De NDI in oorlogstijdEen moeilijke periode in het rijke verleden van de N.D.I. vormen de oorlogsjaren. Vrijwel aan het beginvan de oorlog wordt het gebouw licht beschadigd. Vanwege het wegvallen van een deel van het gewonewerk, zoals het drukken van periodieken, worden de werktijden aangepast naar 38 en soms 36 uur.Na verloop van tijd zoeken veel N.D.I.’ers hun toevlucht elders of moeten onderduiken, om zo aan eenmogelijke gedwongen tewerkstelling in Duitsland te ontkomen.Met een kleine groep werd geprobeerd het bedrijf zo goed mogelijk draaiend te houden. Op het terreinvan de N.D.I - op de plaats van het oude TD gebouw - was een schuilkelder voor zowel de medewerkersals omwonenden. Van de verschillende tijdschriften werd de één na de ander verboden, als eerste“In Woord en Beeld” in januari 1941 en als laatste de Margriet in april 1943. Zo kwam er geleidelijk eeneinde aan het drukken van tijdschriften.In de oorlogsjaren werd de papier toewijzing geregeld door de Commissie voor Persreorganisatie inDen Haag; alleen met goedkeuring van de Duitse bezetter mocht drukwerk worden gemaakt. De N.D.I.weigerde propaganda te drukken, met als gevolg dat in 1942 geen toestemming meer werd gegevenvoor papier toewijzing aan de N.D.I.Toen ook de Vomag-rotatieboekdrukpers tenslotte door de bezetter werd gevorderd, restte alleen noghet drukken van ansichtkaarten op de vellenpersen, totdat ook daar een verbod op werd gelegd. Dedrukwerkzaamheden kwamen praktisch stil te liggen.Volop werk was er wel voor de zetterij. De Deventer gasfabriek was door de oorlogshandelingen zwaargetroffen en de N.D.I. was als enige drukkerij in Deventer en omstreken in staat om elektrisch lood tezetten. De verzoeken voor zetwerk kwamen onder meer van het Deventer Dagblad en een kleineDeventer drukkerij, Ovimex, waar een deel van het blad “Trouw” werd gedrukt.SpectrumSinds de jaren ‘30 was Piet Van de Griendt eigenaar van een clichébedrijfje onder de naam Spectrum,gevestigd naast de N.D.I. Tijdens de oorlogsjaren werd overgeschakeld op het maken van speelgoed,gemaakt van bezemstelen en decoratie lampjes van verchroomd koper met een stukje gekleurd melkglas.Vanwege de schaarste werd het echter steeds moeilijker om aan elektriciteitssnoer te komen, zater eerst 4 meter snoer aan een lampje, op het laatst was dit nog maar 20 centimeter. Toch waren hetmet name de initiatieven van dit cliché-bedrijfje, die het geld opleverden om het weinige papier dat er tekrijgen was, binnen te halen.Aan het einde van de oorlog waren er nog 13 personeelsleden over. In augustus 1945 werden doorde N.D.I. een paar bulletins gedrukt voor de Canadesetroepen in de omgeving, zoals de Staghound en TheThe Missfire.2 Med R.C.A.Eerste zorg waren papier en grondstoffen, met veelimprovisatie begon de pers weer te lopen, er kwamensteeds meer N.D.I.’ers terug en de eerste drukopdrachtrolde van de pers, het herdenkingsboekje”Deventer Vrij”the MISSFIRE.Unofficial organ of the 2 Med. Regt. R.C.A.With the kind permission of Lt-Col.Alffed Powis.Printed byN.V. NEDERL. DIEPDRUK INRICHTINGDirecteur P. J. v. d. Griendt,Industrieweg 7-9, Deventer.Photographs by:A. Rolloos, Deventer.Staff:Lt. D. K. Schram, EditorSjt. W. H. Willis, Ass,t Ed.Gnr. Cole, J. A.Gnr Green, J. H.Gnr. Morrison, C.Gnr. Kowal, A. E.Gnr. Quinlan, F. A.Gnr. Emlyn, W.Bdr. McClymont, J.RSD 75 jaar: Een rijk verleden-04
Een nieuw tijdperkToen de oorlog voorbij was, bleek de personeelsbezetting van de N.D.I. uit nog maar 13 man tebestaan, maar gelukkig kwamen de overige N.D.I.ers snel weer terug en kon de opbouw beginnen.Er moest veel worden geïmproviseerd door een schrijnend gebrek aan vrijwel alle materialen.Vooral papier was en bleef nog geruime tijd een schaars artikel. Maar toen de algemene situatiezich verbeterde, steeg de omzet van de N.D.I. aanmerkelijk en groeide uit tot een veelvoudvan de cijfers van voor de oorlog. De directie kreeg toestemming om een opslagloods voor papieraan te schaffen en over te gaan tot de aankoop van een personenauto, merk Buick, waarvoor eenuitgave van Hfl. 5.950,-- werd gedaan.Op 1 mei 1948 werd een nieuwe bedrijfsleider aangesteld, de heer M. van der Burgh.Deze aanstelling was naar later bleek een belangrijk besluit voor de N.D.I.Uitbreidings plannenHet eerste probleem waarmee de nieuwbakkenbedrijfsleider werd geconfronteerd was ruimtegebrek.Vanwege de oorlog waren de uitbreidingsplannen opde lange termijn geschoven, maar nu knelde het opalle afdelingen. In de drukkerij stonden twee verouderderotatiediepdruk persen, pers 1 oftewel dePeperbus en pers 2, het Amsterdammertje. Verderstonden er een paar plano vellendiepdrukpersen eneen vellendiepdrukpers.Na enkele maanden van voorbereiden, bestek entekeningen maken, bleek echter dat uitbreiding van hetbestaande gebouw alweer achterhaald was. Want inde inmiddels verstreken maanden was er door de stijgingvan oplagen en uitbreiding van de wekelijkseperiodieken veel werk bijgekomenBovendien, zo vertelde Piet van der Griendt, is diepdrukeen vak dat heel slecht stof en vuil verdraagt entijdens de uitbreiding van de bestaande gebouwenzou het moeilijk worden om stof en vuil uit de werkplaatsenen drukkerij te weren. Zo ontstond het voorstelvoor de bouw van een nieuwe drukkerij, op het terrein achter de bestaande drukkerij.NieuwbouwHet omliggende terrein werd aangekocht enanderhalf jaar later, in november 1951, wasde nieuwbouw klaar. De grootste trots daarbijwas de gloednieuwe Frankenthal diepdrukrotatiepers,de eerste die in Nederland werdgeplaatst na de oorlog.Een pers met zeven drukwerken en tweevouwapparaten. Deze nieuwe pers had eenlengte van 26 meter, was 5 meter hoog en3,5 meter breed. De pers kon eenzijdig volkleur14.000 wentelingen per uur draaien.Aardige anekdote uit de periode is, dat eeneerste rondgang door het nieuwe gebouw dewetenschap opleverde, dat de drukkerij in dietijd een heel eigen idee had over eenluchtverversingsinstallatie: alle deuren tegenelkaar open en de kraag van de jas hoog optegen de tocht!RSD 75 jaar: Een rijk verleden-05