Groevenindustrie doet diversiteit groeien L'industrie des ... - Febe

DUURZAAMHEIDDURABILITEin de bedding van een vroegere rivier, kunnen er water- enmoerasvlaktes ontstaan. Deze gebieden worden gekoloniseerddoor een met uitsterven bedreigde fauna en flora die bij uitstekgedijt in vochtige natuurgebieden.In België zijn groeven ontzettend belangrijk voor het voortbestaanvan onder meer de oehoe, de oeverzwaluw, de Europese bijeneteren de kleine plevier. vaak blijven groeven tijdens en na deontginning een van de zeldzame locaties waar de natuur zichzonder fundamenteel menselijk ingrijpen kan ontwikkelen.Ontginning en biodiversiteitCement- en steenfabrikant CBR ontgint in het gebied van deBasse-Meuse in Loën en Romont twee grote krijtgroeven. In2006 werd er een gedetailleerde wetenschappelijke inventarisopgemaakt van de planten- en diersoorten die in en rond de siteaanwezig zijn. In schrale kalksteengroeven ontwikkelen zichsoorten die nergens anders te bespeuren zijn. De twee groevenvan CBR beschikken bijvoorbeeld over een veel gediversifieerderebiotoop dan de bekende Sint-Pietersberg, die vlak in de buurtligt (de Sint-Pietersberg is als heuvelplateau bijzonder rijk aanzeldzame plantensoorten die gedijen op kalkgraslanden; ergroeien onder meer verschillende variëteiten wilde orchideeën).Op basis van deze inventarisatie werden er beheersplannenopgesteld om de biodiversiteit te stimuleren. Aan het tempowaaraan de ontginning plaatsvindt, worden er voor bepaaldesoorten planten en dieren verplaatsbare habitats ingericht,zoals poelen op het diepst gelegen punt van de groeve. Bij deontginning van het pijlerfront wordt er rekening gehouden metde periodes waarin de oeverzwaluw en andere vogels hun nestenbouwen in de rotswanden. Het traject dat de vrachtwagensgebruiken, wordt regelmatig gewijzigd omdat bepaalde amfibieënhun eieren leggen in de wielsporen.De directie en het personeel van de groeve moeten debeheersplannen volgen, maar ook de soorten en hun habitatrespecteren en beschermen. Om de biodiversiteit te waarborgen,worden zelfs invasieve soorten bestreden, zoals de vlinderstruikof herfstsering, een struik uit China met mooie paarse bloemendie hier werd ingevoerd voor zijn decoratieve waarde, maar diesnel de overhand krijgt op alle mogelijke bodems.CBR heeft trouwens een bioloog in dienst en engageert zich omontgonnen terreinen in samenwerking met lokale organisatiesopnieuw in hun oorspronkelijke staat te herstellen: aanplantenvan bomen, onderhoud van weiden, aanleggen van bufferzones enstroken met veldbloemen ...Lokale bevolkingOok de Holcim-groep, een andere internationale cement- ensteenfabrikant, steekt veel energie in het herstel van voormaligeontginningszones. De groeve te Leffe, nabij Dinant, neemt omen bij de 150 hectare in beslag. In het kader van het gevoerdebiodiversiteitsbeleid krijgt Natagora, een vereniging terbescherming van de natuur, van Holcim de opdracht om 99 jaarlang een gebied van 35 hectare gelegen tussen de groeve enhet natuurreservaat ‘Devant-Bouvignes’ te beheren. Dankzij ditproject, dat gesteund wordt door het Europees programma LIFE,graast er nu opnieuw een kudde schapen in het gebied. Zo blijftde kwaliteit van het kalkgraslandschap behouden.Tegenwoordig is de vegetatie op de kalkgronden van ’Devant-Bouvignes’ een van de meest opmerkelijke van ons land: wevinden er heel wat bijzondere biotopen met planten die specifiekgeschikt zijn voor dit type grond, zoals de helianthemumapenninum, de schubvaren (een kleine varen waarvan debladeren bij droogte helemaal oprollen, om zich bij vochtig weeropnieuw te ontplooien), buxus, de es, de esdoorn, de zuurbes,Exploitation et biodiversitéLe cimentier et carrier CBR exploite en Basse-Meuse à Loënet au Romont deux grandes carrières