luidt ‘Newport’. In de boekhouding
van Merwede Group BV is de betaling van omgerekend precies hetzelfde
bedrag van ruim 10 miljoen gulden in euro’s geboekt onder de vermelding
‘aankoop Gooier Hoofd’. 22
Paarlberg heeft ter terechtzitting verklaard dat het genoemde bedrag van ruim
10 miljoen gulden de optelsom is van de prijs voor de aandelen en de prijs
voor de overname van het aandeelhoudersbelang. Daarnaast heeft hij een
hypothecaire lening van 15 miljoen overgenomen. 23 Vastgesteld kan dus
worden dat de koopprijs 10.083.127 gulden bedroeg.
3.3.2 Herkomst saldo van Mediamax Group BV
Waar kwam dit geld van Mediamax Group BV vandaan? De genoemde
bankrekening van Mediamax Group BV #571 had kort vóór 13 augustus 1998
een debetstand van ruim 26 miljoen gulden. Op 4 augustus werd dit tekort
aangezuiverd met twee gelijktijdige overboekingen: één van 26 miljoen gulden
vanaf de bankrekening van het dochterbedrijf Mediamax Buitenreclame BV
(dat is de ABN-rekening eindigend op #569), en één van 11 miljoen gulden
van onbekende herkomst.
Door deze injectie van 37 miljoen gulden ontstond een creditstand van ruim
9,3 miljoen gulden. Hiermee zijn de aandelen ’t Gooier Hoofd van ruim 10
miljoen gulden betaald, waarna het saldo dus weer negatief was. Het gehele
saldo van rekening #571 is dus aangewend voor deze betaling.
3.3.3 Herkomst 26 miljoen van Mediamax Buitenreclame BV
Waar kwam het geld van Mediamax Buitenreclame BV vandaan? Dat is
precies na te gaan. In de voorafgaande 5 weken werd de rekening #569
gevoed vanuit 4 verschillende bronnen:
22
Dossier Enclave, blz. 2 4487-4489 met aldaar genoemde bijlagen.
23
E-mail van J.F. aan mr. M. van der Werf d.d. 15 april 2010, overgelegd ter terechtzitting van
19 april 2010.
18

1 e . 3 bedragen tot een totaal van 5,95 miljoen gulden, afkomstig van de
rekening van Bayline in Luxemburg;
2 e . 2,9 miljoen, afkomstig van een Liechtensteinse rekening van Endstra;
3 e . en tot slot nog twee bedragen van 5,5 miljoen en 11,55 miljoen gulden. 24
De aandacht richt zich in het dossier op de eerste twee genoemde bedragen
van 5,95 en 2,9 miljoen gulden.
3.3.3.a Herkomst 5,95 miljoen gulden
Het eerstgenoemde bedrag van 5,95 miljoen gulden bestaat uit drie
bedragen, elk afkomstig van de Nederlandse bankrekening van de
Antilliaanse vennootschap Kauri Holdings NV:
1 e . 1 miljoen gulden is overgemaakt per 30 juni 1998 onder vermelding van
‘loon in c/a’;
2 e . ¾ miljoen gulden is overgemaakt per 14 juli 1998 onder vermelding van
‘loan inc/a’;
3 e . 4,2 miljoen gulden is overgemaakt per 21 juli 1998 onder vermelding van
‘loan inc/a’. 25
Precies dezelfde bedragen waren vrijwel tegelijkertijd of enkele dagen
daarvoor op diezelfde rekening van Kauri gestort vanaf de Luxemburgse
bankrekening van de BVI-vennootschap Bayline International Ltd van
Paarlberg:
1 e . 1 miljoen gulden is overgemaakt per 30 juni 1998 onder vermelding van
‘trft kauri’;
2 e . ¾ miljoen gulden is overgemaakt per 10 juli 1998 onder vermelding van
‘trft kauri hold’;
3 e . 4,2 miljoen gulden is overgemaakt per 16 juli 1998 onder vermelding van
‘trft kauri holdings’. 26
Ter terechtzitting heeft Paarlberg verklaard dat hij opdracht tot deze over- en
doorboekingen heeft gegeven, naar vaste gewoonte gebeurde dit zonder
omschrijving. De aanduidingen ‘loan’ en ‘trft’ worden volgens Paarlberg bij
gebreke van een omschrijving door de bank meegegeven en zijn normaal in
het internationale betalingsverkeer. Gevraagd naar de reden voor de
driedeling heeft Paarlberg verklaard dat hij vermoedt dat de bedragen op
verschillende momenten nodig waren binnen Mediamax en dat hij wekelijks
overleg over de behoefte aan liquiditeit heeft gehad. In dit verband heeft hij
gewezen op het overzicht van zijn rekening-courant verhouding met
Mediamax Buitenreclame BV. 27 Of die stelling juist is bespreken we later.
De logische vervolgvraag is: waar komen deze drie bedragen van totaal 5,95
miljoen gulden vandaan? Op 29 mei 1998 werd in Luxemburg op de rekening
24 Dossier Enclave, blz. 2 4419 en 4489.
25 Dossier Enclave, blz. 2 4490 en 4629-4631.
26 Dossier Enclave, blz. 2 4623-4625.
27 Dossier Enclave, blz. 2 4617.
19

van Bayline een bedrag van 8,5 miljoen gulden contant gestort, in 8449
coupures van 1000, 164 coupures van 250 en 100 coupures van 100
gulden. 28 Een opmerkelijke stapel geld, bijna geheel bestaand uit briefjes van
1000 gulden. Het is meermalen de revue gepasseerd bij de behandeling van
dit feit, maar het is goed er even bij stil te staan dat 8,5 miljoen gulden in
contanten werkelijk heel veel geld is. Het is zelfs zo dat de bank een tijdelijke
verhoging van de verzekering noodzakelijk vond. Uit het rekeningafschrift
waarop deze storting is vermeld blijkt dat het saldo daarvoor nihil was, en dat
er tot de overboekingen van de drie genoemde deelbedragen geen geld bij is
gekomen; de enige bewegingen op de rekening zijn zeer korte
termijndeposito’s. 29 Deze vaststelling is van belang: de 5,95 miljoen die naar
Mediamax Buitenreclame is overgemaakt is volledig afkomstig uit de contante
storting van 8,5 miljoen gulden.
3.3.3.b Herkomst 2,9 miljoen gulden
Ook de herkomst van het tweede genoemde bedrag van 2,9 miljoen gulden
dat bij Mediamax Buitenreclame BV is ontvangen is onderzocht. Op 28 juli
1998 maakte Royal Credit Trust van Willem Endstra 3 miljoen gulden over
naar de Nederlandse bankrekening van de Antilliaanse vennootschap
Ballados Investments NV van Paarlberg. Een omschrijving ontbreekt. De
enige vermelding erbij is vaag: ‘by one of our clients’.
Van dit bedrag is één dag later 2,9 miljoen gulden doorgeboekt naar Kauri
Holdings onder de standaardvermelding ‘loan’. Dit volledige bedrag werd
diezelfde dag doorgestort naar Mediamax Buitenreclame BV (rekening #569)
onder vermelding van ‘loan in c/a’. Uit de verklaring van Paarlberg ter
terechtzitting blijkt dat hij deze over- en doorboeking via zijn trust heeft
opgedragen. 30
Paarlberg heeft ter terechtzitting verklaard dat dit bedrag door Endstra is
betaald in verband met diens afkoop van het belang van Paarlberg in de
vennootschap Threeglen. Paarlberg heeft verklaard dat er geen stuk is
waaruit dit kan blijken. Het dossier bevat aanwijzingen voor de stelling dat
Threeglen helemaal niet toen is afgekocht. Uit het door de rechtbank op de
nadere zitting van 27 april 2010 voorgehouden faxbericht van MS aan AVT
d.d. 28 september 1998 is duidelijk af te leiden dat Paarlberg op dat moment
nog een belang heeft in Threeglen. En in de vermogensopstelling van
Paarlberg per 29 februari 2000 – nota bene 1½ jaar na de vermeende afkoop
door Endstra – komt de deelneming van Paarlberg nog steeds voor,
gewaardeerd op een constant bedrag van 3 miljoen gulden. Dat dit geen
automatisme of vergissing kan zijn geweest blijkt uit het feit dat Deloitte &
Touche in de toelichting expliciet woorden wijdt aan de waardering van het
gebouw van Irish Telecom, dat in Threeglen zit. 31 Ook voor deze
vermogensopstelling geldt: ‘based on information provided by mr. Paarlberg.’
28 Dossier Enclave, blz. 2 4706-4708 met aldaar genoemde bijlagen.
29 Dossier Enclave, blz. 2 4623-4624.
30 Dossier Enclave, blz. 2 4492-4493 met aldaar genoemde bijlagen.
31 Dossier Enclave, blz. 2 4382-4384.
20

Ten aanzien van dit bedrag is in geen enkele boekhouding te zien waarom
Paarlberg het heeft ontvangen – noch als schuld van hem aan een derde,
noch als schuld van een derde aan hem.
De conclusie moet dan ook zijn dat de verklaring van Paarlberg over de
herkomst van het bedrag van 3 miljoen dat Endstra op 28 juli 1998 liet
overmaken niet aannemelijk is, en dat deze herkomst niet meer aantoonbaar
en verifieerbaar is.
Ook dit bedrag van 2,9 miljoen gulden is in korte tijd rondgepompt voordat het
voor de aankoop van de aandelen werd aangewend. Endstra maakte het over
aan Ballados (Nederlandse Antillen). Paarlberg boekte het via Kauri Holdings
naar Mediamax Buitenreclame en uiteindelijk naar Mediamax Group, waar ze
in privé in een rekening-courant verhouding werden opgenomen. De intern
gehanteerde omschrijving ‘loan’ is nietszeggend, iedere documentatie
ontbreekt.
3.3.3.c Herkomst 5,5 en 11,55 miljoen gulden
Ten slotte, over de twee andere bedragen die het saldo van Mediamax
Buitenreclame hebben opgevoerd tot totaal iets meer dan 26 miljoen gulden
op 4 augustus 1998, kunnen we kort zijn. Eén bedrag van 5,5 miljoen gulden
was afkomstig van een lening van Deutsche Bank AG door Paarlberg. 32 De
herkomst van het bedrag van 11,55 miljoen gulden is voor deze zaak verder
niet relevant en is niet verder onderzocht.
3.3.4 Conclusie
Hiermee is de lijn van het geld vastgesteld:
- 8,5 miljoen gulden cash is gestort op bankrekening 1 (Bayline);
- 5,95 miljoen gulden daarvan is in de loop van ruim 2 maanden in 3 porties
overgemaakt naar rekening 2 (Kauri) en vrijwel onmiddellijk naar rekening
3 (Mediamax Buitenreclame);
- Dit geld is vervolgens in een groter totaalbedrag overgemaakt naar
rekening 4 (Mediamax Group BV).
3.4 Oorsprong van de 5,95 miljoen gulden
De hamvraag is: waar komt de 8,5 miljoen gulden cash vandaan? Dit is
immers de bron van waaruit 5,95 miljoen naar Mediamax is doorgeboekt.
32 Dossier Enclave, blz. 2 4494 met aldaar genoemde bijlagen.
21

Paarlberg heeft ter terechtzitting verklaard dat hij begin 1998 het contante
bedrag ontving als prijs voor een beeld en enkele schilderijen die hij aan de
Belgische kunsthandelaar EV had verkocht. De opbrengst heeft hij enkele
maanden later gestort op de Luxemburgse bankrekening van zijn
vennootschap Bayline. Misschien een beetje vreemd – hij was zelf ook verrast
over de contante betaling – maar er is niets mis mee, zo begrijpen wij de
verklaring van Paarlberg.
Echter, aan het verhaal van Paarlberg, zowel over de herkomst van het geld
als wat hij vervolgens met het geld heeft gedaan, kleeft een groot aantal
merkwaardige feiten en omstandigheden, op grond waarvan zijn verklaring als
ongeloofwaardig terzijde moet worden geschoven.
3.4.1 De door Paarlberg gestelde transactie
Vooraf de opmerking dat Paarlberg aanvankelijk nooit heeft willen verklaren
over de herkomst van de 8,5 miljoen gulden cash. Als de grondslag ervan zo
volkomen onschuldig en transparant was als hij nu zegt, had hij op zijn minst
– ook met handhaving van een beroep op zijn zwijgrecht – ooit dat kunnen
opmerken. Hij heeft ervoor gekozen zich in totaal stilzwijgen te hullen, ook
nadat hij eind 2006 de beschikking kreeg over het dossier Newport (map 14).
Pas bij zijn verhoor door de rechter-commissaris in april 2009 kwam hij met
een verklaring. Het OM meent dat alleen al hierom de verklaring van
Paarlberg met de nodige voorzichtigheid moet worden bezien.
Op grond van de volgende negen feiten en omstandigheden meent het OM
dat de lezing van Paarlberg over de herkomst van het geld niet geloofwaardig
is. 33
- Ten eerste is de deal wel heel toevallig tot stand gekomen. Volgens
Paarlberg heeft hij EV een beeld van Botero aangeboden, waarna deze
vroeg of hij ook schilderijen te koop had. Paarlberg zou daarop enkele
foto’s en certificaten hebben opgestuurd; namens de koper was EV
kennelijk onmiddellijk tevreden met de keuze van Paarlberg. Er is niet
onderhandeld over wat wel en wat niet in de smaak viel, het was in één
keer goed. Bij een diversiteit aan werken van een zo omvangrijke waarde
komt dit op zichzelf reeds twijfelachtig over.
- Ten tweede kan Paarlberg de verkochte werken niet preciseren. Volgens
Paarlberg heeft hij aan EV een beeld van Botero en een aantal schilderijen
verkocht. De aanduiding van beeld en schilderijen is vaag: per kunstenaar
zijn er meerdere werken die aan de omschrijving voldoen, zonder precieze
titels – die Paarlberg desgevraagd niet heeft kunnen of willen gegeven – is
geen van de genoemde werken identificeerbaar. Zelfs van het stuk van
Van Dongen die hij heeft verkocht heeft hij geen titel genoemd. Het OM
acht niet aannemelijk dat een kunstminnaar zoals Paarlberg zegt te zijn,
die zijn collectie in de loop der jaren zorgvuldig heeft opgebouwd, achteraf
33 Dossier Enclave, 4 e aanvulling, blz. 1727-1730.
22

niet met exactheid kan zeggen welke werken precies hij heeft verkocht,
ook niet waar het werken betreft die zouden hebben gehangen op
plaatsen waar hij regelmatig verbleef, zoals in Amsterdam en in
Woerdense Verlaat.
- Ten derde kan Paarlberg zijn verkrijging van de betreffende werken niet
aantonen. Ze zouden zijn gekocht bij kunsthandelaar FJ. Paarlberg kan
daarvan echter op geen enkele wijze doen blijken, noch heeft hij dit op
enigerlei wijze aannemelijk gemaakt. Hij verklaarde: ‘Ik heb de facturen
van FJ weggegooid omdat ik er niks meer aan had. () Ik bewaar geen
stukken met betrekking tot kunstvoorwerpen die ik heb verkocht.’ Waar
hebben we dat meer gehoord? In het dossier betreffende witwassen van
ruim 17 miljoen euro van Endstra ligt de verklaring dat Paarlberg het enige
document dat er zou zijn geweest, inhoudende een schuldbekentenis van
Endstra, heeft vernietigd. Wie de zaaksdossiers in elkaars verlengde ziet,
merkt op cruciale momenten dezelfde uitvlucht van de verdachte: wat hij
verklaart is niet controleerbaar.
- Ten vierde zegt Paarlberg de onderhandelingen over de prijs en het latere
transport van de werken vanaf twee locaties in Nederland naar België
geheel alleen te hebben gedaan. Het OM acht dit verhaal om meer
redenen niet aannemelijk. Ten eerste, FJ heeft verklaard dat hij er
normaliter altijd tussen zat. Ten tweede, de werken zouden een enorme
waarde vertegenwoordigen, wat redelijkerwijs zeer hoge eisen van
bescherming en verzekering stelt aan het vervoer; daaraan is in de lezing
van Paarlberg totaal niet voldaan. Ten derde, dat Paarlberg het bronzen
gegoten beeld van Botero geheel alleen vanuit de woning in zijn auto heeft
getild is niet aannemelijk, gelet op de verklaringen van drie totaal
verschillende kenners van deze beelden: een dergelijk beeld weegt
minstens 100 kilo – eerder richting de 200 à 300 kilo - en is zeer
kwetsbaar. 34 De verklaring van Paarlberg dat dit onzin is en niet meer dan
stemmingmakerij is niet afdoende om dit punt van tafel te krijgen.
Het was volgens Paarlberg de eerste keer dat hij een kunstdeal deed van
een dergelijke omvang en op deze wijze, en het was ook de eerste keer
dat hij met EV handelde. Zonder meer is nauwelijks voorstelbaar dat
Paarlberg voor 8,5 miljoen kunst op goed geluk bij deze handelaar heeft
achtergelaten. Op de vraag waarom hij bij deze klus zijn vaste chauffeur
niet heeft ingeschakeld heeft Paarlberg geen bevredigend antwoord
gegeven.
- Ten vijfde, volgens Paarlberg kwamen de onderhandelingen voor het
totaal van de werken uit op een mondelinge afspraak van 8,5 miljoen
gulden. Een specificatie per werk ontbreekt. Bij doorvragen door de
rechter-commissaris bleek zelfs dat er helemaal niets is vastgelegd: er is
geen koopovereenkomst, geen factuur, geen enkele foto, geen
verzekeringsstuk, geen catalogus, geen aankoopbewijs. In de woorden
van Paarlberg: ‘Er is geen enkel stuk opgemaakt van deze transactie’ en
‘Ik bewaar geen stukken met betrekking tot kunstvoorwerpen die ik heb
34 Proces-verbaal BFER d.d. 26 april 2010, overgelegd ter terechtzitting van 27 april 2010.
23

verkocht.’ Ook is Paarlberg niets bekend over de koper van de
kunstwerken.
- Ten zesde, Paarlberg heeft het enorme bedrag slechts globaal nageteld.
Het bestond uit bundels van totaal 8713 coupures van 1000, 250 en 100
gulden en zat in een zwarte reistas.
- In de zevende plaats zegt Paarlberg dat hij de verkoop via EV nadien met
FJ heeft besproken. FJ had hem nota bene op EV gewezen, aldus
Paarlberg. FJ heeft in 2006 geheel anders verklaard: een verkoop liep
normaliter via hem, of hij wist nergens van. Van deze verkoop via EV heeft
FJ nooit iets geweten. En dat terwijl hij in de periode 1997/1998
verschillende kunstwerken voor Paarlberg heeft aangekocht. 35 Toen aan
Paarlberg de verklaring van FJ werd voorgehouden zei hij: ‘Dat zal ik hem
toen nog niet verteld hebben.’ Het OM acht de verklaring van Paarlberg
niet aannemelijk.
- In de achtste plaats het volgende. Nadat Paarlberg zijn verklaring over de
verkoop aan EV bij de rechter-commissaris had afgelegd, verklaarde hij op
vragen van het OM na een lunchpauze het volgende:
‘U vraagt mij of ik contactgegevens heb van EV. Die zou ik even moeten
zoeken maar kan ik wel geven. U zegt mij dat u in de pauze bent
nagegaan of EV nog bereikt kan worden maar dat u heeft vernomen dat hij
op 11 december 2003 is overleden. Dat kan goed kloppen. U houdt mij
voor dat ik vanochtend niets heb gezegd over zijn dood. Dat is mij ook niet
gevraagd. U zegt mij dat ik zojuist heb gezegd dat ik zijn contactgegevens
nog wel heb. Ik bedoel daarmee die van zijn galerie.’
- Het OM kan dit slot van de verklaring van verdachte niet anders zien dan
als een weinig geslaagde poging om alsnog tussen Scylla en Charybdis te
varen. Hij heeft gezwegen over het feit dat alles wat hij de rechtercommissaris
vertelde niet controleerbaar is bij de wederpartij omdat die
niet meer leeft. Hij heeft nog even gedaan alsof die wederpartij nog wel
bereikt kon worden, had de contactgegevens niet paraat, en zei
vervolgens na confrontatie simpelweg: ‘Het is mij niet gevraagd, en ik
bedoelde de galerie waar u navraag kunt doen.’
- In de negende en laatste plaats valt op dat het cash bedrag van 8,5
miljoen gulden niet voorkomt in de vermogensopstellingen van
Paarlberg. 36 Dit roept de vraag naar de herkomst ervan te meer op. De
verklaring ter terechtzitting dat toch niet alles aan banken inzichtelijk hoeft
te worden gemaakt, bevestigt alleen maar het beeld dat Paarlberg in zijn
boekhouding een andere dan de echte werkelijkheid voorspiegelt.
Deze negen omstandigheden samen genomen kunnen en moeten leiden tot
de conclusie dat de lezing van Paarlberg over de verkrijging van de 8,5
35 Dossier Enclave, blz. 2 4723-4725 en 2 4845-4848.
36 Dossier Enclave, blz. 2 4492 en 4497.
24

miljoen gulden contant niet aannemelijk is. Zij is in elk detail letterlijk
ongelofelijk.
De lezing van Paarlberg is ook in elk detail oncontroleerbaar, net als het
zojuist besproken verhaal van de 3 miljoen gulden van Endstra en Threeglen.
En dat zien we ook in het dossier witwassen van ruim 17 miljoen euro terug:
een breed opgetuigde stelling waarvoor iedere schriftelijke ondersteuning
ontbreekt; en wat er wel geweest is (of: zou zijn), is vernietigd. Waarmee de
verklaring van Paarlberg op geen enkel punt toetsbaar is.
Hoe kan er met betrekking tot het voorafgaande bezit en de latere verkoop
van de door Paarlberg bedoelde kunstwerken zogenaamd toevallig geen
snipper papier zijn, en geen enkele getuige, ter bevestiging van zijn verhaal?
Volgens het OM omdat het verhaal ook helemaal niet waar is. Wie weet heeft
Paarlberg EV wel gekend, wie weet hebben ze samen wel eens iets in kunst
gedaan. Wie weet ook is het verhaal bewust opgehangen aan de overleden
EV; hij kan niet gehoord worden en is algemeen bekend als kenner van
Botero. Wie op internet via de bekende encyclopedie Wikipedia zoekt vindt bij
Botero eenvoudig de volgende vermelding: ‘Grote exposities van zijn werk in
onder andere New York, Madrid, Florence en Parijs, locaties waar hij ook
gedurende langere tijd gewoond heeft. In België was het kunstpromotor EV
die Botero te kijk stelde, te Knokke in 1988.’ 37
Wat ervan zij, het verhaal van een kunstdeal als deze, vervuld van
twijfelachtige details en waarvan niets maar dan ook niets aantoonbaar is, is
niet aannemelijk. De manier waarop Paarlberg, nadat hij het dossier
zorgvuldig bestudeerd kon hebben, daarvoor een oncontroleerbare verklaring
meent te kunnen geven, is voor het OM een aanwijzing dat hij bereid is de
waarheid naar zijn hand te zetten.
3.4.2 De handelwijze m.b.t. het geld
Waar het OM de lezing van Paarlberg over de bron van verkrijging van het
geld niet aannemelijk acht, staat wat Paarlberg na ontvangst met het geld
heeft gedaan wel vast. Volgens Paarlberg speelde dit begin 1998. 38 Er zijn
zeker tien feiten en omstandigheden die vraagtekens oproepen; elk voor zich
maar zeker in onderling verband en samenhang beschouwd leveren zij
aanwijzingen voor witwassen op.
- Ten eerste, als al wordt uitgegaan van Paarlberg zijn eigen verklaring, dan
heeft hij niet gevraagd naar de herkomst van het geld als zodanig, noch
naar het waarom van bijna uitsluitend coupures van 1000 gulden, plus een
bescheiden aantal van 250 en van 100 gulden. 39 Hij heeft het geld, zoals
al opgemerkt, slechts globaal geteld. Hij nam daarmee op zijn minst
bewust het aanmerkelijke risico geld van criminele herkomst aan te
nemen.
37 http://nl.wikipedia.org/wiki/Fernando_Botero.
38 Dossier Enclave, 4 e aanvulling, blz. 1728.
39 Dossier Enclave, blz. 2 4706-4708 met aldaar genoemde bijlagen.
25

- Ten tweede, Paarlberg had tevoren van twee Nederlandse banken een
duidelijk signaal gekregen. Hij had gevraagd of hij een groot bedrag
contant kon storten; dit werd geweigerd. Paarlberg zegt niet te weten
waarom. Dat acht het OM niet aannemelijk; over een weigering geld aan
te nemen moet gesproken zijn, zakelijk gezien was er geen beletsel om
het geld in Nederland te storten. Bovendien heeft Paarlberg een bancaire
achtergrond en mocht hij worden geacht de Wet melding ongebruikelijke
transacties te kennen. Deze wet bestond toen al – zie bijlage 1 bij dit
requisitoir – en schreef banken een meldingsplicht voor in geval van een
contante storting boven 1 miljoen gulden. Bij de rechter-commissaris heeft
Paarlberg verklaard dat hij niet meer weet of er toen over de Wet MOT is
gesproken.
- Ten derde, na dit signaal heeft hij vervolgens (maar nog vóór de ontvangst
van het geldbedrag, aldus zijn verklaring ter terechtzitting,) geïnformeerd
bij AL van de American Express Bank in Luxemburg of hij daar terecht kon
met een grote som contant geld. Dat bleek het geval. In de tijdlijn past dit
bij het bezoek van AL aan Paarlberg op 21 november 1997 en de opening
van een rekening op naam van Bayline op 8 januari 1998. 40 AL heeft
verklaard dat Paarlberg voorheen, toen deze nog zijn klant was bij de
United Overseas Bank, ook wel eens aanzienlijke cash stortingen bij hem
heeft gedaan. 41 Er is geen aanleiding aan de juistheid van deze verklaring
te twijfelen. Aannemelijk is dat Paarlberg met AL is mee gegaan naar de
American Express Bank omdat hij via AL wellicht makkelijker dan bij
andere banken wel eens iets zou kunnen regelen. Zoals begin 1998
ineens noodzakelijk werd.
Gelet op zijn poging om in Luxemburg terecht te kunnen nadat hij in
Nederland bot had gevangen is het veeleer aannemelijk dat Paarlberg de
meldplicht voor banken heeft willen ontlopen.
- Ten vierde is de contante storting in zeer korte tijd voorbereid: één dag
tevoren is het eerder ingevulde cliëntprofiel ondertekend door de bank,
eveneens één dag tevoren is de vrijwaring door de bank gegeven en zijn
binnen de bank e-mails gewisseld waarin de general manager zich
uitspreekt voor een betere voorbereiding en check. 42 Paarlberg heeft
erkend dat hij het geld, dat al enige tijd op zijn kantoor aan de
Wenckebachweg te Amsterdam lag, ineens snel wilde storten. Hij heeft
voor die snelheid geen duidelijke, begrijpelijke en overtuigende verklaring
gegeven.
- Ten vijfde, nadat Paarlberg het contante geld om onduidelijke redenen
eerst nog een paar maanden onverzekerd in een kluiskast op zijn kantoor
in Amsterdam had bewaard, heeft hij dit privé ontvangen bedrag op 29 mei
1998 laten storten op de Luxemburgse bankrekening #575 van zijn BVIvennootschap
Bayline. Paarlberg heeft voor deze privé storting op een
zakelijke rekening, waartegenover geen prestatie van Bayline heeft
gestaan, en waarvoor geen schriftelijke schuldverhouding is vastgelegd,
40 Dossier Enclave, blz. 2 4765 en 2 4750.
41 Dossier Enclave, blz. 2 4778.
42 Dossier Enclave, blz. 2 4727 juncto 2 4763-4766, 4768, 4770 en 4772.
26

geen redelijke verklaring gegeven. Zijn verklaring bij de rechtercommissaris
‘Ik heb er niet aan gedacht om bij die bank een rekening op
mijn eigen naam te openen’ is niet afdoende.
- In de zesde plaats was een nog veel groter bedrag voorzien, waarvoor
Paarlberg geen verklaring heeft gegeven. Hij heeft het eenvoudigweg
ontkend. Omdat echter de storting van 29 mei door AL was voorzien
schreef deze al op 3 april 1998 in een ‘commercial client profile’ dat eind
mei een ‘cash deposit’ werd verwacht van 15 miljoen gulden. Zijn general
manager, IS, refereerde hieraan in een interne e-mail aan enkele
medewerkers, onder wie AL, op 28 mei 1998 om 18.03 uur, daags vóór de
storting dus. Hij schreef dat:
- de bankrekening speciaal was geopend ten behoeve van de cash
transactie die de volgende dag zal plaatsvinden. [NB AL heeft dit later
in zijn verklaring weersproken. 43 Toen echter bestond dit beeld
kennelijk.],
- een eventuele volgende cash transactie zou moeten worden
voorgelegd aan de regiobestuurders van de bank, en
- dat de transactie die de volgende dag werd verwacht een deel betrof
(8,5 miljoen gulden) van een groter totaal (15 miljoen gulden).
De opmerking die hierbij past is dat kennelijk een cash transactie van deze
omvang voor deze bank niet zo heel normaal was. Dat een bedrag van
totaal 15 miljoen gulden cash was aangekondigd is dus tweemaal in de
stukken van die tijd te lezen. Niet aannemelijk is dat dit is verzonnen; elk
belang daarbij ontbreekt, ook 8,5 miljoen was, zo blijkt uit de verklaring
van AL, uitzonderlijk veel. De aankondiging van 15 miljoen gulden werpt
een licht van nog meer ongeloofwaardigheid over de verklaring van
Paarlberg dat hij de 8,5 miljoen gulden had verdiend met een eenmalige
kunstverkoop. Voor de ontbrekende 6,5 miljoen – die overigens niet is
gekomen – ontbreekt in dit licht elke verklaring.
- In de zevende plaats heeft Paarlberg zich destijds tegenover AL uitgelaten
over de herkomst van het geld: de verkoop van onroerend goed. Dit is
geheel anders dan zijn verhaal over kunstverkoop. Van een onroerend
goedtransactie blijkt uit de antwoordmail van AL van 28 mei 1998, vijf
minuten na het mailtje van IS. AL schreef op de bezorgde woorden van IS
geruststellend terug dat hij de cliënt goed kende als iemand met een
‘outstanding reputation as a businessman’. Ook schreef hij dat hij goed op
de hoogte was van diens vastgoedportefeuille, en dat de cliënt (Paarlberg
dus) ‘has sold two office buildings in Holland for 60 mio NLG. These
transactions were completed by selling the shares of the offshore
company, who owned the building. The client uses his offshore holding
company to deposit the cash part of these transactions. Partly cash
payments are common practice in Holland ().’ 44
Er is geen reden om aan te nemen dat AL destijds onwaarheid heeft
opgeschreven; elk belang daarbij ontbreekt. Dat hij, aldus Paarlberg ter
43 Dossier Enclave, blz. 2 4776.
44 Dossier Enclave, blz. 2 4709-4710 met aldaar genoemde bijlagen.
27

terechtzitting, de zaken mooier heeft voorgespiegeld dan ze waren, is niet
aannemelijk. Andere details in de e-mail, zoals over de Euromast en de
relatie die hij allang met Paarlberg had, zijn verifieerbaar juist.
AL heeft in 2005 bevestigd Paarlberg hem destijds had gezegd dat er
totaal 15 miljoen gulden zou worden gestort. Hij heeft verklaard dat de
herkomst geverifieerd moet worden en dat Paarlberg hem in dat verband
heeft gezegd ‘dat een deel van die twee verkochte kantoorgebouwen cash
was gegaan.’ Hij kon niet zeggen om welke twee gebouwen het ging;
kennelijk heeft hij Paarlberg op zijn woord geloofd. Dit laatste is ook te
zien bij financiers als ABN en De Hoge Dennen in het nog te bespreken
dossier Escrow.
AL verklaarde zeker te weten dat Paarlberg hem ook ten aanzien van
enkele andere verkopen van onroerend goed heeft verteld dat ze ten dele
cash waren gegaan. 45 Paarlberg heeft de verklaring betwist, maar vooral
door te zeggen dat onroerend goed als waarvan in de mail sprake is in
Nederland niet deels contant kan worden verkocht. Dat is echter iets
anders dan de vraag of hij AL wel in die zin heeft verteld. Paarlberg heeft
AL niet doen horen door de rechter-commissaris; er is geen reden waarom
de verklaring van AL geen geloof zou verdienen.
Tot slot over dit punt: de toenmalige compliance officer van de bank, ZA,
heeft, na het reçu van de storting van 8,5 miljoen gulden te hebben
gezien, verklaard dat AL het had over een hotelier die onroerend goed
wilde verkopen en ‘dat dit geld afkomstig was van die verkooptransactie’. 46
Ook ten aanzien van deze getuige ZA geldt dat er geen enkele reden is
om aan te nemen dat hij niet naar waarheid heeft verklaard.
Vastgesteld kan derhalve worden dat Paarlberg tegenover de bank een
wezenlijk ander verhaal over de herkomst van het geld heeft verteld dan
tegenover de rechter-commissaris en – ook deze getuige verdient
aandacht – getuige VDH van FTC Trust, bij wie het geld door Paarlberg is
gebracht op de dag dat het naar Luxemburg werd gebracht. Hem staat bij
dat Paarlberg had gezegd dat het ‘uit schilderijentransacties’ afkomstig
was. ‘Voor mijn idee ging het toen om 3 à 4 ton’. Zelf wist hij niets over
herkomst en omvang van het bij FTC gestalde bedrag. 47
Kennelijk heeft VDH de inhoud van de koffer niet gezien, laat staan
gecontroleerd. Het OM is van oordeel dat Paarlberg bij de verklaring van
VDH geen steun kan vinden voor zijn schilderijenverhaal. De herinnering
van deze getuige gaat niet verder dan dat hem ‘bij staat’ wat Paarlberg
hem destijds had verteld, het bedrag dat hij zich herinnert lijkt in de verste
verte niet op de 8,5 miljoen die het betrof. Voorts wordt zijn verklaring niet
gestaafd door enig stuk.
- In de achtste plaats heeft Paarlberg bij de rechter-commissaris verklaard
dat hij het geld, toen het een paar maanden op zijn kantoor van Mediamax
te Amsterdam lag, ineens snel wilde storten. 48 Meteen na deze opmerking
45 Dossier Enclave, blz. 2 4711-4714 en 4474-4783.
46 Dossier Enclave, blz. 2 4715 en rubriek 4, blz. 4 1568 e.v. (G65.1).
47 Dossier Enclave, blz. 2 4716-4719 en 4785-4792.
48 Dossier Enclave, 4 e aanvulling blz. 1728.
28

werd hem gevraagd waarom hij eerst aan enkele banken in Nederland en
uiteindelijk aan AL had gevraagd of hij het geld contant kon storten,
waarom hij het geld vervolgens enkele maanden op zijn kantoor had laten
liggen en waarom hij het uiteindelijk alsnog snel in Luxemburg stortte.
Paarlberg antwoordde daarop: ‘Ik vind dat niet vreemd. Ik ben nooit zo’n
rentetrekker geweest.’ Dit lijkt in strijd met wat we elders in het dossier
zien. Volgens de getuige PT was de UBS rekening #502 in beginsel een
rekening met korte-termijnbeleggingen. 49 Uit afschriften van deze rekening
blijkt ook dat er grote geldbedragen in en uit gingen, met enkele duizenden
euro’s rente tot gevolg. 50
- In de negende plaats heeft Paarlberg geen redelijke verklaring gegeven
voor de splitsing van het bedrag van 5,95 miljoen gulden, afkomstig van
de contante storting, in 1, ¾ en 4,2 miljoen gulden, welke bedragen in
korte tijd dezelfde weg hebben afgelegd, zonder transparante
omschrijving. Een zakelijke verklaarbare reden ontbreekt. Paarlberg heeft
slechts gezegd: ‘kijk naar de rekening-courant verhouding met Mediamax
Buitenreclame, dan ziet u dat het geld nodig was (het saldo was negatief)
en dat de porties telkens werden besteed.’ 51 Deze redenering gaat echter
niet op. Een rekening-courant overzicht is slechts een overzicht van
schuldverhoudingen die op een bepaalde manier (naar keuze) zijn
geboekt, het is geen bankrekeningoverzicht van waaraf te zien is aan en
door wie precies de betalingen zijn verricht. Voorts zou, als de lezing van
Paarlberg juist zou zijn, uit de stukken moeten kunnen worden afgeleid dat
er telkens schuldverhoudingen zijn geboekt tussen Paarlberg en Bayline,
tussen Bayline en Kauri en tussen Kauri en Mediamax. Daarvan is echter
niet gebleken; op de vraag op een latere zitting of hij deze
schuldverhoudingen ergens heeft vastgelegd was het antwoord: dat weet
ik niet. 52 Paarlberg heeft gekozen voor een directe privé rekening-courant
verhouding met Mediamax Buitenreclame BV, waarbij de twee
tussenschakels niet zichtbaar zijn. Op de vraag of hij ook met andere
vennootschappen een dergelijke schuldverhouding had en bijhield, heeft
hij ter terechtzitting niet willen antwoorden. Feit is dat nergens is te zien
dat Paarlberg deze bedragen schuldig is aan of tegoed had van één of
meer derden. 53
Twee conclusies vallen op dit punt te trekken. Eerstens is niet aannemelijk
dat aan de opsplitsing van het bedrag aan de bron een zakelijk
verklaarbare reden ten grondslag ligt. En voorts is de 5,95 miljoen gulden
die door vermenging met andere geldstromen is aangewend voor de
aankoop van Hotel Newport, noch op zichzelf noch qua herkomst
deugdelijk in de boekhouding van Paarlberg of één van zijn bedrijven
verantwoord.
49
Dossier Enclave, blz. 2 5444. Vertaling op blz. 2 5482. Bevestigd bij de rechtercommissaris,
Dossier Enclave, 4 e aanvulling blz. 1501.
50 e
Dossier Enclave, blz. 2 5222-5228. Zie ook 4 aanvulling blz. 1509 (verklaring PT)
51
Dossier Enclave, blz. 2 4617.
52
Verklaring Paarlberg ter terechtzitting van 27 april 2010.
53
Dossier Enclave, blz. 2 4498 met aldaar genoemde bijlagen.
29

- In de tiende plaats heeft Paarlberg voor de omslachtige weg die het geld
heeft moeten volgen – door het OM beschouwd als rondpompen – twee
verklaringen gegeven, die elk niet geloofwaardig zijn.
Ten eerste zou er volgens de boekhouder in andere bedrijven van
Paarlberg een geldtekort zijn geweest. Van de drie vennootschappen
waarlangs het geld is gegaan – Kauri Holdings Ltd., Mediamax
Buitenreclame en Mediamax Group – was alleen van de laatste het saldo
sterk negatief. Het geld ging van Bayline echter niet rechtstreeks naar
Mediamax Group, maar deed eerst de twee andere vennootschappen aan.
Bovendien was Paarlberg erg gewend aan rekening-courant
verhoudingen, waardoor een tekort op de ene plaats kon worden
gecompenseerd door een positief saldo elders. De eerste door Paarlberg
gegeven reden overtuigt dus niet.
Ten tweede zou een reden zijn dat het geld via Kauri Holdings
boekhoudkundig beter te volgen zou zijn, aldus Paarlberg. Op een latere
zitting zei hij dat hij vanuit het buitenland eigenlijk altijd via Kauri boekte,
om het spoor beter te kunnen volgen. 54 Dit past niet goed bij het beeld dat
de rechtbank voorhield uit de rekeningafschriften: de onderhavige
doorboekingen zijn vermeld op een afschrift met volgnummer 3 e.v. Dat
duidt niet op een aanzienlijke reeks stortingen via deze vennootschap.
Maar ook overigens is deze ogenschijnlijk brave verklaring niet
geloofwaardig. Paarlberg verklaarde namelijk vlak voordat hij bij de
rechter-commissaris zei dat hij het geld via Kauri boekhoudkundig beter
kon volgen: ‘() het is mijn goed recht om het geld op een rekening van mijn
bedrijf te storten.’ Dat komt volgens het OM waarschijnlijk veel dichter bij
de kern: ‘ik bepaald zelf wel hoe ik het doe.’ Wat daarvan zij, voor een
boekhoudkundig transparant tracé is het volstrekt niet nodig om het geld
via de moedermaatschappij door te laten stromen naar de uiteindelijk
beoogde begunstigde vennootschap. Transparantie kan (en behoort) er bij
elke boeking te zijn. In dit geval komt daarbij dat deugdelijke
omschrijvingen van de stortingen en doorboekingen ontbreken.
Boekhoudkundig was het een rommeltje. Wat Paarlberg op dit punt heeft
verklaard is onzin die beoogt zand in de ogen te strooien.
3.5 Contacten in het criminele milieu
In de Memorie van Toelichting bij de strafbaarstelling van witwassen is
vermeld: ‘Een kenmerk dat veel gevallen van witwassen gemeen hebben is
dat handelingen plaats vinden die overigens – los van het beoogde
witwassen – geen redelijk bedrijfseconomisch doel kunnen dienen.’ 55 Aan het
ontbreken van dat redelijke doel kan volgens de wetgever een redelijk
vermoeden van witwassen worden ontleend. “De in het concrete geval
gelegen omstandigheden zullen de overtuiging van de rechter moeten dragen
dat een transactie die naar buiten toe de kenmerken vertoont van een
witwasconstructie, dat feitelijk ook is.”
54 Verklaring Paarlberg ter terechtzitting van 27 april 2010.
55 MvT, Tweede Kamerstukken, vergaderjaar 1999-2000, 27 159, nr. 3, blz. 10.
30

In dat verband kan blijkens de jurisprudentie van betekenis zijn als
bijvoorbeeld de verdachte in de periode van verkrijging en voorhanden
hebben nauwe contacten onderhield met personen die van drugshandel
kunnen worden verdacht. Dit is in de onderhavige zaak niet vastgesteld; wel
is een feit dat Paarlberg in en rond 1998 intensief zakelijk contact onderhield
met garagebedrijf Van Asselt, waar mensen klant waren zoals EU. Hij was in
de media toen al bekend als lijfwacht van de in 1991 vermoorde Klaas
Bruinsma, en als vermoedelijk drugshandelaar die eind 1996 werd
aangehouden en in januari 1998 door de rechtbank werd veroordeeld tot 6
jaar; nadien werd hij, hangende het hoger beroep, in vrijheid gesteld en in
maart 1999 veroordeelt het hof hem alleen wegens belastingfraude.
Ook JV, alias ‘De Hakkelaar’, was klant bij Van Asselt. Hij werd begin 1996
gearresteerd en begin 1997 veroordeeld wegens georganiseerde
drugshandel. Paarlberg kon van deze strafzaken weten, gelet op de publiciteit
die eraan werd gegeven en gelet op zijn zakelijke verhouding tot het bedrijf.
Wat betreft EU blijkt uit het dossier dat Paarlberg zich in 1996 in een
gerechtelijke procedure heeft gemengd betreffende een onder U in beslag
genomen auto. 56
De betreffende auto, een Ferrari 328 GTS, werd op 19 juni 1996 door Van
Asselt te koop aangeboden voor 135.000 gulden. De Belastingdienst was van
oordeel dat deze Ferrari in eigendom toebehoorde aan EU en legde er
executoriaal beslag op. Aan de belastingdeurwaarders meldde CB, eigenaar
van Van Asselt en bevriend met EU, dat deze auto in consignatie was
gegeven door ene Paarlberg, die in Londen zou wonen, maar ook in
Amsterdam. Van Asselt (CB) heeft later een handgeschreven en
ongedateerde leningsovereenkomst overgelegd, waarin CB verklaart 95.000
gulden te hebben geleend van Paarlberg, met de Ferrari als onderpand.
Na een kort geding bij de rechtbank te Amsterdam waarbij de claim van
eigendom van de Ferrari door Van Asselt B.V. werd verworpen, heeft Van
Asselt hoger beroep aangetekend. In deze procedure heeft Paarlberg
getracht zich te voegen als belanghebbende; hij heeft toen diverse
documenten als bewijs van de lening en zijn recht op de auto overgelegd. Het
gerechtshof wees het verzoek van Paarlberg tot voeging als belanghebbende
af en deelde de bij de president van de rechtbank gewekte bevreemding
omtrent de vermeende transactie tussen Paarlberg en CB. Ook het hof was
voorshands van oordeel dat de gestelde eigendom van Van Asselt niet
aannemelijk was. Kortom, er waren voor de rechter in eerste en in tweede
aanleg aanwijzingen dat er – laten we het voorzichtig zeggen – iets niet klopte
met de stukken, waaruit zou moeten blijken dat de Ferrari niet van EU was,
maar van Van Asselt, en door een niet afbetaalde schuld aan Paarlberg dus
eigenlijk van Paarlberg.
() 57
56 Enclave, Rubriek 10, Bijlage 35.
57 De hier oorspronkelijk opgenomen alinea is nog tijdens het requisitoir door het OM
ingetrokken omdat bij onderzoek na het uitspreken van deze tekst bleek dat de inhoud niet
juist was.
31

Het zal in de ogen van Paarlberg toevallig zijn, maar Holleeder kende EU,
getuige een waargenomen ontmoeting op 2 mei 1996, enkele uren nadat
Holleeder bij Endstra zeer vermoedelijk ook Paarlberg had ontmoet. 58 En er
ligt CIE-informatie van medio 2005 dat Holleeder een half jaar daarvoor een
pittige ruzie zou hebben gehad met CB, de baas van Van Asselt. 59
Het dossier maakt melding van het onderzoek Radar naar EU in de periode
1994-1996. Daarin zijn onder meer CID-informaties van destijds onderzocht,
inhoudende:
- dat EU crimineel kapitaal in garagebedrijf Van Asselt heeft gestoken;
- dat Van Asselt volledig wordt gefinancierd door EU c.s. en dat veel
Amsterdamse criminelen er hun voertuig leasen;
- dat directeur CB criminelen van auto’s voorziet, onder wie JV, EU, Van Hout
en Holleeder. Met name JV en EU zouden dit bedrijf al jaren met veel geld
financieren. 60
Dat Van Asselt is te liëren aan criminelen blijkt uit het onderzoek Tuba naar
Van Asselt zelf uit 1996. 61 Dat JV aan Van Asselt (en overigens ook aan
Endstra) is te liëren blijkt uit gegevens bij zijn arrestatie in1996. 62 Vragen over
EU heeft Paarlberg in het vooronderzoek niet willen beantwoorden. 63
Wat heeft dit alles te betekenen voor de onderhavige zaak? Het OM
permitteert zich in deze een hypothese. Het OM meent - als gezegd - dat in
het onderzoek Newport kan worden vastgesteld dat Paarlberg de werkelijke
herkomst van de 8,5 miljoen gulden cash tracht te verhullen. Gegeven nu:
- het feit dat de verkrijging van dit grote geldbedrag ergens vóór medio 1998
heeft plaatsgevonden,
- het feit dat er over de periode voordien meerdere informaties zijn dat EU
en JV veel geld in Van Asselt investeerden,
- het feit dat Paarlberg in die periode en daarna veel geld heeft
geïnvesteerd in Van Asselt 64 , een voor Paarlberg atypische investering, en
- het feit dat contact tussen Van Asselt, EU en JV is vastgesteld,
dringt de gedachte zich op dat het bedrag van 8,5 miljoen gulden wel eens in
verband kan worden gebracht met de criminele handel van EU en/of van JV in
die tijd. Dit is niet vastgesteld kunnen worden, het is als gezegd een
hypothese, maar de aanwijzingen zijn er. En zij kunnen worden meegenomen
in de beoordeling van de vraag of het geld afkomstig is van “enig misdrijf”.
Weliswaar waren EU en JV gedetineerd in de periode dat Paarlberg zegt het
geld te hebben ontvangen, maar dat staat een relatie zoals genoemd op
zichzelf niet in de weg. En als Paarlberg niet kan worden geloofd in zijn
verhaal over de verkrijging van het geld, staat ook het moment van verkrijging
op losse schroeven; daarbij komt dat Paarlberg heeft verklaard dat hij het geld
enige tijd in de kluiskast op zijn bedrijf heeft bewaard.
Als de hypothese van de relatie tussen het geld en EU en/of JV op waarheid
berust, is een ideale weg voor witwassen gevolgd: Paarlberg heeft aan de
58 Dossier Enclave, blz. 2 1235-1236.
59 Dossier Enclave, blz. 2 0012 en Dossier Kolbak, blz. D1-0110.
60 Dossier Enclave, blz. 2 2286.
61 Dossier Enclave, blz. 2 2463-2465.
62 Dossier Enclave, blz. 2 2460.
63 Dossier Enclave, blz. 3 0486.
64 Dossier Enclave, blz. 10 090.
32

ene kant van zijn bedrijf - langs een ingewikkelde omweg via het buitenland -
miljoenen aan contant geld in zijn bedrijf laten vloeien en er een hotel van
gekocht; daarnaast heeft hij aan de andere kant van zijn bedrijf - ver
verwijderd van de bron - miljoenen gestoken in garagebedrijf Van Asselt, een
bedrijf waar criminelen zouden hebben geïnvesteerd en dat door DB in die tijd
een bodemloze put werd genoemd. 65 Een betere versluiering van de
herkomst van criminele gelden is nauwelijks denkbaar.
() 66 Er is een patroon in de proceshouding van Paarlberg merkbaar. Zijn
weigering om op lastige vragen van het OM in te gaan was ook merkbaar
toen hem werd gevraagd naar MD. Ook zij is verdachte van witwassen van
vermogen van haar criminele (ex-)partner. Ook zij had vermoedelijk zakelijke
contacten met Paarlberg. Zo is er de onverklaarbare provisie van ongeveer
265.000 gulden die door Merwede Beheer is betaald aan Nieuwgraaf 114
Holding 67 . Zowel MD als MK hebben er geen enkele verklaring voor kunnen
geven; Paarlberg en DB wijzen naar elkaar. En voorts is er de mysterieuze
brief betreffende een mogelijke hypotheek van ‘mevrouw MD’ voor een
appartement in Parijs. Dat Paarlberg niet meer zou weten wie deze mevrouw
MD zou zijn is, gelet op de gedetailleerde inhoud van de brief, volstrekt
ongeloofwaardig 68 .
En hoewel Paarlberg het heeft weggehoond is de verklaring van getuige AM
opmerkelijk – want let op de datering: in ongeveer 1997/1998 hoorde zij van
haar toenmalige baas P dat over Paarlberg geruchten in de markt gingen dat
hij niet altijd netjes zou zijn en zich zou ophouden met onderwereldfiguren.
Volledigheidshalve zij vermeld dat zij het slechts geruchten vond en er nooit
iets van heeft gemerkt. 69
3.6 Conclusie
De conclusie is dat uit de gedragingen van Paarlberg ten aanzien van de 5,95
miljoen gulden niet anders kan worden afgeleid dan dat dit geldbedrag –
middellijk of onmiddellijk – afkomstig is uit enig misdrijf als bedoeld in artikel
420bis Sr. De kenmerken van witwassen zijn volledig aanwezig: een groot
bedrag in cash van dubieuze herkomst, rondgepompt via ondoorzichtige
vennootschappen en een buitenlandse bankrekening, zonder verifieerbare
omschrijving en zonder zakelijk en verklaarbaar bedrijfseconomisch doel.
Bovendien worden door de verdachte hierover niet te verifiëren en wisselende
verklaringen afgelegd, die volstrekt onaannemelijk zijn.
En ook al was dit in 1998 op zichzelf nog niet strafbaar, doordat witwassen
een voortdurend misdrijf is zijn alle genoemde gedragingen van toen wel
65 e
Aldus getuige AM, Dossier Enclave, 4 aanvulling blz. 1116.
66
Hier is één zin weggelaten, die in relatie staat met de weglating van een alinea, die is
verantwoord in noot 57.
67
Dossier Enclave, blz. 1224 e.v.
68
Dossier Kolbak, blz. AE-67 001.
69 e
Dossier Enclave, 4 aanvulling blz. 1117.
33

elevant voor de vaststelling nu dat de voorhanden zijnde aandelen ’t Gooier
Hoofd BV geheel of ten dele, middellijk of onmiddellijk afkomstig zijn uit enig
misdrijf. 70 Er zijn in deze zaak voldoende bijkomende omstandigheden zijn,
die de overtuiging van de rechter kunnen dragen dat het voorhanden hebben
van de aandelen, dat naar buiten toe kenmerken van een reeds lang
bestaande witwasconstructie vertoont, dat ook daadwerkelijk is.
Ten aanzien van het bedrag van 3 miljoen gulden van Endstra, waarvan 2,9
miljoen zich met de eerder genoemde 5,95 miljoen gulden heeft gemengd, is
de conclusie deze.
Paarlberg had al in 1994, toen Endstra groot in De Volkskrant werd
geportretteerd als witwasser voor de onderwereld, kunnen en moeten weten
dat hij zakelijk niet met Endstra in zee moest gaan. Hij heeft dit toch gedaan.
Hij heeft verklaard dat hij in 1998 zakelijk met Endstra wilde breken op basis
van geluiden die in 1997 en 1998 tot hem waren gekomen, en leidden tot een
slecht onderbuikgevoel. Het had te maken met personen rond Endstra zoals
Holleeder en LB, en met verhalen over invallen. Het was allemaal van dien
aard dat Paarlberg niet meer zichtbaar met Endstra geassocieerd wilde
worden. 71
Dus vóór de aankoop van de aandelen ’t Gooier Hoofd, en vóór de ontvangst
van de 3 miljoen gulden van Endstra die hij overmaakte met een onduidelijke
grondslag en zonder enige omschrijving, en vóór het onmiddellijk
rondpompen via Kauri Holdings naar Mediamax zonder transparante
verantwoording, had Paarlberg voor zichzelf serieuze redenen om te
vermoeden dat Endstra zakelijk niet deugde. Als hij niet al toen had moeten
besluiten het geld van Endstra volledig uit zijn vermogen af te scheiden en te
retourneren, had hij dit in de jaren daarna toch wel moeten doen: zijn
wetenschap over Endstra als witwasser nam alleen maar toe. Hij las in de
zomer van 2002 het verhaal van Mieremet in De Telegraaf, en zag er daarna
zelf geen enkel probleem in om de zijns inziens nog bestaande
betalingsverplichtingen van Endstra te gieten in een ‘fiscaal vriendelijke
oplossing’, lees: een vorm waarbij gefingeerde titels werden gebruikt zoals
een neptransactie met een pijpleiding en niet bestaande commissies.
Vastgesteld kan worden dat van de contante 8,5 miljoen gulden en de
overgemaakte 3 miljoen gulden niet is aangetoond dat deze een legale
herkomst hebben. Eveneens kan worden vastgesteld dat Paarlberg over de
herkomst van beide geldbedragen niet, dan wel wisselend en aantoonbaar
onjuist heeft verklaard, en voorts dat zij zeer kort na elkaar en zeer kort vóór
de aankoop van de aandelen ’t Gooier Hoofd langs dezelfde omweg door
persoonlijk toedoen van Paarlberg bij Mediamax terecht zijn gekomen.
Vastgesteld kan ook worden dat de vermenging van een substantieel deel
van de contante 8,5 miljoen gulden (5,95 miljoen) en/of dat de vermenging
van een substantieel deel van de 3 miljoen gulden (2,9 miljoen) van Endstra
70 Zie in dit verband ook Hof ’s-Hertogenbosch, 29 november 2006, LJN: AZ 4125
71 Dossier Enclave, 4 e aanvulling blz. 1717.
34

met het saldo van Mediamax Group dat in zijn geheel is aangewend voor de
aankoop van de aandelen ’t Gooier Hoofd, dit aankoopbedrag heeft besmet.
Vastgesteld kan ten slotte worden dat de verdachte onder de beschreven
omstandigheden moet hebben geweten, in die zin dat hij welbewust de
aanmerkelijke kans heeft aanvaard, dat het contant gestorte geldbedrag en/of
dat het geld van Endstra van enig misdrijf afkomstig was. Door de aandelen ’t
Gooier Hoofd in de periode van eind 2001 tot begin 2006 voorhanden te
hebben heeft Paarlberg zich schuldig gemaakt aan witwassen.
35

4. DE ZAAK AGA
4.1 Inleiding
In het Tripartite overleg tussen de Belastingdienst, de FIOD en het OM is op 9
februari 2007 besloten een strafrechtelijk onderzoek te starten naar het ter
beschikking stellen aan de Belastingdienst van valse en/of vervalste facturen
en het doen van onjuiste aangifte door een aantal bedrijven van Paarlberg.
Aanleiding voor dit strafrechtelijk onderzoek was een boekenonderzoek van
de Belastingdienst in maart 2006 bij Merwede Real Estate en Merwede
Finance. Dit boekenonderzoek was gestart op basis van in beslag genomen
documenten uit het onderzoek Enclave, en die waren vrijgegeven voor fiscaal
gebruik door de officier van justitie. 72
Bij deze documenten bevond zich een handmatig opgesteld overzicht van
gefactureerde bouwwerkzaamheden voor “Baambrugge”, waarbij op het
overzicht stond vermeld “tnv Akragon Real Estate BV”. Ook stond de naam
“H”op de overzichten vermeld. Uit de gegevens van de Belastingdienst kwam
naar voren dat H bewoner was van een woonboerderij aan de Rijksstraatweg
te Baambrugge, een woonboerderij die via de vennootschap Belgrave Estate
BV eigendom bleek te zijn van Paarlberg. Omdat op het overzicht van de
werkzaamheden stond “tnv Akragon Real Estate BV” is hier door de
Belastingdienst nader onderzoek ingesteld. Uiteindelijk heeft dit onderzoek
geleid tot de verdenking dat meerdere privéverbouwingen als zakelijke kosten
in de boeken van diverse ondernemingen van Paarlberg zijn opgenomen,
waarbij gebruik is gemaakt van valse en/of vervalste facturen.
Het OM zal kort per pand de gang van zaken schetsen en aangeven op welke
wijze opdracht is gegeven tot verbouwing, op welke wijze is betaald en hoe
deze betaling uiteindelijk in de boeken is verwerkt. Dit zal leiden tot – kort
gezegd – de conclusie dat de in de tenlastelegging genoemde bedrijven
onjuiste belastingaangifte hebben gedaan en dat zij, bij controle door de
Belastingdienst hiernaar, een valse boekhouding hebben overgelegd. Dit zijn
strafbare feiten.
Daarna zal het OM ingaan op de rol van Paarlberg bij deze feiten. De
conclusie zal zijn dat Paarlberg aan deze verboden gedragingen feitelijk
leiding heeft gegeven, dan wel opdracht daartoe heeft gegeven.
72
Dossier AGA, blz. D001/D002. In de volgende voetnoten wordt telkens verwezen naar de
vindplaats in het dossier AGA.
36

4.2 Perceel Amstel 149 te Amsterdam
4.2.1 Eigenaar/bewoner
Allereerst het pand Amstel 149 te Amsterdam. Dit pand is de woning van de
(voormalig) advocaat van Paarlberg (en van de Merwedegroep), de heer LVE.
Hij is ook eigenaar van het pand. De kosten van de verbouwing van dit pand
in 2001 zijn als kosten geboekt ten laste van de vennootschap Akragon Real
Estate B.V., later genaamd Merwede Real Estate B.V. een vennootschap
waarin als enige bezit de zgn. Akragontoren te Rotterdam valt.
4.2.2 Verbouwing
De verbouwing aan het pand Amstel 149 te Amsterdam is uitgevoerd door
timmerbedrijf H&O te Amsterdam, in opdracht van PVZ die op dat moment
werkzaam was bij Woodham en Packard. Woodham en Packard is een bedrijf
van Paarlberg. 73 Dit is overigens dezelfde PVZ die verklaarde over de relatie
tussen Paarlberg en Holleeder, waarover later in dit requisitoir meer.
4.2.3 Opdracht/betaling
Op 22 augustus 2007 verklaart LVE tegenover de FIOD ambtenaren 74 dat de
facturering en betaling van de verbouwing, buiten hem om, door Paarlberg is
geregeld. LVE verklaarde verder dat tijdens de verbouwing Paarlberg had
aangegeven dat hij de kosten van de verbouwing zou betalen en dat LVE dat
als een schenking kon beschouwen. LVE verklaarde dat hij dit op een later
tijdstip geen goed idee vond, en dat hij met Paarlberg hiervoor een
leningsovereenkomst was aangegaan. De lening zou inmiddels zijn ingelost.
Tijdens zijn verhoor op 19 mei 2008 75 bevestigt LVE het voorgaande. Hij
voegt daar nog aan toe: ‘De opdracht voor zover het de betalingen betrof
liepen volgens mij via Paarlberg, en op de vraag door wie de kosten nou
uiteindelijk zijn betaald: Destijds ging ik er vanuit dat deze zijn betaald door
Paarlberg. Als u mij vraagt wat ik daar nu van weet, kan ik daar vanwege mijn
geheimhoudingsplicht niet over verklaren.’
En dat laatste is weer opmerkelijk, want zei LVE nou niet in het eerste
gesprek met de Belastingdienst dat dit een privékwestie betrof? Het lijkt erop
dat LVE hier het verschoningsrecht misbruikt om onder lastige vragen uit te
komen.
73 D13 (AH1/11)
74 AH24
75 G2
37

