Verkenningen met betrekking tot de leringen van J. Krishnamurti

Verkenningen met betrekkingtot de leringenvan J. KrishnamurtiDe kunst van het leren (deel 1I)– P. KrishnaEr zijn een heleboel illusies waaruiteen hoop geweld voortkomt zonderdat men zich ervan bewust is datmen gewelddadig is.Dit artikel is (het tweedegedeelte van) detweede lezing door professorP. Krishna op hetITC in Naarden, maart2005. De lezingenseriehad als thema ‘Verkenningenmet betrekkingtot de leringen van J.Krishnamurti’.Er was zelfs een tijd dat mensen accepteerdendat er meesters en slaven waren.In India zie je dat nog steeds.Iemand uit een lagere kaste heeft geenrechten, omdat daar voor hen een langeuitgebreide theorie over karma achterzit, waarin gesteld wordt dat hij ineen vorig leven gezondigd moet hebben,daarom in deze familie is geïncarneerd,daarom ook zijn plaats verdientin de maatschappij en dat een slechtebehandeling gerechtvaardigd is! Het iseen illusie, het is onwaar, maar het ismaatschappelijk aanvaard. Die persoonzelf accepteerde het en de brahmaanaccepteerde het ook, maar alleenomdat iedereen het accepteert wordthet nog niet waar. Waarheid is niet eenkwestie van democratisch stemmen enzeggen, is dit waar of niet waar. Eénmens kan zeggen dat dit onwaar is endaarin gelijk hebben en een miljoenTheosofia 110/3 juni 2009 101

mensen kunnen zeggen dat het welwaar is en zij kunnen ongelijk hebben.Je kunt dus geen democratisch besluitnemen over waarheid en onwaarheiddoor erover te stemmen.Al onze nationalistische verdelingen,onze religieuze verdelingen, alleoorlogen, het geweld dat eruitvoortkomt,dat alles is gebaseerd opculturele illusies.De vormen van religieuze verdeeldheiddie in onze tijd in de wereld heersen,van hindoes tegen moslims, vanjoden tegen arabieren, berusten eveneensop illusie. Het is een culturele illusie.Een moslim weet niet wat Godis, evenmin als een hindoe weet watGod is. De moslim herhaalt echter watzijn ouders en zijn boeken hem verteldhebben, zonder te weten of dat waar is.De hindoe herhaalt iets anders, wathem door zijn boeken en zijn grootoudersis verteld. Hij noemt het zijnidee van God en hij levert er strijd om,over die gehechtheid – is dat niet allemaalgeworteld in illusie? Feitelijk is ergeen verdeeldheid tussen de twee mensen.Beiden geloven in God, beidenaanbidden, beiden zijn bang, beidenhebben verlangens en frustraties, beidenhebben het probleem van gehechtheid.Het menselijk bewustzijn werktop precies dezelfde manier in eenchristen als in een islamiet. De laatstgenoemdeheeft zijn eigen illusies overGod en over sommige denkbeeldigezaken die hem verteld zijn en de eerstgenoemdeheeft sommige andere illusiesin zijn hoofd. Het zijn deze illusiesdie hen gescheiden houden. Zij zorgenervoor dat ik het gevoel heb totaal anderste zijn dan hij, terwijl je in feiteniet verschillend bent. Noch wat je lichaambetreft, noch in je bewustzijnben je anders. Alleen een of ander ideein je hoofd is anders en je hebt geweldigveel belang gehecht aan verschillendedenkbeelden. Zoiets kan alleeneen mens doen, een ander mens slaanalleen maar omdat die een ander ideein zijn hoofd heeft. Geen hond, geendier kan zoiets doen. De mens slaat diepersoon zonder hem zelfs maar te kennen.Er is geen twistappel, er is geenpersoonlijke ruzie, maar je hoort alleendat die mensen moslims zijn, dushaat je ze al, omdat jij een hindoe benten je denken is geconditioneerd ommoslims