[93]Gebiedsdossier Oldeholtpade.pdf - Provincie Fryslân

GebiedsdossierOldeholtpadeGrondwaterbeschermingsgebieden in Fryslân 2013

OldeholtpadeGebiedsdossier grondwaterbeschermingsgebieden in FryslânProvincie Fryslân7 maart 2013Definitief rapport9W7289

HASKONING NEDERLAND B.V.RUIMTE & MOBILITEITChopinlaan 12Postbus 80649702 KB Groningen+31 50 521 42 14 Telefoon+31 50 526 14 53 Faxinfo@groningen.royalhaskoning.com E-mailwww.royalhaskoning.com InternetAmersfoort 56515154 KvKDocumenttitel OldeholtpadeGebiedsdossiergrondwaterbeschermingsgebieden in FryslânVerkorte documenttitel Gebiedsdossier OldeholtpadeStatus Definitief rapportDatum 7 maart 2013ProjectnaamProjectnummerOpdrachtgeverReferentieGebiedsdossiers Fryslân9W7289Provincie Fryslân9W7289/R00029/ALO/GronAuteur(s)ir. A. (Anke) Lodder, drs. C.M. (Carolien) SteinwegCollegiale toetsen vrijgave doordr.ir. C. (Cors) van den BrinkDatum/paraaf 7 maart 2013A company of Royal Haskoning

SAMENVATTINGIn het Waterhuishoudingsplan Fryslân 2010-2015 ‘Wiis mei Wetter’ is opgenomen datde provincie Fryslân als Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) maatregel voor de twaalfFriese drinkwaterwinningen gebiedsdossiers zal opstellen. Een gebiedsdossier is eendocument dat een risico-inventarisatie bevat van (kwetsbare) drinkwaterwinningen. Hetgebiedsdossier bestaat uit feiten over de winning en de aanwezige verontreinigingen eneen analyse daarvan: een feitendocument. Dit feitendocument vormt de basis voor hetformuleren van maatregelen en afspraken daarover om de risico’s voor de winning wegte nemen of te verminderen, om zo te komen tot de realisatie van de KRW en hetprovinciale grondwaterbeschermingsbeleid. Bij het opstellen van de gebiedsdossiers iseen belangrijke rol weggelegd voor de waterleidingbedrijven en de gemeenten. Ookandere relevante partijen worden bij de gebiedsdossiers betrokken.In dit gebiedsdossier is voor de winning Oldeholtpade alle relevante informatieverzameld en weergegeven, met vooral aandacht voor de verontreinigingsbronnen diede kwaliteit van de winning kunnen beïnvloeden. Deze informatie is geïnterpreteerd intermen van risico’s voor de winning. Een samenvatting van de bevindingen uit hetgebiedsdossier is weergegeven in onderstaande tabel A.Tabel A.Samenvattende tabel analyse actuele risico’sWinningKwetsbaarheid winningRuwwaterkwaliteitPuntbronnenBelastingLijnbronnenDiffusebronnenCalamiteitenplannenOldeholtpade 3 2 3 3 2 1Toelichting op de resultaten van de analyse (tabel A)Geen probleem (1) Aandachtspunt (2) Actueel risico (3)Kwetsbaarheid winning Weinig kwetsbaar Matig kwetsbaar KwetsbaarRuwwaterkwaliteit Geen verontreinigingen inhet ruwwater aangetroffen.Wel verontreinigingen inruwwater, maar geenoverschrijding van de normWel verontreinigingen inruwwater, overschrijding vande normBelasting (puntbronnen, Combinatie vandiffuse bronnen en kwetsbaarheid en belastinglijnbronnen)leidt niet tot een knelpunt.Calamiteitenplannen Bescherming via decalamiteitenplannenvoldoende gewaarborgd.Belasting is zodanig, dat het Nader onderzoek gewenstgrondig volgen van de om de aard en omvang vanontwikkelingen onder en de bedreiging in te schatten.boven maaiveld voldoende Dit kan aanleiding zijn voorzal zijn.het opstellen vanmaatregelenpakketten.Bescherming via de Bescherming via decalamiteitenplannen varieert calamiteitenplannenper beheerder.onvoldoende gewaarborgd.Gebiedsdossier Oldeholtpade - i - 9W7289/R00029/ALO/GronDefinitief rapport 7 maart 2013

Op basis van dit gebiedsdossier kunnen in een vervolgfase maatregelen wordenontwikkeld die gericht zijn op preventie en risicobeheersing. Deze maatregelen kunnenworden opgenomen in een uitvoeringsprogramma. Hiermee vult het gebiedsdossier hetbestaande grondwaterbeschermingsbeleid aan en geeft het invulling aan de KRWdoelstellingvoor drinkwater..9W7289/R00029/ALO/Gron - ii - Gebiedsdossier Oldeholtpade7 maart 2013 Definitief rapport

INHOUDSOPGAVE1 INLEIDING 11.1 Aanleiding 11.2 Doel 11.3 Aanpak 11.4 Gebruik 21.5 Status 22 INVALSHOEKEN GEBIEDSDOSSIER 32.1 Inleiding 32.2 Invalshoek 1: Actuele risico’s 32.3 Invalshoek 2. Huidige kwaliteit ruwwater 52.4 Invalshoek 3. Staat van bescherming 52.5 Doorwerking invalshoeken in gebiedsdossier 62.6 Relatie tussen activiteiten aan maaiveld en de ruwwaterkwaliteit 62.7 Risico’s van verontreinigingen basis voor nemen van maatregelen 73 GRONDWATERBESCHERMINGSBELEID EN KADERRICHTLIJN WATER 93.1 Grondwaterbeschermingsbeleid 93.2 Kaderrichtlijn Water 93.3 Uitvoering KRW 104 KENMERKEN VAN DE WINNING 134.1 Huidige situatie en omgeving 134.2 Intrekgebied 174.3 Theoretische kwetsbaarheid van het watersysteem 184.4 Bewezen kwetsbaarheid van het watersysteem 224.4.1 Beschrijving ruwwaterkwaliteit en zuivering 224.4.2 Monitoring 224.4.3 Toetsing ruwwaterkwaliteit 225 KENMERKEN BELASTING VANAF HET MAAIVELD 255.1 Inleiding 255.2 Puntbronnen 255.3 Lijnbronnen 275.3.1 Aanwezige lijnbronnen 275.3.2 Rioolbeheer gemeente Weststellingwerf 285.4 Diffuse belasting door bestaande activiteiten 295.4.1 Bodemgebruik 295.4.2 Bestrijdingsmiddelengebruik gemeente Weststellingwerf 325.5 Beschermingsbeleid en -praktijk 325.5.1 Provinciaal en Rijksbeleid 325.5.2 Bestemmingsplan 335.5.3 Grondwaterbeschermingszone Oldeholtpade 335.6 Lopende projecten 33Blz.Gebiedsdossier Oldeholtpade9W7289/R00029/ALO/GronDefinitief rapport 7 maart 2013

6 ANALYSE RISICO’S 356.1 Inleiding 356.2 Risico’s puntbronnen 356.3 Risico’s lijnbronnen 386.4 Risico’s diffuse bronnen 396.4.1 Diffuse belasting door functies in het gebied 416.4.2 Oppervlaktewaterkwaliteit 416.4.3 Beoordeling risico diffuse belasting 486.5 Calamiteitenplannen 486.5.1 Algemeen 486.5.2 Regionaal Crisisplan Fryslân 486.5.3 Wetterskip Fryslân 506.5.4 Beoordeling calamiteitenplannen 507 SAMENVATTING ANALYSE 517.1 De resultaten in één oogopslag 517.2 Kwetsbaarheid 517.3 Ruwwaterkwaliteit 527.4 Puntbronnen 527.5 Lijnbronnen 527.6 Diffuse bronnen 527.7 Calamiteitenplannen 538 LITERATUURLIJST 55BIJLAGEN1. Scores diffuse belasting9W7289/R00029/ALO/GronGebiedsdossier Oldeholtpade7 maart 2013 Definitief rapport

1 INLEIDING1.1 Aanleiding1.2 DoelAanleiding voor het opstellen van een gebiedsdossier is de Europese KaderrichtlijnWater (KRW 2000/60/EG). Hoofdstuk 3 gaat verder in op de KRW. De KRW stelt datwater dat gebruikt wordt voor drinkwater met de toegepaste zuiveringsstappen moetvoldoen aan de drinkwaterrichtlijn (98/83/EG). Daarnaast dienen waterlichamenbeschermd te worden om achteruitgang van de kwaliteit te voorkomen en om het niveauvan zuivering dat voor de productie van drinkwater is vereist te verlagen.Het gebiedsdossier is een instrument dat bijdraagt aan het realiseren van de KRWdoelstellingen vult hiermee het generieke grondwaterbeschermingsbeleid aan. Het is debasis voor het formuleren en implementeren van maatregelen.Doel van het gebiedsdossier is het scheppen van een gemeenschappelijk inzicht in defactoren die van belang zijn voor de kwaliteit van het onttrokken grond- enoppervlaktewater.Hierdoor ontstaat inzicht in de potentiële aanwezige bronnen van bedreigingen ofverontreinigingen (punt, lijn, diffuus) en de daarbij behorende stoffen die het halen vande KRW-doelen kunnen belemmeren.In onderstaand tekstkader is de beschrijving voor gebiedsdossiers opgenomen, zoalsgeformuleerd door de VROM-werkgroep gebiedsdossiers.In een gebiedsdossier wordt door de betrokken partijen informatie verzameld die vanbelang is voor de waterkwaliteit ter plaatse van de drinkwaterwinning. Op basis vandeze informatie worden mogelijke beschermingsmaatregelen, gericht op preventieen risicobeheersing, ontwikkeld. Vervolgens nemen de betrokken partijen -uitgaande van het gebiedsdossier - een besluit over de daadwerkelijk uit te voerenmaatregelen.1.3 AanpakHet gebiedsdossier geeft inzicht in de aanwezigheid van bronnen van bedreigingen inde omgeving, inzicht in de huidige kwaliteit van de drinkwaterwinning en deplanologische bescherming. In het gebiedsdossier zijn in ieder geval de volgendeonderdelen gedocumenteerd.1. Invalshoeken gebiedsdossier (hoofdstuk 2).2. Beschrijving van het grondwaterbeschermingsgebied en de Kaderrichtlijn Water(hoofdstuk 3).3. Beschrijving van de winning (hoofdstukken 4).4. Beschrijving van de bronnen van bedreigingen/verontreiniging (hoofdstuk 5).5. Analyse van de risico’s (hoofdstuk 6).Gebiedsdossier Oldeholtpade9W7289/R00029/ALO/GronDefinitief rapport - 1 - 7 maart 2013

1.4 GebruikHet gebiedsdossier is op verschillende manieren in te zetten:Als communicatiemiddel om verschillende partijen inzicht te geven in de factoren dievan belang zijn voor de kwaliteit van het onttrokken water en het geproduceerdedrinkwater.Bij het ontwikkelen van effectieve maatregelen voor het bereiken van de KRWdoelstellingenvoor wat betreft de bronnen voor drinkwaterbereiding.Als toetsingskader voor de drinkwaterfunctie bij de ontwikkeling van bijvoorbeeldruimtelijke plannen.Bij de ontwikkeling van waterveiligheidsplannen door drinkwaterbedrijven voor hetonderdeel bronnen.1.5 StatusDit dossier kan gezien worden als een ‘feitendocument’. In dit document zijn de factorendie van belang zijn voor de kwaliteit van het onttrokken grondwater systematischverzameld en geanalyseerd. Op basis hiervan bestaat inzicht in de mogelijk aanwezigeaspecten die het halen van de KRW-doelstelling zouden kunnen belemmeren. Het‘feitendocument’ is een basis om met relevante partijen afspraken te maken overmaatregelen die effectief zijn voor de verbetering van de grondwaterkwaliteit ter plaatsevan de drinkwaterwinning.De te nemen maatregelen worden samen met de betrokken partijen in eenuitvoeringsprogramma opgenomen. Dit uitvoeringsprogramma wordt aansluitend op devaststelling van de gebiedsdossiers opgesteld.Voor het actueel houden van de gebiedsdossiers wordt aangesloten bij de KRW-cyclus.Bij elke actualisatie wordt beoordeeld of de monitoringsinspanning voldoende is. Bij hetactualiseren van de gebiedsdossiers wordt ook aandacht besteed aan de ruimtelijkeontwikkelingen en de relevantie daarvan. Conform de landelijke afspraken neemt deprovincie het initiatief (minimaal 6-jaarlijks (KRW-cyclus) of zoveel vaker als relevant is)tot actualisatie van de gebiedsdossiers.9W7289/R00029/ALO/GronGebiedsdossier Oldeholtpade7 maart 2013 - 2 - Definitief rapport

