nr. 1, januari-februari - Vad.be

Periodiek van de Vereniging voorAlcohol- en andere Drugproblemen vzwVAD-berichtenVerschijnt vijf maal per jaar • Afgiftekantoor: 9000 Gent Xfebruari 2007 • N1

AD VALVASVAD-vormingenWerkwijze®vormingsaanbod over alcohol en drugs• Psychoactieve medicatie: informatieover de producten, doelgroepen enrisico’sNamiddagseminarie16 maart 2007• Besmettelijke aandoeningen in dealcohol- en drughulpverlening23 maart 2007• Werken met minderjarigen30 maart 2007• Diversiteit in de alcohol- en drughulpvoorzieningen26 april 2007• Advies en consult aan ouders met vragenover drugs en druggebruikOchtendseminarie4 mei 2007Alle vormingen die VAD organiseertgaan door in de Vanderlindenstraat 15 inSchaarbeek, tenzij anders vermeld.Congressen• Symposium 10 jaar MSOC Antwerpen- 30 jaar Free Clinic - terug#vooruit15 maart 2007, Antwerpen• Studiedag hulpverlening met gerechtelijkepartners (SODA)27 april 2007, Antwerpen• 18th International Conference on theReduction of Drug Related Harm13-17 mei 2007, Warschau (Polen)www.harmreduction2007.org/• The 7th annual Campbell Collaborationcolloquium14-16 mei 2007, Londen (Verenigd Koninkrijk)www.campbellcolloquium.org/• The 5th European Workplace Drug TestingSymposium24-25 mei 2007, Stockholm (Zweden)web.mac.com/averstra/iWeb/Stockholm%202007/Home.htmlINHOUDCOLOFONREDACTIONEEL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3VAD IN ACTIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4Vragen en antwoorden over cannabis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4Gezondheidsconferentie inzake tabak, alcohol en andere drugs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5Symposium. Juridische handvatten voor het omgaan met alcohol en andere drugs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8HALLO MET DE DRUGLIJN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9Kink in de kabel? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9FOCUS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10Drinking without thinking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10BRUSSEL-CENTRAAL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11Parlementaire vraag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11VOOR U GESURFT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13IN DIALOOG . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14Het nieuwe jeugdbeschermingsrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14GEWIKT EN GEWOGEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16Suïcide en middelengebruik: een complex samenspel van factoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16De nieuwste gegevens van de VAD-leerlingenbevraging: alcohol-, tabaks- en cannabisgebruik in secundair onderwijs daalt . . 18ABSTRACT VERPAKT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20BIJBLIJVEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21FADO, onderzoek onder de loep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21Middelengebruik bij asielzoekers: een aangepast doelgroepenbeleid in opvangcentrum Broechem . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22GEBOEKSTAAFD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24UITGEKEKEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24Benevelde beelden. Deel 3: Drugs op het witte doek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24UITGELEZEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25Rijden onder invloed van psychoactieve stoffen. Nog veel werk voor de boeg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25AANGENAAM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27ETALAGE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27KNIPOOGStoppen met roken met Viagra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7Gebed voor dronken tieners . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11Tom en Jerry mogen niet meer roken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13Alle alcohol maakt even dronken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17Nooit te oud voor een blowtje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23Duurste fles sterke drank ooit verkocht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26HOOFDREDACTIE: F. MatthysREDACTIE: I. BaetenI. BernaertG. GeeraertsH. HeyvaertH. KinableF. LaudensILLUSTRATIES: PokkeABONNEMENTEN: 02 423 03 33E-MAIL:vad@vad.beWEBSITE: www.vad.beLAY-OUT & DRUK: Drukkerij EPO03 239 61 29V.U.: dr. Frieda Matthys, Vanderlindenstraat 15, 1030 Brussel2 VAD- BERICHTEN, 2007, 1

RedactioneelEen probleem als verslaving wekt heel wat gevoelens van frustratie en onmacht op, zowel bij de verslaafdezelf als bij zijn omgeving. De verslaafde voelt zich bij elk herval schuldiger en minder waard en als hij dat nietvoelt, zal zijn omgeving hem daar vaak wel van overtuigen. Want de familie raakt eveneens de moed kwijt enkan er moeilijk mee leven dat ze geen vat krijgt op de situatie. Meestal worden ze depressief of boos of kerenze zich af.Ook bij de hulpverlening zien we soms dezelfde reacties: “Meneer Janssens heeft al twee kansen gehad enmoet het nu zelf maar weten”.Omgaan met een verslaafde is een frustrerende bezigheid. Hulpverleners hebben structuren bedacht om zichaan vast te houden, zoals de motivatiecirkel van Prochaska en DiClemente, waardoor ze een beetje kunneninschatten wat er momenteel aan verandering haalbaar is met deze cliënt. Op die manier kunnen ze zichzelfook beschermen tegen te hoge verwachtingen en dus tegen te grote teleurstellingen in hun werk, bekend alsuitlokker van burn-out.Het mag dan eigenlijk ook niet verbazen dat sommige hulpverleners vanuit hun onmacht tot een cynischeconclusie komen. Maar als je een boek 1 uitgeeft waarin je schrijft dat “verslaafden aan drugs geraken omdatze criminelen zijn”, “verslaving een schijnziekte is en de behandeling ervan een schijnbehandeling” ,“alcoholisten wel kunnen stoppen met drinken als ze er geld voor krijgen”, “verslaafden doen alsof ze ziek zijnen drugdokters doen alsof ze hen genezen en dat de maatschappij daar geen geld moet in steken” of ergernog dat “de verslavingszorg alleen maar probeert om geld te krijgen om zichzelf in stand te houden”, danmoet de frustratie wel heel groot zijn.Als deze stoere uitspraken aan de toog gedaan zouden zijn, liefst na enkele pinten, zou men ze kunnennegeren. Als bestseller van iemand die als psychiater gewerkt heeft, is dit toch moeilijker te aanvaarden. Dathet zoveel pers krijgt en zo graag gelezen wordt, komt mijns inziens juist omdat deze visie aansluit bij degevoelens van onmacht en frustratie die iedereen kent wanneer hij geconfronteerd wordt met een persoonmet een verslaving.Van iemand die pretendeert deskundig te zijn, verwachten we echter wel iets anders dan ongefundeerde,emotionele uitspraken waarmee iedereen die te zwak is om mee te draaien in de maatschappij aan zijn lotwordt overgelaten.Ik dacht dat we al een hoger peil van beschaving bereikt hadden.Dr. Frieda Matthys1 Dalrymple, T. (2006). Drugs. De mythes en de leugens. Amsterdam: Nieuw Amsterdam.VAD- BERICHTEN, 2007, 1 3

VAD IN ACTIEVragen en antwoorden over cannabisCannabis is de meest gebruikte illegale drug in Vlaanderen en in de rest van de wereld.11.9% van de leerlingen in het secundair onderwijs gebruikte het laatste jaar cannabis,3.4% deed dit regelmatig (VAD-leerlingenbevraging, 2005). Bij de hogeschoolstudentenloopt dit cijfer op tot 22.1% laatstejaarsgebruik en 8.7% regelmatige gebruikers(Studentenbevraging Associatie Universiteit Antwerpen en hogescholen Antwerpen,2006). In het Vlaams gewest gebruikte 4.6% van de Vlamingen vanaf 15 jaar cannabisgedurende het afgelopen jaar (Gezondheidsenquête, 2004).Cannabis blijft een hot item in onze samenleving en de voorbije decembermaandkonden we heel wat stoere uitspraken over cannabis lezen en horen in de media.In onderstaande tekst willen we ingaan op de zin en onzin van de steppingstonetheorieen op de mogelijke gevolgen van de stijgende THC-concentratie 1 incannabis. We vertrekken hierbij van een gezondheids- en welzijnsperspectief enbaseren ons op ideologisch neutraal en methodologisch goed uitgevoerd onderzoek.Stepping-stone- en GatewaytheorieënDe stepping-stonetheorie, die ruim veertigjaar geleden werd geformuleerd, zegt datcannabis een biologisch proces op gangbrengt dat onvermijdelijk leidt tot het gebruikvan andere illegale drugs. Deze theorieis volledig achterhaald en zou eigenlijk nietmeer ter discussie mogen staan. Epidemiologischegegevens bewijzen dit overvloedig:van alle cannabisgebruikers gaat slechtseen kleine minderheid over tot het gebruikvan andere drugs en geen enkel onderzoekkon ooit de biologische interactie bewijzen.Waarom blijft deze theorie dan toch zo hardnekkigde kop opsteken? Veel heeft te makenmet de volgorde waarin illegaledruggebruikersproducten gebruiken. Uit epidemiologischonderzoek komt immers duidelijk naarvoor dat gebruikers van cocaïne, heroïne enandere zwaardere illegale drugs voordien alcannabis gebruikten.Maar de volgorde in gebruik van productenis onvoldoende om als stepping stonete worden bevestigd. We stellen immers ookvast dat dezelfde groep illegaledruggebruikersvoordien al experimenteerde met alcoholen tabak. De meeste mensen die alcoholen tabak gebruiken, gaan evenwel niet overtot het gebruik van illegale drugs en ook demeeste cannabisgebruikers gaan niet overtot andere drugs.1 THC staat voor tetrahydrocannabinol en is dewerkzame stof in cannabis.Van meer recente datum is de Gatewaytheorie,die cannabis als een toegangspoortvoor andere illegale drugs bestempelt. Uitonderzoek blijkt duidelijk dat, hoe vakermen cannabis gebruikt, hoe groter de kansis dat men met andere illegale drugs gaatbeginnen en hoe jonger men met cannabisbegint, hoe groter de kans is dat zich laterdrugproblemen zullen voordoen.Andere mechanismen die het verband tussencannabis en andere drugs verklaren zijnde positieve ervaringen met cannabis diekunnen aanzetten tot het gebruik van anderemiddelen of die op zijn minst de geloofwaardigheidvan informatie over de risico’svan illegale producten in twijfel trekken.Daarenboven komt men door cannabisgebruikin contact met dealers van andereproducten, zodat niet zozeer het product,maar wel de omstandigheden van vraag enaanbod het gebruik van andere middelenbeïnvloeden.THC-concentraties in cannabisDe hoeveelheid THC in cannabisproductenverschilt van variëteit tot variëteit en vanplant tot plant. Ook in het verleden warensteeds heel wat varianten van cannabis, metsterk verschillend THC-gehalte, op de markt.Zo ook bevat hasj hogere THC-concentratiesdan marihuana.De stijgende THC-concentraties die menmomenteel signaleert, zijn onder andere tewijten aan de opmars van binnenshuis geteeldemarihuana in Nederland, waarbij wisselendeweersomstandigheden en daglichtgemanipuleerd worden om het kweekproceste versnellen (economische motieven), methogere THC-concentraties tot gevolg.Onderzoek naar THC-concentraties heeftevenwel te kampen met zowel methodologischeproblemen (grote onderlinge variaties,al dan niet in combinatie met verschillendegeografische herkomst van de stalen)als met problemen van extractie en analysevan THC. Hierdoor kan men momenteel nietnagaan welke de eventuele risico’s zijn vanhet gebruik van krachtiger cannabissoorten.Uit de praktijk krijgen we wél signalen datcannabis met een hoger THC-gehalte leidttot meer problemen. Wetenschappelijk onderzoekkan momenteel deze praktijkervaringenmet betrekking tot de gezondheidsrisico’svan hogere THC-concentraties nietbevestigen.Risico’s van cannabisMensen die regelmatig en gedurende eenlangere periode cannabis gebruiken, lopenrisico’s op fysieke en psychische afhankelijkheid.Deze risico’s zijn niet voor iedereengelijk en zijn deels genetisch bepaald. Hetrisico op problemen verhoogt naarmate mengrotere hoeveelheden gebruikt, gedurendeeen langere tijd en vooral ook vaker.Jongeren en mensen die op heel jonge leeftijdbegonnen zijn met het gebruik van cannabiszijn extra gevoelig, evenals mensenmet een geschiedenis van gedragsstoornissen,gewelddadigheid of andere psychischeproblemen.Gebruik van een grote dosis cannabis kanacute psychotische symptomen veroorzaken.Het kan ook de ontwikkeling van psychotischestoornissen versnellen bij mensendie hiervoor een zekere kwetsbaarheid bezitten.Cannabis kan tevens het verloop vaneen aanwezige psychotische stoornis verslechteren.Er bestaat een verband tussen problematischcannabisgebruik en depressie en suïcide,maar de aard van dit verband is nogniet duidelijk.Het roken van cannabis houdt ernstige ge-4 VAD- BERICHTEN, 2007, 1