de craie. Dès 2006,un inventaire scientifique détaillé des espèces végétales etanimales présentes dans et autour du site a été réalisé. Lescarrières calcaires arides constituent des milieux ou l’on trouvedes espèces inexistantes ailleurs. En l’occurrence, les deuxcarrières constituent des biotopes plus diversifiés, que la trèsconnue Montagne Saint-Pierre toute proche. (Cette dernière estune colline très riche en espèces rares des pelouses calcaires,comme plusieurs variétés d’orchidées sauvages).Sur base de ce travail d’inventaire, des plans de gestion de labiodiversité ont été établis. Au rythme de l’exploitation, on créepour certaines espèces des habitats déplaçables, comme lesmares de fond de carrière. Le front de carrière est exploité entenant compte des périodes de nidification des hirondelles derivage et d’autres espèces nichant dans les parois rocheuses. Leschemins pris par les camions sont même régulièrement modifiésparce que certains batraciens pondent dans les traces de pneus.La direction et le personnel de carrière sont formés au respectdes plans de gestion, mais également aux espèces, à leurshabitats et à la manière de les protéger. La préservation de labiodiversité va jusqu’à combattre les espèces invasives, commele buddleia de David ou arbre aux papillons, un arbuste d’originechinoise aux belles fleurs mauves, introduit pour sa valeurdécorative, qui prolifère dans tous les sols.L’entreprise CBR, qui compte un biologiste parmi sescollaborateurs, mène également, en collaboration avec lesassociations locales un important travail de remise en état desterrains exploités: plantations, création et entretien de pâtures,mise en place de zones-tampon et de bandes fleuries…La population localeAutre groupe cimentier et carrier international, le Groupe Holcimconsacre lui aussi une énergie importante à la réhabilitationd’anciennes exploitations. A titre d’exemple, la carrière deLeffe, près de Dinant couvre quelque 150 hectares. Dans lecadre de sa politique de biodiversité, la société a confié pour99 ans à Natagora, l’association de protection de la nature, lagestion d’une zone de 35 hectares, située entre la carrière et laréserve naturelle ‘Devant-Bouvignes’. Ce projet, soutenu par leprogramme européen LIFE a permis de réintroduire un groupe demoutons dans la zone. La qualité de l’herbe sur sol calcaire ainsiété préservée.Aujourd’hui, la végétation du sol calcareux de ‘Devant-Bouvignes’est l’une des plus remarquables du pays: on y rencontre au grédes biotopes particuliers des plantes adaptées à ces sols commel’hélianthème des Apennins, le cétérach (une petite fougèrerevivescente), des massifs de buis, des frênes, des érables,l’épine vinette, le cornouiller mâle ou encore la viorne mantienne.Sur les sols plus humides poussent de nombreuses espècesd’orchidées. Cette diversité de la flore permet une faune trèsriche: 50 (!) espèces de papillons de jour, 18 espèces de criquetset sauterelles et 27 espèces d’escargots, ainsi que de nombreuxvertébrés.La préoccupation d’Holcim pour la biodiversité s’est traduitedès 2000, en partenariat avec la province du Hainaut, la Sociétéroyale de ‘Naturalistes de Mons et du Borinage’ et la ‘FacultéPolytechnique de Mons’, dans la mise en place d’un projetpédagogique unique en Belgique. Après un parcours géologiqueinauguré en 2002, la ‘Maison de la Biodiversité’ voit le jouren mai 2008. Une exposition permanente y est entièrementconsacrée à la biodiversité. Ouverte au public, elle y présenteBeton 217 42