2 INVALSHOEKEN GEBIEDSDOSSIER2.1 InleidingDe essentie van een gebiedsdossier bestaat uit drie verschillende invalshoeken:1. Actuele risico’s.2. Huidige kwaliteit ruwwater.3. Staat van bescherming.De actuele risico’s (invalshoek 1) zijn in kaart gebracht door de theoretischekwetsbaarheid van het watersysteem te combineren met de mate van belasting vanactiviteiten aan maaiveld. Dit inzicht in risico geeft aanleiding tot maatregelen op basisvan het voorzorgsprincipe uit het provinciale grondwaterbeschermingsbeleid en devoorkantsturing in de ruimtelijke ordening in intrekgebieden. De maatregelen wordenondersteund doordat een toetsing is uitgevoerd in het gebiedsdossier van deruwwaterkwaliteit op basis van de drinkwaternormen (invalshoek 2). Eennormoverschrijding voor antropogene stoffen kan gezien worden als een bewezenkwetsbaarheid van de winning. Tenslotte richt de staat van bescherming (invalshoek 3)zich op de planologische bescherming van de drinkwaterwinning. Rijk en provinciesdienen het drinkwaterbelang ruimtelijk te verankeren in de eigen beleidsplannen enverordeningen.Onderstaand worden de drie invalshoeken verder uitgewerkt. De uitwerking isgebaseerd op Ten Heggeler, M et al., 2010. Gebiedsdossiers voor kwetsbaredrinkwaterwinningen in Overijssel. H 2 O/6 - 2010.2.2 Invalshoek 1: Actuele risico’s 1De eerste invalshoek brengt de actuele risico’s van bepaalde activiteiten voor deruwwaterkwaliteit van een winning in beeld. Om deze risico’s te bepalen wordt eerst detheoretische kwetsbaarheid van de drinkwaterwinning onderzocht. De theoretischekwetsbaarheid is samengesteld uit een aantal kenmerken van de winning, namelijk dedikte van de slechtdoorlatende lagen, de kwetsbaarheid van de bovengrond voorinfiltratie en de verblijftijden van het grondwater (‘afstand tot de winning in jaren’). Metdeze benadering is het mogelijk voor een winning een ruimtelijk gedifferentieerd beeldvan de kwetsbaarheid te maken. Dit zijn de REFLECT-kwetsbaarheidskaarten (zie box2.1). Hoewel de scoretoedeling arbitrair is, en daarmee kwalitatief, is voor alle winningendezelfde methode gehanteerd en kan de kwetsbaarheid van de winningen in Fryslânonderling vergeleken worden. De REFLECT-kwetsbaarheidskaart geeft een‘theoretische’ kwetsbaarheid, op basis van een aantal kenmerken van de winning.Naast de theoretische kwetsbaarheid van de winning worden ook de verontreinigingenin het intrekgebied van de winning in beeld gebracht. Bij het in beeld brengen van deverontreinigingen is onderscheid gemaakt tussen puntverontreinigingen,lijnverontreinigingen en diffuse verontreinigingen.1 Voor een uitgebreide beschrijving van de methodiek voor de actuele risico’s wordt verwezen naar het rapport‘Risico-inventarisatie grondwaterbeschermingsgebieden in de provincie Drenthe, Royal Haskoning/Anantis,eindrapport 9S2683, 21 september 2007’.Gebiedsdossier Oldeholtpade9W7289/R00029/ALO/GronDefinitief rapport - 3 - 7 maart 2013

Box 2.1 REFLECT (bron: Laeven et al., 1999) 2REFLECT is een risicobeoordelingsmethodiek waarmee het totale risico van (verschillende vormen van)grondgebruik voor een grondwaterwinning kan worden geschat. Het gaat om relatieve risico’s waarmeeruimtelijke differentiatie inzichtelijk wordt gemaakt en waarmee een afweging kan worden gemaakt bijfunctieverandering (is er sprake van verbetering of verslechtering?). Binnen REFLECT heeft het risicobetrekking op de kwaliteit van de grondstof voor de drinkwatervoorziening. Het risico wordt ingeschat door dekenmerken van de functie te combineren met de kenmerken ondergrond c.q. de kwetsbaarheid van de winning:Kenmerken van de functie: een relatieve kans op een verontreiniging per type grondgebruik(functiegerelateerde belasting, gebaseerd op scores voor diffuse belasting, kans op calamiteiten enhandhaafbaarheid).Kwetsbaarheid: een relatieve score voor de fysische kwetsbaarheid van de winning op basis van debodemopbouw, reistijden en reactiviteit van het afdekkend pakket – dit criterium geeft aan in welke matehet effect van een verontreiniging kan worden gereduceerd door processen tijdens de bodempassage, o.a.bepaald door de chemische samenstelling van de betreffende bodem.De toepassing van REFLECT binnen de gebiedsdossiers betreft het inzichtelijk maken van de fysischekwetsbaarheid als kenmerk van de winning, en het gebruik daarvan bij de beoordeling van de risico’s vanpotentiële verontreinigingen.REFLECT is vooral bedoeld voor ‘eenvoudige’ situaties en geeft inzicht in het type risico en of er sprake is vaneen (kwalitatieve) verbetering of verslechtering. Het is daarmee voor gemeenten een handzaam instrument.Door de theoretische kwetsbaarheid met de verontreinigingen te combineren, ontstaatinzicht in de risico’s van verontreinigingen voor de winning (zie figuur 2.2). Dit inzicht inrisico’s geeft aanleiding tot maatregelen op basis van het voorzorgsprincipe uit hetprovinciale grondwaterbeschermingsbeleid en de voorkantsturing in de ruimtelijkeordening in intrekgebieden (zie figuur 2.2).2 Laeven, M.P., Beekman, W., Drogendijk, L.J.L., van Bergen, P., Brink, C. van den, 1999. Functieverweving enduurzame waterwinning REFLECT: bepaling van risico’s van functies voor grondwaterwinningen. Kiwa insamenwerking met Iwaco. SWE 99.007.9W7289/R00029/ALO/GronGebiedsdossier Oldeholtpade7 maart 2013 - 4 - Definitief rapport

Figuur 2.2Schematisch overzicht aanpak opstellen gebiedsdossiers en maatregelenpakkettenOpstellen gebiedsdossiersBodemkaartbovengrondDikte slechtdoorlatende lagenBoven bepompt pakketKwetsbaarheidskaart winning(REFLECT-kaart)VerblijftijdzoneringgrondwaterAnalyseActuele risico’sfuncties / landgebruikFuncties /landgebruikDiffuse belastingPuntbronnenRisicovolle activiteiten voorgrondwaterkwaliteitAnalysepuntbronnenRisico’s per winningLijnbronnenAnalyselijnbronnenKwetsbaarheidskaart winning(REFLECT-kaart) als onderleggerMaatregelenpakket &uitvoeringsprogramma(Fase II)2.3 Invalshoek 2. Huidige kwaliteit ruwwaterNaast de theoretische kwetsbaarheid (eerste invalshoek), wordt in de tweede invalshoekde ‘feitelijke’ of ‘bewezen’ kwetsbaarheid in kaart gebracht. Hiervoor zijn deruwwatergegevens van individuele winputten getoetst aan de normen die in hetWaterleidingbesluit staan en (bij wijze van early warning) aan 75 procent van die norm.Deze normen gelden voor het water ‘uit de kraan’. Door het toetsen van het ruwwateraan deze normen wordt in beeld gebracht welke stoffen er door de zuivering minimaaluit moeten worden gehaald om te voldoen aan de drinkwaternorm. Of, anders gezegd,door deze toets wordt aangetoond of de winning feitelijk kwetsbaar is voor stoffen ofstofgroepen afkomstig van antropogene activiteiten aan maaiveld uit het verleden.Maatregelen die worden genomen tegen deze stoffen en de achterliggende oorzakenverlagen dus in principe de zuiveringsinspanning.2.4 Invalshoek 3. Staat van beschermingDe derde invalshoek richt zich op de bescherming van de drinkwaterwinning. Rijk enprovincies dienen het drinkwaterbelang ruimtelijk te verankeren in de eigenbeleidsplannen (Nota Ruimte respectievelijk de provinciale Omgevingsplannen/streekplannen) en verordeningen (AmvB Ruimte respectievelijk provincialeOmgevingsverordeningen). Dit sluit aan op de provinciale regels voor de aangewezenintrek- en beschermingsgebieden op grond van de Wet milieubeheer (Wm).Gebiedsdossier Oldeholtpade9W7289/R00029/ALO/GronDefinitief rapport - 5 - 7 maart 2013

In de Wet milieubeheer is aangegeven welke aspecten geregeld kunnen worden in eenprovinciale verordening ter bescherming van de drinkwaterwinning.Monitoring van de kwaliteit en kwaliteitsontwikkeling van het grondwater dientondermeer inzicht te geven in de vraag of het ruimtelijke beschermingsbeleid aangepastdient te worden, bijvoorbeeld het evalueren van bepaalde activiteiten en functies binnengrondwaterbeschermingsgebieden, en het al dan niet verbreden van de activiteiten enfuncties die binnen die gebieden geweerd worden.2.5 Doorwerking invalshoeken in gebiedsdossierIn het gebiedsdossier worden de kenmerken van de winning beschreven aan de handvan de verschillende, hiervoor beschreven invalshoeken. In figuur 2.3 is de samenhangtussen de verschillende onderdelen schematisch weergegeven.Figuur 2.3Overzicht doorwerking invalshoeken in het gebiedsdossierInvalshoek 1:huidige kwaliteit ruwwaterInvalshoek 2:actuele risico’sInvalshoek 3:staat beschermingBewezen kwetsbaarheidKenmerken winning:theoretische kwetsbaarheid(REFLECT)Planologische beschermingKenmerken belasting:beschrijving bronnen van(mogelijke) verontreinigingAnalyse resultaten:actuele risico’sRisico’s per winningVergunningverleningHandhavingMonitoringOpstellen maatregelen & uitvoeringsprogramma2.6 Relatie tussen activiteiten aan maaiveld en de ruwwaterkwaliteitDe kenmerken van het geohydrologische en geohydrochemische systeem in hetintrekgebied van een drinkwaterwinning bepalen hoe kwetsbaar een winning is voorbelastende antropogene activiteiten aan maaiveld. Deze kwetsbaarheid kan wordengetypeerd door de reistijden van het grondwater vanaf maaiveld, tot in de winputten, ende spreiding daarvan. De reistijd bepaalt in combinatie met de stofeigenschappen en dereactiviteit van de ondergrond in grote mate hoe lang het duurt voordat een antropogenestof vanaf maaiveld in de winputten terechtkomt, en – wanneer omzettingsprocesseneen rol spelen – in welke vorm en concentratie. De relatie tussen verontreinigingen enemissies aan maaiveld komt daarmee in veel gevallen vertraagd en /of gemaskeerd totuiting in de ruwwaterkwaliteit. De samenhang tussen activiteiten aan maaiveld, het9W7289/R00029/ALO/GronGebiedsdossier Oldeholtpade7 maart 2013 - 6 - Definitief rapport

geohydrologisch systeem en de ruwwaterkwaliteit is schematisch weergegeven in figuur2.4. Dit figuur geeft weer dat activiteiten aan maaiveld uit het verleden, in combinatiemet de natuurlijke grondwaterkwaliteit, de huidige ruwwaterkwaliteit in de winputtenbepalen.De huidige activiteiten aan maaiveld bepalen de toekomstige antropogene beïnvloedingvan het ruwwater. Er zit een tijdspad tussen de activiteiten aan maaiveld en deruwwaterkwaliteit. In die periode veranderen of verdwijnen belastende activiteiten aanmaaiveld of is de belasting van de activiteit sterk veranderd. Dit maakt het in veelgevallen erg lastig om een causale relatie te leggen tussen de ruwwaterkwaliteit enactiviteiten aan maaiveld. In specifieke gevallen en voor specifieke stoffen zijn welvoldoende gegevens en modelinstrumenten beschikbaar, zoals voor nutriënten, om eenschatting te geven van de ontwikkeling van de ruwwaterkwaliteit. Voor deze gevallenkunnen specifieke maatregelen ten behoeve van het verbeteren van deruwwaterkwaliteit aan maaiveld nader worden onderbouwd.2.7 Risico’s van verontreinigingen basis voor nemen van maatregelenDe theoretische kwetsbaarheid van het watersysteem en de mate van belasting vanactiviteiten aan maaiveld kan wel kwalitatief in beeld gebracht worden. Door hetcombineren van deze gegevens in het gebiedsdossier is het risico van een bepaaldeactiviteit voor de ruwwaterkwaliteit in beeld gebracht. Dit inzicht in risico geeft aanleidingtot maatregelen op basis van het voorzorgsprincipe uit het provincialegrondwaterbeschermingsbeleid en de voorkantsturing in de ruimtelijke ordening inintrekgebieden. De maatregelen worden ondersteund, doordat in het gebiedsdossiereen toetsing is uitgevoerd van de ruwwaterkwaliteit op basis van de drinkwaternormen.Een normoverschrijding voor antropogene stoffen kan gezien worden als een bewezenkwetsbaarheid van de winning.Gebiedsdossier Oldeholtpade9W7289/R00029/ALO/GronDefinitief rapport - 7 - 7 maart 2013

Figuur 2.4 Samenhang ruimtelijke afstemming, tussen activiteiten inn de ondergrond en aan hetmaaiveld t.o.v. dee grondwaterkwaliteit t.b.v. drinkwateronttrekking9W7289/R00029/ALO//Gron7 maart 2013- 8 -GebiedsdossieGer OldeholtpadeeDefinitief rapport