zondheidsrisico’s in voor de longen. Demeeste cannabisgebruikers inhaleren dieperen krijgen daardoor tot vijfmaal meer teeren koolstofmonoxide in de longen. De combinatievan cannabis met tabak verhoogttevens het risico op afhankelijkheid aan tabak.Rijden onder invloed van cannabis is onveilig.De bekwaamheid om complexe taken uitte voeren vermindert en cannabisgebruikheeft een invloed op de (fijne) motoriek ende beweeglijkheid.Cannabis kan het kortetermijngeheugenverstoren en kan leiden tot een verslechteringvan andere mentale functies. Dit kanop zijn beurt leiden tot slechtere school- enwerkprestaties.ConclusieBovenstaande lijst van mogelijke risico’sbetekent niet dat cannabisgebruikers geenpositieve ervaringen kunnen hebben metgebruik. Positieve en negatieve ervaringenzijn trouwens zeer sterk individueel bepaalden hangen samen met de kenmerken vande gebruiker (leeftijd, persoonlijkheid, welbevinden,motieven voor gebruik, …), deomstandigheden waarin wordt gebruikt (ingroep of alleen, onder druk, frequentie vangebruik, …) en de eigenschappen van hetproduct (waaronder THC-concentratie).Epidemiologische gegevens bevestigen datde beginleeftijd (jonger dan 18 of 21 jaar)als grootste risicofactor bij cannabisgebruikmoet worden beschouwd. Maar we wetennog niet alles: onderzoek naar risico’s enschade als gevolg van cannabisgebruik isnog jong en onderzoek naar de effecten vanlangdurig gebruik zijn nog relatief beperkten de resultaten zijn soms tegenstrijdig.Marijs GeirnaertVAD heeft een uitgebreid dossier overcannabis waarin alle recente onderzoeksgegevensworden gebundeld. Ukan het dossier ontlenen in de VADbibliotheekof bestellen met de bestelbonop pagina 28.Gezondheidsconferentie inzake tabak, alcohol en andere drugsHet decreet over het preventieve gezondheidsbeleid (2003) bepaalt dat er eengezondheidsconferentie nodig is om de gezondheidsdoelstellingen voor Vlaanderenvast te leggen. Op 23 en 30 november 2006 was het zover. Vlaams minister IngeVervotte beoogde met de ‘Gezondheidsconferentie inzake tabak, alcohol enmiddelengebruik’ een maatschappelijk draagvlak te creëren voor alle toekomstigeinitiatieven. Een belangrijk moment voor iedereen die betrokken is bij de preventievegezondheidszorg.De gezondheidsconferentie was en is natuurlijkmeer dan de tweedaagse in Antwerpen.Verschillende partners kregen inhet voorjaar de opdracht om een geheel vanstrategieën uit te werken die volgens wetenschappelijkecriteria effectief zijn. Een werkvan bloed, zweet en tranen, vooral omdathet concept ‘evidence based’ hoog in hetvaandel werd gedragen en er nog relatiefweinig Vlaams wetenschappelijk onderzoekis verricht op dit vlak. De strategieën die opde conferentie werden voorgesteld, werdendoor werkgroepen (epidemiologie, tabak,alcohol en illegale drugs) gedocumenteerden door een inhoudelijke stuurgroep gewogenen geselecteerd.gezond (of ongezond) gedrag liggen op hetterrein van de biologie, de gezonde leefstijl,de sociale omgeving en de voorzieningen.Het Ottawa Charter (1986) beklemtoont indit kader het belang van persoonlijke vaardighedenen van een ondersteunende omgeving,met een toegankelijk aanbod vangezondheidsvoorzieningen en een ondersteunendgezondheidsbeleid. Hiervoor zijnverschillende interventies nodig op niveauvan het individu (persoonlijke vaardigheden),de groep (creëren van sociaal draagvlakmet belang van participatie) en demaatschappij (beleid met wetten, regels envoldoende financiering). Hiervoor tekendeDe Haes een referentiekader uit waar verschillendeprocessen en resultaten kunnenTijdens de eerste conferentiedag bracht prof.Guido Van Hal (Universiteit Antwerpen) eenoverzicht van epidemiologische gegevensdie je op de website van de gezondheidsconferentieterugvindt. Vervolgens brachtWilly De Haes van de Gemeentelijke Gezondheidsdienstvan Rotterdam een verhelderendeuiteenzetting. Gezondheid is het uiteindelijkestreefdoel en de determinanten vanVAD- BERICHTEN, 2007, 1 5

worden geconcretiseerd. Dit kader moetdienen om de effectiviteit van interventieste meten en af te wegen. Niet zozeer hetmeest effectieve materiaal, maar een effectiefbeleid is belangrijk om tot resultaten tekomen. Hierdoor komt de nadruk te liggenop de organisatorische voorwaarden om effectieveprogramma’s toe te passen. “Effectiviteitwordt steeds opnieuw gemaakt doorde verschillende actoren” is dan ook eenkrachtig statement tijdens deze gezondheidsconferentie.Na beide uiteenzettingen werden de geselecteerdestrategieën besproken naar uitvoerbaarheiden haalbaarheid in vier werkgroepenmet mensen uit het onderwijs, debedrijfswereld, de gezondheidssector enandere sectoren. Naast effectiviteit was ook‘draagvlak’ een belangrijk kernwoord op degezondheidsconferentie. Een gezondheidsbeleidin Vlaanderen kan maar werken wanneerde acties haalbaar en aanvaardbaarzijn.Op de tweede conferentiedag lichtte dr. RobBovens van het Nationaal Instituut voor Gezondheidsbevorderingen Ziektepreventiede werkwijze toe van hun massamediale alcoholcampagnes.‘DRANK maakt meer kapotdan je lief is’ is de slogan van de massamedialecampagne die al 20 jaar het overmatigdrankgebruik in Nederland wil tegengaan.De komst van www.drinktest.nl maakte hetmogelijk om volwassenen op grote schaalte voorzien van een persoonlijk advies overhun alcoholgebruik. Afgaande op alarmerendecijfers dat jongeren te vroeg, te veelen te vaak alcohol drinken werd de campagne‘DRANK de kater komt later’ opgezet.In december 2006 werd een nieuwe websitegelanceerd, www.watdrinkjij.nl, met onderandere een drinktest voor jongeren van 12tot 24 jaar. In de jongerencampagne is peereducation een belangrijk onderdeel. In 2005bereikten 200 peers ongeveer 37.000 jongeren.Een geïsoleerde campagne haalt weinig uit.De campagnes van het NIGZ zijn dan ookingebed in een lokaal beleid waardoor integraalkan gewerkt worden. Daarbij is hetook van groot belang om diverse stakeholderste betrekken, zoals horeca, onderwijs,jeugd- en jongerenwerk, sport, kerken, supermarkten,… Een lokaal beleid is een werkvan lange adem. Belangrijk is om kleine(haalbare) stapjes te zetten en om niet metactie te wachten tot er harde evidentie beschikbaaris over effecten.De gezondheidsdoelstellingen vooralcohol, illegale drugs en tabakVervolgens werd een samenvatting gegevenvan de feedback op de strategieën, die opde eerste conferentiedag verzameld werd.Prof. Guido Van Hal concretiseerde de gezondheidsdoelstellingin cijfers: tegen 2015moet het gebruik van tabak, alcohol en illegaledrugs teruggedrongen zijn met 25%.Per product werd de visie op preventie toegelichten de gezondheidsdoelstelling verdergespecificeerd.AlcoholDr. Stan Ansoms (PZ Broeders Alexianen,Tienen) benadrukte het belang van eenruime kijk op alcoholgerelateerde problematiek.Op basis van hun drinkpatroon kanje drie groepen van alcoholgebruikers onderscheiden:matige drinkers, problematischedrinkers en alcoholistische drinkers.Het preventiebeleid moet daarop afgestemdzijn en gericht zijn op de brede waaier vanriskant drinken.Er moeten gedifferentieerde doelstellingengeformuleerd worden, zoals niet-gebruikaanmoedigen, alcohol drinken zolang mogelijkuitstellen, vroegtijdige aanpak stimuleren,verantwoord drinkgedrag bevorderenen indien nodig de schade beperken. Doelstellingendie ook toepasbaar zijn op andere(illegale) drugs en psychoactieve medicatie.Om de verschillende doelstellingen te realiserenzijn verschillende strategieën nodig.Daarbij is het belangrijk te onderstrependat alcoholproblematiek vaak een chronischproces is en het niet steeds duidelijk is waarpreventie stopt en hulpverlening begint.Om de doelstellingen te realiseren is het belangrijkom even stil te staan bij een aantaleffectieve structurele maatregelen. Maatregelenzoals het heffen van accijnzen enmaatregelen op het gebied van alcohol enverkeer zijn federale bevoegdheden. Massamedialevoorlichtingsprogramma’s, kortdurendeinterventies en educatieve maatregelenvallen onder de bevoegdheid van degemeenschappen. En dan zijn er nog maatregelen,zoals het beperken van reclame enmaatregelen die de beschikbaarheid van alcoholreduceren, die zowel een federale alseen gemeenschapsbevoegdheid zijn.Gezondheidsdoelstellingen alcohol• Bij de personen van 15 jaar en jongerligt het percentage dat meer dan 1 keerper maand drinkt niet hoger dan 14%.• Bij de 16-25-jarigen ligt het percentagedat minstens 1 keer per week 6 glazenop 1 dag drinkt niet hoger dan 13%.• Bij de mannen van 16 jaar en ouder ishet percentage dat meer dan 21 eenhedenper week drinkt niet hoger dan10%.• Bij de vrouwen van 16 jaar en ouder ishet percentage dat meer dan 14 eenhedenper week drinkt niet hoger dan 4%.Illegale drugsPeer Van der Kreeft (De Sleutel) stelde datom de doelstellingen voor illegale drugste realiseren er nood is aan universele preventie(gericht op (een deel van) de algemenebevolking), selectieve preventie(gericht op individuen of groepen die eenhoger risico op drugproblemen hebben) engeïndiceerde preventie (gericht op individuenof groepen die vroege indicaties vanprobleemgebruik vertonen). Dit impliceertwerken aan een integraal beleid waarindiverse maatregelen een plaats krijgen:maatregelen gericht op het verminderenvan het aanbod, maar ook op het verminderenvan de vraag en het beperken vanschade. Hiervoor is naast regelgeving noodaan educatie, ondersteund door structurelemaatregelen en aan hulpverlening enharm-reductioninitiatieven.Hij benadrukte tevens dat voor evidencebasedpreventiede randomized controlledtrial (RCT) niet de enige vereiste voor hetaanleveren van evidentie mag zijn. Veelstrategieën zijn waardevolle en goede voorbeeldenvan good practice met een sterkewetenschappelijke onderbouw, die echterniet kunnen getoetst worden volgens de criteriavan een RCT. Bovendien is het ook be-6 VAD- BERICHTEN, 2007, 1