De rol van LVE in deze roept zonder meer al vraagtekens op. Hoe kan het dat LVE,
advocaat van Paarlberg en zijn bedrijven, zijn woning laat verbouwen, terwijl zijn
cliënt en vriend Paarlberg de kosten ervoor draagt? LVE kon geen enkele vraag over
de begroting of de betaling beantwoorden. Het OM denkt dat vanaf het begin het al
de bedoeling is geweest dat Paarlberg de kosten voor de verbouwing van de woning
zou dragen, wellicht als schenking of betaling voor bewezen diensten. Indien LVE
namelijk vanaf het begin zelf de kosten zou dragen, zou hij op zijn minst de
onderhandeling over de prijs hebben gedaan, en voorafgaande aan de verbouwing
vaste afspraken hebben gemaakt met Paarlberg over de financiering en eventuele
aflossing. Dit is niet gebeurd; zoals gezegd had LVE zelfs geen idee van de kosten.
Het is een typerende manier van zakendoen van Paarlberg, op zichzelf niet relevant
voor dit dossier maar wel in het algemeen als het gaat om de persoon van de
verdachte. Wat uiteindelijk wel relevant is voor deze zaak is dat de kosten voor de
verbouwing van de woning van LVE in de boeken van Akragon zijn verantwoord als
zakelijke kosten.
Ook getuige H van Timmerbedrijf H&O 76 is gehoord. Op de vraag wie de
opdracht tot verbouwing heeft gegeven antwoordt hij:
‘Volgens mij heeft AV, de financiële man, uiteindelijk akkoord gegeven
voor de verbouwing……PVZ, K en AV hebben aan mij laten blijken dat
Paarlberg uiteindelijk opdrachtgever en eigenaar was.’
Paarlberg wilde bij de FIOD geen verklaring afleggen. Als hij op 10 april 2009
bij de rechter-commissaris wordt gehoord inzake het GVO, verklaart hij:
‘Amstel 149 hs te Amsterdam. Ik neem aan dat daarmee LVE wordt
bedoeld: een vriend en mijn ex-advocaat. Ik heb verder geen relatie
met dat pand. De verbouwing is onder begeleiding van mensen van
mijn bedrijf geschied. Ik heb LVE vanuit mijzelf privé hiervoor een
lening gegeven. Die lening is mondeling overeengekomen, ik denk in
2000/2001.’
4.2.4 Bevindingen Belastingdienst
De Belastingdienst heeft tijdens het onderzoek het volgende bevonden. In
2001 zijn er facturen (D47 t/m 55) met een totaalbedrag van 115.601 euro van
VOF Timmerbedrijf H&O te Amsterdam als investering op de Akragontoren te
Rotterdam verantwoord. Deze facturen echter hebben betrekking op de
verbouwing van het pand gelegen aan de Amstel 149hs te Amsterdam. Dit
valt af te leiden uit een door de Belastingdienst ingesteld derdenonderzoek bij
voornoemd timmerbedrijf.
Door de facturen als investering op de Akragontoren te verantwoorden heeft
Merwede Real Estate b.v. (voorheen Akragon B.V.) de daarin begrepen
omzetbelasting als voorbelasting geclaimd, terwijl de investering in
werkelijkheid betrekking had op de verbouwing van een woonpand.
Daarnaast is afschrijvingspotentieel voor de heffing van
vennootschapsbelasting gecreëerd. 77 Dit heeft geleid tot onjuiste aangifte
76 G6
77 AH001/AH002
38

over het tweede kwartaal 2001 (D172), het derde kwartaal 2001 (D146) en
september 2001 (D155) 78 .
4.2.5 Administratieve verwerking facturen
Er is – als gezegd – in totaal door H&O voor een bedrag van 115.601 euro
aan facturen ingediend. Deze facturen zijn in de administratie van Merwede
Real Estate B.V. opgenomen met als omschrijving: “Timmerwerkzaamheden”
en “voor u onder regie uitgevoerd”. De facturen zijn gericht aan Akragon B.V. ,
Bolensteinseweg 3 te Maarssen en kennen verder geen verwijzing naar de
locatie waar de werkzaamheden zouden zijn uitgevoerd.
LVE herkent de aan hem getoonde facturen niet. De afspraak was, aldus
LVE, dat de verbouwing gefinancierd zou worden door Paarlberg en daarom
zijn de facturen niet naar hem gestuurd. 79
Getuige H verklaart als hem de facturen worden getoond die gericht zijn aan
respectievelijk Akragon en Merwede Monumenten:
‘Dit betreffen allen facturen die betrekking hebben op de verbouwing op
de 1 e etage van de Amstel 149 te Amsterdam. Wat mij opvalt is dat
factuur genummerd D053 anders geadresseerd is. De reden hiervoor
weet ik niet. K, PVZ of AV moeten hier opdracht voor gegeven hebben.
Uit onszelf doen we dit niet. Het valt mij verder op dat de omschrijving
op de facturen summier is en dat er geen adresgegevens waar
verbouwd is staan vermeld op de facturen, wat normaal gesproken wel
gebruikelijk is bij onze facturen. Normaal gesproken zetten wij op de
factuur waar het werk verricht is, op welk adres. Ik vind het raar dat dit
er niet op staat. Ik begrijp nu dat dit, het niet vermelden van een adres
waar een verbouwing heeft plaatsgevonden, niet juist is en dat dit
belastingfraude in de hand werkt. Ik denk dat AV, K of PVZ ons destijds
de opdracht heeft gegeven om geen adresgegevens te vermelden op
de facturen of wat er bij omschrijving vermeld moest worden. Als ik de
facturen nu zo zie, begrijp ik dat het niet goed is.’
DB verklaart dat Amstel 149 niets met de Merwede Group te maken heeft. Hij
denkt dat de facturen zonder zijn tussenkomst bij de administratie terecht zijn
gekomen. De enige andere mogelijkheid is via Paarlberg. Facturen werden in
de regel door hem getekend, maar hij ziet zijn handtekening er niet op staan.
Destijds wist hij niets van deze verbouwing en hij heeft nog nooit van H&O
gehoord. DB gaat ervan uit dat deze facturen door Paarlberg aan de
administratie zijn aangeboden 80 .
JE, de boekhouder van de Merwedegroep, verklaart dat het adres Amstel 149
hem niets zegt. Hij geeft aan dat als de facturen D47 t/m 55 betrekking
78 D180
79 G2-04
80 V8-02
39

hebben op Amstel 149 ze in ieder geval niet op de Akragontoren geboekt
hadden moeten worden. Deze facturen zijn dus – aldus JE - niet juist. Hij zal
de facturen misschien destijds wel gezien hebben, maar heeft nooit de
wetenschap gehad dat ze betrekking hadden op een woonhuis. Hij heeft de
facturen pas geboekt na goedkeuring van Paarlberg of DB of misschien wel
AV in die tijd. Ten slotte geeft JE aan niets van een eventuele afspraak tussen
Paarlberg en LVE te weten.
AV, de boekhouder van Paarlberg, ziet dat hij alle facturen D47b t/m D55b
(m.u.v. D 53) voor akkoord heeft geparafeerd. Hij ziet voorts dat al de facturen
gericht zijn aan Akragon. Op D51b heeft hij zelfs zijn handtekening gezet.
Iemand moet dus tegen hem gezegd hebben dat de facturen op Akragon
moesten komen. AV ziet op de facturen D47b, 48b en 50b de paraaf van DB.
Hij verklaart dat hij denkt dat hijzelf het factuuradres heeft doorgegeven aan
H&O. Hij zegt hierover:
‘Ik heb destijds van de boekhouding doorgekregen dat dit Akragon B.V.
moest worden en zo is het ook uitgevoerd. Ik heb het idee dat het werk
van de facturen ook conform factuur is uitgevoerd op de Amstel.
Destijds ging ik er van uit dat Akragon goed was.’ 81
En even verder:
‘Ik wist niet beter dan dat Amstel 149 in de vennootschap Akragon zat.’
De facturen waar het om gaat zijn de facturen die in het dossier zijn
genummerd als D47 tot en met D55. De facturen met een a of b nummering
(dus bijvoorbeeld D47a) zijn afkomstig van de Belastingdienst. Hiermee staat
vast dat deze facturen ter inzage aan de Belastingdienst zijn gegeven. 82
AV vindt overigens niet dat de facturen vals zijn. In zijn optiek zijn alle
facturen goed hoewel de adresgegevens van het werk Amstel er inderdaad
niet op staan. Hij heeft hiertoe zelf geen opdracht gegeven en hij denkt dat hij
dit destijds niet heeft gezien 83 . Toch dacht ook AV volgens eigen zeggen dat
Amstel 149 in Akragon zat. En dat is natuurlijk precies wat de facturen vals
maakt. In strijd met de werkelijkheid wordt door de adressering aan Akragon
de suggestie gewekt dat er werkzaamheden zijn uitgevoerd ten behoeve van
Akragon. Opzettelijk. Het is in deze dan ook niet verwonderlijk dat deze
facturen – in tegenstelling tot hetgeen gebruikelijk was – een vage
omschrijving hebben en geen werkadres bevatten. Uit de jurisprudentie van
de Hoge Raad valt overigens op te maken dat ook sprake kan zijn van
valsheid indien wordt nagelaten bepaalde zaken te vermelden. 84 Belangrijk is
de vraag of daardoor een onjuist beeld of indruk komt te bestaan.
Dat de indruk moest worden gewekt dat het hier ging om werkzaamheden die
ten behoeve van Akragon waren uitgevoerd wordt nog eens bevestigd door
81 G18-02
82 AH044
83 G18-02
84 T&C, zesde druk, aantekening 18 bij artikel 225 van het Wetboek van Strafrecht
40

het gegeven dat alle kosten ook ten laste van Akragon zijn geboekt en dat de
facturen in de administratie van Akragon zijn opgenomen. Bovendien zijn de
kosten van deze werkzaamheden als vooraftrek in de Belastingaangifte van
Akragon opgenomen en heeft dit er uiteindelijk toe geleid dat door Akragon te
weinig belasting is betaald. 85
4.2.6 Samenvatting
Samenvattend kan worden gesteld dat de verbouwing van het perceel Amstel
149 te Amsterdam ten onrechte in de boeken van Merwede Real Estate is
verantwoord als investering op de Akragontoren. Hierdoor is een onjuiste
belastingaangifte gedaan. Bij controle naar de aangiften is door Merwede
Real Estate een valse boekhouding overgelegd, nu in deze boekhouding
facturen voorkomen die door een onjuiste adressering van de facturen en een
– in strijd met hetgeen gebruikelijk is – (bewust) vage, onvolledige
omschrijving van de aard en plaats van de verrichte werkzaamheden, ten
onrechte de indruk wekken dat het werkzaamheden ten behoeve van Akragon
betroffen.
Hiermee heeft Merwede Real Estate (voorheen Akragon Real Estate) zich
schuldig gemaakt aan overtreding van artikel 68 lid 2 juncto artikel 69 lid 2
van de Algemene wet inzake rijksbelastingen.
4.3 Perceel Apollolaan 78
4.3.1 Eigenaar/bewoner
Het perceel Apollolaan 78 te Amsterdam betreft het woonhuis van DB, de
voormalige directeur van de Merwede groep. Op 7 september 2000 koopt
Merwede Kantoren B.V. zowel Apollolaan 76 (een kantoorpand) alsmede 78
(een woonhuis). DB koopt op dezelfde dag Apollolaan 78 van Merwede
Kantoren voor ongeveer 2,9 miljoen gulden.
85 D180
41

4.3.2 Verbouwing
In de periode 2001-2003 wordt het huis grondig verbouwd. Het werk is
uitgevoerd door IBCB, thans IBCH.
4.3.3 Opdracht/betaling
Getuige K 86 van IBCH verklaart dat volgens hem DB op perceel Apollolaan 78
woont. Hij verklaart voorts dat degene naar wie de facturen zijn verzonden,
Merwede Groep, de eigenaar is. DB heeft volgens hem destijds de opdracht
gegeven voor verbouwing van perceel Apollolaan 78. K denkt ook dat DB de
verantwoordelijkheid droeg voor verbouwing.
DB wordt uiteraard ook gehoord over deze verbouwing. In zijn verklaring van
22 november 2007 87 verklaart DB dat de verbouwing aan Apollolaan 78 voor
rekening kwam van de ontwikkelaar, Merwede Kantoren. Dit zou – aldus DB-
de afspraak zijn die hij als toekomstige koper met Paarlberg zou zijn
overeengekomen. De woning zou “turn key” worden opgeleverd. “Turn key”
betekent volgens DB: klaar voor bewoning behalve stoffering en inventaris,
maar inclusief bijvoorbeeld badkamer, keuken, sanitair, installaties enzovoort.
Paarlberg wilde bij de FIOD geen verklaring afleggen. Als hij op 10 april 2009
bij de rechter-commissaris wordt gehoord inzake het GVO, verklaart hij:
‘Apollolaan 76-78. 76 is van Merwede en 78 van DB. Ik weet niet of
daar nog een kantoor zit. Ik weet dat daar werd verbouwd.’
4.3.4 Bevindingen Belastingdienst
De Belastingdienst heeft het volgende bevonden. 88 De facturen (D85 t/m D
95) van IBCH voor de verbouwing van Apollolaan 78 (woonhuis DB), met een
totaalbedrag van 1.720.014 euro, zijn in de boeken van Merwede Kantoren
als kosten voor het pand Apollolaan 76 (zijnde kantoorpand) opgenomen. Eén
factuur (D96), voor een bedrag van 407.073 euro, is in de boeken van
Merwede Winkels B.V. verantwoord als kosten voor een winkelpand aan de
PC Hooftstraat. Door beide vennootschappen is de omzetbelasting op de
facturen volledig in aftrek gebracht. 89
Bij vergelijking van de facturen uit de administratie van IBCH en de
administratie van de Merwedegroep is bovendien door de controlerend
ambtenaren van de Belastingdienst opgemerkt dat er afwijkingen bestonden.
Zo kwamen in de administratie van IBCH facturen voor waar als omschrijving
86 G13
87 V08-01
88 AH001/AH002/AH044
89 D180
42

voor de werkzaamheden Apollolaan 76 en 78 stond vermeld, terwijl in de
administratie van de Merwedegroep deze facturen voorkwamen met slechts
de vermelding Apollolaan 76. Voor het overige waren de facturen gelijk: zelfde
datum, factuurnummer en zelfde bedrag. Eén factuur voor werkzaamheden
aan de Apollolaan 76 was in de administratie van IBCH gecrediteerd, met
versturing op dezelfde dag van eenzelfde nota voor werkzaamheden aan een
pand aan de PC Hooftstraat. Alleen deze laatste factuur werd in de
administratie van Merwede aangetroffen.
Door de facturen als investering op de Apollolaan 76 te verantwoorden
hebben Merwede Kantoren B.V. en Merwede Winkels B.V. de daarin
begrepen omzetbelasting als voorbelasting geclaimd terwijl de investering in
werkelijkheid betrekking had op de verbouwing van een woonpand;
Apollolaan 78. Daarnaast is afschrijvingspotentieel voor de heffing van
vennootschapsbelasting gecreëerd. Dit heeft geleid tot onjuiste
belastingaangiften over het tweede kwartaal 2001 (D172), het vierde kwartaal
2001 (D150), het eerste kwartaal 2002 (D151), het tweede kwartaal 2002
(D169), het vierde kwartaal 2002 (D/153), het eerste kwartaal 2003 (D154) en
september 2004 (D168). 90
4.3.5 Administratieve verwerking facturen
K 91 , werkzaam bij IBCH, verklaart dat de facturen D86 t/m 96 inderdaad de
facturen zijn zoals destijds door IBC aan de diverse geadresseerden zijn
verzonden inzake de verbouwingen aan Apollolaan 76 en 78. De facturen in
het dossier met als nummering D86a t/m D96a zijn aangetroffen bij Merwede.
Deze hebben als onderwerp ‘Apollolaan 76’ in plaats van ‘Apollolaan 76 + 78.
Voor het overige zijn zij gelijk. K verklaart:
‘Ik ga er van uit dat beide facturen van IBCB zijn. Ik zie hier twee
verschillende facturen en dit vind ik zeer vreemd. Ik wist er niets van
dat er twee facturen zijn opgemaakt voor één werk. Normaal
gesproken zou er een creditfactuur tegenover moeten staan. Twee
verschillende facturen voor hetzelfde werk is niet mogelijk. Ik snap nu
dat het u hier om gaat. Ik ben ontsteld dat dit boven water komt omdat
dit in mijn optie niet kan. Een van de twee facturen is niet juist.’
De facturen gevoegd onder D86-94 zijn de originelen en horen bij de
werkzaamheden destijds uitgevoerd door IBC. Het bevreemdt K overigens dat
de facturen zijn betaald door anderen dan aan wie zij gericht zijn.
Op 10 oktober 2008 92 wordt DB nogmaals gehoord door de FIOD. Hij
overhandigt de ambtenaren van de FIOD een schriftelijk stuk dat hij
voorafgaand aan het verhoor als zijn verklaring had opgesteld 93 . Het stuk
begint als volgt:
90 D180
91 G13
92 V08-03
93 bijlage 1/3/ V08-03-a
43

‘Ik ben hier vandaag om een aanvulling op mijn eerdere verklaring te
geven. In mijn eerdere verhoren ben ik terughoudend geweest, want ik
wilde andere niet verder in een moeilijke positie brengen. Als gevolg
van de onjuiste verklaring van AV voel ik mij echter verplicht meer
verduidelijking omtrent de gebeurtenissen rondom Apollolaan 78 te
vermelden aangezien ik anders onterecht beschadigd word.’
Over de kosten van de verbouwing geeft DB – kort gezegd – toe dat deze zijn
afgeboekt op de zaak:
‘Gevoelsmatig vond ik dat veel kosten niet bij mij thuis hoorden want
dat waren extra kosten geïnstigeerd en aangemoedigd door J.D
Paarlberg en zijn adviseurs. Achteraf is eerst volledig tot mij
doorgedrongen dat hij dit deed om mij te motiveren. Ik wist dat J.D
Paarlberg het van belang vond dat ik netjes woonde vanwege de
buitenwereld en de daarmee gepaard gaande perceptie van succes.
Als voorwaarde werd wel gesteld dat de kosten voor een groot deel op
het kantoorpand (76) moesten worden geboekt dat tegelijkertijd en
door dezelfde bouwer werd verbouwd. Dit vond ik toen niet onlogisch
en heb het zo geaccepteerd.’
Op 2 april 2009 wordt DB nogmaals gehoord 94 . Hij wordt onder meer
geconfronteerd met het verhoor van JE van 17 december 2007, die verklaart
pas een half jaar daarvoor van de turn key overeenkomst op de hoogte te zijn
gesteld door DB. DB zegt dan:
‘De term turn key heb ik later gebruikt om Paarlberg te beschermen. Ik
heb deze term gebezigd naar aanleiding van het strafrechtelijk
onderzoek omdat ik het vervelend vond dat mijn ex werkgever werd
aangesproken op een beloning van hem aan mijn adres. Er is wel
degelijk door hem, Paarlberg, voorgesteld om de verbouwing op kosten
van de zaak te boeken en ook van het meerwerk was hij volledig op de
hoogte en deels zelfs initiator.’
En hoewel Paarlberg bij de rechter-commissaris op 10 april 2009 zelf stellig
ontkent dat dit met DB zo is afgesproken, vindt het verhaal van DB steun uit
onverwachte hoek. Op 22 maart jl. verklaart getuige RDW, een getuige die
nota bene zelf door Paarlberg naar voren is geschoven, bij de rechtercommissaris
hierover het volgende:
‘Paarlberg zei me dat hij er spijt van had dat hij DB zoveel loon had
betaald en daarnaast ook nog zoveel toelages en loon in natura.
Paarlberg vertelde mij dit in 2005. Hij zei mij: ik heb dat stom gedaan.’
DB wordt ook geconfronteerd met de facturen die in de boekhouding van
Merwede zijn aangetroffen. Hij erkent – kort gezegd – dat de facturen vals zijn
en verklaart onder meer:
94 V08-04
44

‘Zoals ik al eerder verklaarde moesten de kosten van de verbouwing
aan mijn woning Apollolaan 78, zo veel mogelijk geboekt worden op
Apollolaan 76. Dit conform instructie van Paarlberg. IBCH heeft
hieraan, onder geen enkel protest, medewerking verleend. Dit
versterkte bij mij ook het gevoel dat het allemaal niet zo ernstig was.’
4.3.6 Samenvatting
Samenvattend kan worden gesteld dat de verbouwing van het perceel
Apollolaan 76 te Amsterdam ten onrechte in de boeken van Merwede
Kantoren respectievelijk Merwede Winkels is verantwoord als investering op
de Apollolaan 78 respectievelijk PC Hooftstraat. Hierdoor is een onjuiste
belastingaangifte gedaan. Bij controle naar de aangiften is door beide
vennootschappen een valse boekhouding overgelegd, nu in deze
boekhouding facturen voorkomen die, door een onjuiste adressering van de
facturen en een onjuiste omschrijving van het adres waar de werkzaamheden
zijn verricht, ten onrechte de indruk wekken dat het werkzaamheden ten
behoeve van de genoemde vennootschappen betrof.
Hiermee heeft Merwede Kantoren B.V. en Merwede Winkels B.V. zich
schuldig gemaakt aan overtreding van artikel 68 lid 2 juncto artikel 69 lid 2
van de Algemene wet inzake rijksbelastingen.
4.4 Perceel Rijksstraatweg 125 te Baambrugge
4.4.1 Eigenaar/bewoner
Het pand aan de Rijksstraatweg 125 te Baambrugge is volgens de akte van
levering op 2 november 1998 door Belgrave Estates B.V. gekocht voor een
bedrag van 2,3 miljoen gulden. Het pand bestaat uit een woonhuis met guest
house, loods, erf en tuin. De uiteindelijke aandeelhouder van Belgrave
Estates B.V. is Paarlberg. Sinds 1999 wordt het pand bewoond door de heer
KH. KH is bevriend met Paarlberg.
45

4.4.2 Verbouwing
In 1999-2000 is het pand verbouwd door Aannemingsbedrijf S uit Montfoort.
4.4.3 Opdracht/betaling
De heer H verklaart 95 dat de woning eigendom is van Paarlberg. Het zou
kunnen dat in beheer is bij een van zijn BV’s, maar hij weet niet welke. H
huurt het pand. Paarlberg is vroeger zijn assistent geweest en zij zijn altijd
bevriend gebleven. H heeft naar eigen zeggen met de verbouwing verder
geen bemoeienis gehad. De uiteindelijke beslissing lag bij Paarlberg. H deed
alle voorstellen en Paarlberg keurde ze goed. Paarlberg heeft de verbouwing
– volgens H – vermoedelijk betaald.
Getuige S (de aannemer) verklaart 96 dat hij in 1999 dacht dat H de
opdrachtgever en eigenaar was. Hij heeft S destijds de opdracht gegeven.
Later bleek het pand in Akragon Real Estate te zitten. S leidt dit af aan de
betalingsbewijzen.
DB verklaart dat Paarlberg indirect eigenaar is van Rijksstraatweg 125 te
Baambrugge. De bewoner is H, een vriend van Paarlberg. DB weet niet wie
het pand heeft verbouwd. 97
Paarlberg wilde bij de FIOD geen verklaring afleggen. Als hij op 10 april 2009
bij de rechter-commissaris wordt gehoord inzake het GVO, verklaart hij:
‘De Rijksstraatweg 125 Baambrugge is van één van mijn
vennootschappen. H, een vriend van mij, huurt dat van mij. Ik wist dat
daar werd verbouwd. Ik denk dat H de opdracht heeft gegeven. Hij zal
dat met mij besproken hebben. Ik neem aan dat de vennootschap van
wie dat pand is de verbouwingskosten zou betalen.’
4.4.4 Bevindingen Belastingdienst
Door de Belastingdienst is geconstateerd dat vier facturen (D005 1t/m 4) van
Aannemingsbedrijf S, met een totaalbedrag van 674.998 euro, betreffende de
verbouwing van de Rijksstraatweg te Baambrugge, in de boeken van
Merwede Real Estate B.V. zijn opgenomen als kosten voor de Akragontoren.
Door de facturen als investering op de Akragontoren te verantwoorden heeft
Merwede Real Estate B.V. de daarin begrepen omzetbelasting op deze
facturen als voorbelasting geclaimd. Indien deze facturen als investering op
de woonboerderij in Belgrave Estates B.V. zouden zijn verantwoord, zou
95 G14
96 G12
97 V8-02
46

vooraftrek niet mogelijk zijn geweest, omdat er sprake is van onbelaste
verhuur van het pand aan H 98 .
Dit heeft geleid tot onjuiste belastingaangifte over het tweede kwartaal 1999
(D172) en het vierde kwartaal 1999 (D172). 99
4.4.5 Administratieve verwerking facturen
De facturen die door de Belastingdienst in de boekhouding van Merwede zijn
aangetroffen zijn gericht aan Merwede Real Estate B.V., kennen een
summiere omschrijving van de werkzaamheden en kennen geen verwijzing
naar de locatie waar de werkzaamheden hebben plaatsgevonden.
S (aannemer) 100 vertelt hierover dat pas op het moment dat hij de
factuuradressen kreeg van de boekhouder van de Merwede Groep, JE, hij
begreep dat H geen betaalmeester was. De facturen met als code D005 1 t/m
4 zijn de facturen zoals door Aannemingsbedrijf S zijn gestuurd aan Akragon
Real Estate voor het werk Rijksstraatweg 125 Baambrugge. DB heeft zich
volgens S nooit bemoeid met dit werk. JE heeft hem destijds in 1999 gezegd
dat het pand het bezit was van Akragon Real Estate. S weet nu dat dit niet zo
is. Over de facturen zegt S:
‘De adressering en de omschrijving voor op de facturen heb ik
gekregen van JE. Hij gaf aan mij door aan wie ik de facturen moest
sturen en welke omschrijving er op de desbetreffende factuur moest
staan. Ik zocht er op dat moment niets achter maar vond het wel
vreemd. Nu denk ik dat er door de Merwede groep gerommeld is met
de BTW omdat u hier zit. Ik ben het ermee eens dat de omschrijving
summier is. Deze omschrijving, een summiere, is normaal niet
gebruikelijk. Normaal wordt op de factuur de locatie vermeld waar het
werk plaats gevonden heeft of is de factuur gericht aan het adres waar
het werk heeft plaatsgevonden.’
De reden dat de factuur gericht is aan Akragon terwijl de verbouwing heeft
plaatsgevonden aan een pand in bezit van Belgrave Real Estate, is volgens
DB 101 omdat Akragon de kosten moest betalen aan S. Akragon moest dit
doen omdat Akragon een schuld had aan Paarlberg. DB is het ermee eens
dat op de factuur had moeten staan dat om project Baambrugge ging. DB
heeft zelf niet met S gesproken over de facturering. De contacten met S
liepen voor 99% met Paarlberg.
DB begrijpt dat, nu hem de facturen worden voorgehouden, er sprake is van
een onjuiste handelswijze betreffende de omzetbelasting, waardoor te weinig
omzetbelasting is betaald. Strikt genomen klopt het dat hij verantwoordelijk
was als directeur, echter in die tijd was de invloed van Paarlberg, ondanks zijn
98 AH001/AH044/D180
99 D180
100 G12
101 V8-02
47

(DB’s) functie als directeur, substantieel. Volgens hem moet het zo zijn dat JE
geen enkele rol of wetenschap heeft van de facturen. Paarlberg of DB hebben
in een aantal gevallen (DB weet niet meer exact welke) tegen JE gezegd dat
hij betalingen moest afboeken van de schuld van Merwede c.s. aan
Paarlberg. 102
JE 103 heeft naar eigen zeggen met onderhavige facturen geen bemoeienis
gehad. Als het zo is dat de facturen betrekking hebben op de woning in
Baambrugge dan zouden ze – aldus JE - privé geboekt moeten worden bij
Paarlberg of Belgrave Estate. Als de Rijksstraatweg een woning is dan zou de
omzetbelasting niet aftrekbaar mogen zijn. Als er al een naam werd
doorgegeven betreffende de factuuradressering, van wie dan ook, dan was dit
via Paarlberg of DB.
4.4.6 Samenvatting
Samenvattend kan worden gesteld dat de verbouwing van het perceel
Rijksstraatweg 125 te Baambrugge ten onrechte in de boeken van is
verantwoord als investering op de Akragontoren. Hierdoor is een onjuiste
belastingaangifte gedaan. Bij controle naar de aangiften is door Merwede
Real Estate B.V. een valse boekhouding overgelegd, nu in deze boekhouding
facturen voorkomen die door een onjuiste adressering van de facturen en een
– in strijd met hetgeen gebruikelijk is – (bewust) vage, onvolledige
omschrijving van de aard en plaats van de verrichte werkzaamheden, ten
onrechte de indruk wekken dat het werkzaamheden ten behoeve van Akragon
betroffen.
Hiermee heeft Merwede Real Estate (voorheen Akragon Real Estate) zich
schuldig gemaakt aan overtreding van artikel 68 lid 2 juncto artikel 69 lid 2
van de Algemene wet inzake rijksbelastingen.
4.5 Perceel Brede Haven 36 te Den Bosch
4.5.1 Eigenaar/bewoner
Het perceel Brede Haven 36 te Den Bosch is sinds 16 augustus 2002
eigendom van Van Baerle Investments B.V. te Maarssen, een vennootschap
waarvan Paarlberg enig aandeelhouder is. Sinds juli/augustus 2003 wordt het
pand officieel bewoond door mevrouw VDE.
4.5.2 Verbouwing
102 V8-02
103 V9-02
48

In de periode van september 2002 tot en met april 2004 is het pand uitgebreid
verbouwd door bouwbedrijf VDB uit Den Bosch.
4.5.3 Opdracht/betaling
VDE 104 verklaart dat Paarlberg een goede vriend van haar is. De Brede
Haven 36 is eigendom van een van zijn bedrijven. Zij huurt het pand sinds juli
of augustus 2003 voor 500 euro per maand van Paarlberg, maar heeft tot op
dat moment (juli 2007) nooit betaald wegens omstandigheden. Op 19 mei
2008 verklaart zij dat zij de schuld die openstond van de huur inmiddels heeft
afgelost. Paarlberg gaf destijds aan dat hij een pand in Den Bosch had dat
verbouwd moest worden. Hij vroeg of zij geen aannemers wist. Zij heeft VDB
aangedragen. KVDV, architect, heeft alles geregeld voor de verbouwing. Hij
onderhield ook het contact met VDB.
Aannemer A verklaart 105 dat VDE de bewoonster van perceel Brede Haven
was. De verbouwingen werden bepaald door KVDV, de binnenhuisarchitect.
Hij was het directe aanspreekpunt voor A. Hij bepaalde ook wat er verbouwd
moest worden. A is telefonisch benaderd voor de verbouwing en is daarna ter
plaatse gegaan, waarbij hij voor het eerst KVDV of Paarlberg heeft getroffen.
A denkt dat Merwede Monumenten eigenaar van het pand was. Paarlberg
was volgens hem de opdrachtgever voor de verbouwing.
DB verklaart over de Brede Haven:
De bewoner is de huidige levenspartner van Paarlberg, mevrouw VDE
en haar kinderen. Feitelijk is dit een van de verblijfplaatsen van
Paarlberg in Nederland.
Paarlberg wilde bij de FIOD geen verklaring afleggen. Als hij op 10 april 2009
bij de rechter-commissaris wordt gehoord inzake het GVO, verklaart hij:
104 G3-03
105 G7
‘Brede haven 36 Den Bosch: is eigendom van een vennootschap van
mij. Mevrouw VDE woont daar, dat is een vriendin van mij. De opdracht
tot verbouwing zal door de heer KVDV zijn gegeven na overleg met mij.
De kosten zouden, neem ik aan, worden betaald door de vennootschap
van wie het pand was.’
49

4.5.4 Bevindingen Belastingdienst
Door de ambtenaren van de Belastingdienst is geconstateerd dat in de
administratie van Merwede Monumenten B.V. 23 facturen van bouwbedrijf
VDB zijn opgenomen ter zake verbouwingswerkzaamheden aan de
Honthorststraat 20 te Amsterdam, met een totaalbedrag van 697.981 euro. Bij
controle bij VDB is naar voren gekomen dat in de administratie van VDB
dezelfde facturen: eenzelfde datum, factuurnummer en factuurbedrag zijn
aangetroffen, maar echter met een afwijkende adressering en werkadres. Hier
stond als adressering vermeld Van Baerle Investments B.V. te Maarssen en
als onderwerp: Brede Haven 36 te ’s Hertogenbosch. Het gaat hier om 19 van
de 23 facturen met een totaalbedrag van 465.938 euro (D56 tot en met D74).
Door de facturen met betrekking tot de verbouwing van de Brede Haven te
Den Bosch als investering op het (kantoor) pand gelegen aan de
Honthorststraat 20 te Amsterdam te verantwoorden heeft Merwede
Monumenten B.V. de daarin begrepen omzetbelasting geclaimd terwijl de
investering in werkelijkheid betrekking had op de verbouwing van een ander
(woon)pand. Daarnaast is een afschrijvingspotentieel voor de heffing van
vennootschapsbelasting gecreëerd. 106
Dit heeft geleid tot een onjuiste belastingaangifte over september 2002
(D156), december 2002 (D157), februari 2003 (D158), maart 2003 D159),
april 2003 (D160), mei 2003 (D161), juni 2003 (D162), juli 2003 (D163),
augustus 2003 (D164), oktober 2003 (D165), november 2003 (D166) en april
2004 (D167). 107
4.5.5 Administratieve verwerking facturen
VDE verklaart dat de facturen en betalingen buiten haar om door Paarlberg
zijn geregeld. 108
A 109 verklaart over de facturen:
‘Er zijn dus eigenlijk valse facturen opgemaakt betreffende het pand
Brede Haven 36 te Den Bosch. De facturen zijn gezet op een ander
pand, volgens mij op het pand Honthorststraat 20 te Amsterdam, als
waar de verbouwing, namelijk op de Brede Haven 36 te Den Bosch,
heeft plaats gehad.
Ik weet niet meer wie in 2002 gevraagd heeft om deze tenaamstelling
te wijzigen. Het is Paarlberg of de heer TDB, boekhouder van Merwede
Monumenten, of KVDV geweest. Het is al lang geleden en wie het was
106 AH001/AH044/D180
107 D180
108 AH25/5
109 G7
50

weet ik niet meer. Ik heb destijds telefonisch de opdracht gekregen om
de tenaamstelling te veranderen.
()
Ik begrijp nu dat er valse facturen zijn opgemaakt aan de hand van
valse gegevens die ik bij de directie heb neergelegd.
()
Als u vraagt wie het nu feitelijk voor het zeggen heeft betreffende de
verbouwingen naar VDB, kan ik u zeggen dat Paarlberg mij belt wat er
gedaan moet worden.’
En als A wordt geconfronteerd met de facturen (D056a t/m D074a) verklaart
hij: ‘Deze facturen zijn vals.’
DB verklaart over deze facturen 110 :
‘VDB heeft ook daadwerkelijk Honthorststraat 20 te Amsterdam in
opdracht van Merwede verbouwd. Als ik niet beter zou weten, dan
zouden deze facturen kloppen. Mij is alleen bekend dat VDB de
bouwer was van de Honthorststraat. Ik heb ook van Paarlberg gehoord
dat VDB destijds de Brede Haven 36 verbouwde. Nu u mij zegt dat
deze kosten “verstopt” zijn in de Honthorststraat facturen, is dat voor
mij nieuw. Ik zie op deze facturen iets wat lijkt op een paraaf met de
hoofdletter B. Deze is niet van mij afkomstig, vermoedelijk van TDB, de
privé controller en boekhouder van Paarlberg.’
DB verklaart verder nog dat alle contacten met VDB over de verbouwing
Brede Haven liepen via Paarlberg en KVDV.
JE 111 verklaart dat als de facturen D56a t/m 74a betrekking hebben op Brede
Haven het niet juist is dat zij in de administratie van Merwede Monumenten
terecht zijn gekomen. De verantwoordelijkheid hiervoor ligt, aldus JE, bij
Paarlberg, omdat het zijn privépand is middels Van Baerle Investments. JE
heeft de facturen D56 t/m74 nooit in de administratie van de Merwedegroep
gezien en weet alleen dat de facturen betreffende de Honthorststraat in de
administratie van Merwede zijn verwerkt. Hij heeft zelf geen bemoeienis
gehad met de vervalsing van de facturen. Paarlberg heeft hem wel eens
gezegd dat hij rekeningen in privé betaalde aan VDB. JE begrijpt dat door de
facturen als investering op de Honthorststraat te verantwoorden Merwede
Monumenten ten onrechte voorbelasting heeft geclaimd.
TDB 112 beaamt dat alle facturen D56c t/m D74c fout zijn. De omschrijving
klopt niet. De ‘B’ op de facturen is niet zijn paraaf maar hij denkt dat dit voor
‘betaald’ staat. Hij heeft niet in 2002 aan VDB gevraagd de tenaamstelling te
wijzigen. Hij had niets te maken met Merwede Monumenten en destijds ook
niet met Van Baerle Investments.
Het is niet juist als de omzetbelasting als voorbelasting is geclaimd als de
facturen daadwerkelijk betrekking hadden op een woonhuis, aldus TDB.
110 V8-02
111 V9-02
112 G17-01
51

AV 113 verklaart in die tijd alleen te hebben geweten dat er schilders van hen
(Woodham & Packard) daar gewerkt hebben. Hij weet niet van wie het pand
is. Hij heeft de verbouwing niet begeleid en weet niet wie opdracht heeft
gegeven voor verbouwing. Hij heeft van de schilders gehoord dat KVDV
destijds aanwijzingen aan hen gaf. De facturen D56 t/m 74 heeft AV naar
eigen zeggen nooit eerder gezien. Hij herkent op enkele de paraaf van DB en
op één die van Paarlberg. Ten aanzien van de facturen D133 t/m 140: DBO
staat voor Den Bosch. Hij heeft deze facturen eerder gezien. Deze zijn op zijn
aangeven gemaakt. Hij weet dus zeker dat dit de werkzaamheden betreffen
zoals uitgevoerd door de schilders van Woodham & Packard aan de Brede
Haven 36. Hij ziet op D139 Honthorststraat staan. Vermoedelijk heeft deze
geen betrekking op Brede Haven. Op D137 is DBO doorgestreept en er is
Honthorststraat bijgeschreven. Hij heeft dit niet gedaan. AV denkt dat hij
destijds aan de boekhouder, mogelijk JE, heeft gevraagd waar deze
rekeningen naartoe moesten.
4.5.6 Samenvatting
Samenvattend kan worden gesteld dat de verbouwing van het perceel Brede
Haven 36 te Den Bosch ten onrechte in de boeken van Merwede
Monumenten B.V. is verantwoord als investering op de Honthorststraat te
Amsterdam. Hierdoor is een onjuiste belastingaangifte gedaan. Bij controle
naar de aangiften is door Merwede Monumenten een valse boekhouding
overgelegd, nu in deze boekhouding facturen voorkomen die, door een
onjuiste adressering van de facturen en een onjuiste omschrijving van het
adres waar de werkzaamheden zijn verricht, ten onrechte de indruk wekken
dat het werkzaamheden ten behoeve van de genoemde vennootschap betrof.
Hiermee heeft Merwede Monumenten B.V. zich schuldig gemaakt aan
overtreding van artikel 68 lid 2 juncto artikel 69 lid 2 van de Algemene wet
inzake rijksbelastingen.
4.6 Perceel In de Wolken 252 Amstelveen
4.6.1 Eigenaar/bewoner
Het pand In de wolken 252 te Amstelveen is blijkens de akte van levering
sinds 1 oktober 1999 eigendom van Paarlberg in privé. Sinds januari 2003
wordt het pand bewoond door VDV en VDS. VDV is al jaren bevriend met
Paarlberg.
113 G18
52

4.6.2 Verbouwing
In de periode 2000-2002 is het pand uitgebreid verbouwd door
Aannemingsbedrijf VDM. Paarlberg is opdrachtgever tot de verbouwing en
heeft persoonlijk bij de gemeente een bouwvergunning aangevraagd (D24,
D25).
4.6.3 Opdracht/betaling
VDV 114 verklaart dat het pand In de Wolken 252 eigendom is van Paarlberg,
hij huurt het pand sinds december 2002. VDV heeft een soort vader – zoon
relatie met Paarlberg. Hij heeft inspraak gehad in de verbouwingen en zijn
ideeën zijn doorgevoerd in het huis. De aannemers zijn aangedragen door
Paarlberg. Zij hebben samen besproken wat er verbouwd ging worden. De
betalingen zouden – en zijn – via Paarlberg gelopen. Er is eigenlijk in overleg
met Paarlberg verbouwd. VDV verklaart niets te maken te hebben gehad met
betalingen. Indien VDV ideeën gehad zou hebben die voor de toekomst van
het huis niet juist geweest zouden zijn, zou Paarlberg ingegrepen hebben. Het
is tenslotte zijn huis. Aannemingsbedrijf VDM heeft het huis verbouwd en er is
een keuken geleverd door RW. De heer K was het aanspreekpunt van het
bedrijf VDM. De contacten met K werden onderhouden door Paarlberg, VDV
en zijn partner.
K 115 verklaart dat Paarlberg via K opdracht heeft gegeven voor de verbouwing
van In de Wolken 252. Woodham & Packard (keuken, kasten en betimmering
voor open haard) heeft ook zaken geleverd. K denkt dat Akragon BV of
Merwede Group opdracht heeft gegeven tot de verbouwing. K was altijd zijn
enige contactpersoon en aanspreekpunt. AV was de boekhouder. VDV nam
de beslissingen wat er verbouwd werd en kwam dagelijks op het werk om met
de timmerlieden te overleggen. DB kent hij niet.
DB 116 verklaart eveneens dat In de Wolken eigendom is van Paarlberg en
wordt bewoond door VDV. Bij de verbouwing van In de Wolken is hij naar
eigen zeggen niet betrokken geweest. Volgens hem hebben Paarlberg en AV
de verbouwing geregeld respectievelijk begeleid samen met K. DB weet niet
door wie er verbouwd is. Hij denkt dat Paarlberg de opdrachtgever is geweest
voor de verbouwing.
Paarlberg wilde bij de FIOD geen verklaring afleggen. Als hij op 10 april 2009
bij de rechter-commissaris wordt gehoord inzake het GVO, verklaart hij:
114 G1
115 G4
116 V802
‘In de Wolken 252 te Amstelveen: is mijn privé eigendom. VDV woont
daar een vriend van mij. Ik weet dat daar werd verbouwd. Ik weet niet
wie de opdracht daartoe heeft gegeven. Mensen binnen het bedrijf
53

hebben dat begeleid. Eén en ander zal met mij besproken zijn. Ik weet
niet waar de facturen voor deze verbouwing naartoe zijn gegaan.’
4.6.4 Bevindingen Belastingdienst
Door de medewerkers van de Belastingdienst is geconstateerd dat de
facturen van Aannemingsbedrijf VDM betreffende de verbouwing van In de
Wolken te Amstelveen in de boeken van Merwede Real Estate zijn
verantwoord als kosten voor de Akragontoren. De facturen zijn geadresseerd
aan Merwede Real Estate en kennen de omschrijving: Diverse uitgevoerde
werkzaamheden. Daarnaast is gebleken dat de factuur voor de keuken die is
geplaatst op het adres In de Wolken in de administratie van Maatschappij tot
Instandhouding en Exploitatie van Ridderhofstad Bolenstein (M.I.E.) is
verwerkt. Door beide bedrijven is de omzetbelasting op deze facturen als
voorbelasting geclaimd. 117
Dit heeft geleid tot onjuiste belastingaangifte over het vierde kwartaal 2000
(D172), het tweede kwartaal 2001 (D172), het derde kwartaal 2001 (D146),
het vierde kwartaal 2001 (D147), het eerste kwartaal 2002 (D148), het vierde
kwartaal 2002 (D149), augustus 2001 (D170) en juli 2002 (D172). 118
4.6.5 Administratieve verwerking facturen
VDV 119 verklaart dat Paarlberg de verbouwing en keuken heeft betaald,
althans betalingen heeft geregeld. Hij heeft zelf nooit facturen gezien. Nu hij
hoort voor welk bedrag er is verbouwd, vindt hij het wel heel veel. Van
Akragon BV heeft hij nooit gehoord en hij heeft nooit geweten dat de facturen
voor de verbouwing aan bedrijven zijn gestuurd. Woodham & Packard is een
bedrijf van Paarlberg. Dit bedrijf heeft werkzaamheden uitgevoerd in de
woning als onderaannemer van VDM.
K 120 (aannemingsbedrijf VDM) verklaart dat AV hem na de vordering van
FIOD ex art. 81 AWR eigenlijk gevraagd heeft facturen te vervalsen. Hij heeft
dit toen geweigerd. Verder verklaart hij dat, door betalingsproblemen, hij het
werk bij In de Wolken een keer heeft stil gelegd. Hij is toen door Paarlberg
uitgenodigd op zijn kantoor. AV was daarbij. Paarlberg wilde dat het werk
doorging en heeft gezorgd dat er werd betaald. Dit is volgens K de enige keer
dat hij Paarlberg heeft ontmoet. Paarlberg heeft, aldus K, uiteindelijk alles
betaald maar nooit binnen de betaaltermijn van zes weken. Zijn boekhouder
kreeg via AV iedere keer door waarop de factuur moest komen te staan. Hij
heeft op de facturen altijd het projectpand vermeld, de adressering van de
facturen maakt hem dan niet uit. Vaak verliep de betalingstermijn en dan
117 AH001/AH044/D180
118 D180
119 G1
120 G4
54

moest de factuur ineens in opdracht van AV of JE op een ander adres. K
heeft nooit contact gehad met JE, maar ziet deze naam op facturen staan.
Voorts ziet K op afschriften dat er is betaald door bedrijven waarvan hij soms
nog nooit heeft gehoord. Hij vindt dit vreemd. Uiteindelijk, na een hoop
geklungel met nota’s, aldus K, is alles gefactureerd aan Akragon.
DB 121 verklaart dat niet een van de facturen D29 t/m 39 aan hem is gericht en
dat hij ook nergens zijn paraaf op ziet staan. Hij heeft destijds ook niet het
initiatief genomen dan wel sturing gegeven aan de adressering van de
facturen. Hij heeft hier ook geen voordeel van. Paarlberg heeft de verbouwing
geregeld, aldus DB.
4.6.6 Samenvatting
Samenvattend kan worden gesteld dat de verbouwing van het perceel In de
Wolken 252 te Amstelveen ten onrechte in de boeken van Merwede Real
Estate is verantwoord als investering op de Akragontoren respectievelijk ten
onrechte is verantwoord in de boeken van Maatschappij tot Instandhouding
en Exploitatie van Ridderhofstad Bolenstein (M.I.E.). Hierdoor is een onjuiste
belastingaangifte gedaan. Bij controle naar de aangiften is door Merwede
Real Estate respectievelijk M.I.E. een valse boekhouding overgelegd, nu in
deze boekhouding facturen voorkomen die door een onjuiste adressering van
de facturen en een – in strijd met hetgeen gebruikelijk is – (bewust) vage,
onvolledige omschrijving van de aard en plaats van de verrichte
werkzaamheden, ten onrechte de indruk wekken dat het werkzaamheden ten
behoeve van genoemde vennootschappen betroffen.
Hiermee hebben Merwede Real Estate (voorheen Akragon Real Estate) en
Maatschappij tot Instandhouding en Exploitatie van Ridderhofstad Bolenstein
(M.I.E.) zich schuldig gemaakt aan overtreding van artikel 68 lid 2 juncto
artikel 69 lid 2 van de Algemene wet inzake rijksbelastingen.
121 V8
55

4.7 Perceel Grove End Road te Londen
4.7.1 Eigenaar/bewoner
Het pand in Londen, gelegen 72 Grove End Road te Londen, wordt bewoond
door de echtgenote van Paarlberg, mevrouw MG.
4.7.2 Verbouwing
In 2001 is dit pand geschilderd door schilders van Woodham & Packard, als
gezegd een van de bedrijven van Paarlberg.
4.7.3 Opdracht/betaling
In totaal is er door 4 schilders aan het huis van Paarlberg in Londen gewerkt.
Zij zijn hierover gehoord en verklaren dat het huis werd bewoond door de
vrouw van Paarlberg, van wie zij ook de opdrachten zouden hebben
gekregen. 122 Ook zou er een architect bij zijn betrokken. De werkbriefjes
werden doorgegeven aan AV.
Paarlberg wilde bij de FIOD geen verklaring afleggen. Als hij op 10 april 2009
bij de rechter-commissaris wordt gehoord inzake het GVO, verklaart hij:
‘Ik woon in Londen, 72 Grove End Road, mijn vrouw ook. Ik heb aan
onze technische mensen van de Merwede Groep, de heer AV,
(gevraagd) daar te schilderen. Ik heb daar verder niets over
afgesproken. Ik heb hiervan geen facturen gezien. Ik neem aan dat de
kosten in mijn rekening courant bij de Merwede Groep werden
geboekt.’
4.7.4 Bevindingen Belastingdienst
Door de Belastingdienst is geconstateerd dat in de administratie van
Maatschappij tot Instandhouding en Exploitatie van de Ridderhofstad
Bolenstein B.V. (M.I.E.) een factuur van Woodham & Packard is aangetroffen,
waarbij inbegrepen zitten de schilderkosten voor het pand in Londen, die als
investering in kasteel Bolenstein is geactiveerd.
Door de kosten voor het schilderwerk te Londen als investering op kasteel
Bolenstein te verantwoorden heeft M.I.E. de daarin begrepen omzetbelasting
geclaimd terwijl de investering in werkelijkheid betrekking had op de
verbouwing van een ander (woon)pand. Daarnaast is een
122 G8, G9, G10, G11
56

afschrijvingspotentieel voor de heffing van vennootschapsbelasting
gecreëerd.
Dit heeft geleid tot een onjuiste belastingaangifte over januari 2002 (D172) en
juni 2003 (D171). 123
4.7.5 Administratieve verwerking facturen
DB verklaart over de facturen D124 en 132 dat hij deze nog nooit heeft
gezien, zoals bij iedere factuur van MIE. Deze werden namelijk rechtstreeks
ingeleverd bij TDB. Hij heeft daarom geen enkel inzicht en sturing gehad t.a.v.
MIE. DB herkent de paraaf op D124 als die van Paarlberg.
TDB 124 verklaart dat de werkzaamheden vermeld op factuur D132 hebben
plaatsgevonden op Bolenstein. De factuur is juist, dus de aangifte ook. Het is
TDB alleen niet duidelijk of de regel met vermelding ‘decl. Londen voor €
1352,45 44 werkplaatsuren en 3,5 machine-uren’ betrekking heeft op
Bolenstein. Deze kunnen ook daadwerkelijk op Londen betrekking hebben.
AV heeft dit – aldus TDB – uitgezocht.
AV verklaart dat hem van een verbouwing van het pand in Londen niets
bekend is, wel van schilderwerkzaamheden. Hij heeft destijds van de
schilders gehoord dat deze werkzaamheden hebben plaatsgevonden op
adres waar de vrouw van Paarlberg woonde.
Ten aanzien van de facturen D124 en D132 verklaart hij dat het goed kan zijn
dat dit werk voor dit bedrag is uitgevoerd in Londen. De schilders zijn daar
geweest van week 47 t/m 52 in 2001. Hij herinnert zich ook dat de schilders
ongeveer vijf weken in Londen zijn geweest.
Dat er gefactureerd is aan Bolenstein heeft AV naar eigen zeggen destijds
gevraagd aan de administratie of boekhouder JE. Het is voor hem niet
vreemd dat dit pand in Londen valt onder M.I.E.
4.7.6 Samenvatting
Samenvattend kan worden gesteld dat de schilderwerkzaamheden van het
perceel 72 Grove End Road te Londen ten onrechte in de boeken van
Maatschappij tot Instandhouding en Exploitatie van Ridderhofstad Bolenstein
(M.I.E.) is verantwoord. Hierdoor is een onjuiste belastingaangifte gedaan. Bij
controle naar de aangiften is door M.I.E. een valse boekhouding overgelegd,
nu in deze boekhouding facturen voorkomen die door een onjuiste
adressering van de facturen en een – in strijd met hetgeen gebruikelijk is –
(bewust) vage, onvolledige omschrijving van de aard en plaats van de
verrichte werkzaamheden, ten onrechte de indruk wekken dat het
werkzaamheden ten behoeve van genoemde vennootschap betrof.
123 D180
124 G17
57

Hiermee heeft Maatschappij tot Instandhouding en Exploitatie van
Ridderhofstad Bolenstein (M.I.E.) zich schuldig gemaakt aan overtreding van
artikel 68 lid 2 juncto artikel 69 lid 2 van de Algemene wet inzake
rijksbelastingen.
4.8 Feitelijke leiding geven
4.8.1 Artikel 51 van het Wetboek van Strafrecht
Het OM gaat nu meer specifiek in op de rol van Paarlberg bij de
geconstateerde strafbare feiten. Ingevolge artikel 51 van het Wetboek van
Strafrecht kunnen strafbare feiten worden begaan door rechtspersonen. Dat is
in deze zaak aan de orde. Het zijn de rechtspersonen die verantwoordelijk
kunnen worden gehouden voor de onjuiste belastingaangiften en voor het ter
beschikking stellen aan de fiscus van de onjuiste facturen/administratie.
Indien een strafbaar feit wordt begaan door een rechtspersoon kan ingevolge
het tweede lid van artikel 51 Sr ook strafvervolging worden ingesteld, en
kunnen ook straffen worden uitgesproken tegen hen die tot het feit opdracht
hebben gegeven, en tegen hen die feitelijke leiding hebben gegeven aan de
verboden gedraging.
Volgens vaste jurisprudentie is van feitelijke leiding geven aan een verboden
gedraging, begaan door een rechtspersoon, sprake indien:
1. de rechtspersoon als dader van het strafbare feit kan worden aangemerkt
en
2. de verdachte maatregelen ter voorkoming van de verboden gedraging
achterwege heeft gelaten, hoewel hij daartoe bevoegd en redelijkerwijs
gehouden was en hij bewust de aanmerkelijke kans heeft aanvaard dat de
verboden gedraging zich zou voordoen, zodat hij die gedraging opzettelijk
heeft bevorderd. 125
Bij dit laatste criterium is derhalve van belang om vast te stellen of de
verdachte opzet heeft gehad op de verboden gedraging, waarbij de
ondergrens kan worden gelegd bij de voorwaardelijke opzet. Schuld in de zin
dat de verdachte op de hoogte had moeten zijn is onvoldoende.
De Hoge Raad oordeelt voorts dat aanvaarding van soortgelijke feiten
voldoende is om van feitelijk leidinggeven te spreken aan een verboden
gedraging, de bewuste aanvaarding hoeft niet ten aanzien van het concreet
ten laste gelegde te worden vastgesteld. 126
125
Zie onder andere de uitspraken van de Hoge Raad van 16 december 1986, NJ 1987, 321
en NJ 1987, 32, 21 januari 1992, NJ 1992, 414, en tevens 18 januari 1994, DD 94, 206 .
126
T&C, zesde druk, aantekening 7, onder c, bij artikel 51 van het Wetboek van
Strafvordering.
58

Kort gezegd komt de jurisprudentie er op neer dat voor feitelijk leidinggeven
van belang is of de verdachte wetenschap had van de bewuste strafbare
gedragingen of van soortgelijke gedragingen, maar hij maatregelen ter
voorkoming achterwege heeft gelaten.
4.8.2 Wetenschap Paarlberg: eigen verklaring
Allereerst zal het OM ingaan op de wetenschap van Paarlberg, gebaseerd op
zijn eigen verklaringen. Bij de rechter-commissaris wilde Paarlberg slechts
summier op de beschuldigingen in deze zaak ingaan. Hij verklaart:
‘Ik was hier niet mee bekend. Het kwam naar boven in eerste instantie
met betrekking tot het huis van DB. Ik denk dat de Belastingdienst daar
mee kwam, ik gok in 2005 of 2006. Ik heb toen iedereen bij elkaar
geroepen en ik heb gevraagd of er meerdere gevallen bekend waren.
Dit is onderzocht door onze boekhouders en technische mensen en
toen kwam het geval Brede Haven in Den Bosch naar boven. Ik ben
naar die aannemer, VDB, gegaan en heb gevraagd dit ongedaan te
maken. We hebben gekeken wat er verkeerd was afgedragen aan btw
en we hebben een aanvullende aangifte gedaan en die met rente
betaald. Dit laatste is een paar jaar geleden gebeurd.
Ik heb zelf nooit de opdracht aan een bouwbedrijf gegeven om facturen
op naam van één van mijn bedrijven te zetten. In mijn ogen zijn DB en
JE verantwoordelijk hiervoor. Ze zijn al weg, dus ik heb ze er nog niet
op aangesproken. DB was directeur bij Merwede en had JE als
boekhouder. U kunt zich voorstellen dat als ik de grote lijnen doe, ik mij
niet met dit soort dingen bezighoud.’
en even verder, op vragen van het OM:
‘Het staat mij niet bij dat ik facturen, betrekking hebbend op deze zaak
heb gezien. Ik kan me wel voorstelen dat ik voor MIE Bolenstein
stapels nota’s van TDB heb gezien ter tekening. Ik tekende die nota’s
meestal blind, ik vertrouwde TDB daarin. Ik wist van de meeste nota’s
die ik tekende niet eens waarop ze betrekking hadden.’
Het verweer van Paarlberg komt er in essentie dus op neer dat hij geen
wetenschap van de strafbare feiten heeft gehad. Hij legt de schuld ervoor bij
anderen en wast zijn handen in onschuld. Het is een terugkerend patroon in
deze strafzaak. Paarlberg presenteert zich als het hem uitkomt als slachtoffer
van geklungel van zijn medewerkers. Dit verweer treft echter geen doel.
Allereerst klopt niet wat Paarlberg zegt over het tijdstip dat hij wetenschap zou
hebben gekregen van de onjuiste boekhoudkundige verwerking van de
facturen binnen zijn bedrijf.
In zijn laatste verhoor bij de FIOD op 1 oktober 2009 zegt DB hierover:
59

‘Paarlberg verklaart onder andere dat hij pas in 2005 of 2006 bekend
werd met de materie toen de Belastingdienst vragen stelde over de
verbouwing in mijn woonhuis. Hij doet daarmee voorkomen alsof dat
voor hem tot dat moment onbekend was en versterkt dat door te
verklaren (…) dat hij op dat moment iedereen bij elkaar geroepen heeft
en is gaan zoeken naar andere gevallen. Deze verklaring is onwaar en
ik wil dat toelichten.’
DB verklaart vervolgens – kort samengevat – dat hij eind 2004 in
onderhandeling met Paarlberg was over de afkoopsom in verband met het
einde van zijn dienstverband. In dat traject – DB schat het zelf in de late
herfst, begin van de winter – is DB gebeld door JE. JE was door Paarlberg
gevraagd om uit de boekhouding een opgave te destilleren van de kosten van
de verbouwing van de Apollolaan 78, het woonhuis van DB. JE had dit
overzicht aan Paarlberg verstrekt, maar hij voelde zich hier achteraf enigszins
schuldig over. DB was boos dat Paarlberg dit achter zijn rug om aan JE had
gevraagd en heeft Paarlberg hiermee geconfronteerd. Paarlberg bevestigde,
aldus DB, dat hij dit overzicht had opgevraagd.
Door uw rechtbank en het OM is Paarlberg ter terechtzitting op 20 april jl.
hiermee geconfronteerd. Paarlberg heeft toen erkend dat hij bij JE een
opgave had gevraagd van de verbouwingskosten van de woning van DB. De
reden hiervoor was, aldus Paarlberg, dat hij door iemand in zijn bedrijf was
getipt dat er een factuur voor ruitschade betreffende de woning van DB – die
door het bedrijf was betaald – nogal hoog was uitgevallen. Ook had Paarlberg
gehoord dat de verbouwingskosten van de woning van DB – die door het
bedrijf werden betaald, aldus Paarlberg zelf – nogal hoog opliepen. Paarlberg
plaatst zijn vraag aan JE in 2004 of begin 2005. Hij kan zich niet meer
herinneren of JE hem hierop een antwoord heeft gegeven, maar geeft na enig
doorvragen aan: “het zal wel een ontwijkend antwoord zijn geweest”.
Paarlberg kan niet aangeven of hij daarna enige actie heeft ondernomen.
Paarlberg bevestigt hiermee op belangrijke punten wat DB bij de FIOD
verklaart, al dateert hij het gesprek met JE mogelijk iets later in de tijd, eind
2004, begin 2005. Waarschijnlijk is dat het gesprek heeft plaatsgevonden
vóór 1 januari 2005, het moment dat DB de Merwedegroep verliet. In ieder
geval moet het gesprek hebben plaatsgevonden vóór november 2005,
immers, toen verliet JE de Merwedegroep. Daarmee komt vast te staan dat
Paarlberg – in tegenstelling tot wat hij bij de rechter-commissaris heeft
verklaard – dus niet pas door het onderzoek van de Belastingdienst in 2006
ervan op de hoogte raakte dat de kosten voor de verbouwing van het huis van
DB op het bedrijf werden geboekt, maar in ieder geval al in 2004, op zijn
laatst in 2005. Dit komt overeen met wat DB en JE steeds hebben verklaard.
En dan wordt opmerkelijk dat Paarlberg met die wetenschap tot na het
onderzoek van de belastingdienst helemaal niets heeft gedaan.
Overigens klopt wat Paarlberg er bij de rechter-commissaris verder over zegt
evenmin. Paarlberg verklaart dat hij eerst hoorde van de problemen rond het
woonhuis van DB en dat hij daarna binnen zijn bedrijf een onderzoek heeft
geïnitieerd naar andere gevallen.
60

Op 2 maart 2006 heeft een eerste boekenonderzoek plaatsgevonden bij
Merwede Real Estate en Merwede Finance. Dit had betrekking op de
verbouwing van de woonboerderij van Paarlberg te Baambrugge. Pas in een
later stadium – op 11 en 13 september 2006 – vond een nadere controle
plaats bij Merwede Group, Merwede kantoren, Merwede Winkels, Merwede
Monumenten en Woodham & Packard. 127 Hierbij zijn de facturen betreffende
de woning van DB ontdekt. Dat is dus 6 maanden nadat de Belastingdienst de
eerste controle had gedaan. Wat Paarlberg hierover zegt klopt dus feitelijk
niet en lijkt meer bedoeld te zijn om de schuld in de schoenen van DB te
schuiven.
4.8.3 Bewijs
Hiermee is het bewijs voor het feitelijke leidinggeven van Paarlberg aan de
verboden gedragingen van de rechtspersonen gegeven. Paarlberg wist al
vóór het onderzoek van de Belastingdienst van de verboden gedragingen, in
ieder geval ten aanzien van de woning van DB. Hij was in de positie daar iets
aan te doen, maar heeft maatregelen ter voorkoming van het voortduren van
de verboden situatie nagelaten. Paarlberg weet niet meer wat JE hem precies
heeft geantwoord en heeft DB (en JE) er nooit meer op aangesproken.
En ook dat lijkt een patroon. Want is het niet zo dat Paarlberg ook zijn fiscalist
AVT nooit heeft aangesproken op diens beweerdelijke fouten ten aanzien van
de betalingen van Endstra, die hij moest begeleiden? Het OM doelt nu even
op het gebruik van bepaalde titels voor betalingen, zoals de commissies.
Hoewel die fout Paarlberg naar eigen zeggen veel geld had kunnen kosten.
Maar nee, Paarlberg heeft AVT zelfs nog gewoon voor zich aan het werk. En
heeft Paarlberg niet een valse volmacht tot verpanding bij de notaris in stand
gelaten, terwijl hij wist dat deze niet klopte? En heeft Paarlberg ter
terechtzitting op 15 april 2010 ten aanzien van de nog te bespreken valse
Escrow agreement niet verklaard: ‘ik ben er in mee gegaan, ik had het
moeten stoppen maar dat heb ik niet gedaan’? Op de vraag van uw rechtbank
of hij de betreffende werknemer die het document op eigen houtje zou
hebben opgesteld hierop nog had aangesproken, moest hij ontkennend
antwoorden.
Samengevat, zelfs als van de eigen verklaringen van Paarlberg wordt
uitgegaan komt het er op neer dat Paarlberg in de ten laste gelegde periode
van diverse administratieve en fiscale misstanden binnen zijn bedrijven op de
hoogte is geweest, maar daartegen op geen enkele wijze corrigerend heeft
opgetreden of anderszins maatregelen ter voorkoming ervan heeft genomen.
Hiermee wordt ruimschoots voldaan aan de criteria die de Hoge Raad ten
aanzien van feitelijke leiding geven heeft geformuleerd.
De betrokkenheid van Paarlberg ten aanzien van de strafbare feiten van zijn
rechtspersonen gaat evenwel verder dan ‘slechts’ wetenschap.
127 AH001, onder 6.4.1, blz. 13 van 20
61

