Spoelen terwijl u slaapt - Jeroen Bosch Ziekenhuis

CuraJaargang 1 - december 20042CURA IS EEN UITGAVE VAN HET JEROEN BOSCH ZIEKENHUIS. DIT MAGAZINE VERSCHIJNT VIER KEER PER JAARSpoelen terwijl u slaapt | 5Marktwerking in de zorg | 7Gesloten plaspoortjes | 12

INHOUDSOPGAVE2 De bomen in het bosVoorwoord van Frans Croonen,voorzitter Raad van Bestuur3 Sneller beterHet Jeroen Bosch Ziekenhuis is éénvan de acht ziekenhuizen die aan hetproject mogen deelnemen.5 Slapend spoelenMet ingang van 17 januari kunnenzes patiënten iedere week tweenachten dialyseren.8 WisselcolumnDeze keer geschreven doorPeer vaan den Muggenheuveltot den Bobberd.KENNIS & WETENSCHAP9 Opleiders opgeleidZiekenhuis werkt aan professionaliseringvan opleidingen en de bekwaamheidvan opleiders11 “May Internal Medicine be inyour heart”Quirijn de Mast, internist in opleiding,bracht een bezoek aan deEuropean School of InternalMedicine.12 Kinder Incontinentie TeamZindelijkheidsproblemen komen bijveel kinderen voor. Het multidisciplinaireKinder Incontinentie Teamhoudt zich hiermee bezig.15 Ziekenhuis top 100Reactie op onderzoek AlgemeenDagblad.REVALIDATIECENTRUM TOLBRUG16 Van luchtkasteel naarrevalidatiecentrumDe visie op de nieuwbouw.17 Integrale vroeghulpOuders van een kind met een (mogelijke)ontwikkelingsachterstand,worstelen met vele vragen. Zekunnen terecht bij integrale vroeghulp.18 De Mobiele Intensive Care UnitEen bijzonder samenwerkingsprojecttussen de ambulancedienst en deIntensive Care van de locatie GrootZiekengasthuis.De bomen in het bosIn deze uitgave van Cura wordt onder meeringegaan op de resultaten van het onderzoekvan het Algemeen Dagblad (AD). Opde werkwijze van het AD valt veel af tedingen. Net zoals op die van de Elsevierenquêteenige tijd geleden. Het zijn lijstjesvan zogenaamd goede en slechte ziekenhuizen,die geen samenhang vertonen enweinig zeggen over wat er nu eigenlijkwordt beoogd. Desalniettemin kunnenziekenhuizen er genoeg materiaal invinden om verder te werken aan de verbeteringvan hun kwaliteit. Zo ook het JeroenBosch Ziekenhuis (JBZ).De service, bejegening en zorglogistiek vanonze organisatie kunnen beter en daarwerken we dan ook hard aan. In het kadervan de Sneller Beter groep, waarvan hetJBZ eervol deel uitmaakt, wordt gewerktaan projecten op het gebied van patiëntveiligheiden het werken zonder wachtlijst. Inhetzelfde kader worden zorgprogramma’sopgezet voor bepaalde patiëntengroepen.[w.v.t.t.k.]De reputatie van onze sector, en dus die vanons ziekenhuis, staat op het spel en dieuitdaging gaan we aan.Dat doen we transparant. Iedereen mag hetweten, volgen en beoordelen. Maar welgraag op basis van vertrouwen. Probeer nietalles te weten of te controleren. Houd hetsimpel en werk steekproefsgewijs. Verdeelde aandachtsgebieden en rollen. Deprofessie zelf heeft een verantwoordelijkheid.Die van de Inspectie is een andere. Ende Consumentenbond kan weer een andereinsteek kiezen. Laat ons alstublieft nietverdrinken in rapportages, prestatie-indicatoren,verslagen en enquêtes. Er dreigt eenbureaucratisch circus te ontstaan, waarinniemand de bomen in het bos nog kanonderscheiden en waarvoor een groeiendaantal medewerkers achter een computerwordt gezet in plaats van bij de patiënt. Enom die patiënt gaat het tenslotte toch allemaal?Frans Croonen, voorzitter Raad van BestuurNaar aanleiding van de eerste uitgave van Cura kwamen er bij de redactie vragen binnenover de betekenis van de afkorting w.v.t.t.k. Deze afkorting staat voor ‘wat verder ter tafelkomt’. Het is de oude vergaderterm voor rondvraag. De berichtjes die in Cura onder dezenoemer staan, betreffen onderwerpen die te klein zijn om een heel artikel aan te wijden.Meestal zijn het ludieke berichtjes of korte mededelingen. 19 Agenda20 Betere en snellere behandelingEen nieuw interventie-apparaat voorde afdeling Radiologie.Coverfoto:Nierpatiënten kunnenbinnenkort ’s nachtsdialyseren (artikelop blz. 5).2 | Cura, jaargang 1, nummer 2

Op 12 oktober jl. ondertekenden zes gezondheidszorginstellingen,waaronder het Jeroen Bosch Ziekenhuis (JBZ), en de politie Brabant-Noordhet ‘vernieuwde’ convenant Instellingen gezondheidszorg en politie.Het convenant regelt de manier waarop gezondheidszorginstellingen ende politie met elkaar omgaan.Politie in het ziekenhuisNelly Lumens, coördinator schadebehandelingJBZ, en John Salet, stafmedewerkerPolitie Brabant-Noord, waren nauwbetrokken bij de vernieuwing van het convenantvan 1997.Waarvoor dient zo’n convenant?Nelly Lumens: “In het convenant staanafspraken over hoe politie en hulpverlenersin het ziekenhuis met elkaar omgaan op hetmoment dat de politie gegevens nodig heeft.Gegevens over bijvoorbeeld een verdachtedie in het JBZ ligt. Meestal is haast gebodenen dan is het goed dat iedereen weet wat deomgangsregels zijn en wat wel en niet istoegestaan. In het convenant staat bijvoorbeelddat als de politie een verdachte wilondervragen, er eerst contact moet wordenopgenomen met een contactfunctionarisvan het JBZ. Dat is onder meer Jeroen vanTilburg, clustermanager Acute en IntensieveGeneeskunde. Buiten kantooruren treedt dedienstdoende clustermanager Patiëntenzorgop als contactfunctionaris.”Het vorige convenant is van 1997. Wat zijn debelangrijkste verschillen?John: “Nieuw is dat de politie lichaamsmateriaalvoor DNA-onderzoek mag latenafnemen. Verder ligt nu vast dat de patiëntenkamerwordt gezien als privé-domein vande patiënt.” Nelly: “Ook is nieuw datwanneer hulpverleners in het JBZ verbodenzaken aantreffen bij een patiënt, zij voortaancontact opnemen met de contactfunctionaris.Verboden middelen, zoals wapens enverdovende middelen, moeten zo snelmogelijk aan de politie worden gegeven.” SMWilt u meer weten over het convenant?E-mail Nelly Lumens: n.lumens@jbz.nl.De ondertekening van hetconvenant op 12 oktober jl.Sneller beterAcht ziekenhuizen in Nederland doen meeaan het project Sneller Beter van hetMinisterie van VWS. Een kwaliteitsprojectwaarbij bestaande voorbeelden van goedepatiëntenzorg (best practices) verderworden ontwikkeld en verspreid.Het Jeroen Bosch Ziekenhuis (JBZ) is éénvan de acht ziekenhuizen die aan hetproject mogen deelnemen. Het ziekenhuismoest aantonen ervaring te hebben op hetgebied van (multidisciplinaire) kwaliteitsprojectenen er moest op alle niveaus in deorganisatie voldoende ambitie en enthousiasmezijn voor het project.Dat laatste criterium is er niet voor niets.Sneller Beter kent namelijk een aantal ambitieuzedoelstellingen. Een paar voorbeelden:Patiënten hoeven niet meer dan eenweek te wachten voordat zij op een polikliniekterechtkunnen;De tijd die een patiënt in het ziekenhuisdoorbrengt (van de diagnose tot heteinde van de behandeling) is verkort metveertig tot negentig procent;Het aantal dagen dat patiënten in hetziekenhuis liggen, is met dertig procentverminderd;Het aantal medicatiefouten en postoperatievewondinfecties is met de helftteruggebracht;Het percentage patiënten met decubitus(doorligwonden) moet lager zijn dan vijf.Voor een aantal van de genoemde doelstellingenlopen er al langer projecten in hetziekenhuis of zijn er ontwikkelingengaande.Om te beginnen gaan er in het JBZ twaalfprojectteams aan de slag. Maar bij dezeteams stopt het project niet. Het uiteindelijkedoel is dat de verbeteringen in degehele organisatie worden doorgevoerd.Het JBZ krijgt bovendien, net als deandere zeven projectziekenhuizen, eenvoorbeeldfunctie voor andere ziekenhuizen.SBVoor meer informatie over het landelijkeprogramma kunt u de website www.snellerbeter.nlbezoeken.Cura, jaargang 1, nummer 2 | 3