langrijk ruimte te laten voor beloftevolle envernieuwende initiatieven.Gezondheidsdoelstellingen illegaledrugs• Bij de personen van 17 jaar en jonger ishet percentage dat ooit cannabis of eenandere illegale drug heeft gebruikt niethoger dan 14%.• Bij de personen van 17 jaar en jonger ishet percentage dat 12 maanden voor debevraging cannabis of een andere illegaledrug heeft gebruikt niet hoger dan7%.• Bij de 18-35-jarigen is het percentagedat 12 maanden voor de bevraging cannabisof een andere illegale drug heeftgebruikt niet hoger dan 8%.TabakVeerle Stevens (Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie)gaf de visie van dewerkgroep tabak. Centraal uitgangspuntvan de werkgroep tabak was het ‘Plan vanaanpak om het tabaksgebruik in Vlaanderente verminderen’. Dit plan wordt onderschrevendoor 26 organisaties en bepleit een integralestrategie waarbij gelijktijdig een reeksvan elkaar ondersteunende maatregelenworden aangeboden. Deze maatregelen zijn:prijsverhoging, reclameverbod, waarschuwingenop verpakkingen, werken aan eengezonde leefomgeving, gezondheidsvoorlichtingen -educatie en tot slot rookstopbegeleiding.Deze maatregelen ondersteunenelkaar en faciliteren elkaar ook. Bijvoorbeelddoor educatie kan een draagvlak gecreëerdworden om specifieke wettelijke maatregelenmogelijk te maken. In het kader van dezegezondheidsconferentie werd benadruktdat de meest effectieve maatregelen, metuitzondering van gezondheidsvoorlichtingen -educatie en rookstopbegeleiding, tot defederale bevoegdheden behoren en dat samenwerkingen afstemming cruciaal zijn omtot gezondheidswinst te komen.Gezondheidsdoelstellingen tabak• Bij de personen van 15 jaar en jonger ishet percentage rokers niet hoger dan11%.• Bij de personen van 16 jaar en ouder ishet percentage rokers niet hoger dan20%.Middelenoverstijgende preventieNa de panelgesprekken over alcohol, illegaledrugs en tabak stond middelenoverstijgendepreventie op het programma. De centralevraag luidde: is een globale preventieveaanpak te verkiezen boven een productspecifiekeaanpak?Deze discussie werd ingeleid door dr. DirkDewolf, afdelingshoofd preventie, eerstelijnen thuiszorg van het Agentschap Zorg enGezondheid. Hij somde een aantal epidemiologischeen inhoudelijke argumenten opdie pleiten voor een globale aanpak, maarstelde daartegenover dat elk product verschillendis en bijgevolg wellicht een specifiekeexpertise vereist.In de wetenschappelijke literatuur zou zowelvoor een globale aanpak als voor een middelenspecifiekeaanpak evidentie te vindenzijn. De meeste aanwezigen pleitten vooreen globale preventieve aanpak. Er is immersvoor de verschillende producten eenbeleidsmatige aanpak nodig waarin aandezelfde globale doelstellingen gewerktwordt, zoals motivatie, een positief zelfbeeld,omgaan met negatieve gevoelens engebeurtenissen, omgaan met stress, omgaanmet grenzen, weerstaan aan groepsdruk, …Bovendien zijn het vaak dezelfde actoren enintermediairen die het preventiebeleid in depraktijk uitvoeren. Dit betekent echter nietdat alle producten samen op een hoopjeworden gegooid, maar wel dat ze passenin hetzelfde ruimere kader. Zowel voor regelgeving,educatie als hulpverlening iseen specifieke invulling nodig, op vlak vanproduct en evenzeer op vlak van noden enwensen van de doelgroep en de sector.Getting the mix rightIn haar slottoespraak bevestigde ministerVervotte dat een middelenbeleid steedsmoet bestaan uit twee componenten (OttawaCharter): het versterken van individuelevaardigheden (empowerment) en het zorgenvoor een ondersteunende omgeving diede gezonde keuze de gemakkelijkste maakt.Hiervoor wordt een meersporenbeleid uitgetekendwaarin verschillende vormen vanpreventie op elkaar inspelen: afhankelijkvan de noden van de doelgroep gaat hetover universele, selectieve en geïndiceerdepreventie die naadloos aansluit op de hulpverlening.Om dit te realiseren wil de overheid een beroepdoen op zeer veel verschillende partners:er wordt expliciet gekozen voor eenfacetbeleid waarin verschillende sectorenworden aangesproken op hun verantwoordelijkheid.De gezondheidsconferentie heeft een scharnierfunctiein het samen zoeken naar hettoekomstige beleid. Met deze conferentie iseen eerste fase afgerond: de gezondheidsdoelstellingenzijn geformuleerd en vormende streefdoelen van het beleid. Ze zijn helder,eenduidig en zeer ambitieus. In eenvolgende stap moeten ze verder vertaaldworden naar meer haalbare en operationelesubdoelstellingen, die in een actieplanworden vertaald. Dit moet leiden tot eenintentieverklaring van de Vlaamse regeringwaarin verschillende sectoren zich engageren.Voor dit ambitieuze beleid zijn meer middelennodig. In 2007 zal een eerste extra inputgebeuren, maar ook daarna is een ruimeinvestering nodig, niet enkel vanuit Volksgezondheiden niet enkel vanuit Vlaamsebevoegdheden.Naast preventie moeten ook voor de hulpverlening(Centra voor Geestelijke Gezond-KNIPOOGStoppen met roken met ViagraStoppen met roken is verre van makkelijk,dat weet iedereen. Schrijft je huisartsdan ook nog eens verkeerde medicatievoor, dan wordt het helemaalmoeilijk. Nochtans was dat precies watenkele Schotse rokers meemaakten.Hun huisarts schreef hen per ongelukniet Zyban voor, het juiste medicijn,maar Sildenafil, de generische naamvoor Viagra. De huisartsen in kwestiegingen voort op een lijst van meestvoorgeschreven medicatie die automatischop hun pc verschijnt wanneerzij een geneesmiddel zoeken voor eenbepaalde aandoening. En met die lijstwas er dus iets misgelopen.Een aantal rokers was wel al met hetvoorschrift voor het anti-impotentiemiddelnaar de apotheek gestapt.Of het misverstand daar aan het lichtkwam, is niet geweten.Bron: De Morgen, 15/12/2006VAD- BERICHTEN, 2007, 1 7

heidszorg - hulpverlening én preventie) ende integrale jeugdhulpverlening groeipadenmet meer financiële middelen wordenuitgetekend en ook voor harm reduction enspuitenruil blijven middelen voorhanden.In de voorbereiding en tijdens de gezondheidsconferentieis een aantal strategieënuitgebreid gedocumenteerd en besproken.Er is van gedachten gewisseld over de implementeerbaarheidvan deze strategieën.Deze moeten nu verder worden getoetst aande geformuleerde gezondheidsdoelen enuitmonden in een realistisch actieplan datbinnen een duidelijke tijdshorizon met deverschillende sectoren moet worden besproken.We hebben nood aan een mix van strategieënom deze doelstellingen te bereiken.‘Getting the mix right’ is de uitdaging waarwe na deze gezondheidsconferentie moetenaan werken.Meer informatie is te vinden op dewebsite van de gezondheidsconferentie:www.gezondheidsconferentie.be/.SymposiumJuridische handvatten voorhet omgaan met alcoholen andere drugs in hetonderwijs, de bijzonderejeugdzorg en het jeugdwerkEen impressieOp 17 november mochten we ruim 300 geïnteresseerdenverwelkomen in het Vlaams Parlement. Op de agendastond de alcohol- en drugwetgeving en de implicatieservan voor de dagelijkse praktijk in het onderwijs, debijzondere jeugdzorg en het jeugdwerk.De grote interesse voor het symposium weerspiegeltde vele vragen en onduidelijkheden die in de sectorenleven en het belang dat gehecht wordt aan de verhelderingdaarvan.Het juridische kader is slechts één, maar wel een ergbelangrijk kader bij het omgaan met alcohol of anderedrugs. Het bakent immers de grenzen af waarbinneneen school, een voorziening bijzondere jeugdzorg ofeen jeugdwerking optreedt. Het is bovendien geenstatisch kader: veranderingen in de wetgeving enevoluties in de maatschappij in het algemeen zorgenvoor veel pedagogische én juridische vraagtekens.Met dit symposium wilden we meer duidelijkheidscheppen over de juridische aspecten, echter zonderte pretenderen op alles een sluitend antwoord te kunnengeven en wetende dat omgaan met alcohol- enandere drugproblemen bij jongeren niet eenvoudigterug te brengen is tot het kennen van de letter vande wet.8 VAD- BERICHTEN, 2007, 1

HALLO MET DE DRUGLIJNKink in de kabel?Geen nood, want er zit nu nog meer Lijn in de DrugLijn!We hoeven u waarschijnlijk niet meer te vertellen dat de DrugLijn tegenwoordigbereikbaar is van maandag tot vrijdag telkens van 10 tot 20 uur 1 . Deze meerrechtlijnige uren zijn niet alleen makkelijker communiceerbaar (en te onthouden), zezijn ook bedoeld om de vele bellers die vroeger voor de middag probeerden te bellen,een betere service te bieden.Zonder vooruit te lopen op de jaarcijfers, lijkt dat aardig te lukken. De dagelijkseervaring van de beantwoorders, maar ook de voorlopige cijfers over het tijdstipwaarop gebeld wordt, tonen aan dat de voormiddagen inmiddels drukker zijn danvooraf vermoed.mailservice en de website, de drie infokanalenvan de DrugLijn. Met een knipoogwordt in de bijbehorende slogans ingepiktop situaties waarin men wat extra informatieof advies kan gebruiken. Binnen hetzelfdeconcept werd ook een nieuwe bekendmakingsafficheop A3-formaat ontwikkeld.Het startschot voor de verspreiding vandit nieuwe materiaal werd gecombineerdmet het uitzenden van een nieuw televisiespotjevan de DrugLijn. Dat was van 29januari tot 2 februari te zien op ‘Eén’ en indiezelfde week werden tal van welzijns- engezondheidsdiensten en ook de openbarebibliotheken aangeschreven. Zij kregenvoorbeeldexemplaren toegestuurd en kregende kans om een beperkte hoeveelheidgratis exemplaren aan te vragen.Tom EvenepoelToch blijft het de moeite waard om denieuwe uren onder de aandacht te brengen.Een extra reden is het feit dat deDrugLijn de voorbije jaren evolueerdetot méér dan een telefoonlijn dankzij desteeds vaker bezochte website en de e-mailservice.Anders geformuleerd: omdat er voortaanniet alleen meer lijn in de uren zit, maar deDrugLijn ook bereikbaar is via meer lijnendan enkel de telefoon, werd beslist dat extrain de verf te zetten met nieuw bekendmakingsmateriaal.Terwijl het vorige materiaal (de postkaartjesen affiches van de reeks ‘ff updaten’) zichtot jongeren richtte, is dit nieuwe materiaalbedoeld voor een zo ruim mogelijk publiek.Concreet werd een nieuwe reeks van driepostkaartjes aangemaakt. Die verwijzenrespectievelijk naar de telefoonlijn, de e-Uiteraard blijft het materiaal beschikbaar.Heeft u ook interesse en wil u zohelpen om de DrugLijn verder bekendte maken? Dan kan u via de bestelbonop pagina 28 de postkaartjes en/ofaffiche bestellen.1 De vroegere openingsuren van de DrugLijn waren:van maandag tot vrijdag van 12 tot 21u en opzaterdag van 15 tot 21u.VAD- BERICHTEN, 2007, 1 9

