Dyslexiewijzer - Logopedie.nl

Dyslexiewijzer

DyslexiewijzerWaarom deze dyslexiewijzer?Voordat kinderen met het leesonderwijs in aanraking komen,kunnen ze al verwezen worden naar een logopedist. Zij hebbendan een logopedische stoornis die op de aanwezigheid vandyslexie kan wijzen. Hun behandeling vraagt om een andereaanpak dan bij kinderen die geen risicofactoren voor dyslexiehebben.In deze dyslexiewijzer wordt de relatie gelegd tussen vier typentaalleerproblemen en het risico op dyslexie. De wijzerbevat een literatuurverwijzing en sites met meerinformatie over dyslexie.De rol van de logopedist bij dyslexieLogopedisten zijn vaak al in een vroeg stadium betrokken bij kinderenmet dyslexie. Die zijn soms nog niet in het leesproces vastgelopen,maar vertonen al wel risicofactoren. Een vroege adequate begeleiding(onder andere met klanken en letters werken) kan dyslexie weliswaar nietvoorkomen, maar verkleint wel de uitingsvorm ervan. De behandelingdoor een (gespecialiseerde) logopedist levert zo een grote bijdrage aanhet voorkomen van leesproblemen en het verminderen van de gevolgen.Behalve logopedisten zijn er andere beroepsgroepen betrokken bij dediagnose en behandeling van dyslexie: orthopedagogen, psychologen,remedial teachers. Logopedisten onderscheiden zich omdat zij dedeskundigheid hebben van diagnostiek, indicatiestelling en therapievan spraak- en taalstoornissen. Logopedie omvat specifieke kennis overfonologie en oproepsnelheid die nauw samenhangt met diagnostiek enbegeleiding.De risicogebieden voor het leren lezen en/of spellen zijn hetwerkterrein van de logopedist. Met name zijn/haar signalerende eninterveniërende rol bij de vroegtijdige opsporing van risicokinderenis groot. Ook bij het aanvankelijke en voortgezet lezen is eenondersteunende rol weggelegd voor de logopedist.2

Het einddoel van technisch lezen wordt gedefinieerd als ‘stil lezen met begrip’.Ook bij dit begripsmatige aspect van het lezen wordt het specifieke werkterrein van delogopedist aangesproken, namelijk de taalontwikkeling en de woordenschat.Samenhang spraak-/taalmoeilijkheden en dyslexieVeel kinderen met ernstige spraak-/taalmoeilijkheden (ESM) ontwikkelen op latere leeftijddyslexie. In de wetenschappelijke literatuur worden percentages van wel 40-50% genoemdwaarbij de combinatie van taalproblemen en dyslexie vaker bij jongens dan bij meisjesvoorkomt (protocol Leesproblemen en Dyslexie groep 5 – 8 van Hanneke Wentink en LudoVerhoeven pag 49-50).Er zijn vier typen taalleerproblemen te onderscheiden die ten grondslag liggen aan moeitemet lezen, spellen en rekenen:1. Auditieve verwerkingsproblemen2. Spraakproblemen3. Grammaticale problemen4. Problemen met de betekenisverlening1. De rol van de logopedist bij auditieve verwerkingsproblemenLeerlingen met auditieve verwerkingsproblemen hebben moeite met het onderscheiden,herkennen, analyseren en synthetiseren van spraakklanken. Alleen auditieve oefeningenleveren voor het leren lezen erg weinig op. Lezen bestaat uit meer dan alleen de auditievecomponent. Juist de koppeling tussen de auditieve en de visuele component is belangrijk. Eenlogopedist leert een kind om met klanken te manipuleren waarbij in een vroeg stadium metklanken en letters wordt gewerkt. Het effect hiervan is bewezen.2. De rol van de logopedist bij spraakproblemenEen logopedist is alert op het blijvende effect van spraakproblemenbij lezen en spellen. Bij de behandeling komt deauditieve, visuele en spraakmotorische componentvan de woordstructuur aan de orde.Kinderen moeten een woord horen,zien (letters en mondbeeld)en uitspreken.Definitie dyslexieDyslexie is een stoornis die gekenmerkt wordtdoor een hardnekkig probleem met het aanlerenen/of vlot toepassen van het lezen en/of hetspellen op woordniveau.Bron: Stichting Dyslexie Nederland 20083

3.De rol van de logopedist bij grammaticale problemenGrammaticale problemen bij kinderen zijn vooral terug te vinden bij het niet correctkunnen toepassen van regels met betrekking tot woordvorming, zinsbouw enspellingregels4.De rol van de logopedist bij problemen met de betekenisverleningKinderen die problemen hebben met betekenisverlening hebben moeitemet het vinden van de juiste woorden, met het leggen van relaties tussen woorden enmet pragmatisch taalgebruik. Deze problemen komen tot uiting bij begrijpend luisteren,begrijpend lezen, het vertellen van verhalen zowel mondeling als schriftelijk (stellen).De logopedist kan een kind helpen om woordvinding en pragmatiek te benaderen viageschreven taal, zeker wanneer er sprake is van lees- en spellingproblemen.AanbevelingDe commissie Dyslexie van de NVLF vindt datnadere scholing van de logopedist op het gebied vandyslexie noodzakelijk is om kinderen met (risico op) lees- enspellingproblemen adequaat te kunnen behandelen.4