Op uw gezondheid! Deze titel prijkt op de kaft van het medisch beleidsplanvan het Jeroen Bosch Ziekenhuis (JBZ). De inhoud onthult de belangrijksteontwikkelingen die de medische staf voor de komende vijf jaar voorziet.Realistische ambitiesIn het medisch beleidsplan 2004-2009verwoordt de medische staf van het JBZ zijnvisie en ambitie tot aan de nieuwbouw. Hetis het eerste beleidsplan dat voor het heleJBZ geldt. Ging het bij eerdere beleidsplannenveelal om individuele verlanglijstjes,nu worden de ambities gedeeld doorverschillende specialismen.Het beleidsplan kent vijf thema’s; medischspecialistische zorg, opleiding, kwaliteit,externe relaties en organisatie van deVereniging Medische Staf. Dit artikel beperktzich tot het thema zorg. Het volledigebeleidsplan is te lezen op de website van hetziekenhuis www.jeroenboschziekenhuis.nl.Dotteren en stentsDotteren (het verwijden van de kransslagadermet behulp van een ballonnetje) enhet inbrengen van een stent (metalen buisjedat een hernieuwde vernauwing van dekransslagader kan helpen voorkomen) zijnbehandelingen die behoren tot de interventiecardiologie.De afgelopen jaren isgebleken dat deze behandelingen nuttig zijnbij patiënten met een zogenaamd stabieleangina pectoris (inspanningsgebonden pijnop de borst). Ook hebben deze behandelingenin de acute fase van een hartinfarctbeter resultaat dan alleen medicatie.Tenminste, als ze snel kunnen worden uitgevoerd.Er zijn in Nederland momenteel achttienziekenhuizen die deze behandelingenkunnen bieden.Het JBZ wil binnen vijf jaar cardiologischepatiënten kunnen dotteren en stents kunneninbrengen. Daarvoor zet het een interventiecentrumop dat 24-uurs service biedt inacute situaties.Het ziekenhuis ziet in de introductie vaninterventiecardiologie een stimulans tot hetverder uitbreiden van interventietechniekenin bloedvaten bij andere specialismen zoalsRadiologie en Neurologie.Oncologie/RadiotherapieOp het gebied van de Oncologie enHemato-oncologie volgen de ontwikkelingenelkaar razendsnel op. Oncologie iseen onderwerp waar vrijwel ieder specialismemee te maken heeft. Er is voor dekomende jaren dan ook een aantal gezamenlijkedoelen geformuleerd. Dezebetreffen onder meer het verfijnen vanafspraken tussen het JBZ en andere zorgverlenendeinstanties in de regio. Daarnaastwil het JBZ zoveel mogelijk aansluiten bijontwikkelingen in de palliatieve zorg.Met het Dr. Bernard Verbeeten Instituutwordt gesproken over de vestiging van eenradiotherapeutisch centrum op het terreinvan het nieuw te bouwen ziekenhuis. Datbetekent dat oncologische patiënten vanhet JBZ voortaan vlakbij het ziekenhuisradiotherapeutisch kunnen worden behandeld.SleutelgatchirurgieMinimaal invasieve chirurgie is eenwijze van opereren waarbij de operatiewondzo klein mogelijk wordt gehouden. Hetgrote voordeel van deze operatiewijze, ookwel sleutelgatchirurgie genoemd, is dat depatiënt minder pijn heeft, sneller herstelten sneller naar huis kan.In het JBZ hebben veel snijdende specialismenzich de sleutelgatchirurgie eigengemaakt. Sommige specialismen, zoalsUrologie, vervullen hierin al een regiooverstijgendefunctie. Om voorop tekunnen (blijven) lopen, worden er in denieuwbouw speciaal voor deze operatietechniekvier operatiekamers ingericht.Moleculair Biologische DiagnostiekHet JBZ heeft sinds 1997 een multidisciplinairlaboratorium voor MoleculairBiologische Diagnostiek. Dit lab is eensamenwerkingsverband van de specialismenKlinische Chemie, Medische Microbiologie,Pathologie en de Ziekenhuisfarmacie. Erworden infectieziekten, bepaalde vormenvan kanker en aangeboren afwijkingen opgespoorddoor erfelijk materiaal (DNA enRNA) te bestuderen. De hiervoor gebruiktetechniek (polyamine chain reaction (PCR)) issnel en maakt langdurige kweken van bacteriënen virussen overbodig. Daardoor wordtde diagnose sneller gesteld en hoeft depatiënt minder lang op de uitslag te wachten.De komende vijf jaar zal de dienstverleningvan het laboratorium worden uitgebreid meteen groot aantal DNA-analyses en klinischgenetische testen. Sommige daarvan wordennu uitbesteed aan academische ziekenhuizenof klinisch genetische centra. Eentest op erfelijke aanleg voor het ontstaan vantumoren en een test op de aanwezigheid vanleukemie zijn hier voorbeelden van.Realistische ambitiesBeleidsplannen hebben altijd iets wegvan verlanglijstjes. Volgens klinisch fysicusAd Maas, die samen met de secretaris van deVereniging Medische Staf Arla Heins deeindredactie deed van dit medisch beleidsplan,is daar in dit geval geen sprake van.“Het zijn weliswaar soms hoge ambitiesmaar ze zijn wel realistisch. Dat kan ookniet anders want in de nieuwbouwplannenmoet onze toekomstvisie al worden meegenomen.”SB4 | Cura, jaargang 1, nummer 2

Vermoeidheid, jeuk en verlies van vrijheid en sociale contacten. Dat is waar veelnierpatiënten mee worden geconfronteerd. Hoe langer een nierpatiënt spoelt,hoe beter hij zich voelt. Schaduwzijde is wel dat hoe langer je spoelt, hoe mindertijd je overhoudt om van je leven te genieten. ’s Nachts dialyseren biedt uitkomst.Slapend spoelenHet aanbieden van nachtdialyse stond allang op het verlanglijstje van het JeroenBosch Ziekenhuis (JBZ). Op 17 januari2005 is het zo ver. Met ingang van diedatum kunnen zes patiënten iedere weektwee nachten dialyseren. Het merendeelvan de nierpatiënten spoelt nu overdag,drie keer per week, ongeveer drie tot vieruur. In die tijd worden de meeste afvalstoffenuit het bloed gezuiverd en wordthet vocht verwijderd, dat zich in hetlichaam heeft opgehoopt.Internist-nefroloog Jaap Beutler over deontstaansgeschiedenis: “We zijn de afgelopentwee, drie jaar op zoek geweest naareen methode om de dialyse te verbeteren.We vonden dat het beter moest kunnen.In eerste instantie streefden we ernaarom patiënten ’s nachts thuis te latendialyseren. Maar voor slechts één tot tweeprocent van de patiënten is dat mogelijken we wilden een oplossing voor eengrotere groep. We zijn toen op het ideegekomen om in het ziekenhuis nachtdialysete gaan bieden. Vervolgens bleek datongeveer tien procent van de patiënten inBelgië die mogelijkheid al had en dat deresultaten goed waren. We wilden snelvan start. Maar er moesten investeringenworden gedaan en in deze tijd vantekorten mag er niet geïnvesteerd worden.Pas in augustus 2004 wisten we zeker datwe geld van de zorgverzekeraar kregen.”Hoog tempoDialyseren is een belastende procedurevoor patiënten. Beutler legt uitwaarom: “Met twee naalden wordt eenshunt in de arm aangeprikt. Dat is eengroot bloedvat dat speciaal voor dialyse isaangelegd en waar in een korte tijd veelbloed doorheen kan. De normale bloedvatenzijn te nauw, als je die zougebruiken dan zou het spoelen veel telang duren. Met behulp van de shuntwordt in een hoog tempo het bloed uit jelichaam gehaald en gezuiverd. Bovendienwordt het vocht verwijderd dat je in drie àvier dagen hebt binnengekregen.”“Met name het verwijderen van het vocht isvoor de patiënt geen prettig gevoel. Hetmerendeel van het vocht zit in weefsels.Daar hebben we geen toegang toe, dushalen we het vocht uit het bloed. Het vochtgehaltein het bloed wordt vanuit de weefselsweer aangevuld. Maar het bloed heeftdus wel tijdelijk een laag vochtgehalte endat merkt de patiënt. Er kunnen daardoorbloeddrukdalingen optreden. Die zijnsoms zo erg dat iemand in shock raakt.Vooral het onttrekken van vocht aan hetbloed maakt dialyseren zo uitputtend. Hetin korte tijd uit het bloed filteren van deafvalstoffen, zorgt er daarnaast voor dat depatiënt zich niet lekker voelt. Patiëntenkrijgen een zogenaamde dialysekater;krijgen hoofdpijn of worden misselijk. Dedag waarop ze dialyseren, is dan ook eenverloren dag. De meeste patiënten gaannaar bed als ze thuis komen.”“Wanneer het dialyseren langer duurt,bijvoorbeeld acht uur, is het veel minderbelastend. Daarom is nachtdialyse ook zoprettig. Het gaat allemaal rustiger en het isop een tijdstip waarop je toch al ligt teslapen. Het maakt dus minder inbreuk opje leven. Patiënten kunnen weer gaanstuderen of werken.”PlaswekkerDe opvang van de patiënten is ‘s nachtsgoed geregeld. Er zijn verpleegkundigen,er is een dienstdoende nefroloog en er zijnarts-assistenten Interne Geneeskundeaanwezig. Er komt bovendien specialebewakingsapparatuur bij de patiënten.De naalden waarmee de shunten wordenaangeprikt, kunnen er uitvallen en daardoorkan de patiënt gaan bloeden. Valt ereen naald uit, dan registreert het apparaatdrukverlies en gaat er een alarm af. Gaatde patiënt ook bloeden, dan is er een apartapparaatje, een zogenaamde plaswekker,dat registreert dat het laken nat wordt enhet personeel alarmeert.Opvallend is dat de patiënten gewoonkunnen slapen. Sterker nog, doordatze meer dialyseren, slapen ze beter.Lees verder op pagina 7 >Cura, jaargang 1, nummer 2 | 5