FOCUSDrinking without thinkingCognitive-behavioural studies on impulsivity in early- and late-onsetalcoholismWie bij het lezen van deze titel denkt aan het zoveelste Amerikaanse onderzoek overde alcoholproblematiek, heeft het mis. ‘Drinking without thinking’ is de titel vanhet proefschrift van dr. Geert Dom, psychiater-psychotherapeut, werkzaam in hetPsychiatrisch Centrum Broeders Alexianen in Boechout en in Altox, deelwerking vanhet Centrum voor Geestelijke Gezondheidszorg VAGGA in Antwerpen.VAD-berichten ging dr. Dom opzoeken voor een boeiend gesprek.VAD-berichten: Waar gaat het proefschriftover?Dr. Dom: Het proefschrift is ontstaan vanuitenerzijds mijn interesse voor impulsiviteiten de rol ervan in het ontstaan van alcoholismeen anderzijds mijn interesse voorde problematiek van comorbiditeit en onderliggendestoornissen bij problematischgebruik. In het proefschrift wordt de focusgelegd op cognitieve en gedragsmatigeaspecten van impulsiviteit bij patiëntenmet alcoholproblemen. Er wordt specifiekstilgestaan bij het verschil tussen patiëntenmet een vroege start van alcoholafhankelijkheid(early-onset alcoholism) enpatiënten met een late start van alcoholafhankelijkheid(late-onset alcoholism).De centrale hypothese is of was dat earlyonsetalcoholism in vergelijking met lateonsetalcoholism zich meer zou kenmerkendoor impulsstoornissen.VAD-berichten: Wat is impulsiviteit precies?Dr. Dom: Impulsiviteit heeft te maken metgebrekkige zelfregulering: het onvermogenom ongepast gedrag te onderdrukken,iets direct doen zonder rekening tehouden met mogelijke negatieve gevolgen.Op (neuro)cognitief vlak kan je impulsiviteitomschrijven op verschillende dimensies:ten eerste de mogelijkheid of de onmogelijkheidom impulsen te onderdrukkenen ten tweede de mate van gevoeligheidvoor beloningen. Deze dimensies hebben,samen met andere cognitieve functies, eeninvloed op het zelfreguleren van ons menselijkgedrag. De derde cognitieve dimensiedie hierbij aansluit is besluitvorming.In de hersenen is de orbitofrontale cortexvan centraal belang voor functies van zelfregulatie.VAD-berichten: Welke belangrijke conclusiesworden in dit proefschrift getrokken?Dr. Dom: Dat impulsiviteit een kenmerkis van bepaalde subgroepen cliënten metalcoholproblemen, terwijl voor andere alcoholcliëntenimpulsiviteit niet verhoogdis of zelfs laag blijkt. Patiënten met eenvroege start van alcoholproblemen blijken,vergeleken met late-onset patiënten,een verhoogde impulsiviteit te hebben,vooral op de dimensie van beloningsgevoeligheid.Algemeen kan men stellen dat een vroegestart van alcoholproblemen te maken heeftmet een onderliggend gamma van psychiatrischeen cognitieve kwetsbaarheden.Uit ons onderzoek blijkt - wat je ook in deliteratuur terugvindt - dat patiënten metstoornissen in de zelfregulatie hoger scorenop het gebied van gebruik van illegaledrugs en meer sociale, juridische en psychiatrischeproblemen hebben.VAD-berichten: Wat zijn mogelijke implicatiesvoor de behandeling van problematischalcoholgebruik?Dr. Dom: In functie van het ontwikkelenvan specifieke therapeutische interventiesbij problematisch alcoholgebruik, is hetaangewezen om verder te differentiërenop basis van verschillen in de onderliggende(neuro)cognitieve kenmerken,namelijk stoornissen in de inhibitie, debeloningsgevoeligheid en de besluitvorming.Met andere woorden, behandelingen therapie moet zich verder afstemmenop de verschillen tussen onderliggendestoornissen. Zo zijn cliënten die problematischdrinken vanuit gestoorde beloningsprocessenmeer gebaat met communityreinforcement approach (CRA) en contingencymanagement. Cliënten met eenimpulscontrolestoornis kunnen we beterhelpen met sociale vaardigheden of angermanagement. Ook in de farmacologischebehandeling moet hier rekening mee gehoudenworden. Het therapeutische arsenaalvoor alcoholproblemen is beperkt enmoet meer gericht en op maat van cliëntengebruikt worden.VAD-berichten: Hoe moet preventie inspelenop deze bevindingen?Dr. Dom: Het is belangrijk om op jongeleeftijd - nog voor jongeren in de puberteitkomen - te identificeren. Via observatieen vragenlijsten is het mogelijk kenmerkenvan impulsiviteit en andere psychiatrischekwetsbaarheid te detecteren. Dezekinderen zijn extra kwetsbaar voor middelengebruik.Via onder andere ondersteunendemaatregelen moet je proberendie kwetsbaarheid te verminderen. In onzesector ligt dit soort vroegdetectie moeilijkwegens de risico’s op stigmatisering, maarin de somatische geneeskunde is dit eennormale gang van zaken.10 VAD- BERICHTEN, 2007, 1

Ik geef voordrachten aan huisartsen dieregelmatig van bezorgde ouders te horenkrijgen dat hun zoon of dochter gebruikt.Huisartsen moeten zich terecht zorgenmaken wanneer die zoon of dochter zeerjong is beginnen gebruiken en problemenheeft met impulscontrole. Het gaatdan bijvoorbeeld over kinderen die steedsop zoek zijn naar nieuwe en intense ervaringen,hierbij zelden afgeschrikt doormogelijke gevaarlijke gevolgen of bestraffing.Jongeren die daarenboven bizargedrag vertonen - wat kan wijzen op eeneerste psychische decompensatie - zijnextra kwetsbaar.VAD-berichten: Een laatste vraag: je beschrijftimpulsiviteit als een kenmerk vanbepaalde mensen, maar is onze maatschappijof onze cultuur hoedanook nietimpulsiever geworden?Dr. Dom: Misschien wel. Maar impulsiviteitis niet noodzakelijk iets negatiefs. Je hebtfunctionele impulsiviteit en niet-functioneleimpulsiviteit. Onze maatschappij isde laatste tijd misschien meer gericht opbehoeftenratificatie. Mensen die daar vannature meer kwetsbaar voor zijn, moetenzich extra wapenen. Het is een soort handicapvoor hen.VAD-berichten: Bedankt voor dit boeiendegesprek!BRUSSEL-CENTRAALParlementaire vraagVraag om uitleg van mevrouw Trees Merckx-Van Goey (CD&V) tot mevrouw IngeVervotte, Vlaams minister van Welzijn, Volksge zondheid en Gezin, over het stijgend enexcessief alcoholgebruik bij jongeren (10 oktober 2006):Volgens een onderzoek van het OnderzoeksenInformatiecentrum van de Verbruikersorganisatiesbeginnen jongeren steedsvroeger met het drinken van alcohol. Alswe dit vergelijken met gelijkaardige onderzoekenuit het verleden, en we merken eenstijgende trend, dan is het misschien goedom eens te bekijken wat het beleid daar hetbest aan kan doen. Alcoholgebruik leidtniet onontkoombaar tot misbruik. Kleinegroepen worden echter wel het slachtoffervan problematisch alcoholgebruik. Als ziekenhuizenmet acute problemen ten gevolgevan dat alcoholgebruik worden geconfronteerd,dan lijkt het me de moeite omhet algemene beleid inzake alcoholgebruikeens aan een discussie te onderwerpen.Een eerste vraag luidt: bestaat er een alcoholpreventieplan?En zo ja, bevat dat planinitiatieven voor jongeren, de ouders en deomgeving van deze jongeren? Is er sprakevan een sensibilisering over de gevarenvan alcohol? Komen er specifieke actiesom het alcoholgebruik van minderjarigente beperken? Dit is uiteraard geen typischVlaams fenomeen. In de Nederlandse ziekenhuizenorganiseert men al aangepastespreekuren voor minderjarigen met drankproblemen.In de federale Drugnota staatdat vier spoedgevallendiensten een aangepastecrisisopvang voor middelengebruikersmoeten organiseren. Heeft de ministereen zicht op de omvang van het probleem inVlaanderen? Zijn er cijfers over het alcoholmisbruikvan minderjarigen voorhanden?We hebben ons ertoe verbonden om in tegaan op de oproep van de Wereldgezondheidsorganisatietot de lidstaten om effectievemaatregelen te nemen tegen de schadelijkegevolgen van alcohol. Wat doen wemet deze oproep? Welke maatregelen wordenvoorgesteld? En dan is er de wet van 28december 1983, aangepast via de wet van17 mei 2004. Daarin is een verbod ingesteldom geestrijke dranken te verkopen of gratiste verstrekken aan minderjarigen. Uit eenonderzoek blijkt echter dat 92 percent vande verkooppunten zonder enig voorbehoudaan de vraag van jongeren voldoet. De wetblijkt een slag in het water, vooral omdater weinig of geen controle wordt uitgeoefenden er geen eenduidige interpretatievan de tekst bestaat. Vooral dat laatste iseen probleem. Een duidelijke wet die zowelde verkoop als het verbruik door min-16-jarigen verbiedt, kan een belangrijke pijlerzijn van een preventiestrategie. We wetendat de bestaande wet slecht is. Er zijn aanpassingennodig. Heeft de minister in hetoverleg met de federale bevoegde ministereen wetswijziging en een strikte controle opde uitvoering aangekaart? Limonades metalcohol - de zogeheten alcopops - vallenonder het verbod. Vooral meisjes grijpennaar alcopops. Hebben we daar invloedop? Ik weet dat sommige gemeenten terzakeverbodsbepalingen uitvaardigen. Zijner maatregelen nodig voor de verkoop enhet verbruik ervan voor heel Vlaanderen?Ten slotte wil ik nog weten hoe u staat tegenoverde labeling van alcoholische dranken,naar analogie van wat er voor tabaksproductenbestaat. Ik heb daarover geenvaststaande mening, maar ik zou wel graagweten wat de minister daarover denkt.Antwoord van minister Inge Vervotte:In de eerste plaats wil ik benadrukken datik uw bezorgdheden over het alcoholgebruikvan jongeren deel. U hebt het zelfgehad over de problemen terzake die in despoedgevallendiensten opduiken. Anderegezondheidszorgdiensten worden ook methet probleem geconfronteerd. Ik ben daaromvan mening dat we een breed alcoholbeleidmoeten voeren dat is gericht op hetverminderen van het alcoholmisbruik en dedaarmee samenhangende problemen bijde hele bevolking.KNIPOOGGebed voor dronken tienersEen dominicaanse monnik in Polenheeft een nieuw katholiek gebedenboekvoor tieners uitgegeven. Daarin namhij een gebed op met dronkenschapals thema. Bedoeling is dat tieners dehulp van God inroepen om geen onzinuit te kramen in dronken toestand. Hetgebed valt niet in goede aarde bij dePoolse katholieke gemeenschap.Bron: De Morgen, 19/10/2006VAD- BERICHTEN, 2007, 1 11

In principe hebben alle commissieleden eenuitnodiging voor de Gezondheidsconferentieontvangen. Ik probeer een geïntegreerdbeleid inzake potentieel verslavende en temisbruiken middelen zoals alcohol, tabaken drugs te introduceren. We gaan op zoeknaar de gemeenschappelijke risicofactorenvoor de verschillende middelen, en daaropmoet een effectieve preventie van middelenmisbruikworden gefocust. Uiteraardzal er nog een middelengebonden beleidworden gevoerd. Beide aspecten zijn noodzakelijkomdat er een verschillende gezondheidsimpacten -schade is. Men moetniet alleen kijken naar bijvoorbeeld hetverhogen van sociale vaardigheden of naarverhoogde risicofactoren. We vinden hetnoodzakelijk dat deze factoren in Vlaanderenworden versterkt. Dat is in het verledente weinig aan bod gekomen.Daarnaast moet ook een beleid worden gevoerddat middelenspecifiek is omwille vande verschillende gezondheidsschade, afhankelijkvan het gebruikte middel. Ik benmomenteel intensief bezig met de voorbereidingvan een langetermijnbeleidsplandat loopt van 2006 tot en met 2012 voor tabak,alcohol en drugs. U hebt een uitnodigingontvangen voor de Gezondheidsconferentiedie zal plaatsvinden op 23 en 30november 2006. De beleidsmaatregelen dieer worden voorgesteld, werden de voorbijemaanden in werkgroepen grondig gedocumenteerden beoordeeld op effectiviteit,kosteneffectiviteit en haalbaarheid. Op deconferentie zelf worden alle betrokken sectorenuitgenodigd om de implementeerbaarheidvan de maatregelen te bekijken.Daarnaast werk ik in de Cel GezondheidsbeleidDrugs samen met de andere ministersvan Volksgezondheid aan een NationaalAlcohol Actieplan. Op dit moment wordteen analyse gemaakt van de bestaandemaatregelen en deze worden afgetoetstaan de maatregelen die door de Wereldgezondheidsorganisatieworden aanbevolen.Het plan zal normaal gezien in 2007 wordenafgewerkt.U weet dat wij structureel werken met deVAD. Zoals u wellicht ook weet, heeft deVlaamse Gemeenschap in 2006 het convenantmet de Vereniging voor Alcohol- enandere Drugproblemen vernieuwd voor eenperiode van 5 jaar. In 2004 werd de campagne‘Alcohol, bekijk het eens nuchter’gelanceerd, met aandacht voor de verschillendeleeftijdsgroepen. De jeugd wordt viaeen website en specifiek campagnemateriaalgesensibiliseerd en geïnformeerd omkritisch om te gaan met alcohol. Ook hierziet men dat preventie via het web meeren meer ingang vindt. Het wordt het aangewezeninstrument om aan preventie tedoen bij jongeren. Zo is er ‘a cool world’ of‘www.acoolworld.be’, voor jongeren van 10tot 15 jaar, en ‘gratis drank’ of ‘www.gratisdrank.be’,voor de leeftijdscategorie 16tot en met 25 jaar. De bedoeling van dezecampagne bij de allerjongsten is de beginleeftijdzo lang mogelijk uit te stellen. Daaris onze preventie op gericht.Ook samenwerking met de hulpverleningis een thema dat aan bod komt op de Gezondheidsconferentie.De alcoholindustriewerd niet betrokken in de voorbereidingvan de Gezondheidsconferentie omdat hiergeoordeeld wordt over de effectiviteit vande verschillende interventiemogelijkhedenen we een maximale objectiviteit beogen.Ik verwijs daarbij naar de recente discussieover de rol van de Rodinstichting, die gesponsordwordt door het federale Tabaksfondsen tegelijk beheerd wordt door deindustrie. Ik zal de industrie wel betrekkenbij de implementatie. Wij wensen dat zijonze partner worden om de consument aante zetten tot het verstandig omspringenmet hun product. Ik denk hier bijvoorbeeldaan hun inbreng in de BOB-campagnes. Zozouden zij bijvoorbeeld kunnen wijzen opde risico’s voor zwangere vrouwen, of werkenaan het niet langer positioneren vanalcoholische dranken als dorstlessers.Wij zijn vragende partij om met mate om tespringen met het gebruik van alcoholischedranken. Uit de gezondheidsenquête van2004 blijkt dat bij jongeren voornamelijkovermatig alcoholgebruik veelvuldig voorkomt.27 percent van de Vlaamse jongerentussen 15 en 24 jaar dronk in de laatstemaand overmatig alcohol. Voor de jongensin deze leeftijdsgroep was dit 42 percent.Daarnaast blijkt dat 6 percent van de Belgischejongeren al te kampen hebben metproblematisch alcoholgebruik. 26.2 percentvan de leerlingen van het secundair onderwijsdrinkt wekelijks alcohol. Dat is een vrijhoog percentage. Uit recente cijfers blijktdat 74,8 percent van de leerlingen jongerdan 15 jaar al alcohol heeft gedronken.Een aantal effectieve maatregelen om schadelijkegevolgen van alcohol tegen te gaanvalt echter niet onder mijn bevoegdheid.U hebt er al naar verwezen. Het gaat namelijkover maatregelen zoals reclamebeperking,beperking van de beschikbaarheidvan alcohol en het verhogen van detaksen. Vergeleken met andere Europeselidstaten staat België op dat vlak nog in dekinderschoenen. Wat betreft het inperkenvan reclame, sloot mijn federale collegavan Volksgezondheid wel een convenantaf met de sector. Ik ben echter van meningdat dit convenant een zwak instrument isom de alcoholreclame in te perken. De con-12 VAD- BERICHTEN, 2007, 1