4.8.4 Rolverdeling Paarlberg en DB
Daarvoor is onder meer van belang om te kijken naar de rol en positie van
Paarlberg binnen zijn bedrijven. Door diverse getuigen wordt gesproken over
de aansturing van de Merwede groep. DB was de directeur en werd
aangestuurd door Paarlberg. DB verklaart dit ook.
Getuige T (die heeft gewerkt in verscheidene panden die niet op de
tenlastelegging staan) bevestigt dit beeld: ‘DB was de zakelijk partner van
Paarlberg. DB besliste op zakelijk gebied. Paarlberg zei nooit veel. Volgens
mij kreeg DB wel van Paarlberg te horen hoe alles moest gaan. Paarlberg
was de baas.’ 128
Dat Paarlberg de onbetwiste baas was, past ook in het beeld dat TDB
schetst 129 . TDB – begonnen als financiële man – was ten tijde van zijn
verhoor directeur van verschillende vennootschappen van Paarlberg. Hij
verklaart dat Paarlberg zijn baas is en dat hij bij beslissingen voor deze
vennootschappen altijd overleg met Paarlberg heeft. In de periode voordat hij
directeur was, was hij administrateur en had hij contact met DB en eveneens
met Paarlberg.
Het zijn dus met name DB en Paarlberg die bepaalden wat er gebeurde in de
vennootschappen die binnen de Merwedegroep vielen, waarbij binnen die
verhouding Paarlberg de baas was.
Dit past ook bij de verklaring die JE hierover heeft afgelegd 130 . Hij geeft aan
dat facturen betreffende grotere bedragen, met name van aannemers, steeds
werden voorgelegd aan DB of Paarlberg, die dan een paraaf op de factuur
zette. Dit gebeurde in negen van de tien gevallen. Bij verbouwingen
parafeerden AV of K ook. DB en Paarlberg hadden overleg met AV en K of de
factuur klopte. De facturen die hij ontving en die ingeboekt moesten worden
kreeg hij dus van Paarlberg, DB, AV of K of ze lagen in zijn postbakje.
Facturen van aannemers moesten altijd goedgekeurd worden door een van
deze vier personen. Hij boekte nooit zelfstandig facturen zonder paraaf of
mondelinge goedkeuring. Als er al een naam werd doorgegeven betreffende
de factuuradressering, van wie dan ook, dan was dit via Paarlberg of DB.
DB bevestigt de verklaring van JE op dit punt.
4.8.5 Rol DB
Door Paarlberg is ter terechtzitting aangegeven dat DB en JE twee handen op
één buik waren. Hij beoogt daar kennelijk mee aan te geven dat de
verklaringen van beiden door rancune zijn gevoed. Hiermee doet hij deze
verklaringen echter geen recht. Het is met name DB die in het begin zijn
128 G15
129 G17-01
130 V9
62

voormalige baas in bescherming probeert te nemen en ten aanzien van de
feiten niet het achterste van zijn tong laat zien. Pas als hij gaandeweg het
onderzoek bemerkt dat Paarlberg de schuld van de feiten in zijn schoenen
probeert te schuiven, vertelt DB hoe het echt in elkaar heeft gezeten. Hierbij
belast hij overigens ook zichzelf in aanzienlijke mate.
Het is makkelijk, en gelet op de verstoorde verhouding tussen Paarlberg en
DB ook wel erg voorspelbaar, om alle schuld richting DB te schuiven.
Natuurlijk is DB verantwoordelijk voor gemaakte fouten, in ieder geval ten
aanzien van de verbouwing van zijn woonhuis. DB heeft ten aanzien hiervan
valse facturen laten opmaken en deze zijn in de boekhouding verwerkt. Dit
heeft geleid tot onjuiste belastingaangiften. De vraag is echter of DB van alle
malversaties op de hoogte is geweest. Hijzelf ontkent dat stellig en hier heeft
hij mogelijk gelijk in. Immers, niet direct valt in te zien welk eigen belang DB
erbij had om – al dan niet op eigen houtje – de kosten voor
privéverbouwingen van vrienden van Paarlberg en Paarlberg zelf te dragen
binnen de vennootschappen waarvan hij directeur was. Deze manier van
doen drukte immers alleen maar de resultaten van ‘zijn’ vennootschappen!
DB heeft uiteindelijk schuld erkend en is met het OM voor zijn aandeel een
transactie aangegaan voor de duur van 100 uur onbetaalde arbeid. Bij de
hoogte van deze transactie heeft meegewogen dat DB lange tijd als
verdachte heeft gegolden in de witwaszaak, deze zaak jegens hem is
geseponeerd, en hij in de fiscale zaak van de fiscus inmiddels een forse
naheffing van enkele tonnen heeft gehad. Ook heeft meegewogen de rol die
DB binnen het bedrijf had, dat hij behalve de verbouwing van zijn woonhuis
geen enkel persoonlijk financieel belang had bij de overige verbouwingen, en
dat DB zich uiteindelijk coöperatief heeft opgesteld en blijk heeft gegeven de
strafwaardigheid van zijn handelen in te zien.
We noemden het al terloops, maar er is nog een reden waarom niet
aannemelijk is dat DB of JE op eigen houtje heeft gehandeld, zoals Paarlberg
heeft beweerd. De privéverbouwingen die ten onrechte op bedrijven zijn
geboekt, betreffen – op het huis van DB na – allemaal verbouwingen van
woningen van Paarlberg privé of van zijn privérelaties. Bij al deze
verbouwingen heeft Paarlberg de opdracht gegeven en zou Paarlberg – aldus
de diverse betrokkenen – de kosten ervan betalen. Dat DB (en JE) juist al
deze betalingen dan door middel van valse facturen zouden laten lopen is niet
aannemelijk. Dit geldt te meer nu sommige facturen ook werden verantwoord
in vennootschappen waarbij DB geen rol speelde, zoals MIE. Daarnaast kan
worden vastgesteld dat niet alleen DB of JE betrokken zijn geweest bij de
wijze van factureren.
4.8.6 Wetenschap Paarlberg: feiten en omstandigheden
Uit het dossier komt naar voren dat bij de verschillende verbouwingen,
verschillende personen betrokkenheid hebben gehad. Zo heeft inzake de
verbouwing van Amstel 149, AV doorgegeven waar de factuur naar toe
moest. Hij heeft dit naar eigen zeggen weer doorgekregen van ‘de
63

oekhouding’. Bij de verbouwing van de Apollolaan zijn het DB en JE die
verantwoordelijk zijn voor de wijze waarop werd gefactureerd. JE zou ook
volgens de aannemer inzake de Rijksstraatweg hebben doorgegeven wat er
op de facturen moest komen te staan, wat hij overigens zelf weer ontkent. Bij
de verbouwing van de Brede Haven is het volgens de aannemer óf
boekhouder TDB óf de architect KVDV óf Paarlberg zelf geweest die doorgaf
waar de facturen naar toe moesten en welke omschrijving er op moest
komen. Voor het pand in Londen ten slotte is het AV geweest die – naar eigen
zeggen – van de administratie of van JE doorkreeg dat er aan Bolenstein
moest worden gefactureerd. Het beeld dat naar voren komt is derhalve niet
het optreden van een of twee individuen, maar een handelswijze die deel lijkt
uit te maken van een bedrijfscultuur. Een cultuur waarbij Paarlberg als enige
belang lijkt te hebben.
DB en JE verklaren dat Paarlberg naast DB ook zelf betrokkenheid had bij het
accorderen van facturen. Dit zijn – aldus JE – de facturen waar over het
algemeen geen paraaf op stond. JE verklaart nog dat je Paarberg ook niet
teveel moest vragen over facturen, dat kon je je baan kosten.
De verklaringen van DB en JE worden gesteund door het feit dat op valse
facturen die bij de Merwedegroep in beslag zijn genomen, diverse
aantekeningen staan. Zo staat er op een factuur van H&O inzake de
verbouwing van het woonhuis van LVE: “prima, mits JD akkoord? 131 ” met een
paraaf van DB, op een factuur van VDB inzake de Brede Haven “JD akk?” 132 ,
op een andere factuur betreffende de Brede Haven “JD!” 133 en op een factuur
betreffende het pand In de Wolken te Amstelveen “Wat is dit?” 134 , met een
paraaf van DB. Dat duidt erop dat deze facturen in ieder geval met Paarlberg
moeten zijn besproken, wat ook logisch was want hij was immers de
opdrachtgever tot al deze verbouwingen. Bovendien zijn twee van de valse
facturen 135 , één betreffende het schilderwerk te Londen, alsmede één inzake
de keuken voor het pand In de Wolken, kennelijk voor akkoord, door
Paarlberg zelf getekend.
Ook zijn door Paarlberg overboekingen gedaan ten aanzien van enkele van
de valse facturen. Zo worden de facturen D56, D60, D62 t/m D72 (die alle
betrekking hebben op de verbouwing van de Brede Haven, maar worden
gefactureerd als werkzaamheden aan de Honthorststraat ten laste van
Merwede Monumenten) door Paarlberg in privé betaald. Dat Paarlberg dat
niet zelf zou hebben gedaan, maar TDB – en dan kennelijk op eigen houtje –
zoals Paarlberg ter terechtzitting verklaarde, is niet aannemelijk, al helemaal
niet omdat ook de handtekening van Paarlberg op sommige overboekingen is
te zien 136 . Dat Paarlberg vervolgens – als hij met zijn handtekening wordt
geconfronteerd – verklaart dat hij dit blind heeft getekend en niet heeft
gekeken naar de onderliggende facturen waarvoor wordt betaald, komt
evenmin geloofwaardig over. Bovendien blijkt uit de diverse aantekeningen op
131 D47a
132 D071-c
133 D065-c
134 D038-b
135 D124 en D044-a
136 D74-c1
64

de facturen zoals zij in de boekhouding zijn verwerkt, dat ook de wijze van
betaling met Paarlberg besproken moet zijn. Zo zijn op diverse facturen
aantekeningen te vinden, waarop staat “geboekt in rek. ca + en onder JD! 137 ”,
“via JD Paarlberg” 138 of “bet via JDP” 139 . Het is niet voorstelbaar dat de
boekhouding deze informatie zelf erbij heeft verzonnen.
4.9 Conclusie
Het vorenstaande leidt tot de volgende conclusie. Niet alleen heeft Paarlberg
wetenschap gehad van de ten laste gelegde strafbare feiten binnen zijn
bedrijf, waarbij hij heeft nagelaten op te treden, hij heeft zelf ook actieve
betrokkenheid gehad. Hij was de opdrachtgever van alle verbouwingen
(behalve het woonhuis van DB), hij was betrokken bij de verwerking van valse
facturen (zij zijn met hem besproken en door hem geaccordeerd), en met hem
is de wijze waarop zij financieel moesten worden afgehandeld besproken.
Wettig en overtuigend is bewezen dat door diverse vennootschappen uit de
Merwedegroep, zoals vermeld in de tenlastelegging, strafbare feiten zijn
gepleegd, bestaande uit het doen van onjuiste belastingaangifte en het ter
beschikking stellen van een valse boekhouding aan de Belastingdienst, aan
welke strafbare feiten Paarlberg feitelijke leiding heeft gegeven.
Het leerstuk van feitelijke leiding geven is ook aan de orde bij het volgende
feit dat wij behandelen, de zaak Matterhorn.
137 D56b
138 D60c
139 D62c, D64c, D65c, D68c, D69c
65

5. ONDERZOEK MATTERHORN
5.1 Inleiding
Feit 6 op de tenlastelegging betreft het opmaken van een valse notariële akte,
strafbaar gesteld als het doen opnemen van een valse opgave in een
authentieke akte, artikel 227 Sr. Het behoeft geen betoog dat een notariële
akte moet worden beschouwd als een authentieke akte. 140
Ook in deze zaak is de start van het onderzoek gelegen in de bevindingen
van medewerkers van de Belastingdienst, toen zij bijstand verleenden aan het
strafrechtelijk onderzoek naar de liquidatie van Endstra. Met toestemming van
het OM is een aantal documenten vrijgegeven voor fiscaal gebruik, wat
uiteindelijk heeft geleid tot een strafrechtelijk verdenking. In onze brief van 11
november 2008 aan de toenmalige raadsvrouw mr. Schoonbeek, evenals
tijdens de diverse regiezittingen, is uitgebreid ingegaan op deze gang van
zaken.
Tijdens het onderzoek van de Belastingdienst aan de vrijgegeven
documenten stuitten de onderzoekers op leningen van vennootschappen van
Paarlberg (Mediamax/Cantor holding) aan vennootschappen van de heer SS
(Vijverhof Holding), waarbij vraagtekens rezen over de boekhoudkundige en
fiscale afwikkeling. De precieze onderzoeksbevindingen van de
Belastingdienst zijn neergelegd in een Notitie leningen SS-Paarlberg, d.d. 7
november 2005, die is opgenomen in het proces-verbaal 141 .
5.2 Leningen Paarlberg-SS
Uit de stukken die door de Belastingdienst zijn onderzocht blijkt dat de
leningen van Paarlberg aan SS bestaan uit twee categorieën:
1. leningen die door Mediamax Buitenreclame BV in de periode 1997 en 1998
aan Vijverhof Holding BV zijn verstrekt en ook daadwerkelijk als leningen in
de boeken zijn verwerkt. Het gaat hierbij om een drietal leningen met een
totale hoofdsom van 3,15 miljoen gulden.
2. leningen die door Mediamax in de periode van 1996 en 1998 aan Aurum
Publishers BV zijn verstrekt, maar die niet als zodanig in de boeken van
Mediamax voorkomen. Het gaat hierbij om leningen met een totaalbedrag van
1,505 miljoen gulden, door de Belastingdienst (en door SS) de ‘Talkiesleningen’
genoemd.
140 zie T&C, artikel 226 van het Wetboek van strafrecht, aantekening 8
141 Proces-verbaal Matterhorn, blz. 21 e.v. In de volgende voetnoten wordt telkens verwezen
naar de vindplaats in het dossier MATTERHORN.
66

Deze laatste leningen zijn in de boekhouding verwerkt als “omzet”. Hiervoor zijn door
Aurum ook facturen aan Mediamax gestuurd. Hier is sprake van iets dat we in de
administratie van Paarlberg niet voor het eerst tegenkomen: het gebruik maken van
valse facturen. Het OM verwijst hiervoor onder meer naar de brief die SS schrijft aan
Paarlberg van 22 december 1998. 142 Deze brief bevat een gave onthulling van het
valse spel: SS bevestigt in een soort side letter aan Paarlberg dat er feitelijk helemaal
geen bemiddeling heeft plaatsgevonden waarvoor provisie verschuldigd zou zijn,
maar dat er sprake is van een lening tegen een rentepercentage van 6%. SS stelt
zich naast en namens Aurum garant voor aflossing van de lening. In zijn verhoor bij
de FIOD/Rijksrecherche heeft SS erkend dat hier sprake was van een
schijnconstructie 143 .
Na de verkoop van Mediamax zijn de leningen aan SS door Paarlberg
boekhoudkundig verwerkt binnen een van zijn andere vennootschappen,
Cantor Holding BV.
5.3 Aflossing lening
In 2001 en 2002 lost SS op beide leningen een belangrijk bedrag af. Dit
gebeurt door middel van een aandelentransactie met betrekking tot de
vennootschap Tout Frais waarvan SS op dat moment 50 % van de aandelen
bezit. De overige 50% van de aandelen zijn in het bezit van PG.
Kort gezegd komt de transactie op het volgende neer. Op 2 oktober 2001
levert SS zijn aandelen in de vennootschap Tout Frais aan Cantor (lees:
Paarlberg) voor een prijs van 546.500 gulden. De koopsom wordt door Cantor
verrekend met de vordering die Cantor heeft op SS en/of Vijverhof.
Op 7 mei 2002, zeven maanden later dus, verkoopt Cantor deze aandelen
weer door aan P.G. Management Consulting (lees PG) voor maar liefst 2
miljoen gulden. Cantor realiseert een winst van 1.453.500 gulden, waarna een
substantieel bedrag van ruim één miljoen gulden op de leningen van SS wordt
afgeboekt. Deze transactie roept uiteraard vragen op.
5.4 Aandelenoverdracht 2 oktober 2001
In de aandelenoverdracht van 2 oktober 2001 staat bij artikel 2.1 als koopsom
van de aandelen een bedrag van 546.500 gulden vermeld. Onder 2.2 staat
vermeld dat koper (lees: Paarlberg) de schuld van verkoper (lees: SS) van
350.000 gulden aan de vennootschap overneemt, en dat het restant ad
196.500 gulden door de koper aan de verkoper zal worden voldaan.
Het verwijt dat Paarlberg (en in een afzonderlijke strafzaak ook SS) wordt
gemaakt is dat zij ten onrechte in artikel 2 van de notariële akte hebben laten
opnemen dat de koopprijs van de aandelen was vastgesteld op 546.500
142 Blz. 183
143 Blz. 37
67

gulden. In werkelijkheid hadden SS en Paarlberg namelijk een koopsom
vastgesteld van 2 miljoen gulden, de prijs waarvoor Paarlberg de aandelen
zeven maanden later ook heeft doorverkocht aan PG. Dit blijkt onder meer uit
het volgende.
5.5 Afspraak SS – Paarlberg
Tijdens de doorzoeking op Bolenstein in het kader van het Enclaveonderzoek
is een brief aangetroffen die SS op 13 september 2001 – kort vóór de
overdracht – aan Paarlberg heeft geschreven. 144 In deze brief – met als
aanhef ‘strikt persoonlijk en vertrouwelijk’ – doet SS aan Paarlberg een
voorstel. De brief is zo belangrijk dat wij hem grotendeels citeren.
144 Blz. 188
‘Op 19 september a.s. zitten we in Amsterdam teneinde het transport
van de aandelen Tout Frais te realiseren. Hierbij verzoek ik je stil te
staan bij het volgende.
()
in de huidige situatie zouden mijn aandelen Tout Frais voor
f 2.000.000,-- aan jou worden verkocht onder gelijktijdige verrekening
van een gedeelte van de openstaande schuld. Zulks betekent dat
hierop een fiscale claim op mij in privé van 25% volgt. Een extra last
van f 500.000,-- in privé, naast de andere tegenslagen uit het verleden,
is buitengewoon zwaar (om het maar voorzichtig te zeggen).
Nu is er sprake van een tweetal vorderingen: één op Vijverhof / SS en
één inzake Talkies. In de bijlage is deze situatie nog eens aangegeven
(situatie per 31-12-2000).
De vordering inzake Talkies is tot stand gekomen door
provisiedeclaraties vanuit Talkies naar Mediamax (vordering later
overgenomen door Cantor). Hierbij was derhalve geen sprake van een
officiële lening (en begrijp me goed: ik erken de vordering als
vanzelfsprekend volledig), maar van een constructie waarbij Talkies op
een later tijdstip weer terug zou betalen aan Mediamax. Deze
terugbetaling zou niet kunnen geschieden als terugbetaling lening,
omdat er immers officieel in de boeken geen sprake was van een
lening maar van omzet. Voor de hand liggend zou derhalve zijn dat
Mediamax (later Cantor) declaraties zou zenden aan Talkies zodat de
zaken weer glad zouden lopen.
Hier kom ik bij de kern van de zaak en verzoek je stil te staan bij de
volgende invulling van de aandelentransactie:
SS in privé draagt 50% van de aandelen Tout Frais tegen de helft van
het eigen vermogen per 31-12-2000 over aan Vijverhof Holding.
68

Het eigen vermogen van Tout Frais bedroeg per 31-12-00:
f 1.093.000,-> verkoopprijs derhalve f 546.500,--.
Vijverhof Holding draagt voor hetzelfde bedrag (f 546.500,--) de
aandelen over aan Cantor, die dit bedrag verrekent met de vordering
Vijverhof/SS.
Cantor verkoopt vervolgens de aandelen aan PG Management voor
het overeengekomen bedrag en verrekent het surplus met de vordering
Talkies.
Concreet betekent dit dat de vordering op Vijverhof / SS met een
bedrag van f 546.500,-- verlaagd wordt en dat het restant ‘stilzwijgend’
verrekend wordt met de vordering Talkies.
Mag ik je bellen om bovenstaande te bespreken.’
Het voorstel van SS is dus om de aandelen voor een lager bedrag dan is
overeen gekomen, over te dragen aan Paarlberg/Cantor, waarna de aandelen
doorverkocht kunnen worden voor het oorspronkelijk overeengekomen
bedrag van 2 miljoen gulden. De winst (in de brief ‘surplus’ genoemd), wordt
dan, overigens net als het bedrag 546.500 gulden, verrekend met de schuld
van SS/Vijverhof aan Paarlberg/Cantor. Fiscaal is dit gunstig voor SS, die in
de brief schrijft een fiscale claim niet te kunnen betalen.
Op 17 januari 2007 is SS over deze brief gehoord 145 . Hij verklaart dan:
en verder
145 Blz. 31
‘Wat ik daar geschreven heb deugt niet. Ik zat in de positie dat
Vijverhof schuld had die niet bij Vijverhof thuis hoorde. Ik heb in die
brief aan Paarlberg geschreven dat mijn 50 % aandelen Tout Frais BV
een waarde vertegenwoordigden van FL 2.000.000,- Ik heb ook
geschreven dat deze aandelen voor dat bedrag verkocht konden
worden aan P.G. Management. Deze Belgische onderneming was al
eigenaar van de andere 50 % aandelen Tout Frais BV.’
‘Ik had met Vijverhof geld geleend uit Tout Frais BV, ik had een
rekening-courantverhouding, misschien FL 250.000 of zo. Vervolgens
heeft PG Management, lees de heer PG, buiten mij om contact
opgenomen met Paarlberg. PG heeft mij daarna verteld dat hij met
Paarlberg overeen was gekomen dat hij mijn aandelen zou kopen voor
FL 2.000.000. Ik zat toen in de situatie dat twee vennootschappen
vorderingen hadden op Vijverhof. Laat ik zeggen dat ik dit een nare
situatie vond. Ik ben toen akkoord gegaan met PG Management voor
het bedrag van FL 2.000.000. P.G. PG heeft mij toen ook verteld dat de
overdracht van mijn aandelen via Cantor Holding moest verlopen. Er
zouden dan enkele verrekeningen plaatsvinden. De schuld die ik had
69

aan Tout Frais werd volledig verrekend. De schuld die ik had aan
Cantor werd verminderd. Ik had geen keus en heb vervolgens de brief
aan Paarlberg geschreven. In de brief heb ik ook geschreven dat de
fiscale claim die dit tot gevolg zou hebben voor mij niet uitkwam. Ik kon
me dat niet veroorloven.’
Op 05 maart 2007 is PG gehoord als getuige 146 . PG bevestigt wat SS heeft
verklaard:
‘Omdat de verhalen van SS vraagtekens bij mij opriepen ben ik ergens
in 2001 naar de heer Paarlberg gegaan om te vragen of hij werkelijk
samenwerkte met SS. Ik ben toen naar zijn kasteeltje in Maarssen
gegaan en daar vertelde Paarlberg mij dat de zaak heel anders in
elkaar stak. Paarlberg vertelde me namelijk dat SS helemaal geen
aandelen Cantor Holding BV in zijn bezit had en dat hij nog heel veel
geld tegoed had van SS.
In die tijd besloot ik dat het goed zou zijn als SS zich terug zou trekken
uit Tout Frais. In die tijd bezat ik inmiddels 50% van de aandelen Tout
Frais, SS bezat de andere 50%. Ik vond het te riskant om met SS door
te gaan, hij loog kennelijk en ik had geen vertrouwen meer in hem. Ik
heb toen weer contact opgenomen met Paarlberg om dit met hem te
bespreken. Ik ben niet naar SS gegaan, omdat hij mijn aanbod af zou
kunnen wijzen. Ik wilde dat voorkomen en heb daarom eerst met zijn
schuldeiser de heer Paarlberg gesproken. Ik vertelde Paarlberg toen
dat ik de aandelen van SS wilde kopen voor FL 2.000.000,-. Dit bedrag
heb ik gekozen en vastgesteld aan de hand van onder andere de
meerwaarde van het pand dat we kort daarvoor verkocht hadden aan
de gemeente Hazerswoude. Ik vond dat destijds en nu nog steeds een
redelijk bedrag. Paarlberg vond mijn voorstel acceptabel en stelde voor
dat hij de aandelen van SS zou kopen voor FL 2.000.000,-, hij zou dit
geld niet werkelijk aan SS betalen maar aftrekken van zijn schuld.
()
Nadat ik deze afspraak met de heer Paarlberg had gemaakt heb ik SS
hiervan in kennis gesteld. Ik heb hem toen ook genoemd dat ik de
aandelen ging kopen voor een bedrag van FL 2.000.000,-. SS
reageerde vrij rustig. Ik zag wel dat hij geëmotioneerd was maar hij
accepteerde de afspraak die ik met Paarlberg gemaakt had. SS
vertelde me dat Paarlberg hem in zijn macht had en hij kon daar niets
aan veranderen.’
5.6 Koopprijs aandelen fl. 2.000.000,-
De bovenstaande verklaringen van SS en PG komen overeen en sluiten aan
bij de brief van SS: SS en Paarlberg hadden in september 2001 dus al
overeenstemming over de koopsom van de aandelen, te weten 2 miljoen
146 Blz. 71
70

gulden. Paarlberg wist op dat moment ook dat hij de aandelen voor die prijs
zou doorverkopen aan PG. Toch staat in de notariële akte van overdracht van
de aandelen een koopprijs vermeld van 546.500 gulden en niet de
overeengekomen 2 miljoen gulden.
5.7 Standpunt Paarlberg
Op 18 januari 2007 is Paarlberg gehoord als verdachte 147 . Paarlberg
verklaart, nadat hem de brief van SS is getoond:
En verder:
‘Ik kan mij niet herinneren dat ik deze brief ooit gehad heb. Gelet op het
feit dat deze brief persoonlijk aan mij is gericht ga ik ervan uit dat ik die
brief wel gelezen heb. Ik kan mij de inhoud van deze brief niet
herinneren……….Ik kan mij niet herinneren of ik ooit ben ingegaan op
het voorstel zoals door SS verwoord in zijn brief d.d. 13 september
2001.’
‘Wat ik u eerder vertelde is dat ik mij die brief van SS niet kan
herinneren. Dus ik wist ook niets van een eventuele doorverkoop van 2
miljoen gulden.’
Paarlberg heeft tijdens het onderzoek verder niet meer mee willen werken
aan een nader verhoor. Wel is hij op eigen verzoek gehoord bij de rechtercommissaris
op 10 april 2009, inzake de vordering GVO. Paarlberg ontkent in
zijn verhoor bij de rechter-commissaris dat sprake is van een valse akte.
Volgens Paarlberg zit de transactie complexer in elkaar dan zoals het in het
dossier is uitgelegd. Paarlberg is het er desgevraagd niet mee eens dat in de
akte een lagere waarde voor deze aandelen zou zijn opgevoerd dan in
werkelijkheid het geval was. Hij zegt SS de intrinsieke waarde te hebben
betaald. Paarlberg schetst vervolgens hoe de transactie zou zijn verlopen.
Kort gezegd komt het erop neer dat het juist Paarlberg is geweest die het
initiatief zou hebben genomen voor de transactie richting PG. Paarlberg geeft
aan dat PG niet op voorhand zou hebben aangegeven dat hij de aandelen
voor 2 miljoen gulden zou willen kopen en dat er voor hem, Paarlberg, risico’s
aan de transactie zaten.
Ter terechtzitting heeft Paarlberg deze gang van zaken nog eens bevestigd.
Het verhaal van Paarlberg is niet geloofwaardig. Allereerst is zijn verhaal op
wezenlijke punten tegenstrijdig met de verklaring die hij zelf twee jaar eerder
(op 18 januari 2007) bij de Rijksrecherche/FIOD heeft afgelegd. Bij de rechtercommissaris
en ter terechtzitting verklaart Paarlberg uitdrukkelijk dat hij –
Paarlberg – contact heeft opgenomen met PG over de verkoop van de
147 Blz. 52
71

aandelen. Bij de Rijksrecherche/FIOD verklaart Paarlberg twee jaar eerder
echter nog 148 :
En verder:
‘Ik denk dat PG ons benaderd heeft voor de verkoop want het was niet
onze bedoeling om deze aandelen door te verkopen.
()
Ik heb hierover onderhandeld met PG toen ik al in bezit was van de
aandelen en deze via een notariële akte aan mij geleverd waren.’
‘Ik wilde aanvankelijk de aandelen helemaal niet verkopen omdat ik het
een prima belegging vond omdat ik vond dat het een bedrijf met
potentie was op de langere termijn en dat het dus meer geld waard zou
kunnen worden. Omdat PG zo aandrong heb ik uiteindelijk aan hem
verkocht met een flinke winst.’
Niet alleen komt de verklaring van Paarlberg bij de rechter-commissaris niet
overeen met zijn eigen, eerdere verklaring bij de Rijksrecherche/FIOD, zijn
verklaring komt ook niet overeen met de verklaringen van SS en PG, terwijl
deze verklaringen onderling juist weer wel overeenstemmen en aansluiten bij
de brief van SS.
Daarnaast komt zijn verklaring niet overeen met de gang van zaken zoals die
uit de in beslag genomen stukken blijkt. Deze stukken geven juist steun aan
wat SS en PG hebben verklaard.
5.8 In beslag genomen stukken
In deze stukken zijn diverse documenten aangetroffen die bevestigen dat al
in september 2001 een waarde van 2 miljoen gulden voor de aandelen was
vastgesteld en dat Paarlberg en PG al overleg hadden over het doorleveren
van de aandelen door Paarlberg aan PG.
Zo is in de administratie van Paarlberg een faxbericht aangetroffen van 26
september 2001 149 . Hierin schrijft PG aan Paarlberg onder andere het
volgende:
‘Zoals afgesproken heb ik een concept brief gemaakt met betrekking
tot de aankoop van de aandelen van Tout Frais door P.G. Management
Consulting. Ik weet niet wie voor Cantor Holding moet tekenen; uzelf of
DB.’
Bij het faxbericht is onder meer een document met de titel ‘Concept Afspraken
aandelenoverdracht Tout Frais B.V.’ gevoegd.
148 Blz. 57
149 Blz. 240
72

In een faxbericht van 01 mei 2002 150 , enkele dagen voorafgaand aan de
overdracht van de aandelen aan PG, schrijft PG aan Paarlberg onder meer:
‘Op 26 september 2001 hebben we afspraken gemaakt over de
aandelenoverdracht. De meeste afspraken komen te vervallen na de
aandelenoverdracht op vrijdag 6 mei 2002.’
Bij deze fax is kennelijk het uiteindelijke definitieve document gevoegd:
‘Afspraken Aandelenoverdracht Tout Frais B.V.’. Namens Cantor is deze
bijlage op 26 september 2001 ondertekend door DB.
Op 08 februari 2007 is DB hierover gehoord als getuige 151 . Hij verklaarde, nadat hem
het document was getoond:
‘Dit zegt me niets. In het algemeen maakte Paarlberg de afspraken als het ging om
de overdracht van aandelen in relatie tot Cantor.’
en verder
‘Als ik dit getekend heb, dan heb ik getekend in mijn functie als directeur maar
inhoudelijk heb ik me er niet mee bezig gehouden.’
Overigens twijfelde DB aan de echtheid van zijn handtekening op het document. Dat
DB zich inhoudelijk niet met de vennootschap bezig hield wordt bevestigd door
Paarlberg. Op 18 januari 2007 verklaarde deze:
‘Zoals ik u eerder heb gezegd ben ik degene die de feitelijke leiding had en heeft
binnen Cantor Holding B.V () Ik koop en verkoop aandelen voor Cantor Holding B.V.’
Onder punt 1 van de genoemde ‘Afspraken Aandelenoverdracht Tout Frais
B.V.’ is het volgende opgenomen:
‘P.G. Management Consulting B.V.B.A., voor 100% eigendom van PG,
koopt 50% van de aandelen van Tout Frais B.V. van Cantor Holding
voor FL 2.000.000,-.’
Dit komt overeen met wat SS heeft geschreven in zijn brief van 13 september
2001 en met wat hij en PG bij de Rijksrecherche/FIOD hebben verklaard. PG
verklaart over dit document:
‘Dit verslag is een samenvatting van de afspraken die ik alleen met de
heer Paarlberg heb gemaakt. De naam DB herinner ik me ook,
Paarlberg had me genoemd dat deze persoon tekeningsbevoegd
was….’
Als gezegd is Paarlberg op 18 januari 2007 als verdachte gehoord. Paarlberg
verklaart nadat hem deze documenten zijn getoond:
150 Blz. 112
151 Blz. 63
‘Hoewel dit aanbiedingsbriefje aan mij is gericht kan ik mij dit briefje
niet herinneren. DB is bevoegd deze afspraken aandelenoverdracht te
73

tekenen. Gezien het feit dat er gerefereerd wordt aan een afspraak met
mij denk ik wel dat ik door DB hierin gekend ben, hoewel ik dit niet
zeker weet. DB was toendertijd directeur van Cantor Holding B.V.’
Aan Paarlberg wordt vervolgens de vraag gesteld of hij wel op de hoogte was
van de afspraken tussen Cantor en P.G. Management Consulting in
september 2001 betreffende de aandelen Tout Frais. Afspraken die hij
volgens PG zelf zou hebben gemaakt. Hij antwoordt dan zoals we hem vaker
hebben horen antwoorden als hij met iets wordt geconfronteerd dat belastend
voor hem is: ‘Ik kan mij dit niet herinneren.’
Bij de in beslag genomen stukken bevindt zich voorts nog een brief van SS
aan Paarlberg van 02 oktober 2001. 152 In de brief is onder punt A de stand
van zaken betreffende de lening opgenomen. Onder de noemer ‘Verkoop
aandelen Tout Frais’ is een bedrag van 1,65 miljoen gulden vermeld.
Kennelijk vermindert SS zijn schuld met de feitelijk overeengekomen koopprijs
van 2 miljoen gulden minus de door Paarlberg overgenomen schuld aan Tout
Frais van 350.000= gulden. Paarlberg verklaart hierover op 18 januari 2007:
En verder:
‘Zoals ik u al eerder heb verklaard kan ik mij niet herinneren hoe de
aandelentransactie precies gegaan is.’
‘Ik vind het vreemd dat SS voor 1.650.000 gulden zijn schuld in
mindering brengt voor de verkoop aandelen van Tout Frais terwijl die
aandelen dan nog niet doorverkocht zijn aan PG.’
5.9 Administratieve verwerking Cantor
Wat dan eveneens vreemd is – althans in het licht van de verklaring van
Paarlberg – is dat ook uit de administratieve verwerking binnen Cantor blijkt
dat de winst uit de verkoop van Tout Frais, overeenkomstig wat SS heeft
verklaard, in mindering wordt gebracht op de schuld van SS. Op een in beslag
genomen document 153 uit de administratie van Cantor 154 is een overzicht
opgenomen waarin de schuldpositie van SS/Vijverhof is berekend per 31
december 2002. Het document is kennelijk opgemaakt door TDB. In de
berekening is te zien dat in 2001 onder de noemer ‘Verrekening Tout Frais’
een bedrag van 1.103.500 gulden (500.746 euro) in mindering wordt gebracht
op de schuld van SS/Vijverhof. Het bedrag van 1.103.500 gulden is
vermoedelijk als volgt tot stand gekomen: verkoop aandelen voor een bedrag
van 2 miljoen gulden minus de verkrijgingprijs van 546.500 gulden minus de
overgenomen schuld van 350.000 gulden, derhalve 1.103.500 gulden. Ook
152
Blz. 253
153
Blz. 162, code A5.2.13 en A5.2.14
154
Dit stuk komt uit de administratie van Paarlberg c.s. (blz. 132, zie bijlagen 2.1 tm 2.11,
betreft bijlage 2.10 en 2.11)
74

hieruit blijkt dus een tussen Paarlberg en SS afgesproken verkoopprijs voor
de aandelen van 2 miljoen gulden.
Op 18 januari 2007 is Paarlberg hierover eveneens gehoord 155 . Hij verklaart
dan nadat hem het document is getoond:
En verder
En verder:
‘Ik weet het niet. Ik denk dat wij uit coulance het winstbedrag op de
aandelentransactie alsnog in mindering hebben gebracht op de
uitstaande schuld van Vijverhof B.V. / SS. Ik weet het niet zeker maar
ik zal het informeren.’
‘Ik denk dat we dit uit coulance hebben gedaan. Ik zal daar zeker van
gehoord hebben als leidinggevende. Ik kan mij dit niet herinneren.’
‘Ik denk dat we dit deden omdat SS een slechte betaler was. We
hadden een zwakke lening waar er bij SS weinig zekerheden
tegenover stonden. We hielden er rekening mee dat een groot deel van
de schuld nooit afbetaald zou worden. We wilden hem zo tegemoet
komen door een deel van de winst op die manier van zijn schuld af te
trekken.’
In tegenstelling tot de verklaringen van SS en PG verklaart Paarlberg dat hij
denkt dat de verrekening van de winst op de aandelen met de schuld van
SS/Vijverhof uit coulance heeft plaatsgevonden. Hoe het ook zij, de
verrekening zoals door TDB – kennelijk na overleg met Paarlberg – in het
overzicht is verwerkt, past naadloos op het verhaal van SS en PG, maar past
niet op wat Paarlberg over de gang van zaken heeft verklaard.
Later heeft Paarlberg overigens bij de rechter-commissaris – en ook ter
terechtzitting – verklaard dat hij een en ander is nagegaan, maar dat de
schuld van SS in de boekhouding van zijn bedrijven niet is verminderd.
Paarlberg heeft het echter tot op heden alleen bij deze blote ontkenning
gehouden, stukken die zijn stelling kunnen staven heeft hij niet ingebracht.
Het door TDB getypte overzichtje, zoals door de verdediging terloops op de
zitting is overhandigd, overtuigt in ieder geval niet. Het tijdstip en de wijze
waarop een en ander is ingebracht maakt bovendien enige controle erop door
het OM volstrekt onmogelijk. Maar los daarvan, Paarlberg heeft tot op heden
op geen enkele wijze een adequate verklaring kunnen geven voor het
overzicht van TDB, afkomstig uit zijn eigen administratie.
155 Blz. 90
75

5.10 Rol SS
Ten slotte vraagt het OM uw aandacht nog voor het volgende. In zijn
getuigenverhoor van 20 mei 2009 bij de rechter-commissaris maakt SS een
opmerkelijke tournure. Hij begint zijn verklaring als volgt:
‘De verklaringen die ik bij de FIOD heb afgelegd in januari 2007 zijn
niet geheel de waarheid geweest. Ik ben aangehouden op16 januari
2007. Ik werd naar Den Helder gebracht. Ik had geen raadsman. Ik had
de indruk dat de FIOD vooral geïnteresseerd was in Paarlberg. Ze
wilden dat ik over hem zou verklaren. Er is mij zelfs
getuigenbescherming aangeboden. Ik had niet de beschikking over de
stukken en ik had maar één doel: wegwezen. Er werd mij een stuk
getoond dat ik zelf had geschreven. Ik heb toen maar toegegeven dat
het stuk klopte en toen kon ik weg. In dat stuk staat dat er een
transactie van 2 miljoen gulden is, maar die is er nooit geweest.’
SS komt dus terug op zijn eerdere belastende verklaring bij de FIOD. Deze
verklaring zou – zo begrijpen wij SS – onder druk zijn afgelegd. Het is hierom
dat het OM SS als getuige ter terechtzitting wilde oproepen. De bedoeling
was om SS te confronteren met zijn uitlatingen bij de rechter-commissaris en
hem te vragen of hij – onder ede – bij deze verklaring zou blijven. Ook was
het de bedoeling om SS te confronteren met geluidsopnamen van zijn
verhoor, waaruit in ieder geval duidelijk blijkt dat SS op geen enkele wijze
onder druk is gezet, dat hij zelf zijn verhaal vertelt en bovendien uitgebreid de
tijd neemt om de verbalisanten te corrigeren als ze iets op papier willen zetten
waarvan hij vindt dat het niet klopt. Van dwang of sturing door de
verbalisanten, op welke wijze dan ook, is geen enkele sprake. Uw rechtbank
heeft zich hier ook zelf een oordeel over kunnen vormen.
Maar zijn latere verklaring is ook aantoonbaar onjuist. Zo zegt hij:
‘Er werd mij een stuk getoond dat ik zelf had geschreven. Ik heb toen
maar toegegeven dat dat stuk klopte en toen kon ik weg.’
Dit ziet kennelijk op het verhoor op 17 januari 2007 over onder meer de
notariële akte. Nadat SS bekende ten aanzien van dat stuk, kon hij helemaal
niet direct weg: hij heeft de hele periode van drie dagen inverzekeringstelling
vast gezeten en is na het verhoor van 17 januari 2007 nog over verschillende
onderwerpen gehoord.
De verklaring van SS bij de rechter-commissaris is niet geloofwaardig.
Kennelijk voelde hij – al dan niet op eigen initiatief – de behoefte om
Paarlberg alsnog te hulp te schieten. In dit verband is de opmerking van SS
tijdens zijn verhoor: ‘als Paarlberg blaast valt SS om’, nog wel relevant. Het
schetst in enkele woorden de onderlinge verhoudingen en legt ook een
patroon in deze zaak bloot. Het zijn overwegend de getuigen die in een –
meestens financieel – afhankelijke positie van Paarlberg verkeren, die voor
76

hem thans gunstig verklaren. Te denken valt hierbij, naast SS, aan TDB en
AV in het dossier AGA, maar ook aan AVT. Scherpe kantjes van eerdere
verklaringen worden er afgehaald en verder vermeden.
5.11 Conclusie
Op grond van het vorenstaande acht het OM wettig en overtuigend bewezen
dat Cantor Holding B.V. op 2 oktober 2001 te Amsterdam, samen met SS, in
een notariële akte valselijk heeft doen opnemen dat de koopsom van de
aandelen van de besloten vennootschap Tout Frais 546.500 gulden bedroeg
en dat, na verrekening van de koopsom en een nog openstaande schuld van
350.000 gulden, het restant van de koopsom door Cantor aan SS zou worden
voldaan, terwijl in werkelijkheid een koopsom van 2 miljoen gulden was
overeengekomen, aan welke verboden gedraging Paarlberg feitelijke leiding
heeft gegeven.
77

6. DE ZAAK ESCROW AGREEMENT
6.1 Inleiding
Het dossier betreffende het onder 2 en 3 ten laste gelegde – valsheid in
geschrift en oplichting – bestaat uit een aantal processen-verbaal van relaas
met bijlagen. Hoewel de overzichtelijkheid te wensen overlaat is alles wat
nodig is voor het bewijs daarin aanwezig.
Bewezen moet worden dat Paarlberg in de periode van 6 april 2000 tot en
met 3 december 2003 – al dan niet met een ander – een geschrift getiteld
‘Escrow Agreement’ vals heeft opgemaakt, door in strijd met de waarheid dat
geschrift te dateren op 6 april 2000, daarin een bankrekeningnummer te
vermelden dat op die datum niet bestond, daarbij een onjuiste tenaamstelling
te vermelden, en ten onrechte te doen voorkomen alsof de koper van
Mediamax Group nog 75 miljoen gulden schuldig was aan de verkoper.
Voorts moet bewezen worden dat Paarlberg in de periode van 1 december
2003 tot en met 12 december 2003 – al dan niet met een ander – de SNS
bank heeft opgelicht tot het aangaan van een geldlening van 1,5 miljoen euro
met gebruikmaking van de genoemde Escrow Agreement, waaruit een
vordering van 75 miljoen gulden moest blijken.
6.2 Valsheid in geschrift: algemeen
De strafbaarstelling van valsheid in geschrift beoogt twee belangen te
beschermen. Het openbaar vertrouwen in de juistheid van bepaalde
geschriften is het belangrijkste te beschermen rechtsgoed, aldus ook Bakker
in zijn proefschrift ‘Valsheid in geschrift’. 156
Ten tweede beoogt artikel 225 de bescherming tegen mogelijk nadeel dat uit
valse geschriften kan voortvloeien. Het nadeel hoeft niet daadwerkelijk te zijn
geleden.
De volgende drie elementen van het strafbare feit moeten worden bewezen:
1 e . “een geschrift dat bestemd is om tot bewijs van enig feit te dienen”,
2 e . dat “valselijk is opgemaakt of vervalst”,
3 e . met “het oogmerk om het als echt en onvervalst te gebruiken of door
anderen te doen gebruiken”.
Dat de Escrow Agreement een geschrift is, bestemd om tot bewijs van enig
feit te dienen, is niet voor betwisting vatbaar. Met deze overeenkomst is
156 F.C. Bakker, Valsheid in geschrift, Gouda Quint 1985, blz. 17 en 18.
78

gepretendeerd een bedrag van 75 miljoen gulden in bewaring te geven bij een
onafhankelijke derde, de Escrow Agent. Met de overeenkomst wordt
gegarandeerd dat bepaalde zekerheden bij de Escrow Agent zijn
ondergebracht en ook daadwerkelijk zijn gegarandeerd. 157 Als de zekerheid in
een geldbedrag bestaat wordt dit doorgaans gedeponeerd op een Escrow
rekening.
Hierna zal vooral aandacht worden besteed aan de andere twee elementen:
de valsheid en het oogmerk tot gebruik als echt. Daarna zal nog kort worden
ingegaan op de vraag naar het daderschap van Paarlberg.
6.3 De Escrow Agreement: opening en inhoud
Eerst een paar opmerkingen over de Escrow Agreement zelf. Paarlberg heeft
in het vooronderzoek rekeningafschriften aan de politie overgelegd
betreffende een Zwitserse rekening 206-886502 bij de UBS in Zürich. Dit
heeft geleid tot een rechtshulpverzoek aan Zwitserland om de bescheiden
betreffende deze rekening te mogen ontvangen. 158
De rekening blijkt te zijn aangevraagd door en voor Paarlberg privé op 11
december 2002. Hij heeft zich gelegitimeerd met een paspoort dat is
afgegeven op 10 mei 2000. Het rekeningnummer #502 is diezelfde dag, 11
december 2002, uitgegeven. Bij brief van 13 december 2002 ontving
Paarlberg via UBS Luxemburg nadere gegevens; zijn contactpersoon in
Zürich werd de heer PT. De eerste storting dateert dan 3 januari 2003. 159
In een aangetroffen ‘letter of undertaking’ 160 – van 13 januari 2000, waarvan
verschillende versies bestaan – is vermeld dat Paarlberg namens Cantor
Holding BV de Mediamax Group BV heeft verkocht aan TDI Holdings Ltd. in
Londen, en dat hij een escrow account ten bedrage van 75 miljoen gulden zal
openen. 161 Het document is ondertekend door Paarlberg en mee ondertekend
door zijn echtgenote. Op de vraag ter terechtzitting waarom dit laatste is
gebeurd heeft Paarlberg verklaard dit niet te weten.
Voorts is bij doorzoekingen een ‘Escrow Agreement’ aangetroffen, gedateerd
6 april 2000. 162 Een Nederlandse vertaling bevindt zich in het dossier. 163 In
deze overeenkomst zijn, voor zover hier van belang, de volgende drie punten
opgenomen:
1 e . Cantor Holding BV, verkoper (‘Vendor’) en TDI Holding Ltd, koper
(‘Purchaser’), komen met UBS bank in Zürich (‘Escrow Agent’) overeen dat de
bank een gedeelte van 75 miljoen gulden van de door TDI te betalen
157
Zie voor uitleg bijvoorbeeld: http://www.investopedia.com/terms/e/escrowagreement.asp.
158
Dossier Enclave, blz. 2 4204 e.v.
159
Dossier Enclave, blz. 2 5222, 5232 en 5406-5413.
160
Een brief waarin iemand een verplichting op zich neemt.
161
Dossier Enclave, blz. 2 5215 en 5234-5245.
162
Dossier Enclave, blz. 2 5264-5268, 8 2617 en 8 2620 (vindplaats).
163
Dossier Enclave, blz. 2 5281-5285.
79

koopsom voor Mediamax Group BV onder zich houdt tot zekerheid voor
Cantor. Dit bedrag zal worden gestort op een Escrow rekening met nummer
206-886502 ten name van Cantor.
2 e . UBS zal het bedrag van 75 miljoen gulden in de daarop volgende periode
van mei 2001 tot februari 2006 in zes gedeelten aan Cantor uitkeren op
rekeningnummer 206-886503 ten name van Cantor.
3 e . De overeenkomst is door alle drie partijen ondertekend op 6 april 2000:
door Paarlberg als verkoper (‘Vendor’) en door of namens TDI als koper
(‘Purchaser’) te Amsterdam, en door of namens UBS als ‘Escrow Agent’ te
Zürich.
6.4 Valsheid
In zijn proefschrift heeft Bakker opgemerkt dat het begrip waarheid wel mag
worden aangeduid als de meest essentiële factor van intellectuele valsheid. 164
In het commentaar van Noyon op artikel 225 Sr wordt opgemerkt dat valsheid
ook kan worden begaan door passieve gedragingen: verzuimen of
weglatingen waarvan het doel en de uitslag zijn aan een leugenachtig feit de
schijn van waarheid te geven. 165 Hier komt de essentie van valsheid naar
voren: van valsheid is sprake als aan de inhoud van een geschrift ten
onrechte de schijn van juistheid wordt verschaft.
Ten aanzien van alle essentialia van de Escrow overeenkomst – de inhoud
van de afspraken, de rekeningnummers, de datering en de ondertekening – is
nagegaan of ze wel of niet juist zijn.
6.4.1 Datering en tenaamstelling #502
Ten eerste is in de overeenkomst van 6 april 2000 opmerkelijk dat daarin is
vermeld dat Cantor Holding BV bij de UBS een rekening heeft onder nummer
#502. De bank heeft namelijk schriftelijk op vragen geantwoord dat Paarlberg
pas sinds 12 december 2002 cliënt van de bank is. 166 Toen is de genoemde
rekening pas geopend. Zij is bovendien niet op naam gesteld van de
vennootschap Cantor maar van Paarlberg privé. Het paspoort waarmee
Paarlberg zich heeft gelegitimeerd is voorts afgegeven na april 2000.
De conclusie moet derhalve zijn dat de datering van de Agreement vals is.
Het stuk kan pas na 12 december 2002 zijn opgemaakt, immers toen was pas
het rekeningnummer bekend. Ook de vermelding van de tenaamstelling van
de rekening met nummer #502 in de Agreement is vals.
164
F.C. Bakker, a.w., blz. 97.
165
Noyon-Langemeijer-Remmelink, Het Wetboek van Strafrecht, aantekening 4.1 bij artikel
225 Sr.
166
Dossier Enclave, blz. 2 5433. Vertaling op blz. 2 5470.
80

6.4.2 Ondertekening
Ten tweede roept de ondertekening op één dag in Amsterdam en in Zürich
vragen op. Het NFI heeft onderzoek gedaan naar de handschriften en de bij
de ondertekening gebruikte inkt. De belangrijkste conclusies zijn:
1 e . De handtekening, plaatsnaam en datering bij ‘Vendor’ zijn waarschijnlijk
door Paarlberg gezet. De handtekening lijkt sprekend op die van Paarlberg
zoals die op vele plaatsen in de stukken voorkomt, onder meer onder zijn
eigen verklaringen. 167
2 e . Tussen de inkt van de drie handtekeningen en de bijbehorende teksten bij
‘Vendor’ en ‘Purchaser’ kan onderling geen onderscheid worden gemaakt. Dit
betekent dat er aanwijzingen zijn dat de handtekeningen en overige
vermeldingen bij ‘Vendor’ en die bij ‘Escrow Agent’ geschreven zijn met
dezelfde soort inkt. 168
Deze conclusies roepen de vraag op door wie de handtekeningen bij de
aanduidingen ‘Purchaser’ en ‘Escrow Agent’ zijn gezet.
Namens TDI is de getuige FJK gehoord. Hij herkende de Escrow Agreement
niet, vond het om verschillende redenen inhoudelijk een raar stuk en zei over
de handtekening bij ‘Purchaser’ het volgende: ‘Dit is een nagemaakte
handtekening. Ik zet altijd een punt achter mijn handtekening. Dit is
kenmerkend voor mij. De handtekening eindigt ook te vroeg (de bovenste lijn).
[opmerking OM: dit is onder de verklaring ook duidelijk te zien.] Hier is
duidelijk getracht mijn handtekening na te maken. Het is zeer zeker niet mijn
handtekening. Ik herken ook het document niet.’ 169
Er is geen enkele aanleiding te veronderstellen dat FJK op dit punt niet naar
waarheid heeft verklaard. De conclusie kan en behoort te zijn dat de
handtekening bij ‘Purchaser’ niet van FJK is en dus vals is.
Met betrekking tot de twee handtekeningen bij ‘Escrow Agent’ zijn door middel
van een rechtshulpverzoek vragen gesteld aan UBS in Zürich. 170 Door UBS in
Zürich is op 16 januari 2006 een schriftelijke verklaring naar het OM aldaar
gestuurd. Daarin is op onder meer de volgende vraag betreffende de Escrow
Agreement antwoord gegeven:
‘1. Werd deze Escrow overeenkomst ooit door een medewerker van UBS AG
ondertekend? Antwoord: nee.’ 171
Er is ook een verklaring namens de bank. Op 1 maart 2006 is als getuige de
bankchef PT gehoord. Hij heeft, na de ondertekende overeenkomst te hebben
gezien, verklaard: ‘Dit is mij niet bekend. Ik heb in elk geval dit document niet
ondertekend. De handtekeningen die namens de UBS AG zouden zijn gezet,
zijn mij niet bekend.’ Hij verbeterde de zojuist aangehaalde schriftelijke
beantwoording van zijn bank, door te verklaren dat de rekening met nummer
#502 geen Escrow rekening is maar een privérekening van Paarlberg.
167 Dossier Enclave, blz. 2 5325.
168 Dossier Enclave, blz. 2 5338 en 5339.
169 Dossier Enclave, blz. 2 5390-5392.
170 Dossier Enclave, blz. 6 0156 e.v.
171 Dossier Enclave, blz. 2 5433. Vertaling op blz. 2 5469.
81

Op de vraag of hij de twee handtekeningen kon herleiden tot medewerkers
van het Benelux landenteam van UBS, antwoordde PT: ‘Nee dat kan ik niet.
Op uw verzoek om inlichtingen kan ik zeggen dat deze handtekeningen zeker
niet afkomstig zijn van mensen van het landenteam Benelux.’. 172
PT heeft zijn verklaring bij de rechter-commissaris bevestigd. Hij voegde
eraan toe dat de naamsvermelding van de bank in de Escrow Agreement
onjuist is: de bank heet UBS en niet Union Bank of Switzerland, wat de naam
was van één van de fusiepartners tot 1998. 173
Er is geen enkele aanleiding te veronderstellen dat PT op deze punten niet
naar waarheid heeft verklaard. De conclusie kan en behoort te zijn dat geen
van de handtekeningen, vermeld bij Escrow Agent, van PT is, noch van enige
andere medewerker van UBS, en dat zij dus vals zijn.
Ook de vermelding in de Agreement dat de rekening met nummer #502 een
Escrow rekening is, is vals.
6.4.3 Verschuldigdheid 75 miljoen gulden
Ten derde rijst de vraag of de overeenkomst inhoudelijk juist is: heeft TDI een
bedrag van 75 miljoen gulden bij UBS geparkeerd om in gedeelten aan
Cantor uit te keren? Namens TDI heeft de getuige FJK verklaard dat de
verkoopprijs voor Mediamax in 2000 volledig en zonder voorbehoud aan
Cantor is overgemaakt. Er had een volledige due diligence plaatsgevonden,
er was nergens geld geparkeerd. 174
In de schriftelijke verklaring van UBS d.d. 16 januari 2006 is op onder meer de
volgende vraag betreffende de Escrow Agreement antwoord gegeven:
‘2. Is op de Escrow rekening met nummer #502 ooit een bedrag in de orde
van grootte van 75 miljoen gulden () bijgeschreven? Antwoord: nee.’ 175
Ten slotte, nergens in de vermogensopstellingen over de periode van 2001 tot
en met 2006 komen vrijgevallen bedragen voor van ruim 10 tot 14,7 miljoen
gulden per keer. 176
De conclusie moet zijn: ook op dit punt is de overeenkomst vals.
6.4.4 Tenaamstelling #503
Tot slot vermeldt de overeenkomst, voor zover hier van belang, dat het
geblokkeerde bedrag van 75 miljoen gulden in zes delen door UBS zal
worden overgemaakt op een rekening van Cantor Holding BV met nummer
#503. In de meergenoemde schriftelijke verklaring van UBS in Zürich d.d. 16
januari 2006 is op onder meer de volgende vraag betreffende het
rekeningnummer #503 antwoord gegeven:
172
Dossier Enclave, blz. 2 5441 en 5444. Vertaling op blz. 2 5478-5479 en 2 5483-5484.
173 e
Dossier Enclave, 4 aanvulling blz. 1503 en 1510.
174
Dossier Enclave, blz. 2 5390-5392.
175
Dossier Enclave, blz. 2 5433. Vertaling op blz. 2 5469.
176
Dossier Enclave, blz. 2 5206.
82

‘Bestaat een rekening met nummer #503? Antwoord: Ja. De cliënt is een
natuurlijk persoon uit een Aziatisch land, die naar ons oordeel niet in relatie
staat tot de verdachte Paarlberg, om welke reden wij ervan afzien de identiteit
van deze cliënt bekend te maken.’ 177 Voor de volledigheid heeft de heer PT bij
de rechter-commissaris verklaard dat een rekeningnummer bij UBS slechts
eenmaal wordt uitgegeven. 178
Met andere woorden: ook deze vermelding in de overeenkomst heeft ten
onrechte de schijn van juistheid.
6.5 Oogmerk van gebruik
‘Voor bewezenverklaring van dat oogmerk is beslissend of de verdachte de
bedoeling had het desbetreffende geschrift te gebruiken of te doen gebruiken.
Een daadwerkelijk gebruik is voor art. 225 lid 1 Sr niet nodig.’, aldus Noyon in
zijn commentaar op dit artikel. 179
Het oogmerk ziet op het gebruik van het geschrift als echt, niet op de valsheid
ervan. Het element ‘gebruiken’ ziet op ieder gebruik in het maatschappelijk
verkeer, waarbij sprake is van misleiding en waaruit enig nadeel kan
ontstaan. 180
Aan deze eisen is voldaan. Doel van de Escrow overeenkomst was om het
stuk als echt tegenover derden te gebruiken, zoals ook daadwerkelijk is
gebeurd. Er moest – ten onrechte – uit blijken dat Paarlberg via Cantor nog
een bedrag van 75 miljoen gulden tegoed had uit de verkoop van Mediamax.
Dat Paarlberg het oogmerk had om de inhoud van de Escrow Agreement tegenover
derden als echt te gebruiken blijkt uit het volgende. Uit het dossier blijkt dat hij
meermalen tegenover financiers heeft gezegd dat hij via UBS nog geblokkeerde
gelden zou ontvangen, tot zekerheid van zijn vermogen om verplichtingen na te
komen. Ten eerste voor een herfinanciering voor het project Hilwis (een huizenblok in
Amsterdam-Zuid) in 2003. Paarlberg benaderde daarvoor de vermogensbeheerder
De Hoge Dennen. Hij zei dat hij uit hoofde van een Escrow Agreement in 2005, 2006
en 2007 jaarlijks 5 miljoen euro van UBS zou ontvangen. De Hoge Dennen geloofde
hem op zijn goede reputatie, zonder enig bewijsstuk. Wat men niet wist was dat in de
opgemaakte Agreement heel andere bedragen en vrijvaldata waren vermeld, en dat
het stuk ook nog eens vals was. 181
Ten tweede, bij de stukken bevindt zich een overeenkomst tussen Paarlberg en de
ABN AMRO bank van 6 april 2004 betreffende een voor de bank risicovol krediet van
4.408.000 euro. Dit diende onder meer om het noodlijdende garagebedrijf Van Asselt
overeind te houden. Tot zekerheid voor de aflossing van dit krediet nam de bank
genoegen met een mededeling van Paarlberg dat bij de Zwitserse UBS een
geblokkeerd depot van 20 miljoen euro stond dat zou vrijvallen. Namens de ABN
177
Dossier Enclave, blz. 2 5433. Vertaling op blz. 2 5469-5470.
178 e
Dossier Enclave, 4 aanvulling blz. 1513.
179
Noyon-Langemeijer-Remmelink, Het Wetboek van Strafrecht, aantekening 5 bij artikel 225
Sr.
180
HR 01-05-1984, NJ 1984, 755.
181
Dossier Enclave, blz. 2 5559-5567.
83

AMRO bank is verklaard dat men daar vertrouwde op het woord van Paarlberg en op
zijn vermogensopstelling door Deloitte & Touche. Of die klopte wist men niet. 182
Feit is dat de stelling van Paarlberg over een geblokkeerd bedrag van 20 miljoen euro
slechts is onderbouwd met een verwijzing naar zijn vermogensopstelling over 2003,
waarin de bedragen in miljoenen euro’s zijn genoemd: ‘cash: 20,00’. Bij dat bedrag
zette de bank de aantekening ‘UBS inzake Mediamax’. En dat terwijl in diezelfde
opstelling iets meer naar onderen de vermelding staat: ‘Private: cash after sale of
Mediamax Group BV: 4,00’. 183 Een veel kleiner bedrag dus.
6.6 Daderschap van Paarlberg
Paarlberg heeft ter terechtzitting erkend dat hij de handtekening op de
Agreement heeft geplaatst, bij de vermelding Vendor.
Vastgesteld kan worden dat de twee partijen met wie Cantor (lees: Paarlberg)
de overeenkomst zou hebben opgemaakt haar niet kennen, en de inhoud en
ondertekening betwisten. Er is geen enkele aanleiding te veronderstellen dat
FJK (namens TDI), UBS en PT in dezen onwaarheid hebben gesproken c.q.
geschreven.
Vastgesteld kan tevens worden dat Paarlberg de enige is die een aantal
relevante gegevens in combinatie, opgenomen in de overeenkomst, kende:
het rekeningnummer #502, behoren bij de UBS, en de datum van verkoop
van Mediamax 13 januari 2000. En ten slotte kan worden vastgesteld dat
Paarlberg de enige is die belang bij het stuk had: hij had krediet nodig en
heeft het daartoe ook daadwerkelijk gebruikt. Hij heeft het met een
persoonlijke fax aan de SNS bank toegestuurd. 184
De opbouw van de reactie van Paarlberg is kenmerkend. Tegenover de
recherche heeft Paarlberg zich ten aanzien van alle vragen over de Escrow
Agreement nog op zijn zwijgrecht beroepen. 185 Bij de rechter-commissaris
heeft hij slechts op een enkele vraag willen reageren, al spreekt deze
verklaring in al haar ontwijking boekdelen: ‘Ik heb hierover niets te vertellen.
Het heeft niets met de zaak te maken. Door dit stuk heeft niemand schade
geleden. U vraagt mij of u uit deze laatste zin mag opmaken dat ik het stuk
heb opgesteld? Dat zeg ik niet. Ook vragen van de officier van justitie wens ik
niet te beantwoorden.’ 186 Uit deze verklaring kan vooral worden afgeleid dat
Paarlberg vond dat het verwijt dat hem wordt gemaakt weinig voorstelde
omdat er geen schade uit is voortgevloeid.
Ter terechtzitting ten slotte erkende Paarlberg het hoogst noodzakelijke: ik
heb de handtekening onder het stuk gezet. Om er in één adem bij te zeggen:
‘het is heel dom dat ik daarin ben meegegaan’. Alsof het hem was
overkomen. Alsof het initiatief van een werknemer was uitgegaan. Paarlberg
wilde de naam van deze werknemer niet noemen, wat zijn lezing – zoals ook
182 Dossier Enclave, blz. 2 5369-5372.
183 Dossier Enclave, blz. 2 5384 en 2 5488-5489.
184 Dossier Enclave, blz. 2 5270.
185 Dossier Enclave, blz. 2 5525-5531.
186 Dossier Enclave, 4 e aanvulling, blz. 1727.
84

zichtbaar in de zaken Newport en Endstra – niet controleerbaar maakt. Het
OM acht deze versie van het verhaal volkomen ongeloofwaardig.
Wettig en overtuigend is bewezen dat Paarlberg de overeenkomst, al dan niet
in vereniging met iemand anders, vals heeft opgemaakt. Aan het vereiste van
opzet, inherent aan het verwijt van vals opmaken, is voldaan.
6.7 Oplichting
Op 3 december 2003 heeft Paarlberg de Letter of Undertaking en de Escrow
Agreement met een door hem zelf ondertekend aanbiedingsbriefje gefaxt
naar de SNS Bank in Amsterdam. 187 Vervolgens heeft de bank aan Merwede
Group BV en Merwede Monumenten BV, onder hoofdelijke aansprakelijkheid
van Paarlberg, een tijdelijk krediet van 1,5 miljoen euro ter beschikking
gesteld. Het krediet moest worden afgelost op 1 maart 2004. 188
De getuige PP van deze bank heeft verklaard dat Paarlberg werd vertrouwd
op basis van de ervaring die de bank met hem had, een vermogensoverzicht
van Deloitte & Touche, goedgekeurde jaarrekeningen en de Escrow
Agreement. De Escrow is door Paarlberg zelf ingebracht ‘ter staving van de
geldstromen die worden verwacht’. PP wilde cash flow zien en beschouwde
het stuk als een bewijs dat er in de toekomst geld zou binnenkomen,
waarmee de tijdelijke kredietfaciliteit zou kunnen worden ingelost. Over het
belang van het stuk heeft hij verklaard: ‘Als hij niet had kunnen aantonen dat
hij deze tijdelijke faciliteit had kunnen inlossen, was dit krediet niet
verstrekt.’ 189
Paarlberg heeft het krediet afgelost, zij het wel ruim een maand te laat. 190 Er
is al gerefereerd aan de verklaring van Paarlberg bij de rechter-commissaris:
meer dan ‘Door dit stuk heeft niemand schade geleden.’ heeft hij toen niet
willen zeggen. Dat mag worden gezien als een impliciete erkenning van het
ten laste gelegde.
6.8 Conclusie
Uit het gebruik van de valse Escrow Agreement door toezending aan de bank,
de verklaring van getuige PP en de schriftelijke bevestiging van het door
Paarlberg gevraagde krediet, kan worden vastgesteld dat oplichting door
Paarlberg wettig en overtuigend is bewezen.
187
Dossier Enclave, blz. 2 5270. Het faxverzendblad vermeldt 9 verzonden pagina’s; de
agreement telt er 5, de letter of undertaking 3, het faxblad zelf 1.
188
Dossier Enclave, blz. 2 5362.
189
Dossier Enclave, blz. 4 0956-0957.
190
Dossier Enclave, blz. 2 5350/5351.
85