3 GRONDWATERBESCHERMINGSBELEID EN KADERRICHTLIJN WATER3.1 GrondwaterbeschermingsbeleidDe bescherming van drinkwaterwinningen wordt op verschillende manieren beleidsmatigvastgelegd. Zowel de gemeenten als de provincies als het Rijk hebben hier een rol in.Op Rijksniveau is de bescherming vastgelegd in verschillende wetten, waaronder deWet milieubeheer, de Waterwet en de Wet bodembescherming. Daarnaast geven deKaderrichtlijn Water, het Besluit kwaliteitseisen en monitoring water (Bkmw) en degrondwaterrichtlijn aanwijzingen voor het provinciale beleid. De Kaderrichtlijn Waterwordt nader toegelicht in paragraaf 3.2.De waterbedrijven zijn belanghebbenden bij een goede grondwaterkwaliteit. Daaromwerkt de provincie samen met de waterbedrijven om het grondwaterbeschermingsbeleiduit te voeren. Op grond van de Waterwet en de Wet milieubeheer is de provinciebevoegd gezag voor de bescherming van de kwaliteit van het grondwater ten behoevevan de openbare drinkwatervoorziening. Daarnaast heeft de provincie alsbestuursorgaan de zorg dat het veiligstellen van een duurzame drinkwatervoorziening inal zijn overige besluiten en beschikkingen wordt meegewogen (art. 2 Drinkwaterwet).Daarom hanteert de provincie, naast het generieke beleid voor de bescherming van hetgrondwater, aanvullend provinciaal beleid.Uitgangspunten bij het generieke beschermingsbeleid zijn:Rekening houden met de risico’s die de duurzame waarborging van de kwaliteit vanhet grondwater in gevaar kunnen brengen.Voorkomen dat schadelijke stoffen op of in de bodem terechtkomen.Voorkomen dat ingrepen in de bodem plaatsvinden.De provincie Fryslân heeft de mogelijkheid om de grondwaterwinningen te beschermenvia het Streekplan, de Verordening Romte Fryslân en de Provinciale milieuverordeningFryslân. Dit wordt nader toegelicht in paragraaf 5.5. Door vervolgens pergrondwaterbeschermingsgebied maatwerk te leveren, krijgt de bescherming optimaalinvulling. Dit maatwerk wordt geleverd door het opstellen van gebiedsdossiers, waarvandit document er één is.3.2 Kaderrichtlijn WaterDe Kaderrichtlijn Water (KRW) is in de Nederlandse wetgeving verankerd met deImplementatiewet eg-kaderrichtlijn water (2005), de Waterwet (2009) en het Besluitkwaliteitseisen en monitoring water (Bkmw, 2009).Zowel de KRW (artikel 7, eerste, tweede en derde lid) als de Grondwaterrichtlijn (2006,overwegingen 1, 3, 15 en 22) vereist een specifieke bescherming van oppervlaktewaterengrondwaterlichamen waaruit water wordt onttrokken ten behoeve van de bereidingvan water dat is bestemd voor menselijke consumptie (drinkwaterwinning).Voor deze waterwinning gelden milieukwaliteitseisen en streefwaarden. Aan demilieukwaliteitseisen dient sinds 22 december 2009 te worden voldaan. Streefwaardenzijn er op gericht dat de kwaliteit van grondwaterlichamen waarin een waterwinlocatieGebiedsdossier Oldeholtpade9W7289/R00029/ALO/GronDefinitief rapport - 9 - 7 maart 2013

voor de bereiding van drinkwater is gelegen, zodanig verbetert dat het niveau vanzuivering van het onttrokken water kan worden verlaagd. De milieukwaliteitseisen enstreefwaarden voor grondwater waaruit water wordt onttrokken voor de bereiding vandrinkwater zijn vastgelegd in het Bkmw 2009 (Besluit kwaliteitseisen en monitoringwater, besluit januari 2010).De oppervlaktewater- en grondwaterlichamen met onttrekkingen voor menselijkeconsumptie (KRW, artikel 7) behoren tot de beschermde gebieden en zijn tevensopgenomen in het Nationaal Register Beschermde Gebieden (op grond van artikel 6 enbijlage IV KRW). Afgezien van opname in het register Beschermde gebieden komt hetbelang van grond- en oppervlaktewater voor de drinkwaterbereiding vooral totuitdrukking in KRW artikel 7.3 (geen verdere verslechtering opdat dezuiveringsinspanning op termijn kan afnemen). Verder is er nationaalbeschermingsbeleid van kracht. De KRW brengt in dit bestaande beleid geenverandering teweeg.3.3 Uitvoering KRWNederland is verdeeld over vier internationale stroomgebieddistricten: Rijndelta, Maas,Schelde en Eems. Tot een stroomgebieddistrict behoort niet alleen het water van dehoofdrivier, maar al het water in het betreffende gebied. De provincie Fryslân valt onderhet stroomgebied Rijndelta, in het deelstroomgebied Rijn-Noord.Binnen een stroomgebied zijn oppervlaktewaterlichamen en grondwaterlichamengedefinieerd. De waterwingebieden zijn een onderdeel van een grondwaterlichaam.De Ministerraad heeft 27 november 2009 het stroomgebiedbeheerplan (SGBP) Rijndelta2009-2015 (Nederlandse deel) definitief vastgesteld. In een SGBP zijn doelen enmaatregelen opgenomen ten behoeve van de verbetering van de waterkwaliteit. Eenmaatregel uit het SGBP is het aanleggen van gebiedsdossiers voor alle waterwinningenvoor de openbare drinkwatervoorziening op basis van een gebiedsanalyse en eennadere detaillering van de beschermde gebieden. Deze maatregel dient voor dekwetsbare winningen per 2012 operationeel te zijn en per 2014 voor de niet-kwetsbarewinningen.Onderstaande tabel 3.1 geeft voor de provincie Fryslân een overzicht van degrondwaterbeschermingsgebieden, indeling grondwaterlichamen en kwaliteitstoestand.Hierbij worden de bedreigingen vanaf maaiveld afgezet tegen de geohydrologischekwetsbaarheid. De scores op de kwaliteitscriteria zijn bepaald aan de hand van eerdereinzichten.9W7289/R00029/ALO/GronGebiedsdossier Oldeholtpade7 maart 2013 - 10 - Definitief rapport

Tabel 3.1Overzicht indeling waterwingebieden naar deelstroomgebied en kwaliteitstoestandKarakterisering winningenKwaliteitscriteriaProvincieStroomgebiedWinveldType winningPotentieel risico doornitraat landbouwPotentieel risico doorgewasbeschermingsmiddelenPotentieel risocovanuitoppervlaktewaterPotentieel risico doorpuntbronnenFryslân Rijn-Noord Garyp* I 0 0 0 0Fryslân Rijn-Noord Oudega I 0 0 0 0Fryslân Rijn-Noord Spannenburg I 0 0 0 0Fryslân Rijn-Noord Nij Beets II 1 1 1 1Fryslân Rijn-Noord Oldeholtpade II 1 1 1 1Fryslân Rijn-Noord Terwisscha II 1 1 1 1Fryslân Rijn-Noord Vlieland II 1 1 1 1Fryslân Rijn-Noord Terschelling II 1 1 1 1Fryslân Rijn-Noord Ameland Hollum II 1 1 1 1Fryslân Rijn-Noord Ameland Buren II 1 1 1 1Fryslân Rijn-Noord Schiermonnikoog* II 1 1 1 2Fryslân Rijn-Noord Noardburgum* III 2 1 1 132At-risk: er zijn KRW-relevante knelpunten actueel aanwezig. Het treffen van maatregelen isnoodzakelijk.Possible at-risk: mogelijk ontstaat er in de toekomst (weer) een knelpunt. Actie gevraagd aan derdenof treffen van interne maatregelen nodig.1 Niet at-risk en geohydrologisch matig kwetsbaar tot kwetsbaar: geen knelpunten aanwezig.0 Niet at-risk en geohydrologisch niet kwetsbaarIndeling in categorieënIn samenwerking met de 3 waterbedrijven (WMD, Waterbedrijf Groningen en Vitens) in Noord-Nederland zijn dewinningen ingedeeld in een vijftal categorieën. De klasse indeling geeft een indicatie van de huidigekwaliteitstoestand en de potentiële gevoeligheid (kwetsbaarheid) voor verontreinigingen. Het betreft de volgendecategorieën:I: Ruwwater is schoon; de winning is niet kwetsbaar.II: Ruwwater is belast met nitraat en/of gewasbeschermingsmiddelen; de waterkwaliteit verbetert,huidig beleid afdoende.III: Ruwwater is schoon; winning is kwetsbaar. Of de waterkwaliteit met het huidige beleid gaat verbeterenmoet afgewacht en zorgvuldig in de gaten gehouden worden.IV: Ruwwater is belast; maatregelen zijn nodig om de waterkwaliteit goed te krijgen.V: Ruwwater is belast en de winning is dermate kwetsbaar dat ingrijpende maatregelen nodig zijn omde waterkwaliteit te verbeteren.* In het SGBP Rijn-Delta is Garyp evenals winning Noardburgum en Schiermonnikoog ingedeeld in categorie 2:risico op achteruitgang en noodzaak tot aanvullende maatregelen (tabel 6-3 op pagina 150 en kaart 9b). De reden isgelegen in verzilting.Gebiedsdossier Oldeholtpade9W7289/R00029/ALO/GronDefinitief rapport - 11 - 7 maart 2013

9W7289/R00029/ALO/GronGebiedsdossier Oldeholtpade7 maart 2013 - 12 - Definitief rapport

4 KENMERKEN VAN DE WINNING4.1 Huidige situatie en omgevingDe waterwinning Oldeholtpade ligt in het zuiden van de provincie Fryslân. De winningligt ten noordoosten van de plaats Wolvega. In het grondwaterbeschermingsgebied vande waterwinning Oudega ligt één waterwingebied.Oldeholtpade is een semi-gespannen winning. Dit betekent dat het gewonnen waterafkomstig is uit een gedeeltelijk afgesloten watervoerend pakket. De winning van hetgrondwater in Oldeholtpade is al voor 1977 gestart. De onttrekking vindt plaats op eendiepte van circa 50 tot 100 meter beneden maaiveld (m-mv). Het vergunningsdebiet is6,50 miljoen m 3 / jaar. De werkelijk onttrokken hoeveelheden grondwater lagen in deperiode 2004 - 2009 tussen de 5,37 en 5,89 miljoen m 3 / jaar.Het ruwwater bij Oldeholtpade wordt gewonnen uit matig kalkrijke watervoerendepakketten en is sterk anaeroob. Het water wordt getypeerd als veenwater.Het zoet/zout grensvlak bevindt zich op ongeveer 250m-NAP. Onder het beekdal van deLinde bevindt zich een brakwater lens.De HCO 3 -hardheid (graadmeter voor de bijdrage van belast water) is circa 2 en deontwikkeling is stabiel. Dit geeft aan dat kalk natuurlijk is opgelost en de bijdrage vanbelast water afwezig is. De kleur, hardheid, ijzergehalte en TOC-gehalte zijnaandachtspunten in relatie met de zuivering. De verhoogde kleurwaarnemingen wordenvooral veroorzaakt door humuszuren. Daarnaast speelt geoxideerd ijzer een rol(combinatie aeroob/anaeroob). De zuivering is aangepast voor ontharding enontkleuring.Het gebied is voornamelijk in gebruik door de landbouw.Gebiedsdossier Oldeholtpade9W7289/R00029/ALO/GronDefinitief rapport - 13 - 7 maart 2013

Figuur 4.1 Topografie winning OldeholtpadeOnderzoeksgebiedIn het gebiedsdossier van Oldeholtpade wordt het onderzoeksgebied gebruikt alsbuitencontour voorhet in kaart brengen van de risico' 's voor de winning. w Binnen hetonderzoeksgebiedvallen het waterwingebbied, het grondwaterbeschermingsgebied, deberekende 100-jaarszone vanaf maaiveld en de berekende 25-jaarszone in hetbepompte pakket (zie figuur 4.2). De berekeningen hiervoor zijn uitgevoerd u met behulpvan een grondwatermodel.9W7289/R00029/ALO//Gron7 maart 2013- 14 -GebiedsdossieGer OldeholtpadeeDefinitief rapport

Opgemerkt wordt dat het huidige grondwaterbeschermingsgebied is gebaseerd opgrondwatermodelberekeningen, die zijn uitgevoerd voor het bepompte pakket.De 25-jaarszone (de basis voor het grondwaterbeschermingsgebied) is zodaniggedefinieerd dat de stroomlijnen in deze zone er 25-jaar of minder over doen om depompputten te bereiken. Uitgangspunt bij de berekeningen is de vergundeonttrekkingshoeveelheid van 6,5 miljoen m 3 /jaar.Om onzekerheden in de thans beschikbare berekeningen te ondervangen ligt hetonderzoeksgebied ruim rond de 100-jaarszone vanaf maaiveld en 25-jaarszone in hetbepompte pakket. Het onderzoeksgebied kan gezien worden als het zoekgebied voorbedreigingen. Door het onderzoeksgebied ruim te nemen worden alle mogelijkebedreigingen voor de winning in kaart gebracht. Het onderzoeksgebied is vollediggelegen binnen de gemeente Weststellingwerf.Gebiedsdossier Oldeholtpade9W7289/R00029/ALO/GronDefinitief rapport - 15 - 7 maart 2013

Figuur 4.2 Onderzoeksgebied OldeholtpadeHet gebiedsdossier betreft eenbeschrijving van de huidige situatie en de huidigerisico’s. Hierbij wordt ingezoomd op de risico’s vanaf maaiveld, door menselijkeactiviteit. Toekomstige ontwikkelingen worden alleen aangeduid. Daaruit voortkomenderisico’ss voor de winning worden meegenomen in de eguliere actualisatie vann hetgebiedsdossier (eens per 6 jaar of zoveel vaker als nodig).9W7289/R00029/ALO//Gron7 maart 2013- 16 -GebiedsdossieGer OldeholtpadeeDefinitief rapport

4.2IntrekgebiedHet berekend intrekgebied vanaf maaiveld staat in figuur 4.3. 4Figuur 4.3Berekendintrekgebiedd vanaf maaiveldDe 100-jaarszone van het intrekgebied loopt buiten het grondwaterbeschermingsgebieddoor tot 4 kmten oosten van het grondwaterbeschermingsgebied. Opp basis van het‘berekend intrekgebiedvanaf maaiveld (100-jaarszone)’ is een zonering gemaakt ‘100-jaarszone vanaf maaiveld’ waarbij het berekende intrekgebied zoveel mogelijkGebiedsdossier OldeholtpadeDefinitief rapport- 17 -9W7289/R00029/ALO/Gron7 maart 2013

weergegeven is als een aaneengesloten gebied (figuur 4.2). Hierdoor kan het ‘berekendintrekgebied vanafmaaiveld’ afwijken vann de ‘100-jaarszone vanaf maaiveld’.Bij de winning Oldeholtpade heeft 55% van het volume opgepompte water eenverblijftijd van minder dan 1000 jaar. Dit is af te leiden uit de responscurve uit defactsheet Oldeholtpade van Vitens (figuurr 4.4).Figuur 4.4 Responscurve van de winningg Oldeholtpadee (Vitens, 2010)4.3Theoretische kwetsbaarheid van het watersysteemDe theoretische kwetsbaarheid van een winning is afhankelijk van de geohydrologischeopbouwvan het watersysteem. Hieronderr worden de geohydrologische kenmerken vande winning Oldeholtpade besproken, op basis van het geohydrologisch profiel (figuur4.5).Boven de filters van de winning Oldeholtpade ligt éénslechtdoorlatende laag. Deze laagbestaat uit de formatie van Drenthe – Gieten klei. De dikte van deze laag is variabel enook het voorkomenvan deze laag in het gehele intrekgebied is onzeker.Onder deze afdekkende laag bevinden zich de filters van de winning Oldeholtpade. Defilters bevinden zich tussen de50 – 100 m-mv. De winning vindt plaats in éénnwatervoerend pakket. Dit is een grof zandig pakket, dat bestaat uit u de zanden van deformaties van Urk, Appelscha en Peize - Waalre.Onder de winning ligt weer een slechtdoorlatende laag. Deze kleilaag uit de formatievan Peize - Waalre, het zogenoemde Peizecomplex,kan zandlagen bevatten.9W7289/R00029/ALO//Gron7 maart 2013- 18 -GebiedsdossieGer OldeholtpadeeDefinitief rapport