productsHARDWARE • SOFTWARE • SUPPLIEST 073 6447293F 073 6449145info@itproducts.nlwww.itproducts.nlIT’s not the box... IT’s the people!IT Products is Bosch’ in harten nieren. En omarmt ‘deBossche manier vanzakendoen’, kortompersoonlijk en gemoedelijk.Maar ook snel, efficiënt enbetrouwbaar.Door de snelleontwikkelingen in de ITmarkt is het een kunst omop de hoogte te blijven vande meest actuele prijs- enproductinformatie.IT Products kan ook voor uhet verlengstuk van uwinkoopafdeling ofsysteembeheerder zijn.Uw vragen en problemenworden uit handengenomen.Een doos kan iedereenverkopen, het gaat om depersoon erachter.IT works!Peet HofmansBosch’in hart en nieren6 | Cura, jaargang 1, nummer 2

Het draaien of wisselen van positie in deslaap is geen probleem. De shunt wordtzo verbonden dat het draaipunt in de nekligt. De slangen worden van de arm naarde nek gelegd en als de patiënt zichomdraait, dan draait alles gewoon mee.Gewone dingenTineke Neilen dialyseert nu zo’n vierjaar. Drie keer per week maakt ze de tochtnaar het ziekenhuis om drie en een halfuur te spoelen. “Na iedere dialyse ben ikhelemaal afgebrand. Ik ben daardoor driedagen van mijn week kwijt. Door straks ’snachts te dialyseren, wordt mijn lichaamlangzamer gezuiverd. Dat is minderuitputtend en ik houd daardoor tweedagen over waarin ik weer van alles kandoen. Al zijn het maar de gewone dingenvan het huishouden, die mijn man nudoet. Bovendien hoop ik minder medicatienodig te hebben en minder last vanbloeddrukdalingen. Het schijnt wel dat jeer in het begin hoofdpijn van kuntkrijgen. Je lichaam wordt schonergespoeld dan normaal en daar moet hetaan wennen. Dat ik twee nachten vanhuis ben, is natuurlijk niet fijn, maar devoordelen wegen daar zeker tegenop.”De zorgverzekeraar vergoedt het projectvoor een jaar, tot en met januari 2006.Gedurende deze periode wordt ervaringopgedaan door patiënten, verpleegkundigenen nefrologen. Er worden verschillendemetingen gedaan om na een jaar tekunnen zien welke resultaten zijnbehaald. “Het is niet reëel om te zeggendat het na een jaar stopt”, vindt Beutler.“We zullen op basis van de resultaten metde zorgverzekeraar onderhandelen omhet daarna ook vergoed te krijgen. Wijgaan overigens sowieso naar drie nachten,maar daarvoor moeten we wel eerstvoldoende personeel hebben. Gelukkigmelden zich steeds meer verpleegkundigenaan.” SBHeeft u vragen over dit project, dan kunt ucontact opnemen met Eric Smits, unithoofdDialysecentrum van het Jeroen BoschZiekenhuis, telefoonnummer (073) 699 23 91.DBC’s eerste stap richting marktwerkingPer 1 januari a.s. verandert de financiering in de gezondheidszorg.Ziekenhuizen krijgen geld voor de ‘zorgproducten’ die het levert aan eenpatiënt. Ziekenhuizen en zorgverzekeraars maken afspraken over prijs enhoeveelheid.De plaatsing van een heupprothese iseen DBC uit het B-segment.Een ander woord voor zorgproduct isDiagnose Behandeling Combinatie (DBC).Dit is het geheel van activiteiten en verrichtingenvan het ziekenhuis en de medischspecialist, dat voortvloeit uit de zorgvraag vande patiënt. In een DBC wordt elke stap vande behandeling van een patiënt benoemd;van het eerste consult of onderzoek tot enmet de laatste controle. Al deze activiteitenbij elkaar leiden tot een totaalprijs, waarinzowel een vergoeding zit voor het ziekenhuisals voor de betrokken medisch specialisten.Marktwerking“Het is een eerste stap richting marktwerkingin de zorg”, aldus Cor van Driel,adjunct-directeur Patiëntenzorg. “Maar hetgaat heel geleidelijk. Pas als er per 2006 eennieuw verzekeringsstelsel is, gaat het echtveranderen.”PrijslijstVoor negentig procent van de DBC’s,het zogenaamde A-segment, gelden per1 januari 2005 vaste, landelijke tarieven.Voor de overige tien procent, de B-segment-DBC’s bepalen ziekenhuizen zelfde tarieven. Ze zijn verplicht hiervan deprijzen te publiceren.. De prijslijst van hetJeroen Bosch Ziekenhuis is te vinden opwww.jeroenboschziekenhuis.nl/dbc.Egbert van de Pas, clustermanagerEconomie en Managementinformatie: “Weonderhandelen nu met een aantal zorgverzekeraarsover prijs en hoeveelheid. Steldat een zorgverzekeraar 500 nieuweheupen bij ons inkoopt, wat doen we danals patiënt nummer 501 bij ons aanklopt?Daarover moeten we ook afsprakenmaken.” SBRCura, jaargang 1, nummer 2 | 7

columnBeste mensen,Wè ben ik vergimmes blij mee munne’nèkstriem meekover die ikkus bij jullie in utGrôôt haij gekreege. Misschien hedde ut inde krant meegekrege,op tillevisie of gewôônlaif in ut hoftejater der Amadeiro’s. Mar iken munne Kees zijn dur schrikkelik opveuruit gegaon. Fijn dè gullie mun rimpelshet weg gebotokst en dè ik wir normaol kenzien. Nao 28 jaore unne bril war ik dè dinggoed zat geworre mar nao un bietje leezereis dur dus echt iets van munne neus gevalle.Ik vuul mun eige als unne jonge god klaorveur wir un hôôp jaore burgervaojer vaanOeteldonk te kenne zijn.Ik vein’t eenige jammere dè ge niks aon munbukske gedaon het. Dè hadde gullie van mijnbest kwijtmagge lipposuksiejere. Dè gaottoch un stuk sneller dan ut sjerrydijeet. Maorverders niks dan lof veur ut Grôôt .Gullie het trouwens ôk best mooie operaosiekaomers.Ik vuulde mun eige himmaol opmun eigeste. Dè kwam ôk deur dieje geweldigezuster mar ôk deur ut heerlijke infuusdè bestond uit bessenjenever, brandewijn(uiteraord gin suiker) mee citroenbrandewijn.Veural de kleure van deez infuus maoktemijn himmaol tot un mak schaop.Veur de kommende carnaval hôôp ik dè geoe’n eigeste ammaol het vrij gerôôsterdzodè ik oe ken ontmoete mee de carnaval.As oe dè nie lukt gao dan tijdes d’n grôteoptocht aon de veurkant staon zodè ik uitgebreidnaor oe mee oew pasjente ken zwaoie.Beste boeren en durskes van ut Grôôt; nogunne keer vergimmes hartelijk bedankt veurde goeie zurrege enne affeseer want ut is zowoendagmèrrege. Peer vaan den Muggenheuvel tot den BobberdGolden HelixQuality AwardHet Jeroen Bosch Ziekenhuis (JBZ) heeft dederde prijs in de Golden Helix QualityAward 2004 gewonnen. De onderscheidingwordt iedere twee jaar door hetKwaliteitsinstituut voor de gezondheidszorgCBO uitgereikt aan projecten die een wezenlijkeen meetbare kwaliteitsverbetering in degezondheidszorg betekenen.Het project met de naam ‘meer grijze cellen,minder rode cellen’ werd uitgevoerd door hetlaboratorium voor Klinische Chemie enHematologie, in samenwerking met de afdelingenChirurgie en Verloskunde/Gynaecologie. Het project kreeg de prijs voor[w.v.t.t.k.]JBZ-golftoernooi 2004Tachtig deelnemers telde het JBZgolftoernooi2004.Het vond plaats op woensdag 22september jl. Ondanks de regen,was de sfeer uitstekend.de invoering van een methode waarmeeminder bloedtransfusies nodig zijn.Voorheen werd standaard bloed toegediendals het aantal rode bloedlichaampjes ondereen bepaald niveau was gedaald. Nu wordt ergekeken naar onder meer de leeftijd van depatiënt en zijn algehele toestand. Tijdens eenproefperiode van vier maanden bleek dat er191 zakken bloed minder waren toegedienddan in eenzelfde periode een jaar eerder.Dat betekent: minder risico voor patiënten,kosten- en tijdsbesparing. Aan de derdeprijs is een oorkonde en een geldbedrag van€ 2.000,- verbonden. SBRDe winnaars:GVB-categorie: Cees Renzen en Ellen CatsEGA-hcp 24.5-36: Robert Jan Bolhuis en Aly GoosEGA-hcp 0-24.4 Netto: Armand Martens en Lenneke BolhuisEGA-hcp 0-24.4 Bruto: Richard van Cootwijk en Emmeke Griëntschnig.Op naar een beter golfweertje in 2005! Margriet Pos, Tiny van Son en Els KerckhoffsToelichting:Sinds 1882 is Peer vaan den Muggenheuvel tot denBobberd tijdens carnaval de ‘burgervaojer vanOeteldonk’ (burgemeester van ’s-Hertogenbosch). DePeer bestuurt samen met zijn Assessor (oud woord voorwethouder) Kees Minkels het ‘durp Oeteldonk’ samenmet de Geminteraod die bestaat uit 11 leeje. Onlangswerd Roger Schouten tot nieuwe Peer benoemd. Voormeer informatie zie ook: www.oeteldonk.org.Rectificatie > In de rubriek U zegt (blz. 13) van de oktoberuitgave vanCura komt een orthopaedische patiënt aan het woord over de no-show boete. In het stukjestaat dat bij de patiënt beide kruisbanden zijn verwijderd. Dit is echter onjuist. Bij hem werdde voorste kruisband vervangen. De redactie8 | Cura, jaargang 1, nummer 2