7. VOORLOPIGE BALANS
We hebben gezien dat Paarlberg in 1998 op dubieuze wijze in het bezit is
gekomen van 8,5 miljoen gulden cash, waarvan hij een groot deel via twee
schimmige offshore vennootschappen heeft laten lopen, om het vervolgens
via zijn Merwede Group aan te wenden voor de aankoop van onroerend goed.
Natuurlijk, het OM begrijpt het verkeerd, maar we hebben moeten vaststellen
dat de verklaring die Paarlberg ervoor heeft gegeven geheel op zichzelf staat
en op geen enkele wijze is na te gaan. Tegen verschillende mensen heeft hij
verschillende dingen verteld. Een verhaal in nevelen.
Paarlberg heeft ervoor gekozen geen Nederlands ingezetene te zijn en privé
dus geen bijdrage te leveren aan de schatkist. We hebben wel gezien dat hij
als leidinggever van diezelfde Merwede Group heeft geweten en toegelaten
dat in de jaren vanaf 1999 privéverbouwingen door middel van valse facturen
werden weg geboekt binnen de bedrijvenstructuur, waardoor de Nederlandse
belastingdienst niet onaanzienlijk werd benadeeld.
In deze zaak kan Paarlberg er niet omheen dat het is gebeurd, alleen begrijpt
het OM kennelijk zijn bedrijf niet, waarin het nu eenmaal kan voorkomen dat
anderen slordigheden begaan die je de baas niet zo maar kunt aanwrijven. Hij
houdt zich immers slechts bezig met “de grote lijnen”. Het OM meent echter
dat in een bedrijf waarvan de administratie uit welgeteld vier of vijf personen
bestaat, die binnen handbereik hun werk doen en over vrijwel alles persoonlijk
overleg voeren, de baas zich niet kan disculperen. Al helemaal niet als die
persoonlijke betrokkenheid op vele documenten en in vele verklaringen is
terug te lezen.
We hebben gezien dat Paarlberg in 2001/2002 in diezelfde lijn een bevriende
relatie bewust heeft geholpen bij fiscale sjoemelarij, door in een ABC’tje de
koopprijs van aandelen kunstmatig laag te laten lijken, waardoor die relatie
een half miljoen gulden aan belasting kon ontduiken.
En ook hier zal het OM het in de ogen van Paarlberg verkeerd begrijpen,
maar als de bevriende relatie het hele spel in een brief en een bekentenis
uitgebreid uit de doeken doet, valt er weinig meer verkeerd te begrijpen.
En we hebben ten slotte gezien dat Paarlberg in diezelfde kleine administratie
iemand aanwijst, zonder naam te willen noemen, die hem in 2003 een valse
overeenkomst heeft laten tekenen. Hij zou er – weliswaar met open ogen
maar toch – slechts ‘in mee gegaan’ zijn. Als het verhaal van Paarlberg klopt
is de cultuur binnen Merwede door en door slecht. Wat ervan zij, de eigen rol
en verantwoordelijkheid van Paarlberg valt ook hier niet weg te poetsen. Hij
heeft er kennelijk geen probleem in gezien om links en rechts te schermen
met enorme bedragen die in Zwitserland voor hem gereserveerd zouden
staan, om kredieten los te peuteren. Want ach, er is toch geen schade door
geleden.
Naar de opvatting van het OM tekent deze houding de verdachte in zijn
manier van zaken doen. Die komt erop neer dat als er uiteindelijk maar geen
nadeel is, een gedraging die als valsheid of oplichting moet worden
aangemerkt er toch eigenlijk niets toe doet. Iets vergelijkbaars is te zien in de
86

vermogensoverzichten voor de banken die de revue zijn gepasseerd: je hoeft
de bank toch niet alles te melden, en zijn verklaring met betrekking tot de
aandelen ’t Gooier Hoofd: ‘het is mijn goed recht om het geld op een rekening
van mijn bedrijf te storten’, als vergoelijking voor het rondpompen van geld.
Met andere woorden: waar zeurt justitie eigenlijk over?
Maar let wel: deze feiten van valsheid, oplichting en belastingfraude liggen
midden in de periode – het jaar 2003 – waarin Paarlberg tien betalingen van
Endstra ontving, waarbij titels werden voorgesteld en gebruikt, die ten
onrechte de schijn van juistheid hadden. Reeds op basis van de feiten die tot
nu toe zijn besproken, en op basis van de oncontroleerbare c.q. ontwijkende
manier waarop de verdachte hierover heeft verklaard, moet het beeld van
Paarlberg als onkreukbare zakenman worden bijgesteld.
Het is ook tegen deze achtergrond dat de morgen te bespreken
gebeurtenissen moeten worden bezien: het ontvangen door Paarlberg van
tien betalingen van meer dan 17 miljoen euro onder valse vlag.
87

8. DE ZAAK ENDSTRA
8.1 Inleiding – voorhanden hebben
Aan Paarlberg wordt verweten dat hij in de periode van december 2002 tot en
met januari 2004, al dan niet met anderen, tien geldbedragen tot een totaal
van ruim 17 miljoen euro heeft witgewassen. Dit feit is ten laste gelegd in de
vorm van een gewoonte maken van witwassen, althans opzettelijk witwassen,
dan wel schuldwitwassen.
De feitelijke gedragingen die aan Paarlberg worden verweten zijn; het
voorhanden hebben van de tien bedragen, terwijl hij wist, althans
redelijkerwijs moest vermoeden, dat die bedragen geheel of gedeeltelijk -
onmiddellijk of middellijk - afkomstig waren uit enig misdrijf.
Het gaat om de volgende tien bedragen:
1 e . Een geldbedrag van 3.176.461,50 euro, ontvangen op of rond 30
december 2002 op een rekening met nummer #887 bij Fortis Bank ten name
van Ballados Investments NV. In de betalingsopdracht is als omschrijving
vermeld: ‘deelaflossing lening S.M.IJ. in opdracht van Marpollo’. 191
2 e . Een geldbedrag van 1.361.340,60 euro, ontvangen op of rond 10 januari
2003 op dezelfde rekening #887 van Ballados. Ook in deze betalingsopdracht
is als omschrijving vermeld: ‘deelaflossing lening S.M.IJ. in opdracht van
Marpollo’. 192
3 e . Een geldbedrag van 3.400.000,-- euro, ontvangen op of rond 28 februari
2003 op dezelfde rekening #887 van Ballados. In de betalingsopdracht is als
omschrijving vermeld: ‘Bayline’. 193
4 e . Een geldbedrag van 1.500.000,-- euro, ontvangen op of rond 14 maart
2003 rechtstreeks op de eerder genoemde privérekening #502 van Paarlberg
bij UBS in Zürich (verder te noemen: de T-rekening). In de betalingsopdracht
is geen omschrijving vermeld. 194
5 e . Een geldbedrag van 900.000,-- euro, ontvangen op of rond 2 april 2003 op
de eerder genoemde rekening #887 van Ballados bij Fortis. In de
betalingsopdracht is alleen het bedrag, het rekeningnummer en de
begunstigde vermeld, geen omschrijving. 195
191 Dossier Enclave, blz. 2 1728.
192 Dossier Enclave, blz. 2 1730.
193 Dossier Enclave, blz. 2 1733.
194 Dossier Kolbak, blz. AF-12 0243 en 0245.
195 Dossier Enclave, blz. 2 1735.
88

6 e . Een geldbedrag van 450.000,-- euro, ontvangen op of rond 23 april 2003
op de meergenoemde rekening #887 van Ballados bij Fortis. In de
betalingsopdracht is als omschrijving vermeld: ‘Marina Seaport IJmuiden’. 196
7 e . Een geldbedrag van 1.499.920,28 euro, ontvangen op of rond 27 mei
2003 op de bekende rekening #887 van Ballados bij Fortis. In de
betalingsopdracht is geen omschrijving vermeld. 197
8 e . Een geldbedrag van 2.800.000,-- euro, ontvangen op of rond 26 juni 2003
op de T-rekening. In de betalingsopdracht is geen omschrijving vermeld. 198
9 e . Een geldbedrag van 400.000,-- euro, ontvangen op of rond 21 juli 2003 op
de bekende rekening #887 van Ballados bij Fortis. In de betalingsopdracht is
als omschrijving vermeld: ‘Flamingo’. 199
10 e . Een geldbedrag van USD 2.000.000,-- (tegenwaarde 1.580.373,37 euro),
ontvangen op of rond 7 januari 2004 op een rekening met nummer #201 bij
ABN AMRO op Curaçao ten name van Xenia International Holding Ltd. In de
betalingsopdracht is als omschrijving vermeld: ‘Volgens afspraak’. 200
De bedragen zijn dus telkens ontvangen op rekeningen die aan Paarlberg
toebehoorden. Hij was gerechtigd tot de rekening van Ballados bij Fortis, de
T-rekening en de rekening van Xenia bij ABN AMRO op Curaçao.
Paarlberg heeft zowel als getuige als ook als verdachte altijd erkend dat hij de
betalingen heeft ontvangen. Hij was gerechtigd tot de rekeningen waarop de
bedragen zijn binnengekomen.
Dat Paarlberg de in de tenlastelegging genoemde geldbedragen in de daar
genoemde periode voorhanden heeft gehad kan dan ook eenvoudig worden
vastgesteld.
8.2 Het verweer van Paarlberg
Paarlberg heeft verklaard dat hij recht had op deze betalingen, en dat zij hem
veel te laat en pas na langdurig aandringen bij Endstra zijn gedaan. In 1998
heeft hij besloten zakelijk van Endstra te ontvlechten. In 1999 hebben zij over
deze ontvlechting onderhandeld, met als resultaat dat Endstra drie bedragen
aan Paarlberg zou voldoen:
1 e . 12,5 miljoen gulden ten titel van een geldlening van Ballados, een
vennootschap van Paarlberg, aan hun gezamenlijke project Holding Seaport
196 Dossier Enclave, blz. 2 1737.
197 Dossier Enclave, blz. 2 2074.
198 Dossier Enclave, blz. 2 2081.
199 Dossier Enclave, blz. 2 1741.
200 Dossier Enclave, blz. 2 1743.
89

Marina IJmuiden (verder: HSIJ). Endstra zou Ballados overnemen maar de
lening in het voorjaar van 2000 terug betalen.
2 e . 15 miljoen gulden ten titel van de afkoop van een winstrecht uit een
toekomstig bouwproject in HSIJ. Bij het uittreden van Paarlberg uit HSIJ werd
de op dat moment te verwachten toekomstige winst begroot op ongeveer 25 à
40 miljoen gulden. Hiervan zou 15 miljoen gulden aan Paarlberg toekomen.
3 e . 7 miljoen gulden ten titel van de overdracht aan Endstra van Bayline, een
vennootschap van Paarlberg.
Dit bracht het totaal van de vordering van Paarlberg op Endstra op 34,5
miljoen gulden, oftewel 15,66 miljoen euro.
Ter onderbouwing van deze stelling heeft Paarlberg – kort gezegd – het
volgende naar voren gebracht 201 :
1. In 1998 nam Paarlberg het besluit zakelijk met Endstra te breken,
omdat Endstra negatief in de media was geweest, invallen had gehad
en zich omringde met dubieuze personen.
2. Deze ontvlechting is eind 1999 besproken en summier neergelegd in
een handgeschreven notitie van Paarlberg zelf, ondertekend door
Endstra. Paarlberg heeft dit stuk, ergens in de tijd nadat de afspraken
eind 2002 c.q. begin 2003 door fiscalist AVT waren vastgelegd,
weggegooid.
3. De betalingen hebben plaatsgevonden op basis van reële titels uit
hoofde van een reële schuldverhouding. Anderen kunnen dit
bevestigen.
4. Wat Endstra heeft laten opschrijven door notaris VLDJ – dat hij in dit
verband zou zijn afgeperst – is gelogen. En wat Endstra met betrekking
tot de betalingen heeft gesuggereerd in zijn aantekeningen is onjuist.
5. Deel 1 van de afspraak was dat Paarlberg recht had op terugbetaling
van leningen die hij vanaf 1995 via zijn vennootschap Ballados aan
HSIJ had verstrekt. Het ging om totaal 12,5 miljoen gulden, tegen 10%
rente. In juni 2001 heeft Paarlberg HSIJ schriftelijk een totaalkorting
van 5% en een renteverlaging naar 6% voorgesteld, als HSIJ de lening
versneld zou aflossen.
6. Deel 2 betrof de afkoop van een winstrecht. Op de reeds gebouwde
appartementen in HSIJ was flinke winst gemaakt, De toekomstige
bouwplannen rechtvaardigden de verwachting van 25 à 40 miljoen
gulden winst. Partijen kwamen overeen dat Paarlberg daarvan op
voorhand 15 miljoen gulden toekwam.
7. Deel 3 betrof de waarde van de vennootschap Bergvalk 4 waarmee
Paarlberg (via zijn vennootschap Bayline) voor 30% deelnam in de
v.o.f. Bosch en Duin. Deze v.o.f. bezat een aanzienlijke waarde aan
woningen. De verkoop van Bayline (met Bergvalk 4) aan Endstra
201 Ontleend aan de verklaringen als getuige bij het gerechtshof te Amsterdam (dossier
Enclave, 4 e aanvulling, blz. 1874-1875, 1878), de verklaring als verdachte bij de rechtercommissaris
(idem, 4 e aanvulling, blz. 1714), het ‘inleidend verweerschrift’ en aan de
verklaringen als verdachte ter terechtzitting.
90

vertegenwoordigde een waarde van 7 miljoen gulden en
rechtvaardigde dan ook de betaling daarvan aan Paarlberg. Met
Endstra is in 2002 afgesproken dat de waarde van Bayline hoger
uitviel, wat een extra vergoeding van 3 miljoen gulden rechtvaardigde.
Voor de beoordeling van de juistheid of aannemelijkheid van dit verweer is het
nodig op elk van deze punten grondig in te gaan.
Dat Paarlberg en Endstra eind 1999 en begin 2000 hun zakelijke belangen
hebben gesplitst staat wel vast. Uit een overzicht in het dossier kan worden
afgeleid dat zij gezamenlijke belangen hadden in de volgende
vennootschappen: Heerfur BV / Tuapi NV / Leopard Ltd, Parkgreen BV, HSIJ
en Bayline. 202 Paarlberg heeft dit ter terechtzitting bevestigd.
Het is echter de vraag of wat Paarlberg over de wijze van ontvlechting heeft
verklaard juist is.
8.2.1.1 De aanleiding
Eerst nog iets over de aanleiding van de ontvlechting, zoals Paarlberg die als
getuige en als verdachte meermalen naar voren heeft gebracht, en die in
1998 aanleiding zou zijn geweest voor zijn besluit. Hoewel de vraag naar de
werkelijke en de vertelde reden voor de ontvlechting voor de beoordeling van
de tenlastelegging niet erg belangrijk is, acht het OM enkele opmerkingen
hierover toch van belang, omdat daaruit – naast uit vele andere momenten in
dit dossier – duidelijk wordt dat Paarlberg gelegenheidsargumenten gebruikt
die hem ten onrechte geloofwaardigheid moeten verschaffen.
In zijn allereerste verklaring als getuige was de reden voor de ontvlechting
van Endstra nog: ‘Zijn manier van zaken doen sprak mij niet aan.’ 203
Later zouden de echte argumenten zijn geweest:
1 e . Endstra zou negatief in de media zijn geweest,
2 e . Endstra zou invallen hebben gehad,
3 e . Endstra zou dubieuze personen om zich heen hebben lopen, en
4 e . enkele banken zouden hem voor Endstra hebben gewaarschuwd. 204
Volgens het OM kan daarover het volgende worden vastgesteld.
Het argument dat Endstra slecht in het nieuws was geweest en invallen had
gehad lijkt een gezocht argument. Aan Endstra was eind 1994 een stuk in De
Volkskrant gewijd. Dat wist Paarlberg niet, verklaart hij ter terechtzitting. Het
OM heeft het stuk overgelegd. Het is niet zonder meer aannemelijk dat dit
stuk, althans de strekking ervan, Paarlberg in die tijd geheel is ontgaan.
In een korte biografie op novatv.nl – als bijlage 2 bij dit requisitoir gevoegd –
is over Endstra te lezen dat hij na 1995 (toen de pers melding maakte van
een schikking die Endstra met het OM zou hebben gesloten in verband met
zijn betrokkenheid in de XTC-zaak rond RVE) pas weer in het nieuws kwam in
202 Dossier Enclave, blz. 2 4321 e.v.
203 Dossier Enclave, blz. 2 3092.
204 Dossier Enclave, 4 e aanvulling, blz. 1714 en 1717.
91

2002 (in de bekende publicaties in De Telegraaf). Uit de periode 1996-1998
tot het moment waarop Paarlberg besloot te breken zijn ons geen negatieve
publicaties over Endstra bekend.
Paarlberg had Holleeder al in 1996 twee keer bij Endstra gezien, zoals ook uit
observaties in het onderzoek City Peak is gebleken. Op zichzelf heeft
Paarlberg over hem niets negatiefs verklaard; Holleeder was voorkomend,
niet bedreigend, Endstra had gezegd dat Holleeder een nieuwe kans
verdiende. Het argument ‘Holleeder’ is gebaseerd op onderbuikgevoel,
verklaarde Paarlberg ter terechtzitting. Ook zijn gevoel over LB en enkele
hem onbekende personen die hij af en toe bij Endstra zag, heeft geen basis in
feiten. Nu is er op zichzelf niets mis mee als een onderbuikgevoel iemand tot
een bepaald besluit brengt. Maar dat het in dit geval een
gelegenheidsargument is geweest, kan blijken uit het volgende. Zoals al
opgemerkt bij de zaak Newport had Paarlberg in diezelfde tijd intensief
zakelijk contact met garagebedrijf Van Asselt, waar volgens informatie, maar
ook in onderzoeken vastgesteld, verdachte personen kwamen, klant waren en
mogelijk zelfs investeerden. Dat hij daarvan niets wist kan niet kloppen, omdat
hij in 1996 nog heeft geïntervenieerd in een civiele procedure van EU tegen
de Belastingdienst. Niet aannemelijk is dat alle signalen omtrent wat zich bij
Van Asselt afspeelde volledig langs Paarlberg heen zijn gegaan. Tot en met
in ieder geval de periode van het onderzoek is Paarlberg gewoon zaken met
Van Asselt blijven doen.
Net zo min als de signalen bij Van Asselt hem konden ontgaan, kan hem
evenmin de bemoeienis van Holleeder bij de verbouwing van zijn boerderij in
het Woerdense Verlaat zijn ontgaan, zoals Paarlberg ook wil doen geloven.
Paarlberg heeft zich meer dan eens willens en wetens ingelaten met
personen van wie hij thans verklaart dat ze ‘zijn bloedgroep’ niet zijn. Voor de
buitenwereld heeft hij het nooit willen weten. Waarom heeft hij altijd verklaard
dat Holleeder in 1997/1998 niets met de beveiliging van zijn boerderij te
maken had 205 en verzweeg hij dat Holleeder niettemin betrokken is geweest
bij een eerste beveiligingsplan? Was het omdat aanvankelijk alleen getuige
FB er terloops melding van maakte 206 ? Totdat getuige PVZ 207 uit het niets
opdook en in verband met een andere kwestie liet vallen dat Holleeder in die
tijd zelfs twee maanden lang de verbouwing coördineerde. Pas toen
verklaarde Paarlberg dat Holleeder hooguit een keer ongevraagd de situatie
is wezen opnemen voor een ongevraagd beveiligingsplan. De opstelling van
Paarlberg tegenover een verklaring als die van PVZ is typerend: eerst heeft
hij alles ontkend, daarna wuifde hij indicaties voor een andere lezing van de
feiten weg als leugens en onzin. De reden waarom volgens Paarlberg de
verklaring van PVZ gelogen en onzin zou zijn – rancune van een ontslagen
werknemer – is echter geheel in strijd met wat deze getuige daarover zelf
heeft verklaard.
205 Paarlberg als getuige bij het gerechtshof inzake Holleeder, 21 januari 2009, Dossier
Enclave, 4 e aanvulling blz. 1876. Zie ook 4 e aanvulling blz. 1911.
206 FB, Dossier Kolbak, blz. G1-04 001-002.
207 PVZ, proces-verbaal toegezonden bij brief van 10 maart 2010.
92

Terug naar de gestelde redenen voor ontvlechting. Daartoe behoorde ook
vrees voor imagoschade. Dit argument laat zich slecht rijmen met het feit dat
Paarlberg wel met Endstra in zee ging in – nota bene – precies dezelfde tijd
als waarin het grote artikel in De Volkskrant werd gewijd aan Endstra als
facilitator voor de onderwereld. 208 De strekking en impact van dit artikel, die
niet veel onderdoen voor die van de Telegraafpublicaties in 2002, kunnen
hem destijds onmogelijk zijn ontgaan. En terwijl Paarlberg zegt eind jaren ’90
niet meer met Endstra geassocieerd te willen worden, nam hij in 2003 – na de
desastreuze Telegraafpublicaties – een hypotheek van hem over, wat hem
maakte tot rechthebbende op en belanghebbende bij enkele speelhallen in
het Amsterdamse Wallengebied. Dat hij via zijn buitenlandse vennootschap
daarmee ‘niet meteen’ 209 zou kunnen worden geassocieerd, maakt deze door
Paarlberg opgegeven reden in het licht van zijn hele lezing van de
ontvlechting bepaald niet sterker.
Het OM acht het door Paarlberg gestelde niet sterk en overtuigend als basis
voor de beslissing om zakelijk uit elkaar te gaan en miljoenentransacties te
gaan ontvlechten. Op basis van de verklaring van AVT is de vraag
gerechtvaardigd of Paarlberg en Endstra in 1999 niet met gesloten beurzen
uiteen zijn gegaan, en of Paarlberg niet daarna onder enigerlei druk heeft
moeten meewerken aan het doorsluizen van geld dat bij Endstra weg
moest. 210 Het dossier bevat daarvoor ook naast de verklaring van AVT veel
aanwijzingen, maar daarover later meer.
Wij laten de aanleiding en redenen tot de ontvlechting verder rusten; zoals
gezegd, ze zijn niet heel belangrijk. Feit is dat Endstra en Paarlberg hun
belangen hebben ontvlochten. We gaan daarom nu in op de vraag of de
vormgeving van de ontvlechting zoals door Paarlberg gesteld, aannemelijk is.
8.2.1.2 Vormgeving van de ontvlechting
Paarlberg heeft verklaard te zijn ontvlochten op basis van een mondelinge
afspraak met Endstra, die hij voor zichzelf handgeschreven heeft genoteerd.
Tegen deze verklaring pleiten meerdere argumenten:
A. Endstra ontvlocht zijn zakelijke belangen van anderen schriftelijk,
controleerbaar en gedetailleerd;
B. Niet alles wordt mondeling en ‘op een bierviltje’ geregeld;
C. Aan de ter onderbouwing aangedragen getuigenverklaringen kan geen
steun worden ontleend.
208
De Volkskrant van 26 november 1994, overgelegd ter terechtzitting van 13 april 2010.
209
Dossier Enclave, blz. 3 0012.
210 e
AVT, Dossier Enclave blz. 3 609, 3 613, 3 896-897, en 3 aanvulling blz. 006-007.
Bevestigd als getuige ter terechtzitting van 9 april 2010.
93

8.2.1.2.A Andere ontvlechtingen van Endstra
Endstra en JW zijn ook in 1999 zakelijk uit elkaar gegaan, naar aanleiding van
zakelijke conflicten. Wat er zij van de aanleiding, opmerkelijk is dat deze
ontvlechting schriftelijk door Endstra is ingeleid, bij brief van 26 januari 1999,
waarop JW ook schriftelijk heeft gereageerd. 211
JW heeft over de precieze afspraken verklaard 212 en in de administratie van
JW is ook een keurige brief gevonden waarin een bespreking daarover wordt
bevestigd door de daarbij aanwezige registeraccountant, met de precieze
vastlegging van het afgesproken tijdpad en te ondernemen acties 213 .
Opvallend in die ontvlechting is dat Endstra en JW ook afscheid hebben
genomen ten aanzien van hun gezamenlijke belangen in de v.o.f. Bosch en
Duin, en dat deze ontvlechting netjes op schrift staat in nota bene dezelfde
periode als waarin Endstra en Paarlberg het slechts mondeling op het
spreekwoordelijke bierviltje of sigarendoosje zouden hebben geregeld.
De verdediging merkte bij de ondervraging op dit punt op dat mogelijk deze
vastlegging plaatsvond op initiatief van JW. Dit blijkt niet uit zijn verklaringen. Het
enige dat hij opmerkt in verband met de vastlegging is dit: ‘Toen Endstra en ik onze
relatie beëindigden liepen er nog een aantal projecten. Daarvan zijn op zakelijke
basis afspraken gemaakt omtrent de eindafrekening, ook in relatie tot de andere
partners.’ 214 Bovendien is de vaststellingsovereenkomst van 2 maart 1998, waarin
Paarlberg en Endstra hun schuldverhoudingen tot HSIJ heel precies vastlegden bij de
notaris op initiatief van Endstra tot stand gekomen, aldus Paarlberg ter zitting van 12
april 2010. Naast al zijn mondelinge afspraken hechtte Endstra kennelijk toch wel aan
schriftelijke vastlegging als het erop aan kwam. En dat maakt de volgende
getuigenverklaring des te meer begrijpelijk.
Dat betreft getuige EDV die ook zakelijk van Endstra is ontvlochten. Hij heeft
verklaard de samenwerking rond 2002 zat te zijn geworden, waarna hij met
Endstra en KH een vaststellingsovereenkomst betreffende vastgoed en
aandelen heeft gemaakt, waarbij hij hen heeft uitgekocht. 215 Een schriftelijke,
bij de notaris vastgelegde scheiding dus.
Deze twee voorbeelden maken de lezing van Paarlberg over een korte,
onvolledige, handgeschreven overeenkomst of schuldbekentenis van 34,5
miljoen gulden, waarvan Endstra geen kopie heeft gekregen, op zichzelf al
onaannemelijk. Zijn tegenargument dat de ontvlechtingen van JW en EDV
mogelijk ingewikkelder waren, overtuigt niet. Die van JW komt niet complexer
voor, maar belangrijker is wat EDV er in zijn verklaring aan toevoegde: ‘Juist
een ontvlechting moet je goed opschrijven.’ 216
211 Dossier Kolbak, blz. H-02735-02737.
212 Dossier Kolbak, blz. G1-227 96.
213 Dossier Kolbak, blz. H 02735 (januari 1999, verzoek Endstra aan JW om op te stappen, H
02739/02740 (gespreksverslag over ontvlechting).
214 Dossier Kolbak, blz. G1-227 04.
215 Dossier Enclave, 4 e aanvulling, blz. 1638.
216 Dossier Enclave, 4 e aanvulling, blz. 1641.
94

Deze onaannemelijkheid wordt versterkt doordat Paarlberg zou hebben
gekozen voor de vorm van een korte schriftelijke vastlegging van het saldo
van de afspraken. Immers, zo heeft Paarlberg verklaard:
‘Op mijn handgeschreven overeenkomst zal iets hebben gestaan als:
overeenkomst tot beëindiging, het bedrag dat Endstra mij schuldig was
en welke posten daarvan deel uitmaakten en daaronder een plaats,
een datum en onze handtekeningen.’ 217
Met andere woorden: alleen die onderdelen van de ontvlechting waaruit een
financiële verplichting voor Endstra voortvloeide, zouden met niet meer dan
de enkele vermelding op papier zijn gezet. Het is vreemd dat de overige
bijkomende afspraken, zoals die betreffende de overdracht van
vennootschappen, niet zijn benoemd, al was het maar even kort.
8.2.1.2.B Niet alles wordt slechts mondeling geregeld
Paarlberg heeft ter terechtzitting verklaard, wat in vele media vervolgens
kleurrijk is overgenomen, dat het maken van mondelinge afspraken in zijn
branche niet ongebruikelijk was. Deze stelling gaat echter niet in zijn geheel
op. Uit meerdere getuigenverklaring blijkt dat initiële afspraken tot bepaalde
transacties inderdaad wel vaker mondeling werden gemaakt, maar dat de
uitwerking ervan altijd goed en gedetailleerd op schrift werd geregeld. Het OM
wijst in dit verband op de verklaringen van getuigen als VDH, AVT, HE en
KH. 218 Ook BE die haar broer goed kende, heeft verklaard dat Endstra veel
afspraken mondeling maakte en als het belangrijk was iets op papier
krabbelde met een handtekening eronder. Zij voegt er echter aan toe dat,
voor zover zij wist, Endstra het later wel uitwerkte, al kan hij dat wel eens
hebben vergeten. 219 Kortom, zelfs uit deze verklaring kan niet worden afgeleid
dat Endstra een schuldbekentenis van 34,5 miljoen gulden ongetwijfeld
slechts mondeling zou hebben gedaan conform de vermeende mores in de
vastgoedwereld. Deze wijze van werken past ook slecht bij de achtergrond
van bankier Paarlberg; ter terechtzitting van 12 april 2010 verklaarde hij dat hij
destijds veel mondeling afsprak, maar afspraken werden altijd aan het eind
van de dag vastgelegd, en gesprekken werden opgenomen.
Ter illustratie citeert het OM de verklaring van AVDM, afgelegd in het begin
van het onderzoek:
‘Er was een groepje mensen uit de vastgoedwereld die makkelijk zaken
met elkaar deden. Zij droegen makkelijk pakketten onroerend goed aan
elkaar over. Deze deals werden mondeling overeengekomen en later
bevestigd bij de notaris. Met dit groepje bedoel ik onder andere
Endstra, Paarlberg, KH, EDV. De laatste weet ik overigens niet zeker.
De pakketten onroerend goed werden op termijn onderling verrekend.
217 e
Dossier Enclave, 4 aanvulling, blz. 1718.
218 e
Dossier Enclave, 4 aanvulling, blz. 0266 (VDH), blz. 1290 (AVT), blz. 0840 (HE) en blz.
1389 (KH).
219 e
Dossier Enclave, 4 aanvulling, blz. 1607.
95

Hierdoor ontstond wel eens onduidelijkheid over schuldverhoudingen
en prijzen van onroerend goed pakketten, gezien in het licht van de
onderlinge schuldverhouding. De prijzen van de onroerend goed
pakketten werd altijd via taxaties vastgesteld, daar kon dus geen
onzekerheid over bestaan.’ 220
Hoewel deze verklaring niet specifiek over de ontvlechting tussen Endstra en
Paarlberg gaat, blijkt er een krachtige nuancering uit van wat Paarlberg heeft
willen doen geloven, alsof alles maar zo’n beetje vluchtig mondeling werd
afgedaan, met hooguit een kladje op een viltje of een doosje.
Het OM wijst ook nogmaals op de verklaring van EDV die aan het slot nog
iets belangwekkends heeft gezegd in verband met afspraken in geval van een
ontvlechting:
‘Ik heb vaker afscheid genomen van een zakenpartner en de
ontvlechting in een vaststellingsovereenkomst gegoten. Juist een
ontvlechting moet je goed opschrijven.’ 221
Dit verklaarde hij, los van het feit dat hij even daarvoor zei dat met Endstra
sommige mondelinge afspraken soms pas maanden later op schrift werden
gesteld. 222 Zo was het; er kon veel mondeling worden gestart, maar het werd
toch steeds schriftelijk afgemaakt.
Enkele getuigen hebben op vragen van de verdediging verklaard dat Endstra
vaak zaken deed op basis van slechts mondelinge afspraken. Uit die
verklaringen blijkt echter dat het telkens ging over initiële afspraken. Het OM
wijst in dit verband op de verklaringen van de getuigen DP (‘uiteindelijk ()
komen de afspraken op papier’) en JVDH 223 . In zoverre kan Paarlberg bij
deze getuigen geen steun vinden voor zijn stelling. Evenmin kan hij leunen op
de verklaring van zijn getuige RDW, die heeft verklaard dat hij zich heeft laten
vertellen ‘dat private vastgoedhandelaren dingen op een sigarendoosje
uitrekenen en afspraken niet op papier zetten.’ Daargelaten dat dit voor RDW
kennelijk niet meer is dan een gerucht, moest hij desgevraagd ook zeggen dat
hij geen weet heeft van zakelijke ontvlechtingen waarvan de afspraken niet op
papier zijn gezet. 224
Tot slot wijst het OM nogmaals op de gedetailleerde notariële
vaststellingsovereenkomst van 2 maart 1998 waarin Ballados (toen nog van
Paarlberg), Marpollo (Endstra) en HSIJ hun precieze schuldverhoudingen
hebben vastgelegd. Ballados had ruim 11,6 miljoen gulden tegoed, Marpollo
6,9 miljoen gulden. 225 Deze vaststelling hoefde niet notarieel te worden
vastgelegd; onderhands had ook gekund, zelfs een kladje had kunnen
volstaan. Dit stuk toont echter aan dat het helemaal niet waar is dat in de
220 Dossier Enclave, blz. 4 0280.
221 Dossier Enclave, 4 e aanvulling, blz. 1641.
222 Dossier Enclave, 4 e aanvulling, blz. 1639.
223 Dossier Enclave, 4 e aanvulling, blz. 0502 en 0533 (DP), 0006 (JVDH),
224 Verklaring RDW bij de rechter-commissaris op 22 maart 2010.
225 Dossier Enclave, blz. 8 505 e.v.
96

wereld van Endstra en Paarlberg alles op een sigarendoosje werd
afgesproken, vastgelegd of uitgerekend. De opgeroepen sfeer van
achterkanten van sigarendoosjes is volgens het OM niet anders bedoeld dan
als rookgordijn. Tot op de gulden nauwkeurig legden partijen hun belangen in
HSIJ bij de notaris vast. Ook hierom valt dus niet in te zien waarom de
ontvlechting op dit punt, als het voor Paarlberg een vordering zou hebben
opgeleverd, niet zou zijn vastgelegd in de akte van overdracht van de
aandelen.
8.2.1.2.C Steun voor de verklaring van Paarlberg?
Paarlberg heeft ter zitting van 18 januari jl. betoogd dat drie getuigen zijn
lezing over de ontvlechting kunnen bevestigen: RH, JRS en RDW.
Op hun verklaringen bij de rechter-commissaris gaan wij nu kort in. Bij de
samenvatting blijven wij zo dicht mogelijk bij hun eigen woorden.
RH heeft, kort gezegd, verklaard dat Paarlberg in 2000 of 2001, toen deze
geld leende van Uni Invest, gezegd heeft dat hij en Endstra uit elkaar waren.
RH denkt dat JRS daarbij aanwezig was. Paarlberg heeft toen en ook daarna
nog een paar keer verteld dat hij nog geld tegoed had van Endstra. Het zou
een bedrag van 19 miljoen gulden of euro zijn, dat met name zou moeten
komen uit een project in IJmuiden: een jachthaven met een hotel en
woningen. De afzonderlijke onderdelen (het hotel, de jachthaven en de
woningen) moesten worden gesplitst en uitgepond, en dat was afhankelijk van
vergunningen. RH heeft van dit project nooit iets op papier gezien, noch heeft
hij ooit op papier gezien dat Paarlberg nog geld van Endstra kreeg. Hij
geloofde Paarlberg op zijn woord. Hij heeft nooit gezien of op de balansen
van de Merwedegroep een vordering op Endstra was opgenomen; JRS deed
dit soort werk. Hij heeft Paarlberg niet gevraagd hoe het was geregeld met de
ontvlechting. 226
JRS heeft, kort gezegd, verklaard dat Paarlberg hem in 2002 heeft verteld dat
hij zijn zakelijke relatie met Endstra in ’97 of ’98 had ontvlochten, dat er
afspraken waren gemaakt, maar dat nog niet alles was afgerekend. JRS weet
niet meer precies wat de afspraken inhielden. Paarlberg had zijn aandelen in
de haven van IJmuiden voor één euro verkocht, er moest hem nog een lening
worden terugbetaald en een bedrag aan winstrecht in verband met
bouw/projectontwikkeling. JRS herinnert zich iets in de orde van grootte van
15 tot 20 miljoen, gulden of euro, dat weet hij niet.
JRS heeft nooit iets van afspraken tussen Paarlberg en Endstra op papier
gezien. Hij heeft nooit op papier gezien dat Paarlberg een vordering op
Endstra had. Hij kan zich niet herinneren of hij zoiets in de stukken van de
Merwedegroep heeft gezien; iets later in zijn verklaring zegt hij overigens dat
hij in de boeken van de Merwedegroep geen link met Endstra heeft
gevonden. Hij heeft nooit gevraagd iets op papier te mogen zien; het verhaal
van Paarlberg klonk logisch. 227
226 Verklaring RH bij de rechter-commissaris op 15 maart 2010.
227 Verklaring JRS bij de rechter-commissaris op 15 maart 2010.
97

RDW heeft, kort gezegd, verklaard dat hij Paarlberg sinds juli of augustus
2002 kent. Eind 2002 of begin 2003, na de publicatie in Quote (eind 2002)
van de foto van Endstra en Holleeder op een bankje heeft RDW aan
Paarlberg gevraagd hoe het tussen hem en Endstra zat. Paarlberg vertelde
hem dat hij zaken had gedaan met Endstra maar sinds 1998 probeerde van
hem af te komen, te ontvlechten. Er waren afspraken gemaakt over de
afhandeling van de Sea Port Marina, maar Endstra betaalde maar niet.
Paarlberg heeft niet verteld om hoeveel het ging. Nadat Endstra was
vermoord kreeg hij als journalist intensiever contact met Paarlberg. Na de
zomervakantie van 2004 heeft hij van Paarlberg stukken over ‘de Ballados
transactie’ en over Bosch en Duin gezien, die door mr. Meijers ook zijn
ingebracht. RDW heeft toen van Paarlberg gehoord dat Endstra in 1998 heeft
gezegd dat hij geen geld had om Paarlberg voor zijn 50% uit te kopen, en dat
ze toen een constructie hebben bedacht: de aandelen gingen voor één euro
of gulden naar Endstra, met een afspraak over 17 of 19 miljoen euro
ontwikkelingsrechten voor de toekomst, inclusief rente.
RDW vond het verhaal van Paarlberg plausibel en consistent. Hij heeft nooit
iets op papier gezien met betrekking tot de afspraken tussen Paarlberg en
Endstra. 228
Tot zover deze drie getuigen. Het OM is van oordeel dat Paarlberg voor zijn
stelling over de mondelinge afspraken met Endstra over de ontvlechting geen
steun kan vinden bij hun verklaringen.
Ten eerste, vooraf zij opgemerkt dat zij alle drie, zoals uit hun verklaring blijkt,
kort nadat de rechtbank hun verhoor had gelast Paarlberg hebben gesproken.
JRS had al op verzoek van Paarlberg in september 2009 twee pagina’s
geschreven met een chronologisch overzicht van wat hij zich kon herinneren;
kennelijk was ook RH daarvan op de hoogte. Dit roept vragen op over de
authenticiteit van hun verklaringen.
Ten tweede, voor alle drie geldt dat hun wetenschap volledig berust op wat zij
van Paarlberg hebben gehoord. Zij hebben van de vermeende afspraken met
Endstra en de afwikkeling daarvan niets op schrift gezien en niets
geverifieerd. RDW heeft geen andere stukken van Paarlberg gezien dan die
door hem aan het dossier zijn toegevoegd.
Ten derde, wat RH van Paarlberg heeft gehoord is summier en betreft enkele
zeer grote lijnen. Daarbij komt dat zijn verklaring op onderdelen – zoals de
hoogte van het bedrag en de wijze waarop dat zou moeten vrijkomen – sterk
afwijkt van wat Paarlberg zelf heeft verklaard. Paarlberg heeft het nooit over
uitponden van het project in IJmuiden gehad, maar over de afkoop van
toekomstig winstrecht; dat is echt heel wat anders. Ofwel Paarlberg heeft RH
daarover iets anders verteld, ofwel RH’s herinnering laat hem op details in de
steek.
Wat JRS van Paarlberg heeft gehoord komt dichter in de buurt van het
verhaal van Paarlberg maar heeft wat betreft bruikbaarheid voor de
verdediging te lijden onder wat wij zojuist ten eerste en ten tweede hebben
opgemerkt: de heren hadden elkaar recent gesproken, en alles is louter van
horen zeggen.
228 Verklaring RDW bij de rechter-commissaris op 22 maart 2010.
98

En wat RDW van Paarlberg heeft gehoord dateert van na de dood van
Endstra, is op onderdelen (het bedrag voor HSIJ) anders dan wat Paarlberg
zelf heeft verklaard, zodat wat voor RH geldt ook bij RDW van toepassing is:
hoe zeker is zijn herinnering?
De verdediging zal ten aanzien van het tweede bezwaar ongetwijfeld betogen
dat het OM voor de overtuigingskracht van woorden van Endstra ook een
beroep doet op de auditu getuigen. Daar ligt het echter wezenlijk anders. Het
gerechtshof heeft in de zaak tegen Holleeder overwogen op welke wijze steun
uit getuigenverklaring mag worden geput voor de woorden van Endstra. De
overwegingen onder het kopje ‘Voldoende steunbewijs en compenserende
maatregelen?’ laten zien dat het hof alleen die getuigenverklaringen voor het
bewijs gebruikt, waaruit niet enkel en alleen de woorden van Endstra zelf
weerklinken maar waaruit ook eigen waarnemingen zijn af te leiden ten
aanzien van (onderdelen van) het ten laste gelegde. Zo zijn er getuigen die
het dreigende optreden van Holleeder jegens Endstra uit eigen wetenschap
kunnen bevestigen. Er zijn getuigen die de veranderde gemoedstoestand van
Endstra, en zijn reactie op het verdwijnen van zijn ‘dagboek’ uit eigen
wetenschap kunnen bevestigen. Ook verklaringen van anderen die zeggen
zelf te zijn afgeperst kunnen steun voor Endstra’s woorden opleveren. En er
zijn verklaringen van getuigen die contante betalingen, of de betalingen aan
Paarlberg kunnen bevestigen. 229
Er mag geen misverstand over bestaan dat het bij deze getuigen dus niet
gaat om mensen die niets meer hebben gedaan dan navertellen wat Endstra
hen gezegd heeft. Nee, zij hebben op onderdelen ook enige eigen
wetenschap, eigen dus authentieke ondervinding, die onafhankelijk van de
woorden van Endstra steun kan geven aan zijn woorden.
Dit alles ontbreekt in de getuigenverklaringen van RH, JRS en RDW volledig.
Tot slot wijst het OM nog op twee interessante details in de verklaring van
RDW. Hij vertelt en passant, dat er in die tijd ‘heel veel partijen [waren] die
gewoon zaken deden met Endstra en KH’. Kennelijk was Endstra in 2002 niet
zó besmet als Paarlberg soms wil doen geloven.
En verder, Paarlberg vertelde RDW desgevraagd dat hij Holleeder één of
twee keer heeft gezien; Holleeder zat er een keer bij toen Paarlberg met
Endstra een gesprek had over het geld. Paarlberg dacht toen nog dat
Holleeder een voormalige rechercheur was; pas naderhand had hij begrepen
dat het Holleeder was. Paarlberg heeft ter terechtzitting van 12 april jl. op
vragen van het OM verklaard dat dit wel kan kloppen. Het is opmerkelijk dat
Holleeder een keer bij een gesprek tussen Endstra en Paarlberg over ‘het
geld’ zou hebben gezeten. Dit moet dus na 1999 zijn geweest, sinds de
ontvlechting een feit was. Daarvan zou Holleeder dan een keer getuige zijn
geweest. Het zou een belangwekkend gegeven opleveren. Echter, hier is
verder geen bevestiging van te vinden.
229 LJN: BJ1646, Gerechtshof Amsterdam, 03-07-2009, 23-000306-08.
99

8.2.1.3 Verklaringen over het stuk papier
Thans komen wij bij de bespreking van het stuk papier waarop Paarlberg de
afspraken zou hebben vastgelegd en dat door hem en Endstra zou zijn
ondertekend. Vast staat dat het stuk nergens is gevonden. 230 Paarlberg heeft
zeer uiteenlopende verklaringen over het schriftelijk stuk afgelegd.
Als getuige verklaarde hij in zijn 2 e verklaring op 10 juni 2004 dat hij de
afspraken handmatig had vastgelegd, en dat hij het A4-tje met afspraken zou
zoeken. 231 Als verdachte verklaarde hij in zijn 3 e verklaring op 15 juni 2004
dat hij het handgeschreven papiertje niet meer kon vinden.
‘Later zijn er overeenkomsten gemaakt. () Ik denk dat ik het verscheurd
heb nadat alles opnieuw vastgelegd is.’ 232
De notariële pandakte van 10 april 2003 was bedoeld ter vervanging van het
handgeschreven document, aldus Paarlberg. 233 Dit kan echter niet kloppen: de in
die akte genoemde bedragen dekken het totaal van de gestelde vorderingen bij
lange na niet.
Als getuige bij het gerechtshof verklaarde Paarlberg:
‘AVT heeft de afspraken die destijds met Endstra gemaakt waren later
opnieuw op schrift gesteld en toen heb ik het handgeschreven stuk
verscheurd en weggegooid.’
Bij zijn nadere verhoor ontkende Paarlberg – in strijd met wat het hof heeft
genoteerd – gezegd te hebben dat hij het stuk had verscheurd. 234
Bij de rechter-commissaris heeft Paarlberg verklaard dat hij het stuk wel heeft
verscheurd en weggegooid, maar niet meer weet wanneer; hij dacht toen in de
periode van de afwikkeling. 235
En hier op de terechtzitting van uw rechtbank heeft Paarlberg op 29 maart jl.
verklaard dat hij, terug denkend, het stuk begin 2004 moet zijn kwijtgeraakt, na
het opmaken van wat Paarlberg noemde de ‘vaststellingsovereenkomst’ door
AVT 236 ; dat is het bekende ‘Overzicht gemaakte afspraken’ van begin 2003. 237
Het enige dat constant is in de verklaringen van Paarlberg is dat het stuk door
zowel hem als Endstra zou zijn ondertekend, en dat het niet meer bevatte dan de
bedragen ter zake van de drie eerder genoemde titels: de lening, de afkoop van
winstrechten en Bayline. Aanzienlijk verschil bestaat er over het moment en de
wijze waarop het – neutraal geformuleerd – buiten de macht van Paarlberg
terecht is gekomen: dit varieert van niet meer kunnen vinden of kwijtgeraakt tot
weggegooid of verscheurd, ergens na begin 2003 tot begin 2004. Bij zoveel
230 Dossier Enclave, blz. 2 3928.
231 Dossier Enclave, blz. 4 1150-1151.
232 Dossier Enclave, blz. 3 0016.
233 Dossier Enclave, blz. 3 0017.
234 Dossier Enclave, 4 e aanvulling blz. 1877 en 1904.
235 Dossier Enclave, 4 e aanvulling blz. 1718.
236 Proces-verbaal terechtzitting 29 en 30 maart en 1 april 2010, blz. 6.
237 Dossier Enclave, 3 e aanvulling blz. 028.
100

verschil op essentiële punten is het OM van mening dat de lezing van Paarlberg
niet aannemelijk is.
Maar ook in zichzelf is de lezing van Paarlberg dat hij zich van het stuk heeft
ontdaan op enig moment na de vastlegging door AVT, niet geloofwaardig. Het
stuk was volgens Paarlberg wel belangrijk genoeg om er de handtekening van
Endstra onder te willen hebben, maar Endstra kreeg geen kopie. Maar toen AVT
eind 2002, begin 2003 vroeg naar enig schriftelijk stuk ter onderbouwing van de
claim van Paarlberg was dat volgens Paarlberg ‘niet beschikbaar’, aldus AVT
ter terechtzitting van 9 april jl. Bij de rechter-commissaris had AVT het zo
gezegd:
‘Ik heb wel gevraagd of ik daar een afschrift van kon krijgen, maar dat
is mij nooit gegeven.’ 238
Dit was dus nog voordat AVT de afspraken helder had gekregen. Paarlberg
verklaarde hierover bij de rechter-commissaris dat AVT het stuk inderdaad
nooit heeft gezien. ‘Dat had niet een specifieke reden. Ik heb hem de
afspraken tussen Endstra en mij meegedeeld.’, aldus Paarlberg. 239 Onlangs
ter terechtzitting verklaarde Paarlberg dat hij AVT heeft gevraagd ‘iets op te
zetten voor het totaalbedrag. Ik heb niet specifiek de drie elementen
genoemd’. 240 Dat is toch iets heel anders dan dat het stuk niet beschikbaar
was. Duidelijk is dat het overzicht van gemaakte afspraken, zoals door AVT
opgesteld, een heel andere inhoud kent dan wat volgens Paarlberg op de
handgeschreven overeenkomst moet hebben gestaan. Daarbij komt dat
Paarlberg draait in zijn verklaringen: in de ene heeft hij AVT wel zijn afspraken
met Endstra verteld, in de andere juist niet. Voorzitter, leden van de
rechtbank, alleen al dit alles is onbegrijpelijk.
Daarbij komt dat Paarlberg steeds heeft verklaard dat Endstra een slechte
betaler was; steeds weer was contact nodig voor een volgende deelbetaling.
Wat deed Paarlberg met de schuldbekentenis van deze onbetrouwbare
debiteur van wie hij totaal wilde scheiden, die hem al een kleine 3 jaar op zijn
miljoenen had laten wachten, en die het risico liep te worden vervolgd wegens
banden met de onderwereld? Paarlberg meende, als we hem moeten
geloven, dat de afspraken begin 2003 wel helder genoeg waren en dat de
verdere nakoming voldoende gegarandeerd was, en gooide de
schuldbekentenis weg.
Dit is niet alleen een onbegrijpelijke, maar ook bizarre en ongeloofwaardige
ontknoping. Maar zij wordt door Paarlberg neergezet alsof het de gewoonste
zaak van de wereld is. Met een beroep op gebruiken in de zakenwereld en –
ineens toch weer - goed vertrouwen.
Verdere afbreuk aan het verhaal van Paarlberg doet de verklaring van AVT,
dat hij in het voorjaar van 2000 (toen hij de overdracht van enkele
vennootschappen aan Endstra zou begeleiden) helemaal niets heeft gehoord
over eventuele betalingsverplichtingen van Endstra, en dat hij er toen van uit
238 Dossier Enclave, 4 e aanvulling blz. 1316.
239 Dossier Enclave, 4 e aanvulling blz. 1719.
240 Proces-verbaal terechtzitting 29 en 30 maart en 1 april 2010, blz. 13.
101

is gegaan dat Endstra en Paarlberg in 1999 met gesloten beurzen waren
ontvlochten. 241
Hoewel Paarlberg dit telkens stellig heeft betwist blijkt uit een proces-verbaal
in het dossier betreffende de ontvlechting dat voor deze gedachte van AVT
wel degelijk goede grond bestaat. 242
Immers, in november 1998 kocht Endstra Paarlbergs belang uit Heerfur BV al af. In
de vermogensopstelling van Paarlberg van 14 juli 1999 243 stond dat de aandelen
Heerfur BV zijn verkocht voor 14,5 miljoen gulden. De overdracht van de
vennootschap waarmee Paarlberg had deelgenomen (Leopard) geschiedde op 2 mei
2000. Er was toen geen restschuld meer aan Paarlberg. In zijn vermogensopstelling
van 30 augustus 2001 244 kwam Leopard Ltd. niet meer voor.
Paarlberg was vanaf 1996 enig aandeelhouder van Parkgreen BV. Endstra had in
1997 en 1998 geld ter beschikking gesteld, dat werd geboekt als rekening-courant
“aandeelhouders”. 245 In 2001 werd een bedrag van ongeveer 540.000 gulden
kwijtgescholden door een “oude aandeelhouder” 246 , vermoedelijk Endstra (Convoy
Vastgoed BV) zoals kan blijken uit de verklaringen van DP 247 en AVT. 248 Als dit juist
is, dan hebben vanaf 2001 kennelijk geen gezamenlijke belangen meer bestaan en is
van enigerlei (rest)vordering geen sprake.
Op de kwesties rond Ballados en HSIJ komen we nog uitgebreid terug. De conclusie
is dat de gezamenlijke belangen van Paarlberg en Endstra in HSIJ zijn ontvlochten
door de overdracht van Ballados’ belang in HSIJ aan Endstra voor één gulden per 31
december 1999, en later definitief door de overdracht van Xenia (met Ballados daar
onder hangend) aan Endstra per 2 mei 2000, om niet. Uit niets blijkt van enigerlei
(rest)vordering van Paarlberg op Endstra.
En ook ten aanzien van Bayline waarop we nog uitgebreider zullen ingaan zal de
conclusie zijn dat de gezamenlijke belangen in 1999 zijn beëindigd nadat Paarlberg
zijn deelneming in de v.o.f. Bosch en Duin had verkocht. Daarna is Bayline per 2 mei
2000 aan Endstra overgedragen om niet. Een (rest)vordering van Paarlberg op
Endstra is niet aannemelijk geworden.
Aannemelijk is dus dat de ontvlechting uiterlijk medio 2000 was voltooid, zonder dat
er aantoonbare restvorderingen van Paarlberg op Endstra waren. De gedachte van
Paarlbergs fiscaal adviseur AVT was zo gek nog niet.
Als een duveltje uit een doosje kwam op de zitting van 12 april jl. de
opmerking van Paarlberg dat iemand toch ooit het handgeschreven stuk heeft
gezien: een zekere meneer TC van de RABO bank zou het hebben gezien bij
gelegenheid van de due diligence rond de overname van Uni Invest in 2002.
Op de vraag waarom Paarlberg niet eerder met deze informatie was
gekomen, antwoordde hij zoals vaker in dit proces: omdat het niet eerder is
gevraagd. En dat terwijl Paarlberg noch zijn toenmalige raadsman heeft
gereageerd toen het OM op 18 mei 2009 in een (schriftelijke) toelichting op
het bezwaarschrift tegen de dagvaarding over dit stuk opmerkte: ‘ Er is
niemand die het heeft gezien ()’. 249
241 e
Dossier Enclave, 3 aanvulling blz. 0006.
242
Dossier Enclave, blz. 2 4321 e.v.
243
Dossier Enclave 2, blz. 4329, brief met bijlagen van Deloitte &Touche d.d. 14 juli 1999.
244
Dossier Enclave 2, blz. 4405 e.v., brief met bijlagen van Deloitte &Touche d.d. 30
augustus 2001.
245
Dossier Enclave 10, blz. 489-553.
246
Dossier Enclave 10, blz. 551.
247
Dossier Enclave, G8.2, blz. 18.
248
Dossier Enclave, V2.7, 2.9. en V2.19 .
249
Raadkamertoelichting OM 18 mei 2009, blad 3.
102

Waarom TC niet als getuige is voorgedragen werd de volgende dag duidelijk
uit een stuk in NRC dat als bijlage 3 bij dit requisitoir wordt gevoegd: de heer
TC kan zich er niets van herinneren. 250
Het OM kan niet anders dan concluderen dat het verweer van Paarlberg niet
aannemelijk is gemaakt, noch aannemelijk is geworden. Het is voor het OM
net zo onvoorstelbaar als een miljoenendeal in kunstvoorwerpen, waarvan
geen snipper papier bestaat.
8.2.2 Ad 4: Heeft Endstra gelogen?
Tegenover het verhaal van Paarlberg staat dat van Endstra. Paarlberg heeft
in het kader van zijn verweer meer dan eens opgemerkt dat Endstra over het
karakter van zijn betalingen onwaarheid heeft gesproken. Dit noopt ons
daarop iets nader in te gaan.
Heel concreet merkte Paarlberg dit op bij het voorhouden van de verklaring
die Endstra op 10 april 2003 – de datum staat in de aanhef – afgaf aan notaris
VLDJ, naar aanleiding van de dwang waaronder hij een volmacht en een
verpandingsakte moest ondertekenen. Juist omdat de inhoud zo gedetailleerd
is en op bijna alle punten heel precies verifieerbaar is gebleken, lezen wij de
tekst in zijn geheel letterlijk voor:
‘Ik, mr W.A.A.P.M. Endstra ben onder dwang op 10 april 2003 om 12.00
uur bij mr.M.S.W. verbonden aan Lexence advocaten te Amsterdam
verschenen te zijner kantore op verzoek van mr AVT. Aldaar werd ik
gedwongen een onherroepelijke volmacht te geven en te tekenen
waarbij de aandelen in Recreatiepark Port Greve BV zouden worden
verpand aan Bergheim Investments SA, gev. te Panama voor een
fictieve schuld van € 6.806.703 (Hfls 15.000.000) aan Balladas
Investments NV en een gefingeerde schuld van € 3.857.000 aan
Bergheim Investments SA te Panama. De verpandingsakte welke is
getekend op 26 febr 2003 is eveneens onder dwang van liquidatie van
ondergetekende en/of familieleden getekend op 26 febr 2003, terwijl de
handgeschreven toevoegingen in de akte van 26 febr 2003 op heden
10 april 2003, bij mr. M.S. W. zijn toegevoegd door de notaris.
Aanvankelijk weigerde ik te tekenen en ben zonder iets te zeggen
weggelopen en rechtstreeks naar de heer v Looyen gegaan, hoofd CID,
kantoor Amsterdam. Naast hr van Looyen waren nog 2 medewerkers
aanwezig bij het gesprek.
Ik heb de heer Van Looyen medegedeeld wie achter de afpersing
zaten de weten de heer Willem Holleeder en zijn vriend DS. Ik werd
opgebeld door AVT om circa 13.00 uur om terug te keren naar Lexence
advocaten onder de toezegging dat de boete van 0,5% per dag pas zal
ingaan op 1 mei 2003.
250 NRC 13 april 2010, ‘Zorgvuldige bankier raakt wel eens wat kwijt’, laatste alinea.
103

Daarna heb ik de stukken getekend. De heer AVT verklaarde nadat de
heer W. de kamer had verlaten, dat de heer D.J. Parelberg onder
dwang aan deze verpanding en afpersing meewerkte, maar dat
Paarlberg ook onder dwang handelde.
Baladas NV is een NV die vroeger van J D Parelberg was en
geadministreerd bij FTC Trust te Wassenaar.
Nadat de heer Parelberg zijn aandelen in de Seaport Marina IJmuiden aan
de familie Endstra had verkocht en geleverd, heeft hij Baladas aan mij, W
Endstra, overgedragen voor f 1, = hoewel er een vordering was van
Baladas op Seaport Marina van f 12.500.000, =. De vordering was niet
volwaardig ivm zware verliezen van Seaport Marina, daarom was de
koopsom f 1, =.
Bij FTC Trust was bekend dat Balados van Endstra was. Ik ben
gedwongen deze NV terug over te dragen aan Parelberg om niet, zulks
in december 2002. Daarvoor heb ik bij FTC trust stukken moeten tekenen
dat ik geen eigenaar meer was van Baladas. Na de overdracht heb ik de
vordering van Baladas ad ongeveer f 12.500.000, = moeten voldoen aan
Baladas bij Fortis bank te R'dam op een rek nr.
De schulden genoemd in de akte van verpanding d.d. 26 febr 2003 zijn
gefingeerd. Naar Baladas is een verklaring afgegeven aan de accountant
van Seaport Marina dat Baladas geen vordering meer had (zie verklaring
accountant).
Ook de vordering ad € 3.857.000 tbv van Bergheim heeft geen
rechtsgrond.
() Endstra zal zich inspannen desondanks de bedragen te betalen
onder dreiging van liquidatie v/ hem in persoon. Mocht ik toch worden
geliquideerd dan verzoek ik notaris VLDJ deze verklaring aan de politie
te overhandigen.’ 251
Eigenlijk is maar één element in deze uitgebreide verklaring voor betwisting
door Paarlberg vatbaar: dat er dwang in het spel was. Want dat hij op 10 april
2003 een volmacht kwam tekenen, dat de daarin genoemde schulden
gefingeerd waren, dat er een akte van 26 februari 2003 aan vooraf was
gegaan, dat de notaris met de hand delen heeft toegevoegd, dat Endstra is
weggelopen en aan de CIE over zijn afpersing heeft verteld, dat AVT hem
heeft overreed terug te komen, de aandelenoverdracht voor 1 gulden, de
onvolwaardige lening, de rol van FTC en de retouroverdracht van Ballados,
het klopt allemaal met de feiten zoals die in het onderzoek zijn vastgesteld.
Ja, zelfs voor het element dwang is steun te vinden in het dossier. Endstra liet
noteren dat AVT hem buiten aanwezigheid van de notaris heeft toevertrouwd
dat Paarlberg aan deze verpanding moest meewerken; dit is in zekere zin
bevestigd door AVT in zijn 5 e verklaring op 10 juni 2004:
‘Wim kwam terug bij de notaris, ongeveer een half uur na zijn vertrek, en
vervolgens vroeg de notaris hem of hij eens was met de wijzigingen,
waarna de notaris vertrok om de wijzigingen aan te brengen. Endstra en ik
bespraken de ontstane situatie, waarbij ik Wim bedankte voor zijn
251 Dossier Kolbak, blz. H-0269/0271. Bij de ondertekening is abusievelijk 2004 in plaats van
2003 genoteerd, zie de opmerking van mr. VLDJ bij de overhandiging, Dossier Enclave, blz. 2
0731.
104

terugkeer en zei begrip te hebben voor mijn [lees: zijn] problemen met de
boetebepaling. Wim vroeg mij waarom Paarlberg hier zo op gehamerd
had. Ik weet niet meer wat ik concreet geantwoord heb, maar daaruit kan
Wim hebben afgeleid dat ik vermoedde dat Paarlberg onder druk stond
van een derde om hieraan vast te houden. Ik denk dat ik gezegd heb, ik
weet niet wat Jan Dirk bewogen heeft vast te houden aan deze
bepalingen, maar blijkbaar staat hij onder druk dit te doen.’ 252
Zowel voor heel veel van wat Endstra aan de CIE, de Rijksrecherche en het
OM heeft verteld, als voor wat hij concreet over de dwang bij deze
rechtshandeling van 10 april 2003 heeft gezegd en geschreven, is in ruime
mate ondersteunend bewijsmateriaal. Op de vele punten van bevestiging van
Endstra’s achterbankgesprekken komen wij nog afzonderlijk terug, zoals in
een eerder stadium van het vooronderzoek beloofd. Op deze plaats gaan wij
in op de concrete verklaring van Endstra van 10 april 2003.
VLDJ heeft bij de rechter-commissaris verklaard dat Endstra vanaf het
kantoor van Lexence naar hem was toe gekomen, zo maar, zonder afspraak;
hij had stukken bij zich. ‘Hij was zeer geëmotioneerd.’
VLDJ voelde zich er om meerdere redenen ongemakkelijk bij: de verklaring
betrof een afpersing op een advocatenkantoor, het ging om een dreiging met
liquidatie, en ook de reputatie van Endstra zat hem kennelijk niet helemaal
lekker. Hij heeft de verklaring van Endstra als een codicil beschouwd, later
geopend en onmiddellijk aan de politie ter hand gesteld. 253
Notaris TH heeft verklaard over de bijeenkomst op 10 april 2003. 254 Endstra
was geen cliënt van het kantoor. De zaak is, zo meent TH zich te herinneren,
door AVT aangebracht. Endstra en AVT hadden die dag ‘een verschil van
inzicht’ over de boeteclausule. Endstra ging weg omdat hij niet wilde tekenen.
Buiten dat heeft TH naar eigen zeggen niets bijzonders aan Endstra
opgemerkt; het OM acht die verklaring niet zo vreemd, want als TH iets had
gemerkt van onvrijwilligheid had hij zijn diensten onmiddellijk moeten staken
en dat heeft hij niet gedaan. Deze notaris zat tijdens zijn verhoor in een
spagaat. Hij heeft zich beperkt tot het bewaken van het evenwicht, tot het
reguleren van wat naar zijn inschatting door beide partijen werd gewild. Een
lijdelijke opstelling, heeft het OM dit bij de rechter-commissaris genoemd.
TH heeft verklaard dat de handgeschreven opmerkingen in de akte van 26
februari 2003 van zijn hand zijn, geschreven op die 10 e april. Dat is dus
precies zoals Endstra heeft laten optekenen in zijn codicil. Dit enkele feit is
voor het OM al een sterke aanwijzing dat de boeterente van 0,5% per dag niet
uit de koker van Endstra kwam; die is er kennelijk ter plekke nog ingezet, en
de ergernis van Endstra daarover is dan ook te begrijpen, te meer daar de
ingangsdatum voor die draconische boete al was verstreken. Als Endstra de
verschuldigdheid per dag al vóór 10 april had gekend, zou hij nooit bij
Lexence zijn aangeschoven, maar al veel eerder hebben geprotesteerd.
252 Dossier Enclave, blz. 3 0609
253 Dossier Enclave, 4 e aanvulling, blz. 0031 e.v.
254 Dossier Enclave, 4 e aanvulling, blz. 0042 e.v. en 0054 e.v.
105