te haten. Een hond zal vechtenom een bot, maar wij zullen vechtenom een denkbeeld. Dat is ons probleem,het probleem van het menselijkbewustzijn. Kan ik daarover iets lerenen mijn denken ervan bevrijden of isdat iets onvermijdelijks?Al onze nationalistische verdelingen,onze religieuze verdelingen, alle oorlogen,het geweld dat eruit voortkomt,het ontstaat door zulke illusies. Hoeveeloorlogen zijn er al uitgevochtenover religieuze verschillen? Die helezaak is gebaseerd op culturele illusies.Als je niet onderzoekt waar dit vandaankomt, waarom deze verschillenverdeling veroorzaken, dan accepteerje ze dus gewoon. Ze worden wáárvoor jou, omdat je ze accepteert. Weleven temidden van geweldig veel cultureleillusies. Daaruit komt een heleboelwanorde voort. Natuurlijk moet jehierbij nog een andere vraag stellen.Zelfs als ik het gevoel heb dat een andermens een ander idee of een andergeloof heeft, waarom brengt dat eenscheiding tussen ons aan? Waarom kanik dat niet gewoon zien als een verschil,net zoals een verschil in lengte,102 Theosofia 110/3 juni 2009

of een verschil in kennis, of een verschilvan lichaam en vorm? Verschillenhoeven ons niet te verdelen. We hebbengeen oorlogen gehad tussen langemensen en kleine mensen, tenminstetot nu toe, we zijn nog niet zo dom omdat te doen, of tussen mensen met grijshaar en mensen met zwart haar! Wezien dat als een verschil, maar hetschept geen verdeeldheid. Waaromschept het dan wel verdeeldheid wanneerde ene mens in een moskee gaatbidden en een ander in een tempel?Vraag jezelf dat af! Als je dit niet begrijpt,dan zul je morgen verdeeldheidscheppen vanuit een of ander verschil,dat is wat we aan het doen zijn!We moeten onszelf dus die fundamentelevraag stellen: waarom zie ikverschillen niet gewoon als verschillen?Waarom leiden sommige verschillentot verdeeldheid? Alleen wanneer zijtot verdeeldheid leiden, komt er gewelden haat, minderwaardigheid ensuperioriteit, een soort evaluatie enveroordeling en al dat soort dingen uitvoort. Dat is namelijk wat verdeeldheidinhoudt. Als we alleen maar ziendat iemand uit Afrika zwart is en iemanduit Europa wit, dan maakt datdeel uit van ons gewaar- zijn, van onsbegrijpen. Het zou stom zijn om hetniet te zien. Als je echter vervolgensgaat denken dat blanken superieur zijnaan zwarten en als je daarom zwartengaat haten, dan word je een racist. Ditproces van een verschil als een verschilte zien, waarna ons denken dat verschilomzet in verdeeldheid en haat vooreen medemens, is een ernstig probleemvoor de mensheid. Het is eenschepping van ons eigen denken. Alswe dit doorzien, dan kunnen we onservan los maken. Er ligt dus een helelading culturele illusies binnenin ons,die hun eigen wanorde veroorzaken.Dan, op een nog dieper niveau, zijner de psychologische illusies. Een jongeman wordt in de liefde bedrogen doorzijn vriendin en nu haat hij vrouwen.Hij zegt ‘nu weet ik uit eigen ervaringdat je vrouwen niet kunt vertrouwen’en nu zit hij vol angsten. Hij heeft vanuiteen concrete ervaring gegeneraliseerden heeft daardoor een complexontwikkeld. Het is een psychologischcomplex. Iemand kan opgegroeid zijnin een situatie van angst en onderdrukking;dan zul je zien dat het denken deherinnering aan die angst vasthoudt endat die tevoorschijn komt door associatie,enzovoort. De psychologen duidenze aan als complexen. Zij komenook voort uit ervaringen in het verledenen daar zitten ze nu, in mijn