DUURZAAMHEIDDURABILITEVeel soorten zijn trouwens noodzakelijk of nuttig voor de mens: de ondergang van één bepaalde soort is voldoende om een soms broos evenwicht te verbreken.De nombreuses espèces sont nécessaires ou utiles à l’homme: la disparition d’une seule espèce peut conduire à la rupture d’un équilibre parfois fragilede gele kornoelje en de wollige sneeuwbal. Op de vochtigeregronden groeien tal van orchideeënsoorten. Een dergelijkeplantendiversiteit doet ook een rijke fauna ontstaan: 50 (!) soortendagvlinders, 18 soorten sprinkhanen, 27 slakkensoorten en talvan gewervelde diersoorten.Sinds 2000 heeft Holcim ter bevordering van de biodiversiteiteen partnerschap gesloten met de provincie Henegouwen,de Koninklijke vereniging van de ’Naturalistes de Mons etdu Borinage’ en de ’Faculté Polytechnique de Mons’ om eenpedagogisch project uit te werken, dat uniek is binnen België. Nade inhuldiging, in 2002, van een geologisch traject, werd in mei2008 het ’Maison de la Biodiversité‘ boven de doopvont gehouden.De bezoeker kan er terecht voor een permanente tentoonstellingdie volledig in het teken staat van de biodiversiteit. De expositie,die open staat voor het grote publiek, stelt aan de hand vanaudiovisuele middelen en didactische panelen de verschillendeaspecten van de biodiversiteit voor. De ethische, ecologische,economische, voedingsgerelateerde, medische en esthetischewaarden ervan worden toegelicht, alsook de mogelijkebedreigingen, de redenen waarom we de biodiversiteit niet uithet oog mogen verliezen en de middelen die we daartoe kunnenaanwenden.Heel wat groeven in België zijn betrokken bij het behoud van debiodiversiteit. Om er maar enkele te noemen:- Sibelco, een vlaams zandwinnend bedrijf, dat de site ’WitteNete van Donk-Dessel’ opnieuw inrichtte.- De firma CCB, die flink wat inspanningen leverde in het kadervan haar groeve te Gaurain-Ramecroix.- Carmeuse, dat eveneens acties op het getouw zette in haarverschillende groeven, met name om er rivierzwaluw of deoehoe aan te trekken.- De zandgroeve van Shanks te Mont-Saint-Guibert die elkelente opnieuw zijn ontginningsplanning aanpast aan een grotekolonie rivierzwaluwen die er zich komt nestelen.- …Over de acties wordt dikwijls bericht op websites of via digitalebrochures.De sectorgebonden beroepsorganisatie, het verbond vanà l’aide de moyens audio-visuels, complétés de panneauxdidactiques les différents aspects de la biodiversité. Ses valeurséthique, écologique, économique, agro-alimentaire, médicaleet esthétique y sont présentées, de même que les menaces quipèsent sur elle, les raisons de sa nécessaire préservation et lesmoyens mis en œuvre pour ce faire.La liste d’exemples de carriers impliqués dans la conservationde la diversité biologique en Belgique est longue et l’on pourraitciter encore- La société Sibelco, un sablier flamand, avec le réaménagementdu site ‘Witte Nete de Donk-Dessel’,- La société CCB, pour ses efforts dans sa carrière de Gaurain-Ramecroix- Carmeuse dans ses différentes carrières tant pour sesefforts en matières de réaménagement de sites que pour lesaménagements réalisés notamment pour accueillir hibouxgrand duc et hirondelles de rivages- La sablière de Shanks à Mont-Saint-Guibert qui adapte chaqueprintemps son schéma d’exploitation afin de pouvoir permettreà une importante colonie d’hirondelles de rivage de venirnicher sur son site.- Etc.Tous ces résultats sont accessibles au lecteur, le plus souvent viades sites internet et des brochures didactiques le plus souventtéléchargeables.L’organisation professionnelle du secteur, la Fédération desIndustries Extractives, FEDIEX, joue un rôle pilote dans cedomaine. Elle a conclu l’année de la biodiversité (2010) par unplan ambitieux pour tous ses membres, centrés sur trois axesprincipaux:- Sensibiliser le public et les carriers au rôle important joué parle secteur en matière de biodiversité- Identifier et promouvoir des mesures qui permettent dedévelopper la biodiversité- Former le personnel des carrières à la protection et audéveloppement de la biodiversité sur les sites de productionMieux encore, FEDIEX et ‘Pierres et Marbres de Wallonie’, laFédération qui regroupe une trentaine de carrières exploitant desroches ornementales, ont conclu le 22 mai dernier une Charte43Beton 217