K E N N I S& W E T E N S C H A P‘Ik doe het zo en als jij dat nou ook doet, komt het wel goed met je.’ Een beetje gechargeerd,maar toch typeert deze uitspraak heel goed de vroegere verhouding tussen docent/opleidervan het ziekenhuis en de student/arts in opleiding. Deze meester-gezel-relatie is verleden tijd.Kennisoverdracht maakt meer en meer plaats voor kennisontwikkeling.Opleiders opgeleidBijna elk specialisme in het Jeroen BoschZiekenhuis (JBZ) is actief in het begeleidenen opleiden van studenten Geneeskunde.“Qua organisatie en aantallen studenten,hoort het JBZ landelijk gezien tot de top tienvan algemene ziekenhuizen”, zegt HansHoekstra, decaan medisch onderwijs enopleidingen van het JBZ. “Die mooie positiewillen we uiteraard vasthouden enversterken. En dus werken we hard aan deprofessionalisering van onze opleidingen ende bekwaamheid van onze opleiders.” Hetwiel opnieuw uitvinden, is daarbij nietnodig. Ontwikkelingen in het hogeNoorden, geïnitieerd door prof. dr.Zwierstra, vormen de inspiratie voorHoekstra en zijn collega’s.Het verhaal begint in de jaren negentig bijkinderchirurg dr. Zwierstra. Hij worsteltsteeds meer met de invulling van zijn taakals opleider. Zwierstra: “Ik wilde coach zijnin plaats van docent en zocht de dialoog.Het moest anders, maar ik wist niet hoe.”De cursus Teach the Teachers in Londen in2000 gaf het antwoord. “Ik was inmiddelsuniversitair hoofddocent”, vertelt Zwierstra,“en ben daar met een collega uit Deventerheengegaan. Wij waren zeer onder deindruk. Het bijzondere van Teach theTeachers is dat de deelnemers continugeconfronteerd worden met hun handelen.Communicatie en het geven en ontvangenvan feedback is belangrijk in de cursus.”VERTALING EN UITROLVAN DE CURSUSTerug in Nederland gaat Zwierstra metzijn Londense ervaring aan de slag. Metvertegenwoordigers van het AcademischZiekenhuis en de Teaching Hospitals vanDeventer, Leeuwarden en Zwolle formeerthij een programmacommissie. Inmiddels isde Engelse cursus vertaald en in de regioGroningen uitgerold. Mond-tot-mondreclamezorgt er voor dat Zwierstra c.s. deaanvragen bijna niet meer aankunnen.“Veelzeggend zijn ook de reacties die ikhoor van deelnemers”, vult Zwierstra aan.“Men is razend enthousiast. Het is in wezenook vreemd”, beschouwt hij, “dat eenkinderjuf vier jaar moet studeren om eendidactische graad te halen, terwijl vanartsen/opleiders verwacht wordt dat ze hetzichzelf maar even aanleren. Ook zij hebbenhandvatten nodig om hun werk goed tekunnen doen.”OPLEIDEN IN HET JBZHans Hoekstra knikt instemmend bij hetverhaal van Zwierstra. “De afgelopen jarenhebben we in het JBZ veel energie en tijdgestoken in de perfectionering van de interneorganisatie van ons Leerhuis. Nu willen wede bekwaamheid van onze opleiders verderverbeteren. Dat doen we door volgens hetGroningse model cursussen aan te biedenwaarin feedback, terugkoppeling, communicatieen didactische technieken centraalstaan.”Hoekstra geeft een voorbeeld: “Als opleiderkun je zeggen: dit onderzoek of deze behandelingmoet je zo doen. Punt. Interessanter ishet om te zien hoe de student het zelf doet, tevragen waarom hij dat doet, en dat vervolgensterug te koppelen met die student. Zoontstaat interactie, leren mensen van elkaaren beklijft de gegeven informatie veel beter.De huidige student wordt in zijn studie opgeleidvolgens het principe van ‘learning on thejob’. Wij willen dat hier in de JBZ-praktijkLees verder op pagina 10 >Cura, jaargang 1, nummer 2 | 9

K E N N I S& W E T E N S C H A PVervolg van pagina 9 >naadloos op wordt aangesloten.”“Jazeker, het werk van de opleiderwordt door deze onderwijsmethodeintensiever. Maar ook daarin voorzietde cursus: deelnemers wordt geleerdhoe ze hun opleidingstaken efficiëntkunnen integreren in hun dagelijksewerk. Naast communicatie, speelt dusook organisatie een grote rol in ditnieuwe leertraject. Zowel docent alsstudent zullen er hun voordeel meedoen.”HOGE EISENMet het professionaliseren van deopleiders anticipeert het JBZ op eenrichtlijn van het Centraal CollegeMedisch Specialismen. Het Collegegaat vanaf 1 januari 2006 hoge eisenstellen aan de opleiders bekwaamheid.Dit niveau zal tijdens visitaties wordengetoetst. Hoekstra: “Samen met allegrote opleidingsziekenhuizen in deregio Nijmegen gaan wij al in de loopvan 2005 regionaal cursussenaanbieden. Landelijk gezien lopen wedaarmee vooruit. We zijn er straks inDen Bosch helemaal klaar voor.” GBOp initiatief van het dagelijks bestuur van het cluster Leerhuisis op 1 december 2004 in het Jeroen Bosch Ziekenhuis (JBZ) eendisciplineoverstijgende onderwijscyclus voor alle co-assistentenvan start gegaan. Ze krijgen aan de hand van klinische casuïstiek‘bed-side teaching’.L’histoire se répèteHoewel deze vorm van onderwijs altijd zeergewaardeerd werd door medische studenten,werd door de enorme veranderingen in hetuniversitaire onderwijs van de afgelopenjaren het aantal patiëntgebonden collegesdrastisch in aantal beperkt.Op 1 december werd de aftrap verzorgd doordr. H. Hoekstra, kinderarts en onderwijscoördinatoraffiliatie, en dr. K. Bosscha,chirurg, waarbij de kennis van de co-assistentenop het gebied van het ‘perifeer vaatlijden’werd opgefrist aan de hand van eenpatiënt die de volgende dag een vaatoperatiezou ondergaan in verband met claudicatiointermittens (‘etalagebenen’). De opkomstwas groot en de eerste reacties van de aanwezigeco-assistenten waren zeer positief.TOENEMENDE BEHOEFTE AANINFORMATIEDit nieuwe initiatief onderstreept degedachte om te komen tot verdere intensiveringvan de onderwijscontacten tussen deuniversitaire medische centra en de geaffilieerdeinstellingen. Duidelijk zichtbaar, ookin het JBZ, is een toenemende behoefte aaninformatie over ontwikkelingen in het onderwijs,kwaliteit en huidige knelpunten. Doorverdere intensivering zal de co-assistent, i.e.de arts van de toekomst, er alleen maar betervan worden.Op 12 januari 2005 volgt na enkele try-outseen voorlichtingsbijeenkomst voor alle bij ditvakgroepoverstijgend onderwijs betrokkenmedisch specialisten. Uiteindelijk zal ditalles resulteren in een halfjaarlijks onderwijsroosterwaarin veel specialisten van hetJBZ nu niet als student maar als docent hetcollege vorm zullen geven. dr. H. Hoekstra, kinderartsdr. K. Bosscha, chirurg10 | Cura, jaargang 1, nummer 2