trole verloopt immers a posteriori. Zo kaneen bepaalde reclame al enkele weken zijnuitgezonden vooraleer er op gereageerdwordt. Het is een zwak instrument, maar eris al iets gebeurd.Het is inderdaad wettelijk verboden om sterkedrank te verkopen aan jongeren onder de18 jaar. De uitvoering van deze wetgeving istot op heden onvoldoende bekrachtigd. Viamijn vertegenwoordigers in de Cel GezondheidsbeleidDrugs werd deze problematiekal meermaals aangekaart. In het NationaalAlcohol Actieplan grijpen we die opportuniteitaan om te vragen dat deze wetgevingbeter wordt uitgevoerd. Zoals ik al heb aangehaald,valt het inperken van de beschikbaarheidvan alcoholische dranken nietonder mijn bevoegdheid. We bespreken diezaak wel binnen het Nationaal Actieplan.Wat uw vraag over de labeling betreft, is hetonze mening dat de consument recht heeftop alle informatie om hem of haar in staatte stellen een doordachte keuze te maken.We zijn er dus voorstander van dat informatieover het extra gevaar van alcohol tijdensde zwangerschap een aandachtspuntis. Etikettering behoort echter ook tot defederale bevoegdheden. Ik breng die zaakonder de aandacht via het Nationaal AlcoholActieplan.VOOR U GESURFTRecent maakte de International Harm Reduction Association (IHRA) de lanceringbekend van een nieuwe website, namelijk van het International Drug PolicyConsortium (IDPC). Dat is een ledenorganisatie van 24 niet-gouvernementeleorganisaties van over de hele wereld die werken rond het thema illegale drugs. HetIDPC werd opgericht door de Britse Beckley Foundation, een organisatie die onderzoekdoet naar bewustzijnstoestanden en de werking van de hersenen.over harm reduction en aanverwante onderwerpen,kan - naast de site van de IHRAzelf (www.ihra.net) - misschien ook eenseen kijkje gaan nemen op www.harmreductionjournal.com,een onlinetijdschriftwaar je volledige artikels kan downloaden.Ook www.drugscope.org.uk van deBritse organisatie Drugscope, waarvanwellicht vooral de bibliotheek gekend is, isde moeite waard, net als de Noord-Amerikaansesite www.lindesmith.org. Al dezesites hebben gemeen dat je er zeer veelonlinedocumenten kan vinden en zelfs ookeen heleboel grijze literatuur.Kortom, als je op zoek bent naar informatieover harm reduction, zijn er voorlopig talvan betere alternatieven dan de site vande IDPC.Hilde KinableHet IDPC formuleert zijn missie als de promotievan een objectief en open debat overde effectiviteit, de koers en de inhoud vannationaal en internationaal drugbeleid. Hetconsortium ondersteunt evidence-basedbeleidop het vlak van harm reduction. Viade website (www.idpc.org) verspreidt menin de eerste plaats documenten en rapportenvan de leden.De site is vrij sober opgebouwd. Naast informatieover de organisatie zelf, vindt mener een documentatiecentrum, met rapportenover landen en regio’s en over eenaantal thema’s (demand reduction, harmreduction, …), die allemaal te downloadenzijn. Wellicht omdat de site zo jong is, isde informatie op dit moment nog relatiefbeperkt. Bovendien is er niets te vindendat ook niet op de meer uitgebreide sitewww.internationaldrugpolicy.net staat,een ander initiatief van diezelfde BeckleyFoundation. Het is op het eerste zicht nietzo duidelijk hoe deze organisaties zich tegenoverelkaar verhouden.Wie op zoek is naar degelijke informatieKNIPOOGTom en Jerry mogen niet meer rokenEen Britse kinderzender knipt tegenwoordigalle rookscènes weg uit oudecartoons met Tom en Jerry. Dat gebeurdena een anonieme klacht van een kijkerbij Ofcom, de Britse mediawaakhond.Die is van mening dat sommigescènes kinderen het gevoel kunnengeven dat roken stoer is. Bijvoorbeeldwanneer Tom een sigaret opsteekt omindruk te maken op een poes.Bron: De Standaard, 23/08/2006VAD- BERICHTEN, 2007, 1 13

IN DIALOOGHet nieuwe jeugdbeschermingsrechtHet jeugdbeschermingsrecht werd het afgelopen jaar grondig gewijzigd. Een deelvan de wet is sinds oktober 2006 in voege, voor andere elementen is het nog wachtentot april 2007 of zelfs nog langer. De nieuwe wet is het sluitstuk van een lang enmoeizaam proces naar meer aandacht voor herstelrecht en jeugdsanctierecht.VAD-berichten had hierover een boeiend gesprek met Min Berghmans, juridischstafmedewerker van de Ondersteuningsstructuur Bijzondere Jeugdzorg (OSBJ) enauteur van onder meer de ‘Juridische handvatten voor het gebruik en misbruik vanalcohol en andere drugs in de bijzondere jeugdzorg’.VAD-berichten: Het jeugdbeschermingsrechtis onlangs grondig gewijzigd. Wat isde filosofie achter deze wijziging, waaromwas het jeugdbeschermingsrecht toe aaneen aanpassing?Min Berghmans: De wet op de jeugdbeschermingdateert al van 1965. Er wordtin vooropgesteld dat een minderjarigeniet op dezelfde manier als een volwassenestrafrechtelijk verantwoordelijk gesteldkan worden voor zijn daden. Uitgangspuntis dat, als een jongere een alsmisdrijf omschreven feit pleegt, dat eenuiting is van een onderliggende problematieken dat de jongere geholpen moetworden in plaats van gestraft. Precies datuitgangspunt kwam de afgelopen jarenter discussie. Er zijn verschillende commissiesgeweest die gepoogd hebben om daareen andere benaderingswijze tegenoverte stellen. Zo heeft de commissie Cornelisbijvoorbeeld jaren gewerkt aan een hervormingvan het jeugdbeschermingsrechtnaar een jeugdsanctierecht, een jeugdstrafrechtzeg maar, waarbij er straffenzouden opgelegd worden als jongerenfeiten plegen. Dat model heeft het nietgehaald. Dan is er een voorstel gekomenvanuit de afdeling Jeugdcriminologie vande KU Leuven (prof. Walgrave) waarin hetherstelrechtelijk model centraal stond. Zijstelden voor om vooral te reageren op deschade die een feit berokkent en wat eenjongere kan doen om het terug goed temaken. In het wetsvoorstel van Verwilghen,de vorige minister van Justitie, waser weer die switch naar een jeugdsanctierechtwaarbij een mix van allerlei filosofieënwerd gehanteerd, waardoor het mogelijkzou zijn om te beschermen, te straffenen te herstellen. Het wetsvoorstel vande huidige minister van Justitie, Onkelinx,heeft het uiteindelijk gehaald. De jeugdbeschermingsideeis een centraal gegevengebleven, maar er zitten toch een heleboelelementen in van jeugdsanctierecht. Erwordt bijvoorbeeld expliciet gesteld datde jeugdrechter rekening moet houdenmet de openbare veiligheid. Er wordt dusvoor het eerst erkend dat een jongere eenrisico kan vormen voor de openbare veiligheid.VAD-berichten: Naast beschermen en sanctionerenneemt toch ook het responsabiliserenvan de jongeren een belangrijkeplaats in?Min Berghmans: Ja, meer bepaald metde verwettelijking van initiatieven diekaderen in het herstelrechtelijk model endie in de praktijk reeds jaren hun plaatsverworven hadden. Ook het geschrevenproject is daar een uiting van. In een geschrevenproject mag een jongere zelfvoorstellen hoe hij vindt dat er op het feitdat hij gepleegd heeft, kan gereageerdworden en mag hij zelf een engagementvoorstellen dat hij kan opnemen om hetgoed te maken. Dit veronderstelt echtereen mate van vrijwilligheid die door bepaaldecriminologen in vraag wordt gesteld.Er moet over gewaakt worden dat erniet teveel van jongeren wordt gevraagden dat ze ook zelf niet teveel hooi op hunvork nemen.De wet voorziet ook een duidelijke responsabiliseringvan de ouders. Zo worden deouders meer betrokken in de hele procedureen kan de jeugdrechter aan de ouderseen ouderstage opleggen.VAD-berichten: Wat springt in het oog -naast de specifieke nieuwe maatregelen?Min Berghmans: Nieuw is dat er een volgordebepaald wordt in de maatregelen enwel op twee vlakken. Enerzijds moet steedsde voorkeur gegeven worden aan de minstingrijpende maatregel en anderzijds is ereen expliciete volgorde in het soort vanmaatregelen. In de eerste plaats moet gekekenworden of herstelbemiddeling ofherstelgericht groepsoverleg mogelijk is;dan volgt de mogelijkheid van het geschrevenproject; dan de ambulante maatregelenwaarbij de jongere zoveel mogelijkin zijn thuismilieu of milieu van herkomstwordt gelaten: berisping, toezicht, educatievebegeleiding, gemeenschapsdienst,ambulante behandeling; ten slotte volgende plaatsingsmaatregelen: in een openvoorziening of als laatste mogelijkheid ineen gesloten voorziening.Ook nieuw is de evolutie naar meer specialisatie.Er wordt heel veel nadruk gelegd opde opleiding van jeugdrechters. Er wordenduidelijk hogere eisen gesteld op het vlakvan inzicht in de eigenheid en leefwereldvan minderjarigen.VAD-berichten: Twaalf jaar is een belangrijkeleeftijdsgrens?Min Berghmans: Onder de twaalf jaar is eigenlijkalleen berisping en ondertoezichtstellingmogelijk, wat door de jeugdrechtersals een ramp wordt ervaren. Als eenmin-twaalfjarige een diefstal of een diefstalmet geweld pleegt, wat echt wel gebeurt,dan kunnen ze gewoon niets doen.Vroeger kon dat wel.Ook herstelbemiddeling zal onder detwaalf jaar dus niet kunnen. Langs Vlaamsezijde wordt er wel nagedacht om dattoch op een meer pedagogische manieraan te pakken, maar er is dus geen wettelijkkader voor.VAD-berichten: Hoe kijken jullie als OSBJtegen deze nieuwe wet aan?Min Berghmans: Dubbel: er is een aantalpositieve en een aantal negatieve dingenen een aantal dingen die discutabel zijn.14 VAD- BERICHTEN, 2007, 1