DUURZAAMHEIDDURABILITEDe invoer van reuzenberenklauw in België in 1938geleid tot een probleem van volksgezondheidL’introduction en Belgique, en 1938 de la berce duCaucase est devenue aujourd’hui un problème desanté publique.Ontginningsbedrijven in België (Fediex),vervult hierin een voortrekkersrol.Ze sloot het jaar van de biodiversiteit(2010) af met een ambitieus plan vooral haar leden, gestructureerd rond driebelangrijke doelstellingen:- Het publiek én de steengroeves zelfbewust maken van de belangrijke rol diede sector te vervullen heeft op het vlakvan biodiversiteit;- Maatregelen voorstellen en promotenom de biodiversiteit te ontwikkelen;- Het personeel van de groeven opleidenomtrent de bescherming en deontwikkeling van de biodiversiteit op deproductiesites.Belangrijke info hierbij is dat FEDIEXen Pierre et Marbres de Wallonie (defederatie die een dertigtal groeven vansiersteensoorten vertegenwoordigt),in mei ll. het charter groeves enbiodiversiteit hebben ondertekend, samenmet de Waals minister van LeefmilieuCarlo di Antonio. De dynamiek rondbiodiversiteit moet op die manier nogaangezwengeld wordne.Tot slotDe inrichting en ontginning van eengroeve brengt, zoals bij elke industriëleactiviteit het geval is, een zekere hindermet zich mee voor het leefmilieu. Weinigindustriesectoren zijn zich echter evensterk bewust van de noodzaak om hetmilieu en vooral de biodiversiteit tebeschermen, als de groeve-industrie, laatstaan dat ze hun beleid erop afstemmen.Groeves zorgen voor een bijzondergevarieerde biotoop – verschillendesoorten vijvers, kliffen, puin,kalkgraslanden, rotsachtige en zanderigevlaktes die heel wat planten- endiersoorten de mogelijkheid bieden om erzich te ontwikkelen. De verstorende factorvan de ontginning is bijna een voordeelgeworden: door de grote zorg die ermeegepaard gaat, ontstaat er een dynamiekdie we vandaag de dag bijna niet meeraantreffen in het landschap, omdat debeschaving er zo sterk haar stempel heeftop gedrukt.Paradoxaal genoeg is het dus net dankzijde industrie, die in België al te vaakals zondebok wordt beschouwd, dat debiodiversiteit behouden blijft en zichzelfs positief weet te ontwikkelen opbevoorrechte locaties, zoals groeven.(ED)sectorielle « Carrière et biodiversité »avec le Ministre wallon en charge de laNature, Carlo Di Antonio. C’est donc unenouvelle dynamique sectorielle qui vientd’être lancée!ConclusionIl est indéniable que comme toute activitéindustrielle, l’ouverture et l’exploitationd’une carrière constitue une perturbationde l’environnement. Peu de secteursindustriels sont néanmoins aussiconscients de la nécessaire protection del’environnement, et en particulier de labiodiversité que le secteur des carrièreset surtout, agissent en ce sens.Les carrières créent une diversité debiotopes particuliers – plans d’eaude différents types, falaises, éboulis,pelouses calcaires, arènes rocheuseset sablonneuses qui constituent uneopportunité pour de nombreusesespèces végétales et animales detrouver les conditions nécessaires àleur développement. Les perturbationsengendrées par l’exploitation sontégalement souvent profitables car ellesrecréent une dynamique aujourd’huipresque disparue dans un paysagefortement anthropisé.On se trouve ainsi dans la situationparadoxale, mais réelle que grâce àcette activité industrielle, la diversitébiologique, fortement mise à mal enBelgique, parvient à se maintenir, sinonà se développer dans ces endroitsprivilégiés que constituent les carrières.(ED)Beton 217 44