Figuur 4.5Geohydrologisch profiel OldeholtpadeDe naamgeving in het figuur f is nogg volgens deoude naamgeving van de lithostratigrafieeenheden. Deze naamgeving is in 2003 gewijzigd. In tabel 4.1 staat zowel de nieuweals de oudenaamgeving van de formaties die in het geohydrologischee profiel vanOldeholtpade staan.Tabel 4.1Oude en nieuwe namen van de lithostratigrafie eenhedenNaamgeving in figuur (oudee naamgeving) ) Nieuwe naamgevingFormatie van TwenteFormatie van Boxtel (zand)Formatie van DrentheFormatie van Drenthe – Gieten kleiFormatie van EindhovenFormatie van Drachten ( zand)/Formatie e van Urk (zand))Formatie van Urk/Enschede/ Harderwijk Formatie van Urk (zand)/Formatie van Appelscha (zand)/Formatie van Peize – Waalre (zand)Formatie van Harderwijk/TegelenkleiFormatie van Peize – Waalre - Peize complexDe theoretische kwetsbaarheid vann het watersysteem is geschat op basis van deREFLECT methodiek.De bodemkaart, de dikte van de slechtdoorlatende lagen boven b putfilters en dereistijden vanaf maaiveld zijn beoordeeld en gecombineerd. Uit deze verschillendekaartbladenis een kwetsbaarheidskaart berekend (zie figuur 4.6).Gebiedsdossier OldeholtpadeDefinitief rapport- 19 -9W7289/R00029/ALO/Gron7 maart 2013

De kwetsbaarheidscore met behulp van REFLECT 2 is als volgt berekend:Kwetsbaarheidscore =(score voor bodemtype + score voor slechtdoorlatende laag+ score voor reistijd vanaf maaiveld)3Score voor het bodemtype: hierbij wordt het bodemtype omgezet in een score voor dekwetsbaarheid. Bijvoorbeeld het bodemtype met code2 = hVc (koopveengronden opzeggeveen, rietzeggeveen, of mesotroof broekveen) krijgt een kwetsbaarheid van 3.2.Hn23 (laarpodzolgronden; lemig fijnzand) krijgt een score van 7.5. Oppervlaktewaterkrijgt een score van 9.5. Deze hoge score voor oppervlaktewater wordt veroorzaaktdoordat er geen bodemprocessen zijn die een eventuele verontreiniging kunnenvasthouden en/of afbreken.Score voor de slechtdoorlatende lagen: hiervoor zijn de geohydrologische regis IIkaarten gebruikt (kaarten die onderscheid maken tussen slechtdoorlatende lagen (sdl)en watervoerende pakketten (wvp)). Binnen de onderzoeksgebieden is gekeken hoe dikde slechtdoorlatende lagen zijn die boven de bovenkant van de filters liggen. Hierbij isaangenomen dat, als de bovenkant van een scheidende laag boven de bovenkant vande filters ligt, de gehele dikte van de scheidende laag boven de filters ligt. Dezeaanname kan gedaan worden doordat er geen filters worden geplaatst inslechtdoorlatende lagen.De volgende indeling voor de dikte en bij behorende score is aangehouden:Dikte van slechtdoorlatende laag (m) Score voor slechtdoorlatende laag0 100-0.5 90.5-1.0 81.0-2.0 72.0-4.0 64.0-7.0 57.0-10.0 410.0-15.0 315.0-20.0 2>20.0 1Score voor reistijden. Voor de reistijd vanaf maaiveld is de volgende indeling gebruikt:ReistijdScore0-10 jaar 810-25 jaar 525-50 jaar 450-100 jaar 3Overig 1Met deze benadering is het mogelijk voor een winning een ruimtelijk gedifferentieerdbeeld van de kwetsbaarheid te maken. Hoewel de scoretoedeling arbitrair is, endaarmee kwalitatief, is voor alle winningen dezelfde methode gehanteerd en kan de9W7289/R00029/ALO/GronGebiedsdossier Oldeholtpade7 maart 2013 - 20 - Definitief rapport

kwetsbaarheid van de winningen onderling vergeleken worden. De kwetsbaarheidskaartgeeft een ‘theoretische’’ kwetsbaarheid, op basis van een aantal a kenmerken van dewinning. Voor de kleurtoekenning geldt: hoe roder de kleur, des te kwetsbaarderhetgebied.Figuur 4.6Theoretische kwetsbaarheidGebiedsdossier OldeholtpadeDefinitief rapport- 21 -9W7289/R00029/ALO/Gron7 maart 2013

De gebieden met een score 1, 2 en 3 worden beschouwd als niet kwetsbaar, degebieden met een kwetsbaarheid in de klassen 4 t/m 7 worden beschouwd als matigkwetsbaar en de gebieden die in kwetsbaarheidklassen 8 t/m 10 vallen wordenbeschouwd als zeer kwetsbaar.De winning Oldeholtpade is in grote delen van het grondwaterbeschermingsgebiedmatig kwetsbaar (gele en roze kleuren). Op twee plekken is hetgrondwaterbeschermingsgebied zelfs zeer kwetsbaar (rode kleur), zie figuur 4.6. Ditkomt door het dunne afdekkende pakket, de korte reistijden en de zandig bodem. In hetzuiden van het grondwaterbeschermingsgebied (bij de rode kleuren) is geen afdekkendpakket aanwezig. De kortste verblijftijd vanaf maaiveld (10-25 jaar) ligt ten noordoostenen ten zuidwesten van het waterwingebied.Ook het onderzoeksgebied is voor het grootste deel matig kwetsbaar en een klein deelzeer kwetsbaar.Het feit dat delen van het grondwaterbeschermingsgebied zeer kwetsbaar zijn, maaktdat de kwetsbaarheid van het systeem wordt beoordeeld als ‘actueel risico’.4.4 Bewezen kwetsbaarheid van het watersysteem4.4.1 Beschrijving ruwwaterkwaliteit en zuiveringHet grondwater wordt onttrokken uit meerdere watervoerende pakketten. Filters liggenop een diepte van 50 tot 100 m-mv. Het water dat onttrokken wordt is sterk anaeroob.Het water wordt getypeerd als veenwater en is afkomstig uit matig kalkrijkewatervoerende pakketten.Het onttrokken ruwwater wordt ter plaatse door Vitens gezuiverd door plaatbeluchting,voorfiltratie, ontzuring, ontharding, nafiltratie en een ionenwisselaar. Hiermee wordenvan nature aanwezige stoffen (zoals ijzer, mangaan en hardheid) en ook kleurverwijderd. Het geproduceerde reinwater (leidingwater) voldoet daarmee aan dewettelijke vereisten.4.4.2 MonitoringHet grondwaterkwaliteitsmeetnet voor de winning Oldeholtpade is operationeel sindseind 80er jaren. Het ontwerp is beschreven in het Iwaco rapport‘Grondwaterkwaliteitsmeetnet drinkwaterwingebieden in de Provincie Friesland’ 20.119(Eindrapport, 1988). Het meetnet is gericht op het monitoren van mogelijke toestromingvan brak of zout grondwater en op de bedreigingen vanaf maaiveld in de omgeving.4.4.3 Toetsing ruwwaterkwaliteitDe kwaliteit van het ruwwater in individuele pompputten is getoetst aan dedrinkwaternorm. Het doel van deze toetsing is het beoordelen van de antropogene(menselijke) beïnvloeding van het ruwwater. Als gevolg van een eventuele antropogenebeïnvloeding kan extra zuivering nodig zijn om drinkwater te produceren dat aan dedrinkwaternorm voldoet.9W7289/R00029/ALO/GronGebiedsdossier Oldeholtpade7 maart 2013 - 22 - Definitief rapport

De toetsing van het ruwwater is uitgevoerd op basis van de ruwwaterrapportage vanVitens uit 2010. In deze rapportage wordt per pompput een waarde gegeven voor degemeten parameters in de periode 2000 - 2010. De periode is gelijk aan de KRWperiode 2000 - 2010. De waardes in deze rapportage zijn getoetst aan de wettelijkedrinkwaternorm en 75% daarvan. De resultaten van deze toetsing staan in tabel 4.2.Tabel 4.2 Stoffen die in het ruwwater van de winning Oldeholtpade de wettelijke norm of 75%van de wettelijke norm overschrijden voor de KRW-periode 2000 – 2010StofAantal winputten meteen overschrijdingvan de normAantal winputten meteen overschrijdingvan 75% van de normDrinkwaternormAmmonium 17 17 0,2 mg/lIJzer 17 17 0,2 mg/lMangaan 17 17 0,05 mg/lDinoterb 2 2 0,1 μg/l4-Isopropylaniline 1 1 1 μg/lDiuron 1 1 0,1 μg/lBromacil 1 1 0,1 μg/lUit tabel 4.2 blijkt dat in het ruwwater stoffen aanwezig zijn die de wettelijke norm of75% van de wettelijke norm overschrijden voor de KRW periode 2000 - 2010. Dewettelijke norm van deze stoffen wordt door zeven stoffen overschreden.De analysefrequentie van organische microverontreinigingen in de winputten isvierjaarlijks. Voor dit gebiedsdossier betekent dit dat er per winput 2 a 3 analyses zijngedaan. Bovendien is het analysepakket in de laatste jaren flink uitgebreid, wat betekentdat sommige stoffen nog slechts één keer zijn geanalyseerd. Een vermelding van devondst van een stof in het gebiedsdossier kan dus op slechts één analyse gebaseerdzijn.IJzer, mangaan en ammonium komen van nature voor in het grondwater in gehaltenboven de drinkwaternorm. Een standaard grondwaterzuivering is er daarom op ingerichtom deze stoffen te verwijderen. De overschrijdingen van deze stoffen zijn structureel ende in het ruwwater gemeten waardes zijn groter dan 2x de normwaarde.De overschrijdingen van bestrijdingsmiddelen dinoterb, diuron en bromacil en de stof4-isopropylaniline zijn incidenteel. De gemeten bestrijdingsmiddelen zijn gemeten inconcentraties rond 2x de normwaarde. Het meten van 4-isopropylaniline in één van dewinputten is waarschijnlijk een analysefout geweest.Het incidenteel aantreffen van bestrijdingsmiddelen in het ruwwater toont aan dat dewinning Oldeholtpade kwetsbaar is voor activiteiten aan maaiveld. De ruwwaterkwaliteitwordt daarom beoordeeld als ‘aandachtspunt’.Gebiedsdossier Oldeholtpade9W7289/R00029/ALO/GronDefinitief rapport - 23 - 7 maart 2013

9W7289/R00029/ALO/GronGebiedsdossier Oldeholtpade7 maart 2013 - 24 - Definitief rapport

5 KENMERKEN BELASTING VANAF HET MAAIVELD5.1 InleidingIn dit hoofdstuk worden kenmerken van de belasting vanaf maaiveld beschreven. Devolgende typen bedreigingen worden onderscheiden: Puntbronnen (hoofdstuk 5.2). Lijnbronnen (hoofdstuk 5.3). Diffuse bronnen (functies) (hoofdstuk 5.4). Planologische bescherming (hoofdstuk 5.5).Hieronder worden deze typen bedreigingen verder uitgewerkt voor hetonderzoeksgebied Oldeholtpade.5.2 PuntbronnenEen overzicht van het onderzoeksgebied Oldeholtpade met daarin de locaties metpotentiële verontreinigen is weergegeven in figuur 5.1, op de volgende pagina. Depuntbronnen zijn ontleend aan het Nazca-i bestand van de provincie Fryslân. Ditbestand bevat een overzicht van alle locaties die potentieel verontreinigd zijn.Locaties die potentieel verontreinigd zijn, zijn onderverdeeld in zogeheten UBI-klassen,de Uniforme Bron Indeling potentieel bodemvervuilende activiteiten. De UBI-klasse iseen indicatie van de kans dat er op een locatie daadwerkelijk sprake is vanverontreiniging van het grondwater: hoe hoger de UBI-klasse, hoe groter de kans opverontreiniging.Dempingen worden vaak meegenomen als potentiële puntbronnen. De provincie heeftde dempingen nader onderzocht. Zij beschouwt de dempingen niet als potentieel risicovoor de bodem- en grondwaterkwaliteit. De dempingen vormen daarmee ook geen risicovoor de winning.De rioolwaterzuiveringsinstallaties (RWZI) van het Wetterskip Fryslân zijn ook in delegenda opgenomen, omdat ook deze mogelijke puntbronnen zijn. In hetonderzoeksgebied van de winning Oldeholtpade is geen RWZI aanwezig.Gebiedsdossier Oldeholtpade9W7289/R00029/ALO/GronDefinitief rapport - 25 - 7 maart 2013

Figuur 5.1 Potentiële puntbronnen in het onderzoeksgebied OldeholtpadeIn paragraaf 6.2 wordt nader ingegaan opp de risico’s van de potentiële puntbronnen.9W7289/R00029/ALO//Gron7 maart 2013- 26 -GebiedsdossieGer OldeholtpadeeDefinitief rapport