Als we beginnen met het positieve: dit isbeter dan niets. Vernieuwing was nodig.We hebben nu op zijn minst een wettelijkkader voor de herstelrechtelijke en constructieveafhandelingen. Ook het geschrevenproject vinden wij goed. Het feit dat deuren voor de gemeenschapsdienst wordenbeperkt tot maximum honderdvijftig urenvinden we positief. De expliciete verwoordingvan de subsidiariteit vinden we evenzeerpositief. Er zijn ook iets meer rechtswaarborgenvoor de jongeren in de zindat de jeugdrechter zijn vonnis goed moetmotiveren. Het feit dat de krachtlijnen uithet Internationaal Verdrag voor de Rechtenvan het Kind (IVRK) worden overgenomenis op zich ook goed en de nadruk op despecialisatie van de jeugdmagistraten kanalleen maar hun deskundigheid ten goedekomen. Het feit dat de ernst van de feitenmeespeelt is een verbetering en ook datde ouders verwittigd worden als hun kindwordt opgepakt.Negatief vinden we dat het model vanbescherming behouden blijft. De jeugdrechterbekijkt de situatie in functie vande persoonlijkheid van de minderjarige -niet zozeer in functie van de feiten die hijgepleegd heeft - en kan uit een hele reeksmaatregelen kiezen, zonder dat voorspelbaaris welke reactie zal opgelegd worden.Voor hetzelfde feit kan de ene dus naar eengemeenschapsinstelling gestuurd worden,terwijl de andere bijvoorbeeld thuiskan blijven met een intensieve educatievebegeleiding. De vermenging van hulp enstraf blijft bestaan: een reactie op problemenvraagt een hulpaanbod - eventueelgedwongen, een misdrijf vraagt een anderereactie. Nu is het door de wachtlijstenin de hulpverlening vaak zo dat je eenmisdrijf moet plegen om de hulp te krijgenwaar je recht op hebt.Doordat de beschermingsidee behouden is,is ook het concept van voorlopige maatregelenbehouden. De procedure verloopt namelijkin twee fasen: in de eerste fase wordtnog niet gekeken naar schuld of onschuld,maar alleen naar wat de jongere in kwestienodig heeft. Ter bescherming van de jongerekan hij al in deze voorlopige fase naarMol of Everberg gestuurd worden. Je kandat vergelijken met de voorlopige hechtenisvan de volwassenen. Volwassenen wordenechter maar in voorlopige hechtenisgenomen als de openbare veiligheid in hetgedrang komt, maar minderjarigen kunnenin het kader van de voorlopige maatregelendus opgesloten worden om hen te‘beschermen’.Wat we dubieus vinden is het huisarrest.Het is niet omdat de politie komt controlerenof het huisarrest wordt nageleefd datde jongere zich thuis ook gedraagt en datzijn ouders de situatie kunnen hanteren.Het zou interessant zijn mocht de mogelijkheidbestaan om huisarrest te combinerenmet thuisbegeleiding, maar die combinatiewordt in de nieuwe wet niet voorzien.De uithandengeving werd jammer genoegbehouden en in de nieuwe wet gecompliceerdergeregeld. Tot nu toe was het zo dateen jongere vanaf zestien jaar uit handenkon gegeven worden aan de volwassenenstrafrechtbank(correctionele rechtbankof Hof van Assisen). Daar is een medischpsychologischverslag voor nodig, op basiswaarvan de jeugdrechter kan oordelendat jeugdbeschermingsmaatregelen nietvolstaan. In de nieuwe wet zal een jongeredie uit handen gegeven wordt met betrekkingtot feiten die - door volwassenen gepleegd- naar een correctionele rechtbankzouden gaan, nu naar een uitgebreidekamer van de jeugdrechtbank gaan en diejeugdrechter mag dan kiezen: het jeugdrechtof het strafrecht voor volwassenentoepassen. Er is dus eerst een jeugdrechterdie oordeelt dat het jeugdrecht niet toereikendis, maar degene naar wie hij doorverwijstkan uiteindelijk toch nog kiezenvoor het jeugdrecht. Voor Assisen blijft allesbij het oude.De gevangenisstraffen die de uitgebreidejeugdrechtbank kan uitspreken, moetenuitgevoerd worden in een speciale jeugdgevangeniswaarvoor de federale overheidverantwoordelijk is. Er is echter nog geenduidelijkheid over waar die nieuwe jeugdgevangeniszou komen.We vragen ons af welk verschil er zal bestaantussen de nieuwe jeugdgevangenisen de gesloten gemeenschapsinstellingen.En ook welke garanties er zullen zijn in hetkader van het recht op opvoeding. Op welkewijze zal er begeleiding, onderwijs endergelijke voorzien zijn?We vrezen ook voor een toename van hetaantal uithandengevingen voor correctionelezaken, eenvoudigweg omdat er, alleszinsin het begin, plaats zal zijn in denieuwe jeugdgevangenis.VAD-berichten: Zijn bepaalde maatregelengekozen met bepaalde delicten in het achterhoofd,vanuit onze sector denk ik danspecifiek aan drugdelicten?Min Berghmans: Die zijn er wel. Het is nuexpliciet mogelijk om een verwijzing tedoen naar een dienst die deskundig is ophet gebied van alcohol- of drugverslaving,een psychologische of psychiatrische dienstof een dienst voor seksuele opvoeding. Wespreken in dat geval over delictspecifiekehulpverlening.VAD-berichten: Verwachten jullie met dezevernieuwde wetgeving een verminderingvan de druk op de sector bijzondere jeugdbijstand?Of net niet?Min Berghmans: Daar heb ik eigenlijk geenidee van. Het is alleszins geen motief datheeft meegespeeld bij de hervorming.Er wordt in de wet nu wel verwezen naarde volgorde in de maatregelen die moetgerespecteerd worden, maar daar is eencorrectief op, met name ‘als er voldoendeplaatsen beschikbaar zijn’. Als er geenplaats is, mag de jeugdrechter bij wijzevan spreken een niet-geschikte maatregelopleggen.VAD-berichten: Zijn er genoeg middelen omdit allemaal waar te maken?Min Berghmans: Er zijn bijkomende middelen,maar of ze voldoende zijn, dat is devraag. Voor het herstelgericht groepsoverlegzal het alleszins een vooruitgang zijn,want daar waren sedert 2003 geen middelenmeer voor. Ook voor de echt nieuwemaatregelen, zoals de ouderstages, zijn erbijkomende middelen.VAD-berichten: Bedankt voor dit leerrijkegesprek!Een volledig overzicht van de wetteksten de inwerkingtreding vindt u opwww.osbj.be/juridisch/documenten/inpassingwet15meiJBW.doc.VAD- BERICHTEN, 2007, 1 15

GEWIKT EN GEWOGENSuïcide en middelengebruik: een complex samenspel van factorenDat er verbanden zijn tussen suïcide en middelengebruik is al langer gekend. In 1891verscheen in het Belgische tijdschrift ‘Het Volksgeluk - Geïllustreerd Maandblad tegenAlcoolism’ een artikel over de rol van alcohol in suïcide. In de wetenschappelijkeliteratuur wordt reeds decennialang gepubliceerd over het verband tussen suïcide enmiddelengebruik. In Vlaanderen kreeg de aandacht voor de interactie tussen beideconcrete vorm tijdens de gezondheidsconferentie van 2002, met als thema preventievan depressie en zelfmoord. In het kader daarvan werd vanuit VAD de tijdelijkewerkgroep ‘alcohol- en ander drugmisbruik’ in het leven geroepen. De bevindingendie deze werkgroep bundelde in een bijdrage voor het conferentieboek, vormden deaanleiding voor het uitwerken van een meer omvattende publicatie: het dossier ‘suïcideen middelengebruik’. In dit artikel worden enkele elementen uit dit dossier samengevat.Een duik in de vakliteratuur leert dat er talvan recente wetenschappelijk onderbouwdepublicaties te vinden zijn over de relatietussen suïcide en middelengebruik. Wekunnen de factoren die in deze relatie eenrol spelen, indelen in persoonsgebonden,omgevingsgebonden en middelengerelateerdefactoren. Tussen deze factoren spelenzich beïnvloedende processen af.Enkele indicaties over de relatie tussensuïcide en middelengebruikAlcohol, medicatie of illegale drugs kunnenals middel voor suïcide worden gebruikt.Maar het problematische gebruik van alcohol,medicatie of illegale drugs kan ookaan de basis liggen van de suïcidale pogingof daad. Tal van onderzoeken geveneen positief verband aan tussen problematischmiddelengebruik en suïciderisico. Datgeldt zowel voor alcohol, illegale drugs alsmedicatie. Zowel gebruiksfrequentie alsdiagnose van misbruik en afhankelijkheidhebben een risicoverhogende invloed opsuïcidale gedachten en daden.Ook in Vlaanderen zijn er duidelijke indicatorenvoor het verband tussen middelengebruiken suïcide. Data uit de Vlaamsegezondheidsindicatoren geven aan dathet gebruik van psychoactieve middelenin een aantal gevallen als doodsoorzaakgeldt. In 2002 waren 162 overlijdens tewijten aan psychische stoornissen en gedragsstoornissendoor gebruik van dezemiddelen. In welke mate suïcide in hetspel is, is niet duidelijk. Wel onder denoemer suïcide te plaatsen zijn de overlijdensals gevolg van het zichzelf opzettelijkschade toebrengen. Als we daarin decijfers voor opzettelijke auto-intoxicatiemet drugs, alcohol en andere psychoactievemiddelen optellen, komen we uit op120 gevallen.In datzelfde jaar toonden de Gentse onderzoekersvan Heeringen en Reyserhoveaan dat zelfvergiftiging, onder andere metmedicatie en alcohol, met 86% van het totaalde meest voorkomende suïcidemethodeis. In 64% van de zelfmoordpogingenwerden barbituraten, sedatieven of hypnoticaingenomen. Bijna de helft van depersonen die suïcide wilden plegen, hanteerdemeerdere methoden. Vooral alcoholin combinatie met een andere suïcidemethodewerd frequent toegepast.Middelengerelateerde factoren:alcohol onder de loepIn dit artikel worden enkel bevindingenover de impact van alcohol beschreven, inhet dossier wordt ook de plaats van farmacaen illegale drugs, alsook poly- encombigebruik ruimer toegelicht.De literatuurstudie geeft aan dat vooralalcohol een facilitator in een suïcidaalproces kan zijn. Onderzoek wijst uit dat ereen duidelijke relatie is tussen alcoholgebruiken suïcidale gedachten: hoe hogerde alcoholconsumptie, hoe hoger de prevalentievan suïcidale gedachten. De kansop suïcide is groter bij personen met eendiagnose voor problematisch alcoholgebruik.Het risicoverhogende aspect van alcoholconsumptiewerd zelfs op macroniveauaangetoond: in Rusland werd een duidelijkverband aangetoond tussen de mate vanalcoholconsumptie, gemeten in hoeveelhedenverkochte alcohol, en het aantalzelfmoorden. Hoe hoger de verkochte hoe-16 VAD- BERICHTEN, 2007, 1