K E N N I S& W E T E N S C H A PQuirijn de Mast, werkzaam op de locatie Groot Ziekengasthuis vanhet Jeroen Bosch Ziekenhuis (JBZ) heeft als een van de drie besteinternisten in opleiding in ons land een bezoek mogen brengenaan de European School of Internal Medicine. Hij doet verslag zijnervaringen.Quirijn de Mast bracht een bezoek aan deEuropean School of Internal Medicine.“May Internal Medicine be in your heart”In oktober heb ik Nederland mogen vertegenwoordigentijdens de jaarlijkse nascholingsweekvan de European School ofInternal Medicine (ESIM) in Alicante.Deze school wordt jaarlijks georganiseerddoor de European Federation of InternalMedicine (EFIM) en beoogt, naast educatie,het contact te bevorderen tussen aankomendeinternisten uit de hele wereld.PAGINALANGE DIFFERENTIAAL-DIAGNOSESHet thema van de zevende nascholingsweekwas ‘Hot Topics in Internal Medicine’.Een breed scala aan ziektebeelden binnen deinterne geneeskunde kwam deze week aanbod, onderwezen door docenten vanuit heelEuropa. Alle aanwezige assistenten diendenzelf een klinische casus te presenteren.Helaas moest de feitenkennis van onzeDutch delegation het soms toch afleggentegen die van enkele Europese collega’s. Inhet bijzonder de Belgen en Israëlierssomden zonder enige aarzeling paginalangedifferentiaaldiagnoses op. Op het momentdat wij dachten dat de menukaart van deavond werd doorgenomen, bleek er achterafeen felle discussie over de parasietAncylostoma gevoerd te zijn.VERSCHILLEN IN OPLEIDINGS-STRUCTURENTijdens de week was er volop gelegenheidvoor het uitwisselen van ervaringen enhet leggen van contacten voor de toekomst.Ondanks alle Europese regelgeving, blijkende opleidingsstructuren nog sterk van elkaarte verschillen. De duur van de verschillendeopleidingen varieert aanzienlijk, en ook watbetreft werktijden en salariëring is er allerminstsprake van uniformiteit. De Amerikaansedelegatie vindt het onbegrijpelijk dat‘onze’ specialisatie zes jaar duurt, terwijl zijal na drie jaar klaar zijn. Omgekeerd zettenwij zo onze vraagtekens bij hun werkweekvan minimaal tachtig uur.INHAALSLAGZeer positief was de bijdrage van denieuwe Europese lidstaten, met delegatiesuit onder meer Estland en Polen. Ondanksde soms moeizame communicatie doorhun beperkte kennis van het Engels, is deinhaalslag die zij momenteel maken op hetgebied van de gezondheidszorg indrukwekkend.In tegenstelling tot wat we nogaleens denken, loopt hun gezondheidszorghelemaal niet zo ver achter bij de onze.Ook in Estland behoort de PET-scan tegenwoordigtot het standaardarsenaal van deinternist.De succesvolle week werd geheel in Zuid-Europese stijl afgesloten door een geëmotioneerdeorganisator, dr. Merino Sanchezuit Alicante, die met tranen in zijn ogenafscheid nam van ‘zijn’ assistenten met demooie woorden: “May Internal Medicinebe in your heart”. Quirijn de Mast,internist in opleidingCura, jaargang 1, nummer 2 | 11

K E N N I S& W E T E N S C H A PZindelijkheidsproblemen komen bij veel kinderen voor. Als je kijkt naargroep drie tot en met zes van een lagere school, dan vind je per groeptwee à drie kinderen die last hebben van poep- of plasproblemen.Voor bedplassen is veel aandacht, maar klachten overdag zoals druppelsof vegen in de onderbroek worden vaak niet onderkend. Deze kunnenechter wijzen op blaas- en/of darmfunctiestoornissen.Kinder Incontinentie TeamBij de kinderbekkenfysiotherapeutstaat eenoefen-wc.Binnen het Jeroen Bosch Ziekenhuis (JBZ)houden verschillende mensen zich al eenaantal jaren bezig met incontinentieklachtenbij kinderen. De ervaring enkennis die in de loop van de jaren isopgedaan, is gebundeld en ondergebrachtin het Kinder Incontinentie Team (KIT).Vanwege het vaak complexe karakter van deaandoeningen, is daarbij gekozen voor eenmultidisciplinaire benadering. Het teambestaat uit kinderartsen, kinderbekkenfysiotherapeuten,kinderpsychologen, eenpedagogisch medewerker en een uroloog.Het KIT heeft behandelstrategieënontwikkeld voor het hele scala aan poepenplasproblemen bij kinderen.GEDRAGS- OF OPVOEDINGS-PROBLEEMKinderarts Anke Schuitema: “Vroegerwerden incontinentieproblemen afgedaanals gedrags- of opvoedingsproblemen.Tegenwoordig is bekend dat het vaak omaandoeningen gaat waar kinderen enouders niets aan kunnen doen. Het isvaak een combinatie van een afwijkendefunctie van spieren of organen enverkeerd aangeleerd gedrag. Doordat weer met verschillende disciplines naarkijken, wordt sneller de juiste diagnosegesteld en ook sneller de juiste behandelinggestart. Het succes van debehandelingen die we bieden, is groot.”KEUTELVORMIG, GLAD, HARDEen belangrijk onderdeel van debehandeling is de poep- en/of plastraining.In de kamer van de kinderbekkenfysiotherapeuthangt een poster met daaropverschillende soorten poep; keutelvormig,glad, hard, langwerpig. Niet je alledaagsemuurversiering, maar wel functioneel.Het is één van de middelen waarmee hetonderwerp bespreekbaar wordt gemaakt.De poster hangt gemoedelijk naast tekeningenvan kinderen. Op de gronderonder staat een oefen-wc die is aangeslotenop een computer. Wanneer een kindop deze wc plast, geeft de computer aanhoe het gaat; met horten en stoten of meteen mooie ononderbroken straal.Kinderen leren in deze ruimte op eenspeelse manier hoe ze goed kunnenpoepen en plassen. Sommige kinderenmoeten bijvoorbeeld leren om hunbekkenbodemspier niet aan te spannen alsze aan het plassen zijn. Dan gaat het‘plaspoortje’ namelijk dicht en komt erniks uit. Het kind kan met behulp van decomputer zelf zien wat er gebeurt als hetbepaalde spieren aanspant of ontspant. Opeen gegeven moment heeft het kind doorhoe hij of zij bepaalde spieren kanbeheersen.INVLOED OP SOCIAAL LEVENIncontinentieproblemen zorgen nietalleen voor fysieke klachten. KinderbekkenfysiotherapeutNetty Bluyssen: “Veelkinderen schamen zich en vinden hetvervelend om er over te moeten praten.Incontinentieproblemen hebben vaak groteinvloed op het zelfvertrouwen en op hetsociale leven van het kind. Vaak is bijvoorbeelduit logeren of met vakantie gaan erniet meer bij. Kinderen vinden zelf naasthet overlijden en scheiden van oudersbedplassen het grootste probleem. Dat geeftwel aan hoe belangrijk het is om iets aandeze problematiek te doen!” SBPieter > Pieter is negen jaar en poept in zijn broek. “Al vanaf mijnnulde”, zegt hij. Via de huisarts en de kinderarts is hij bij het KITterechtgekomen. “Op school ging het goed maar als ik thuis was niet.De fysiotherapeut zei dat ik moest worden behandeld. Sinds mei krijgik iedere week een behandeling. Ik weet niet precies hoeveel ik er nogmoet hebben maar Anja (kinderbekkenfysiotherapeut) zegt dat hetheel goed gaat. Ik poep bijna niet meer in mijn broek.”De naam van de patiënt is om redenen van privacy gefingeerd.12 | Cura, jaargang 1, nummer 2

‘Voorkruipzorg’SP-kamerlid Agnes Kant noemde het ‘ongewenstevoorkruipzorg’; de samenwerkingsplannentussen arbodiensten en ziekenhuizen,waarbij werknemers van een aantalgrote bedrijven door de bedrijfsarts rechtstreeksdoorverwezen kunnen worden naarspecialisten in een ziekenhuis. Wat vindt uhiervan?U ZEGTDe heer Van Straelen (79) uit Zaltbommel lag enkeleweken op de afdeling Chirurgie voor onder meer eenliesbreuk. Hij is beslist geen voorstander van de voorkeursbehandelingdie werkgevers van de bedrijvenkrijgen. “De kleine man of vrouw staat op zo’n maniermooi weer achteraan. Die wordt dan de dupe van hetsysteem, want voor hem of haar is er dan minder gauwplaats. Ik snap wel dat ze het proberen, want datscheelt die grote ondernemingen een hoop geld.” Deheer Van Straelen, zelf inmiddels al enige jaren gepensioneerd,is sowieso niet zo blij met de laatste ontwikkelingenin de gezondheidszorg. “Beetje bij beetjewordt onze gezondheidszorg afgebroken. Ik maak medaar wel eens zorgen over.” JBCura, jaargang 1, nummer 2 | 13