geheugen,en er komen allerlei reactiesuit voort die leiden tot het iets wel ofniet prettig vinden. Ze zorgen voorangst, negatieve emoties, enzovoort.Psychologische illusies zijn dus eenbelangrijke bron van wanorde in onsbewustzijn.Psychologische illusies zijn eenbelangrijke bron van wanordein ons bewustzijn.Als je nog dieper gaat, zegt Krishnamurti,is ook het gevoel dat je een afzonderlijkindividu bent, afgescheidenvan de rest van de wereld, een illusie.In werkelijkheid ben je niet een afzonderlijkwezen, je maakt deel uit van dithele cosmische proces dat bezig is. Jescheidt jezelf echter af omdat je hetcentrum wordt van je gedachten enverlangens en dat schept een ik, en dieik scheidt zichzelf af van alle anderemensen. Die verdeeldheid veroorzaaktconflict en onheil. In onze volgendeTheosofia 110/3 juni 2009 103

lezing zullen we daar wat meer in detailop ingaan, wanneer we gaan kijkennaar problemen binnen relaties ennaar wat we liefde noemen.Krishnamurti zei dat als je conflict,geweld, verdeeldheid, binneninjezelf waarneemt, je dan moet onderzoekenwat de diepe wortelservan binnenin jezelf zijn.Wat we ons in deze lezing afvroegenis: in dit proces van leren over onszelf,wat moeten we daarin leren? Zoals ikzei, zijn er ook vandaag de dag nogallerlei soorten illusies die in ons geheugenworden vastgehouden. Dieveroorzaken wanorde, haat, conflict,gevoelens van minder - en meerderwaardigheid;zij zijn de bron van al diewanorde in ons bewustzijn. We moeteninzien dat dit onware zaken zijn die wijons in de loop van ons leven eigengemaakten als waar geaccepteerd hebben.Ik hoef mij niet van al mijn conditioneringente bevrijden. Ik kan mijnconditionering accepteren, net zoals ikmijn lichaam en de kleur van mijn haarof huid kan accepteren. Natuurlijk kanhet zijn dat je dat niet accepteert endan maak je er een probleem van als jezegt, ik ben niet mooi, enzovoort. Wekunnen dus altijd problemen creëren,maar het is betrekkelijk eenvoudig teaccepteren. Zo kun je ook accepterendat je niet gevoelig bent voor westerseklassieke muziek. Je bent gevoelig voorIndiase klassieke muziek omdat jedaarmee opgegroeid bent. Dat levertgeen conflict of grote problemen op,dus is het ook niet noodzakelijk omdaar verandering in aan te brengen. Jezou dat kunnen veranderen als je wilt,maar het hoeft niet. Ik werd opgevoedals vegetariër. Ik werd grootgebrachtmet gedachten van mededogen voordieren. Ik ben misschien nog niet zoverdat ik mededogen voel voor iedereen,maar ik voel tenminste mededogenvoor dieren. Dat komt misschien voortuit mijn conditionering, omdat mij datvanaf mijn jeugd verteld werd. Ik ziegeen reden om daar verandering in aante brengen. Dus dat wat geen conflictveroorzaakt, noch met anderen, nochmet jezelf, kun je gewoon laten zoalshet is, daar hoef je niet aan te werken.Wat Krishnamurti zei was dat als jeconflict, geweld, verdeeldheid, binneninjezelf waarneemt, je dan moet onderzoekenwat de diepe wortels ervanbinnenin jezelf zijn en ontdekken doorwelke illusies ze ontstaan. Als je onderscheidtwat waar is en wat onwaar indat waaraan je vasthoudt, dan kun jejezelf van de illusie bevrijden en kan ereen einde komen aan die wanorde inhet bewustzijn. Dat is alles waar hetom draait bij bewustzijnstransformatie.Natuurlijk zitten illusies heel diep, dusmisschien zal ik er nooit helemaal vrijvan worden; misschien zal ik me nooitéén voelen met die boom, zover kom ikmisschien