veelheid alcohol per jaar, hoe meer zelfmoordenper jaar.Interessant gegeven: vergelijkende internationaleonderzoeken hebben aangetoonddat het verband tussen alcoholconsumptieop bevolkingsniveau en het suïciderisicomee bepaald wordt door culturelefactoren. Zelfmoord en alcohol zijn sterkergerelateerd in ‘droge’ drinkculturen: hoehoger de per capita alcoholconsumptie,hoe zwakker het effect van alcohol op dezelfmoord.Verschillende onderzoeken, zowel in deVerenigde Staten als in Europese landen,tonen aan dat er in de overlijdens als gevolgvan suïcide een hoog aandeel alcoholafhankelijkenof probleemdrinkers zit. Cijfershierover variëren tussen 15% en 41%. Ter vergelijking:voor België wordt geschat dat 6%van de bevolking van 15 jaar en ouder alsprobleemdrinker (norm van de Wereldgezondheidsorganisatie)kan worden aanzien.In Nederland wordt het aandeel probleemdrinkersop 9% geschat. Het aandeel probleemdrinkersin de algemene bevolkingligt dus beduidend lager dan het aandeelprobleemdrinkers in de ‘suïcidepopulatie’.Over het mogelijke verband tussen beginleeftijdvan alcoholgebruik en suïciderisico’swerden tegenstrijdige bevindingengevonden. Het verband blijkt zich eerdertoe te spitsen op het jonger in probleemgebruikverzeild raken. Zowel adolescentejongens als adolescente meisjes die reedssuïcidepogingen ondernamen, blijkenreeds op vroegere leeftijd problematischalcohol te gebruiken.Alcohol kan, gezien de specifieke eigenschappen,moeilijk gebruikt worden alseen methode voor suïcide. Toch gaan suicideen suïcidale pogingen vaak gepaardmet alcoholgebruik. Alcohol blijkt eendrempelverlagend middel voor suïcide tezijn. Zo tonen verschillende onderzoekenaan dat bij ongeveer een kwart tot eenderde van de suïcidale pogingen en dadende persoon in kwestie kort voordien alcoholhad gedronken.Persoonsgerelateerde factoren:genderaspecten onder de loepHet staat buiten kijf dat persoonsgebondenaspecten een vrij sterke invloed kunnenhebben op de relatie tussen suïcide enmiddelengebruik. In het dossier wordt deplaats van leeftijd, gender, psychiatrischestoornissen en het zelfbeeld belicht. Vooralpsychiatrische problemen, in de eersteplaats depressie, blijken sterk risicoverhogendte zijn.In dit artikel beperken we ons tot enkelegendergerelateerde bevindingen. Opvallendis dat gendergebonden aspecten inde relatie tussen suïcide en middelengebruiksterk afhangen van het gehanteerdemiddel. In die zin worden de genderaspectenper productgroep bekeken.Wat alcohol betreft, wordt meermaals aangetoonddat in populaties met problematischalcoholgebruik de kans op suïcide wezenlijkgroter is bij mannen. Tal van studiestonen aan dat onder problematische alcoholgebruikersduidelijk meer mannen danvrouwen betrokken zijn bij voltooide suïcides.De genderratio’s variëren tussen 2:1en 10:1. Maar de verschillen in genderratiozijn zo goed als volledig te verklaren doorde genderratio’s op het vlak van problematischalcoholgebruik. Mannen vertonenvaker symptomen van problematisch alcoholgebruik.Als je rekening houdt met dereële genderverhoudingen inzake problematischalcoholgebruik, zijn er geen genderverschillenvoor suïcide meer aantoonbaar.De hogere graad van problematischalcoholgebruik bij mannen verklaart dusde hogere graad van suïcide bij mannen.Wat illegale drugs betreft, springt één bevindinger uit. Verschillende onafhankelijkeonderzoeken wijzen uit dat suïcide frequentervoorkomt bij vrouwen die voor hunproblematisch druggebruik in de drughulpverleningterechtkomen dan bij mannenin dezelfde situatie. Dat blijkt vooralvoor cocaïneafhankelijkheid op te gaan.Wat de suïcidemethode betreft, werd erlang van uitgegaan dat vrouwen vakerkiezen voor overdosis als suïcidemethode,vooral met medicatie. Een recenter onderzoekweerlegt dit evenwel: er zou geen significantverband zijn tussen intentionelesuïcide door overdosis en gender.Omgevingsgerelateerde factoren:socio-economische factoren onder deloepNaast middelen- en persoonsgerelateerdefactoren spelen ook omgevingsgerelateerdefactoren een rol in de relatie tussensuïcide en middelengebruik. In het dossierwordt de rol van socio-economische factoren,life events en gezinsfactoren beschreven.In dit artikel beperken we ons tot deeerste.Verschillende studies toonden aan dat socio-economischefactoren een rol kunnenspelen in de relatie tussen suïcide en middelengebruik.Sommigen wijten dit aaneen zwakkere ‘psychosocial adjustment’bij problematische gebruikers, wat zichonder andere uit in een verhoogde kans ophuisvestingsproblemen.Bij personen met cannabismisbruik of-afhankelijkheid blijken ongunstige socioeconomischefactoren een groter risico opsuïcidale pogingen in te houden. Bij personenmet alcoholafhankelijkheid die eengeslaagde suïcidepoging ondernamen,blijken financiële problemen vaker voor tekomen. Dit hangt nauw samen met inkomen.Werkloosheid en een laag inkomenblijken significant gerelateerd te zijn aanzelfmoordrisico’s. Problematische druggebruikersdie reeds een suïcidepogingondernamen, blijken vaker te kampen tehebben met werkloosheid dan personenzonder dit probleemgebruik.Scholing kan een achterliggende factorzijn voor de tewerkstelling en financiëlesituatie. Personen met een diagnose vanalcoholafhankelijkheid die reeds een suïcidepogingondernamen, kennen een lagerescholingsgraad en zijn relatief minder voltijdstewerkgesteld dan personen met eenalcoholafhankelijkheid die geen suïcidepogingondernamen.KNIPOOGAlle alcohol maakt even dronkenOver alcohol doen heel wat fabeltjes deronde. Zo zouden verschillende soortenalcohol allemaal een eigen effect sorteren:tequila maakt je agressief, wodkaovervalt je plots, van gin word je weemoedig,trappist is goed voor jongemoeders, champagne geeft minderhoofdpijn dan bier, enzovoort.Het gaat om volkswijsheden waar nooitenig wetenschappelijk bewijs voorwerd gevonden. Hoe je het ook draaitof keert: alcohol is alcohol, in welkevorm je het ook drinkt. Wel van belangzijn je stemming en de sociale contextwaarin je drinkt.Bron: De Standaard, 13/12/2006VAD- BERICHTEN, 2007, 1 17

Praktijkrelevante handvattenNaast de beschrijving van het interactieveproces tussen suïcide en (problematisch)middelengebruik wordt in het dossier ookaandacht besteed aan onderbouwde richtlijnenvoor preventie, vroegdetectie envroeginterventie en nazorg. Het basiswerk‘Suïcide in de verslavingszorg: richtlijn voorpreventie, handelen na suïcide en nazorgvoor hulpverleners’ van de Vereniging voorGeestelijke Gezondheidszorg Nederlandbiedt een uitgelezen kader om de praktijkgerichtebevindingen aan te koppelen.In de alcohol- en drughulpverlening dienenverschillende interveniërende en comorbideproblemen in het oog gehouden te worden.Veel aandacht gaat uit naar screening vanbeïnvloedende factoren. Zo wordt aanbevolenom in de behandeling van personenmet gebruiksafhankelijkheid screeningvoor depressie en suïcidale gedachten in tebouwen. Indien nodig zou een aangepastebehandeling hiervoor aangereikt moetenworden. Ander voorbeeld: gezien de intermediërendeinvloed van impulsiviteit op derelatie tussen suïcidaal gedrag en middelenmisbruikkan het screenen op impulsiviteitwenselijk zijn.De aandacht dient zich niet enkel toe te spitsenop de behandelingsfase. Ook nazorg isvan het grootste belang. Zware depressietijdens de drugvrije periode is namelijkeen sterke predictor voor suïcidepogingen.Voorts blijkt dat één op vijf personen die ineen afkickeenheid een detox-behandelingkreeg, nadien suïcidale gedachten had,één op vier van hen ondernam een suïcidepoging.Verdere opvolging na de behandelingis dus aangewezen.Maar in het voorkomen en vroegtijdigopsporen van risicoverhogende indicatiesis niet enkel een rol weggelegd voorgezondheidsprofessionals. Aangezien derisicoverhogende relatie tussen middelengebruiken suïcidale gedachten al tijdensde adolescentie aantoonbaar is, is het inhet kader van vroegdetectie en vroeginterventieaangewezen dat professionalsuit bijvoorbeeld het onderwijs of uit hetjeugdwerk oog hebben voor mogelijke suïcidaleaanzetten bij jongeren die regelmatigalcohol of drugs gebruiken.Een andere rol is weggelegd voor zelfhulpgroepen.Aangezien een frequentere aanwezigheidop AA/NA-meetings een predictorvoor een hoger risico op suïcidale gedachtenblijkt te zijn, wordt de nood aan een zorgvuldigeassessmentmethode voor depressieveen suïcidale neigingen bij het begin vande 12-step-meetings gesuggereerd.Johan RosiersVoor bestelinfo, zie volgend nummer.De nieuwste gegevens van de VAD-leerlingenbevraging:alcohol-, tabaks- en cannabisgebruik in secundair onderwijs daaltIn januari 1999 ging VAD van start met de leerlingenbevraging. De leerlingenbevragingis gebaseerd op het concept Drugbeleid Op School (DOS), dat begin jaren negentig doorVAD werd uitgewerkt. Ze is in eerste instantie bedoeld als hulpmiddel, metho diekom de dis cussie over jongeren en middelengebruik en hoe de school hier tegen overstaat gemak kelijker te maken. Elke school die deelneemt krijgt een rapport, dat eenbundeling en bespreking van haar gegevens bevat, plus concrete tips voor de school.Op het einde van elk schooljaar stelt VAD een syntheserapport samen met degegevens van alle scholen die dat schooljaar de leerlingenbevraging afnamen. Dezesyntheserapporten bevatten waardevolle informatie voor scholen, preventiewerkers,onderzoekers en het beleid. In 2006 werd een syntheserapport geschreven over hetschooljaar 2005-2006, dat ook een vergelijking bevat met de voorgaande schooljaren.Alcohol op nummer éénAlcohol was in alle vorige syntheserapportenal het meest gebruikte psychoactievemiddel en handhaaft deze positie ook ditschooljaar. Alcoholgebruik is dan ook diepin onze maatschappij geworteld en sociaalaanvaard. Het is bijvoorbeeld niet ongewoondat het eerste contact met alcoholplaatsvindt in de thuissfeer, zoals op eenfamiliefeestje.Op de leeftijd van 15-16 jaar heeft bijna iedereleerling al eens alcohol gedronken.Hoe ouder de leerlingen, hoe vaker ze alcoholdrinken. Jongens onderscheiden zichvan meisjes door hun frequentere alcoholgebruik.Hoewel er in het BSO (Beroeps SecundairOnderwijs) minder leerlingen zijndie alcohol drinken, telt deze onderwijsvormrelatief meer regelmatige drinkersvan alcopops en sterkedrank.De afgelopen zes schooljaren zien we eensignificante daling van het ooit-gebruikvan alcohol, vooral onder de jongste leerlingen(12-14 jaar), wat erop wijst dat preventie-inspanningengericht op uitstel vande beginleeftijd effect beginnen te resulteren.Medicatie: gekend, maar niet zo vaakgebruiktOngeveer evenveel leerlingen hebben ooitmedicatie als alcohol gebruikt. Maar hierhoudt de gelijkenis op. Medicatiegebruikneemt weliswaar toe met de leeftijd, maarhet blijft in hoofdzaak om occasioneelgebruik gaan. Ze gebruiken vooral lichtepijnstillers. Er is een duidelijk verschil tussenjongens en meisjes: het gebruik vanlichte pijnstillers ligt hoger bij de meisjes,maar voor opwekmiddelen is net het omgekeerdehet geval. Over de jaren heen iser op dit vlak weinig veranderd.Aangezien medicatie op zeer diverse wijzenkan worden gebruikt (als geneesmiddel,zelfmedicatie en genotmiddel), is diteen groep van middelen die op vlak vanpreventie een gedifferentieerde aanpakvereist. Hierdoor is de preventieboodschapniet zo eenduidig te verwoorden. Toch ishet belangrijk om in preventieboodschap-18 VAD- BERICHTEN, 2007, 1