Stichting Voorzieningen Lichamelijk Gehandicapten (VLG)“Mijn leven, mijn keuze”Verwersstraat 15C 5211 HS 's-Hertogenboscht.073-6144777 f.073-6124185www.vennixint erieuront w erp .nlHeeft u te maken met een Niet Aangeboren Hersenletselof een lichamelijke-, meervoudige handicapen heeft u vragen op het gebied van vrijetijdsbesteding,werk of wonen?Stichting VLG bekijkt samen met u wat uw wensen enmogelijkheden zijn en samen komen wij tot een vorm vanondersteuning die zo goed mogelijk bij uw vraag aansluit.BETERHUISOndersteuning wordt in vele variaties geboden.Bij u thuis of op één van de locaties verspreid in de regioNoordoost-Brabant.Stichting VLGBerlicumseweg 85248 NT Rosmalentel: 073 691 09 80vlg@swzzorg.nlwww.stichting-vlg.nlWWW.LIVIT.NLHEDIKHUIZERWEG 9 DEN BOSCH TEL (073) 627 92 00Blijven genieten.LIVIT PRO-& ORTHESEN TOORNEND SCHOENEN VOLANTE KOUSENLIVIT Orthopedie is met 36zoals pro- & orthesen, ortho-voor de juiste oplossing voorvoor al uw orthopedischevestigingen landelijk actief inpedische maatschoenen eniedere functiebeperking; zowelhulpmiddelen.het aanmeten en leveren vantherapeutische elastische kou-confectie als maatwerk.orthopedische hulpmiddelen,sen. Onze vakmensen zorgenLIVIT Orthopedie: hét adresSTREVEN NAAR GOED LEVEN.14 | Cura, jaargang 1, nummer 2

Onderzoek Algemeen DagbladZiekenhuis top 100In oktober verscheen in het AlgemeenDagblad (AD) de uitslag van een onderzoeknaar de kwaliteit van de Nederlandseziekenhuizen. Van de 100 onderzochteziekenhuizen komt het Jeroen BoschZiekenhuis (JBZ) uit op de 44e plaats.Simon Brada, voorzitter van de VerenigingMedische Staf, reageert op het onderzoek.“De basis van het onderzoek van het ADwordt gevormd door prestatie-indicatoren.De ziekenhuizen is gevraagd de prestatieindicatorenpubliek te maken door ze ophun websites te zetten. Veel gegevens zijnonder hoge tijdsdruk verzameld en op hetinternet gezet. De validatie van die gegevensis daardoor twijfelachtig. Daarnaastzie je in de uitslagen dat er van meerdereziekenhuizen gegevens ontbreken.Bovendien is gezegd dat 2004 een proefjaarwas en dat in 2005 pas echt goedvergeleken zou kunnen worden.”100onderzoek dat het AD heeft gedaan is danMaar is dat niet een beetje naïef? Je kunttoch op je vingers natellen dat een boel instantiesstaan te dringen om een vergelijking temaken. Niet in de laatste plaats de media.“Ja, maar het was niet de bedoeling en hetook gedaan op basis van onvolledige gegevens.De resultaten verbazen me echt wantziekenhuizen waarvan je weet dat ze dezaakjes goed op orde hebben, scoren slechtin dit onderzoek. Het vervelende is datmensen alleen maar naar die cijfers kijkenen denken dat wij maar een matig ziekenhuiszijn. Van sommige zaken waren ersimpelweg gewoon nog geen gegevensbeschikbaar. En dan scoor je slecht. Maarinmiddels zijn die gegevens er wèl.”Op welke plaats hadden we volgens jou moetenstaan?“Als ik punten geef waar ik denk dat we diehadden moeten krijgen dan hadden we 46punten gescoord. Dat is meer dan hetziekenhuis dat nu op 1 staat.”Dus volgend jaar staan we eerste?“Volgend jaar wordt het dringen aan detop. Maar we staan dan zeker in de top vijftien.”SB[w.v.t.t.k.] KrankensteinIn oktober bracht Theabelle, demusicalvereniging van het Jeroen Bosch Ziekenhuis, zeven maal demusical Krankenstein op de planken van een nagenoeg uitverkochtTheater aan de Parade in ’s-Hertogenbosch. Een klein jaar aan voorbereidingging vooraf aan de uiteindelijke uitvoeringen. Bijna tweehonderdmedewerkers hebben zich, zowel voor als achter deschermen, ingezet om de musical tot een succes te maken. TheabellevoorzitterJacqueline Aarssen kijkt met voldoening terug: “Iedereenwas ontzettend enthousiast. Het was geweldig.” Cura, jaargang 1, nummer 2 | 15

Bij het nadenken over de nieuwbouw stellen demedewerkers van Revalidatiecentrum Tolbrug (RCT) de revalidantcentraal. Daarnaast wil het revalidatiecentrum de band met hetziekenhuis behouden, maar ook met een eigen gezicht naar buitenherkenbaar zijn.Van luchtkasteel naar revalidatiecentrumBelangrijk uitgangspunt bij de nieuwbouw,is de hulpvraag van de revalidant. Dezehulpvraag sluit aan op een procesgestuurdeen interdisciplinaire manier vanwerken, waarin de behandelteams eenrevalidatiebehandelplan maken. Bij ditbehandelplan speelt de dosering van prikkelseen belangrijke rol. Er wordt rekeninggehouden met licht, met geluid, met deinrichting en functies van ruimtes. Eenrevalidant kan aan het begin van zijn revalidatieprogrammaimmers minder prikkelsverwerken dan wanneer hij of zij albijna gerevalideerd is. De nieuwbouw is zoontworpen dat wanneer de revalidantbegint met het revalidatieproces, debehandelaars naar hem toe bewegen. Hoeverder de patiënt in zijn programma komt,hoe meer hij gaat bewegen in de richtingvan zijn behandelaars en de buitenwereld.Van binnen naar buitenMark Wijnmaalen, een van de EGMarchitecten, heeft met deze indeling van denieuwbouw een bijdrage willen leveren aanhet revalidatiebehandelprogramma. In dehuidige conceptschets beweegt de revalidantzich gedurende zijn behandelprocesdoor het gebouw in de richting van debuitenwereld. Deze beweging loopt vanrustige, prikkelarme ruimtes, binnen in hetgebouw, naar wat drukkere prikkelrijkeruimtes aan de buitenkant. Dit geldt voorzowel de klinische revalidatie als voor debehandelafdeling.Eigen plekDe opmerkingen van de heer Stevens,revaliderend MS-patiënt, sluiten hier welenigszins op aan: “In het begin van je revalidatieben je erg met je eigen beperkingenbezig. Je hebt dan geen behoefte aan anderemensen. Je hebt dan behoefte aan een eigenplek waar jezelf het belangrijkste bent. Zo’nplek hebben ze hier niet. Als je al wat verderbent in het revalidatieproces heb je daarminder moeite mee.” Mevrouw Baarts, dierevalideert na een auto-ongeluk, vult aan: “Bijergotherapie bijvoorbeeld, zat ik vaak in dekeuken om een gesprek te voeren. Iedereenkon daar horen hoe ik mijn hart uitstortte.”De architect benadrukt ook dat een ruimtedie voor iets anders wordt gebruikt dan waarvoorze oorspronkelijk is bedoeld, die ruimteal van onnodige extra prikkels voorziet. Endat is nu net wat men in de nieuwbouw wilvermijden. In de nieuwbouw wil men juistmeer rekening houden met al die fases waarrevalidanten doorheen gaan.De heer Riemers, oud klinisch revalidant,wijst op het grote verschil tussen de beginperiodeen de tijd dat je al wat langer aanhet revalideren bent. “Ik heb hier 30 jaargeleden gerevalideerd. Toen was het noghet oude gebouw op het Loeffplein. Daarhad je de ruimte en moest je nogal watafstanden afleggen. Nu zitten ze op deeerste verdieping. Dat is vlak bij de therapieafdeling.Door zo’n wandelingetje wordik niet uitgedaagd. Hier is er alleen deEen artist impressionvan het nieuweRevalidatiecentrum.binnentuin van het JBZ. En daar zitiederéén. Daar wil je als CVA-patiënt(patiënt die een hersenattaque heeftgehad) ook niet zitten in het begin, dat iseen veel te grote confrontatie. Ik hoop datze daar in de nieuwbouw rekening meehouden.”Multifunctionele ruimtesBehandelaars werken in de nieuwbouwniet meer vanuit vakgroepgerichte, maarvanuit multifunctionele ruimtes. Delogopedist, de fysio- en de ergotherapeutwerken dan allemaal op dezelfde plek. Depatiënt vindt alle behandelingen dus opéén locatie. Dat maakt de communicatielijnenook veel korter.Op deze manier hopen de medewerkersvan RCT dat het nieuwe gebouw nietalleen de functie van huisvesting heeftmaar ook functioneel onderdeel is van hetbehandelproces. BIDe namen van de (oud)patiënten zijn om reden vanprivacy gefingeerd.16 | Cura, jaargang 1, nummer 2