Literatuur• Aarnoutse, C. en L. Verhoeven (red)(1999)Tussendoelen beginnende geletterdheid. Een leerlijn voorgroep 1 tot en met 3Nijmegen, Expertisecentrum NederlandsBestellen: www.lcowijzer.nl• Aarnoutse, C. en L Verhoeven (red)(2003)Tussendoelen gevorderde geletterdheid voor groep 4 tot en met 8Nijmegen, Expertisecentrum NederlandsBestellen: www.lcowijzer.nl• Braams, T. (2001)Dyslexie een complex taalprobleemMeppel, Boom ISBN 905352 719 2• Henneman, K. , R. Kleijnen en A. Smits (2004)Protocol Dyslexie Voortgezet Onderwijs’s Hertogenbosch, KPC-groepDownloaden of bestellen www.kpcgroep.nl• Wouters, E, en H. Wentink (2005)Protocol Leesproblemen en dyslexie voor het speciaal basisonderwijsNijmegen, Expertisecentrum NederlandBestellen: www.lcowijzer.nl•National Reading PanelPut Reading FirstDownloaden via www.nationalreadingpanel.org•Fennis, L. – Logopedie en Foniatrie (juni 2004)Logopedie en dyslexie?Vanzelfsprekend!5

Websiteswww.balansdigitaal.nlVereniging van ouders en kinderen met leer- en gedragsstoornissen.www.letop.beEerste hulp bij leerstoornissen.www.masterplandyslexie.nlInformatie over het masterplan dyslexie.www.minocw.nlMinisterie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.www.nationalreadingpanel.orgInternationaal onderzoek over leesonderwijs.www.taalonderwijs.nlExpertisecentrum Nederlands. Omgaan met taalleesproblemen en dyslexie.www.tbraams.nlSpecialisten in leerstoornissen. Studieboeken en software.www.nvlf.nlDe NVLF behartigt de belangen van logopedisten(4000 leden). Zij behandelen kinderen en volwassenenmet taal-, spraak-, stem-, slik- en/of gehoorproblemen. Hetbehandelen van kinderen met lees- en spelling problemen (dyslexie)hoort ook tot het werk van de logopedist. De NVLF wil kwalitatiefgoede en toegankelijke logopedische zorg voor iedereen die gehinderdwordt in zijn persoonlijke communicatie.www.kindentaal.nlEen speciale website van de NVLF over de taalontwikkeling van baby’s,6peuters en kleuters.

De commissie Dyslexie van de NVLFDe commissie Dyslexie van de NVLF heeft de volgende taak:• Het uitwerken van de Richtlijn Diagnostiek en behandelingvan dyslexie• Uitwerking geven aan het samenwerkingsverband Dyslexie(NVLF/NIP/NVO/LBRT)• Deskundigheidsbevordering voor de leden van de NVLF• Onderhouden van contacten met de opleidingenlogopedie over het onderwerp dyslexie• Adviesrol bij onderwerpen die op andere plaatsen binnende vereniging spelen en met dyslexie te maken hebbenDe commissie ontwikkelt een aantal activiteiten om deze doelen tebereiken. Deze dyslexiewijzer is er een van.Materiaal / hulpmiddelenwww.anderslezen.nlLectuur en informatie voor mensen met een leeshandicap.www.dedicon.nlSpecialist in het maken van aantrekkelijke leesvormen.www.ggdrivierenland.nlInformatie over Spreekbeeld, een leermiddel voor het aanleren enautomatiseren van de klanktekenkoppeling.www.kennisnet.nlInternetorganisatie voor het onderwijs.www.lcowijzer.nlLogistiek Centrum Onderwijs, onder andere uitgever van het protocolleesproblemen en dyslexie.www.lexima.nlLeverancier van dyslexiehulpmiddelen.www.zwijsen.nlUitgever van leermiddelen.7

ColofonDeze dyslexiewijzer is een publicatie van de NVLF. De informatieis ontwikkeld als basisinformatie en als uitgangspunt voor dedeskundigheidsbevordering van de logopedist op het gebiedvan dyslexie. Daarnaast biedt de dyslexiewijzer informatie aanandere beroepsbeoefenaren die te maken hebben met kinderenmet (mogelijke) lees- en spellingsproblemen. De dyslexiewijzerkunt u bestellen via de webwinkel op www.nvlf.nl.Nederlandse Vereniging voor Logopedie en FoniatriePostbus 753440 AB Woerdenlogopedie@nvlf.nl