Terzijde: de stelling van Paarlberg dat Endstra ook in de eerdere stukken betreffende
de buistransactie akkoord was gegaan met een boeterente van 0,5% per dag, treft
geen doel. Uit niets blijkt dat Endstra de tekst voor die stukken heeft bedacht. Endstra
heeft ook ten aanzien van deze buistransactie verteld dat hij werd afgeperst om
hieraan mee te werken. 255
Op het moment dat TH zijn verklaring aflegde hadden wij nog niet de
beschikking over het dossier van zijn kantoor betreffende deze transactie. 256
Bepaald belangrijk is een notitie uit dit originele dossier, dit kort nadien aan de
rechter-commissaris is overhandigd. Op deze notitie staat de volgende tekst:
‘12.00 uur, 10-4-2003, AVT, W Endstra.
Dhr. AVT geeft aan dat het niet de bedoeling is om direct te verpanden.
Doeloverschrijding besproken.
12.35 uur de heer Endstra loopt weg. Eigenlijk alleen op de discussie
over de boeterente van 0,5% per dag. Overige wijzigingen zijn akkoord.
AVT neemt contact met Bergheim op.
En ik hoor het van AVT.
Vanaf 13.30 tot 14.00 AVT End.
Pandrecht zal niet worden uitgeoefend voordat aan tafel wordt gezeten
=> (niet leesbaar) Stukken getekend, alles doorgenomen
- doeloverschrijding besproken met name (onleesbaar) AVT
- stukken (onleesbaar) Endstra
=> volmacht + legaliseren + bijlage aan AVT + brief
(doeloverschrijding)’
Hieruit blijkt duidelijk wat voor Endstra het springende punt was, waarom hij
zich gedwongen voelde om de notariële stukken te tekenen: de toen pas door
de notaris in het oorspronkelijke stuk van Endstra – hoe slecht dat ook in
elkaar zat, dat doet hier totaal niet ter zake – opgenomen toevoeging dat
Endstra een half procent boete per dag aan het verbeuren zou zijn, zodra hij
had getekend.
Het feit dat deze boeterente per dag zou worden verbeurd kwam bij AVT
vandaan. Lees derhalve: bij Paarlberg. Immers, in een fax van 3 maart 2003
waarmee dit dossier bij de notaris werd geopend, stuurde AVT aan notaris W
van hetzelfde kantoor de onderhandse akte inzake de verpanding van
aandelen Port Greve (van 26 februari 2003) met de vermelding:
‘Mijn opdrachtgever Bergheim Investments S.A. zou deze zaken graag
vastgelegd zien in een notariële akte. Daarbij merk ik op dat het in de
aanhef genoemde rentepercentage 0,5% per dag betreft. Voorts zal het
bedrag ad € 3.857.000 gewijzigd dienen te worden in € 6.806.703’. 257
Daar kan geen misverstand over zijn: de boeterente per dag als drukmiddel
was een bedenksel van de kant van Paarlberg. Over de mate waarin AVT
overleg met Paarlberg heeft gehad over dit dossier, is AVT als getuige
duidelijk geweest.
255 Dossier Kolbak, blz. D4-0061 en 0062 (5 e gesprek, 15 mei 2003).
256 Door de rechter-commissaris van Lexence ontvangen en aan het dossier toegevoegd.
Door het OM ter terechtzitting nogmaals overgelegd op 27 april 2010.
257 Dossier Enclave, blz. 3 0647.
106

AVT heeft verklaard dat hij op 10 april 2003 Ballados en Bergheim
vertegenwoordigde als adviseur van Paarlberg, in opdracht van Paarlberg. De
meeste stukken waren voorbereid door de kandidaat-notaris MW. Die besprak
de stukken waarna TH erbij gehaald werd voor de ondertekening. Endstra
verliet het pand, hij zei niet bereid te zijn een stuk te ondertekenen met een
boetebepaling zoals geformuleerd in de onderhandse akte. Bij het vertrek was
Endstra volgens AVT ‘zeer ontdaan’ dat hij het stuk zou moeten tekenen. Na
ruggespraak met Paarlberg nodigde hij Endstra opnieuw uit om alsnog te
tekenen; de boeterente werd in de tijd opgeschoven. 258
Tot slot nog de verklaring van BZ:
'Wim heeft mij medio maart 2003 een lijstje laten zien van dingen die
gedaan moesten worden voor een betaling vóór 1 april 2003. Daar
werden een aantal verpandingen in genoemd, ik meen ook deze
verpanding. Wim is begin april 2003 bij een notaris geweest. Hij was in
die tijd gespannen en voor zijn doen snel geagiteerd. Wim zei mij toen
dat hij bij een notaris iets had ondertekend en dat hij tegen die notaris
(nadat de andere contractpartner was verdwenen) had gezegd: "u
denkt toch niet dat dit een echte wilsovereenstemming is geweest.’ 259
Hoewel TH dit laatste heeft ontkend is het OM van oordeel dat uit de
aangehaalde verklaringen, in combinatie met de geciteerde stukken,
voldoende kan blijken dat Endstra in zijn codicil bij notaris VLDJ zeker niet
heeft gelogen dat hij zich gedwongen zag om iets te ondertekenen. Gelet op
de nog te bespreken bewijsmiddelen waaruit blijkt dat Endstra in die periode,
en ook met betrekking tot de onder deze volmacht liggende
betalingsverplichtingen werd afgeperst, kan zelfs worden geconcludeerd dat
de hele verklaring die Endstra op 10 april 2003 heeft afgelegd, haarfijn klopt.
Oké, op één punt na: de naam van de notaris. Dit was niet MW, zoals Endstra
liet optekenen, maar een directe collega, TH. MW had wel de hele
voorbereiding gedaan.
In het licht van de laatste profetische zin in het codicil – ‘te openen na mijn
liquidatie’ – blijft dit document waarmee het financiële onderzoek begon toch
van een huiveringwekkende ernst.
Dan is het nu tijd om het verweer van Paarlberg meer inhoudelijk op het
niveau van de gebruikte titels te bespreken.
258 Dossier Enclave, blz. 3 0608.
259 Dossier Kolbak, blz. G1-283 70-71.
107

8.2.3 Ad 5 en 6: De titels betreffende HSIJ
Paarlberg heeft verklaard dat hij in verband met zijn terugtreden uit HSIJ recht
had op twee betalingen:
1 e . de terugbetaling van totaal 12,5 miljoen gulden aan leningen die hij vanaf
1995 via zijn vennootschap Ballados aan HSIJ had verstrekt.
2 e . de afkoop van een winstrecht op nog te bouwen appartementen, ad 15
miljoen gulden.
8.2.3.1 Aflossing lening HSIJ
Eerst bespreken we de gestelde titel ‘aflossing lening aan HSIJ’. Vanaf 1996
waren de aandelen in HSIJ voor 50% in handen van Ballados NV, een
Antilliaanse vennootschap van Paarlberg. 260 De aandelen van Ballados
behoren toe aan Xenia, een vennootschap op de British Virgin Islands,
eveneens van Paarlberg. 261
De andere 50% van de aandelen HSIJ zijn via Marpollo BV in handen van
Willem Endstra.
Op 31 december 1999 heeft Paarlberg (via Ballados) zijn 50% aandeel in
HSIJ aan Endstra (via Marpollo) verkocht. Uit de notariële akte van die
overdracht blijkt dat de koopprijs 1 gulden tegen finale kwijting bedroeg, en
dat na de overdracht alle baten en lasten van de aandelen voor rekening van
de koopster Marpollo komen. De tekst van de notariële akte is duidelijk; de
overdracht geschiedde naar de bij Endstra bekend veronderstelde toestand
van de aandelen op die datum (in de akte ‘de balansdatum’ genoemd); de
balansdatum verwijst naar de economische toestand en die was op dat
moment al vijf jaren lang zwaar verliesgevend, zoals bekend. 262 En voorts is
in de akte geen enkel voorbehoud gemaakt. 263
Paarlberg heeft het reële karakter van de waarde van 1 gulden betwist. De
belastingdienst echter beschouwde de door Endstra betaalde koopsom van 1
gulden wel reëel, vooral door de grote verliezen die HSIJ in de voorgaande
jaren had geleden. 264 Uit accountantsverklaringen bij de jaarrekeningen van
HSIJ komt naar voren dat in de jaren 1998 t/m 2001 telkens slechts een
goedkeurende verklaring werd gegeven omdat Endstra zich garant stelde
voor de voortzetting van de activiteiten van HSIJ. 265
Paarlberg heeft verklaard dat de eerste twee betalingen, van 3.176.461,50
euro (30 december 2002) en van 1.361.340,60 euro (10 januari 2003) de
aflossing betreffen van een openstaande lening die Paarlberg eerder via
260 Dossier Enclave blz. 2 3083 en 3093.
261 Dossier Enclave, blz. 2 3099 e.v.
262 Dossier Kolbak, blz. G1-319 14.
263 Dossier Enclave, blz. 2 4356 e.v.
264 Dossier Enclave, blz. 2 4181-4182.
265 Dossier Enclave, blz. 2 3733 e.v.
108

Ballados had verstrekt. Beide betalingen hadden als omschrijving:
‘deelaflossing lening S.M.IJ. in opdracht van Marpollo’. 266
Paarlberg had in 1995-1996 via Ballados één of meer leningen tot een totaal
van 12,8 miljoen gulden aan HSIJ verstrekt. Het betrof een achtergestelde
lening. Door de verliezen van HSIJ was dit kapitaal als het ware verdampt.
Uit de stukken blijkt dat de accountant alleen een goedkeurende verklaring bij
de jaarrekening wilde geven als Endstra een continuïteitsgarantie zou geven.
Als de te realiseren winst met het bouwen van de nieuwe appartementen zo
zeker zou zijn als Paarlberg beweert dan had de accountant op basis van de
zogenoemde ‘stille reserve’ die er zou zijn geen continuïteitsgarantie hoeven
te vragen. Want de door Paarlberg gestelde winst, 15 miljoen voor Paarlberg
en 15 miljoen voor Endstra zou voldoende zijn geweest om de verliezen goed
te maken. Echter, de accountant kon misschien geloven dat er ooit nog geld
te verdienen was met nieuwe appartementen, maar de weg daar naar toe was
zo onzeker en met zoveel risico’s omgeven dat hij een continuïteitsgarantie
van Endstra eiste. Anders geen accountantsverklaring, zo simpel was het.
Als de winst zo reëel was als Paarlberg ons wil doen geloven, dan had deze
stille reserve in de jaarrekening moeten worden opgenomen.
Alleen door de persoonlijk garantie van Endstra kon de lening en dus een
vordering tot aflossing nog bestaan; het is dus niet vreemd als Endstra op
zichzelf het bestaan van de vordering heeft erkend (zie bijvoorbeeld de
verklaring van JVDH). Echter, na 2 mei 2000 – zoals we bij Bayline meer
gedetailleerd zullen bespreken – was Endstra eigenaar van Ballados
geworden (via Xenia), en kon hij met de vordering binnen zijn
bedrijvenstructuur doen wat hij wilde: aflossen, niet aflossen, fiscaal
afboeken.
Bij dit alles mag niet vergeten worden dat Endstra zelf via Marpollo ook een
groot bedrag aan HSIJ had geleend: ongeveer 10 miljoen gulden.
Terecht heeft de deskundige Pheijffer de vraag opgeworpen of aannemelijk is
dat de lening door de overdracht van de aandelen voor 1 gulden geheel
verdwenen was. Juridisch kan de lening nog hebben bestaan, uit niets blijkt,
aldus Pheijffer, dat zij is kwijtgescholden; economisch was de lening echter
kennelijk zonder waarde, zo blijkt uit het dossier.
Feit is immers dat de vordering in de jaarrekening van Ballados over 1998
nog wel was opgenomen, maar in de jaarrekeningen vanaf 1999 niet meer
voorkwam. 267 Al deze jaarrekeningen zijn opgesteld medio 2003, dus lang na
de overdracht retour door Endstra aan Paarlberg. Paarlberg kan dus niet
Endstra verantwoordelijk houden voor deze switch per 1999 (nota bene dus
nog voordat de aandelen waren overgedragen, dat was immers per ultimo
1999).
Feit is ook dat Paarlberg de vordering in zijn vermogensopstellingen over
1998 en 1999 al op veel minder dan 12,8 miljoen gulden taxeerde: van 5
266 Dossier Enclave, blz. 2 1728 en 1730.
267 Dossier Enclave, blz. 2 3742. Zie de jaarverslagen op blz. 2 3821 (1998), 2 3831 (1999)
en 2 3840 (2000). Datum opmaak van deze stukken: 3 juli 2003 voor het verslag over 1998
(zie blz. 2 3817) en 8 september 2003 voor de verslagen over 1999 t/m 2001 (zie blz. 2 3827,
2 3836 en 2 3845).
109

miljoen in 1998 naar nihil per eind 1999. 268 De verklaring van Paarlberg dat
aan banken niet alles hoeft te worden gemeld is volgens het OM onjuist. Een
vermogensopstelling is een geschrift dat bestemd is om tot bewijs van enig
feit te dienen. De verklaring van Paarlberg levert strafrechtelijk gezien een
aanwijzing op voor opzet op valsheid in geschrift. Zakelijk gezien levert zij een
ernstige, zo niet desastreuze misstap op; hoe kan een bank vertrouwen op de
vermogensopstelling van Paarlberg als daarin substantiële bedragen
ontbreken of teveel staan?
Feit is in de derde plaats dat in het ‘Overzicht gemaakte afspraken’ van begin
2003, opgemaakt door AVT en naar zijn zeggen door hem besproken met
Paarlberg, de lening niet voorkomt. 269
En feit is ten slotte ook dat bij de notariële akte van overdracht geen enkel
voorbehoud is gemaakt. De verklaring van Paarlberg ter terechtzitting van 29
maart jl. dat dit een standaardakte zou zijn geweest en dat hij vertrouwde op
zijn afspraak met Endstra 270 , kan niet overtuigen als verklaring waarom de
lening niet is vermeld; standaard in de aanloop naar elke notariële akte is
immers ook dat eventuele voorbehouden en bijzondere afspraken worden
gemeld ter vastlegging op de wijze die de notaris dienstig acht.
Tegenover de verklaring van Paarlberg staat die van Endstra bij VLDJ: ‘De
vordering was niet volwaardig ivm zware verliezen van Seaport Marina, daarom
was de koopsom f 1, =.’ Dit past bij de waardering door de belastingdienst
en is in zichzelf ook logisch. En als we zien hoe Endstra de twee
betalingen heeft gedaan, waaraan hij de omschrijving ‘deelaflossing lening
S.M.IJ. in opdracht van Marpollo’ meegaf, kan slechts worden onderschreven
wat de deskundige Pheijffer erover heeft geschreven en ter terechtzitting
heeft bevestigd. Daarop komen wij zo meteen wat uitgebreider terug.
In dit verband verdient aandacht dat de beide betalingen die Endstra onder de
noemer ‘aflossing lening’ heeft gedaan, samen omgerekend precies 10
miljoen gulden bedragen. Voor beide precies dezelfde deelbedragen is kort
nadien in samenspraak met AVT ook een andere titel (Bayline) bedacht. Ook
dit gegeven maakt het economische realiteitsgehalte van de titel ‘aflossing
lening’ extra twijfelachtig.
Paarlberg heeft zich voor de aannemelijkheid ten eerste dat hij uit hoofde van
de lening ook na 31 december 1999 nog altijd een vordering op Endstra had,
en ten tweede dat Ballados nadien gewoon van hem is gebleven, beroepen
op een brief van 19 juni 2001. 271 In deze brief biedt Ballados aan HSIJ op de
lening een renteverlaging van 10 naar 6% aan, alsmede een discount van 5%
bij spoedige betaling. In relatie tot deze brief passen enkele opmerkingen.
Ten eerste, Ballados was in juni 2001 niet meer van Paarlberg maar van
Endstra. Waarom zou men bij het trustkantoor van Paarlberg opdrachten
aannemen? Daar komen we straks afzonderlijk op terug.
268
Dossier Enclave, blz. 2 3898, 3753.
269 e
Dossier Enclave, 3 aanvulling blz. 028.
270
Proces-verbaal terechtzitting 29 en 30 maart en 1 april 2010, blz. 6.
271 e
Dossier Enclave, blz. 2 0398 (exemplaar Endstra), 4 aanvulling blz. 0802, juncto blz. 8
0481 en 8 0518 (exemplaar HSIJ).
110

Ten tweede blijkt uit niets dat Paarlberg deze brief heeft geïnstigeerd, zoals
hij heeft verklaard. Het valt op dat Paarlberg elke kleine aanwijzing die voor
zijn lezing lijkt te pleiten hoogstpersoonlijk op zijn naam zet – ‘Ik heb opdracht
gegeven tot het sturen van deze brief’ 272 – terwijl hij er telkens geen getuige
van heeft (zoals ook bij de kunstverkoop inzake Newport), maar de
overvloedige aanwijzingen voor het tegendeel volledig aan anderen toedicht,
terwijl hij er zelf niets van wist (zoals bijvoorbeeld de straks te bespreken titel
‘commissiebetalingen’). Terug naar de brief van 19 juni 2001; deze kan even
zo goed zijn geïnstigeerd door Endstra, om boekhoudkundig een
renteverlaging door te voeren. Daarvoor zijn enkele aanwijzingen in het
dossier te vinden. Zo is er een brief van Deloitte & Touche van 16 juli 2001,
waarin is vermeld dat de rente over 2000 met terugwerkende kracht is
teruggebracht naar 6%. 273 En zo blijkt uit een faxbrief van 19 december 2002
(dus na de terugoverdracht van Ballados aan Paarlberg) dat Amicorp ook
uitging van 6%. 274 En zo blijkt uit een faxbrief van 7 april 2003 van AVT aan
TS dat ook AVT toen uitging van een rente van 6%. 275 En dat alles terwijl uit
niets blijkt van enige daadwerkelijke voorafgaande betaling.
Een derde opmerking bij de brief: Ballados lijkt een genereus gebaar te
maken in verband met de lening; met geen woord wordt echter gerept over de
vordering uit hoofde van afkoop van winstrechten. Als Paarlberg het geld dan
zo nodig had dat hij er een uiterst coulant aanbod voor overhad, waarom dan
de winstrechten daar niet in meegenomen?
Ten slotte ten vierde, de brief is gericht aan de directie van HSIJ, maar HSIJ
was geen schuldenaar in dezen, dat was Endstra c.q. Marpollo.
Het OM is van oordeel dat uit deze brief geen steun kan worden geput voor
de stelling van Paarlberg dat hij in 2001 eigenaar van Ballados was en aan
Endstra een korting aanbood als deze de lening versneld zou aflossen.
Tot slot, Paarlberg zal ook geen steun kunnen vinden bij AVT. Deze heeft op
9 april jl. ter terechtzitting, voor zover hier van belang, het volgende verklaard:
- Eind 2002 kreeg hij van Paarlberg de vraag om door Endstra
verschuldigde betalingen fiscaal en juridisch te begeleiden. Hij kreeg
daartoe ‘globaal’ te horen wat Endstra verschuldigd was: ‘ruim 30
miljoen gulden’, nader te bepalen in overleg met Endstra. Hij heeft toen
niet vernomen ter zake waarvan dat bedrag verschuldigd zou zijn. Het
verschuldigde bedrag bleek in februari 2003 hoger uit te vallen, ook
toen niet exact maar ‘35 à 40 miljoen gulden’. Enig schriftelijk stuk ter
onderbouwing hiervan ontbrak en was desgevraagd volgens Paarlberg
‘niet beschikbaar’, aldus AVT.
- AVT maakte zich vooraf niet druk om de vraag aan welke
vennootschappen van zowel Paarlberg als Endstra de door hen
afgesproken persoonlijke vordering(en) zou(den) worden toegerekend.
- AVT wist niet dat Ballados eind 1999 bij de notaris onvoorwaardelijk
was overgedragen voor 1 gulden. Hij wist niet dat Bayline al in mei
272
Proces-verbaal terechtzitting 29 en 30 maart en 1 april 2010, blz. 11.
273
Dossier Kolbak, blz. G1-319 31.
274
Dossier Enclave, blz. 8 0521-0522.
275
Dossier Enclave, blz. 2 2995.
111

2000 aan Endstra was overgedragen en in 1999 al uit de
vermogensopstelling van Paarlberg was verdwenen. Hij wist dus niet
dat de enige schriftelijke stukken die Paarlberg had contra-indicaties
voor de gestelde vorderingen opleverden. AVT werkte volgens het OM
dus op drijfzand, te weten de niet geverifieerde mededelingen van
Endstra en van Paarlberg. In deze kritiekloze opstelling van AVT is de
mogelijkheid ingebakken die uit het dossier naar voren komt: namelijk
dat Endstra als slachtoffer van afpersing zelf constructies heeft moeten
(helpen) bedenken die – zo blijkt uit de verklaring van JVDH – aan
slechts één eis moesten voldoen: de betalingen moesten correct –
lees: fiscaal volstrekt onopvallend – worden verwerkt. Opmerkelijk is
dat dit precies past bij wat Endstra zelf aan de CIE heeft verteld: de
betalingen richting Holleeder zijn wit, alles wordt netjes
overgemaakt. 276
Conclusie: ‘aflossing lening aan HSIJ’ als titel voor betalingen door Endstra
eind 2002 en begin 2003 is niet aannemelijk.
8.2.3.2 Afkoop toekomstige winstrechten
Volgens Paarlberg hebben Endstra en hij in 1999 afgesproken dat het
winstdeel waarop Paarlberg normaliter recht zou hebben door Endstra zou
worden afgekocht. Het af te kopen deel werd bepaald op 15 miljoen gulden.
Het is de vraag of deze claim van Paarlberg gegrond is. Er is geen document
en er is geen verklaring die de stelling van Paarlberg bevestigt. En er zijn
verder slechts contra-indicaties:
1 e . Ten eerste is Paarlberg zelf niet eenduidig geweest over het bedrag. Als
getuige heeft hij op 10 juni 2004 een hem toekomend winstaandeel van 3,8
miljoen euro genoemd. 277 De politie had hem voorgehouden dat zij over een
stuk beschikte waarin wordt verwezen naar een lening van 3,8 miljoen van
Bergheim aan Port Greve; daarop verklaarde Paarlberg dat dit op het
winstaandeel moet slaan. Dit bedrag ging op in een totaalbedrag van 14
miljoen euro, aldus Paarlberg. Even verder in die verklaring zei Paarlberg dat
hij het bedrag van het winstaandeel ad 3,8 miljoen euro handmatig op papier
heeft gezet.
Ook in zijn latere verklaring op 15 juni 2004 als verdachte zei Paarlberg:
‘Uiteindelijk zijn wij uitgekomen op € 14.000.000. Dus voor het totaal [van]
de achtergestelde lening, reeds gerealiseerde winst en nog te realiseren
winst.’ 278
276 e e
Dossier Kolbak, blz. D4-0233 II (11 gesprek, 20 oktober 2003) en D4-0201 (9 gesprek,
15 juli 2003).
277
Dossier Enclave, blz. 4 1147-1149.
278
Dossier Enclave, blz. 3 0005.
112

Voor het verschil tussen 3,8 miljoen (= 8,37 miljoen gulden) en de later
genoemde 15 miljoen gulden heeft Paarlberg geen aannemelijke verklaring
kunnen geven.
In een e-mail van AVT aan MS van FTC d.d. 18 februari 2003 antwoordt hij op
haar vraag welk bedrag zij voor Ballados kan verwachten, wat het betreft en
wat ermee moet gebeuren. AVT schrijft dan:
‘het gaat om ongeveer Euro 4,5 mio als afkoop winstrechten HSY BV,
te ontvangen voor eind maart. Nadere info volgt.’ 279
Hier zijn de winstrechten weer op een ander bedrag gefixeerd.
2 e . Aan Paarlberg is bij de rechter-commissaris gevraagd wanneer hij zich
herinnerde dat het afgesproken bedrag voor het winstdeel 15 miljoen gulden
was? Gelet op het belang van het antwoord citeren wij het letterlijk:
‘Dat weet ik niet, ik zal het nagekeken hebben op de overeenkomst die
ik gemaakt had. Volgens mij had ik die toen nog, maar daar speculeer
ik nu over. Nu ik dit dictaat nog eens over lees wil ik zeggen dat ik het
niet precies zo heb bedoeld. Pas ten tijde van het opstellen van het
inleidend verweerschrift ben ik er zeker van geworden dat wij 15
miljoen hebben afgesproken. U, rechter-commissaris, zegt mij dat ik
het in mijn verhoor wel zo heb gezegd. Ik weet niet meer wanneer ik
die overeenkomst heb verscheurd/weggegooid. Ik heb () inderdaad
tegen de politie gezegd dat ik die overeenkomst voor ze zou zoeken. Ik
heb vijf dagen later als verdachte () inderdaad gezegd dat ik die
overeenkomst niet meer kon vinden. Ik dacht niet dat ik had gezegd dat
ik die overeenkomst had verscheurd. Daarom heb ik onlangs bij het
Hof in de Kolbak-zaak verklaard dat ik dat niet had gezegd. De
overeenkomst is er gewoon niet meer. Als ik het bedrag van 15 miljoen
aan winstrecht niet uit de overeenkomst heb, dan heb ik het uit mijn
herinnering. U houdt mij voor dat ik bij het Hof heb gezegd dat ik de
overeenkomst heb vernietigd toen AVT alles op papier had gezet en
vraagt mij hoe zich dat verhoudt met mijn opmerking bij de politie dat ik
de overeenkomst nog zou gaan zoeken. Ik denk dat ik de
overeenkomst heb vernietigd in de periode van de afwikkeling. ik wijs u
er trouwens op dat de accountant van Endstra het winstrecht van 15
miljoen in haar boeken heeft staan met een pijltje naar mijn naam. Ik
zou niet weten of ik mijn herinnering heb aangevuld op basis van het
dossier. Ik kan u ook niet zeggen wanneer ik nou precies wist dat het
15 miljoen gulden was.’ 280
In elk geval is duidelijk dat Paarlberg niet meer weet wanneer aan het
vermeende recht op afkoop van toekomstige winst op de ontwikkeling van
appartementen in HSIJ, een bedrag van 15 miljoen gulden is gekoppeld. Het
is kennelijk denkbaar dat dit bedrag pas veel later is opgekomen. Aan het
bedrag van 15 miljoen gulden ligt geen enkel schriftelijk stuk ten grondslag;
279 Dossier Kolbak, blz. AE-38-145.
280 Dossier Enclave, 4 e aanvulling blz. 1718.
113

het lijkt niet anders dan nattevingerwerk, of, zoals Pheijffer het heeft
genoemd: een achteraf geconstrueerde werkelijkheid.
3 e . Niet alleen het bedrag, ook de vraag of er in 1999 überhaupt winsten
konden worden voorzien, is twijfelachtig. Uit verschillende verklaringen blijkt
dat de situatie in 1999, 2000 en de eerste jaren daarna voor bouwlustigen op
slot zat. Zo heeft getuige VH van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat
verklaard dat de kans op het realiseren van bouwplannen in de Seaport
Marina van IJmuiden eind 1999 om verschillende samenhangende redenen
nihil was. 281 Getuige S van de gemeente Velsen heeft medio 2004 verklaard
dat in het betreffende gebied niets kan worden gebouwd omdat het een
habitat van de zandhagedis is. 282 Getuige H heeft dit in 2005 genuanceerd: er
zou weer gebouwd mogen worden en volgens hem was ‘de gemeente in
gesprek met het ministerie om in gezamenlijk overleg tot verdere ontwikkeling
te komen, waaronder het bouwen.’ 283
De toenmalige wethouder TJR heeft in gelijke zin verklaard. Weliswaar wilde
de gemeente dat er gebouwd zou kunnen worden, maar de hogere
overheden wilden niet. Expliciet bevestigde hij de zojuist aangehaalde stellige
verklaring van getuige VH. 284
Getuige GFK van HSIJ heeft in 2004 verklaard dat al in 1999 duidelijk werd
dat er geen toestemming meer zou komen voor buitendijkse bouwplannen;
‘de kust zit op slot’. ‘Niks mocht meer.’ 285 Begin 2005 verklaarde hij dat er
weer enige schot in de ontwikkeling leek te komen; er moesten een plan en
projectgroepen komen. De verklaring ademt niet de sfeer dat er vaart in
zat. 286 Medio 2008 is GFK door de rechter-commissaris gehoord: ook toen
was er nog niets van de bouwplannen terecht gebracht, men zat in de fase
van het voldoen aan veiligheidseisen, en overleg met een ontwikkelaar. GFK
voegde eraan toe dat hij van Endstra nooit heeft gehoord dat die Paarlberg
nog winstrechten verschuldigd was, en dat HSIJ nog steeds ‘een enorme
schuld’ aan Marpollo had. 287
Paarlberg heeft zich nog beroepen op zijn accountant van Deloitte & Touche,
mevrouw MVS; zij heeft verklaard dat zij in vermoedelijk 2001 heeft gebeld
met de toenmalige wethouder van IJmuiden of er nog mogelijkheden zouden
zijn voor de bouw van de 2 e tranche appartementen; zij meende zich te
herinneren dat de wethouder positief had gereageerd. 288
De toenmalige wethouder TJR heeft echter verklaard nooit een telefoontje
van haar te hebben ontvangen; hij voegde eraan toe dat hij een dergelijke
vraag so wie so niet telefonisch zou hebben afgedaan. 289
281
Dossier Enclave, blz. 2 4134-4135.
282
Dossier Enclave, blz. 2 4177.
283
Dossier Enclave, blz. 2 4139.
284 e
Dossier Enclave, 4 aanvulling blz. 1521, 1528.
285
Dossier Enclave, blz. 2 4151, 4 0800. In dezelfde zin bij de rechter-commissaris: Dossier
Enclave, 4 e aanvulling blz. 0772.
286
Dossier Enclave, blz. 4 0802.
287 e
Dossier Enclave, 4 aanvulling blz. 0773, 0780 en 0783.
288
Dossier Kolbak, blz. G1-319 06.
289 e
Dossier Enclave, 4 aanvulling blz. 1525.
114

Eén van de meest recente verklaringen was die van BE bij de rechtercommissaris,
begin 2009. Zij verklaarde niet te weten wat de verwachtingen
op dat moment waren.
‘Tussen de verschillende betrokken partijen, waaronder een serieuze,
wordt op dit moment onderhandeld over de uiteindelijke ontwikkeling
van dat stuk bouwgrond. Ik durf geen schatting te geven van de
winstverwachting. Op dit moment worden veel projecten stilgelegd
vanwege de kredietcrisis.’, aldus mw. Endstra. 290
De conclusie moet op basis van deze getuigenverklaring zijn dat in de periode
van 1999 tot in elk geval 2005 de mogelijkheden tot bouw in de Seaport
Marina niet aanwezig waren. En niettegenstaande de – met alle respect –
reclamepraat die Paarlberg uit de mond van GFK uit de Vaarkrant van 9
september 2006 naar voren haalde, was er ook in 2008 nog geen enkel
vooruitzicht op de bouw van appartementen, laat staan op winst. Dat maakt
de stelling van Paarlberg dat Endstra al in 1999 op voorhand zijn
winstaandeel voor 15 miljoen zou hebben afgekocht, niet aannemelijk.
4 e . In artikel 21 lid 3 van de statuten van HSIJ is vermeld:
‘De vennootschap kan aan de aandeelhouders en eventuele andere
gerechtigden tot de voor uitkering vatbare winst slechts uitkeringen
doen voor zover het eigen vermogen groter is dan het gestorte en
opgevraagde deel van het kapitaal vermeerderd met de reserves die
krachtens de wet of de statuten moeten worden aangehouden.’
Paarlberg heeft verklaard deze bepaling niet te kennen 291 , maar mag
niettemin worden geacht haar wel te kennen. Nog los van de niet bestaande
kansen op bouw en dus winst, zou een winstuitkering niet mogelijk zijn en zou
een vordering niet inbaar zijn, zolang het eigen vermogen niet toereikend zou
zijn. Uit de stukken bij de verklaring van mw. MVS blijkt dat HSIJ in de jaren
1995 t/m 1999 structureel zwaar verliesgevend was (totaal ruim 25 miljoen
gulden). 292 Onder deze omstandigheden is niet aannemelijk dat Endstra wel
een afkoop van die onzekere winstuitkering zou willen uitbetalen.
5 e . Uit de verklaringen van AVT blijkt dat de titel ‘afkoop winstrechten HSIJ’
pas is opgekomen nadat hij de buistransactie en de commissies als titels voor
betalingen had afgeserveerd; in elk geval na april 2003, aldus AVT. 293 Dat is
uiterst merkwaardig, als deze titel wel altijd heeft bestaan en in de instemming
van Endstra heeft gehad.
AVT heeft verklaard dat hij de afspraken over winstrechten achteraf heeft
moeten ‘reconstrueren’. 294
In een op februari 2003 gedateerde brief van Ballados (op dat moment weer
eigendom van Paarlberg) aan HSIJ staat dat Ballados, gegeven een
290 Dossier Enclave, 4 e aanvulling blz. 1605.
291 Proces-verbaal terechtzitting 29 en 30 maart en 1 april 2010, blz. 7.
292 Dossier Kolbak, blz. G1-319 14.
293 Dossier Enclave, blz. 3 0613.
294 Dossier Enclave, 3 e aanvulling blz. 052.
115

winstprognose – ‘based on recent information’ – van 15 à 20 miljoen euro,
een afkoop voorstelt van ruim 6,8 miljoen euro, omgerekend 15 miljoen
gulden. AVT heeft het concept van deze brief op 9 mei 2003 – 3 maanden
later dus! – naar TS gefaxt met de vraag hem origineel te maken. AVT heeft
verklaard deze brief te hebben geconcipieerd in opdracht van Paarlberg, op
basis van gegevens van Endstra. 295 Paarlberg heeft zijn aandeel ontkend, hij
vindt het ‘een vreemd verhaal’ 296 ; echter, niet valt in te zien waarom AVT op
dit punt zou hebben gelogen.
In relatie tot wat we inmiddels weten over de eerder gezochte maar niet
gebruikte titels en in relatie tot wat AVT daarover heeft verklaard is dit een
duidelijk geval van een schijnconstructie door middel van antedatering:
kennelijk is begin 2003 achteraf gezocht naar een beter verhaal om
betalingen van Endstra aan Paarlberg te onderbouwen. Dit blijkt ook uit de
overige brieven die AVT op 9 mei 2003 aan TS faxte. Bij de datering door
Endstra op 25 februari 2003 op een door hem ondertekende versie van het
aanbod van AVT moeten dan ook grote vraagtekens worden gezet. 297
Dat volgens AVT Endstra de afspraak over een winstrecht bevestigde 298 doet
aan het voorgaande niet af. Uit de achterbankgesprekken en de verklaringen
van bijvoorbeeld JVDH en BZ blijkt dat Endstra werd afgeperst en het geld
aan Paarlberg betaalde op zodanige wijze dat het in de boeken niet zou
opvallen. Hierbij past dat hij tegenover AVT mooi weer speelde en deed alsof
er sprake was van reële titels.
6 e . De verdediging hoopte uit een handgeschreven aantekening van MVS op
een notitie van 29 juli 1999 te kunnen concluderen dat zij heeft genoteerd dat
Paarlberg recht zou hebben op een winstuitkering van 15 miljoen gulden ter
zake de verkoop van appartementen. 299
Echter, als getuige gehoord heeft MVS verklaard zich niet te herinneren wat
bedoeld wordt met de aantekening “15M winst woningen” met een licht
gekromd pijltje naar de aanduiding “JDPaarlberg ”. Zelfs weet zij niet of die
twee vermeldingen met elkaar te maken hebben. Wel heeft zij expliciet
verklaard: ‘() ik weet van het bestaan van de betalingen van winstrechten niet
af’. 300 Ook getuige CGB heeft verklaard dat de aantekeningen haar niets
zeggen. De vorige raadsman heeft het bij de rechter-commissaris nog
geprobeerd bij de getuigen DB, GFK en HE, maar geen van hen kon er iets
zinnigs over zeggen. 301
Noch op basis van de aantekeningen van MVS zelf, noch op basis van de
verklaringen daarover kan dus aannemelijk worden geacht dat Endstra aan
Paarlberg 15 miljoen gulden is verschuldigd geweest ter zake van een afkoop
van winstrechten. En in de aanvankelijke verklaringen van Paarlberg waren
de winstrechten voor hem geen 15 miljoen gulden waard; dat heeft hij ervan
295
Dossier Enclave, blz. 3 0613 en 3 0950-0959 (inclusief andere documenten).
296
Proces-verbaal terechtzitting 29 en 30 maart en 1 april 2010, blz. 14.
297
Dossier Enclave, blz. 2 3937.
298 e
Dossier Enclave, 3 aanvulling blz. 052.
299
Dossier Kolbak, blz. G1-319 25.
300
Dossier Kolbak, blz. G1-319 08 t/m 10 en 12.
301 e
Dossier Enclave, 4 aanvulling blz. 0649 (DB), 0775-0777 (GFK) en 0856 (HE).
116

gemaakt toen hij het dossier had gelezen, toen ging dat bedrag ineens een
eigen leven leiden.
7 e . Tot slot nog enkele losse opmerkingen. Ten eerste, de notariële akte van
overdracht sluit onder de punten 7 en 8 expliciet winstrechten uit. 302 Voorts,
de rechtbank heeft terecht gewezen op een oude verklaring van Endstra uit
2001. Toen hij werd gehoord over zijn handel met de broers Driessen merkte
hij op:
‘De gebroeders hadden een zeer positieve kijk op het leven en op het
doen van zaken. Zij vroegen mij met enige regelmaat om een
voorschot op de provisie van nog te verkopen panden. Ik ben daar
terughoudend in. Mijn uitgangspunt is altijd eerst verkopen en dan pas
afrekenen. In 1998 ben ik mij terughoudender gaan opstellen en ik heb
mijn zakelijke overeenkomst opgezegd.’ 303
Met andere woorden: Endstra leek er niet de man naar om voordelen vooruit
uit te keren.
Ten overvloede merkt het OM nog op dat de verklaring van Paarlberg ter
terechtzitting dat hij recent had gehoord dat de bouwmaatschappij BAM de
haven voor 40 à 45 miljoen euro had gekocht, onjuist is. Uit een als bijlage 4
bij dit requisitoir gevoegde publicatie in het Financieele Dagblad van 6 april
2010 blijkt dat BAM dit bericht bestrijdt. Uit een daarbij gevoegde publicatie op
de website van Elsevier blijkt dat ook BE het verhaal ‘uit de lucht gegrepen’
onzin noemt.
De slotsom moet zijn dat ook ten aanzien van de tweede titel die volgens
Paarlberg aan de betalingen van Endstra ten grondslag lag, niet aannemelijk
is.
8.2.4. Ad 7: De titel betreffende Bayline
Tot slot van het verweer van Paarlberg: het derde deel van zijn afspraak met
Endstra zou een bedrag van 7 + 3 miljoen gulden betreffen, zijnde de waarde
van zijn het 33%-aandeel van zijn vennootschap Bergvalk 4 in de v.o.f. Bosch
en Duin, waarin vastgoed zat. Aanvankelijk zou met Endstra 7 miljoen gulden
zijn afgesproken, in ruil waarvoor Endstra Bayline zou krijgen, de BVIvennootschap
waar Bergvalk 4 onder hing.
In verband met de waardestijging van het onroerend goed zou eind 2002 of
begin 2003 met Endstra een extra vergoeding van 3 miljoen gulden zijn
afgesproken.
Uit de stukken blijkt een eenvoudig te reconstrueren reeks gebeurtenissen.
302 Dossier Enclave, blz. 2 4356 e.v.
303 Dossier Enclave, 4 e aanvulling blz. 2105.
117

In een fax van 10 maart 1999 attendeerde AVT Paarlberg op het volgende:
‘De overdracht van de aandelen Bergvalk 4 BV moet in werking worden
gezet. Bergvalk 4 BV heeft een gebroken boekjaar dat eindigt op 31
mei. Ik stel daarom voor de overdracht van de aandelen op basis van
de cijfers per 31 mei aanstaande te laten plaatsvinden.’ 304
Uit de vermogensopstelling van Paarlberg per 14 juli 1999 blijkt ten aanzien
van Bayline: ‘The investment in v.o.f. Bosch en Duin has been sold.’ Iets
verderop staat als toelichting op verzoek van Paarlberg dat de opbrengst is
gebruikt om een negatief saldo bij ABN AMRO aan te zuiveren. Uit het
cijferoverzicht blijkt dat de verkoop al in 1998 is gerealiseerd: de waarde is in
dat jaar afgewaardeerd van 4 miljoen gulden naar nihil. 305 Paarlberg heeft
voor deze vermelding geen aannemelijke verklaring gegeven; de opmerking
dat aan een bank niet alles hoeft te worden gemeld, kan niet volstaan.
Uit het dossier blijkt ook dat Paarlberg in november 1999 een andere
deelneming van Bayline, te weten die in Papagayo Beach Resort Holding NV,
heeft overgeheveld naar zijn vennootschap Kalston, en dat hij in februari 2000
een derde deelneming van Bayline, te weten die in Bergvalk 2, heeft
overgeheveld naar zijn vennootschap Bolenstein. 306 Bayline had in mei 2000
geen substantieel vermogen meer.
De verklaring van JVDH dat Endstra met Bayline eigenlijk een lege huls kocht
is dus niet zo verwonderlijk. 307 Getuige HK heeft in dit verband verklaard:
‘Ik ken Bayline wel. Deze aandelen zijn overgedragen aan Convoy. Wij
zijn toen afgetreden. Bayline was volgens mij leeg op het moment van
verkoop. Het idee was dat Bayline na de overdracht zou worden
geliquideerd. Nu ik even nadenk herinner ik mij dat er mogelijk een
verstrekte lening in Bayline zat. Het was volgens mij geen groot
bedrag. Ik heb nooit geld zien binnenkomen naar aanleiding van de
verkoop van Bayline. Dit regelt normaal gesproken de aandelenhouder
met de koper.’ 308
Weliswaar heeft AVT bij de rechter-commissaris verklaard dat Bayline geen
lege huls was, maar dat baseerde hij op het gegeven dat Endstra en
Paarlberg eind 2002 hebben afgesproken dat Endstra Bayline zou overnemen
tegen de balanswaarde per januari 2001; met terugwerkende kracht dus. 309
Daarbij komt dat AVT op 9 april jl. als getuige ter terechtzitting heeft verklaard
dat hij niet wist dat Bayline al in mei 2000 aan Endstra was overgedragen en
in 1999 al uit de vermogensopstelling van Paarlberg was verdwenen. Met
andere woorden: AVT is blind afgegaan op het achteraf geconstrueerde
304 Dossier Kolbak, blz. AE-38-131.
305 Dossier Enclave, blz. 2 4369-4371, 4373. Enclave 2 4375 e.v.
306 Dossier Enclave, blz. 2 4326-4327 juncto blz. 2 4401) en 2 4390.
307 Dossier Enclave, blz. 4 0404-0405 en 0407. JVDH heeft dit later bij de rechtercommissaris
nader toegelicht, zie Dossier Enclave, 4 e aanvulling blz. 0981-0982, 1022-1023.
308 Dossier Enclave, blz. 2 3270.
309 Dossier Enclave, 4 e aanvulling blz. 1300-1301.
118

verhaal van Paarlberg, waarschijnlijk gesteund door Endstra die werd
afgeperst en het geld boekhoudkundig onzichtbaar wilde wegwerken, dat
Bayline nog een aanzienlijke waarde vertegenwoordigde.
Terug naar de tijdlijn. Op 25 april 2000 liet AVT aan mevrouw AD van het
trustkantoor op Curaçao weten dat Bayline zou worden overgedragen aan
Endstra. 310
Op 4 mei 2000 faxte Paarlberg aan FTC (maar ter attentie van Amicorp op
Curaçao) dat de overdracht twee dagen eerder, per 2 mei 2000 een feit was
en dat Endstra de nieuwe aandeelhouder was geworden. 311 In het dossier
bevindt zich de fax van FTC van 4 mei 2000 aan het trustkantoor op de
Antillen waarmee dit onmiddellijk is doorgegeven. 312
Per 2 mei 2000 is Endstra in het aandelenregister en op het toonderaandeel
vermeld als aandeelhouder. 313
Blijkens faxverkeer van Amicorp en FTC van kort nadien gingen zij er volledig
van uit dat Endstra aandeelhouder was geworden. Zo werd hij per fax van 9
juni 2000 door mw. MAH verwelkomd als nieuwe klant. Endstra’s trust in
Liechtenstein reageerde erop met een fax over verdere administratieve
afspraken. 314 In de file review van Bayline is bij de naam van de cliënt
genoteerd: ‘mr. Willem A.P.A.M. Endstra’. 315 In een computer van FTC is
onder de bestandsnaam luBS19.pcf\MONIQUE\BAYLINE\SCHEMA.XLS een
schematisch overzicht opgenomen, waarin onder de naam W. Endstra een
100% deelneming hangt in Bayline. 316 In het verhoor van getuige RVW wordt
hem voorgehouden dat dit document is aangemaakt op 25 juli 2000. 317
Endstra betaalde via Liechtenstein sedertdien de administratieve lasten voor
Bayline. 318 Dat doe je niet als je geen eigenaar of UBO bent.
Opmerkelijk is dat uit geen enkel stuk kan worden afgeleid dat hier een fout is
gemaakt, dat er een voorbehoud van betaling door Endstra zou zijn gemaakt.
Uit geen enkel document kan worden afgeleid dat Paarlberg begin 2000 nog
een (rest)vordering op Endstra had in verband met waarde in Bayline. De
verklaring van AVT over de situatie in april 2000 is dan ook volstrekt
begrijpelijk:
‘Met mij is nooit over een betalingsverplichting gesproken. Ik ging er
toen vanuit dat de bezittingen met gesloten beurs zijn verdeeld.’ 319
310
Dossier Enclave, blz. 3 0092.
311
Dossier Enclave, blz. 3 0075. Inclusief fax header: Dossier Kolbak, blz. Z-37 003.
312
Dossier Enclave, blz. 2 3122.
313
Dossier Enclave, blz. 3 0077, 0079 en 0081.
314
Dossier Enclave, blz. 3 0083, 0085 en 0087. Reactie Advisa Treuhand: blz. 2 3137.
315
Dossier Enclave, blz. 2 3256.
316
Dossier Kolbak, blz. AE-138-134 en 135.
317
Dossier Enclave, blz. 2 3185.
318
Dossier Enclave, blz. 3 0094. Ook blz. 2 3139 e.v.
319 e
Dossier Enclave, 3 aanvulling blz. 006.
119

In het overzicht ‘overige structuren augustus 2001’ van de vennootschappen
van Paarlberg ontbreekt op dat moment Bayline. In het overzicht van januari
2003’, blijkens het faxvoorblad kennelijk opgemaakt door AVT, is Bayline wel
opgenomen. 320 Dat is opmerkelijk. Kennelijk is degene die het overzicht per
augustus 2001 voor Paarlberg heeft opgesteld ervan uit gegaan dat Bayline
toen niet van Paarlberg was. Terecht, meent het OM.
Paarlberg heeft verklaard dat Bayline feitelijk pas moest worden
overgedragen na betaling door Endstra. Hij zou de verklaringen van 4 mei
2000 op voorhand – in afwachting van die betaling – hebben ondertekend en
bij wijze van voorbereiding naar het trustkantoor FTC in Wassenaar hebben
gestuurd. FTC zou de verklaring per abuis te vroeg naar Amicorp op Curaçao
hebben gestuurd.
Deze verklaring van Paarlberg is niet aannemelijk. Ten eerste gelet op de
tekst van het briefje zelf. De beoogde datum van overdracht was kennelijk 2
mei 2000, dat heeft Paarlberg ook niet bestreden. Het ligt niet in de rede om
voor 2 mei 2000 alvast een verklaring te ondertekenen waarin per 2 mei 2000
een transactie wordt bevestigd, en die verklaring te dateren op twee dagen na
2 mei 2000. De verklaring van Paarlberg dat hij niet op de data heeft gelet is
niet geloofwaardig en afdoende.
MS van FTC in Wassenaar heeft bij de rechter-commissaris verklaard dat
Paarlberg haar persoonlijk heeft gevraagd de aandelen Bayline over te
dragen aan Endstra. 321 Zij heeft het briefje van 4 mei 2000 voor Paarlberg
opgesteld. Op de vraag van de raadsman of zij Paarlberg er korter of langer
tevoren over had gesproken verklaarde zij dat je bij meneer Paarlberg niet
dagen wachtte voordat je een opdracht uitvoerde; dat was een kwestie van
service. 322 Opvallend is dat getuige MS er nergens met een woord over rept
dat het briefje pas mocht worden verstuurd nadat er betaald zou zijn.
Paarlberg heeft hiervoor geen aannemelijke verklaring kunnen geven.
Uit de verklaring van getuige HK van Amicorp blijkt hoe hij de brief van 4 mei
2000 ziet:
‘Paarlberg geeft hier de opdracht om het aandeel bayline over te
dragen aan W. Endstra. Volgens mij heeft Paarlberg later iets getekend
wat deze overdracht teniet deed. In die tussenliggende periode mag u
voor zover uit het dossier blijkt ervan uit gaan dat Endstra de UBO is
geweest.’
Uit het aandeelbewijs met de naam van Endstra blijkt, aldus HK, dat Endstra
eigenaar van Bayline is geweest. En als hem een fax wordt getoond van zijn
trustkantoor aan Endstra d.d. 9 juni 2000, waarin MAH wordt voorgesteld als
account manager voor onder meer Bayline, verklaart HK:
320 Dossier Enclave, blz. 2 3389-3399 en 2 3391-3392.
321 Dossier Enclave, 4 e aanvulling blz. 0322-0323.
322 Dossier Enclave, 4 e aanvulling blz. 0345.
120

‘Hieruit kunt u opmaken dat Willem Endstra op de hoogte was van het
feit dat hij UBO was voor genoemde vennootschappen Xenia en
Bayline.’ 323
Met andere woorden: het trustkantoor is er ook van uit gegaan dat Endstra na
2 mei 2000 eigenaar van Bayline is geworden. Het oorspronkelijk opgemaakte
certificaat en de vermelding in het register zijn duidelijk. 324
We lopen in dit verband kort de essentie van de verklaringen van de overige
medewerkers van de trustkantoren langs.
Getuige MAH (Amicorp) heeft verklaard dat zij op zeker moment op verzoek
van FTC de aandelen Bayline heeft overgedragen aan Endstra. 325 Zij trok na
het zien van het aandelenregister Bayline de conclusie: Endstra was per 2
mei 2000 eigenaar. 326
Getuige TK (Amicorp) heeft verklaard dat tussen mei 2000 en eind 2002
Endstra de juridische eigenaar van Bayline was. 327 Hoewel hij verderop in zijn
verklaring wat begon te draaien over de relatie tussen juridische eigendom en
certificaten, verklaarde hij wel dat er kennelijk wilsovereenstemming is
geweest tussen partijen om Bayline over te dragen, en dat in het certificaat
een bevestiging mag worden gezien van de overdracht. 328
Getuige XMA (Amicorp) heeft verklaard dat in de periode na mei 2000
facturen voor het management zijn verzonden naar Endstra, via een adres in
Liechtenstein. 329 Na een uitgebreid exposé over hoe overdrachten naar BVIrecht
al dan niet tot stand komen, concludeerde hij uit het hem getoonde
aandelenregister Van Bayline hij dat de aandelen per 2 mei 2000 zijn
overgedragen aan Endstra. 330
En ook de toenmalige compliance officer bij Amicorp, getuige EMP, de
directeur van FTC, getuige VDH, en de getuige RVW van FTC hebben deze
conclusie uit de stukken getrokken. 331
Uit alle verklaringen blijkt dat de getuigen van de trustkantoren het liefst om
de hete brij heen draaien: hun loyaliteit lag en ligt bij Paarlberg, en zij zijn
gehoord lang nadat de overdrachten ongedaan waren gemaakt; hun
perspectief op de feiten lijkt gekleurd door die wetenschap. Nadat zij zijn
geconfronteerd met stukken die duiden op ongelofelijk geknoei in hun boeken
hulden zij zich in vaagheden over afspraken die tussen Paarlberg en Endstra
moeten zijn gemaakt, over twijfels die zouden hebben bestaan en over
onduidelijkheden. Toen RVW werd geconfronteerd met een fax van 19
augustus 2002 van zijn eigen FTC rechtstreeks aan Endstra (over het sluiten
van zijn rekening bij ABN AMRO), reageerde hij dan ook slechts met: ‘Hier
snap ik niets van. () Ik heb dit nog nooit gezien. Dit duidt erop dat Endstra wel
een cliënt van FTC is.’ 332
323 Dossier Enclave, blz. 2 3270-3271 juncto blz. 2 3281.
324 Dossier Enclave, blz. 2 3257 en 3258.
325 Dossier Enclave, 4 e aanvulling blz. 0722.
326 Dossier Enclave, 4 e aanvulling blz. 0724 en 0726.
327 Dossier Enclave, 4 e aanvulling blz. 0583.
328 Dossier Enclave, 4 e aanvulling blz. 0586.
329 Dossier Enclave, 4 e aanvulling blz. 0437-0438.
330 Dossier Enclave, 4 e aanvulling blz. 0456.
331 Dossier Enclave, blz. 4 1425, 1433, 4 e aanvulling blz. 0289 en 4 0550.
332 Dossier Enclave, blz. 2 3185 en 2 3215.
121

Kortom, de trustmedewerkers wassen hun handen in onschuld.
Niettemin kan uit de verklaringen van al deze getuigen worden geconcludeerd
dat zij er vóór eind 2002 van uitgingen en konden gaan dat Endstra in mei
2000 eigenaar van Bayline was geworden, door de simpele overdracht van
het certificaat en inschrijving in het aandelenregister. Als er al een juridische
onvolkomenheid aan de overdracht zou kleven – er is nogal onzorgvuldig
omgegaan met de certificaten en het register van aandeelhouders – doet dit
niets af aan waar het Paarlberg en Endstra eind 1999 en begin 2000 om te
doen is geweest: de overdracht per 2 mei 2000 is in economische zin
volstrekt duidelijk. Over een betaling van Endstra daarvoor is niemand van
deze getuigen iets bekend.
Het OM kan niet anders dan concluderen dat de aandelen Bayline op 2 mei
2000 zijn overgedragen en dat uit niets blijkt dat Endstra daarvoor nog iets
verschuldigd was. Er zijn verschillende aanwijzingen dat de zogenaamde
afspraak met Endstra in 1999 om voor Bayline te betalen feitelijk nooit heeft
bestaan. Buiten het feit dat Paarlberg zegt het stuk waarop Endstra dit wel
zou hebben beloofd, te hebben weggegooid, zien we dat er heel verschillende
bedragen voor Bayline zijn genoemd.
Volgens Paarlberg zou hij al in 1999 hebben afgesproken dat Endstra er 7
miljoen gulden voor zou betalen. 333
Als getuige heeft hij in 2004 echter verklaard dat een bedrag van 3,4 miljoen
euro (bijna 7,5 miljoen gulden) van het totaal van 14 miljoen gulden de
verkoop van zijn belang in Bosch en Duin betrof. 334
Kort daarna verklaarde hij als verdachte dat het om ongeveer 3,8 miljoen euro
ging. 335
AVT heeft, blijkens het ‘Overzicht gemaakte afspraken’ begin 2003 – achteraf
dus – met Endstra afgesproken dat een ‘bod’ gedaan zou worden van 7
miljoen, te vermeerderen met een ‘extra vergoeding’ van 3 miljoen gulden.
Een concept overdrachtsbalans zou spoedig volgen. 336 Hoewel AVT heeft
verklaard dit overzicht kort nadien met Paarlberg te hebben besproken, heeft
Paarlberg betwist dat er sprake was van een bod, noch van een
overdrachtsbalans. 337
Kort nadien heeft AVT in een fax aan Amicorp weer laten weten dat partijen
op 7 miljoen gulden zijn uitgekomen; uit de fax blijkt dat er boekhoudkundig
een beetje creatief moet worden gehandeld; er staat geen woord in over de
extra vergoeding van 3 miljoen gulden. 338 AVT heeft er ontwijkend over
verklaard: hij weet niet waarop het bedrag van 7 miljoen gulden gebaseerd is,
partijen zullen dat op de cijfers hebben gedaan, meent hij. 339
333 Dossier Enclave, 4 e aanvulling blz. 1714.
334 Dossier Enclave, blz. 4 1149.
335 Dossier Enclave, blz. 3 0005-0006.
336 Dossier Enclave, 3 e aanvulling blz. 028.
337 Verklaring van Paarlberg ter terechtzitting van 6 april 2010.
338 Dossier Enclave, blz. 3 0707. Vertaling op blz. 0708.
339 Dossier Enclave, blz. 3 0671-0672.
122

In januari 2004 mailde AVT aan Amicorp – in het kader van de tweede
overdracht van Bayline aan Endstra – dat er nog een koopakte moest worden
opgemaakt en dat de koopsom al was ontvangen: 4.085.338 340 Ook hiervan
weet hij niet aan te geven hoe dit precies komt; hij voerde kennelijk alleen
instructies uit, en was bij het bepalen van de bedragen niet betrokken. 341
Paarlberg heeft ter terechtzitting van 6 april jl. geen verklaring voor deze prijs
kunnen geven; hij schuift het op een fout van AVT. Kortom, er is ongehoord
gerommeld met de prijs die Endstra voor Bayline heeft moeten betalen. Ieder
verband tussen wat hij heeft betaald en wat hij ervoor kreeg ontbreekt.
Bij gebreke van enig stuk ter onderbouwing van de waarde van 7 + 3 miljoen
gulden, en gelet op het gegoochel met de bedragen, lijkt het er meer op dat er
een titel gevonden moest worden om een rond bedrag van 10 miljoen gulden
te rechtvaardigen. Er is naar toe geredeneerd. Dit geldt eens te meer nu de
eerste twee betalingen van omgerekend 10 miljoen gulden die Endstra deed,
zijn opgehangen aan de aflossing van de lening, en nu dezelfde 10 miljoen
gulden is gebruikt in een niet doorgegane titel van de telecombuis, waarover
straks iets meer.
Eerst nog kort JVDH. Hij heeft van Endstra gehoord dat deze werd afgeperst.
Hij ging vragen stellen toen hij merkte dat er veel teveel op een vermeende
vordering van Ballados werd afbetaald. In zijn allereerste verklaring legde hij
het uit:
‘Toen zijn wij die vordering gaan terug betalen, maar wat mij
bevreemde, dat wij meer gingen betalen dan eigenlijk de vordering
was. Toen heb ik er vragen over gesteld. Toen bleek dus dat een
onderdeel te zijn van de uitkoop, van Holleeder. Om zeg maar toch een
tintje er aan te geven, dat het toch legaal was, hebben wij in de
tussentijd een andere vennootschap van Paarlberg gekocht, Bergvalk 4
en die hangt onder een BVI vennootschap, Bayline en wat dan nog te
veel was betaald daar moesten we iets voor verzinnen. Dat het een
uitkoop was of een winstdeling overeenkomst die af werd gekocht
richting Paarlberg.’ 342
De verklaringen van Paarlberg over de realiteit van Bayline als titel voor
betaling door Endstra in 2002/2003 kan deze duidelijke verklaring van JVDH
niet camoufleren. De conclusie moet zijn dat Paarlberg ook de derde titel
‘Bayline’ niet aannemelijk heeft gemaakt. Integendeel.
340 Dossier Enclave, blz. 3 0711.
341 Dossier Enclave, blz. 3 0675-0676.
342 Dossier Enclave, blz. 4 0288.
123

8.2.4.1 Betekenis van het ‘terugdraaien’ van de overdracht van Bayline
en Xenia
Omdat de vennootschappen Bayline en Xenia op hetzelfde moment en op
dezelfde wijze zijn overgedragen per 2 mei 2000, en omdat het teniet doen
daarvan ook op hetzelfde moment (15 oktober 2002) en op dezelfde wijze
(per afstandsverklaring) is geschied, bespreken wij de betekenis van deze
actie aan de hand van Bayline.
Tot najaar 2002 leek er geen vuiltje aan de lucht. In de periode vanaf mei
2000 tot najaar 2002 zijn beheershandelingen voor Endstra uitgevoerd en in
rekening gebracht. In het dossier van Endstra’s trust in Liechtenstein staat
een notitie van 23 oktober 2002 waaruit de persoonlijke betrokkenheid van
Endstra bij deze vennootschappen blijkt:
‘De stukken van de bedrijven Vastgoed-Ballados-Xenia zijn niet door
ons beheerd. Wij moesten in opdracht van de heer Endstra alleen de
jaarlijkse kosten betalen (er bestaat een mapje in het dossier van Royal
Credit dat in beslag is genomen).’ 343
En dan opeens zien we in de stukken een verklaring waarop staat 15 oktober
2002, waarin Endstra stelt:
‘I () hereby declare never to have accepted the legal ownership and/or
the benificial ownership of the share certificate No. 2, representing the
() share in the share capital of Bayline International Holdings Limited.
()’ 344
Paarlberg heeft steeds verklaard dat dit is gebeurd omdat hij in het najaar van
2002 constateerde dat Endstra niet voor Bayline had betaald. Paarlberg heeft
niet kunnen uitleggen waarom gekozen is voor deze weg, in plaats van
Endstra aan te spreken op alsnog betaling, zo nodig in rechte afgedwongen.
Er was geen enkele noodzaak of zakelijke reden om Endstra in oktober 2002
te laten verklaren dat hij nooit eigenaar was geworden, om hem kort daarna
de vennootschap opnieuw te koop aan te bieden.
De zogenoemde afstandsverklaringen van Endstra – hij deed ze tegelijk voor
Bayline, Xenia en zijn broer voor Leopard – willen doen geloven dat de
overdrachten nooit hebben bestaan. Er zijn enkele opmerkelijkheden aan
deze stukken te onderkennen.
343 Dossier Enclave, 4 e aanvulling blz. 0763.
344 Dossier Enclave, blz. 2 3209. Zie voor Xenia: blz. 2 3150, voor Leopard: blz. 4 0475. Uit
de verklaring van HE blijkt dat hij geen idee had waarom hij een afstandsverklaring moest
tekenen, hij deed dit op verzoek van zijn broer Wim; zie blz. 4 0465-0466.
124