5.3 Lijnbronnen5.3.1 Aanwezige lijnbronnenDe belangrijkste lijnbronnen in de omgeving van de winning Oldeholtpade zijnweergegeven in figuur 5.2. Binnen het onderzoeksgebied zijn de volgende lijnbronnenrelevant: Hoofdwegen N351 en N353. Diverse regionale wegen. Lokale wegen tussen de plaatsen Oldeholtpade, Nijeholtpade en Noordwolde. Overige wegen; voornamelijk de bebouwde kom van Oldeholtpade en een stukjebebouwde kom van Noordwolde. Persleidingen en de riolering in Oldeholtpade en Noordwolde. Watergang de Linde.Gebiedsdossier Oldeholtpade9W7289/R00029/ALO/GronDefinitief rapport - 27 - 7 maart 2013

Figuur 5.2 Lijnbronnen in dee omgeving van de waterwinning OldeholtpadeIn paragraaf 6.3 wordt nader ingegaan opp de risico’s van de lijnbronnen.5.3.2Rioolbeheer gemeente WeststellingwerfDe oudste, nog bestaande, riolen in Weststellingwerfstammen uit eind jarenn 40 (1947-1948-1949). Dit betreft het gemengde rioolstelsels in de dorpskern van Wolvega.9W7289/R00029/ALO//Gron7 maart 2013- 28 -GebiedsdossieGer OldeholtpadeeDefinitief rapport

Tot begin jaren negentig zijn gemengde rioolstelsels aangelegd. De gemengde riolendie nadien zijn aangelegd betreft vervanging van slechte riolen in plaats van uitbreidingvan het bestaand areaal. Vanaf de jaren negentig zijn in de uitbreidingen ookgescheiden rioolstelselss aangelegd. In onderstaand figuur is de leeftijdsopbouw van deriolering weergegeven.Figuur 5.3Overzichtt leeftijdsopbouw rioleringOnderstaand schema (figuur 5.4) toont een nadere verdeling van de arealen riolering.Figuur 5.4Verdelingarealen riolering naar jaarvan aanleg5.45.4.1Diffuse belasting door bestaande activiteitenBodemgebruikHet huidige bodemgebruik in omgeving van dewinning Oldeholtpadeis weergegeven infiguur 5.4. Deze kaart isgebaseerdd op de CBSbodemgebruikskaart uit 2006. Debodemgebruikklassen uit de CBS kaart zijn gekoppeld aann een belastingsscore. Debelastingsscores voor de verschillende bodemgebruikklassen zijn opgenomen in bijlage1. Van de verschillendee bodemgebruiken zijn er drie het meest m relevant in het kader vande bescherming van dedrinkwaterwinning, namelijk bedrijventerreinen, stortplaatsen endelfstofwinplaatsen. Deze veroorzaken een hoge diffuse belasting, b diee een risico vormt.In figuur 5.4b is te zien waar deze functies in het gebied aanwezig zijn.Gebiedsdossier OldeholtpadeDefinitief rapport- 29 -9W7289/R00029/ALO/Gron7 maart 2013

Figuur 5.5a Bodemgebruik in het onderzoeksgebied vande waterwinning Oldeholtpade9W7289/R00029/ALO//Gron7 maart 2013- 30 -GebiedsdossieGer OldeholtpadeeDefinitief rapport

Figuur 5.5bBedrijventerreinen, stortplaatsen endelfstofwinplaatsen in hett onderzoeksgebiedvan de waterwinning OldeholtpadeBinnen het onderzoeksgebied bevinden zich één delfstofwinplaats en eenbedrijventerrein. In het grondwaterbeschermingsgebied liggen geen activiteiten die eenhoge diffusebelasting veroorzakenn.De CBS kaart maakt geen onderscheid tussenverschillende typen bedrijventerreinen endelfstofwinplaatsen. Omde risico’ss van deze activiteiten voor de winning te kunnenbepalen, is het van belang te wetenn over wat voor bedrijven het gaat. Op basis van deGebiedsdossier OldeholtpadeDefinitief rapport- 31 -9W7289/R00029/ALO/Gron7 maart 2013

gebiedskennis van de gemeente Weststellingwerf is het mogelijk om dit onderscheid temaken. In paragraaf 6.4 wordt nader ingegaan op de risico’s van de diffuse bronnen.5.4.2 Bestrijdingsmiddelengebruik gemeente WeststellingwerfDe gemeente Weststellingwerf gebruikt bestrijdingsmiddelen op verharding (trottoirs,schelpenpaden en molgoten), volgens de DOB-methode. Hierbij wordt selectief alleenop die plaatsen gespoten waar onkruid wordt waargenomen. Dit gebeurt door sensorenin de spuitcombinatie. De gemeente gebruikt Glyfosaat (RoundUp) en spuit 1 keer perjaar.5.5 Beschermingsbeleid en -praktijk5.5.1 Provinciaal en RijksbeleidProvincieDe provincie kent de volgende mogelijkheden om de grondwaterwinningen tebeschermen: het Streekplan, de Verordening Romte Fryslân en de Provincialemilieuverordening Fryslan.Streekplan/structuurvisieHet beleid met betrekking tot grondwaterbescherming is verankerd in het Streekplan.Provinciale Staten van Fryslân hebben op 13 december 2006 het Streekplan voorFryslân vastgesteld. Het plan is de schakel tussen het abstracte rijksbeleid en hetconcrete karakter van gemeentelijk ruimtelijk beleid. In het streekplan wordenondermeer de milieubeschermingsgebieden vastgelegd en onderdeel hiervan zijn degrondwaterbeschermingsgebieden.Verordening Romte FryslânOp 15 juni 2011 hebben Provinciale Staten de Verordening Romte Fryslân vastgesteld.De verordening stelt regels die ervoor moeten zorgen dat de provinciale ruimtelijkebelangen doorwerken in de gemeentelijke ruimtelijke plannen. Met betrekking tot debescherming van de drinkwaterwingebieden zijn in deze verordening geen nadere eisenopgenomen.Provinciale milieuverordening Fryslân (PMV)Om de drinkwaterwinning te beschermen zijn grondbeschermingsgebieden ingericht envastgelegd in de Provinciale milieuverordening Fryslân (PMV). De bevoegdheid van deprovincie om zaken in de PMV te regelen staat in de Wet milieubeheer. De provinciemag binnen grondwaterbeschermingsgebieden een aantal zaken regelen:instructiebepalingen, verboden bedrijven en stoffen, regels aan activiteiten binnen enbuiten inrichtingen etc. Van al deze bevoegdheden is in de Wet milieubeheeraangegeven hoever ze gaan, dus waar de grens voor de provincie ligt. Bij allebevoegdheden die de Wet milieubeheer aan de provincie geeft om zaken in de PMV tenaanzien van inrichtingen binnen grondwaterbeschermingsgebieden te regelen isaangegeven dat het moet gaan om inrichtingen waarvoor het verbod op grond vanartikel 2.1, eerste lid, onder de Wabo geldt. In de PMV worden dus alleen eisenopgenomen die gelden voor het milieudeel van de omgevingsvergunning.9W7289/R00029/ALO/GronGebiedsdossier Oldeholtpade7 maart 2013 - 32 - Definitief rapport

In de PMV zijn geen weigeringsgronden opgenomen voor het bouwdeel van deomgevingsvergunning. Een aanvraag om omgevingsvergunning die strijdig is met dePMV kan door GS alleen geweigerd worden voor het milieuonderdeel van deomgevingsvergunning. Voor het overige heeft GS geen bevoegdheid.Voor het weigeren van het bouwdeel van de omgevingsvergunning is hetbestemmingsplan bepalend/van toepassing. Uit toetsing aan het bestemmingsplan moetblijken of voor het bouwwerk al dan niet een omgevingsvergunning verleend kanworden.RijkVanuit het Rijk worden via de Drinkwaterwet regels en kaders voor een duurzameveiligstelling van de drinkwatervoorziening gesteld. Dit moet zorgen voor een hogekwaliteit van het drinkwater en leveringszekerheid.5.5.2 BestemmingsplanDe planologische instrumenten die de gemeenten ter beschikking staan zijn destructuurvisie en het bestemmingsplan. Hiervan is het bestemmingsplan hetbelangrijkste instrument, welke ook juridisch bindend is. Regels met betrekking totgrondwaterbeschermingsgebieden mogen evenwel niet gesteld worden in eenbestemmingsplan. Het is niet toegestaan voor een lagere overheid om zaken te regelendie al door een hogere overheid (PMV) zijn geregeld, tenzij in de hogere regelgevingspecifiek wordt vermeld dat de lagere overheid dat moet doen.Het grondwaterbeschermingsgebied aangeven op de juridisch geldendeplanverbeelding is strikt gezien bedoeld als signalering. Daarbij is het wenselijk (sindsde komst van de nieuwe Wet ruimtelijke ordening verplicht), dat er regels verbonden zijnaan iets dat vermeld staat op de juridisch geldende planverbeelding. Is dat niet hetgeval, dan is de aanduiding op de kaart een loze verwijzing en dat is niet toegestaan.5.5.3 Grondwaterbeschermingszone OldeholtpadeMet de huidige berekeningen strekt de 25-jaarszone in het bepompte pakket zich nu uittot buiten het grondwaterbeschermingsgebied. De provincie zal de zonering evaluerenen eventueel aanpassen aan de nieuwe situatie.5.6 Lopende projecten Aanbrengen bergbezinkleiding Hoofdweg Nijeholtpade, planning 2013. Aanbrengen HWA (20 a 30 meter) Nijeholtpade, planning 2012.Gebiedsdossier Oldeholtpade9W7289/R00029/ALO/GronDefinitief rapport - 33 - 7 maart 2013

9W7289/R00029/ALO/GronGebiedsdossier Oldeholtpade7 maart 2013 - 34 - Definitief rapport

6 ANALYSE RISICO’S6.1 InleidingIn dit hoofdstuk wordt de beschrijving van de winning (hoofdstuk 4) gecombineerd metde beschrijving van de belasting vanaf maaiveld (hoofdstuk 5). Met deze analyse wordtspecifiek voor een drinkwaterwinning de belasting vertaald in risico’s voor degrondwaterkwaliteit.Figuur 6.1Schematisch overzicht van analyse van diffuse belasting (functies), puntbronnenen lijnbronnenKwetsbaarheidskaartwinning(REFLECT-kaart)Functies /landgebruikDiffuse belastingAnalyse /Actuele risico’sfuncties / landgebruikPuntbronnenPuntbronnen metrisico’s voorgrondwaterkwaliteitAnalyse /puntbronnenLijnbronnenAnalyse /lijnbronnenKwetsbaarheidskaartwinning als onderlegger(REFLECT-kaart)6.2 Risico’s puntbronnenVoor Oldeholtpade zijn de potentiële puntbronnen geselecteerd die liggen binnen hetonderzoeksgebied (zie figuur 6.2).Gebiedsdossier Oldeholtpade9W7289/R00029/ALO/GronDefinitief rapport - 35 - 7 maart 2013

Figuur 6.2 Geselecteerde potentiële puntbronnen, gecombineerd met de theoretischekwetsbaarheid van de winningg OldeholtpadeBinnenn het onderzoeksgebiedkomen op meerdere plaatsen potentiële puntbronnenvoor. Een inschatting van de risico’s r van de puntbronnen is gemaakt door dee kenmerkennvan depotentiële puntbronnenn te combineren met dekwetsbaarheid van de winning(uitgedrukt als de REFLECT-score).9W7289/R00029/ALO//Gron7 maart 2013- 36 -GebiedsdossieGer OldeholtpadeeDefinitief rapport

Hierdoor is het mogelijk op een kwalitatieve manier de potentiële puntbronnen tegroeperen in:Potentiële puntbronnen die mogelijk een actueel risico vormen. Dit zijn locaties meteen potentiële verontreiniging in een gebied met kwetsbaarheidscore >7 (rood:actueel risico).Potentiële puntbronnen die een aandachtspunt vormen. Dit zijn locaties met eenpotentiële verontreiniging in een gebied met kwetsbaarheidscore 4 - 7 (geel:aandachtspunt).Potentiële puntbronnen waarvan verwacht wordt dat het risico beperkt is, vanwegede kenmerken van de bron en/of kenmerken van de winning (groen: geenprobleem).Aan deze risico-indeling kan bij het opstellen van de maatregelen in hetuitvoeringsprogramma een tijdspad gekoppeld worden waarin de potentiëlepuntbronnen worden onderzocht.Tabel 6.1 geeft een overzicht van de relevante potentiële puntbronnen voorOldeholtpade, gegroepeerd volgens de bovenstaande beschrijving.Tabel 6.1Beoordeling van de risico’s van potentiële puntbronnen als functie van dekwetsbaarheidKwetsbaarheidscoreBelastingscore puntbronWeinig kwetsbaar(score 1 - 3)Matig kwetsbaar(score 4 - 7)Kwetsbaar(score >7)UBI 1 t/m 4 0 2 0UBI 5 en 6 0 41 0UBI 7 en 8 0 39 0Onbekende UBI 0 6 0Een actueel risico vormen de 39 puntbronnen in de UBI-klassen 7 en 8 in matigkwetsbare delen van de winning. Deze 39 puntbronnen zijn: 1 Aardolie- en aardgaswinning (UBI-klasse 8). 1 Autoplaatwerkerij annex –spuiterij (UBI-klasse 7). 3 Benzinepompinstallaties (UBI-klasse 7). 2 Benzine-service-stations ((UBI-klasse 8). 3 Brandstoffengroothandels (vloeibaar) (UBI-klasse 8). 1 Dieselpompinstallatie (UBI-klasse 7). 1 Lichtpetroleuminstallatie (UBI-klasse 7). 1 Metaalwarenfabriek (UBI-klasse 7). 23 Rioolslibdepots (UBI-klasse 7). 1 Stortplaats industrieel- en bedrijfsafval op land (UBI-klasse 8). 2 Stortplaatsen op land (niet gespecificeerd) (UBI-klasse 7).De belasting met puntbronnen is gezien het karakter en het aantal puntbronnen en demate van kwetsbaarheid van de winning beoordeeld als ‘actueel risico’.Gebiedsdossier Oldeholtpade9W7289/R00029/ALO/GronDefinitief rapport - 37 - 7 maart 2013