niet. Je kunt je echter welbevrijden van zoveel culturele vooroordelen.Je bent wijzer als je geenracist bent, als je geen moslim haat,uitsluitend omdat hij anders bidt danjij. Dan ben je al wijzer. Groei in wijsheidkomt dus door het waarnemenvan zulke diepe waarheden die eeneinde maken aan illusies in ons denkenen die daardoor ook een einde makenaan de wanorde in het bewustzijn.Dat is waar het in de religieuze zoektochtom gaat. De religieuze zoektochtis in wezen een zoeken naar het beëindigenvan wanorde in het bewustzijn.Die wanorde is de bron van alle kwaadbinnenin ons en natuurlijk is de groot-104 Theosofia 110/3 juni 2009

ste bron van het kwaad binnenin onshet ego dat ook een illusie is, in die zindat het ook slechts een constructie isdat door ons gedachteproces tot standis gebracht. Het is een aanname die weniet ter discussie gesteld hebben. Zoalsik Krishnamurti’s leringen begrijp, zegthij dus: je kunt jezelf niet veranderendoor oefening, door inspanning. Je bewustzijnwerkt zo vanwege al die aannamesdie daar opgeslagen zijn, dat isde inhoud van je bewustzijn. Als dieinhoud zichzelf niet leegt, als je deillusies die je geleerd hebt niet afleert,zullen ze werkzaam blijven en zullen zefunctioneren zoals ze altijd al deden.Hitler koesterde een illusie: hij geloofdewaarschijnlijk dat de joden buitengewoonslecht waren en dat ze uitgeroeidmoesten worden. Zoals wij slangenen schorpioenen beschouwen, zobeschouwde hij hen. Het is niet waar,hij generaliseerde misschien alleenvanuit ervaringen, of zijn denken wasgevangen in een bepaalde vorm vanpropaganda, maar kijk eens naar dehoeveelheid verwoesting en geweld dieuit die illusie in zijn denken voortkwam.Nu hebben wij ook illusies en uit dieillusies komt een hoop kwaad binneninons voort. Als we hierin geen inzichtverwerven, houden we onszelf alleenmaar onder controle. Dat betekent datwe in een voortdurende strijd leven,omdat dat geweld vroeg of laat naarbuiten zal komen, aangezien de oorzaakvoor dat geweld in de illusieschuilt. Die illusie bestaat, daaromkomt de haat en ik zeg ‘ik zou zelf nietmoeten haten’. Ik gebruik mijn wil omde haat onder controle te houden en ikslaag erin de haat niet naar buiten toete tonen, maar morgen borrelt zij weerop, omdat de oorzaken niet weggenomenzijn. Zo wordt het leven dus eenslagveld; je worstelt voortdurend metjezelf. Een deel van jou reageert, eenander deel zegt ‘ik zou niet zo moetenreageren’ en vecht ertegen en dat isniet een religieus leven, zo leven in eenvoortdurende strijd met jezelf. Dat opzich verwoest de gemoedsrust. Daaromleerde Krishnamurti: Schep niet hettegenovergestelde als deugd en probeerdat in praktijk te brengen. Jeschept daarmee alleen maar conflict.Ontdek de oorzaak van haat en elimineerdie haat. Zeg niet ‘er is haat,maar ik moet liefhebben’. Dan zul jehypocriet zijn. Dan zul je naar buitentoe proberen iemand lief te hebben,terwijl je in feite geen liefde voelt. Datis wat er meestal gebeurt wanneer jeeen deugd rechtstreeks in praktijk probeertte brengen. Accepteer echter datwat er is, kijk ernaar en zeg ‘waar komtdie haat binnenin mij vandaan?’ Er isiets wat het veroorzaakt en dat moetweggenomen worden. Als er luiheid is,moet je ontdekken wat die luiheid veroorzaakt.Als dat wat het veroorzaaktweggenomen is, zal ook de luiheid ophouden.Dat is een heel pragmatische,praktische, wetenschappelijke benaderingom het probleem te benaderen.Deugd is een bijproduct van hetjezelf begrijpen, omdat je doorjezelf te begrijpen en jezelf tebevrijden van illusieswijsheid verwerft.Wanneer ik de oorzaak elimineer, danzal het symptoom verdwijnen; andersben ik slechts bezig de symptomenonder controle te houden. Krishnamurtiwaarschuwde tegen dit bezig zijnmet proberen om geleidelijk aandeugdzaam te worden. Deugd is nietTheosofia 110/3 juni 2009 105