Ten eerste, waarom waren deze verklaringen nodig? Als overdracht van een
BVI-vennootschap zo eenvoudig gaat als uit de verklaringen blijkt, dan was
ook de retouroverdracht simpel met een briefje te regelen. En nog
eenvoudiger zou zijn geweest met Endstra af te spreken dat hij alsnog zou
betalen.
Ten tweede, de afstandsverklaringen zijn volledig in strijd met de registratie
van Endstra als aandeelhouder op het certificaat en in het register bij het
trustkantoor. 345
Ten derde, waarom was er een geschoond dossier waarmee gewerkt werd,
en een origineel dossier dat bij de compliance officer van Amicorp lag? 346
Getuige EMP heeft verklaard dat het terugdraaien normaliter zichtbaar zou
moeten zijn in het register. In dit geval moesten alle stukken die verwezen
naar Endstra uit het dossier worden gehaald. Er is een heel nieuw register
gemaakt; gelukkig heeft EMP de stukken waarin aan Endstra wordt
gerefereerd in een apart dossier opgeborgen. 347
Dat de dossiers geschoond moesten worden blijkt ook uit de verklaring van
mw. MS in het onderzoek Kolbak. 348 Zij moest dit wel erkennen, want op 11
april 2003 faxte zij namens FTC aan de trust op Curaçao: ‘Beste Ton, onlangs
heb ik met AVT de dossiers geschoond van o.a. Ballados en Xenia. Wij
hebben besloten om de originele stukken op Curacao te bewaren. ()’ 349
Het schonen is ook min of meer bevestigd door getuige RVW van FTC. Hij zei
dat de naam van Endstra niet in de aandeelhoudersregisters mocht blijven
staan van Endstra en Paarlberg. 350
De betrokken trustkantoren Amicorp, FTC en CMF hebben getracht alle
bewijzen van het feit dat Endstra aandeelhouder is geweest van Xenia en
Bayline uit de boeken te halen. Kennelijk op verzoek van Paarlberg en/of
Endstra, en met medewerking van AVT.
Uit de computerdata van Amicorp is gebleken dat de wijziging van het
certificaat en het aandeelhoudersregister betreffende Xenia – die tegelijk aan
Endstra is overgedragen welke actie tegelijk ook weer is teruggedraaid –
laatstelijk lijkt te hebben plaatsgevonden in februari en maart 2003. 351 Veel
later dus, toen de discussie tussen AVT en Endstra over titels en betalingen
nog gaande was.
Andere en nog duidelijker voorbeelden van manipulatie achteraf zijn naar
voren gekomen bij de doorzoeking bij Amicorp. In het dossier van de
compliance officer is het kennelijk originele exemplaar van het
aandeelhoudersregister van Bayline aangetroffen; daarop staat Endstra
345 Dossier Enclave, blz. 2 3257-3258
346 Dossier Enclave, blz. 2 3074 en 2 3251.
347 Dossier Enclave, blz. 2 3253-3254.
348 Dossier Kolbak, blz. G1-262 07-08
349 Dossier Kolbak, blz. AE-38-142.
350 Dossier Enclave blz. 2 3185 en 3208.
351 Dossier Enclave, blz. 2 3159-3161.
125

ingeschreven als aandeelhouder vanaf 2 mei 2000. De reguliere werkdossiers
bevatten de achteraf gewijzigde inhoud. 352
Ook is een aandelencertificaat aangetroffen waaruit moet blijken dat
Paarlberg per 2 mei 2000 aandeelhouder van Xenia is. 353 Dit sleutelen
achteraf levert een merkwaardigheid op. Paarlberg was al aandeelhouder van
Xenia sinds 1994. Als de overdracht aan Endstra teniet gedaan moest
worden, was een inschrijving per 2 mei 2000 dus overbodig. Nu lijkt het alsof
Paarlberg twee keer eigenaar van dezelfde vennootschap is geworden. Door
deze onlogische move valt niet alleen het trustkantoor maar ook Paarlberg
behoorlijk door de mand.
Een derde merkwaardigheid is de datering van de verklaring van Endstra, 15
oktober 2002. AVT heeft vele malen verklaard dat hij in december 2002 door
Paarlberg is gevraagd te adviseren en te assisteren bij de afwikkeling van zijn
vorderingen. 354
Op 13 november 2002 mailde RVW van FTC naar HK van Amicorp. Hij had
‘zojuist de vaste adviseur gesproken van degene die niet de eigenaar
van de vennootschappen bleek te zijn. Hij vroeg mij namens diegene
om “nog een paar weken geduld te hebben omdat hij en de juiste
eigenaar op dit moment werken aan een oplossing hieromtrent”. Ik laat
het derhalve rusten tot uiterlijk 11 december waarna ik weer dagelijks
om info zal vragen.’ 355
RVW heeft hierover verklaard dat met de adviseur de heer RJ werd bedoeld,
die op dat moment als fiscalist voor Endstra werkte. RVW zat op 13 november
2002 te wachten op de afstandsverklaring door Endstra, die hij vóór deze mail
ter ondertekening aan Endstra had meegegeven. 356 De datering van de mail
doet vermoeden dat de verklaringen niet op 15 oktober 2002 maar later zijn
ondertekend.
Op 2 december 2002 stuurde RVW de drie afstandsverklaringen per fax naar
Amicorp op Curaçao. Het exemplaar betreffende Bayline zit erbij. 357
Vermoedelijk zijn ze dus die dag of heel kort daarvoor door Endstra
toegezonden aan FTC. 358
Dit past precies bij wat Endstra zelf in de notariële verklaring d.d. 10 april
2003 bij notaris VLDJ heeft laten optekenen. Weliswaar betreffen zijn
woorden Xenia en Ballados, maar de datering van de afstand van Bayline is
identiek: 359
‘Ik ben gedwongen deze NV [Ballados = Xenia] terug over te dragen
aan Parelberg om niet zulks in december 2002. Daarvoor heb ik bij
352
Dossier Enclave, blz. 2 3258 en 2 3291.
353
Dossier Enclave, blz. 2 3157.
354
Dossier Enclave, onder meer blz. 3 0574, 0607, 0612, 0661, 0670, 0673 en 0738. Zie ook
Dossier Enclave, 4 e aanvulling blz. 1271.
355
Dossier Enclave, blz. 2 3202.
356
Dossier Enclave, blz. 2 3183.
357
Dossier Enclave, blz. 2 3208.
358
Dossier Enclave, blz. 2 3185. Volgens RVW zijn ze per post ontvangen.
359
H-0268 e.v. (ook Enclave 2 3167)
126

FTC Trust stukken moeten tekenen dat ik geen eigenaar meer was van
Baladas.’
AVT heeft verklaard van het terugdraaien in kennis te zijn gesteld. Hij trok
zich op dit punt van zijn verklaringen terug op een schimmig juridisch bastion
door te speculeren hoe het volledig terugdraaien van de overdracht juridisch
wel of niet zou kunnen, en hij marginaliseerde zijn eigen rol daarin door vooral
naar Paarlberg te wijzen; die zou eind 2002 hebben gezegd dat Bayline nog
van hem was. Hij wist wel dat Paarlberg Bayline wilde overdragen, maar de
brief van Paarlberg van 4 mei 2000 ter bevestiging van de overdracht zei hij
niet te kennen; op de situatie van de vennootschappen had hij tot eind 2002
geen zicht gehad, aldus AVT. 360
Het OM gelooft niet dat AVT zo weinig wist 361 ; maar dat even terzijde.
Geconfronteerd met de stukken betreffende de overdracht in 2000 en de
verklaring van Endstra van oktober 2002 dat hij de eigendom van Bayline
nooit heeft geaccepteerd, verklaarde AVT:
‘() als ik achteraf constateer van wat is er precies gebeurd met deze
vennootschappen, waarbij ik dus een deel van de informatie niet kende
dan zeg ik van ja dan is dat inderdaad een merkwaardige situatie, dat
eerst de vennootschappen naar Endstra moeten en dat tweeënhalf jaar
later wordt gezegd van ik heb ze niet.’ 362 En even later: ‘Ja, als je weet
dat het in mei 2000 overgedragen is, dan is dat vreemd ja.’ 363
Mutatis mutandis geldt voor Xenia hetzelfde als wat tot nu toe over Bayline is
gezegd. Ook Xenia is blijkens briefje van Paarlberg van 4 mei per 2 mei 2000
overgedragen, ook voor Xenia is per 2 mei 2000 een certificaat opgesteld en
ondertekend, ook voor Xenia is Endstra welkom geheten door zijn
accountmanager mw. MAH. 364
Opmerking verdient ten aanzien van Xenia nog dat uit helemaal niets blijkt dat
Paarlberg en Endstra ooit een prijs voor Xenia hebben afgesproken. Volgens
Paarlberg zou Endstra de achtergestelde lening van Ballados aan HSIJ
aflossen, en met de overdracht van Xenia aan Endstra ging ook die lening
over naar Endstra, waardoor Endstra als eigenaar van zowel HSIJ als
Xenia/Ballados een lening op zichzelf verkreeg. Maar de afspraak om een
lening af te lossen is iets anders dan een prijs voor de aandelen. In zijn
presentatie ter terechtzitting heeft Paarlberg ook opgenomen dat Endstra na
de financiële afwikkeling van de drie betalingsafspraken Xenia om niet zou
krijgen. 365 Er is dus alle aanleiding om aan te nemen dat Xenia om niet aan
Endstra is overgedragen.
En uit de getuigenverklaringen kan worden afgeleid dat de trustkantoren er
van mei 2000 tot eind 2002 vanuit gingen dat Endstra eigenaar van Xenia
360
Dossier Enclave, blz. 3 0680-0682.
361
AVT was begin mei 2000 bij Amicorp op Curaçao (blz. 3 0689), hij heeft 25 april 2000
gefaxt dat Bayline zou worden overgedragen (blz. 3 0075), en heeft later meegewerkt aan het
schonen van de dossiers (blz. 3 0699).
362
Dossier Enclave, blz. 3 0692.
363
Dossier Enclave, blz. 3 0693.
364
Dossier Enclave, blz. 2 3125, 2 3133, 3 0085
365
Presentatie J.D.T. Paarlberg ter terechtzitting, blz. 14.
127

was. We halen hier alleen HK nog even aan: uit de brief van 4 mei 2000 van
Paarlberg blijkt dat Willem Endstra ook van Xenia UBO is geweest. 366
En ook ten aanzien van Xenia heeft Endstra per 15 oktober 2002 verklaard
nooit de eigendom te hebben geaccepteerd, welke verklaring met die van
Bayline en Leopard op 2 december door RVW is doorgezonden naar
Amicorp. 367 Het schonen van de dossiers betrof, aldus getuige MAH, niet
alleen Bayline, ook Xenia. 368
Het terugdraaien van transacties op de manier zoals hier is gebeurd, inclusief
het schonen van dossiers, heeft alle schijn van een constructie die beoogt iets
te verhullen. In dit geval beoogde de constructie niet alleen verhulling, maar
ook het creëren van een nieuwe mogelijkheid om het spel nogmaals op te
voeren, maar dan tegen betaling. De enige belanghebbende bij deze
onlogische en onzakelijke operatie was Paarlberg. Hij verkreeg de
vennootschap Bayline opnieuw, en daarmee de mogelijkheid om Endstra er
alsnog voor te laten betalen. En hij verkreeg de vennootschap Xenia opnieuw,
en daarmee de mogelijkheid om alsnog de aflossing van de lening op te
eisen.
Nog één keer benoemen we de rol van Endstra zelf in het aandragen,
uitwerken en/of gebruiken van gefingeerde titels, en mogelijk ook in het
terugdraaien van de overdracht van Bayline en Xenia (Ballados). Paarlberg
heeft daar voortdurend op gewezen: Endstra wilde het zo, hij wenste het
fiscaal vriendelijk geregeld te hebben.
Dat Endstra zelf heeft meegeholpen bij het opzetten van de gebruikte
structuur om betalingen te kunnen doen is niet onaannemelijk. Hij wist als
geen ander waar binnen zijn bedrijf mogelijkheden lagen om vragen achteraf
van de fiscus of van banken te voorkomen. JVDH heeft ter terechtzitting van 9
april jl. zijn eerdere verklaringen bevestigd dat het Endstra daarom ging: als
hij dan toch afpersingsgelden moest betalen, dan boekhoudkundig en fiscaal
onopvallend. En Endstra wist best hoe je de belastingdienst kunt omzeilen.
Zoals overigens Paarlberg zelf ook als geen ander. Niet alleen Paarlberg en
AVT, ook Endstra wist ongetwijfeld hoe je vroeger bestaan hebbende
rechtsverhoudingen kunt gebruiken en hoe je kunt schuiven met titels. Het
was voor hem die niet aan geld hing 369 zelfs de ideale mogelijkheid om vrijwel
onzichtbaar afpersingsgeld te betalen. Als Endstra niet was vermoord zou dit
normaliter niemand ooit zijn opgevallen.
Endstra stond al geruime tijd in de schijnwerper van politie en OM, ter zake
van de verdenking van witwassen; dat wist hij al lang. 370 Ook uit dat oogpunt
had hij er belang bij om de afpersingsbetalingen zo normaal en onzichtbaar
mogelijk voor te stellen. Gewezen kan worden op zijn eigen uitlating bij de
366
Dossier Enclave, blz. 2 3270.
367
Dossier Enclave, blz. 2 3150, 2 3208.
368 e
Dossier Enclave, 4 aanvulling blz. 0334-0335 en Dossier Kolbak, blz. AE-38-142.
369 e
Dossier Kolbak, bijvoorbeeld blz. D4-0029 (2 gesprek, 03 april 2003), D4-0197 (9e
gesprek, 15 juli 2003).
370 e
Dossier Kolbak, blz. D4-0004 (1 gesprek, 20 maart 2003).
128

CIE met betrekking tot de Wallenpanden: ‘() geen enkele FIOD man prikt er
doorheen, alleen als je precies weet hoe het zit.’ 371
Gezegd kan dus worden dat de medewerking van Endstra bij het realiseren
van gefingeerde titels verklaarbaar was. Aan nog meer problemen met het
OM, met de fiscus en de banken dan hij naar aanleiding van de publicaties in
De Telegraaf al had, zal hij geen behoefte hebben gehad. De inbreng van
Endstra bij het bedenken van constructies voor de betalingen kan dan ook
geen enkel redelijk argument opleveren waarom van afpersing geen sprake
zou kunnen zijn.
8.3 De niet gebruikte titels
8.3.1 De ‘buistransactie’
De bedoeling was dat Endstra (via Convoy Vastgoed BV) van Paarlberg (via
Kalston Corporation Ltd.) een holle HDPE-buis voor dataverkeer zou
overnemen. Kalston had deze buis begin januari 2003 zelf aangekocht voor
500.000 euro, een veel te hoog bedrag. In januari 2003 stelde AVT
aanvankelijk een koopovereenkomst, later een gebruiksovereenkomst op
tussen Kalston en Convoy. Daarin werd als (koop)prijs vermeld ruim 15
miljoen euro. Kortom, een enorme en opvallende waardestijging. De directeur
van Ebcon die de buis zou leveren noemde de waardestijging later
‘belachelijk’ en ‘niet koosjer’. 372
Het contract vermeldde dat een aanbetaling 4.537.802 euro moest
geschieden vóór 31 januari 2003.
AVT heeft verklaard dat hij de voorgenomen transactie heeft afgewezen
vanwege BTW-problemen en omdat de fiscus de grote waardestijging wellicht
niet zou accepteren. 373
Paarlberg heeft verklaard dat hij de buistransactie aan Endstra heeft
voorgesteld om daarmee een voor Endstra fiscaal gunstige titel te creëren. 374
Deze verklaring bergt een aantal opmerkelijkheden in zich. Ten eerste, in het
inleidende verweerschrift stelde Paarlberg nog dat er geen bewijs is voor de
stelling dat hij het initiatief tot gefingeerde titels als het buisproject heeft
genomen, en dat de stelling van de recherche dat Paarlberg de instigator voor
de buistransactie is geweest, aantoonbaar onjuist is. 375 Maar belangrijker ten
tweede: Paarlberg wist toch precies welke titels voor betaling er waren
afgesproken, als we hem moeten geloven? Waarom een titel verzinnen terwijl
de wederpartij kennelijk in de schijnwerpers van OM en media is gezet als
witwasser voor de onderwereld? Waarom een nieuw zakelijk contact aangaan
terwijl Paarlberg steeds heeft verklaard dat hij geen zakelijke banden met
371 Dossier Kolbak, blz. D4-0099 (6 e gesprek, 05 juni 2003).
372 Dossier Kolbak, blz. G1-277.
373 Dossier Enclave, blz. 3 0607-0608 en 3 0748 e.v.
374 Dossier Enclave, 4 e aanvulling blz. 1715.
375 Inleidend verweerschrift mr. G. Meijers, blz. 158 en 171.
129

Endstra meer wilde? De verklaring dat Endstra had gevraagd om ‘een fiscaal
sausje’ zoals het is gaan heten, is niet afdoende. Aannemelijk is dat Paarlberg
zelf in al zijn bedrijvigheid minstens zo gebrand is op fiscaal gunstige
constructies; niet voor niets zegt hij in Engeland te wonen en niet voor niets
werkt hij veelvuldig met offshore vennootschappen in belastingparadijzen. De
buistransactie was een schoolvoorbeeld van hoe het fiscaal niet moest, zo
kan worden afgeleid uit de verklaring van fiscalist AVT.
Het lijkt er meer op dat in december 2002 – let wel: de maand waarin Endstra
op het kantoor van zijn toenmalige raadsman is bedreigd om een bedrag van
vele miljoenen aan Holleeder te betalen – halsoverkop een boekhoudkundig
onopvallende manier moest worden gevonden om een betaling van totaal 15
miljoen gulden te kunnen doen. Het bedrag van de voorgestelde aanbetaling
op de buis is exact gelijk aan het totaal van de op dat moment al door Endstra
gedane betalingen van 30 december 2002 en 9 januari 2003: 4.537.802 euro.
Endstra heeft deze beoogde transactie in de gesprekken met de CIE
uitdrukkelijk genoemd als een onderdeel van de opzet van de
afpersingsbetalingen. 376 Bevestiging hiervan komt uit de mond van de getuige
BZ:
‘De naam van kabelmaatschappij Epcom zegt mij wel iets. Wim sprak
daar namelijk met mij over de laatste vier maanden voor zijn dood. ( )
Wim noemde dit als voorbeeld voor de afpersing door Holleeder: er
werd een maatschappij opgericht waarin zogenaamd hele bijzondere
kabels worden ontwikkeld waarop een patent was aangevraagd; daar
moest Wim dan in investeren. Wim zei mij dat de reële waarde één
miljoen was, maar dat hij er tien miljoen voor had betaald. Die
transactie werd dan met fraaie documentatie ‘opgetuigd’. Ik weet niet of
hij guldens of euro’s bedoelde. Ik kreeg de indruk van Wim dat dit een
werkelijke transactie is geweest. Wim legde het mij uit om duidelijk te
maken hoe hij een kat in de zak moest kopen om geld richting
Holleeder te laten vloeien.’ 377 Later herhaalde BZ dit: ‘Wim heeft mij
verteld over het project van de telecombuis. Wim noemde het een
kabel. Hij zei mij dat Holleeder hem voor veel geld, 10 miljoen, (of het
guldens of euro's waren zei hij niet) een BV kopen waar een project in
zat van een veel geringere waarde. Het was een manier om Wim af te
persen. Zo kocht Wim een kat in de zak.’ 378
In de aantekeningen van Endstra komt de buistransactie voor:
‘8 Mei -> Wil originelen retour van Buisproject. Heb kopieën achter gehouden.
Wil dat ik akte teken met Paarlberg -> voor Akragon moet ik accepteren.
9 mei Afspraak 3 heren.
8 mei VH gaat komputer wissen, brieven 15 Jan 2003 Inzake
Buisproject, moet van W.H. opdracht’ 379
376
Dossier Kolbak, blz. D4-0061 en 0062 (5e gesprek); D4-0233 II (11e gesprek)
377
Dossier Kolbak, blz. G1-283 43.
378
Dossier Kolbak, blz. G1-283 71.
379
Dossier Kolbak, blz. D5-0023 (door verbalisant gelezen: blz. D5-0006).
130

Dat Endstra kopieën had achtergehouden blijkt uit het feit dat ze door een
NN-persoon op 28 juli 2004 op het Landelijk Parket zijn bezorgd. 380
Ten aanzien van de buistransactie als aanvankelijk voorgenomen titel is de
hierna nader te bespreken deskundige Pheijffer tot de volgende conclusie
gekomen:
‘De conclusie kan niet anders zijn dan dat bij het doorgaan van het
buisproject een contract zou zijn opgesteld met daarin een nietmarktconforme
prijs voor het project. De beoogde prijs was veel te
hoog en zou dienen als dekmantel – en daarmee is er mogelijk sprake
van een invulling van het criterium “verbergen of verhullen”- om gelden
uit de invloedssfeer van Endstra naar die van Paarlberg te
transfereren.
Paarlberg heeft op enig moment het idee geopperd voor de constructie,
in feite een dekmantel, en ook al zou hij dat niet hebben gedaan en de
constructie later hebben verboden of stopgezet – hetgeen blijkens het
dossier ook door Endstra en/of JVDH/AVT kan zijn gebeurd – dan nog
roept het vragen op. Bijvoorbeeld: onder welke titel en op welke wijze
zijn de betalingen die middels de buistransactie zouden worden
verantwoord (eerder dan wel later) alsnog in zijn invloedssfeer zijn
gekomen? Maar ook: waarom heeft Paarlberg enige betrokkenheid bij
deze constructie indien hij van mening is dat er andere rechtsgeldige
titels voor betalingen zijn?’ 381
Aan het feit dat rond de eerste twee deelbetalingen van Endstra, die gedaan
zijn onder de noemer ‘deelaflossing lening S.M.IJ. in opdracht van Marpollo’ is
gedacht aan een niet reële titel ‘koop of gebruiksrecht telecombuis’ komt
betekenis toe bij de waardering van de aannemelijkheid van de door
Paarlberg aangevoerde argumenten voor de drie wel gebruikte titels.
8.3.2 De commissies en winstrechten
Een tweede beoogde titel die rond februari 2003 is geopperd is de betaling
van commissies voor bemiddeling bij onroerendgoedtransacties. Hier is
sprake van een niet eerder bestaan hebbende zakelijke relatie tussen
Paarlberg en Endstra. De bedoeling was om aan de Panamese vennootschap
Bergheim Investments S.A. van Paarlberg gelden te betalen voor bemiddeling
van Bergheim bij het tot stand komen van onroerend goed transacties van
(bedrijven van) Endstra. Bergheim was al even eerder in beeld geweest als
tussenschakel bij de levering van (het gebruiksrecht op) de telecombuis.
In de verklaring van Endstra van 10 april 2003 bij notaris VLDJ spreekt
Endstra over een ‘gefingeerde schuld van 3.857.000 euro’ aan Bergheim.
Kennelijk doelde hij op de commissiebetalingen: het staat zo in de
380 Dossier Kolbak, blz. D5-0167 e.v.
381 Rapportage prof.dr.mr. M. Pheijffer RA, 10 juli 2009, blz. 19.
131

verpandingsakte. 382 Uit niets blijkt dat ooit over enige andere schuld van
Endstra aan Bergheim is gesproken.
Maar ook uit de verklaringen van AVT en Paarlberg blijkt dat deze titel
gefingeerd is.
‘Na het opstellen van de akte heb ik aangegeven dat de voorgestelde
commissie betalingen aan Bergheim om fiscale en feitelijke redenen
geen goede betalingsreden was. Feitelijk was dit gebakken lucht,
echter de reden was de afgesproken betalingen.’,
aldus AVT al op 10 juni 2004. 383 AVT heeft dit ter terechtzitting van 9 april jl.
bevestigd. Hij heeft verklaard dat hij bij de uitwerking van de betalingen moest
blind varen op wat Endstra hem aanreikte. Uit het overleg met Endstra kwam
het in februari door AVT opgestelde ‘Overzicht gemaakte afspraken’ voort. Dit
overzicht, aldus AVT, heeft hij doorgegeven aan Paarlberg. Hij heeft
Paarlberg verteld welke bedragen onder welke titel in de komende periode
zouden worden voldaan: 7 + 3 miljoen gulden voor Bayline, 15 miljoen gulden
voor afkoop winstrecht uit HSIJ en 15 miljoen gulden voor winstrecht en
commissie uit andere transacties.
Dit deel van de verklaring van AVT staat op een essentieel onderdeel lijnrecht
tegenover die van Paarlberg: immers heeft Paarlberg ontkend dat hij
voorafgaand aan de volmachtverlening op 10 april 2003 van deze
commissietitel heeft geweten. 384
AVT heeft op de zitting voorts verklaard twijfels ten aanzien van de grondslag
voor dit pandrecht te hebben gekregen, maar te zijn doorgegaan omdat het
Paarlberg vooral om de zekerheid ging. Het OM begrijpt AVT aldus dat het
Paarlberg dus niet zozeer om de juistheid van de grondslag ging.
De titel ‘commissies’ is niet gebruikt in die zin dat er betalingen op heb
plaatsgevonden. Zij is wel gebruikt in die zin dat zij ten grondslag is gelegd
aan een notariële volmacht waarmee Paarlberg de mogelijkheid verwierf om
een pandrecht op de aandelen van Port Greve uit te oefenen. Zelfs in de
eigen lezing van de feiten van Paarlberg – namelijk waarin hij pas op de
avond van 10 april 2003 kennis kreeg van de grondslag voor de volmacht – is
het Paarlberg zeer kwalijk te nemen dat hij niet onmiddellijk heeft geëist dat
dit zou worden teruggedraaid. Dat Paarlberg niet voornemens was de
volmacht te gebruiken, zoals hij heeft verklaard, kan dit niet anders maken.
Zijn handelwijze doet denken aan die met betrekking tot de Escrow
Agreement, eveneens uit 2003: een document waaruit op zichzelf geen
schade is ontstaan maar waarin wel een valse voorstelling van zaken is
gegeven ten faveure van Paarlberg.
Ten aanzien van de commissiebetalingen Bergheim als voorgenomen titel is
de hierna nader te bespreken deskundige Pheijffer tot de volgende conclusie
gekomen:
382 Bijvoorbeeld: dossier Enclave, blz. 3 0777.
383 Dossier Enclave, blz. 3 608.
384 Dossier Enclave, 4 e aanvulling blz. 1715.
132

‘De conclusie kan niet anders zijn dan dat bij het doorgaan van
commissiebetalingen inzake Gran Dorado en WFC gelden aan
Paarlberg zouden zijn overgemaakt waarbij de “vlag niet de lading
dekt”. Paarlberg heeft immers geen enkele bemoeienis met de
transacties gehad die de betaling zouden kunnen rechtvaardigen. Bij
het doorgaan van de commissiebetalingen zouden deze hebben
gediend als dekmantel – en daarmee is er sprake van een invulling van
het criterium “verbergen of verhullen “- om gelden vanuit de
invloedssfeer van Endstra naar die van Paarlberg te transfereren. Vast
lijkt te staan dat Endstra met deze titel is gekomen en dat later aan de
kant van zowel Endstra als Paarlberg overeenstemming bestond om
deze titel te laten vallen. Daarvoor zijn andere betalingen in de plaats
gekomen, in het document “gemaakte afspraken” nog omschreven als
“winstrecht etc WFC”.’ 385
Net als bij de vorige gefingeerde titel merkt het OM op dat aan het feit dat
voor nog te verrichten betalingen is gedacht aan een niet reële titel
‘commissiebetalingen’ betekenis toekomt bij de waardering van de
aannemelijkheid van de door Paarlberg aangevoerde argumenten voor de
drie wel gebruikte titels.
Ten aanzien van de twee niet voor betalingen gehanteerde titels ‘telecombuis’
en ‘commissies’ luidt de conclusie van het OM dat wat Paarlberg erover heeft
verklaard niet aannemelijk is. Het feit dat over deze titels serieus is nagedacht
past in de lezing van de gebeurtenissen zoals Endstra die heeft nagelaten.
Het feit dat deze titels serieus zijn overwogen, en zelfs doorgedrongen tot
opgemaakte documenten, is ook een aanwijzing voor het voor witwassen
vereiste opzet dat aan Paarlberg wordt verweten, waarover later veel meer.
8.4 Deskundige Pheijffer
8.4.1. Uitgangspunten
Hij is al aangehaald: in het vooronderzoek heeft het OM aan professor dr. mr.
M. Pheijffer, hoogleraar Accountancy aan de Nijenrode Business Universiteit,
een aantal vragen voorgelegd. Hem is gevraagd om op basis van het dossier
en het verweerschrift van Paarlberg een oordeel te geven over de tien
betalingen van Endstra aan Paarlberg, de aanvankelijke en de feitelijke titels
die aan deze betalingen ten grondslag zijn gelegd, de ontvlechting tussen
Endstra en Paarlberg alsmede het terugdraaien van de aandelenoverdracht
van de vennootschappen Xenia, Leopard en Bayline. Over zijn rapport van 10
juli 2009 is hij ter terechtzitting van 13 april jl. uitgebreid gehoord.
De verdediging zal als kritiek naar voren brengen dat de deskundige als
uitgangspunt heeft genomen dat Holleeder is veroordeeld ter zake van
385 Rapportage prof.dr.mr. M. Pheijffer RA, 10 juli 2009, blz. 21.
133

afpersing en witwassen. Daarmee zou hij bevooroordeeld zijn. Deze kritiek
mist echter grond. Het OM meent dat Pheijffer ter terechtzitting overtuigend
heeft verwoord waarom hij in het eerste deel van zijn rapport aandacht heeft
besteed aan de uitspraken van rechtbank en hof in de zaak tegen Holleeder.
In het vonnis en in het arrest is geoordeeld over de bruikbaarheid van
bewijsmateriaal dat was betwist; om er zelf gebruik van te kunnen maken
waren deze oordelen voor hem als deskundige van belang. En voorts is in
beide uitspraken ingegaan op de lezing van de feiten volgens Endstra.
Pheijffer heeft uitgelegd dat en waarom hij oog diende te hebben voor beide
‘verhaallijnen’, zowel die van Paarlberg als die van Endstra. Hij heeft voorts
voldoende duidelijk gemaakt dat zijn oordeel onafhankelijk tot stand is
gekomen.
8.4.2 Belang deskundige
Het belang van de bijdrage van Pheijffer voor dit onderzoek bestaat volgens
het OM uit drie punten:
1 e . Hij maakt duidelijk dat ook bij legitieme en reële titels voor betalingen
sprake kan zijn van afpersing.
2 e . Hij maakt duidelijk dat dus altijd gezocht moet worden naar de
werkelijkheid achter de betalingen.
3 e . Hij maakt duidelijk dat en waarom hij, alle stukken in onderling verband en
samenhang beschouwend, de lezing van Paarlberg ‘onwaarschijnlijk’ acht en
die van Endstra ‘veel waarschijnlijker’.
Ad 1 e . Pheijffer heeft terecht opgemerkt dat voor de beoordeling van de vraag
of sprake is van witwassen, niet slechts van belang is of de titels legitiem en
reëel zijn. Ook bij op zichzelf legitieme en reële titels voor de tien betalingen
kan sprake zijn van afpersing, en daarmee dus ook van witwassen. Immers,
zo legde Pheijffer op de zitting uit, iemand kan betaling van een bestaande
schuld met geweld afdwingen; dan kan sprake zijn van afpersing. Maar
denkbaar is ook dat bij een betaling die wordt afgeperst gebruik wordt
gemaakt van een bestaande reële titel, zonder dat de betaling feitelijk bedoeld
is om de reële schuld in te lossen. Dit is een ultieme verhulling: het lijkt echt
maar is het niet.
Met andere woorden: waar de verdediging zich in het vooronderzoek vooral
richtte op de stelling dat er wel degelijk sprake is van legitieme en reële titels
voor de betalingen, is daarmee nog niet de vraag beantwoord of de
betalingen zelf legitiem zijn. Dit is een belangrijk algemeen uitgangspunt.
Ad 2 e . Het OM heeft niettemin veel aandacht besteed aan zijn stelling dat de
door Paarlberg gestelde realiteit van de titels voor de betalingen niet
aannemelijk is. Dat was logisch en nodig, omdat het verweer van Paarlberg in
vrijwel alles geheel op zichzelf staat, en er bijzonder veel op is af te dingen.
Het is echter niet doorslaggevend, aldus Pheijffer. Als naast de door
Paarlberg gepresenteerde werkelijkheid die van Endstra wordt gelegd – die
zich immers ook in het dossier aandient – rijst als vanzelf de vraag: is op
basis van de uiterlijke feiten en omstandigheden meer te zeggen voor de ene
134

of voor de andere werkelijkheid? Daarover gaat het meer inhoudelijke deel
van het rapport van Pheijffer.
Ad 3 e . De zojuist opgeworpen vraag wordt door Pheijffer inhoudelijk
beantwoord, niet alleen ten aanzien van de gebruikte titels, ook ten aanzien
van de niet gebruikte. Die laatste spelen zelfs een niet onbelangrijke rol in de
totale beoordeling van beide lezingen van de gebeurtenissen.
Pheijffer gaat er bij de beoordeling van de titel ‘aflossing lening HSIJ’ van uit
dat deze titel op zichzelf legitiem is. Ter terechtzitting verduidelijkte hij dit
standpunt: omdat hij geen harde aanwijzingen ziet voor kwijtschelding,
althans het niet meer bestaan van de lening, heeft hij aangenomen dat de
lening in 2002 nog bestond. Niettemin roept de lezing van Paarlberg over de
aflossing door Endstra – nog los van de aanwijzingen van afpersing – bij
Pheijffer de nodige vragen op: waarom Endstra zou aflossen, waarom niet
vanuit HSIJ is afgelost, waarom niet aan Marpollo is afgelost, waarom eerst
naar andere titels is gezocht. Vragen waarop geen redelijk antwoord is te
bedenken.
8.4.3. Conclusies Pheijffer
Ten aanzien van de aflossing van de lening als titel is Pheijffer tot de
volgende conclusie gekomen:
‘De aflossing van de lening roept – bij gebrek aan logica van de
aflossing van de lening door Endstra – an sich al de nodige (waaronder
de hiervoor geformuleerde) vragen op. In combinatie met het feit dat
voor betaling van een bedrag tussen de 30 en 40 miljoen guldens is
gezocht naar titels en daarbij ook gefingeerde titels in het spel zijn
geweest, acht ik het onwaarschijnlijk dat de aflossing van de lening op
normale wijze tot stand is gekomen. Veel waarschijnlijker is daarom
(…) de samenhang van de aflossing met de afpersing en het
witwassen waarvoor Willem Holleeder op 3 juli 2009 door het Hof is
veroordeeld.
Ik wijs voorts op de () omschrijving van Doorenbos van witwassen
waarin wordt gesproken over ‘(schijn)constructies’ en de door
ondergetekende () genoemde ‘onuitwarbare kluwen van handelingen’.
Dat daarvan sprake zij moge blijken uit hoofdstuk IV van het inleidend
verweerschrift inzake de betalingen in verband met de lening HSY.
Daaruit valt bijvoorbeeld nauwelijks eenduidig te destilleren wat de
exacte omvang van de schuld is alsmede wat nu precies het te
hanteren rentepercentage is.’ 386
Pheijffer gaat er bij de beoordeling van de tweede titel ‘afkoop toekomstige
winstrechten’ van uit dat Endstra de aandelen voor 1 gulden van Ballados
heeft overgenomen, dat de notariële akte een recht op winstuitkering expliciet
uitsluit, dat de aandelen van de moedermaatschappij Xenia in mei 2000
386 Rapportage prof.dr.mr. M. Pheijffer RA, 10 juli 2009, blz. 22-23.
135

innen zijn invloedsfeer zijn gekomen, en dat daarom niet valt in te zien op
welke basis een afkoop van winstrechten zou berusten.
Ten aanzien van de afkoop van winstrechten HSIJ als titel is Pheijffer tot de
volgende conclusie gekomen:
‘Afkoop van winstrechten is een weinig plausibele titel. Indien deze titel
daadwerkelijk overeengekomen zou zijn, dan zou dat normaliter zijn
vastgelegd bij de aandelenoverdracht HSIJ door Ballados aan
Marpollo. Nu het nadien ter rechtvaardiging van additionele betalingen
door Endstra te berde wordt gebracht – hetgeen zakelijk bezien minder
of zelfs in het geheel niet rationeel is – en het in combinatie dient te
worden bezien met het totale dossier, waarin ‘gezocht ‘ is naar titels en
er ook gefingeerde titels in het spel zijn geweest, acht ik het
onwaarschijnlijk dat de betalingen onder deze titel regulier tot stand zijn
gekomen. Veel waarschijnlijker is daarom (…) de samenhang van de
aflossing met de afpersing en het witwassen waarvoor Willem
Holleeder op 3 juli 2009 door het Hof is veroordeeld.
Ik wijs voorts op de () omschrijving van Doorenbos van witwassen
waarin wordt gesproken over ‘(schijn)constructies’. Dergelijke
constructies hebben vaak het karakter van ‘recht breien wat krom is’.
Zo oogt ook het inleidend verweerschrift op dit punt. Hetgeen aldaar
wordt aangedragen zou normaal gesproken vooraf door een
verkopende partij zijn onderzocht, worden vastgelegd en worden
uitonderhandeld. Nu wordt het achteraf gebruikt voor de
rechtvaardiging van betalingen die blijkens de Rechtbank (deels) en
het Hof (geheel) van afpersing afkomstig zijn.’ 387
Pheijffer gaat er bij de beoordeling van de derde titel ‘Bayline’ van uit dat deze
titel meermalen en verschillend naar voren komt, onder meer in het ‘Overzicht
gemaakte afspraken’ van AVT. De daar genoemde bedragen ter zake van de
koopsom (7 miljoen gulden of 3.176.462 euro) en de extra vergoeding (3
miljoen gulden of 1.361.341 euro) zijn exact dezelfde die ook aan de orde zijn
geweest bij de niet doorgegane buistransactie; daar betrof het een
gefingeerde titel. Voorts zijn deze bedragen exact gelijk aan de eerste twee
deelbetalingen die door Endstra zijn gedaan, maar dan met de omschrijving
‘deelaflossing lening S.M.IJ. in opdracht van Marpollo’. Dit is dan weer een
andere, en wel de derde titel die ten aanzien van deze bedragen is gebruikt.
Pheijffer constateert dat de derde betaling van Endstra aan Paarlberg van 3,4
miljoen euro als omschrijving kent: ‘Bayline’. Het bedrag van 3,4 miljoen euro
en het equivalent daarvan – ongeveer 7,5 miljoen gulden – komen in de
aantekeningen van Endstra voor.
Ten aanzien van Bayline als titel is Pheijffer tot de volgende conclusie
gekomen:
‘Het gebruik van meerdere titels bij dezelfde bedragen (de eerste twee
betalingen worden aan drie titels gekoppeld: buistransactie, lening en
387 Rapportage prof.dr.mr. M. Pheijffer RA, 10 juli 2009, blz. 23-24.
136

Bayline) en het gebruik van meerdere bedragen bij dezelfde titel (7 –
7,5 – 10 miljoen guldens) roept veel vragen op. Het past binnen het
beeld dat bij de bespreking van de vorige titels is geschetst: dat het
waarschijnlijk is dat de handelswijze te maken heeft met het opzetten
van (schijn) constructie(s) om betalingen van in totaal tussen de 30 en
40 miljoen Nederlandse gulden te rechtvaardigen middels drie titels, te
weten: aflossing lening, afkoop winstrechten en de verkoop van
Bayline. De cruciale vraag is niet of deze titels rechtsgeldig waren – dat
zijn ze naar mijn mening ten dele, namelijk voor zover het de lening
betreft – maar is op betalingen die onder deze drie noemers tot stand
zijn gekomen al dan niet door afpersing plaatsvonden.’ 388
Ook over het terugdraaien van de aandelenoverdrachten inzake Xenia,
Leopard en Bayline heeft Pheijffer zich uitgelaten. Dit terugdraaien raakt
volgens de deskundige direct de geldigheid van de titels die door Paarlberg
zijn aangevoerd. Immers, door het terugdraaien van deze overdrachten is
onder meer de lening van Ballados aan HSY weer in de beschikkingsmacht
van Paarlberg komen te liggen, en kon er (opnieuw of alsnog) voor de
aandelen Bayline worden betaald. Pheijffer heeft toegelicht dat en waarom de
discussie die door de verdediging in het verweerschrift is aangezwengeld –
namelijk of er juridisch een geldige overdracht had plaatsgevonden – voor
hem niet doorslaggevend is. Hij hecht meer belang aan hetgeen materieel is
gebeurd.
Hij gaat ervan uit dat de aandelenoverdrachten op 2 mei 2000 (per fax door
Paarlberg bevestigd op 4 mei 2000) rechtsgeldig zijn geschied. Er zijn geen
aanwijzingen dat er geen wilsovereenstemming was tussen Paarlberg en
Endstra (inzake Xenia en Bayline). Hetzelfde geldt voor HE inzake Leopard.
Nauwelijks valt in te zien dat Willem en HE die overdracht niet zouden hebben
aanvaard. Zo werden vanuit hun invloedssfeer de nota’s voor het beheer van
de ondernemingen voldaan.
Pheijffer merkt op dat het terugdraaien heeft plaatsgevonden kort voordat de
betalingenstroom op gang kwam.
‘Een betalingsstroom die uiteraard door beide partijen verklaard zou
moeten kunnen worden.
Het opzetten van een (schijn) constructie waarbij de aandelen Xenia
van Endstra teruggaan naar Paarlberg past daarbij. Onder Xenia hangt
immers Ballados en deze entiteit bezat ooit een belang in HSY. Voorts
was er sprake van een lening door Ballados aan HSY. Het doen alsof
er geen overdracht in mei 2000 zou hebben plaatsgevonden levert
Paarlberg een mogelijkheid op alsnog om aflossing van de lening te
verzoeken en zoals is geschied ook de titel winstrecht HSY te
gebruiken.’
Hij komt meteen daarna ten aanzien van het terugdraaien van de
aandelentransacties Xenia, Leopard en Bayline tot de volgende conclusie:
388 Rapportage prof.dr.mr. M. Pheijffer RA, 10 juli 2009, blz. 24-25.
137

‘Paarlberg had aldus een belang bij het terugdraaien, Endstra
geenszins. Terugbetaling van de lening in de richting van Paarlberg
zou bijvoorbeeld simpelweg niet aan de orde zijn zolang Xenia/
Ballados binnen de invloedssfeer van Endstra zaten.
Plausibeler is dan ook de notariële verklaring van 10 april 2003 op dit
punt, waarin Endstra kort gezegd heeft verklaard dat hij in december
2002 is gedwongen Xenia om niet (terug) over te dragen aan
Paarlberg. Door die overdracht en die inzake Bayline werd het mogelijk
de drie eerder besproken titels voor de betalingsstromen te
gebruiken.’ 389
8.4.4. Conclusie
Het OM is van oordeel dat uw rechtbank de conclusies van de deskundige
kan overnemen. Mede op basis daarvan kan tot het oordeel worden gekomen
dat de lezing van Paarlberg die hierboven in 7 punten is besproken, niet
aannemelijk is.
8.5 Afkomstig van enig misdrijf
In de inleiding over witwassen heeft het OM reeds aangegeven dat het ten
aanzien van het onder 1 ten laste gelegde ervan uitgaat dat de in de
tenlastelegging genoemde geldbedragen afkomstig zijn van de afpersing van
Willem Endstra door Willem Holleeder. Wij hebben u er ook op gewezen dat
het niet noodzakelijk is thans het gehele Kolbakproces over te doen. De
beschuldiging jegens Paarlberg betreft het witwassen van de genoemde tien
betalingen, door ze voorhanden te hebben terwijl hij wist dat ze van enig
misdrijf afkomstig waren. Dat is een zelfstandig delict. Voldoende is als uw
rechtbank op basis van de bewijsmiddelen uit het dossier tot de conclusie kan
komen dat deze geldbedragen afkomstig zijn van ‘enig misdrijf’.
En daarvoor is veel bewijs voorhanden. In hoofdlijnen zijn de bewijsmiddelen
te verdelen in de volgende vier categorieën:
- de CIE-gesprekken en dagboekaantekeningen van Endstra,
- verklaringen van getuigen,
- verklaringen van de verdachten,
- processen-verbaal van bevindingen en andere schriftelijke stukken.
8.5.1 De CIE-gesprekken en dagboekaantekeningen
In grote lijnen heeft Endstra in zijn achterbankgesprekken verteld dat hij wordt
afgeperst door ‘de groepering Holleeder. Hij doelt daarbij telkens op het
389 Rapportage prof.dr.mr. M. Pheijffer RA, 10 juli 2009, blz. 26.
138

driemanschap Holleeder, DS en SH. De onderlinge rangorde is niet steeds
even helder: DS is de baas, maar ook de rechterhand van SH, en deelt met
Holleeder de lakens uit. Ze waren met hun drieën de baas 390 . DS was er in
het begin bij, en zei toen een keer: nou, je hoeft niet meer te betalen. Het is
over. Weet je wel, voegt Endstra eraan toe. Endstra zegt door DS zelf te zijn
bedreigd op het advocatenkantoor 391 . SH en DS doken in het najaar van 2003
weer op in de woorden van Holleeder. Dat maakte Endstra op uit woorden
als: ‘Dat zal de ouwe niet leuk vinden dat je niet meer betaalt’. En: ‘Weet je
dat ik DS niet eens durf te zeggen dat je dat laatste beetje nog niet betaald
hebt’ 392 . Endstra zegt SH met Holleeder te hebben ontmoet in oktober 2003.
SH stelde hem toen een ultimatum: als Endstra vóór 1 januari 2004 € 5
miljoen betaalde, zou hij ervan af zijn 393 .
Endstra geeft naast Holleeder dus ook DS en SH een plaats in de afpersing.
Tot op heden is er echter onvoldoende aanvullend bewijs voor hun
betrokkenheid, zoals dat bewijs er bij Holleeder wel is.
Steun geeft echter de verklaring van TVDB, die ook Willem, DS en SH als
samenwerkend trio kent; DS is de rechterhand van SH 394 . Volgens BZ zag Endstra ze
als driemanschap, met Holleeder als primus inter pares; hij bedoelde met ‘ze’ altijd
deze drie. Anderen noemde hij altijd gewoon bij naam 395 .
In het kort heeft Endstra over de manier waarop hij werd afgeperst het
volgende tegen drie CIE-rechercheurs verteld.
Holleeder bedreigde Endstra meermalen met de dood van anderen (zoals KH,
JW of LB). 396 Hij liet Endstra, soms door tussenkomst van MK, meermalen
naar het Amsterdamse Bos komen om over de betalingen te praten,
doorgaans onder bedreigingen; daartoe behoren soms opmerkingen als: je
hoeft niet meer te betalen, ga maar naar de politie, kijken wat er gebeurt, en
bedreigingen met het afpakken van Endstra’s bedrijven en, erger, van het
leven van Endstra zelf, zijn familie en zelfs zijn dochtertje. Soms verwijst
Holleeder naar iemand die is geliquideerd, zoals BL, in relatie tot ‘die ouwe’
die Endstra binnen twee tellen kan vermoorden. Endstra merkt op dat
Holleeder hem altijd alleen spreekt. 397
In het verslag van het 1 e gesprek op 20 maart 2003 wordt door de CIE
genoteerd dat Endstra ervan overtuigd is dat als hij niet meer kan betalen hij
zal worden geliquideerd. Tot op dat moment zou hij een heel groot vermogen
390 Dossier Kolbak, blz. D4-0021 (2e gesprek, 03 april 2003), D4-0078 (5e gesprek, 15 mei
2003), D4-0104 (6e gesprek, 05 juni 2003).
391 Dossier Kolbak, blz. D4-0133 (7e gesprek, 24 juni 2003), D4-0151/0152 (7 e gesprek, 24
juni 2003).
392 Dossier Kolbak, blz. D4-0234 (11e gesprek, 20 oktober 2003).
393 Dossier Kolbak, blz. D4-0253/0255 en 0259 (12e gesprek, 11 november 2003).
394 Dossier Kolbak, blz. G1-139 19.
395 Dossier Kolbak, blz. G1-283 36, 63.
396 Dossier Kolbak, blz. D4-0010 (2e gesprek, 03 april 2003), D4-0035 (3 e gesprek, 10 april
2003), D4-0126/0129 (7e gesprek, 24 juni 2003),
397 Dossier Kolbak, blz. D4-0068 (5 e gesprek, 15 mei 2003), D4-0118 (6 e gesprek, 05 juni
2003), D4-0091 (6 e gesprek, 05 juni 2003), D4-0126, 0127, 0128, 0148, 0153 (7 e gesprek, 24
juni 2003), D4-0155, 0156, 0162, 0167 (8 e gesprek, 01 juli 2003), D4-0205, 0206, 0208 (10 e
gesprek, 27 augustus 2003), D4-0255 (12 e gesprek, 11 november 2003).
139

aan Holleeder en DS hebben moeten overmaken; het Heineken losgeld
noemde Endstra vergeleken daarbij een ‘goedkoop rondje’ 398 . Feit is dat op
dat moment Endstra al vier betalingen heeft gedaan van totaal ruim 9,4
miljoen euro. Aan de 3 e betaling van 3,4 miljoen euro op 28 februari 2003 aan
Ballados, en aan de 4 e betaling van 1,5 miljoen euro op 14 maart 2003 aan de
T-rekening refereert Endstra onmiskenbaar in zijn aantekeningen. 399
Ook bij andere betalingen is een duidelijke relatie naar de gesprekken met de
CIE en/of de aantekeningen te vinden. Er is een uitgebreid proces-verbaal
over geschreven 400 , waaraan wij het volgende ontlenen:
- In het 2 e gesprek van vrijdag 4 april 2003 vertelt Endstra dat Holleeder
‘vorige week () dinsdagavond’ voor de deur stond; hij zou KH en ‘dinges’
doodschieten als Endstra niet betaalde. Een week later, op 2 april 2003
maakte Endstra 900.000 euro over naar de rekening van Ballados; later
vermeldde hij dit in zijn overzichtje. 401
- In het 3 e gesprek van 10 april 2003 wordt gerefereerd aan de deadline van 1
mei 402 die Endstra na overleg tussen AVT en Paarlberg werd gegeven om te
betalen.
- In het 4 e gesprek van 16 april 2003 zegt Endstra dat hij die nacht om half
twee weer ‘visite’ kreeg, ‘een beetje onder druk houden noemen ze dat’, zei
hij onderkoeld. Hem werd gezegd dat het restant nog 20 miljoen gulden was.
Twee dagen later maakte Endstra 450.000 euro over naar de rekening van
Ballados. In zijn aantekeningen is het bedrag vermeld, de datum is in één
geval niet goed leesbaar (de recherche interpreteert 21 april maar na de 2
staat iets doorgekrast. 403
- In het 5 e gesprek op 15 mei 2003 vertelt Endstra dat hij die avond moet
opdraven in het Bosplan; ‘dan zal hij wel weer vragen hoe is het met dat geld’.
In zijn aantekeningen schrijft Endstra bij donderdag 15 (mei) dat hij om 20 uur
Willem Holleeder in het bos heeft gezien, dat hij vrijdag een fax moet sturen
dat al het geld van Akragon (ongeveer 1,7 miljoen) naar Ballados gaat. In een
andere aantekening schrijft Endstra dat hij 1,5 miljoen euro inzake Akragon
op 26 mei heeft overgemaakt naar Ballados. Het bedrag is inderdaad gestort
vanaf een rekening waarop enkele dagen eerder een groot bedrag van
Akragon was gestort. 404
- In het 6 e gesprek van 5 juni 2003 vertelt Endstra dat Holleeder hem heel
onlangs weer heeft gevraagd ‘wanneer hij het volgende geld kreeg’. 405
Kennelijk gebeurt er dan even niets.
- In het 7 e gesprek van 24 juni 2003 zegt Endstra dat hij die dag weer door
Holleeder is bedreigd. Hij wilde 7 miljoen euro, gewoon via de bank naar een
398
Dossier Enclave, blz. 2 0713.
399
Dossier Kolbak, blz. D5-0028.
400
Dossier Enclave, blz. 2 0681-0699.
401
Dossier Kolbak, blz. D4-0010, Dossier Enclave, blz. 2 0713 (en blz. 2 0710: ‘900. Baly 1
April’).
402 e
Dossier Kolbak, blz. D4-0038 (3 gesprek, 10 april 2003).
403 e
Dossier Kolbak, blz. D4-0045 en 0052 (4 gesprek, 16 april 2003), Dossier Enclave, blz. 2
0710 en 2 0713.
404 e
Dossier Kolbak, blz. D4-0068 (5 gesprek, 15 mei 2003), Dossier Kolbak, blz. D5-0024
(deze blz. uit de aantekeningen is kennelijk per abuis niet in dossier Enclave opgenomen), en
Dossier Enclave, blz. 2 708 en 2 1999.
405 e
Dossier Kolbak, blz. D4-0091 (6 gesprek, 05 juni 2003).
140

zakenrelatie van hem. De naam wilde Endstra nog even voor zich houden. In
zijn op dat moment nog geheime aantekeningen schreef Endstra bij 22 juni
(twee dagen eerder dus) dat hij naar IJmuiden was ontboden en dat Holleeder
10 miljoen euro wilde van het WFC, dat in Frankfurt bij Port Greve stond;
Endstra moest dat overmaken naar een T-rekening van Paarlberg. Hij had
echter slechts 2,8 miljoen overgemaakt naar Ballados. Of de datum van 22
juni klopt weten we niet, feit is dat Endstra op 26 juni 2,8 miljoen euro
overmaakte naar de T-rekening. Hij vermeldde dit ook in zijn staatje bij ‘26-6-
‘. 406
- in het 9 e gesprek van 15 juli 2003 zegt Endstra dat Holleeder hem had
aangesproken op de vondst van kastjes in zijn auto door de politie; Endstra
moest niet denken dat hij dan niet hoefde te betalen. Verderop in dit gesprek
herhaalt hij dit: Endstra was dan wel even gestopt met betalen, maar hij
moest niet denken dat hij daarmee wegkwam, nu hij – in de ogen van
Holleeder – de politie van die kastjes had verteld. Drie dagen later betaalde
Endstra 400.000 euro op de rekening van Ballados.
- tot slot zegt Endstra in het 13 e en in het 14 e gesprek (op 5 en 18 december
2003) dat hij een deadline heeft van 1 januari 2004, waarop hij 5 miljoen moet
hebben betaald. Op 24 december 2003 betaalde Endstra 2 miljoen dollar op
de rekening van Xenia op Curaçao. 407
Uit de relatie die Endstra in de gesprekken in samenhang met de
aantekeningen overduidelijk legt tussen de afpersing door Holleeder, de
betalingen aan Paarlberg, en de periodieke boosheid van Holleeder als er te
weinig of niet op tijd is betaald, kan niet anders worden geconcludeerd dan
dat Paarlberg in opdracht van Holleeder het geld in ontvangst moest nemen.
De verdediging kan tegenwerpen dat de dagboekaantekeningen van Endstra
niet steeds eenduidig zijn in de getallen die gekoppeld zijn aan woorden, naar
het OM meent: titels voor betaling of aanduidingen van bankrekeningen. Daar
kan echter tegenover worden gesteld dat de aantekeningen zijn gemaakt in
een periode dat de titels voor betalingen en de daaraan te koppelen
bedragen, zoals wij hebben gezien, nogal eens wijzigden.
Terug naar de gesprekken. Over die relatie tussen Holleeder en Paarlberg, de
druk die Holleeder op Paarlberg moet hebben gezet, spreekt Endstra als hij
het heeft over de route van het geld. Weliswaar noemt hij geen namen, maar
in samenhang met de aantekeningen en de verklaringen van JVDH en BZ is
het duidelijk. Het geld staat bij anderen, aldus Endstra: ‘die mensen hebben
zogenaamd dat geld, maar dat is niet van hun. () zij worden onder druk gezet
om daaraan mee te doen’ 408 .
Als hij in het 3 e gesprek op 10 april 2003 refereert aan iets wat die dag is
gebeurd, zegt Endstra op de vraag of hij uit de hoek van Holleeder werd
gebeld: ‘indirect wel, hele nette mensen ()’ 409 .
406 e
Dossier Kolbak, blz. D4-0126, 0129-0130 (7 gesprek, 24 juni 2006), Dossier Enclave, blz.
2 0706 en Dossier Kolbak, blz. D5-0028.
407 e e
Dossier Kolbak, blz. D4-0250 (13 gesprek, 05 december 2003) en D4-0279 (14 gesprek,
18 december 2003).
408
Dossier Kolbak, blz. D4-0009 (2e gesprek, 03 april 2003).
409 e
Dossier Kolbak, blz. D4-0038 (3 gesprek, 10 april 2003).
141

Het OM merkt op dat Endstra dit voorval in zijn aantekeningen per abuis heeft
gedateerd op 11 april 2003 410 . Endstra heeft gezegd, en er zijn verklaringen
die het bevestigen, dat hij zijn aantekeningen, na diefstal van het origineel,
later opnieuw heeft uitgewerkt. 411
Volgens Endstra worden ‘zeer nette mensen () als een soort stroman
gebruikt’. Eén van die kanalen betreft een mijnheer die zogenaamd zou zijn
geholpen 412 . In dit laatste verband – er wordt een probleem bedacht, je wordt
geholpen en vervolgens afgeperst – merkt Endstra in een volgend gesprek
op: ‘Ik denk dat hij het geleerd heeft van de heren Sam en John. Dat hoor
ik’ 413 . Dit past precies in Mieremet’s eigen ontboezeming in De Telegraaf van
begin september 200, over hoe hij met Klepper zakenmensen afperste 414 .
Endstra geeft de sleutel tot de Paarlbergbetalingen pas in het 5 e gesprek. Niet
zo vreemd, hij nam vreemde politiemensen in vertrouwen, wetend dat de
tactische politie op hem rechercheerde. Het kostte tijd om vertrouwen te
winnen om iets meer te zeggen: ‘() je moet het wel zo zien dat er dus gewoon
normale betalingen gebeuren, en die mensen geven dat ook niet aan
Holleeder. Die houden, die bewaren het voor hem’ 415 . Endstra moet het geld
dus via de bank overmaken 416 , naar een zakenrelatie van Holleeder. En
Endstra herhaalt in het 7 e gesprek zijn sleutelopmerking: ‘En die man die
houdt dat, die bewaart het dan weer voor hem. () Ik weet denk ik wel wie dat
is, ja. En ik denk dat die man () ik kan me niet voorstellen dat die man weet
waar die mee bezig is. Snap je wat ik bedoel?’ Endstra bevestigt het
vermoeden dat hij denkt dat die man ook in de tang zit. Wie het is? ‘Dat wil ik
nog heel even voor me houden’, waarna Endstra grinnikt. 417
Iets verderop in dit 7 e gesprek praten Endstra en CIE-er Van Looijen even
langs elkaar heen. Van Looijen suggereert dat er betalingen via JDM zijn
gegaan, waarna hij refereert aan een door de politie verijdelde ontvoering.
Endstra reageert daarop met: ‘ik weet helemaal niet waar het over gaat’. Hij
wil niet zeggen om wie het gaat: ‘laat me dat nou even voor me houden, want
als, weet je, dan lig ik morgen in de grond. () de vorige keer heb ik jullie
gezegd dat het via () loopt. () een hele nette, respectabele iemand, heb ik
jullie verteld. Een mediaman, heb ik je ook nog verteld’. 418
Hoewel Van Looijen heeft verklaard dat Endstra het een keer over Endemol
heeft gehad 419 , blijkt dit niet uit onze gespreksfragmenten. En vast staat dat
volgens HE het bedrijf nooit zaken heeft gedaan met een bedrijf van Van den
410
Dossier Kolbak, blz. D5-0005 en 0020.
411 e
Dossier Kolbak, blz. D4-0236 (12 gesprek, 11 november 2003), G1-29 003 (AE), G1-283
63 (BZ).
412
Dossier Kolbak, blz. D4-0054 (4e gesprek, 16 april 2003).
413 e
Dossier Kolbak, blz. D4-0092 (6 gesprek, 05 juni 2003).
414
Dossier Kolbak, blz. H-1236.
415
Dossier Kolbak, blz. D4-0083 (5e gesprek, 15 mei 2003).
416 e
Dossier Kolbak, blz. D4-0127 (7e gesprek, 24 juni 2003), D4-0209 (10 gesprek, 27
augustus 2003).
417
Dossier Kolbak, blz. D4-0127, 0129/0130 (7e gesprek, 24 juni 2003).
418 e
Dossier Kolbak, blz. D4-0134 (7 gesprek, 24 juni 2003).
419
Dossier Kolbak, blz. G1-299 06.
142

Ende of De Mol 420 . Van Looijen moet zich dus hebben vergist; het enige dat
we zien is dat Endstra één keer de naam van JVDE gebruikt heeft: ‘Ik denk
dat er nog wel iemand anders ook is, een heel andere grote bekende
Nederlander, die een beetje in zijn greep zit. Maar daar komen jullie wel op
als jullie met een plannetje komen. () Nou, ik denk eh… JVDE. [Op de
opmerking van Van Looijen: ik zei net toch al: media, reageert Endstra met:]
Ja, maar ik bedoelde een andere media.’ 421
Dat is in al zijn geheimzinnigheid wel duidelijk: een andere man dan JVDE,
iemand van ‘een andere media’. Gelet op de onmiddellijke link tussen de
betalingen van Endstra aan Paarlberg en de afpersing door Holleeder, die we
in de nog te bespreken verklaringen van JVDH zien, moet Endstra hier
gedoeld hebben op de voormalige eigenaar van Mediamax.
We zien ook van alle onverklaarbare betalingen dat zij maar één bestemming
hebben: bankrekeningen die direct zijn te relateren aan Paarlberg. Daarbij
verdient opmerking dat de rekening van Ballados in januari 2002 is en dat van
de 11,6 miljoen euro die daarop tot 5 januari 2004 wordt ontvangen 11,2
miljoen afkomstig is van Endstra. 422 De bankrekening van Xenia kent slechts
één ontvangen bedrag: de betaling van Endstra van 2 miljoen dollar. 423 Alleen
de T-rekening kent wel enkele andere ontvangsten. 424 Vastgesteld kan
worden dat de door Paarlberg gebruikte rekeningen uitsluitend of vrijwel
uitsluitend zijn gebruikt om geld van Endstra te ontvangen en door te sluizen.
Terug naar de achterbankgesprekken. Waarom Endstra de naam van de
‘mediaman’ niet heeft willen noemen weten we niet. Was hij bang een spoor
weg te geven, dat de politie via een omweg weer bij Endstra zelf zou brengen,
iets wat hij nadrukkelijk niet wilde? Of wilde hij Paarlberg (ook) sparen? Feit is
dat BZ heeft verklaard dat de naam van Paarlberg op kantoor taboe was 425 .
Terug naar de nette mensen die voor Holleeder zouden houden, bewaren.
Endstra vervolgt: ‘En () vervolgens gaat hij dat geld daar gewoon laten staan.
Hij zal dat niet ophalen. () dat is gewoon, net als bij de bank’ 426 .
Dit verklaart volgens het OM waarom er geen directe link is gevonden tussen
de gelden die bij Paarlberg terecht zijn gekomen en Holleeder. De tijd was er
kennelijk nog niet rijp voor en de latere aandacht van politie en justitie voor de
betalingen hebben dit verstoord. Overigens is dit voor de strafwaardigheid van
Paarlberg ook niet relevant. Dit wordt nog maar eens bevestigd in een recente
uitspraak van de rechtbank Amsterdam in de zaak Palm Invest. De rechtbank
overweegt in deze zaak onder meer: (…) dat voor het verwijt van witwassen
voldoende is dat de dader het van misdrijf afkomstige geld voorhanden heeft
gehad en de bestemming van het geld irrelevant is.(…). 427
420 Dossier Kolbak, blz. G1-22 139.
421 Dossier Kolbak, blz. D4-0028 (2 e gesprek, 03 april 2003).
422 Dossier Kolbak, blz. AE 9-0001-4 en AE 10-0011 e.v.
423 Dossier Kolbak, blz. AE 9-0004
424 Dossier Kolbak, blz. AE 9-0062-69.
425 Dossier Kolbak, blz. G1-283 41.
426 Dossier Kolbak, blz. D4-0201 (9e gesprek, 15 juli 2003).
427 Rechtbank Amsterdam, 22 april 2010, LJN: BM 1907. Onderstreping door ons, MZ en JP.
143