6.3Risico’s lijnbronnenFiguur 6.3 geeft een overzichtt van aanwezige lijnbronnen die liggen in hetonderzoeksgebied, gecombineerd met dee theoretische kwetsbaarheid van het gebied.Figuur 6.3 Lijnbronnen, gecombineerd met de theoretische kwetsbaarheid van dee winningOldeholtpadeDe belangrijkste lijnbronnen worden gevormd door hoofdwegen,lokale en regionalewegen, de watergang de Linde, persleidingen en de riolering vann Oldeholtpade en9W7289/R00029/ALO//Gron7 maart 2013- 38 -GebiedsdossieGer OldeholtpadeeDefinitief rapport

Noordwolde in het matig kwetsbaar gedeelte van het onderzoeksgebied. In het zeerkwetsbare gedeelte van het grondwaterbeschermingsgebied liggen persleidingen, eenlokale weg en een hoofwatergang. De belasting met lijnbronnen is gezien het typebronnen en de mate van kwetsbaarheid van de winning beoordeeld als een ‘actueelrisico’.6.4 Risico’s diffuse bronnenIn het grondwaterbeschermingsbeleid van de provincie Fryslân wordt onderscheidgemaakt tussen drie soorten gebruiksfuncties aan maaiveld (zie ook bijlage 1): Functies die samengaan met de drinkwaterwinning, zogenaamde harmoniërendefuncties (score 1). Functies die mogelijk een risico vormen voor de grondwaterkwaliteit (score 2). Functies die waarschijnlijk een risico vormen voor de grondwaterkwaliteit (score 3).Uitgaande van de CBS bodemgebruikskaart is een inschatting gemaakt van de actuelerisico’s door de beoordeling van de diffuse belasting te combineren met de theoretischekwetsbaarheid van de winning. Een ruimtelijk overzicht van de actuele risico’s staatweergegeven in figuur 6.4.Gebiedsdossier Oldeholtpade9W7289/R00029/ALO/GronDefinitief rapport - 39 - 7 maart 2013

Figuur 6.4 Actuele risico’s door de diffuse bronnen, gerelateerd aann het huidige landgebruikvoor de winning Oldeholtpadee9W7289/R00029/ALO//Gron7 maart 2013- 40 -GebiedsdossieGer OldeholtpadeeDefinitief rapport

6.4.1 Diffuse belasting door functies in het gebiedDe diffuse belasting valt in alle drie de klassen. In het grondwaterbeschermingsgebied issprake van locaties met een actueel risico. Dit zijn locaties waar de bodem zeerkwetsbaar is, in combinatie met functies met een diffuse belasting score 2, in dit gevalhet agrarisch landgebruik. In de overige delen van het grondwaterbeschermingsgebiedvormt de diffuse belasting overwegend een aandachtspunt.Waar functies met een hoge diffuse belasting (score 3) voorkomen in een (zeer)kwetsbaar gebied is sprake van een actueel risico. In de zuidoost hoek van hetonderzoeksgebied, tegen de grens van het gebied aan, bevindt zich een bedrijventerreindat een actueel risico kan vormen. Met de gebiedskennis van de gemeenteWeststellingwerf is meer inzicht te krijgen in het type bedrijven dat hier gevestigd is. Ditbepaalt het werkelijke risico van dit bedrijventerrein.In het bestemmingsplan Noordwolde is het bedrijventerrein dat binnen hetonderzoeksgebied valt verdeeld in verschillende zones: A, B en C. Het middelstegedeelte van het terrein is met C aangeduid: dit houdt in dat zich hier bedrijven mogenvestigen onder de categorieën 1, 2 en 3. Bedrijven in categorie 3 kunnen een risicovormen voor de drinkwaterwinning. Voorbeelden zijn bijvoorbeeld koelinstallaties, hoogenvlakdrukkerijen en autospuitinrichtingen. Ook op de delen met aanduiding B kunnencategorie 3 bedrijven zich vestigen, maar alleen onder bepaalde voorwaarden. Op dedelen met aanduiding A (de oost- en westranden van het terrein) zijn alleen bedrijvenonder de categorieën 1 en 2 toegestaan. Deze brengen minder risico’s voor hetgrondwater met zich mee.Ook de aanwezigheid van een delfstofwinplaats in kwetsbaar gebied vormt een actueelrisico. De delfstofwinplaats in het onderzoeksgebied is een gaswinlocatie. In de zeerkwetsbare delen van het onderzoeksgebied vormt ook het agrarisch landgebruik eenactueel risico.De diffuse belasting met een score van 2 geeft in combinatie met de matigekwetsbaarheid in grote delen van het onderzoeksgebied een aandachtspunt. In deweinig kwetsbare delen van het onderzoeksgebied scoort de diffuse belasting een 1;vormt geen probleem. Ook de functies die harmoniëren met de waterwinning, zoalswaterwingebied, N2000 gebied en overige bos- en natuurgebieden geven een score 1voor de diffuse belasting.De gebieden waar de combinatie van het landgebruik en de kwetsbaarheid een actueelrisico is, vormen slechts een klein deel van het grondwaterbeschermingsgebied. In hetovergrote deel van het grondwaterbeschermings- en onderzoeksgebied is de diffusebelasting een aandachtspunt.6.4.2 OppervlaktewaterkwaliteitIn het onderzoeksgebied van de winning Oldeholtpade komt relatief veeloppervlaktewater voor. In het ruwwater van de winning is geen normoverschrijdingaangetroffen van stoffen die uit het oppervlaktewater kunnen komen. Toch wordt hetniet uitgesloten dat in de toekomst het ruwwater van Oldeholtpade wordt beïnvloed doorGebiedsdossier Oldeholtpade9W7289/R00029/ALO/GronDefinitief rapport - 41 - 7 maart 2013

het oppervlaktewater. Door het onderzoeksgebied lopen de beekk de Linde enn deNoordwoldervaart.De waterkwaliteit van de Friese oppervlaktewateren is weergegeven in de beschrijvingvan deKRW-oppervlaktewaterlichamen (Factsheet KRW), die zijn opgesteldd insamenhang met het Waterhuishoudingsplan en het Waterbeheerrplan 2010-2015 van deProvincie en het Wetterskip Fryslân.De Linde en de Noordwoldervaart behoren tot het KRW-waterlichaam ‘Lindee enNoordwoldervaart’.Linde en NoordwoldervaartHet KRW-waterlichaam ‘Lindeen Noordwoldervaart’is een langzaam stromende,meanderende beek met zandbanken en overhangende oevers. Vanwege V dee ligging ineen vaak bosrijke omgeving hopen zich op rustige plekken in de beek vaanbladeren,takken en boomstammen op. Bomen hebben veel invloed op hoee de beek zichontwikkelt en vormt. De beek wordt gevoed door bovenlopen. Het KRW-waterlichaamheeft de status ‘sterk veranderd’, wat betekent dat het gaat om een van oorsprongnatuurlijk water dat door menselijke ingrepen sterk is beïnvloed. In onderstaande figuur6.5 is de biologische en algemeen fysischh chemischee toestand van het KRW-waterlichaam ‘Linde en Noordwoldervaart’ gegeven.Figuur 6.5 Biologische en algemeen fysisch chemische toestand Linde en NoordwoldervaartVerklaring gebruikte afkortingen:EKR: ecologische kwaliteitsratio; GEP: (Goede Ecologische Potentieel); G1: Gebruik GET-waarden (GET: Goedeecologische toestand) van maatlatten natuurlijke wateren; G2: Gebruik default-waarden sloten en kanalenG3: Gebruik waarden volgens regionalee (aangepaste) maatlat; G4: Kwaliteitselementt niet relevantOp basis van de toetsing van figuur f 6.5 kan geconcludeerd worden dat de ecologischetoestand van het oppervlaktewater matig tot goed is. Het betreft hier h de biologischeelementen en chemische stoffen die niet milieuvreemd zijn maar wel een grote invloedhebbenop de ecologische toestand.In de Factsheet KRW zijn daarnaast de resultaten van een toetsing van de chemischetoestand en overige relevante stoffen opgenomen. Het betreft hier chemische stoffen diewel alsmilieuvreemd worden beschouwd.. In het Besluit Kwaliteitseisen en Monitoring9W7289/R00029/ALO//Gron7 maart 2013- 42 -GebiedsdossieGer OldeholtpadeeDefinitief rapport

Water (BKMW) zijn de normen voor de betreffende stoffen vastgelegd. De toetsing wijstuit dat de normen uit het BKMW wordt overschreden voor de stoffen in tabel 6.2.Tabel 6.2Chemische toestand en overige relevante stoffen Linde en NoordwoldervaartStofgroepOverige relevante verontreinigende stoffenOverschrijding BKMW-normen in huidige situatiekoperVerwacht wordt dat stoffen die nu niet voldoen aan de norm, ook in 2015 de norm zullenoverschrijden.Chemische toestand Fryslân: probleemstoffenDe chemische kwaliteit van het oppervlaktewater is de laatste decennia aanzienlijkverbeterd. Er is echter nog een aantal probleemstoffen geïdentificeerd in de Friesewateren. Deze probleemstoffen zijn in onderstaande tabel 6.3 weergegeven.Tabel 6.3Probleemstoffen Friese waterenStofgroepNutriëntenZware metalenOrganische micro’sBestrijdingsmiddelenProbleemstofTotaal fosforTotaal stikstofZinkKoperSom Benzo(ghi)peryleen en Indeno(1,2,3-cd)pyreenDiethylhexylftalaat (DEHP weekmaker uit kunststoffen)TotaalHerkomst bedreigende stoffenHet water in de Friese boezem (overige meren) wordt gevoed door regen, grondwateren/of instromend oppervlaktewater. De herkomst van het water in de grote en diepekanalen is van wisselende herkomst en de stroming van het water kan van richtingveranderen.Fryslân is omringd door de buitenwatersystemen IJsselmeer, Waddenzee en Noordzee.Daarbinnen bevindt zich het boezemwatersysteem van Fryslân. De KRW-waterlichamendaarbinnen zijn onderling met elkaar verbonden. Het boezemwatersysteem van Fryslânbehoort tot het stroomgebied Rijn-Noord, als onderdeel van het stroomgebied Rijndelta(zie figuur 6.6).Gebiedsdossier Oldeholtpade9W7289/R00029/ALO/GronDefinitief rapport - 43 - 7 maart 2013

Figuur 6.6 Stroomgebied RijndeltaDiffusebronnen RijndeltaLandbouwgrondenn zijn als diffuse bron het belangrijkst. Verder zijn run off,verkeer/infrastructuur, rioolwaterzuiveringsinstallatiess (RWZI’s) en atmosferischedepositie belangrijke bronnen in de Rijndelta. De landbouwgronden blijken voor enkeleveel voorkomendee normoverschrijdende stoffen een zeer belangrijke bron. Stikstof enfosfaatzijn voor ongeveer 50%afkomstig van deze bron. Voor koper en zinkk is debijdrage vanuit landbouwgebied respectievelijk 10 en 30 procent. . Landbouw is de enigebron van belastingvan oppervlaktewater door het bestrijdingsmiddel metolachloor. Derun off (afstromendwegwater en afstromend regenwater via regenwaterriolen) is eenbelangrijke bron voor pak’s (benzo(a)pyreen, som benzo(g,h,i)peryleen en indeno(1,2,3--c,d)pyreen, benzo( (b+k)fluorantheen en dee zware metalen koper en e zink. Samen metatmosferische depositie en verkeer/ infrastructuur zorgen ze voorr het merendeel van debelasting van het water met deze stoffen.Probleemstoffen FryslânIn het Emissiebeheerplan 2011-2015 heeft het Wetterskip Fryslân een overzichtgegeven van de herkomst vande stoffen waarvoor denorm wordt overschreden(probleemstoffen)in het oppervlaktewaterr van het beheersgebiedd van het Wetterskip:Debelangrijkste bronnen van stikstoff en fosfaatzijn de uitafspoelingmeststoffen m (doorgebruik van koper in veevoer, voetbaden die met de mest worden afgevoerd), dooren afspoeling vanuithetlandelijk gebied en de RWZI’s.Emissies van koper ontstaan vooral door uit- enmetaal in (water)leidingen, door gebruik in bestrijdingsmiddelen (aangroeiweringschepen), vuurwerk en verkeer en vervoer.9W7289/R00029/ALO//Gron7 maart 2013- 44 -GebiedsdossieGer OldeholtpadeeDefinitief rapport