Waarom praat hij nog niet? Hij is al twee jaar. Hij valt zo vaak, loopthij wel goed? Ouders van een kind met een (mogelijke) ontwikkelingsachterstand,worstelen met vele vragen. De belangrijkste is misschien wel: Bij wie kunnen we terecht?“Fantastisch dat zoveel kundige mensen meedenken, zonder meteen ‘te etiketteren’”Integrale VroeghulpHet antwoord daarop is helder engelukkig ook steeds beter bekend bijouders en signaleerders: IntegraleVroeghulp. Een samenwerkingsverbandwaarbij vertegenwoordigers van verschillendeinstellingen de hulpverleningsvormenzo goed mogelijk op de wensenvan de ouders proberen af te stemmen.De kinderrevalidatie van RevalidatiecentrumTolbrug is een van de deelnemers.Afwijkend gedragArine den Hartog is de moeder vanThomas (8) en Ruben (3). Haar jongstezoon Ruben onderging direct na zijngeboorte enkele zware hartoperaties. Inde jaren daarna verliep zijn ontwikkelingwat traag. Arine: “Wij maakten ons pasecht zorgen toen hij op de peuterspeelzaalafwijkend gedrag liet zien. In vergelijkingmet zijn leeftijdsgenoten liep hijduidelijk achter.”Er wordt ècht geluisterdArine en haar man Gerben nemencontact op met Integrale Vroeghulp“Daar zijn we nu nog blij om”, lachtArine. “Er was niet iemand die zei: zogaan we het doen. Nee, er werd door deverschillende deskundigen, waaronder dekinderrevalidatiearts, echt naar onsgeluisterd en met open blik naar onzezorgen gekeken.” Samen met Arine enGerben stelt het Kernteam een plan vanaanpak voor Ruben op. Het Kernteamonderzoekt en behandelt vervolgens nietzelf maar adviseert over de diagnostieken begeleiding.Instellingen kennen elkaarEen observatieprogramma bij deKinderrevalidatie van RevalidatiecentrumTolbrug is een belangrijk onderdeel vanhet plan voor Ruben. “Met fysiotherapie,ergotherapie en logopedie”, legt Arineuit. “Dat was intensief voor ons, maar detherapeuten pakten het erg leuk aan. Zehebben echt feeling voor jongekinderen.” Daarnaast onderging Rubeneen onderzoek bij de kinderpsycholoogvan Cello. Arine: “Heel positief vond ikde afstemming tussen de kinderrevalidatieartsen de psycholoog. Je zag echt datbeide organisaties elkaar en elkaars werkwijzekenden, door hun contacten binnenIntegrale Vroeghulp.”Voorbij de eigen murenNa afloop vandit onderzoekstrajectconcludeert hetteam samen metArine en Gerbendat een observatieplaatsbinnen eenkindercentrumvoor Ruben debeste oplossing is.Arine: “Dat geeft alaan dat de partijenbinnen IntegraleVroeghulp voorbijde muren van huneigen instellingkunnen en durvenkijken.” Lachend:“Dat is niet zovanzelfsprekend,kan ik je zeggen.”RevalidatiecentrumIntegrale Vroeghulpis nu ‘klaar’.Ruben heeft hetnaar zijn zin op hetKindercentrum DeElzengaard.Revalidatiecentrum Tolbrug blijft viade kinderrevalidatiearts betrokken voorconsultvragen. Arine en Gerben zijnlovend: “Het is fantastisch dat er zoveelkundige mensen met jou en je kindmeedenken, zonder meteen ‘te etiketteren’.Dit voelt gewoon heel goed!” GBVIR e-Care Solutions B.V. is gespecialiseerd in de organisatievan het primaire proces binnen complexe zorgpraktijken en dedaarmee samenhangende communicatiestructuren. De VIR issterk in planning en communicatie in de complexe zorg.Medewerkers van de VIR kennen de zorgpraktijk uit eigenervaring.Ons informatiesysteem Ecaris ondersteunt het primaire procesin alle organisaties die vraaggestuurd werken. Het systeem isgeschikt voor iedere instelling in de zorg, hoe groot of klein dieook is. Het is flexibel in te richten op maat van uw organisatie.Ecaris is het hart van ons informatiesysteem, met (multidisciplinaire)planning en flexibele rapportage en verslaglegging alsbelangrijke onderdelen. Daarnaast zijn er diverse extra modules,waaronder een flexibel elektronisch dossier en modules omgegevens op te nemen in Office-pakketten als Word en Excel.VIR e-Care SolutionsWekeromseweg 8A6816 VS Arnhem026 - 442 86 86www.vir.nlCura, jaargang 1, nummer 2 | 17

Vorig jaar startte een bijzonder samenwerkingsprojecttussen de ambulancediensten de Intensive Care (IC), locatie GrootZiekengasthuis. Het resultaat is vanafseptember operationeel: de tweede MobieleIntensive Care Unit (MICU) van Nederland.De MobieleIntensive CareUnitEen van de initiatiefnemers, IC-verpleegkundigeDennis van der Geld, legt uit:“Er bestonden kwaliteitsverschillen in depatiëntenzorg tussen het verblijf op de ICen het vervoer van deze patiënten. Datvervoer is toegenomen omdat er opverschillende IC’s in Nederland steedsminder plaats is. Ook kan het nodig zijneen patiënt te vervoeren omdat dezespecifieke specialistische hulp nodigheeft, die niet in ieder ziekenhuisgegeven wordt. Veel IC-patiënten ondervindenaantoonbare schade van dit transport.”Geavanceerd“Sommige apparatuur die noodzakelijkis voor een IC-patiënt, is niet opiedere ambulance aanwezig,” vervolgt Vander Geld. “Verder bestond er nogal watverschil in soorten apparatuur. Bijsommige patiënten, die op transportmoeten, is het noodzakelijk dat zij op eengeavanceerde wijze worden beademd ofdat zij bloeddrukondersteunende medicatiekrijgen. Deze behandelingenkunnen, ook onderweg, levensreddendzijn voor een patiënt.”InstabielDe samenwerking tussen de IC enambulancedienst resulteerde in eencreatieve oplossing. Een brancard metdaaraan gemonteerd essentiële apparatuurgelijk aan een IC-kamer. Deze brancardpast in een normale ambulanceauto. MaarMICU houdt meer in dan apparatuur.“Daarom gaat op ieder risicovol transportnaast het ambulancepersoneel een intensivisten een IC-verpleegkundige mee. Allemet eigen specifieke taken. Zo’n twintigverpleegkundigen zijn speciaal geschoolden hebben een korte stage gelopen. Zijgaan functioneren op basis van oproepkracht.”Prima samenwerkingAl tijdens het begin van het projectwerd duidelijk dat de ambulancemedewerkershierbij betrokken moesten worden.Van der Geld: “We hadden elkaars hulpnodig, wilden we het project laten slagen.Aanvankelijk waren zij kritisch positief.Zij zagen zij echter ook in dat er problemenbestonden rondom het vervoer van ICpatiënten.De samenwerking verlooptprima. De materialen hebben wij samenbij elkaar gebracht. Naar schatting hebbenwe zeventig transporten per jaar. Wehebben als ziekenhuis de verantwoordelijkheidgenomen patiënten in een zo optimaalmogelijke conditie over te plaatsen.”Eigen ideeën en visiesJos Huisman is teamleider van deAmbulancehulpverlening Den BoschBoxtel. Hij vertelt dat kwaliteitsverbeteringvoor de IC-patiënt ook voor zijn teamde drijfveer was. “Beide partners in degezondheidsketen waren vanaf de startovertuigd van het belang van samenwerking.Een coöperatie, die met in achtnemingvan ieders ideeën en visies, heeftgeleid tot een goed product en goedeafspraken. De inbreng van de ambulancedienstis dat we hebben bekeken enaangepast wat er logistiek precies kwamkijken bij een dergelijk transport. Despeciaal aangepaste brancard moest haarfijnpassen binnen het maatwerk van hetwagenpark van de AmbulancedienstBrabant Noord. Ook hebben we duidelijkeafspraken gemaakt over de taakverdelingtussen de verschillende hulpverleners, diemeegaan met het transport. Met anderewoorden: wie is waarvoor verantwoordelijk.Door middel van dit project kunnenwe de kwaliteit van zorg voor de ICpatiëntborgen voor de toekomst.” JBVoor meer informatie: c.bruggeman@jbz.nl ofh.bezemer@jbz.nl>Het Academisch Medisch Centrum(AMC) in Amsterdam was het eersteziekenhuis in Nederland dat MICU-transportenverzorgde. Het initiatief kwam vanuitde IC en dateert van halverwege de jarennegentig. Het MICU-team voert niet alleentransporten uit voor het AMC, maar doet datook voor andere ziekenhuizen. In de zevenjaar dat de MICU bestaat, zijn er vijftienhonderdambulanceritten geweest.18 | Cura, jaargang 1, nummer 2