iets wat je geleidelijk aan in jezelf kuntcreëren door oefening; het is een bijproductvan het jezelf begrijpen, omdatdoor jezelf te begrijpen en jezelf te bevrijdenvan illusies, je wijsheid verwerft.Wijsheid heeft te maken met de manierwaarop je met mensen in relatiestaat, met de wijze waarop je het levenbeschouwt, met de wijze waarop je jewerk benadert. Alles verandert en omdathet verandert, omdat je bewustzijnnu veranderd is, daarom vallen de problemenweg die immers gecreëerdwerden door de wijze waarop je hetleven benaderde. Dat is zelf- kennis.De religieuze zoektocht kan dus ookbeschouwd worden als de zoektochtom te leren hoe je op de juiste wijzegebruik kunt maken van al deze vermogensvan het denken, van de verbeeldingen zo verder die we in de loopvan de evolutie hebben verworven.Uiteindelijk zou het toch mogelijkmoeten zijn om, als er overal ordeheerst in het universum, ook orde teverkrijgen in het bewustzijn. De vraagwaar het eigenlijk om gaat is, dat ikvoor mezelf wil ontdekken wat hetbetekent te leven met een bewustzijndat in harmonie is met de cosmischeorde om ons heen. Nu is het niet inharmonie, het veroorzaakt onenigheid.Daarom is er wanorde, conflict. Het ismogelijk te leven zonder een enkelconflict, dat is wat Krishnamurti heeftduidelijk gemaakt. We moeten dit nietaccepteren, maar het als een vraag opvattenen zelf ontdekken. Als je eeneinde kunt maken aan een conflict, dankun je ook een einde maken aan alleconflicten. Als je een einde kunt makenaan een illusie, dan kun je ook eeneinde maken aan alle illusies. Als jeeen gewoonte kunt doorbreken, dankun je je van alle gewoonten ontdoen.De mogelijkheid is binnenin ons aanwezig,maar we geven het op omdat wezeggen ‘ik ben met dit beetje al tevreden,ik wil niet alles doen’. We moetendoorgaan met dit te onderzoeken enniet opgeven; niet jezelf met een bepaaldniveau tevreden stellen, of meteen bepaalde uitdrukkingsvorm, ofzeggen ‘het is onmogelijk’, want als jedat doet, dan blokkeert dat je. Dus hijzei: leg jezelf geen beperkingen op. Beginvanuit waar je nu bent, benaderjezelf op een eenvoudige wijze, kijk,observeer, leer over jezelf. Ontdek aldie oorzaken van onenigheid. Aangeziende oorzaak in illusie schuilt, kanaan die illusie daarom ook een eindegemaakt worden, door waar te nemenwat waar is en wat onwaar is. Wanneerer een einde komt aan de illusie, dan iser orde. Je kunt geen orde opleggenaan een bewustzijn vol onenigheid. Datis de kunst van het leren. De kunst vanhet leren is niet een gevecht met jezelfaangaan. Het is jezelf zijn, volkomeneerlijk zijn, kijken en leven met dezevragen. Vraag jezelf: waar komt dieonenigheid in mijn bewustzijn vandaan?Ergens ben ik bezig aan te nemendat iets waar is, of verschrikkelijkbelangrijk, wat niet het geval is en duskomt uit die illusie het conflict, dewanorde, te voorschijn. Als ik de waarheidontdek zal daar een einde aan komenzonder enige inspanning van dewil. Dat is de schoonheid van dezevorm van leren.Vertaling: Louis Geertman106 Theosofia 110/3 juni 2009