Emissies van zink ontstaan vooral door gebruik van zink in veevoer (uit- enafspoeling van meststoffen), als bestanddeel van corrosieremmers en autobandenen het gebruik als bouwmetaal.Benzo[ghi]peryleen en Ideno(1,2,3-cd)pyreen zijn polycyclische aromatischekoolwaterstoffen die vooral voorkomen in steenkoolteer. Daarnaast worden zegevormd bij (onvolledige) verbranding van organisch materiaal, waaronder fossielebrandstoffen. Teer is in het verleden veel gebruikt in de wegenbouw en komt vrij bijhet opbreken of renoveren van wegen met oud asfalt. Via de riolering, de RWZI’s endoor het verkeer/vervoer vinden de maatgevende emissies plaats naar hetoppervlaktewater.DEHP komt vooral voor als weekmaker in zacht PVC voor de vervaardiging van eengroot aantal (kunststof)producten zoals slangen en kabels maar het komt ook voorin bijvoorbeeld lakken, lijmen, afdichtingskitten, schoonmaakmiddelen en pesticiden.Ook wordt de stof aangetroffen in hemelwater (TNO-onderzoek). Anno 2008 vindende maatgevende emissies naar het oppervlaktewater plaats via de riolering en deRWZI’s.Bestrijdingsmiddelen worden in verschillende sectoren toegepast (landbouw,burgers, bedrijven, overheden etc.) In de agrarische sector worden ze aangeduid alsgewasbeschermingsmiddelen. Bovendien verandert het gebruik in de tijd vanwegeregelgeving, dan wel vanwege kostprijs en effectiviteit. Sommige middelen wordenin het milieu snel afgebroken, andere stoffen blijven langer actief. Afbraakproductenvan sommige middelen hebben weer andere eigenschappen en blijven soms ooklanger actief. De omvang van de belasting van het oppervlaktewater hangt sterk afvan de weersomstandigheden en de voorzorgen die gepleegd worden bij toediening.In onderstaande tabel 6.4 zijn bronnen van de probleemstoffen in detail weergegeven.In het Emissiebeheerplan 2011-2015 heeft het Wetterskip de aanpak ten aanzien vande verontreinigingen opgenomen.Tabel 6.4Herkomst probleemstoffen Friese waterenStofBelangrijkste bronnenNutriënten (stikstof) Uit- en afspoeling meststoffen landelijk gebied – circa 81% Riolering en Rwzi’s – circa 8,5% (zuivering afvalwater)Nutriënten (fosfor) Uit- en afspoeling meststoffen landelijk gebied – circa 78% Riolering en Rwzi’s – circa 19% (zuivering afvalwater)Koper Landbouw – circa 39% Verkeer en vervoer – circa 28% Scheepvaartindustrie – circa 20% Riolering en Rwzi’s – circa 7% (zuivering afvalwater)Zink Landbouw – circa 81% Riolering en Rwzi’s – circa 11% (zuivering afvalwater) Verkeer – circa 4%Som Benzo(ghi)peryleen enIdeno(1,2,3-cd)pyreen Verkeer en vervoer – circa 39% Overige bronnen: depositie – 20% Riolering en Rwzi’s – circa 11% (zuivering afvalwater)Diethylhexyftalaat (DEHP) Riolering en Rwzi’s – circa 95% (zuivering afvalwater)Bestrijdingsmiddelen totaal Landbouw (met name akkerbouw) Particulieren OverhedenGebiedsdossier Oldeholtpade9W7289/R00029/ALO/GronDefinitief rapport - 45 - 7 maart 2013

Puntbronnen Friese boezemNaast de bijdrage van diffuse bronnen aan het oppervlaktewater,, zijn er verschillendepuntbronnen die lozen op het oppervlaktewater. De bijdrage van de puntbronnen in deFriese boezem is vooral afkomstig van industrie en RWZI’s.In het Stroomgebiedbeheerplan Rijndelta 2009-2015,is een inventarisatie gedaan vande lozingslocatiesvan RWZI’sen industriële en andere lozingen van prioritaire enanderee belangrijkee (gevaarlijke) stoffen. Inn de figuren 6.7 en 6.8 zijn z uitsneden gegevenvan lozingslocatiess van respectievelijk RWZI’s en industriële en andere a lozingen in deRijndelta, waartoe ook het relevante stroomgebied behoort.Figuur 6.7 Lozingslocaties van v rioolwaterzuiveringen in i de Rijndeltaa (uitsnede)9W7289/R00029/ALO//Gron7 maart 2013- 46 -GebiedsdossieGer OldeholtpadeeDefinitief rapport

Figuur 6.8Lozingslocaties van industriële en andere lozingen van prioritaire en andereebelangrijke (gevaarlijke) stoffen in de Rijndelta (uitsnede)Vooral RWZI’s blijken op basis vann de normoverschrijdende stoffen een belangrijkepuntbron voor de oppervlaktewateren. Het grootste deel van de huishoudens in deRijndelta (ruim 98%) enook de meeste kleinere en middelgrote bedrijven zijnaangeslotenn op een openbare RWZI. Ook een deel van dee verontreinigingen vanuitdiffuse bronnen (bijvoorbeeld wegverkeer en corrosie van bouwmetalen) komt viahetrioolstelsel in de RWZI’ s terecht. De beheerders van de RWZI’s metenn regelmatigg denutriënten ( N-totaal en P-totaal) enn de zware metalen (cadmium, lood, kwik, nikkel,arseen, chroom, koper en zink) in het influent, het effluent en het zuiveringsslib. Opbasis van ozingslocaties zoals aangegeven in figuur 6.7 kan k worden geconcludeerd dater verspreidin Fryslân RWZI’s lozen op de Friese wateren, echter niet in de omgevingvan de winning Oldeholtpade. Na sanering vanalle risicovolle riooloverstorten inFryslân, hebben de overgebleven overstortennog maar een kleine invloed op de totalevuilbelastingvan het oppervlaktewater in Fryslân.In de Rijndelta bevindt zich een aantal industriële lozers, die d niet via een RWZI lozen.Het huishoudelijk afvalwater van deze bedrijven is over het algemeen aangesloten opde riolering of op een biologische zuiveringsinstallatie. Hett bedrijfsafvalwater is meestalniet met biologische methoden te zuiveren en ondergaat daarom d een fysisch-chemischezuivering. Op basis vanlozingslocaties zoals aangegevenin figuur 6.88 kan wordengeconcludeerd dat verschillende industriële lozingen plaatsvinden in de Friese boezem,echter niet in de omgeving van de winning Oldeholtpade.Gebiedsdossier OldeholtpadeDefinitief rapport- 47 -9W7289/R00029/ALO/Gron7 maart 2013

6.4.3 Beoordeling risico diffuse belastingDe diffuse belasting door zowel de functies in het gebied als door deoppervlaktewaterkwaliteit wordt voor de winning Oldeholtpade beoordeeld als een‘aandachtspunt’.6.5 Calamiteitenplannen6.5.1 AlgemeenRisico’s voor de drinkwatervoorziening door lijnbronnen zijn deels gerelateerd aan decontinue belasting door een dergelijke bron, maar deels ook aan calamiteiten. Decalamiteiten die voor de belasting van het grondwater relevant zijn, zijn calamiteiten opvaarwegen, het spoor en wegen. De beschikbaarheid van een calamiteitenplan draagtbij aan het beheersen van dergelijke risico’s.De hulpverlening in geval van calamiteiten wordt gecoördineerd door deveiligheidsregio’s. Deze veiligheidsregio’s hebben een werkwijze waarin afstemmingmet betrokken partijen – waaronder provincie, waterschap, Rijkswaterstaat, gemeenten– geregeld is. In aanvulling hierop hebben regionale brandweerkorpsen een ambtenaargevaarlijke stoffen in dienst die adviseert in geval van calamiteiten met gevaarlijkestoffen.Indien sprake is van verspreiding – of er een vermoeden bestaat dat dit aan de orde is –wordt de bevoegde of beherende instantie(s) geïnformeerd waarvan mogelijk belangengeschaad kunnen worden. Dit betreft in de regel de milieupolitie (overigens geenbevoegde of beherende instantie in dit kader) en/of de grondeigenaar, het waterschapen Vitens. De calamiteit wordt vervolgens, voor wat betreft de dreiging‘waterverontreiniging’ conform het calamiteitenplan van de betrokken beheerder ofbevoegd gezag aangepakt. Het borgen van het grondwaterbelang en/of dedrinkwaterfunctie van grond- of oppervlaktewater moet dan ook in deze (onderliggende)plannen geregeld worden.De hoofdwegen N351 en N353 die door het onderzoeksgebied lopen zijn in beheer bijde provincie. Voor de overige wegen geldt dat deze in het beheer zijn van de gemeente.De watergangen zijn in beheer bij het Wetterskip Fryslân. Voor de drinkwaterwinningOldeholtpade zijn dan ook de calamiteitenplannen van de beheerders provincie Fryslân,de gemeente Weststellingwerf en Wetterskip Fryslân relevant. De gemeenteWeststellingwerf en de provincie Fryslân werken volgens het regionaal CrisisplanFryslân.6.5.2 Regionaal Crisisplan FryslânHet antwoord op de vraag ‘wie doet wat tijdens een crisis in onze Veiligheidsregio’ isterug te vinden in het regionaal crisisplan. Meer concreet bevat het crisisplan eenoverzicht van de verantwoordelijkheden en bevoegdheden, alsmede de organisatie vande maatregelen en voorzieningen die genomen kunnen worden in geval van een crisis.Voor specifieke risico’s is vereist, dat het crisisplan nader wordt uitgewerkt inrampbestrijdingsplannen. In overleg met de gemeenten is er ook een aantalincidentbestrijdingsplannen in Fryslân. Deze plannen zijn qua opzet gelijk aan9W7289/R00029/ALO/GronGebiedsdossier Oldeholtpade7 maart 2013 - 48 - Definitief rapport

ampbestrijdingsplannen maar hebben geen wettelijke grondslag. Op grond van hetrisicoprofiel wordt beoordeeld voor welke risico’s een incidentbestrijdingsplan vanmeerwaarde is.In het beheersen en bestrijden van crisissituaties hebben veel partijen een taak. Degemeenten in Fryslân hebben de coördinatie van en sturing op de besluitvorming enuitvoering gebundeld in de Veiligheidsregio. Crises voelen zich niet gebonden door degrenzen van een gemeente, regio of land. In het crisisplan wordt ook de positie van deVeiligheidsregio toegelicht bij incidenten met een bovenregionaal of nationaal karakter.Het crisisplan is breder te benutten dan uitsluitend in de acute fase van een crisis. Ookin situaties waarin nog geen sprake is van een calamiteit, maar wel van een concretedreiging kan conform de beschreven structuur gewerkt worden. Vergelijkbaar hieraan isook in de periode ná een crisis behoefte aan coördinatie en sturing.Het Crisisplan bestaat uit 2 delen. In deel I wordt de crisisorganisatie beschreven. Indeze beschrijving is ook het beheer van de Waterkwaliteit en Waterkwantiteitopgenomen.Beheer WaterkwaliteitHet Wetterskip en Rijkswaterstaat zijn de verantwoordelijke partners voor de kwaliteit van hetoppervlaktewater volgens vastgestelde normen en waarden. Deze organisaties nemen demaatregelen wanneer:De waterkwaliteit wordt bedreigd door verontreiniging van olie, bluswater, (nucleaire)besmetting, of bacteriën als blauwalg, botulisme of;Het gebruik van het water wordt beperkt door andere (opdrijvende) stoffen en objecten.Rijkswaterstaat is verantwoordelijk voor de kwaliteit van het buitenwater, het Wetterskip voor hetbinnenwater, inclusief het zuiveren van het afvalwater.Beheer WaterkwantiteitHet Wetterskip Fryslân en Rijkswaterstaat zorgen voor het beheersen en het verminderen vanbestaande risico’s op overstromingen, wateroverlast, verdroging en watertekorten. Bij crisesnemen zij de maatregelen om de effecten voor mens, dier en milieu te beperken.Zij zijn verantwoordelijk voor de regulatie van het watersysteem, peilbeheer. Dit omvat hetaanvoeren, bergen en het op peil houden van het oppervlaktewater, afgestemd op de functies vanhet water. Het beheer van de primaire waterkeringen houdt in het in goede staat houden van hetwaterkerend vermogen overeenkomstig de veiligheidsnormen. De duinen langs de noordwestelijke kust (de Friese Waddeneilanden) maken deel uit van het waterkeringbeheer waarRijkswaterstaat verantwoordelijk voor is. Het grootste deel van de dijken, het waterkeringbeheer,valt onder de verantwoordelijkheid van het Wetterskip Fryslân.In deel II worden onder andere per kolom de deelprocessen verder uitgewerkt. Dekolom Bevolkingszorg is het meest relevant in het kader van dit gebiedsdossier. In dezekolom vallen de deelprocessen Ruimtebeheer en Milieubeheer, waarin bescherming vande waterkwaliteit en -kwantiteit nader is uitgewerkt. In de deelprocessen zijn onderandere de volgende maatregelen genoemd:Het zo nodig afsluiten van riolen, met het oog op het vrijkomen van gevaarlijkestoffen.Het beheren van de openbare ruimte.Gebiedsdossier Oldeholtpade9W7289/R00029/ALO/GronDefinitief rapport - 49 - 7 maart 2013

Het ondersteunen bij het gebruik en/of de afzetting van de openbare ruimte.Het nemen van maatregelen die verdere verspreiding van gevaarlijke stoffen,besmetting via stof of door afstromen van (blus)water via riool of oppervlaktewatervoorkomen.Het nemen van maatregelen om besmetting en besmette materialen weg te nemenen besmette materialen in te zamelen.Het nemen van maatregelen om bodem, waterbodem, water, rioleringssysteem enrioolwaterzuivering te saneren.In de deelprocessen zijn ook de taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden van detaakorganisatie vastgelegd. Er wordt in het gehele Regionale Crisisplan Fryslân geenaandacht specifiek aan het grondwater besteed, maar de beschreven maatregelenzorgen wel voor bescherming van de bodem en daarmee ook van het grondwater.6.5.3 Wetterskip FryslânIn het calamiteitenplan van het Wetterskip Fryslân staat niets specifieks over de kwaliteitvan het grondwaterbelang, in de keur wordt wel rekening gehouden metkwantiteitsaspecten over grondwater. Het oppervlaktewater in het onderzoeksgebiedvan de winning Oldeholtpade bestaat niet uit grote vaarwegen. De kans op eencalamiteit in de Linde is klein.6.5.4 Beoordeling calamiteitenplannenOp grond van de aspecten met betrekking tot de calamiteitenplannen en de borgingervan wordt dit beoordeeld als ‘geen probleem’.9W7289/R00029/ALO/GronGebiedsdossier Oldeholtpade7 maart 2013 - 50 - Definitief rapport