Endstra vertelt over een valse titel voor betaling, de aankoop van een holle
buis van Schiphol naar Zandvoort. Het zijn dus ‘witte betalingen’, aldus
Endstra in het 11 e gesprek. 428 Dat er werd gezocht naar titels blijkt niet alleen
uit de buistransactie. Ook andere mogelijkheden zijn de revue gepasseerd. In
het 12 e gesprek op 11 november 2003 zegt Endstra: ‘Als laatste, hij wou dus
130 spoorwagons, die wou hij dus overnemen, die zou hij dan kopen op
krediet en nooit betalen, () dan was ik er dus vanaf (). Ik wil er ook vanaf. Ik
wil liever niet vermoord worden hoewel ik dan daarna waarschijnlijk ook
vermoord word.’ 429
En pal hierna: ‘Toen had ik een dossier meegegeven, dat had meneer MK
opgehaald, () dus () ik zeg doe het maar dan ben ik er meteen vanaf, klaar, en
toen kwam die terug () dat dossier bracht die terug, nadat die dus dat verhaal
had gehoord, dus hij durfde het niet meer, schijnbaar, hij zegt nee, het lijkt me
niet zo’n goed idee in deze situatie () dus nou wil die het weer op een andere
manier geregeld hebben, en ik krijg dus weer uitstel tot hij een nieuw plan
bedacht heb ().’
Op de vraag van de CIE of het zou ophouden: ‘Nee, houdt niet op en dat weet
ik ook wel, dat is ook het frustrerende aan het geheel.’
Tot slot over de achterbankgesprekken: Endstra zag MK als een belangrijke
handlanger van Holleeder, vooral in relatie tot de speelhallen op de Wallen.
Endstra heeft die hallen, in zijn visie van Holleeder, verkocht aan MK – later
noemt hij het: afgegeven, omdat hij de panden zelf voor MK heeft
gefinancierd. Maar Endstra noemde hem ook ‘boekhouder’ van Holleeder. MK
heeft hem meermalen gevraagd naar het Amsterdamse Bos te komen,
waarna Endstra dan weer een bedreigend gesprek met Holleeder had. Ook
vertelt Endstra over betrokkenheid van MK bij de betalingen aan Paarlberg.
8.5.2 MK
Dit brengt ons even op een zijpad. Het OM ziet MK als een belangrijke
schakel tussen Paarlberg en Holleeder. Zoals we zullen zien heeft MK
namens Holleeder contacten met Paarlberg en AVT onderhouden in verband
met enkele betalingen. Daar waar de deskundige Pheijffer ter terechtzitting
meermalen ten aanzien van de uitvoering en begeleiding van de transacties
refereerde aan de twee ‘adjudanten’, te weten AVT namens Paarlberg en
JVDH namens Endstra, ziet het OM nog een derde adjudant: MK namens
Holleeder.
Voor de goede orde: wij gaan hier niet in op de strafrechtelijke verwijtbaarheid van
MK bij de afpersing of bij het witwassen. Hij is hiervan door het gerechtshof op 3 juli
2009 vrijgesproken. We zullen slechts zijn feitelijke betrokkenheid benoemen, zoals
die uit diverse getuigenverklaringen naar voren komt. Over deze betrokkenheid is ook
door MK en Holleeder zelf verklaard. Zij betwisten – kort gezegd – grotendeels het
beeld dat door de getuigen wordt geschetst. Het Hof overweegt ten aanzien hiervan
echter als volgt:
428 Dossier Kolbak, blz. D4-0061 (5 e gesprek, 15 mei 2003), D4-0233-II (11 e gesprek, 20
oktober 2003), D4-0263 (13 e gesprek, 05 december 2003).
429 Dossier Kolbak, blz. D4-0236 (12 e gesprek, 11 november 2003).
144

‘Het Hof acht de stellingen, waarop die betwisting is gebaseerd niet overtuigend. Zo is
niet aannemelijk dat voor de verdachte de noodzaak bestond om bij herhaling
afspraken tussen Holleeder en Endstra te arrangeren, al helemaal niet nu niet valt in
te zien waarom tussen deze twee geen directe communicatie mogelijk was. Ook de
uitleg over de achtergronden van de ontvangst van een enveloppe met een groot
contant bedrag aan euro’s acht het Hof niet plausibel. Evenmin is de noodzaak van
inzage in documenten van de transacties in verband met het WFC aannemelijk
geworden.’
De relatie tussen MK en Holleeder is een oude. Zij hebben elkaar naar eigen
zeggen ontmoet toen Holleeder na zijn detentie in 1993 kwam werken in de
gokhallen van RG. MK was daar toen al lange tijd werkzaam en had zich
opgewerkt tot bedrijfsleider. Sindsdien kennen MK en Holleeder elkaar. De
betrokkenheid van Holleeder bij de gokhallen alsmede de nauwe relatie in
deze tussen MK en Holleeder blijkt ook uit diverse tapgesprekken in de zaken
Citypeak (1996), Domino (2000) en Calkta5 (2000-2001). Daaruit blijkt dat
Holleeder een belangrijke stem had in de bedrijfsvoering en dat MK zich
dienstbaar jegens Holleeder opstelde. 430 Holleeder en MK hadden in die
periode van medio jaren ’90 vrijwel dagelijks contact. Holleeder informeerde
veelvuldig bij MK naar de saldi op zijn bankrekening, naar facturen,
belastingen en dergelijke. Ook verzocht hij MK veelvuldig om even ergens
naar toe te komen, om met hem te spreken. MK deed altijd wat Holleeder
hem in dat verband vroeg.
Toen Holleeder in 1995 naast zijn werkzaamheden in de gokhallen ook het
erotisch museum pachtte – tot eind 1996 – deed MK hiervoor de
boekhouding. Beiden hebben dat erkend; het was volgens beiden de enige
keer dat MK als boekhouder voor Holleeder heeft gefungeerd. Verder zou MK
slechts als vriendendienst af en toe wat administratie voor Holleeder hebben
gesorteerd. Bij de rechter-commissaris in het Kolbakonderzoek zei MK: ‘Het
enige wat ik gedaan heb, was dat ik wel eens bankafschriften op volgorde
legde’. 431 Zowel in Kolbak als in Enclave zijn processen-verbaal opgemaakt
betreffende de activiteiten van MK voor Holleeder. 432 Hieruit, en uit de
verklaringen van de getuigen R en GH, blijkt dat MK en Holleeder op dit punt
niet de waarheid hebben gesproken. Holleeder maakte wel degelijk gebruik
van MK als ‘boekhouder’, tot in ieder geval eind 2003.
En zo stond MK ook meer algemeen bekend, zijn stellige ontkenning ten spijt.
Endstra noemde MK in zijn gesprekken met de CIE een aardige jongen, maar
ook: de boekhouder en stroman van Holleeder. 433 TVDB zegt in zijn verklaring
van 26 januari 2005 dat MK het geld van Holleeder op zijn naam had staan en
diens boekhouding beheerde. 434 JVDH verklaart op 18 mei 2004 dat MK een
beetje de loopjongen van Holleeder was en de hallen voor Holleeder hield. 435
430
Dossier Kolbak, blz. AE-2-0016, 0029, 0032, 0033, 0037, 0055, 0071, 0072, 0078, 00104
(onderzoek Citypeak). Ook wijzen wij op de telefoongesprekken opgenomen in Dossier
Enclave, blz. 2 2560 e.v.
431
Dossier Kolbak, blz. C4-3-005.
432
Dossier Enclave, blz. 2 1424 e.v.
433 e e
Dossier Kolbak, blz. D4-0099/0100 (6 gesprek, 05 juni 2003), D4-0128 (7 gesprek, 24
juni 2003), D4-0266 (13e gesprek, 05 december 2003).
434
Dossier Kolbak, blz. G1-139 25.
435
Dossier Enclave, blz. 4 0291.
145

Getuigen DP, LDW en HE duiden MK aan als boekhouder van Holleeder. 436
Ook EVD en BZ noemen MK een stroman van Holleeder. 437 AE ten slotte
noemt MK een loopjongen en handlanger. 438
Uit het Kolbakonderzoek is gebleken dat MK als tussenpersoon fungeerde
tussen Holleeder en Endstra. MK speelde een rol bij het arrangeren van
ontmoetingen tussen Holleeder en Endstra. Endstra heeft daar meermalen
over verteld en geschreven; Holleeder en MK hebben dit ter terechtzitting in
hun eigen zaken in grote lijnen bevestigd. Daarnaast is MK in ieder geval
twee maal, namelijk in mei 2003 en in december 2003, op het kantoor van
Endstra geweest in verband met een betaling aan Paarlberg. Met name het
bezoek in mei 2003 past naadloos op de betalingen inzake de afpersing. We
verwijzen naar de aantekeningen van Endstra op dit punt 439 en de daarmee
samenhangende getuigenverklaring van HE 440 . Maar ook JVDH sluit er nauw
op aan.
In mei 2003 verkocht Endstra zijn belang in het World Fashion Centre. Uit de
opbrengst stortte hij geld naar Ballados, oftewel naar Paarlberg. JVDH heeft
verklaard dat MK de betalingsopdracht hiervoor wilde zien. Blijkbaar, aldus
JVDH, om aan Holleeder te laten zien dat de betaling ook had
plaatsgevonden. JVDH verklaarde dat het niet alleen even een check was:
‘Ten tijde van de WFC-deal was hij vaak op kantoor, hij zat aan de lange tafel
in de buurt van Daniëlle, dan zat hij ook in stukken te lezen.’ 441
Endstra schrijft in zijn dagboekaantekeningen bij 16 mei 2003 dat MK op
kantoor stukken over het WFC heeft ingezien. 442 JVDH heeft FB gebeld, en
Endstra heeft MK nog aan de lijn gehad. JVDH heeft al vroeg in het
onderzoek, zonder de aantekeningen van Endstra te kennen, kennelijk
dezelfde lezing gegeven als Endstra.
Uit de dagboekaantekeningen van Endstra, gedateerd 22 en 26 juni 2003
blijkt bovendien dat Endstra door Holleeder (en MK) ter verantwoording is
geroepen. In plaats van 10 miljoen had Endstra slechts 2,8 miljoen euro
overgemaakt naar Ballados. De rest moest hij nog overmaken naar de Trekening
van Paarlberg. 443 Tijdens het achterbankgesprek van 1 juli 2003
vertelt Endstra dat hij de week ervoor door MK ergens werd ontboden,
waarna hij daar door Holleeder werd gemaand snel te betalen, omdat anders
alles fout zou gaan met Endstra. (…) Ik had dus vorige week 7 ton en 1,2
zullen betalen. Toen heb ik aan MK kopieën van die overmaking van de
zeven ton gegeven. Alleen die bank heeft het niet uitgevoerd (). Vrijdag belde
MK helemaal gespannen weer op. Van eh.. () ik moet je spreken. () morgen
wil die me dus effe weer spreken () Nou, dan krijg ik weer: je moet betalen().
436
Dossier Enclave, blz. 4 0248-0250 (DP), Dossier Kolbak, blz. G1-30 012/013, Dossier
Kolbak, blz. G1-22 013, 125 en 139 (HE).
437
Dossier Kolbak, blz. G1-21 002 e.v. en blz. G1-283 066.
438
Dossier Kolbak, blz. G1-29 001 e.v. en 029 e.v.
439
Dossier Kolbak, blz. D5 0007.
440
Dossier Kolbak, blz. G1-22-125.
441
Dossier Enclave, blz. 4 0328. Dossier Kolbak, blz. G1-180 39.
442
Dossier Kolbak, blz. D5 0007 en 0024.
443
Dossier Kolbak, blz. D5 0008 en 0025.
146

444
Deze verklaring van Endstra sluit aan bij zijn aantekeningen van 26 juni
2003.
MK heeft op 24 februari 2006 bevestigd dat hij een controle inzake de
transactie met het WFC op het kantoor bij Endstra heeft gedaan, maar zegt
dat hij dit deed omdat hij nog een vordering had op Endstra in verband met de
overname van de gokhallen. Dit komt evenwel niet overeen met de
opmerkingen en aantekeningen van Endstra. Bovendien spreken diverse
getuigen over de benarde financiële positie waarin Endstra op dat moment
verkeerde. Het is onaannemelijk dat Endstra tussen de bedrijven door ook
nog een persoonlijke vordering van MK wilde en kon verrekenen. Niet valt in
te zien waarom MK met zijn relatief zeer geringe vordering op dat moment
een zodanig bevoorrechte positie zou hebben, dat hij de stukken van een
miljoenentransactie als het WFC zou mogen inzien. Bovendien blijkt uit de
vaststellingsovereenkomst betreffende de overdracht van de gokhallen dat er
in het geheel geen vordering meer bestond van MK op Endstra. Zoals
gezegd, ook het Hof te Amsterdam achtte deze verklaring niet aannemelijk.
Maar MK kwam niet alleen bij Endstra op kantoor. AVT heeft verklaard – ook
ter terechtzitting van 9 april jl. nog – dat MK bij hem op kantoor is geweest om
stukken te brengen. MK werkte volgens AVT voor Endstra. Dit lijkt een
verkeerde conclusie. Er zijn meerdere getuigen uit de directe omgeving van
Endstra die verklaren dat dit niet zo is. JVDH heeft dit ook nog eens
uitdrukkelijk ontkend tijdens zijn verhoor op dezelfde zitting. Wat wel duidelijk
is, is dat MK betrokkenheid had bij de specifieke betalingen van Endstra aan
Paarlberg. AVT verklaart hierover, onder meer bij de rechter-commissaris:
‘Het ging over zaken die op dat moment speelden tussen Paarlberg en
Endstra. Daar waren op een bepaald moment stukken nodig, dan wel
informatie over bijvoorbeeld de bankrekening van Ballados, die ik
doorgegeven heb aan Endstra. In een aantal gevallen is dat via MK
gelopen.’ 445
De reden hiervoor laat zich raden, ongeacht of AVT dat wist: Holleeder had er
kennelijk belang bij.
Ten slotte is MK later ook bij Paarlberg op kantoor geweest. Getuige AM
verklaart op 30 oktober 2007 over een bezoek van MK aan Paarlberg tussen
april 2004 en april 2005. Zij zegt dan:
‘De man, MK, kan ik mij nog wel herinneren omdat hij enerzijds niet in
de agenda stond (en dat gebeurde maar zelden) en omdat hij
anderzijds niet helemaal paste in de entourage waarin wij werkten. Ik
weet nog dat de afspraak tussen MK en Paarlberg niet in de agenda
stond, die ik altijd van Jan–Dirk bijhield. Ik had de indruk dat Paarlberg
wat verbaasd was dat MK er was.’ 446
444 Dossier Kolbak, blz. D4-0155 (8 e gesprek, 01 juli 2003).
445 Dossier Enclave, 4 e aanvulling blz. 1265.
446 Dossier Enclave, 1 e aanvulling blz. 0005.
147

En in 2008 bij de rechter-commissaris:
‘Later is MK nog een keer geweest, volgens mij om iets af te geven of
op te halen. Die afspraak stond toen ook niet in de agenda. Ik weet dat
omdat ik het gecheckt heb. Ik ben erg stipt en ik wilde kijken of ik wat
gemist had. De tweede keer kwam Lucien mij weer waarschuwen. Ik
meen dat Paarlberg toen op kantoor in bespreking was en ik heb het
Paarlberg toen gemeld. De meeste afspraken stonden altijd in de
agenda, voor zover ik mij kan herinneren. Deze afspraken stonden niet
in de agenda. Tussen de eerste en de tweede keer zat een paar
weken. Het speelde in het najaar 2004 begin 2005. Ik vond die MK een
raar figuur, een onguur type. Hij hoorde niet thuis op Bolenstein.’ 447
Een en ander zou te maken kunnen hebben met de hypotheek van Wilbury
voor de Wallenpanden, zoals Paarlberg heeft verklaard. Wat opvalt is dat MK
deze bezoeken kennelijk onaangekondigd deed, en deze contacten niet,
zoals mocht worden verwacht, via AVT heeft laten lopen. Immers, AVT
onderhield de contacten met MK over de hypotheek van MK.
Op basis van het vorenstaande kan in ieder geval enigerlei betrokkenheid van
MK worden vastgesteld bij enkele betalingen van Endstra aan Paarlberg, die
deel uitmaken van de afpersing van Endstra door Holleeder en het daarmee
gepaarde witwassen door Paarlberg. Bovendien kan worden vastgesteld dat
MK in – en voorafgaand aan – de ten laste gelegde periode diverse hand- en
spandiensten voor Willem Holleeder heeft verricht. Uit het dossier komt voorts
naar voren dat MK op geen enkele wijze administratief of als postbode voor
Endstra werkzaam was. Ook aan Paarlberg verleende hij geen diensten. Op
basis hiervan is de conclusie gerechtvaardigd dat MK zich namens Holleeder
met de transacties heeft bemoeid, en zo een link tussen Paarlberg en
Holleeder vormde.
447 Dossier Enclave, 4 e aanvulling blz. 1116.
148

8.5.3 Getuigenverklaringen BZ
Terug naar de bewijsmiddelen voor afpersing. We zagen dat Endstra zich
tegenover de CIE veelvuldig heeft uitgelaten, en dat op onderdelen – zijn
aantekeningen en de positie van MK – al bevestiging voor zijn woorden is te
vinden. Een belangrijk bewijsmiddel dat er sprake is geweest van afpersing
als bron van geld bij Paarlberg wordt gevormd door de verklaringen van de
getuige BZ.
BZ heeft, in een periode dat de achterbankgesprekken van Endstra nog niet
bekend waren, veel en gedetailleerd verklaard over zijn kennis en zijn
redenen van wetenschap over de afpersing van Endstra. Behoudens dat BZ
wist dat Endstra dergelijke gesprekken had gevoerd, kende hij de inhoud van
de achterbankgesprekken niet. Aan zijn verklaringen mag groot gewicht
worden toegekend, zij zijn bijzonder gedetailleerd en getuigen van een
objectieve blik op wat hij heeft waargenomen; hij maakt het noch voor Endstra
noch voor Holleeder mooier of lelijker dan het was. Het feit dat hij zowel van
horen zeggen van Endstra, als uit eigen ondervinding veel heeft kunnen
verklaren dat overeenkomt met de gesprekken van Endstra en de CIE, geeft
de verklaringen van BZ gewicht.
Dat BZ ook in de positie was om veel te horen en te zien blijkt uit diverse
verklaringen. Volgens HE vertrouwde zijn broer BZ 448 . Het contact was
intensief en vertrouwd 449 . AE heeft op zich geen goed woord voor BZ over,
maar weet wel dat BZ op de hoogte was van de afpersing van zijn oom 450 .
Secretaresse PLC heeft gezegd dat BZ haar heeft verteld dat Wim deadlines
had, dat hem de dood boven het hoofd hing als hij niet zou betalen. In
verband met deze problemen had BZ haar verteld dat Holleeder daarbij
betrokken was 451 .
WP noemde BZ een vertrouwenspersoon van Endstra 452 . DP zei dat BZ in de
nadagen erg close was met Endstra 453 , en ook Endstra’s laatste vriendin SVS
verklaarde dat Endstra in haar korte periode met hem vaak met BZ belde 454 .
BZ heeft verklaard dat Endstra hem medio maart 2003 op kantoor een A4-tje
heeft laten zien met een pakket aan eisen: ‘kijk, dat willen ze hebben’, was
wat Wim erover zei. BZ herinnerde zich de inhoud niet meer precies, maar
wel: ongeveer vijf onderwerpen in korte beschrijvingen, bedongen zekerheden
en een betalingsschema. ‘Wim zei niet veel tegen mij omdat Wim dacht dat hij
op kantoor werd afgeluisterd’. Later hoorde BZ van Endstra dat het om totaal
ongeveer 60 miljoen ging. Omdat Endstra altijd in guldens rekende
vermoedde BZ dat het om 60 miljoen gulden ging. ‘Dit incident met het briefje
wat Wim mij liet lezen, was tezamen met het incident op het kantoor van M
448 Dossier Kolbak, blz. G1-22 23 en 139 en AE 21 0019.
449 Dossier Kolbak, blz. Z-04-002.
450 Dossier Kolbak, blz. G1-29 022 en 033.
451 Dossier Kolbak, blz. G1-24 021 en 025.
452 Dossier Kolbak, blz. G1-51 026 en 030.
453 Dossier Kolbak, blz. G1-47 093.
454 Dossier Kolbak, blz. AE 21 0103.
149

advocaten, voor mij een belangrijke gebeurtenis inzake de bedreigingen.’ 455
BZ herinnerde zich scherp dat Endstra hem heeft verteld dat het
betalingsschema in principe inhield: elke eerste dag van een nieuw
kwartaal 456 . Vanaf februari 2003 merkte BZ dat er vrijwel continu ‘een heel
ernstig liquiditeitsprobleem’ in het bedrijf bestond. 457
Het OM merkt op dat hetgeen BZ verklaart over het A4-tje met eisen naadloos
aansluit op het ‘Overzicht gemaakte afspraken’, zoals het door AVT is
opgemaakt. AVT heeft dit document naar eigen zeggen ergens rond februari
2003 opgemaakt, er staan inderdaad vijf onderwerpen op, met bedongen
zekerheden en een betalingsschema. Voor Endstra, zoals hij het aan BZ
verteld, was dit dus het betalingsschema waarlangs hij werd afgeperst door
Holleeder.
BZ herinnerde zich dat het onder meer een verpanding van aandelen Port
Greve BV betrof. Begin 2003 was Endstra bij een notaris geweest om iets
onder dwang te ondertekenen 458 . Dit past precies bij Endstra’s opmerkingen
bij de CIE en in zijn aantekeningen 459 . Ook wat BZ verklaart over de
investering in een maatschappij ter ontwikkeling van bijzondere kabels, die
een kat in de zak bleek te zijn, klopt vrijwel precies met wat Endstra heeft
verteld over het buisproject 460 .
Endstra heeft BZ ook verteld over de rol van Paarlberg. ‘Wim zei mij dat
Paarlberg er tot hier in zat; hij bedoelde ‘tot aan zijn nek’ want Wim maakte
daarbij een gebaar van zijn hand tegen de onderkin’. Paarlberg zou
gechanteerd worden, iets wat ook JVDH heeft verklaard. 461
Endstra maakte wit geld over naar Paarlberg. BZ verklaart hierover: ‘Wim
heeft mij één keer gezegd hoe het liep. Hij maakte geld over naar Paarlberg.
Wim sprak in personen, niet in precieze bedrijven, dus via welke rekening het
ging weet ik niet. Het geld ging vervolgens van Paarlberg naar de Antillen en
daar werd dan weer een project bijgezocht.’
JVDH wist hier ook van, aldus BZ; hij heeft in de 2 e helft van 2003 en in 2004
met hem over de door AVT bedachte constructies gesproken. 462
Er valt nog veel meer uit de verklaringen van BZ te putten. Zij grijpen op veel
kleine details in wat anderen hebben verklaard. Maar voor de vaststelling dat
Endstra door Holleeder is afgeperst en betalingen aan Paarlberg heeft
gedaan, is deze essentie voldoende. Daarmee zijn deze verklaringen een
belangrijke ondersteunend bewijsmiddel voor de constatering dat de gelden
uit de tenlastelegging afkomstig zijn van enig misdrijf.
455
Dossier Kolbak, blz. G1-283 20. Op blz. 66 herhaalt BZ het bedrag van 60 miljoen.
456
Dossier Kolbak, blz. G1-283 75.
457
Dossier Kolbak, blz. G1-283 77.
458
Dossier Kolbak, blz. G1-283 70.
459 e
Dossier Kolbak, blz. D4-0038 (3 gesprek, 10 april 2003), D5-0005 en 0020.
460
Dossier Kolbak, blz. G1-283 43, D4-0061 (5e gesprek, 15 mei 2003).
461
Dossier Enclave, blz. 4 0296.
462
Dossier Kolbak, blz. G1-283 41, 44, 69 en 71.
150

8.5.4 Getuigenverklaringen algemeen
Er zijn tal van verklaringen waaruit, zeker in samenhang met elkaar gelezen,
blijkt dat Endstra werd afgeperst door Holleeder. Zonder dat deze getuigen
alle details kenden van hoe Endstra werd afgeperst, hebben ze allemaal van
hem of van iemand in zijn omgeving stukjes ervan gehoord. In onderling
verband en samenhang beschouwd – en dat mag, want deze getuigen
verklaren nergens in strijd met elkaar, of over geheel verschillende
gebeurtenissen – kan uit al deze verklaringen een vrijwel compleet beeld
worden verkregen van de bedreigingen onder invloed waarvan Endstra de
laatste 1½ jaar van zijn leven geld aan Holleeder (lees: Paarlberg) betaalde.
In vogelvlucht gaat het om de volgende 22 getuigen: AS, BE, GFK, EVD, HE,
PLC, DR, AE, KH, AE, YK, EDW, HP, DP, LB, WP, HVH, RC, SVS, mr. AB en
– last but not least – JVDH en AVT.
Wij stippen hier slechts enkele punten aan uit deze lange reeks van
verklaringen.
AS, lange tijd de levenspartner van Endstra, maakte de afpersing van Endstra
van zeer dicht bij mee. Heel bijzonder blijven de dreigende woorden die zij
eind 2003 uit de mond van Holleeder zelf heeft gehoord: ‘ () dat als Wim maar
zou doen wat Holleeder hem vertelde, er niets zou gebeuren’ 463 . Hoewel zij
kennelijk niet van alle ins en outs op de hoogte was, kan zij wel uit eigen
wetenschap verklaren over een aantal verschijnselen en gebeurtenissen die
typisch passen bij afpersing. Meer dan eens heeft zij aan Endstra gevraagd
‘of het nou nog niet was afgelopen. Toen zei Wim: ze moeten weer meer, ze
moeten weer meer. () Ik vroeg: hoeveel moet je dan nog, gaat het over vier, of
over tien, of over één miljoen. Maar daar gaf hij dan geen antwoord op. [Op
de vervolgvraag voor wie het geld bedoeld was, antwoordde AS:] Volgens mij
had het met Holleeder te maken, of voor tussenpersonen 464 . Wim had het wel
steeds over een ‘hij’. Die noemde hij dan die schurk of die boef. Hij bedoelde
daar altijd Holleeder mee. Ik heb hem ook wel eens gezegd dat hij moest
toegeven dat hij door Holleeder erin geluisd was. Hij heeft toen toegegeven
dat hij erin geluisd was’.
AS heeft van BZ en van JVDH gehoord dat Endstra uiteindelijk een bedrag
van € 32 miljoen aan afpersgeld heeft betaald. 465
HE heeft veel van zijn broer gehoord en diens gedrag en de problemen
binnen het bedrijf ten gevolge van de afpersingen gezien. Hij is net als BZ een
belangrijke getuige omdat Wim Endstra hem in de loop der tijd veel vertelde,
zij het wellicht dat HE minder gedetailleerd heeft kunnen verklaren. Maar de
essentie is glashelder: Endstra werd afgeperst door Holleeder, bedreigd met
de dood van hem zelf maar ook familieleden, en heeft betalingen verricht die
niet klopten. HE heeft ook eigen spaargeld aan Wim gegeven ten behoeve
463 G1-11 014, 033 en 041
464 Op blz. G1-11 042 zegt AS dat zij met tussenpersonen bedoelt ‘mensen die Wim van
informatie voorzagen’. De enige betekenis voor hier is dat AS kennelijk niet doelt op een
tussenpersoon zoals Paarlberg.
465 AE 21 0161.
151

van Holleeder. Hij heeft van Wim gehoord over de bedreiging op het
advocatenkantoor. 466
AE hoorde van zijn oom Wim regelmatig over de bedragen die deze aan
Holleeder moest betalen. Hij heeft een keer een bedrag voor Holleeder aan
MK gegeven. Hij zag aan Endstra als hij weer met Holleeder had gesproken,
dan zag Endstra er verslagen uit. Als MK op kantoor kwam, kwam hij voor
Holleeder. 467 AE heeft tamelijk veel conclusies getrokken, dat is in zijn
verklaring bij de rechter-commissaris naar boven gekomen, maar er blijft
genoeg over wat hij zelf heeft geconstateerd en meegemaakt; en dat is voor
het bewijs bruikbaar.
BE hoorde van iemand anders dat het bedrijf financieel werd ‘leeg getrokken’,
en toen zij Wim erop aansprak omdat zij uit het bedrijf wilde stappen, vertelde
hij haar van de afpersing door Holleeder, dat achter hem nog veel meer aan
hing, en dat zij naar buiten toe vooral niets bijzonders mocht laten merken. Zij
erkent veel van horen zeggen te weten, maar: ‘het is wel zo dat je er ook in
zit. Je merkt de veranderingen in doen en laten, Je merkt de spanningen ()’.
Van MD met wie ze bevriend was hoorde zij dat ze, als zij eruit wilde, haast
moest maken 468 .
GFK verklaart vooral indirect: RVE heeft hem verteld dat Holleeder een
meester is in het creëren van gevaar dat hij dan zelf oplost, Endstra heeft
hem verteld van het incident op het advocatenkantoor 469 .
Aan EVD vertelde Endstra niet veel, maar wel dat hij door Holleeder werd
bedreigd met de dood, onder meer in het Amsterdamse Bos; daar moest hij
soms verantwoording komen afleggen. Zij zag dat Endstra met angst leefde,
en hoorde dat ook van AS. Een aantal details, zoals de omvang van het
bedrag dat Endstra heeft betaald, heeft zij achteraf vanuit de familie
gehoord. 470
De beide secretaresses hebben de randverschijnselen waargenomen, en
later van anderen iets gehoord. PLC heeft de veiligheidsmaatregelen en
liquiditeitsproblemen gezien. Van AS hoorde zij over de gesprekken tussen
Endstra en Holleeder in het Amsterdamse Bos en het Beatrixpark, van BZ
over de letterlijke deadlines. 471 DR verklaarde dat op zeker moment Holleeder
van Endstra niet meer op kantoor mocht komen, het was na 2001. Zij wist
toen niet waarom. 472
466
G1-22 118-121. Volgens HE was Wim toen nog cliënt van M. Hoewel mr. Pen toen al
opgevolgd was in de strafzaak behandelde M nog wel een civiele zaak voor Endstra. Ook
Wim Endstra zelf heeft gezegd dat mr. M begin 2003 nog een zaak voor hem behandelde:
D4-0181, 9 e gesprek, 15 juli 2003.
467
G1-29 032-034.
468
Dossier Kolbak, blz. G1-255 07, 08.
469
Dossier Kolbak, blz. G1-20 012, 013.
470
Dossier Kolbak, blz. G1-21 007/008, 016
471
Dossier Kolbak, blz. G1-24 021, 022, 025.
472
Dossier Kolbak, blz. G1-25 046.
152

KH had van Endstra gehoord dat hij werd afgeperst. Mede op zijn initiatief
heeft Endstra de stap naar de CIE gezet. Pas later, ruim een half jaar vóór de
dood van Endstra heeft KH van Endstra gehoord dat hij werd afgeperst door
Holleeder, in samenwerking met DS en SH. Endstra noemde hem één van de
fake transacties: de pijpleiding. Al daarvoor had Endstra verteld dat Holleeder
zijn grootste vijand was geworden, hoewel KH ze af en toe nog wel heeft zien
lopen alsof er niets aan de hand was. Endstra heeft hem verteld dat hij
betreffende de afpersingen stukken bij een notaris had achtergelaten, voor
het geval hem iets zou overkomen. 473
AE heeft verklaard dat hij van JVDH op kantoor heeft gehoord dat het om een
bedrag van 50 miljoen was gegaan. JVDH had hem verteld ‘dat bepaalde
geldstromen niet klopten, en dat sommige bedragen vreemd waren. JVDH
heeft mij na het overlijden van mijn vader verteld dat hij daarover mijn vader
had aangesproken en dat mijn vader het verhaal had verteld over die
afpersing’. 474 Al had JVDH hem niet verteld door wie zijn vader was afgeperst,
Alex ging uit van Holleeder. Hoewel dit een speculatie van de getuige lijkt,
had hij daarvoor wel grond: eerder had hij immers al verklaard dat hij van zijn
vader had gehoord dat Holleeder ‘gek of idioot was geworden, of zoiets in die
richting, door het geld’. 475
YK heeft van Endstra gehoord dat hij op het advocatenkantoor is bedreigd; zij
heeft voorts verteld dat zij Endstra in een korte termijn zag veranderen in een
oude man 476 . Iets wat ook door de volgende getuige is opgemerkt.
EDW heeft verklaard dat Wim haar thuis eens heeft verteld dat hij werd
afgeperst. Dat was een keer toen hij, anders dan gewoon, geen cash geld
had om haar mee te geven voor een vakantie of een aankoop. Het was in de
tijd van de overgang van de oude Endstra die zij kende, naar de nieuwe
bange Wim. ‘Wim heeft zelf het woord afpersen gebruikt’. 477 Het feit dat De
Wit heeft verklaard dat Endstra haar nooit heeft gezegd dat het Holleeder was
die hem afperste, en waarom Holleeder een nagel aan zijn doodskist was,
pleit voor haar betrouwbaarheid: zij heeft haar verklaring niet mooier gemaakt
dan wat zij naar waarheid heeft kunnen verklaren. Zij verklaart voorts nog: Ik
heb Endstra zien veranderen van een krachtige, overheersende
persoonlijkheid in een bange, angstige trieste man met een soort
achtervolgingswaanzin. Ik heb hem in korte tijd 15 jaar ouder zien worden.
Het omslagpunt lag in de zomer van 2003. In januari 2004 was er helemaal
geen land meer met Endstra te bezeilen.
Het OM merkt op dat de door EDW genoemde periode samenvalt met de
periode waarin Endstra betalingen aan Paarlberg heeft gedaan.
HP hoorde op kantoor dat Endstra bang was doodgeschoten te worden door
Holleeder, en hij heeft van Endstra zelf een half jaar vóór diens dood gehoord
473 Dossier Kolbak, blz. G1-32 043, 47.
474 Dossier Kolbak, blz. Z-13-004.
475 Dossier Kolbak, blz. Z-13-003.
476 G1-42 001/002.
477 G1-43 005 en 007.
153

dat die Holleeder wilde laten ombrengen. Na de dood van Endstra hoorde hij
van JVDH over de afpersingen en de betalingen naar Curaçao 478 .
DP heeft verklaard dat hij wist dat Endstra werd afgeperst, de woorden
afpersing of bedreiging vielen niet, dat was not done. Endstra zei alleen dat hij
moest betalen. DP wist dat sinds de transactie waarbij drie vennootschappen
uit de relatiesfeer van Holleeder werden aangekocht, Nieuwgraaf 114 Holding
BV, Leijenbergh Vastgoed BV en Koper Hofman BV 479 . Het OM merkt op dat
dat dus in december 2002 was: toen gebeurde het incident op het
advocatenkantoor, toen vingen de tien betalingen aan Paarlberg aan.
DP verklaart ook dat er soms betalingen teruggedraaid moesten worden in
opdracht van Endstra, omdat hij geld nodig had voor Holleeder. 480 Het bedrijf
werd ‘leeggeroofd’, er was geen liquiditeit meer voor transacties die Endstra
normaliter zeker zou zijn aangegaan. En weliswaar was Endstra ‘niet zo’n
licht als het ging om cijfers en dossiers’, maar dat was niet de oorzaak. 481
LB heeft bij de recherche uitgebreid verklaard dat Endstra, die hij als vriend
beschouwde, hem had verteld dat hij werd afgeperst. ‘Hij was van mening dat
zolang hij betaalde hij bleef leven’. LB bevestigde eigenlijk wat Endstra over
hem bij de CIE vertelde, namelijk dat het tussen LB en Holleeder totaal niet
goed zat. Hij kende Endstra kennelijk zo goed dat hij al in april 2005 – toen
van enig dossier naar buiten toe nog geen sprake was – tegen de politie wist
te vertellen dat Endstra verklaringen had nagelaten. Zo is ook verklaarbaar
dat LB van Endstra had gehoord over het incident op het advocatenkantoor.
De latere intrekking door LB van zijn eerdere verklaring is niet geloofwaardig;
zijn aanvankelijke verhoor is letterlijk uitgewerkt, en is duidelijk. 482
WP was een jeugdvriend van Endstra; na een mindere periode in hun relatie
had hij vanaf 2002 goed en steeds intensiever contact. Pas begin 2004
vertelde Endstra hem dat hij ruzie had met Holleeder en hem geld moest
betalen. Endstra vertelde hem dat hij werd afgeperst, heeft nooit rechtstreeks
gezegd: door Holleeder, maar gebaarde in verband hiermee wel naar zijn
neus. 483
HVH, al 20 jaar een vriend van Endstra: ‘() het laatste jaar stond hij heel erg
onder druk, omdat hij afgeperst werd. Dat heeft hij mij gezegd. () H, zei hij, ik
word afgeperst. Ik moet 20 miljoen euro betalen. Als ik niet betaal schieten ze
me dood. Hij moest zich uiten tegen iemand en ik was een goede vriend van
hem. () Hij zei: ik heb moeten betalen met grote bedragen. () Hij heeft geen
naam genoemd. () In de gesprekken waarin Willem Endstra sprak over de
afpersing, sprak hij altijd over “ze”, dus in meervoud, als hij het had over zijn
afpersers. Dat vind ik wel belangrijk. Hij had het altijd over “ze” 484 .
478
G1-45 017,018.
479
G1-47 090.
480
G1-47 003 en 090. Zie ook AE 20 0060 [NB: AE 20 moet worden gelezen als AE 21 0060].
481
Dossier Kolbak, blz. G1-47 091.
482
Dossier Kolbak, blz. G1-48 0043-047.
483
Dossier Kolbak, blz. G1-51 024/026.
484
Dossier Kolbak, blz. G1-64 001/004.
154

RC heeft verklaard dat Endstra in 2003 vertelde over afpersing door Holleeder
voor tientallen miljoenen, dat Endstra ten einde raad was. 485
SVS was Endstra’s laatste vriendin. Aan haar heeft hij, hoewel in heel korte
tijd, uitzonderlijk veel verteld. Er is geen aanleiding te denken dat zij het
verzonnen heeft, want zij heeft er al over verklaard ver voordat er iets van het
onderzoek naar buiten toe bekend werd. Zij heeft Endstra geëmotioneerd
gezien toen hij over de afpersingen vertelde. Hij had haar verteld dat hij de
laatste 1½ jaar voor miljoenen was afgeperst door Holleeder, dat hij dan
ergens naar toe moest komen om daar te horen dat hij moest betalen, dat hij
niet vrij was in zijn bewegingen, bedreigd werd met zijn familie. 486
De advocaat van RE, AB, heeft verklaard over een brief die Endstra hem
persoonlijk overhandigde begin december 2003. Daarin schrijft Endstra met
zoveel woorden dat hij niet kan betalen omdat hij wordt afgeperst door
Holleeder. Daar ging al het één en ander aan vooraf. Endstra had California
Properties teruggekocht van RE, maar betaalde zijn maandelijkse termijnen
vanaf eind 2002 bijzonder slecht. Endstra heeft AB in persoonlijke gesprekken
verteld dat hij werd afgeperst. AB zag Endstra in de loop van 2003
veranderen van een strakke zakenman in een labiele persoon, van wie de
angst van het gezicht te lezen was. 487
Ten slotte zijn de getuigenverklaringen van AVT en JVDH van belang. Wie
het verhoor van beiden als getuigen op 9 april jl. goed heeft beluisterd kan
eenvoudig twee conclusies trekken.
Ten eerste was het een juiste beslissing van de rechtbank om het verhoor van
beiden in elkaars aanwezigheid te laten plaatsvinden. Gebleken is dat de
wereld van verschil, die volgens de vorige verdediging tussen beiden
overduidelijk was, in werkelijkheid niet tot nauwelijks bestond. AVT en JVDH
hebben over opmerkelijk veel zaken in wezen hetzelfde verklaard; alleen wist
AVT andere dingen dan JVDH.
Ten tweede kan worden vastgesteld dat JVDH – die slechts heeft
geregistreerd – een authentieke indruk heeft gemaakt, belangeloos en
consistent heeft verklaard. Zijn verklaring was en is nog steeds belangrijk voor
het bewijs. AVT – die een rol heeft gespeeld in het werken met gefingeerde
titels – heeft op onderdelen ontwijkend verklaard, hij heeft de indruk niet
kunnen vermijden dat hij met zijn verklaring soms een eigen belang diende.
Hij werkt nog steeds met en voor Paarlberg. Dit neemt niet weg dat ook zijn
verklaring ter terechtzitting voor het bewijs van betekenis is.
Met name JVDH is vanaf het allereerste begin duidelijk, getuige zijn verklaring
bij de politie op 18 mei 2004. Spontaan vertelde hij toen:
‘Ik ben in maart 2003 bij Endstra gaan werken. Ik moest zeg maar
structuur gaan brengen in de financiële organisatie van de
ondernemingen.
485
Dossier Kolbak, blz. G1-70 001.
486
Dossier Kolbak, blz. AE 21 0106-0110. Zie ook: verklaring SVS bij de rechter-commissaris
op 26 februari 2007, blz. G1-312-02 e.v.
487
Dossier Enclave, blz. 4 0267-0271.
155

Tijdens mijn werk kwam ik langzaam tegen dat we wat vreemdsoortige
betalingen deden waarvan ik niet de relatie één, twee, drie kon
thuisbrengen. Op grond daarvan ben ik mijn eigen onderzoekje
begonnen, via wat vragen te stellen aan zakenpartners van Endstra.
En op een gegeven moment werd ik ontboden bij Endstra en toen
kwam het grote verhaal eruit. Dat er een afpersing speelde, dat hij een
afbetaling moest doen aan mijnheer Willem Holleeder.
() getracht is dit in de huidige boekhouding op een legale manier te
verwerken. Er is geen, voor zover ik weet, geen
schaduwboekhouding.’ 488
En bij zijn verhoor door de rechter-commissaris in Kolbak op 7 maart 2007 489 ,
als hij hierop nader wordt bevraagd:
‘Mij wordt gevraagd omtrent mijn verklaringen dat ik in
augustus/september 2003 constateerde dat ‘wij’ teveel betaalden aan
Ballados, dat ik toen voor uitleg naar Endstra bent gestapt en dat toen
‘de aap uit de mouw kwam’ en het gesprek ontstond over de afpersing,
dat Endstra tegen mij zei dat hij extra betalingen aan Paarlberg moest
doen omdat hij werd afgeperst, en dat Holleeder daarachter zat.
Endstra zei tegen mij: ‘J, het heeft te maken met afpersing door
Holleeder’. Endstra zei verder: ‘Er is een bedrag van 40 miljoen en dat
moet ik inlossen via de structuur van Paarlberg’. Ik vroeg aan Endstra:
‘Hoe moet ik dat verantwoorden?’. Endstra zei tegen mij: ‘Dan moet je
daar een titel aan geven en contact opnemen met AVT’.’
In een latere verklaring zegt JVDH:
‘Ik heb nooit gesproken met Paarlberg alleen met AVT. Ik ben
sep/oktober met Wim bij AVT geweest. Het was geen gesprek over
allerlei zakelijke transacties, het ging er om hoe wij de betalingen van
Wim aan Paarlberg zo in de boeken konden verwerken dat er geen
vragen gesteld worden door derden met name de Belastingdienst.
Daarna ben ik nog een of twee keer alleen bij AVT geweest, de
gesprekken waren in Hilversum bij AVT en niet in Amsterdam. AVT
wilde niet naar Amsterdam. Wij zagen AVT wel als een tegenpartij
maar Wim bejegende hem zakelijk.
Ik ben ervan overtuigd dat AVT wist dat het om afpersing ging en wie
de achterliggende partij was. Toen ik daar met Wim was heeft AVT
gevraagd of dat miljoen al was overgemaakt want Jan-Dirk had al een
miljoen betaald aan de achterliggende partij. De een of twee keer dat ik
er nog ben geweest was ook in 2003. Ik ben ook met AVDM bij AVT
geweest maar dat ging over de verkoop van panden van ons aan het
Wefora-concern. Ik had A wel op de hoogte gebracht van de afpersing
van Wim. Nogmaals doel van de gesprekken waren het opstellen van
titels om de betalingen af te dekken. Inderdaad waren het vreemde
gesprekken. Ik heb aan AVT gevraagd hoe komt het geld bij de
488 Dossier Enclave, blz. 4 0287-0288 en 0293.
489 Dossier Kolbak, blz. G1-180-27
156

achterliggende partij en toen zei hij dat Jan-Dirk dat geld privé zou
opnemen.
Naar mijn idee zijn er drie titels, dat is de aflossing Ballados, de
aankoop van Bayline en het overige teveel betaalde geld zou dan zijn
betaald voor toekomstige winstrechten HSY. Dirk Jan zou te weinig
hebben gekregen toen hij terugtrad als aandeelhouder van HSY.’ 490
Het klopt allemaal precies. AVT en JVDH zijn beiden vele malen gehoord, bij
de politie en bij de rechter-commissaris in zowel Kolbalk als Enclave
Financieel. Recent ook ter terechtzitting in elkaars aanwezigheid. Op
essentiële punten is hun verklaring immer consistent gebleken.
Beide getuigen hebben op 9 april jl. ter terechtzitting verklaard dat zij van
Endstra in de tweede helft van 2003 hebben gehoord dat hij werd afgeperst.
JVDH heeft van Endstra – nadat hij hem op onverklaarbare betalingen had
aangesproken – gehoord dat hij door Holleeder werd afgeperst en dat hij de
betalingen via Paarlberg moest doen. Dit gold ook voor de betalingen die zijn
verricht nadat JVDH in dienst was getreden. JVDH heeft AVT een keer
gezegd dat Endstra werd afgeperst. AVT erkent dit te hebben gehoord en er
met Paarlberg over te hebben gesproken. AVT heeft van Endstra zelf gehoord
dat hij geld schuldig was aan Mieremet en aan Holleeder, en dat hij werd
afgeperst. AVT kende de publicaties in de Telegraaf waarin Endstra als
bankier van de onderwereld werd geportretteerd.
Wat AVT bij de recherche heeft verklaard in verband met wat hij van Endstra
en JVDH heeft gehoord en met Paarlberg heeft besproken over afpersing c.q.
bedreiging, heeft hij ter terechtzitting op zichzelf niet weersproken.
8.5.5 Processen-verbaal van bevindingen
Voor het bewijs dat de door Endstra betaalde tien bedragen afkomstig zijn
van afpersing zijn ook van betekenis de processen-verbaal van
achtereenvolgens de Rijksrecherche, Van Straelen en Van Looijen, en Plooij.
De bevindingen van de Rijksrecherche zijn pas later neergelegd in een
proces-verbaal 491 . Naar aanleiding van een eerder verhoor in het
Amsterdamse lekonderzoek ‘Toronto’ had Endstra op 2 december 2003 naar
de Rijksrecherche gebeld. Hij wilde nader vertellen hoe het TV-programma
NOVA in 2002 aan vertrouwelijke stukken uit het strafdossier van Endstra had
kunnen komen. Uit angst om op zijn kantoor afgeluisterd te worden – wel
enigszins begrijpelijk, hij had al eens een operatie van de politie ontdekt –
schreef hij spontaan op een vel papier dat hij werd afgeperst door zijn
‘tipgevers’ en dat Van Looijen ervan wist; hij wilde wel meer vertellen, maar
dan in de auto.
Tijdens een autorit vertelde Endstra spontaan, zonder specifieke vragen van
de Rijksrechercheurs, dat hij zich door zijn ‘tipgevers’ geïntimideerd voelde.
490 Dossier Enclave, blz. 4 0387.
491 Dossier Kolbak, blz. D3-0027 t/m 0036.
157

Die hadden hem zijn eigen politieverklaringen hadden laten zien. Daardoor
begreep Endstra dat zij alles over hem te weten konden komen.
Ook had Endstra gehoord over drie aanstaande liquidaties; hem werd gezegd
dat hij het als enige wist, zodat als hij de politie zou tippen, men zou weten
dat hij gelekt had.
Hij bevestigde de vraag van de rechercheurs of hij doelde op de man met wie
hij zittend op een bankje op de foto stond. Daardoor hoefde de naam
Holleeder niet eens genoemd te worden in de auto. Door hem en zijn mensen
werd Endstra doorlopend voor miljoenen afgeperst. De betalingen liepen via
reguliere transacties, door hem ook wel ‘lege betalingen’ genoemd.
Het OM merkt op dat deze uitdrukking extra betekenis heeft gekregen toen de
betalingen van Endstra aan Paarlberg werden ontdekt.
Het proces-verbaal betreffende het gesprek dat officier van justitie Van
Straelen en CIE-chef van Looijen hadden met mr. M kan bijdragen tot het
bewijs van de bedreiging op het kantoor aan de Herengracht, waarbij
Holleeder en MM een rol hebben gespeeld 492 , en dat kan worden gezien als
de start van diverse betalingen in verband met afpersing.
Het gesprek van 2 juli 2003 met officier van justitie Plooij ten slotte, geeft aan
dat de nood bij Endstra hoog was. De angst die bij dit gesprek aan de
oppervlakte kwam was kennelijk groter dan de weerstand om eens één keer
een beetje open te zijn tegenover het OM. Dit proces-verbaal kan voor de
overtuiging van betekenis zijn 493 .
8.5.6 Overige documenten
In het dossier bevinden zich nog een aantal stukken waarin steun kan worden
gevonden voor de vaststelling dat de bedragen van Endstra afkomstig zijn
van afpersing. Wij wijzen op de volgende documenten:
- Een faxbericht van mr. AB aan R, vermoedelijk zijn cliënte RE, verzonden
op 29 maart 2003. Daarin merkt hij op: ‘E is gisteren naar Stein gekomen
en heeft met mij persoonlijk gesproken’. Kennelijk heeft deze E gesproken
over een aanstaande verkoop rond 10 april, waarmee alles kan worden
afgerond. AB schrijft: ‘Hij zag er aangeslagen en opgejaagd uit’. Het
bericht vermeldt dat ‘E zegt te zijn afgeperst door WH en D. Het gaat om
panden en gelden! Bij dit alles zou tot mijn ontsteltenis zelfs een bekend
advocaat zijn gebruikt/misbruikt. Ik wist niet wat ik hoorde’.
Kennelijk heeft Endstra zelfs tegen AB verteld over zijn CIE-contact; deze
verwoordde het zo in de fax: ‘E is door de CIE benaderd. Zij kunnen
(willen?) niets voor hem doen’. AB besluit met op te merken dat hij het niet
492 Dossier Kolbak, blz. D3-0007 e.v.
493 Dossier Kolbak, blz. D3-0012 e.v.
158

onprettig zou vinden als justitie deze fax zou onderscheppen. 494 Het is dan
ook een onthullend memo.
BZ is, hoewel hij het stuk niet kende, gevraagd of het hem iets zei. Hij
legde uit dat Endstra de naam van Holleeder steevast afkortte tot WH
omdat er nu eenmaal meer Willems in zijn leven waren, en dat hij DS altijd
aanduidde met DS, zodat de afkorting D zeer vermoedelijk voor die naam
staat. Tijdens een gesprek in het 3 e kwartaal van 2003 heeft AB tegen BZ
gezegd dat hij wist van de bedreiging op het advocatenkantoor en de
afpersing door Holleeder. BZ concludeerde dat Endstra hem dit moet
hebben verteld 495 .
- De al veel genoemde verklaring die Endstra op 10 april 2003 deponeerde
bij notaris VLDJ, naar aanleiding van de dwang waaronder hij een
volmacht en een verpandingsakte moest ondertekenen. Endstra had zijn
einde bijna profetisch voorzien, getuige de slotzin in deze verklaring:
‘Mocht ik toch worden geliquideerd dan verzoek ik notaris VLDJ deze
verklaring aan de politie te overhandigen.’ 496 Wij zijn ons requisitoir met dit
stukje geschiedenis begonnen maar het blijft nodig de essentie ervan te
herhalen, omdat daarin op één dag de afpersing via nette mensen en
documenten, het praten met de CIE, het neerleggen in een stuk bij een
notaris en de angst voor liquidatie bijeen komen.
- Uit een proces-verbaal van de Federale Gerechtelijke Politie in Hasselt
(België) van 30 maart 2007 blijkt dat John Mieremet op 01 en 30
september en 09 december 2003, en op 10 en 22 maart 2004 gesprekken
voerde met leden van deze politiedienst. Mieremet nam geen blad voor
zijn mond, sprak uit dat hij een diep gewortelde haat ten opzichte van
Holleeder koesterde, en dat hij zelf veel geld had verdiend met de handel
in hasj. Hij zei ervan overtuigd te zijn geraakt dat Endstra niet achter de
aanslag zat waarvan hij bijna het slachtoffer was. Op 22 maart 2004
vertelde Mieremet dat hij het weekeinde daarvoor een ontmoeting met
Endstra had gehad op de grens bij Lommel. Endstra was bijna komen
smeken om ademruimte voor zijn verplichte betalingen, hij zat met een
dilemma: omdat hij werd afgeperst door Holleeder kon hij RE niet betalen,
en omdat hij niet kon betalen werd beslag bij Endstra gelegd. Mieremet
achtte Endstra niet te kwader trouw maar begreep dat deze klem zat;
Mieremet had aan Endstra gezegd dat hij onder die omstandigheden
enige pauze zou respecteren. 497 De waarde van dit stuk is dat het de
Telegraafpublicaties over Mieremet op onderdelen bevestigt vanuit diens
eigen mond.
- De handgeschreven brief van Endstra aan mr. AB van 2 december 2003,
waarin hij schrijft dat er twee redenen zijn voor zijn achterstand in de
betalingen: ‘Ten eerste is het moeilijk voor ondergetekende nieuwe
financiering te verkrijgen gezien de negatieve artikelen in de media en ten
494
Dossier Kolbak, blz. H-0286.
495
Dossier Kolbak, blz. G1-283 64/65.
496
Dossier Kolbak, blz. H-0269/0271. Bij de ondertekening is abusievelijk 2004 in plaats van
2003 genoteerd.
497
Dossier Kolbak, blz. Z-05-008/011.
159

tweede is veel van onze liquiditeit verdwenen aan oneigenlijke betalingen
aan de hr. W. Holleeder. Meermalen zijn wij met de dood bedreigd indien
wij niet betaalden. Ook is medegedeeld dat wij niet aan uw cliënt mochten
betalen. Dit zou tot gevolg hebben dat ondergetekende dan wel familie
van mij zou worden ‘opgeruimd’ geliquideerd. De bedreigingen houden
aan en maken het mij en de familie moeilijk om op een normale manier
verder te leven’ 498 .
8.5.7 Conclusie
Het OM is van oordeel dat op basis van de aangehaalde verklaringen en
documenten die zich alle in het dossier bevinden, kan worden vastgesteld dat
het door Endstra aan Paarlberg in tien keer betaalde geldbedrag van ruim 17
miljoen euro afkomstig is van enig misdrijf, te weten afpersing.
8.6 Opzet
Bij de inleiding ten aanzien van het delict witwassen zijn we uitgebreid
ingegaan op de geschiedenis van de strafbaarstelling van witwassen en de
verschillende bestanddelen ervan. Het OM is van oordeel dat Paarlberg zich
heeft schuldig gemaakt aan opzettelijk witwassen.
Het opzet zit verpakt in het bestanddeel ‘weten’. Bewezen moet worden dat
de verdachte ‘weet dat het voorwerp – middellijk of onmiddellijk – afkomstig is
uit enig misdrijf’. Hieronder valt – zoals reeds is opgemerkt – ook
voorwaardelijk opzet: willens en wetens de aanmerkelijke kans aanvaarden
dat men een voorwerp voorhanden heeft, dat uit misdrijf afkomstig is.
Het opzet van Paarlberg op de criminele herkomst van de tien betalingen van
Endstra van totaal ruim 17 miljoen euro kan – onder meer – worden afgeleid
uit zijn actieve betrokkenheid bij de verhullende handelingen ten aanzien van
deze betalingen. Dat verhulling niet zelfstandig ten laste is gelegd doet
daaraan niet af. Wij hebben het al eerder gezegd: wie actief meewerkt aan
het creëren van niet-transparante geldstromen waarbij bovendien een valse
voorstelling van zaken wordt gegeven, aanvaardt op zijn minst willens en
wetens de aanmerkelijke kans dat hij geld voorhanden heeft dat uit enig
misdrijf afkomstig is.
Daarbij komt dat altijd moet worden gekeken naar het geheel van
handelingen, het onderlinge verband en de samenhang, niet slechts naar
losse transacties of gedragingen. Het geheel aan transacties is in deze zaak
zorgvuldig georkestreerd. Juist de ondoorzichtigheid van de opeenvolgende
transacties en gedragingen brengt mee dat de werkelijke aard en herkomst
van de geldbedragen buiten beeld moest blijven. Alleen Paarlberg zelf moest
in staat worden geacht de samenhang tussen alle transacties te zien, hetgeen
tevens zijn wetenschap – en daarmee zijn opzet – aantoont.
498 Dossier Enclave, blz. 4 0270/0271.
160

Het OM wil in dit verband stilstaan bij de volgende aspecten:
1. de valse voorstelling van zaken,
2. de coördinatie van de 10 geldstromen,
3. de relatie Paarlberg – Holleeder, en
4. de al dan niet vrijwilligheid van het meewerken van Paarlberg.
8.6.1 Valse voorstelling van zaken
Door Paarlberg is in dit proces meermalen aangegeven dat hij zich niet
begrepen voelt en dat hij het gevoel heeft dat hij niet wordt geloofd, zowel
door uw rechtbank als door het OM. Paarlberg lijkt dat vooral te wijten aan
gebrek aan kennis bij justitie van zijn wereld. In zijn wereld gaan de dingen nu
eenmaal anders dan justitie graag zou zien, en worden grote transacties op
de achterkant van een bierviltje gedaan. Wat Paarlberg doet is als
verdedigingsstrategie slim, hij verengt de strafzaak tot de wijze waarop in de
vastgoedwereld, een wereld die wij niet goed zouden begrijpen, zaken
worden gedaan. Maar het is een verdedigingsstrategie die niet kan slagen.
De rechtbank en het OM hebben wel degelijk voldoende kennis van hoe de
vastgoedwereld opereert. Door diverse getuigen is hierover ook verklaard. En
ook uit al die verklaringen wordt duidelijk dat de wijze waarop Paarlberg de
gang van zaken heeft gepresenteerd niet logisch is. Ja, er worden bij wijze
van spreken grote zaken op de achterkant van een sigarendoosje gedaan,
maar ze worden daarna vastgelegd, al dan niet bij de notaris. Bij het
vaststellen van de waarde van vastgoed wordt – juist om discussie te
voorkomen – gebruik gemaakt van taxateurs. En bij ontvlechting worden
afspraken op papier gezet.
De kern van het verweer van Paarlberg is dat Endstra liegt en dat Paarlberg
de waarheid spreekt. Maar die waarheid is volgens het OM niet meer dan de
waarheid volgens Paarlberg. Het OM onderschrijft wat deskundige Pheijffer
daarover zegt: een achteraf geconstrueerde werkelijkheid. Als de verhalen
van Endstra en Paarlberg met elkaar vergeleken worden, dan valt op dat voor
het verhaal van Endstra in het dossier in ruime mate bevestiging kan worden
gevonden. Wij zijn hierop al uitgebreid ingegaan. De waarheid volgens
Paarlberg daarentegen kan alleen bestaan als over een aantal onlogische en
onwaarschijnlijke gebeurtenissen wordt heen gestapt. En dat doet Paarlberg
moeiteloos. Zonder volledig te willen zijn geven wij enkele voorbeelden
hiervan:
8.6.1.1 De buistransactie
Terwijl in het verweerschrift nog stellig werd ontkend dat Paarlberg bij het
verzinnen van deze betalingstitel enige betrokkenheid heeft gehad, erkende
Paarlberg dit uiteindelijk volmondig. Deze titel heeft hij nota bene zelf
aangedragen. Hij heeft AVT gevraagd uit te zoeken of het juridisch en fiscaal
wel kon. AVT heeft verklaard dat het deze titel moest worden van Paarlberg,
dat hij vervolgens voorbereidingen heeft getroffen in de vorm van het
161

opstellen van stukken, en vervolgens tot de conclusie is gekomen dat dit
fiscaal niet kon. Een nuanceverschil, maar wel belangrijk. De verklaring van
AVT past beter in de feitelijke gang van zaken rond de buistransactie; de
overeenkomsten waren al getekend door Endstra. En wat zegt Paarlberg als
hij hiermee wordt geconfronteerd? ‘Ja, dat is wel raar, ik weet ook niet
waarom AVT dit zo heeft gedaan.’
8.6.1.2 Terugdraaien aandelenoverdracht
Een ander voorbeeld is het terugdraaien van de aandelentransacties. Volgens
Paarlberg was het nooit de bedoeling om de aandelen over te dragen voordat
Endstra zou hebben betaald. Het dossier bevat vele aanwijzingen dat er wel
degelijk en correct is overgedragen (in 2000), maar dat dit (met dubieus tot
stand gekomen en vermoedelijk onjuist gedateerde stukken) is teruggedraaid
(in 2002). Ook op deze gang van zaken past het verhaal van Endstra veel
beter dan de waarheid volgens Paarlberg. De waarheid volgens Paarlberg
kan alleen maar bestaan als er weer een aantal hobbels wordt genomen. Hoe
kan het dat er toch is overgedragen, zoals blijkt uit de brief van 4 mei 2000
van Paarlberg zelf? De reactie van Paarlberg is: ‘Foutje van het trustkantoor.’
Heeft u dat nooit meer gecontroleerd? De reactie van Paarlberg is: ‘Nee, dat
was achteraf wel beter geweest.’ Hoe past dit verhaal bij het feit dat de brief is
gedateerd op 4 mei 2000 en de aandelen per 2 mei 2000 zijn overgedragen?
De reactie van Paarlberg is: ‘ach, daar heb ik overheen gelezen, alsof u bij
elke brief meteen naar de datum kijkt.’ Waarom werden de bedrijven niet
meer in uw bedrijvenstructuur opgenomen? De reactie van Paarlberg is: ‘dat
vind ik ook raar, ik heb dat overzicht niet gemaakt.’
Dan is er nog de hobbel dat Endstra na mei 2000 gewoon heeft betaald voor
het beheer van de vennootschappen, geheel passend bij de daadwerkelijke
overdracht. De reactie van Paarlberg is: ‘ik had met Endstra afgesproken dat
hij de kosten zou voldoen omdat hij te laat was met betalen.’ We hoefden het
eigenlijk niet te vragen: dit staat uiteraard niet op papier. Paarlberg gaat eraan
voorbij dat zijn antwoord iedere logica mist: Endstra zou de lasten moeten
dragen van een vennootschap die hij nog niet heeft. Als deze lijn consequent
zou worden doorgetrokken zou men verwachten dat Endstra ook de lusten
zou ontvangen van de vennootschappen die hij nog niet had. Maar dat is nu
net het rare: bij de verkoop van Bayline werd – althans in de waarheid van
Paarlberg – juist een extra vergoeding afgesproken ten laste van Endstra en
ten behoeve van Paarlberg van maar liefst 3 miljoen gulden, omdat er
inmiddels een waardestijging zou hebben plaatsgevonden. Uiteraard zonder
enig stuk ter onderbouwing van dit bedrag.
8.6.1.3 De HSIJ-lening
Endstra heeft gezegd dat hij een onvolwaardige lening moest terugbetalen.
Paarlberg heeft verklaard dat de lening wel volwaardig was en dat hij er nooit
afstand van zou doen. Letterlijk verklaarde Paarlberg hierover bij de rechter-
162

commissaris op 8 april 2009: ‘ik ben toch geen gekke Henkie (…)?’ De
logische vraag is dan: hoe komt het dat deze lening niet meer in de boeken
voorkwam, noch in de vermogensopstellingen ten behoeve van de banken?
De reactie van Paarlberg ter terechtzitting: ‘je hoeft toch niet alles aan de
banken door te geven.’
8.6.1.4 De winstrechten
Er is buiten het verhaal van Paarlberg geen enkele indicatie dat winstrechten
een reële toekomstige post zijn geweest, laat staan dat over de afkoop ervan
is gesproken. Dat op winstrechten in 1999/2000 geen enkel vooruitzicht kon
bestaan wordt onderbouwd door stukken en verklaringen. Dat er wel degelijk
sprake zou zijn van ontwikkelingspotentieel en daaruit voortvloeiende
winstrechten, aldus Paarlberg, werd door hem ‘onderbouwd’ met een
uitspraak van GFK in de Vaarkrant uit De Telegraaf van 9 september 2006.
Paarlberg ging er gemakshalve aan voorbij dat GFK bij de rechtercommissaris
in 2008 meer gedetailleerd en anders heeft verklaard. Ook
verklaarde Paarlberg ter terechtzitting dat hij had gehoord dat de BAM 40 à
45 miljoen euro zou willen betalen voor de haven. Paarlberg heeft tot op
heden niet verklaard van wie hij dit heeft gehoord, hij refereerde slechts vaag
aan een verklaring van BE. In die verklaring is niets hieromtrent te lezen. 499
Enkele media publiceerden daarna ook andersluidende berichten: zowel mw.
Endstra als de BAM ontkennen het gerucht na erop te zijn gewezen.
Maar ook als er altijd al ontwikkelpotentieel in de haven zou hebben gezeten,
dan nog is niet aannemelijk dat Paarlberg hier recht op zou hebben. De
notariële akte van overdracht is er duidelijk over. Er werd verkocht met
inachtneming van de balanswaarde van dat moment, na de overdracht was er
niets meer over en weer te vorderen en partijen verklaarden dat er geen
aanspraken op winstuitkering zijn. Wat is de reactie van Paarlberg: ‘ach, daar
heb ik overheen gelezen, het was een standaardakte. De afspraak met
Endstra die had ik toch op papier.’ Maar het papier is er niet meer. En toen
kwam Paarlberg ter terechtzitting met een terloopse verrassing: ene meneer
TC van de Rabobank zou het papier in 2002 hebben gezien. Dit is
opmerkelijk, het vermeende papier speelt immers al jaren een hoofdrol in
deze procedure. Op de vraag aan Paarlberg waarom hij niet eerder met dit
verhaal is gekomen, antwoordde Paarlberg: ‘u heeft mij dat nog niet eerder
gevraagd.’ Net zoals het OM niet eerder had gevraagd of de kunsthandelaar
EV nog wel leefde. Maar ook de opmerking over TC blijkt een losse flodder.
De heer TC, door een journalist gebeld, heeft gezegd zich hiervan niets te
kunnen herinneren.
Maar Paarlberg moet in zijn versie van de waarheid nog een hobbel nemen.
De vraag komt op hoe het kan dat AVT heeft verklaard twijfels te hebben
gehad bij de titel ‘afkoop winstrechten’ omdat deze titel pas later opkwam,
nadat hij de telecombuis en de commissies had afgekeurd. De reactie van
Paarlberg is: ‘AVT spreekt hier niet de waarheid.’
499 Dossier Enclave, 4 e aanvulling blz. 1605.
163