AgendaIn deze agenda worden bijeenkomsten opgenomendie voor de lezer van dit blad interessantzijn. Heeft u een bijdrage voor de agenda, e-mail:communicatie@jbz.nlVoorlichtingsbijeenkomstenOnderstaand vindt u een overzicht van de voorlichtingsbijeenkomstendie zijn gepland in heteerste kwartaal van 2005. Houd daarvoor dewebsite www.jeroenboschziekenhuis.nl/agendain de gaten. U kunt ook contact opnemen methet bureau Patiëntenvoorlichting, tel. (073) 69985 96. Voor sommige bijeenkomsten dient uzich vooraf aan te melden.5 januari > Voorlichtingsavond:Bevallen op locatie Carolus,20.30 - 22.00 uur, aula locatie Carolus24 januari > Voorlichtingsavond:Wat is dementie?, 19.30 - 21.30 uur, aulalocatie Willem-Alexander15 februari > Voorlichtingsavond:Bevallen op locatie Groot Ziekengasthuis,19.30 - 21.30 uur, aula locatie Groot Ziekengasthuis8 maart > Voorlichtingsavond: Wat is dementie?19.30 - 21.30 uur, aula locatie Willem-AlexanderIN DEZE RUBRIEK SCHRIJVEN PATIËNTENVOORLICHTERS VAN HET ZIEKENHUIS OM DE BEURT EEN STUKJE OVER HUN DAGELIJKS WERK.CASE VAN EEN PATIËNTENVOORLICHTEREnge ziekteThemaweek cholesterolVan 7 t/m 11 maart 2005 organiseert bureauPatiëntenvoorlichting een themaweek overcholesterol. In de patientenvoorlichtingscentraop de locaties Carolus, Groot Ziekengasthuis enWillem-Alexander wordt een expositie ingericht.Tijdens deze week zijn de bureausPatiëntenvoorlichting ook op vrijdag geopend.Heropening LiduinaDe verbouwde locatie Liduina van het JeroenBosch Ziekenhuis in Boxtel wordt feestelijkheropend op donderdag 21 april van 17.00 tot19.00 uur (voor genodigden). Zaterdag 23 aprilvan 11.00 tot 15.00 uur kan iedereen hetgerenoveerde en gemoderniseerde gebouwbezichtigen.Collectieve roostervrije dagen 2005Het Jeroen Bosch Ziekenhuis heeft in 2005 tweecollectieve roostervrije dagen. Op die dagenwordt er in het ziekenhuis gewerkt volgenszondagsdiensten. De poliklinieken, laboratoria,radiologie- en functieafdelingen, bloedafnamedienstenen OK-centra zijn dan gesloten voorreguliere onderzoeken en behandelingen. Hetbetreft de volgende dagen:> maandag 7 februari 2005 (carnavalsmaandag);> vrijdag 6 mei 2005 (de dag na Hemelvaart).In het voorlichtingscentrum loopt een oudere vrouw zoekend langs de folderrekken. Als ikhaar even toeknik, vraagt ze of ik een boekje over Parkinson heb. “Ik beef namelijk delaatste tijd zo, en nu dacht ik dat het wel eens Parkinson zou kunnen zijn”, verklaart ze. Ikzeg haar voorzichtig dat die conclusie misschien wat voorbarig is. Ze kan beter eerst haarhuisarts raadplegen. Maar mevrouw heeft duidelijk een doemscenario voor ogen want zehoudt vol: “Als ik er nu vast wat over lees, begrijp ik straks beter wat de dokter zegt.”Veel mensen die met (vage) klachten rondlopen, zoeken informatie over een bijpassendziektebeeld. Soms ter voorbereiding op een bezoek aan de arts, maar vaker in de hoop hunongerustheid over een ‘enge ziekte’ weg te kunnen nemen. Ze bereiken meestal het tegenovergestelde.Voor een diagnose kan een patiënt beter eerst naar de dokter gaan. Als duidelijkis wat hij mankeert, dan vindt een patiënt bij bureau Patiëntenvoorlichting een schataan achtergrondinformatie! Myra de Groot-Schokker, medewerkster bureau PatiëntenvoorlichtingCOLOFONCura is een uitgave van hetJeroen Bosch Ziekenhuis.Oplage: 2.500TekstbijdragenJolande Bastiaans (JB)Koop BosschaGeert Braam (GB)Suzanne Bruijstens (SBR)Saskia Byvanck (SB)Myra de Groot-SchokkerBerend Immink (BI)Hans HoekstraSylvie Maas (SM)Quirijn de MastPeer vaan den Muggenheuveltot den BobberdRonald Zaunbrecher (RZ)HoofdredacteurSylvie MaasEindredacteurSuzanne BruijstensFoto’sSuzanne BruijstensSaskia ByvanckMarjolein JakobsRonald ZaunbrecherBasisontwerpWaldo van BokhovenBOWfor vormgevingOpmaak en drukwerkDrukkerij Van Gerwen’s-HertogenboschRedactieleden:Corrie BaarsJolande BastiaansKoop BosschaSuzanne BruijstensSaskia ByvanckArla HeinsJacqueline van der KrabbenOlaf TanJan VerbaalRedactieadresJeroen Bosch Ziekenhuislocatie Willem-AlexanderAfdeling CommunicatieT: (073) 699 84 48/84 49F: (073) 699 89 29E: communicatie@jbz.nlCura is ook op de website vanhet ziekenhuis te vinden:www.jeroenboschziekenhuis.nl.De redactie van Cura stelt zichniet verantwoordelijk voor devakinhoudelijke informatie indit blad.Bij ingezonden stukkenbehoudt de redactie zich hetrecht voor om, zonder opgaafvan redenen, artikelen in tekorten dan wel te weigeren.Ingezonden artikelen zondernaam worden niet geplaatst.Cura, jaargang 1, nummer 2 | 19

Plastische chirurgie uit ziekenfonds?De Tweede Kamer heeft de begroting vanhet ministerie van VolksgezondheidWelzijn en Sport (VWS) voor 2005 goedgekeurd.Zij stemt er daardoor mee in dat eenaantal plastisch chirurgische behandelingenniet meer door het ziekenfondsworden vergoed.Het gaat om flapoorcorrecties, bovenooglidcorrecties,borstvergrotingen, buikwandcorrecties,behandelingen tegen snurken enhersteloperaties na sterilisatie. De maatregelgaat vermoedelijk in op of na 1 januari2005. Eerst zal de Eerste Kamer moeteninstemmen.SchandaligDe redactie vroeg alvast de mening vande heer R. Franken, één van de plastischchirurgen van het Jeroen Bosch Ziekenhuis.“Ik vind het schandalig als deze plastischchirurgische behandelingen niet meerworden vergoed. Voor alle duidelijkheid:het gaat hier niet om cosmetische ingrepen.Degene die dit heeft verzonnen, heeft vastgeen kind dat op school wordt gepestvanwege zijn flaporen. Mocht deze wet tochworden aangenomen, dan ga ik er vanuitdat er een overgangsregeling wordtgetroffen voor de mensen die al een toekenninghebben.”“De naar cosmetiek riekende operatiesworden in principe al niet vergoed tenzij ersprake is van een medische indicatie. Diewordt gesteld als duidelijk is dat iemandlichamelijke hinder ondervindt van een(fysieke) afwijking. Mensen die zonderdirecte noodzaak een (wens-) behandelingwillen ondergaan, zie je al steeds minder ineen ziekenhuis. Die gaan meteen naar eenprivé-kliniek.”Afweging“De wet geeft al goede richtlijnen aan dehand waarvan je kunt zien of iemand eenbehandeling of operatie vergoed krijgt. Zostaat erin dat een overhangende buik van achttot twaalf centimeter wordt vergoed. Maar watals een patiënt al duidelijke hinder ondervindtbij zeven centimeter? Nu maken de plastischchirurg en de verzekeringsarts samen deuiteindelijke afweging of deze medische indicatievoldoende is voor een vergoeding voorde patiënt. Dat moet zo blijven.” SBNieuw interventie-apparaat:Betere en snellere behandelingSinds kort heeft de afdeling Radiologie van de locatie Groot Ziekengasthuis van het JeroenBosch Ziekenhuis (JBZ) een nieuw interventie-apparaat. In de hele wereld staan er ongeveertien van deze apparaten en het JBZ is het tweede ziekenhuis in Nederland dat erover beschikt.Door de toename van interventies, zowelin aantal als in moeilijkheidsgraad, wasvervanging van de apparatuur noodzakelijk.De interventiekamer moest wel eengrondige verbouwing ondergaan voordathet nieuwe, veel grotere apparaat konworden geplaatst.VoordelenSpecialist-manager Radiologie MikeKorst: “Een groot voordeel van het nieuweapparaat is dat er duidelijke, digitale enook driedimensionale röntgenbeeldenkunnen worden verkregen. Hierdoorwordt de beoordeling van foto’s vergemakkelijkt,wat weer bijdraagt tot eenbetere en snellere behandeling.” LaborantErik Kievits gaat verder: “Door de verbeterdetechniek is bovendien de stralenbelastinglager en dat is beter voor depatiënt en voor het behandelend team.Daarnaast is voor dezelfde soort foto’s,veel minder contrastvloeistof nodig. Ditverlaagt de kans op bijwerkingen voor depatiënt. Tevens werkt het kostenverlagendvoor het ziekenhuis.”Toename interventiesMike Korst verwacht dat er in detoekomst steeds meer en complexereinterventies zullen worden uitgevoerd.“Nu doen we al steeds vaker interventies,die enkele jaren geleden vaak alleenchirurgisch werden behandeld, bijvoorbeeldbij patiënten met afwijkingen aande bloedvaten. Door de vergrijzing is eentoename van dergelijke ingrepen teverwachten. Zo plaatsten we in 2004 almeer dan twee keer zoveel stents in slagaderendan het jaar daarvoor. Doordat hetJBZ over een groot Dialysecentrumbeschikt, zien we ook een stijging van hetaantal dotterbehandelingen van nierdialyse-patiënten,waarbij de shunt niet meeroptimaal functioneert. Maar er zijn ookniet-vasculaire interventies, die we hierzullen gaan doen. Zoals vertebroplastiek;het inbrengen van drains in galwegen ofin nieren en ballondilatatie van traanwegen.We voeren hierover uitgebreidoverleg met de diverse verwijzers”. SBR20 | Cura, jaargang 1, nummer 2