7 SAMENVATTING ANALYSEHet gebiedsdossier geeft inzicht in de aanwezigheid van bronnen van bedreigingen inde omgeving en inzicht in de huidige kwaliteit van de drinkwaterwinning.7.1 De resultaten in één oogopslagOnderstaand wordt een samenvatting van de resultaten van de analyse weergegeven(tabel 7.1 en 7.2), gevolgd door een toelichting op de resultaten.Tabel 7.1Samenvattende tabel analyse actuele risico’sWinningKwetsbaarheid winningRuwwaterkwaliteitPuntbronnenBelastingLijnbronnenDiffusebronnenCalamiteitenplannenOldeholtpade 3 2 3 3 2 1Toelichting op de resultaten van de analyse (tabel 7.1)Geen probleem (1) Aandachtspunt (2) Actueel risico (3)Kwetsbaarheid winning Weinig kwetsbaar Matig kwetsbaar KwetsbaarRuwwaterkwaliteitBelasting (puntbronnen,diffuse bronnen enlijnbronnen)Calamiteitenplannen7.2 KwetsbaarheidGeen verontreinigingen inhet ruwwater aangetroffen.Combinatie vankwetsbaarheid en belastingleidt niet tot een knelpunt.Bescherming via decalamiteitenplannenvoldoende gewaarborgd.Wel verontreinigingen inruwwater, maar geenWel verontreinigingen inruwwater, overschrijding vanoverschrijding van de norm de normBelasting is zodanig, dat het Nader onderzoek gewenstgrondig volgen van de om de aard en omvang vanontwikkelingen onder en de bedreiging in te schatten.boven maaiveld voldoende Dit kan aanleiding zijn voorzal zijn.het opstellen vanmaatregelenpakketten.Bescherming via de Bescherming via decalamiteitenplannen varieert calamiteitenplannenper beheerder.onvoldoende gewaarborgd.De winning Oldeholtpade is in grote delen van het grondwaterbeschermingsgebiedmatig kwetsbaar en twee gebieden in het grondwaterbeschermingsgebied zijn zelfs zeerkwetsbaar. Dit komt door het dunne afdekkende pakket, de korte reistijden en dezanderig bodem. Het feit dat delen van het grondwaterbeschermingsgebied zeerkwetsbaar zijn, maakt dat de kwetsbaarheid van het systeem wordt beoordeeld als‘actueel risico’.Gebiedsdossier Oldeholtpade9W7289/R00029/ALO/GronDefinitief rapport - 51 - 7 maart 2013

7.3 RuwwaterkwaliteitIn de winning Oldeholtpade worden in het ruwwater incidenteel bestrijdingsmiddelenaangetroffen. Dit toont aan dat de winning Oldeholtpade gevoelig is voor activiteiten aanmaaiveld. De ruwwaterkwaliteit wordt daarom beoordeeld als ‘aandachtspunt’.7.4 PuntbronnenKwetsbaarheidscoreBelastingscore puntbronWeinig kwetsbaar(score 1 - 3)Matig kwetsbaar(score 4 - 7)Kwetsbaar(score >7)UBI 1 t/m 4 0 2 0UBI 5 en 6 0 41 0UBI 7 en 8 0 39 0Onbekende UBI 0 6 0Een actueel risico vormen de 39 potentiële puntbronnen in de UBI-klassen 7 en 8 inmatig kwetsbare delen van de winning. Deze 39 potentiële puntbronnen zijn: 1 Aardolie- en aardgaswinning (UBI-klasse 8). 1 Autoplaatwerkerij annex –spuiterij (UBI-klasse 7). 3 Benzinepompinstallaties (UBI-klasse 7). 2 Benzine-service-stations ((UBI-klasse 8). 3 Brandstoffengroothandels (vloeibaar) (UBI-klasse 8). 1 Dieselpompinstallatie (UBI-klasse 7). 1 Lichtpetroleuminstallatie (UBI-klasse 7). 1 Metaalwarenfabriek (UBI-klasse 7). 23 Rioolslibdepots (UBI-klasse 7). 1 Stortplaats industrieel- en bedrijfsafval op land (UBI-klasse 8). 2 Stortplaatsen op land (niet gespecificeerd) (UBI-klasse 7).De belasting met puntbronnen is gezien het karakter en het aantal potentiëlepuntbronnen en de mate van kwetsbaarheid van de winning beoordeeld als ‘actueelrisico’.7.5 LijnbronnenDe belangrijkste lijnbronnen worden gevormd door hoofdwegen, lokale en regionalewegen, de watergang de Linde, persleidingen en de riolering van Oldeholtpade enNoordwolde in het matig kwetsbaar gedeelte van het onderzoeksgebied. In het zeerkwetsbare gedeelte van het grondwaterbeschermingsgebied liggen persleidingen, eenlokale weg en een hoofwatergang. De belasting met lijnbronnen is gezien het typebronnen en de mate van kwetsbaarheid van de winning beoordeeld als een ‘actueelrisico’.7.6 Diffuse bronnenDe diffuse belasting binnen het onderzoekgebied varieert overwegend van ‘geenprobleem’ tot ‘actueel risico’. Een bedrijventerrein en een delfstofwinplaats in het matigkwetsbare deel van het onderzoeksgebied en agrarisch landgebruik in het zeer9W7289/R00029/ALO/GronGebiedsdossier Oldeholtpade7 maart 2013 - 52 - Definitief rapport

kwetsbare deel van het onderzoeksgebied vormen een actueel risico. In het grootstedeel van het onderzoeksgebied vormt de combinatie matige kwetsbare gebieden meteen matige belasting een aandachtspunt. Voor de winning Oldeholtpade wordt dediffuse belasting als geheel beoordeeld als een ‘aandachtspunt’.7.7 CalamiteitenplannenDe calamiteiten die voor de belasting van het grondwater relevant zijn, zijn calamiteitenop vaarwegen, het spoor en wegen. De beschikbaarheid van een calamiteitenplandraagt bij aan het beheersen van de risico’s. In het onderzoeksgebied komen alleenwegen voor, die alle in beheer zijn bij de gemeente.In het calamiteitenplan van het Wetterskip Fryslân staat niets specifieks over de kwaliteitvan het grondwaterbelang, in de keur wordt wel rekening gehouden metkwantiteitsaspecten over grondwater. Het oppervlaktewater in het onderzoeksgebiedvan de winning Oldeholtpade bestaat niet uit grote vaarwegen. De kans op eencalamiteit in de Linde is klein.De gemeente heeft samen met de provincie en de overige Friese gemeenten hetRegionaal Crisisplan Fryslân opgesteld. In dit plan wordt aandacht besteed aan hetbeheer van waterkwaliteit en waterkwantiteit. In de deelprocessen Ruimtebeheer enMilieubeheer zijn als ‘Throughput’ verschillende acties opgenomen die de waterkwaliteiten waterkwantiteit moeten beschermen. Er wordt in het gehele Regionale CrisisplanFryslân geen aandacht specifiek aan het grondwater besteed, maar de beschrevenmaatregelen zorgen wel voor bescherming van de bodem en daarmee ook van hetgrondwater. Op grond van de aspecten met betrekking tot de calamiteitenplannen en deborging ervan wordt dit beoordeeld als ‘geen probleem’.Gebiedsdossier Oldeholtpade9W7289/R00029/ALO/GronDefinitief rapport - 53 - 7 maart 2013

9W7289/R00029/ALO/GronGebiedsdossier Oldeholtpade7 maart 2013 - 54 - Definitief rapport

8 LITERATUURLIJST Laeven, M.C., W. Beekman, L.J.L. Drogendijk, P. van Bergen en C. van den Brink[1999]. Functieverweving en duurzame waterwinning. REFLECT: bepaling vanrisico’s voor grondwaterwinningen. KIWA/IWACO rapport no. SWE 99.007. Ministeries van LNV, V&W en VROM [2008]. Ontwerp Besluit kwaliteitseisen enmonitoring water. Ministerie van V&W [2008]. Stroomgebiedbeheerplan Rijndelta. 22 december 2008. NWO [2010]. Afspraken invoering gebiedsdossiers waterwinning voor de openbaredrinkwatervoorziening (16 juni 2010), opgesteld door de projectgroepgebiedsdossiers waterwinning bestaande uit vertegenwoordigers van provincies,Rijkswaterstaat, gemeenten, waterschappen, drinkwaterbedrijven, het ministerievan VROM (initiatiefnemer en voorzitter) en het RIVM (penvoerder). Provincie Fryslân [2011]. Verordening Romte Fryslân, door GS vastgesteld 15 juni2011. Provincie Fryslân [2010]. Provinciale milieuverordening Fryslân, door GSvastgesteld 1 oktober 2011. Provincie Fryslân [2009]. Waterhuishoudsplan Fryslân 2010 – 2015, ‘Wiis meiWetter’, door PS vastgesteld op 7 november 2009. Ten Heggeler, M et al. [2010]. Gebiedsdossiers voor kwetsbaredrinkwaterwinningen in Overijssel. H2O/6 – 2010. Van den Brink, C. en M. Buitenkamp [2005]. Gebiedsdossiers als instrument voorgebiedsgericht grondwaterbeschermingsbeleid. Haskoning/Anantis rapportno.9P9795 in opdracht van de provincie Overijssel. Van den Brink, C. en M. Buitenkamp [2006]. Vernieuwinggrondwaterbeschermingsbeleid. Haskoning/Anantis rapportno. 9R9684 in opdrachtvan VROM. Van den Brink, C., M. Buitenkamp en J. van Grootheest [2007a]. Risicoinventarisatiegrondwaterbeschermingsgebieden in de provincie Drenthe.Haskoning/Anantis rapportno. 9S2683 in opdracht van de provincie Drenthe. Van den Brink, C. en M. Buitenkamp [2007b]. Vaststellen maatregelenpakketgrondwater KRW. Haskoning/Anantis rapportno. 9S6231 in opdracht van deprovincies Drenthe, Groningen, Fryslan, Overijssel en Gelderland. Van den Brink, C., M. ten Heggeler en J. van Essen [2012]. Uitvoeringsprogrammagebiedsdossiers in Overijssel. H2O, 14/15, 2011, pp. 22-23. Van Veen, R. en C. van den Brink [2008]. Actualisatie gebiedsbeschrijving Rijn-Noord. Royal Haskoning rapportno. 9T2681 in opdracht van de provincies Drenthe,Groningen, Fryslan, Overijssel en Gelderland. Van den Brink, C. en J. van Essen [2010]. Beoordelen drinkwaterwinningen.Position paper in opdracht van de provincies Drenthe, Groningen, Fryslân enOverijssel. Royal Haskoning rapportno. 9W0979.Vitens. Factsheets en overige data betreffende de drinkwaterwinningen.Wuijts, S., H.F.M.W. van Rijswick en H.H.W. Dik [2007]. Gebiedsdossiers voordrinkwaterbronnen; Uitwerking van risico’s en ontwikkeling van maatregelen. RIVMrapportno. 734301032/2007 in opdracht van VROM.Gebiedsdossier Oldeholtpade9W7289/R00029/ALO/GronDefinitief rapport - 55 - 7 maart 2013

Bijlage 1Scores diffuse belastingGebiedsdossier Oldeholtpade9W7289/R00029/ALO/GronDefinitief rapport 7 maart 2013

Scores diffuse belastingDe scores die zijn toegekend aan de diffuse belasting/landgebruikfuncties staan inonderstaande tabel.Tabel B.1Toegekende score aan de diffuse belasting van landgebruiksfunctiesFunctie- hoofdaanduiding Omschrijving ScoreBebouwd Woongebied 2Bebouwd Detailhandel en horeca 2Bebouwd Openbare voorziening 2Bebouwd Sociaal-culturele voorziening 2Bebouwd Bedrijfsterrein 3Semi-bebouwd Stortplaats 3Semi-bebouwd Wrakkenopslagplaats 3Semi-bebouwd Begraafplaats 3Semi-bebouwd Delfstofwinplaats 3Semi-bebouwd Bouwterrein 2Semi-bebouwd Semi verhard overig terrein 2Recreatie Park en plantsoen 1Recreatie Sportterrein 2Recreatie Volkstuin 2Recreatie Dagrecreatief terrein 2Recreatie Verblijfsrecreatie 2Landbouw Glastuinbouw 2Landbouw Overig agrarisch gebruik 2Bos & natuur Bos 1Bos & natuur Droog natuurlijk terrein 1Bos & natuur Nat natuurlijk terrein 1Binnenwater Randmeer 2Binnenwater Spaarbekken 2Binnenwater Water met recreatieve functie 2Binnenwater Water met delfstofwinningsfunctie 3Binnenwater Vloei- en/of slibveld 3Binnenwater Overig binnenwater 2Score 1/groen = ‘toegestaan’Score 2/geel = ‘onder voorwaarden toegestaan’Score 3/rood = ‘verboden’Daarnaast worden binnen REFLECT een aantal bronnen onderscheiden die formeeleen lijnbron zijn, maar een zodanig oppervlak hebben dat ze (ook) bijdragen aan eendiffuse belasting. Deze staan weergegeven in tabel B.2.Gebiedsdossier Oldeholtpade Bijlage 1 9W7289/R00029/ALO/GronDefinitief rapport - 1 - 7 maart 2013

Tabel B.2 Toegekende score aan de diffuse belasting van grote lijnbronnenFunctiehoofdaanduidingOmschrijvingVerkeer Spoorweg 3VerkeerAutoweg (incl. parkeerterrein entransferia)Verkeer Vliegveld 3Waterweg Overig binnenwater 3Buisleidingen Belangrijke leidingtracés 3Score 1/groen = ‘toegestaan’Score 2/geel = ‘onder voorwaarden toegestaan’Score 3/rood = ‘verboden’Score3Deze score toekenning is gebaseerd op de REFLECT-scores (KIWA/IWACO, 1999),waar nodig aangepast door de begeleidingsgroep. In geval van twijfel is steeds gekozenvoor de score ‘2’ (onder voorwaarden toegestaan) om de feitelijke beoordeling van eenfunctie of ontwikkeling gevalsgericht en afhankelijk van de specifieke situatie te kunnenmaken en zo min mogelijk functies op voorhand toe te staan dan wel te verbieden.9W7289/R00029/ALO/GronGebiedsdossier Oldeholtpade7 maart 2013 - 2 - Definitief rapport

Gebiedsdossier: een risico-inventarisatie van een drinkwaterwinning