En zo neemt Paarlberg de ene na de andere hobbel. Als AVT verklaart dat hij
het ‘Overzicht gemaakte afspraken’ en de inhoud van de notariële akte van 10
april 2003 met Paarlberg heeft doorgesproken, zegt Paarlberg: ‘AVT liegt.’
Hetzelfde als bij getuige PVZ; hoezeer diens verklaring ook aansluit bij die
van FB en zelfs bij die van zijn in allerijl voorgedragen getuige JBW, als PVZ
verklaart over een gesprek tussen hem en Paarlberg, waarin Paarlberg hem
vraagt hoe hij van Holleeder af kan komen, reageert Paarlberg met: ‘PVZ
liegt.’ Als AVT verklaart dat Paarlberg hem heeft verteld over een bezoek in
Londen van ‘de man met de grote neus’, waarvan Paarlberg onder de indruk
was, is de reactie van Paarlberg: ‘AVT zal dat wel niet goed begrepen
hebben.’
Het zijn enkele van de meest in het oog springende voorbeelden waaruit
duidelijk naar voren komt dat Paarlberg een valse voorstelling van zaken blijft
geven over hoe de geldstromen nu daadwerkelijk zijn verlopen. En waarom.
Hij blijft bij zijn eigen waarheid en schuift alles wat hem in deze lezing niet
welgevallig is terzijde. Telkens als Paarlberg ter terechtzitting werd
geconfronteerd met verklaringen of stukken uit het dossier die niet stroken
met zijn lezing, ontwijkt hij de vraag, deelt hij de verbazing van de
vraagsteller, verschuilt hij zich achter onwetendheid, schuift hij de
verantwoordelijkheid af op anderen of beticht hen simpelweg van leugens.
Het OM meent dat Paarlberg kennelijk iets te verbergen heeft. En wel: de
echte waarheid. En dat is jammer.
8.6.2 Coördinatie van de geldstromen
Door de politie is uitgebreid aandacht besteed aan de wijze waarop de
geldstromen van Endstra binnen de bedrijven van Paarlberg hun weg hebben
gevonden 500 . Hierbij vallen uiteraard met name op de doorboekingen van de
gelden richting autobedrijf Van Asselt (maar liefst 2,15 miljoen van de ruim 17
miljoen euro gaat hierheen) en de geldstroom waarmee uiteindelijk de
hypotheek aan MK wordt verstrekt voor de zgn. Wallenpanden, ten bedrage
van 3,75 miljoen euro.
Wat vooral opvalt is de snelheid waarmee de bedragen hun weg vinden door
de bedrijvenstructuur van Paarlberg, waarbij bovendien de gelden van buiten-
naar binnenland lopen en omgekeerd. 501 Een korte opsomming:
1 e . Het eerste bedrag van ruim 3 miljoen euro, ontvangen op 30 december
2002 op de rekening van Ballados bij de Fortis bank in Nederland, wordt op 3
januari 2003 – 4 dagen later dus – weer doorgeboekt naar de Zwitserse Trekening
van Paarlberg privé. Deze coderekening is niet herleidbaar tot een
persoon.
2 e . Het tweede bedrag van ruim 1,4 miljoen euro, ontvangen op 10 januari
2003 op de Balladosrekening, wordt na 5 dagen doorgeboekt naar de Trekening
in Zwitserland.
500 Dossier Enclave, 2 0053 e.v.
501 Dossier Enclave, 2 0050 e.v.
164

3 e . Het derde bedrag van 3,4 miljoen euro, ontvangen op 1 maart 2003 op de
Balladosrekening, wordt gesplitst en snel doorgeboekt. 3 miljoen euro wordt
nog dezelfde dag doorgeboekt naar een privérekening van Paarlberg in
Nederland, 400.000 euro gaat 10 dagen later naar de T-rekening in
Zwitserland.
4 e . Het vierde bedrag van 1,5 miljoen euro, ontvangen op 14 maart 2003 op
de T-rekening in Zwitserland, wordt dezelfde dag nog, vermengd met het
batige saldo op de rekening, doorgeboekt naar bedrijven van Paarlberg.
5 e . De vijfde betaling van 900.000 euro, ontvangen op 2 april 2003 op de
Balladosrekening, wordt de dag erna doorgestort naar de T-rekening in
Zwitserland.
6 e . Van de zesde betaling van 450.000 euro wordt op 1 mei 2003, dat is 8
dagen na ontvangst op de Balladosrekening, een bedrag van 200.000 euro
doorgestort naar de Rabobank ter aflossing van een lening.
7 e . De zevende betaling van bijna 1,5 miljoen euro, ontvangen op 28 mei
2003, wordt na ontvangst gesplitst, waarna dezelfde dag nog 1,1 miljoen euro
wordt doorgestort naar een rekening van Cantor Holding en 400.000 euro
wordt doorgestort naar Van Asselt.
8 e . Ook de achtste betaling van 2,8 miljoen euro, ontvangen op 26 juni 2003
op de Zwitserse T-rekening, wordt de volgende dag gesplitst en doorgeboekt
binnen de bedrijvenstructuur van Paarlberg in Nederland in twee tranches van
400.000 euro en één van 2 miljoen euro.
9 e . De negende betaling van 400.000 euro, ontvangen op 21 juli 2003, wordt
drie dagen later opgesplitst in een bedrag van 250.000 euro, doorgeboekt
naar Infraconcepts (een bedrijf waarin Paarlberg investeerde), en een bedrag
van 150.000 euro naar Van Asselt.
10 e . De tiende betaling van 2 miljoen dollar ten slotte, ontvangen op een
rekening van Xenia op 7 januari 2004, wordt de dag erna bijna in zijn geheel
(1,5 miljoen euro is bijna 1,9 miljoen dollar) weer doorgestort naar een
rekening van Paarlberg in privé, waarna enkele dagen later een bedrag van
1,1 miljoen euro wordt doorgestort naar Cantor. 502
Paarlberg heeft voor de snelle doorstortingen naar binnen- en buitenland
geen duidelijke verklaring willen geven; verder dan dat hij toch zelf mag weten
wat hij met zijn geld doet, komt hij niet. Toch is uit dit overzicht één aspect
volkomen duidelijk geworden: het is Paarlberg zelf die voor al deze
overboekingen de opdracht heeft gegeven. Hij heeft dit ter terechtzitting ook
verklaard. Hieruit wordt op zijn minst duidelijk dat Paarlberg exact wist elke
betaling van Endstra waar en wanneer binnenkwam. De wijze waarop één en
ander vervolgens door Paarlberg is doorgeboekt draagt, zeker als naar het
geheel van de transacties wordt gekeken, bij aan de conclusie dat sprake is
van witwassen en dat Paarlberg opzet op de criminele herkomst van het geld
heeft gehad.
8.6.3 Contacten Paarlberg – Holleeder
502 Dossier Enclave, 2 2260 e.v.
165

Paarlberg heeft zelf verklaard dat hij Holleeder twee keer bij Endstra heeft
gezien. Toeval of niet, beide keren moeten door een observatieteam zijn
waargenomen want zowel op 2 mei 1996 als op 12 augustus 1996 werd in het
onderzoek Citypeak vastgesteld dat er een ontmoeting is geweest tussen
Paarlberg en Holleeder bij Endstra thuis. 503
Getuige GFK heeft verklaard Paarlberg, Endstra en Holleeder gezamenlijk te
hebben gezien; hij weet niet exact meer bij welke gelegenheid, het kan in de
haven zijn geweest, bij een etentje of bij Endstra thuis. 504
Getuige AS bevestigde eveneens contacten tussen Paarlberg en Holleeder.
Zij verklaarde bij de rechter-commissaris: ‘Ik ken Paarlberg sinds ongeveer
1994. Hij kwam regelmatig bij ons thuis. Ik heb Paarlberg en Holleeder samen
gezien bij ons thuis. Ze spraken elkaar aan bij de voornaam. Holleeder heeft
de beveiliging van de boerderij van Paarlberg geregeld. Endstra heeft mij dat
verteld.’
Hoewel Paarlberg steeds heeft ontkend dat Holleeder op welke manier dan
ook bij de verbouwing of de beveiliging van de boerderij in Woerdense Verlaat
betrokken is geweest, vindt de verklaring van AS steun in de recente
verklaring van de getuige PVZ. Hij bevestigt wat AS, maar ook de getuigen
FB en IS, al in het begin van het onderzoek hebben verklaard, namelijk op zijn
minst enige betrokkenheid van Holleeder bij de beveiliging van de boerderij
aan de Woerdense Verlaat. Omdat PVZ betrekkelijk veel details heeft verteld
en het OM geen enkele reden ziet waarom hij die zou hebben verzonnen – hij
is niet rancuneus, integendeel, hij wil Paarlberg niet belasten – citeert het OM
zijn verklaring iets ruimer dan eerder is voorgehouden:
‘U vraagt mij wie de werkzaamheden op de boerderij coördineerde. In
het begin was dit Willem Holleeder. Hij vertelde wat er moest
gebeuren. Hij is meerdere malen bij de boerderij geweest. Dat werd
langzamerhand minder. Op een gegeven moment kwam hij niet meer.
Ik denk dat Holleeder een keer of tien/vijftien is geweest over een
periode van twee maanden. De gehele werkzaamheden bij de woning
hebben ongeveer een half jaar tot een jaar geduurd. Ik ben er
gedurende deze gehele periode bij betrokken geweest.
Ik heb me er over verbaasd dat Willem Holleeder hierbij betrokken was
als degene die de verbouwing begeleidde/coördineerde. Ik weet wie
Willem Holleeder is. Ik ben Amsterdammer en ben opgegroeid in de
Jordaan. Ik ken veel jongens uit Amsterdam. Ik ken Holleeder niet
persoonlijk, maar weet heel goed wie dit is. ()
Ik kon heel goed overweg met Paarlberg. Ik vond het een heel aardige
man. Ik had op een gegeven moment regelmatig vertrouwelijke
gesprekken met hem. Dit is ontstaan omdat ik ‘s ochtends regelmatig
koffie met hem dronk aan de keukentafel. Ik begon namelijk meestal
om een uur of zeven en kort daarna kwam Paarlberg dan uit zijn bed
503 Dossier Enclave, blz. 2 1212.
504 Dossier Enclave, blz. 4 0788 en 4 e aanvulling blz. 0784.
166

en bood dan aan om samen koffie te drinken. Ik snapte niet waarom hij
met Holleeder in zee was gegaan en heb hem dit dan ook op een
gegeven moment gevraagd. Hij zei toen tegen me dat een zakenrelatie
van hem Holleeder had geïntroduceerd. Later begreep ik van Paarlberg
dat dit Wim Endstra was. Ik heb Wim Endstra in mijn hele leven nooit
ontmoet of gezien en heb ook nooit contact met hem gehad. Paarlberg
zei me dat hij was geïntroduceerd als Willem, een ex-rechercheur. Zijn
achternaam was hem niet medegedeeld. Later zei hij tegen mij dat het
de Willem was die Freddy Heineken had ontvoerd. ()
Tijdens de gesprekken die ik met Paarlberg heb gehad heeft hij me
verschillende dingen verteld. Zo kan ik me herinneren dat hij me heeft
verteld dat:
• Zijn vader hem een nietsnut / een nul vond en altijd tegen hem zei
dat hij nooit iets zou worden. Dat hij (Paarlberg) op 14 jarige leeftijd
uit huis is gegaan en dat hij zijn vader iedere twee jaar, om hem te
narren, een nieuwe Bentley cadeau deed, ook al kon hij (zijn vader)
er zelf niet mee rijden;
• Holleeder bij zakelijke vergaderingen van Paarlberg zo maar kwam
binnen vallen en er dan met zijn poten op tafel bij ging zitten.
• Holleeder zich aan hem(Paarlberg) had opgedrongen en dat hij niet
wist hoe hij hier mee om moest gaan
Paarlberg heeft me op een gegeven moment gevraagd hoe hij nou van
Holleeder af moest komen. Ik heb hem geadviseerd om ten aanzien
van zijn vriendin I en J zijn chauffeur open kaart te spelen betreffende
Holleeder en dat hij het contact met Holleeder dood moest laten
bloeden door hem langzamerhand te negeren.
Paarlberg vertelde dat J heel boos op hem (Paarlberg) was geworden
nadat hij dit verteld had. Paarlberg heeft me daarna verteld dat
Holleeder maar bleef bellen maar dat hij dan de telefoon niet opnam.
Ik heb de indruk dat Paarlberg nooit vrijwillig met Holleeder in zee is
gegaan. Ik denk dat hij onder druk is gezet of zoiets. Het is een heel
ander soort mens dan Holleeder.’
De verklaringen van PVZ, AS, FB en IS sluiten aan bij hetgeen getuige JBW
ter terechtzitting heeft verklaard. Hij heeft verklaard op een avond in de
bewuste periode (eind 1997, begin 1998) Holleeder op de boerderij te hebben
ontvangen en rondgeleid zodat Holleeder een inschatting kon maken van de
werkzaamheden. JBW, die verklaarde Holleeder toen nog niet te kennen,
alleen als ‘Willem’, heeft dit gedaan op verzoek van óf IS óf Paarlberg zelf.
Het OM acht het uitgesloten dat Paarlberg hiervan niet op de hoogte is
geweest; JBW was zijn chauffeur, niet die van IS. Dat Paarlberg toen niet zou
hebben geweten wie deze ‘Willem’ was, is evenmin aannemelijk; hij had
Holleeder al eerder, namelijk in 1996, ten minste twee keer bij Endstra thuis
ontmoet en heeft van Endstra gehoord dat dit Holleeder betrof, aan wie
Endstra na diens detentie een tweede kans gunde. Uit niets blijkt dat
Paarlberg tegen deze opneming door Holleeder heeft geprotesteerd. Eén en
ander sluit aan bij hetgeen FB heeft verklaard, namelijk dat Holleeder een
167

plan voor de verbouwing heeft gemaakt, maar de klus niet gegund kreeg
omdat hij c.q. het bedrijfje waarvoor hij werkte niet gecertificeerd was. Daarna
heeft FB de klus aangenomen.
Uit de diverse verklaringen komt naar voren dat Paarlberg niet de waarheid
heeft gesproken over zijn contacten met Willem Holleeder. Dit past overigens
bij de verdenking van witwassen: daarbij is immers van belang om de relatie
tussen de pleger van het gronddelict en degene die gelden witwast zo
ondoorzichtig mogelijk te houden. In dit verband past ook de rol van MK,
waarover wij het al hebben gehad. In de visie van het OM onderhield MK
namens Holleeder contact met Endstra, JVDH en AVT in verband met de
betalingen. Direct contact moest kennelijk worden vermeden.
In dit verband dient ook het bezoek van ‘de man met de grote neus’ in Londen
worden gezien. Hoewel Paarlberg heeft betwist dat hij tegen AVT heeft
gezegd dat hij bezoek heeft gehad van ‘de man met de grote neus’, hecht het
OM op dit punt meer geloof aan de verklaring van AVT. In de wijde omgeving
van Endstra is, zoals uit het dossier blijkt, slechts één man bekend aan wie
wordt gerefereerd in relatie tot zijn neus, en dat is Holleeder. AVT is bij
herhaling stellig in de woorden die Paarlberg heeft gebruikt, ook als getuige
ter zitting van 9 april jl. is hij daarbij gebleven. Niet valt in te zien welk belang
hij heeft om dit te verzinnen. Het belang van Paarlberg om hierover niet de
waarheid te vertellen daarentegen is evident.
8.6.4 Vrijwilligheid Paarlberg
Ten slotte staat het OM stil bij de vraag of er iets te zeggen valt over de al dan
niet vrijwilligheid van Paarlberg ten aanzien van de betalingen. Is hij
gedwongen geweest, werd hij bedreigd, gechanteerd of voelde hij zich
verplicht om mee te werken? Het is een vraag die uiteindelijk alleen Paarlberg
kan beantwoorden. Hij heeft altijd stellig ontkend te zijn afgeperst. In de
gekozen lijn van verdediging ligt dit voor de hand: als Paarlberg zou zeggen
dat hij moest meewerken zou hij daarmee immers zijn betrokkenheid bij het
witwassen erkennen.
Toch zijn er sterke aanwijzingen in het dossier dat sprake is geweest van druk
op Paarlberg om aan de tien betalingen mee te werken.
In het tweede gesprek met de CIE ging Endstra in op de vragende opmerking
van de CIE dat zijn betalingen via gerenommeerde bedrijven gaan, die weten
dat het geld niet van hun is. Endstra zei toen: ‘Ja. Het staat gewoon bij
anderen en daar is hij ook dominant aanwezig; die mensen hebben
zogenaamd dat geld, maar dat is niet van hun’. () zij worden ook onder druk
gezet om daaraan mee te werken’ 505 .
In het vierde gesprek herhaalde Endstra dit: ‘Ze hebben dus een aantal zeer
nette mensen, die ik ken, die worden als een soort stroman gebruikt. En ik
weet zeker dat ze dat niet vrijwillig doen. En eh.. één van die kanalen is
505 Dossier Kolbak, blz. D4-0009 (2 e gesprek, 03 april 2003).
168

natuurlijk die meneer die zelf…omdat ze die zogenaamd geholpen hebben. ()
Ze maken een probleem. Ze verzinnen een probleem, dan gaan ze je helpen
en daarna moet, word je afgeperst.’ 506
En ook in het vijfde gesprek was Endstra duidelijk voor de goede verstaander:
‘() je moet het wel zo zien dat er dus gewoon normale betalingen gebeuren,
en die mensen geven dat ook niet aan Holleeder. Die houden, die bewaren
het voor hem.’ 507
De woorden van Endstra vinden bevestiging in verklaringen van anderen.
AVT heeft op 9 juni 2004 als verdachte verklaard op de vraag of hij wist of
Paarlberg zelf werd afgeperst: ‘Nee, hij heeft er alleen een toespeling op
gemaakt. Ik heb wel aan Jan Dirk de vraag voorgelegd of hij bekend is met
het feit dat er sprake zou zijn van afpersing, waarop Jan Dirk mij heeft
meegedeeld dat hij zelf nooit zou afpersen. Als hij betrokken zou zijn bij
financiële transacties in het kader van afpersing, dat hij dat dan alleen
gedwongen zou doen.’ 508
En een dag later verklaarde hij: ‘Het beeld dat in december 2002 de
betalingen betrekking hadden op de ontvlechting tussen Endstra en Paarlberg
is bij mij blijven bestaan tot het 3e kwartaal van 2003, dat is het moment dat
Wim Endstra mij aangaf dat hij werd afgeperst.
In de maanden daarna ben ik voor mezelf gaan nadenken waarop dan deze
betalingen eventueel nog betrekking konden hebben behalve de ontvlechting;
dan kom ik tot twee vermoedens:
ten eerste òf Jan Dirk helpt Wim met het apart zetten van gelden voor Wim,
zeg maar het vormen van een spaarpotje om voor zichzelf te kunnen houden;
ten tweede, de optie dat ook Jan Dirk wordt afgeperst om een titel te
bedenken om betalingen van Wim naar een derde te laten lopen.
Wim vertelde mij dat hij bedreigd en afgeperst werd en dat hij klem zat met
betalingen. Hij zei dat er diverse partijen waren die meenden geld van hem te
krijgen.
In dat kader heb ik ook de vraag gesteld aan Jan Dirk, of hij wist dat er sprake
was van afpersing aan de kant van Wim. Waarop Jan Dirk antwoordde dat hij
absoluut nooit iemand zou afpersen en als deze betalingen daarop betrekking
zouden hebben dat alleen onder druk zou gebeuren.
Vrij recent, een week of twee geleden, heb ik deze vraag nog een keer aan
Jan Dirk gesteld. Tussen de eerste vraag aan Jan Dirk en de tweede recente
vraag heeft hij mij wel iets genoemd waardoor ik het vermoeden heb dat hij
wellicht afgeperst wordt en door wie. Over het noemen van de naam en het
toelichten van het waarom moet ik nog even nadenken in verband met
eventuele gevolgen voor mij.’ 509
Over een gesprek met Paarlberg kort na de moord op Endstra heeft AVT op
10 juni 2004 het volgende verklaard: ‘Een week later hadden wij weer een
ontmoeting en hierbij heb ik onder andere de gedane betalingen toch weer ter
sprake gebracht. Het zat mij niet lekker, dat ik niet wist of Jan Dirk nu wel of
506 Dossier Kolbak, blz. D4-0054 (4 e gesprek, 16 april 2003).
507 Dossier Kolbak, blz. D4-0083 (5 e gesprek, 15 mei 2003).
508 Dossier Enclave, blz. 3 0576.
509 Dossier Enclave, blz. 3 0581-0582.
169

niet werd afgeperst en ik wilde de echte redenen van de betalingen weten.
Jan Dirk gaf aan dat hij niet werd afgeperst, maar dat dit wel was gebeurd
toen hij in de Quote vermeld was. Hij vertelde hierna dat hij aan de betalingen
wel moest meewerken. Ik merkte dat hij mij niet volledig wilde informeren over
de achtergrond van de betalingen.’ 510
En twee dagen later herhaalde AVT dit: ‘Na de aanslag op Endstra vertelde
Paarlberg mij, na vragen van mij, dat hij moest meewerken aan de
transacties. Jan Dirk Paarlberg vertelde mij dat hijzelf niet werd afgeperst.’ 511
Later is AVT hierover nader ondervraagd. Hij probeerde zijn woorden af te
zwakken en er een andere wending aan te geven; alsof ze zouden slaan op
de fase van eind 2003, toen Endstra maar nalatig bleef in het nakomen van
zijn verplichtingen. Maar geconfronteerd met het feit dat hij de woorden van
Paarlberg ‘ik moest er wel aan meewerken’ heeft gehoord na de moord op
Endstra, toen de betalingen al lang ten einde waren, kwam hij niet verder dan
dat de politie dit dan maar aan Paarlberg zelf moest vragen. 512 En ook later bij
de rechter-commissaris heeft AVT getracht de woorden een iets andere draai
te geven, sterk gevoed door de toenmalige raadsman van Paarlberg. 513
Kennelijk realiseerde AVT zich dat hij met deze paar woorden een enorme
lading aan de gedragingen van Paarlberg had gegeven. Het OM constateer
dat AVT zijn woorden van juni 2004 niet heeft teruggenomen.
Ook HE heeft een soortgelijke ontwijkende maar in het latere licht
veelbetekenende reactie van Paarlberg gekregen. Op de opmerking van HE
dat hij ervan uitging dat Paarlberg onder druk handelde zei deze helemaal
niets. Een opmerkelijke reactie, als je net met zo’n beschuldiging wordt
geconfronteerd. HE verklaarde hierover op 27 april 2005:
‘Ik was laatst op het kantoor van Paarlberg. Ik heb toen tegen hem gezegd: ‘Ik
weet wat je gedaan hebt, ik weet dat je onder druk staat en ik wil dat je weet
dat ik daar begrip voor heb’. Hierop zei Paarlberg niets.’ 514 Geen ontkenning
dus.
En op 13 oktober 2005 verklaarde HE: ‘Ik heb 1 keer contact gezocht met hem.
Ik heb een afspraak gemaakt en ben ook bij hem op zijn kasteel geweest.
Ik heb hem wel gezegd dat ik inmiddels gezien had wat er allemaal gebeurd is
aan vreemde betalingen en geschuif met alles. Ik neem aan, dat zei ik tegen
hem, dat je ook niet overal vrijwillig aan hebt meegewerkt. Ik zeg daar heb ik
dan wel begrip voor en ik denk dat wij gewoon moeten proberen in ieder geval
onze zaken netjes af te handelen.
[Op de vraag van de recherche: Ook daar reageerde hij niet op?]
Helemaal nul, helemaal niks. () Hopende op een uitspraak van hem maar dat is
tegen beter weten in. Hij hield zich erg op de vlakte. Meer dan knikken en
gecondoleerd kwam er niet uit. Ook geen heftige ontkenningen trouwens en dat
was ook wel frappant.’ 515
510 Dossier Enclave, blz. 3 0609.
511 Dossier Enclave, blz. 3 0613.
512 Dossier Enclave, blz. 3 0896-0897.
513 Dossier Enclave, 4 e aanvulling blz. 1310.
514 Dossier Kolbak, blz. G1-22-117 e.v.
515 Dossier Enclave, blz. 4 0468 e.v.
170

Bij de rechter-commissaris is HE hier nader naar gevraagd. Hij verklaarde toen:
‘Met mijn woorden bedoelde ik dat Paarlberg zich had laten gebruiken voor
het ontvangen van geldstromen die bedoeld waren voor Holleeder. Ik
bedoelde dat ik begreep dat hij ook gevangen zat in het web van Holleeder,
en dat hij dat niet uit eigen beweging had gedaan. Het was ook een uitspraak
van mijn broer Wim, dat hij via Paarlberg een bedrag moest betalen aan
Holleeder.
Paarlberg reageerde niet op mijn woorden. Ik merk op dat Paarlberg ook niet
zei: ik weet niet waar je het over hebt. Hij bleef stoïcijns voor zich uit
staren.’ 516
Naast deze verklaringen wijst het OM nog op de notities afkomstig uit de
gestolen laptop van John van den Heuvel. Op deze laptop bevond zich een
notitie van een gesprek gedateerd ‘20020825’, vermoedelijk dus 25 augustus
2002. Daarin doet Mieremet zijn visie op de geschiedenis van en met Endstra
uit de doeken. Natuurlijk, het is zijn versie, dus met voorzichtigheid te
beoordelen. Aan de andere kant: aan de authenticiteit van de aantekeningen
– van de journalist, opgetekend als de woorden van Mieremet – behoeft niet
te worden getwijfeld. De schrijver, John van den Heuvel, heeft hierover twee
keer een verklaring afgelegd. De eerste keer was bij het gerechtshof te
Amsterdam als getuige in het hoger beroep inzake Holleeder 517 , waarin hij
gedetailleerd ingaat op zijn aantekeningen in de laptop. De tweede keer is
Van den Heuvel als getuige gehoord in het onderzoek Enclave Financieel, in
het bijzonder in verband met zijn fax van 23 augustus 2002 aan de
politievoorlichting in Amsterdam, waarin hij uit (toen nog) onbekende bron een
verband legde tussen Holleeder en Paarlberg. 518
Mieremet heeft tegenover Van den Heuvel heel kort iets over JW gezegd. De
journalist noteerde: ‘Endstra betaalt 3 miljoen gulden aan Holleeder en
criminelen omdat ze JW afpersen’. Mieremet meldde Van den Heuvel hoe
sommige relaties van Endstra in de tang werden genomen, naar een
eenvoudig idee van Sam Klepper. ‘Die kwamen gewoon op. Summier
groepje, WS, JW, C, KH, EDV en nog enkelen. Endstra zijn mensen, je ziet
()’, en dan volgt na de namen van nogmaals C, KH en EDV ineens: ‘JW in
drugsverhalen, Endstra schiet het voor en verrekent het later met die mensen.
De criminelen houden het geld tegoed.’ 519 De korte opmerkingen van
Mieremet getuigden van precisie, tot op een betaald bedrag van 3 miljoen
gulden toe. 520 Het lijkt er sterk op dat Mieremet over inside information
beschikte.
516 Dossier Kolbak, blz. G1-22-129
517 Dossier Enclave, 4 e aanvulling, blz. 1790-1795.
518 Dossier Enclave, 4 e aanvulling, blz. 2065 e.v.
519 H-1410 en 1412 (aangetroffen bij EH) en H-04808 en 04810 (ontvangen van BZ).
520 Zo is in het dossier ‘afpersing JW’ in Kolbak beschreven dat Endstra inderdaad 3 miljoen
gulden heeft betaald. Zie o.a. blz. H-02999A (dinernotitie), blz. F1-14 002, 009 en 014 en blz.
H 02920. Daaruit kan blijken dat JW en TVD Endstra een bedrag schuldig waren van 5,5
miljoen gulden. Uit de verkoopwinst van het project Rapenburgerstraat kon aan Endstra een
bedrag van 2,75 miljoen worden voldaan. JW had voorts nog een privé- of ereschuld van 3
miljoen, die uit de totale verkoopwinst van de Rapenburgerstraat moest worden voldaan, en
wel aan Endstra.
171

Van den Heuvel heeft hierover verklaard. Ten aanzien van de genoemde
namen van vastgoedondernemers verklaarde hij: ‘Mieremet heeft wel iets
over de gehanteerde constructie verteld.: eerst werd contact gelegd met een
persoon in café Lexington, dan werd een bepaald probleem gecreëerd door
Holleeder, Klepper of Mieremet, en vervolgens moest de desbetreffende
persoon betalen om van dat probleem af te komen. Dit geld moest worden
betaald door middel van een financiële constructie via Endstra, die het geld
weer doorsluisde naar Holleeder. En ‘ABC-constructie’ dus. Eén persoon
heeft verteld dat er geld was betaald; wie die persoon is kan ik niet zeggen,
want die persoon heeft dat in vertrouwen gezegd. Ik kan geen naam noemen.
Ik kan u wel zeggen dat het een van de personen is geweest wiens naam in
de aantekeningen op mijn laptop voorkwam. ’ 521 Kortom: één uit het rijtje van
WS, JW, RC, KH en EDV heeft aan John van den Heuvel vertrouwelijk erkend
te zijn afgeperst.
Als getuige in het onderzoek Enclave Financieel gehoord, heeft Van den
Heuvel aanvullend verklaard. Hij is geconfronteerd met zijn fax van 23
augustus 2002 aan de voorlichter van de Amsterdamse politie, waarin hij
schreef over informatie te beschikken dat ‘Holleeder/Endstra’ zich zouden
schuldig maken aan afpersing van zeer vermogende vastgoedhandelaren
‘onder wie Jan-Dirk Paarlberg, RC, KH, JW, EDV, WS’. 522 Wat direct opvalt is
dat in dit lijstje de naam van Paarlberg voorkomt, terwijl het de enige naam is
die niet voorkomt in de aantekeningen in de laptop.
Van den Heuvel heeft hierover een belangwekkende verklaring afgelegd. Zijn
bron was John Mieremet, met wie hij één of twee dagen voor die fax had
gesproken; en dat was dus weer kort vóór de hierboven aangehaalde
laptopaantekeningen. Mieremet zag Holleeder en Endstra in de afpersing van
derden als ‘de mensen die een bepalende rol speelden’, een ‘twee-eenheid.
Later heeft hij dat wel genuanceerd, na de publicaties in 2002.’ Endstra had –
zo vertelde Mieremet aan Van den Heuvel – Mieremet na die publicaties
opgezocht om de werkelijke verhoudingen tussen Endstra en Holleeder uit te
leggen. Van den Heuvel weet zeker dat Mieremet ook de naam van Paarlberg
heeft genoemd als één van de slachtoffers van afpersing. De journalist is nog
naar Bolenstein getogen om commentaar aan Paarlberg te vragen, maar die
wilde hem niet te woord staan. Van den Heuvel kreeg uit de gesprekken met
Mieremet de indruk dat die de mensen die afgeperst werden wel had ontmoet
en ook kende. Dit laatste lijkt bevestiging te vinden in het telefoongesprekje
van 4 februari 2000, waarin Mieremet bij Holleeder informeert naar het
telefoonnummer van ‘die Palenberg’, waarna Holleeder hem het
telefoonnummer van Mediamax gaf. 523
Dat mensen ontkennen te zijn of worden afgeperst is geen nieuw verschijnsel.
Hier kunnen diverse redenen aan ten grondslag liggen. Dat kan angst zijn,
maar ook een acceptatie van de situatie, waarbij zelfs vormen van (latere)
samenwerking kunnen ontstaan tussen afgeperste en afperser. Het is een
verschijnsel waar in de criminologie veelvuldig over is geschreven, maar we
521 Dossier Enclave, 4 e aanvulling, blz. 1794.
522 Dossier Enclave, 4 e aanvulling, blz. 2065-2071.
523 Dossier Enclave, 1 e nazending, blz. 0249-0253 en bijlagen.
172

zien hier ook daadwerkelijk voorbeelden van. Wij wijzen uw rechtbank in dit
verband op de bewezen verklaarde afpersingen van EDV en RF. Hoewel
beiden stellig ontkenden te worden afgeperst, zijn de daders hiervoor
veroordeeld. Overigens komt in beide dossier Willem Holleeder nadrukkelijk
naar voren, als ‘oplosser’ van de problemen waarmee beiden werden
geconfronteerd. Het is exact de methode die John Mieremet bij John van den
Heuvel uitgebreid uit de doeken deed, inclusief de rol van Holleeder.
De aanwijzingen dat Paarlberg niet vrijwillig heeft meegewerkt aan het
ontvangen van de betalingen van Endstra en zich op die manier heeft
schuldig gemaakt aan de verweten witwasgedragingen, zijn van belang voor
het vaststellen van het opzet van Paarlberg. Zijn wetenschap van de aard van
de betalingen kan er immers mede uit worden afgeleid.
173

8.7 Conclusie
Zoals wij hebben betoogd kan worden bewezen dat de betalingen die op de
tenlastelegging staan, en door Endstra aan Paarlberg zijn gedaan, afkomstig
zijn van enig misdrijf, te weten de afpersing van Endstra door Holleeder. Door
Endstra en Paarlberg is, met inschakeling van AVT en JVDH, getracht om
deze betalingen boekhoudkundig op een wijze te verwerken, waarbij er later
geen vragen konden worden gesteld door bijvoorbeeld de fiscus.
Bij deze betalingen is bovendien gebruik gemaakt van gefingeerde titels.
Paarlberg is hier niet alleen van op de hoogte geweest, maar is hier zelfs
actief bij betrokken, getuige ook zijn voorstel voor de buistransactie. Tot op
heden geeft Paarlberg ten aanzien van de titels een valse voorstelling van
zaken, waarbij hij wisselend en aantoonbaar onjuist verklaart. Ook verklaart
Paarlberg onjuist als het gaat om zijn relatie met Holleeder. In ieder geval ten
aanzien van de verbouwing van zijn boerderij aan de Woerdense Verlaat is de
betrokkenheid van Holleeder groter dan steeds door Paarlberg is verklaard.
Voorts zijn er aanwijzingen dat Paarlberg Holleeder in ieder geval één maal in
het buitenland heeft ontmoet.
Paarlberg is bovendien op de hoogte geweest van elke betaling van Endstra.
Hij heeft zich persoonlijk op de hoogte gesteld wanneer deze betalingen waar
binnenkwamen en heeft de gelden vrijwel direct doorgeboekt. Uit het gegeven
dat Endstra over (de hoogte van) bepaalde betalingen verantwoording af
moest leggen aan MK en/of Holleeder blijkt te meer dat deze betalingen voor
Holleeder bedoeld waren. Gelet hierop kan het niet anders geweest zijn dan
dat Paarlberg wetenschap heeft gehad van de herkomst van de gelden. Dit
wordt bovendien bevestigd door de aanwijzingen dat Paarlberg zelf heeft
‘moeten meewerken’ aan de ontvangst van de gelden, zoals zo juist door ons
naar voren is gebracht.
Op basis van vorenstaande is het OM van oordeel dat wettig en overtuigend
kan worden bewezen dat Paarlberg zich in de ten laste gelegde periode
schuldig heeft gemaakt aan het witwassen van ruim 17 miljoen euro.
174

9. ERNST, OMSTANDIGHEDEN EN PERSOON
Gaandeweg dit requisitoir heeft het OM zich al meer dan eens uitgelaten over
de ernst van de aan Paarlberg verweten gedragingen. Deze ernst vormt, in
samenhang met de omstandigheden waaronder de feiten zijn begaan, en de
persoon van de verdachte zoals daarvan ter terechtzitting is gebleken, de
basis voor de straftoemeting.
Het OM acht wettig en overtuigend bewezen dat Paarlberg zich gedurende
een reeks van jaren heeft bezig gehouden met uiteenlopende strafbare feiten.
In een periode dat hij twijfelachtige contacten onderhield – te denken valt aan
de jaren met garagebedrijf Van Asselt, zijn dubieuze inmenging in een
procedure tussen de belastingdienst en EU, maar ook aan zijn zakelijke
vermenging met Endstra over wie eind 1994 landelijk bekend was gemaakt
dat hij de onderwereld had gefaciliteerd – kon het ene na het andere misdrijf
passeren. Geen kleinigheden, al is op een geschat vermogen van een paar
honderd miljoen alles relatief. Valsheid in geschrift, witwassen, oplichting en
belastingfraude, allemaal misdrijven waarbij het vertrouwen in het economisch
en maatschappelijk verkeer in geschriften en in een integer betalingsverkeer
centraal staan. Feiten ook die doorgaans uit berekening worden begaan; dat
is in deze zaak niet anders.
Bij het plegen van de ten laste gelegde feiten onder 2 tot en met 6 is
Paarlberg bepaald lichtzinnig te werk gegaan. Uit niets blijkt dat hij destijds
het strafwaardige van zijn gedragingen heeft ingezien, laat staan dat hij daar
ook maar enigszins naar heeft gehandeld. Ook blijkt niet dat hij thans het
strafwaardige van zijn gedragingen inziet. Integendeel, zou haast kunnen
worden gezegd, getuige ook zijn vergoelijkende opmerking toen hij werd
geconfronteerd met onjuiste vermogensopstellingen die aan de bank waren
gepresenteerd: je hoeft toch niet alles aan de bank te melden?
Dit staat in schril contrast met het beeld dat de buitenwereld altijd van hem
heeft gehad: er is niemand in het dossier die hem in verbinding zou hebben
gebracht met valsheid in geschrift, oplichting, witwassen en belastingfraude.
Integendeel, veel getuigen staken de hand voor hem in het vuur.
Niettemin heeft Paarlberg een omvangrijk geldbedrag van 8.5 miljoen gulden
witgewassen, via een internationale structuur van ondoorzichtige
vennootschappen en rekeningen, uiteindelijk leidend tot de aankoop van een
prestigieus hotel. Hiermee is het maatschappelijk vertrouwen in een eerlijke
en transparante herkomst van geld waarmee onroerend goed wordt gekocht,
ernstig geschaad.
En niettemin heeft Paarlberg door met een valse overeenkomst een lening los
te krijgen het vertrouwen in documenten met een bewijsbestemming ernstig
geschaad. Ook hier lijkt hij de ernst niet van in te zien. Bij de rechtercommissaris
zegt hij nog: er is toch niemand door benadeeld?
En niettemin heeft Paarlberg, door feitelijk leiding te geven aan
belastingfraude door zijn vennootschappen, blijk gegeven van een losse
belastingmoraal. Extra wrang hierbij is dat waar Paarlberg aan alle kanten
probeert het betalen van belasting in Nederland te ontwijken, hij de kosten
175

van privéverbouwingen wel op de Nederlandse fiscus, en daarmee de
Nederlandse belastingbetaler, wil afwentelen.
En niettemin heeft Paarlberg, uit ogenschijnlijk overwegend fiscale
overwegingen, een relatie geholpen door een bewust onjuiste opname van
gegevens in een notariële akte. Hij heeft daarbij niet alleen blijk gegeven van
de al genoemde verkeerde belastingmoraal, maar heeft hiermee ook het
maatschappelijk vertrouwen in de juistheid van notariële akten geschaad.
De ernst van feiten zoals deze is door de wetgever onderstreept door een
strafmaximum op deze feiten van zes jaar gevangenisstraf.
Bij het onder 1 ten laste gelegde feit blijft de vraag hoe Paarlberg hier in
betrokken is geraakt. Er zijn aanwijzingen dat hij eraan heeft moeten
meewerken. Zelf heeft hij dit stellig ontkend, maar de verklaringen van met
name AVT spreken boekdelen op dit gebied. Het zal onduidelijk blijven of, en
zo ja, in welke mate Paarlberg onder druk is gezet. Is hij of een van zijn
naasten daadwerkelijk bedreigd, was hij op enigerlei wijze chantabel, of
voelde hij zich op een andere manier verplicht om mee te werken? Het zijn
vragen waar we geen antwoord op hebben gekregen en naar verwachting ook
niet zullen krijgen. En vanuit de verdedigingsstrategie van Paarlberg is dat
ook wel te begrijpen, hij zou daarmee immers zijn betrokkenheid erkennen.
Maar welk motief hij ook heeft gehad, vast staat dat hij opzettelijk tien keer
een groot geldbedrag ontvangen en voorhanden heeft gehad, afkomstig van
afpersing. Door zijn handelwijze kon Holleeder zijn plan om Endstra af te
persen volvoeren. Zonder de bereidheid van Paarlberg om zijn rekeningen
beschikbaar te stellen voor het wegsluizen van geld van Endstra – die op dat
moment in de spotlights van de media en van justitie stond – had Holleeder
Endstra niet met succes zo onder druk kunnen zetten. In zoverre is Paarlberg
een onmisbare schakel voor Holleeder geweest. Paarlberg moet dat hebben
geweten.
Paarlberg was zelfs de ideale schakel. Zo bekend als Endstra was geworden
door de uitgebreide publicaties die Mieremet teweeg had gebracht, zo
onbekend nog was Paarlberg. En niet alleen onbekend, hij was ook het
toonbeeld van onkreukbaarheid, met wereldwijde contacten en goed thuis is
het werken met offshores.
Afpersing is op zichzelf een bijzonder ernstig misdrijf, dat leidt tot gevoelens
van grote angst bij het slachtoffer en zijn omgeving. Dat klemt te meer als die
afpersing zeer lang duurt. Paarlberg is bij het hele traject van betalingen,
gedurende een jaar, op zijn manier, willens en wetens betrokken geweest. Hij
heeft die afpersing gefaciliteerd. Zakelijk gezien is afpersing een ernstig
misdrijf omdat het de dader – of een ander, zoals artikel 317 Sr het noemt –
wederrechtelijk bevoordeelt. Of het geld Holleeder heeft bereikt of zou hebben
bereikt is voor het bewijs niet van belang. Vastgesteld kan worden dat
Holleeder Endstra heeft afgeperst en dat Endstra in samenspraak met
Paarlberg titels heeft gevonden om het afgeperste geld aan Paarlberg over te
maken.
Het dossier laat in het verlengde van de afpersingen zaak een geraffineerde
vorm van witwassen zien. Er werd een constructie gezocht die het witwassen
176

lijvend onzichtbaar moest maken. Het werken met titels die waren ontleend
aan vroegere rechtsverhoudingen getuigt van raffinement. Zonder kennis van
het valse karakter van de gebruikte titels was het witwassen vrijwel niet te
traceren. Tot het raffinement behoort ook dat gebruik is gemaakt van
personen en trustkantoren die uit de aard van hun beroep hadden moeten
zien dat er aan wat aan de hand was en bij wie bellen hadden moeten
rinkelen. Niemand echter heeft aanleiding gezien om een signaal af te geven.
De voorzichtige vraag die AVT een enkele keer aan Paarlberg heeft gesteld
lijkt meer bedoeld geweest voor zijn eigen gemoedsrust, maar valt als
signalering in dit verband niet echt serieus te nemen. Zo hield een keten van
personen, bedrijven en belangen elkaar in stand, en kon de door Holleeder
botweg gegeven opdracht om tientallen miljoenen uit Convoy te onttrekken en
weg te sluizen worden uitgevoerd.
Het OM benadrukt nog eenmaal dat zonder de brute moord op Endstra naar
verwachting noch de afpersing door Holleeder, noch het witwassen door
Paarlberg ooit zou zijn ontdekt. Endstra was begin 2004 klaar met de CIE; hij
had er geen vertrouwen meer in dat Holleeder zou worden gearresteerd voor
moorden. Zonder de moord op Endstra had het codicil nog in de kluis
gelegen, zouden de aantekeningen bij Erna Driessen wellicht nooit gevonden
zijn, en zou geen boekhouder of belastingcontroleur iets in de boeken van
Endstra hebben kunnen terugvinden. En bij Paarlberg al helemaal niet; al het
geld was naar buitenlandse rekeningen en vennootschappen gegaan.
Deze handelwijze heeft een verloederend effect gehad op het normale
zakenverkeer. Eén van de uitgangspunten in dat verkeer is de vrijheid van
handelen en de vrijheid om dat uit zakelijke overwegingen te doen. Door de
afpersingen zijn onzakelijke transacties afgedwongen tot stand gekomen.
Hierbij zijn meerdere mensen betrokken geweest. Het vertrouwen in zakelijke
transacties, de boekhoudkundige verslaglegging daarvan en integriteit van het
financiële verkeer is daardoor ernstig geschaad.
In deze zaak is de verwevenheid van onderwereld en bovenwereld meer dan
ooit zichtbaar geworden.
Holleeder was daarin de representant van het criminele milieu, die
aanvankelijk bevriend was met Endstra, uit welk motief dan ook, die Endstra
langzaam aan in de houdgreep nam en met het afwenden van gefingeerde
bedreigingen begon af te persen.
Endstra was de zakenman op het grensvlak; hij deed slim en scherp grote
transacties waar iedereen jaloers op was, maar beheerde tegelijkertijd al
jarenlang crimineel geld dat hij vrijwel ongemerkt witwaste.
Paarlberg was de vertegenwoordiger van de nette bovenwereld, een heer van
stand. Een beetje mysterieus, aardig maar ook gesloten, bedachtzaam maar
ook stellig. Niemand zou ooit denken dat hij zijn schijnbaar absolute
tegenpool Holleeder zou faciliteren.
De juist beschreven typering van Paarlberg is herkenbaar van de behandeling
ter terechtzitting. Zijn geschiedenis is voor een belangrijk deel nauwelijks
bekend. Zijn presentatie ter terechtzitting heeft daarin niet veel verandering
177

gebracht; op een tamelijk afstandelijke manier beschrijft hij daarin zijn
levensloop, maar heel in het kort en strikt zakelijk.
Het beeld dat in de buitenwereld van hem bestaat – en dat hij in zijn
presentatie deels zelf bevestigt – is dat van een zeer begaafde man die op
jonge leeftijd de wijde wereld introk, om na omzwervingen als succesvol
bankier via New York en Londen, met de verkoop van Mediamax een fortuin
te vergaren. Het geld dat hij hiermee heeft verdiend, heeft hij geïnvesteerd in
zeer prestigieuze onroerend goed projecten, onder meer in Amsterdam en
Rotterdam. Verder komt Paarlberg naar voren als een liefhebber van dure
sportauto’s en kunst, bezit hij huizen en bedrijven in diverse delen van de
wereld en heeft hij contacten met belangrijke mensen. Hij is getrouwd, woont
officieel in Londen en heeft één zoon.
Paarlberg lijkt hiermee het ultieme voorbeeld van de zeer succesvolle self
made wereldburger. Wellicht dat daarom zijn verhaal zo tot de verbeelding
spreekt.
Maar daarnaast is Paarlberg ook ongrijpbaar, en tot op zekere hoogte
nauwelijks controleerbaar. Bijvoorbeeld voor de fiscus. Ook in veel van zijn
zakendoen is hij nauwelijks grijpbaar en controleerbaar. Hij blijft hierbij vaak
op de achtergrond en maakt anderen directeur van zijn vennootschappen.
Achter de schermen trekt hij echter aan de touwtjes. Passend hierbij is de
grote complexiteit van bedrijven die Paarlberg heeft, waarbij voor bijna elke
transactie een nieuwe, vaak deels buitenlandse, structuur wordt opgezet.
Afscherming voor de buitenwereld lijkt het devies.
Gebrek aan openheid kenmerkte de houding van Paarlberg tijdens de
behandeling van de feiten ter terechtzitting. Tegen beter weten in bleef hij
volharden in verschillende ontkenningen. Slechts als hij er echt niet onder uit
kon, zoals bij de valse Escrow, kwam hij met een gedeeltelijke bekentenis, om
die vervolgens zo af te zwakken, dat hij eerder slachtoffer leek dan dader.
Paarlberg heeft de afgelopen weken weinig duidelijkheid omtrent zijn persoon
en motieven verschaft. Op veel vragen van het OM weigerde hij antwoord te
geven, omdat het hem zichtbaar irriteerde en hij het belang er niet van inzag.
Op deze momenten reageerde de vriendelijk ogende maar ondoorgrondelijke
zakenman scherp en fel, en liet hij zijn schild een beetje zakken.
Hoewel de conclusie moet zijn dat rond de persoon Paarlberg veel
onduidelijkheid blijft bestaan, is het OM van oordeel dat in de persoonlijke
omstandigheden geen omstandigheden kunnen worden gevonden die in het
voordeel van de verdachte moeten meewegen. Ook het gegeven dat
Paarlberg niet eerder met politie en justitie in aanraking is gekomen is geen
omstandigheid om in sterke mate ten gunste rekening mee te houden.
Immers, het gaat in deze zaak om een veelheid aan uiteenlopende strafbare
feiten die hem wordt verweten over een zeer langdurige periode. Daarbij komt
dat Paarlberg niet heeft laten blijken het laakbare karakter van zijn handelen
echt in te zien.
178

10. EIS
Het OM overweegt met betrekking tot zijn vordering het volgende. De ernst
van de feiten, de omstandigheden waaronder ze zijn begaan en de persoon
van de verdachte, zoals van één en ander ter terechtzitting is gebleken en
zoals zojuist op de essentiële onderdelen toegelicht, rechtvaardigen een
gevangenisstraf van aanzienlijke duur.
Het OM acht een geldboete niet passend bij de ernst van de feiten die kunnen
worden bewezen. Niet alleen de samenhang met het gronddelict afpersing
brengt dit mee, ook de al genoemde lange duur en diversiteit van de
verschillende strafbare feiten.
Het OM acht ook een ten dele voorwaardelijke gevangenisstraf niet
aangewezen. Paarlberg houdt vol niets verkeerd gedaan te hebben, op één
kleine misser met de Escrow na. In zijn ogen ziet het OM het fundamenteel
verkeerd. Bij een dergelijke proceshouding acht het OM een (gedeeltelijk)
voorwaardelijke straf niet passend. Wie niets fout heeft gedaan heeft ook
geen stok achter de deur nodig om niet – wederom, of in zijn ogen beter:
alsnog – in de fout te gaan.
De verdachte Holleeder is in hoger beroep veroordeeld tot 9 jaar
gevangenisstraf. Aangenomen mag worden dat de afpersing van Endstra en
het deelnemen aan witwassen van de afgeperste gelden een zeer
substantieel deel van die straf hebben opgeleverd. Het OM is van oordeel dat
Holleeder deze feiten niet had kunnen plegen zonder de bereidheid van
Paarlberg om zijn rekeningen beschikbaar te stellen. Deze onmisbare rol
maakt, onder de geschetste omstandigheden, een substantiële vrijheidsstraf
passend en geboden.
Ook de andere feiten vergen een vrijheidsstraf van aanmerkelijke duur.
Het OM wil de opbouw van zijn eis inzichtelijk maken en gaat ten aanzien van
feit 1 uit van een passende straf van 3 jaar, en ten aanzien van de feiten 2 tot
en met 6 van een passende straf van 18 maanden.
Hoewel het onderzoek vanaf het moment dat Paarlberg als verdachte werd
aangemerkt tot de aanvang van de inhoudelijke behandeling langer heeft
geduurd dan in het algemeen wenselijk moet worden geacht, is het OM van
oordeel dat de redelijke termijn niet is geschonden. Niettemin ziet het OM
aanleiding om een mindering op de vordering aan te brengen. Ten eerste in
verband met het onmiskenbaar lange tijdsverloop ten aanzien van de feiten 1
t/m 4, en ten tweede door de omstandigheid dat er aanwijzingen zijn dat
Paarlberg op enigerlei wijze onder druk is gezet om de betalingen van
Endstra te ontvangen. Het totaal van deze mindering dient te worden bepaald
op 6 maanden.
Het OM vordert derhalve dat uw rechtbank de verdachte Paarlberg ter zake
van de feiten 1 tot en met 6 zal veroordelen tot gevangenisstraf voor de duur
van 4 jaar onvoorwaardelijk.
Haarlem, 10 en 11 mei 2010
179

1. INLEIDING .................................................................................................... 1
1.1 Start onderzoek....................................................................................... 1
1.2 De tenlastelegging .................................................................................. 7
1.3 Opbouw requisitoir .................................................................................. 7
2. ALGEMEEN JURIDISCH KADER ................................................................ 9
2.1 Inleiding ................................................................................................... 9
2.2 Memorie van Toelichting......................................................................... 9
2.3 Typologieën........................................................................................... 10
2.4 De delictsbestanddelen:........................................................................ 11
2.4.1 Voorwerp ........................................................................................ 11
2.4.2 Afkomstig uit enig misdrijf............................................................... 11
2.4.3 Bewijsminimum van de Hoge Raad ............................................... 12
2.4.4 Geheel of gedeeltelijk..................................................................... 12
2.4.5 Verbergen/Verhullen ...................................................................... 13
2.4.6 Voorhanden hebben....................................................................... 13
2.4.7 Opzet: weten .................................................................................. 14
3. DE ZAAK NEWPORT ................................................................................. 15
3.1 Inleiding ................................................................................................. 15
3.2 Voorhanden hebben.............................................................................. 15
3.3 De financiering: algemeen .................................................................... 16
3.3.1 Betaling koopsom door Mediamax Group...................................... 18
3.3.2 Herkomst saldo van Mediamax Group BV ..................................... 18
3.3.3 Herkomst 26 miljoen van Mediamax Buitenreclame BV................ 18
3.3.3.a Herkomst 5,95 miljoen gulden ................................................. 19
3.3.3.b Herkomst 2,9 miljoen gulden ................................................... 20
3.3.3.c Herkomst 5,5 en 11,55 miljoen gulden .................................... 21
3.3.4 Conclusie........................................................................................ 21
3.4 Oorsprong van de 5,95 miljoen gulden................................................. 21
3.4.1 De door Paarlberg gestelde transactie........................................... 22
3.4.2 De handelwijze m.b.t. het geld ....................................................... 25
3.5 Contacten in het criminele milieu .......................................................... 30
3.6 Conclusie............................................................................................... 33
4. DE ZAAK AGA ............................................................................................ 36
4.1 Inleiding ................................................................................................. 36
4.2 Perceel Amstel 149 te Amsterdam ....................................................... 37
4.2.1 Eigenaar/bewoner .......................................................................... 37
4.2.2 Verbouwing..................................................................................... 37
4.2.3 Opdracht/betaling ........................................................................... 37
4.2.4 Bevindingen Belastingdienst .......................................................... 38
4.2.5 Administratieve verwerking facturen .............................................. 39
4.2.6 Samenvatting.................................................................................. 41
4.3 Perceel Apollolaan 78 ........................................................................... 41
4.3.1 Eigenaar/bewoner .......................................................................... 41
4.3.2 Verbouwing..................................................................................... 42
4.3.3 Opdracht/betaling ........................................................................... 42
4.3.4 Bevindingen Belastingdienst .......................................................... 42
4.3.5 Administratieve verwerking facturen .............................................. 43
4.3.6 Samenvatting.................................................................................. 45
4.4 Perceel Rijksstraatweg 125 te Baambrugge......................................... 45
180

4.4.1 Eigenaar/bewoner .......................................................................... 45
4.4.2 Verbouwing..................................................................................... 46
4.4.3 Opdracht/betaling ........................................................................... 46
4.4.4 Bevindingen Belastingdienst .......................................................... 46
4.4.5 Administratieve verwerking facturen .............................................. 47
4.4.6 Samenvatting.................................................................................. 48
4.5 Perceel Brede Haven 36 te Den Bosch ................................................ 48
4.5.1 Eigenaar/bewoner .......................................................................... 48
4.5.2 Verbouwing..................................................................................... 48
4.5.3 Opdracht/betaling ........................................................................... 49
4.5.4 Bevindingen Belastingdienst .......................................................... 50
4.5.5 Administratieve verwerking facturen .............................................. 50
4.5.6 Samenvatting.................................................................................. 52
4.6 Perceel In de Wolken 252 Amstelveen................................................. 52
4.6.1 Eigenaar/bewoner .......................................................................... 52
4.6.2 Verbouwing..................................................................................... 53
4.6.3 Opdracht/betaling ........................................................................... 53
4.6.4 Bevindingen Belastingdienst .......................................................... 54
4.6.5 Administratieve verwerking facturen .............................................. 54
4.6.6 Samenvatting.................................................................................. 55
4.7 Perceel Grove End Road te Londen..................................................... 56
4.7.1 Eigenaar/bewoner .......................................................................... 56
4.7.2 Verbouwing..................................................................................... 56
4.7.3 Opdracht/betaling ........................................................................... 56
4.7.4 Bevindingen Belastingdienst .......................................................... 56
4.7.5 Administratieve verwerking facturen .............................................. 57
4.7.6 Samenvatting.................................................................................. 57
4.8 Feitelijke leiding geven.......................................................................... 58
4.8.1 Artikel 51 van het Wetboek van Strafrecht..................................... 58
4.8.2 Wetenschap Paarlberg: eigen verklaring ....................................... 59
4.8.3 Bewijs ............................................................................................. 61
4.8.4 Rolverdeling Paarlberg en DB........................................................ 62
4.8.5 Rol DB ............................................................................................ 62
4.8.6 Wetenschap Paarlberg: feiten en omstandigheden ....................... 63
4.9 Conclusie............................................................................................... 65
5. ONDERZOEK MATTERHORN .................................................................. 66
5.1 Inleiding ................................................................................................. 66
5.2 Leningen Paarlberg-SS......................................................................... 66
5.3 Aflossing lening ..................................................................................... 67
5.4 Aandelenoverdracht 2 oktober 2001..................................................... 67
5.5 Afspraak SS – Paarlberg....................................................................... 68
5.6 Koopprijs aandelen fl. 2.000.000,- ........................................................ 70
5.7 Standpunt Paarlberg ............................................................................. 71
5.8 In beslag genomen stukken .................................................................. 72
5.9 Administratieve verwerking Cantor ....................................................... 74
5.10 Rol SS ................................................................................................. 76
5.11 Conclusie............................................................................................. 77
6. DE ZAAK ESCROW AGREEMENT ........................................................... 78
6.1 Inleiding ................................................................................................. 78
6.2 Valsheid in geschrift: algemeen ............................................................ 78
181

6.3 De Escrow Agreement: opening en inhoud .......................................... 79
6.4 Valsheid................................................................................................. 80
6.4.1 Datering en tenaamstelling #502.................................................... 80
6.4.2 Ondertekening ................................................................................ 81
6.4.3 Verschuldigdheid 75 miljoen gulden .............................................. 82
6.4.4 Tenaamstelling #503 ...................................................................... 82
6.5 Oogmerk van gebruik............................................................................ 83
6.6 Daderschap van Paarlberg ................................................................... 84
6.7 Oplichting .............................................................................................. 85
6.8 Conclusie............................................................................................... 85
7. VOORLOPIGE BALANS............................................................................. 86
8. DE ZAAK ENDSTRA .................................................................................. 88
8.1 Inleiding – voorhanden hebben............................................................. 88
8.2 Het verweer van Paarlberg ................................................................... 89
8.2.1.1 De aanleiding........................................................................... 91
8.2.1.2 Vormgeving van de ontvlechting ............................................. 93
8.2.1.2.A Andere ontvlechtingen van Endstra ..................................... 94
8.2.1.2.B Niet alles wordt slechts mondeling geregeld........................ 95
8.2.1.2.C Steun voor de verklaring van Paarlberg? ............................ 97
8.2.1.3 Verklaringen over het stuk papier.......................................... 100
8.2.2 Ad 4: Heeft Endstra gelogen? ...................................................... 103
8.2.3 Ad 5 en 6: De titels betreffende HSIJ........................................... 108
8.2.3.1 Aflossing lening HSIJ............................................................. 108
8.2.3.2 Afkoop toekomstige winstrechten.......................................... 112
8.2.4. Ad 7: De titel betreffende Bayline................................................ 117
8.2.4.1 Betekenis van het ‘terugdraaien’ van de overdracht van Bayline
en Xenia............................................................................................. 124
8.3 De niet gebruikte titels......................................................................... 129
8.3.1 De ‘buistransactie’ ........................................................................ 129
8.3.2 De commissies en winstrechten................................................... 131
8.4 Deskundige Pheijffer........................................................................... 133
8.4.1. Uitgangspunten ........................................................................... 133
8.4.2 Belang deskundige....................................................................... 134
8.4.3. Conclusies Pheijffer..................................................................... 135
8.4.4. Conclusie..................................................................................... 138
8.5 Afkomstig van enig misdrijf ................................................................. 138
8.5.1 De CIE-gesprekken en dagboekaantekeningen .......................... 138
8.5.2 MK ................................................................................................ 144
8.5.3 Getuigenverklaringen BZ.............................................................. 149
8.5.4 Getuigenverklaringen algemeen .................................................. 151
8.5.5 Processen-verbaal van bevindingen ............................................ 157
8.5.6 Overige documenten .................................................................... 158
8.5.7 Conclusie...................................................................................... 160
8.6 Opzet................................................................................................... 160
8.6.1 Valse voorstelling van zaken........................................................ 161
8.6.1.1 De buistransactie ................................................................... 161
8.6.1.2 Terugdraaien aandelenoverdracht ........................................ 162
8.6.1.3 De HSIJ-lening....................................................................... 162
8.6.1.4 De winstrechten ..................................................................... 163
8.6.2 Coördinatie van de geldstromen .................................................. 164
182

8.6.3 Contacten Paarlberg – Holleeder................................................. 165
8.6.4 Vrijwilligheid Paarlberg ................................................................. 168
8.7 Conclusie............................................................................................. 174
9. ERNST, OMSTANDIGHEDEN EN PERSOON........................................ 175
10. EIS .......................................................................................................... 179
183