onbelangrijke groep jonge ren. Tussen deleeftijd van 14 en 18 jaar stijgt het ooit-gebruikvan cannabis van 1 op 9 naar bijna 1op 2. Meer dan 4 op 10 leerlingen die ooitcannabis gebruikten, zijn ermee gestopt.Het gaat hier vooral om experimenteren.In totaal gebruikte 8.5% het voorbije jaarcannabis: 5.8% op occasionele en 2.7% opregelmatige basis. Er bestaat een grootverschil tussen jongens en meisjes: er zijnsignificant meer jongens die cannabis gebruiken,zowel occasioneel als regelmatig.Het BSO telt van de drie onderwijsvormenrelatief de meeste cannabisgebruikers.pen ook medicatiegebruik niet te vergeten.Tabak40% van de leerlingen heeft ooit tabak gerookt.Het aantal rokers stijgt sterk met deleeftijd; vooral tussen 12-14 jaar en 15-16jaar. Anders dan voor alcohol is de meerderheidvan de tabaksgebruikers, door hetverslavende effect van nicotine, dagelijkseroker. Ongeveer evenveel jongens als meisjesroken. verhoging van de beginleeftijd voor roken,wat ook weer een opsteker is voor preventie-inspanningenop dit vlak.Illegale drugs: voornamelijk cannabisHet illegaledruggebruik beperkt zich inhet secundair onderwijs in grote mate tothet gebruik van cannabis. Het gebruikvan andere illegale drugs dan cannabis isover het algemeen een marginaal en occasioneelgebeuren. Cannabis daarentegenis een gekend product voor een nietOver de zes schooljaren heen is het relatieveaantal leerlingen dat illegale drugs gebruiktgedaald. Voor cannabis, de meestgebruikte illegale drug, deed zich een dalingvoor, zowel van het ooit- als van hetlaatstejaarsgebruik. Bovendien nam indeze periode ook het regelmatige gebruikaf. Deze daling kwam het meest tot uitingin de leeftijdscategorie 15-16 jaar en dit zowelbij jongens als bij meisjes. Aangeziende beginleeftijd zich rond die leeftijd situeert,kan men de daling in het ooit-gebruikeveneens zien als evidentie voor eenverhoging van de beginleeftijd.Ondanks alle maatschappelijke debattenover cannabis de laatste jaren en in tegenstellingtot de algemene perceptie, stellenwe in de be vra ging geen stijging vast vanhet cannabisgebruik. Na de stijging vanhet cannabisgebruik in de jaren negentig,is er sinds 2000 een stabilisering enzelfs een daling opgetreden van het aantalcannabisgebruikers. Bovendien is er bijde groep van gebruikers een grote groepUit onderzoek blijkt dat er een sterke samenhangbestaat tussen roken en cannabisgebruik.Eerst en vooral roken demeeste cannabisgebruikers ook tabak. Bovendienkunnen jongeren die geen tabak,maar wel cannabis roken, later afhankelijkworden van tabak. Tot slot is tabak rokeneen sterke predictor voor het gebruik vancannabis (en alcohol). Dit alles impliceertdat rookpreventie ook een preventieve invloedheeft op cannabisgebruik.Uit de data blijkt dat over de laatste zesschooljaren heen het relatieve aantal leerlingentot en met zestien jaar dat rookt, isgedaald. Dit zou kunnen duiden op een VAD- BERICHTEN, 2007, 1 19

jongeren die wel experimenteert met cannabis,maar er daarna weer mee stopt.De omgeving van de jongereLegale en illegale drugs maken duidelijkdeel uit van de leefwereld van jon ge renen van de samen le ving als dusdanig. Jongerenkomen in de eerste plaats in contactmet cannabis via hun vriendenkring.Vaak wordt aangenomen dat jongeren illegaledrugs gebruiken onder druk vanhun vrienden. Maar het verband tussen hetgebruik van een jongere en dat van zijnpeers is veel complexer dan het bezwijkenaan groepsdruk. We spreken daarom betervan groepsinvloeden (zie ook VAD-dossier‘Werken met peers’).Adolescenten in het algemeen en jongerendie zelf gebruiken in het bijzonderoverschatten vaak het middelengebruikvan leeftijdgenoten. Bij veel jongeren leeftook de idee dat hun leeftijdsgenoten geengraten zien in het gebruik van cannabis.Daarom is het belangrijk om jongeren objectieveinformatie te geven over het gebruikvan illegale drugs, de reële omvangvan het gebruik van illegale drugs onderjongeren en de houding van peers tegenovergebruik.Bijna de helft van alle leerlingen zegt weleens op een plaats te komen waar illegaledrugs worden gebruikt. Dat is dus beduidendmeer dan de groep die illegale drugsgebruikt. Het relatieve aantal leerlingendat wel eens op dergelijke plaatsen komt,is de afgelopen zes schooljaren significantgedaald, evenals het aantal leerlingen dater regelmatig komt.Een kwart van de leerlingen (25.3%)meent dat hun beste vrienden niet zoudenreageren mochten zijzelf cannabisproberen; 1 op 7 (15.0%) verwacht dathun beste vrienden ook niet zouden reagerenals ze cannabis zouden gebruiken.Aangezien het, zeker voor adolescenten,niet vanzelfsprekend is om voor hun eigenmening uit te komen tegenover hunpeers, is dit niet zo vreemd. Verder zegthet ons wellicht ook iets over de plaatsdie cannabis inneemt in hun leefwereld.Het verschil in verwachte reactie tussenproberen en gebruik van cannabis wijster in elk geval op dat ze menen dat hetexperimenteren met cannabis op meerbegrip kan rekenen van vrienden dan heteffectief gebruiken van cannabis. Bovendienblijkt hieruit duidelijk dat het eenmisverstand is te denken dat jongerencannabisgebruik de facto goedkeuren.We zien voor het eerst een significantedaling in het relatieve aantal leerlingendat een tolerante houding van hun bestevrienden verwacht tegenover proberenof gebruik van cannabis.KortomDe resultaten tonen een significante afnamevan het gebruik van alcohol, tabak encannabis tijdens de laatste zes schooljaren.Deze gegevens kunnen worden beschouwdals de vruchten van jarenlang investeren ineen drugbeleid op school.Tijdens het lopende schooljaar (2006-2007)wordt de leerlingenbevraging grondigaangepast. Niet alleen de vragenlijst krijgteen facelift, maar ook de procedures voorverwerking, rapportering en ondersteuningworden onder handen genomen. Indeze periode vinden dan ook geen nieuweafnames plaats.Dat VAD dit jaar geen bevraging organiseert,betekent niet dat we de inspanningenstopzetten. Integendeel, met eengrondige herwerking van de leerlingenbevraginghopen we in de toekomst een nogbetere ondersteuning te bieden aan allescholen die willen investeren in hun drugbeleid.Hilde KinableU kan de publicatie ‘Bevraging vanVlaamse leerlingen in het kader vaneen drugbeleid op school. Syntheserapportschooljaar 2005-2006’ bestellenmet de bestelbon op pagina 28.ABSTRACT VERPAKTAlcoholmisbruik leidt totmeer spoedopnames in hetziekenhuisPatiënten die gekwetst op een spoedopnameworden binnengebracht, blijkenvaak reeds eerder van de spoedopnamegebruik te hebben gemaakt. Uit de analysevan 23 onderzoeken (Cherpitel C.J., YeY., Bond J., Rehm J., Cremonte M., NevesO., Moskalewicz J., Swiatkiewicz G., GiesbrechtN. The effect of alcohol consumptionon emergency department servicesuse among injured patients: a cross-nationalemergency room study. J Stud Alcohol.2006 Nov; 67(6): 890-7.) blijkt datvooral zware drinkers en patiënten meteen alcoholafhankelijkheid meermaals despoeddiensten frequenteren. Screeningvan acuut en chronisch alcoholgebruik bijdeze patiënten blijkt de enige weg om ditveelvuldige gebruik van de spoeddienst tedoen dalen.Dopamine-agonisten kunnengokproblemen uitlokkenExcessief gokken is gekend alseen bijwerking van dopamine-agonistbehandelingzoals gegeven wordt aanParkinsonpatiënten. Over de frequentiewas tot nu toe weinig informatie bekend.Aangezien uit dit onderzoek (Grosset K.A.,Macphee G., Pal G., Stewart D., Watt A.,Davie J., Grosset D.G. Problematic gamblingon dopamine agonists: Not such ararity. Mov Disord. 2006 Sep; 29.) blijktdat excessief gokken bij 8% van de metdeze medicatie behandelde patiënten optreedt,lijkt informeren van de patiëntenbelangrijk.Cannabisproblemen gaanvaak samen met andere psychiatrischesyndromenBij zeshonderd adolescenten in ambulantebehandeling voor stoornissen door cannabisgebruik,werden symptomen gechecktvan andere aandoeningen (Diamond G.,Panichelli-Mindel S.M., Shera D., Den-20 VAD- BERICHTEN, 2007, 1

nis M., Tims F., Ungemack J., Psychiatricsyndromes in Adolescents with MarijuanaAbuse and Dependency in OutpatientTreatment, Journal of Child & AdolescentSubstance Abuse, Vol.15(4) 2006, 37-54).De vijf onderzochte syndromen werdenteruggevonden in wisselende frequentie:gedragsstoornissen (74%), ADHD (77%),depressie (37%), angststoornissen (28%)en traumatische stoornissen (13,8%). Bij72% van de onderzochte groep werdentwee of meer aandoeningen gevonden.De frequentie van comorbiditeit was hethoogst en het meest ernstig bij adolescentenmet een diagnose van afhankelijkheiden bij de meisjes in de groep.Buprenorfine lijkt minderaanleiding te geven tot fataleoverdosissen dan methadonUit epidemiologische data van 2003 uitMünchen bleek dat ongeveer 10% van desubstitutiecliënten er behandeld werdenmet buprenorfine en 87% met methadon.Bij de druggerelateerde overlijdens indeze populatie bleek in 96 van de gevallen(= 35%) methadon een rol te spelen. Buprenorfineslechts in 1 geval. Mogelijk is ditte wijten aan een beter risicoprofiel, maarverder onderzoek is nodig. (Soyka M.,Penning R., Wittchen U., Fatal poisoningin methadone and buprenorphine treatedpatients - are there differences?Pharmacopsychiatry. 2006 May; 39(3):85-7.)Dr. Frieda MatthysBIJBLIJVENFADO, onderzoek onder de loepEnkele tientallen onderzoekers bezochten het Forum Alcohol en Drugs Onderzoek(FADO) op 20 november 2006 in Utrecht, dat ondertussen reeds aan zijnzestiende editie toe was. ’s Ochtends kon gekozen worden tussen de thema’s nietmiddelengebondenverslavingen of comorbiditeit. In de namiddag vonden enkelekleinere sessies plaats, zoals interactie middelengebruik en omgeving, jongeren,gedragsverandering en gemarginaliseerde groepen. Het FADO is er voor en dooronderzoekers: resultaten van lopend en recent afgesloten onderzoek wordenbesproken. Een greep uit het veelzijdige aanbod:ComorbiditeitIn Nederland laten schattingen zien dat20 tot 50% van de populatie in de geestelijkegezondheidszorg (GGZ) met afhankelijkheidsproblemenkampt, terwijl 60tot 80% van de patiënten in de drughulpverleningpsychiatrische problemen heeft.Deze groep patiënten is wat behandelingbetreft lange tijd heen en weer geslingerdtussen de geestelijke gezondheidszorg ende drughulpverlening. Reviews uit de literatuurtonen dat de meest succesvolle behandelprogramma’sgeïntegreerde zorgaanbieden voor de doelgroep met schizofrenieen afhankelijkheid. GGZ Drentheontwikkelde in dit kader een protocol voorverpleegkundigen. Het protocol gaat uitvan vier behandelstadia: nog niet betrokkenbij de behandeling, overtuigd rakenvan verandering, actieve behandelfase enterugvalpreventie. Voor elk stadium zijnverschillende interventies beschreven.Er zijn verschillende onderdelen. Per behandelstadiumzijn er doelstellingen metbijbehorende interventies voor verpleegkundigen.Verder is er een theoretischeinbedding ter verantwoording van de inhoudvan het protocol.Een andere studie onderzochtof het cannabisgebruikeen voorspelleris van angst- enstemmingsstoornissen.Uit de resultatenblijkt dat cannabisgebruikhet risico opeen bipolaire stoornisvergroot.Interactiemiddelengebruik en omgevingDe meest succesvollebehandelprogramma’s biedengeïntegreerde zorg aan voor dedoelgroep met schizofrenie enafhankelijkheid.Welke invloed heeft de omgeving op hetmiddelengebruik van jongeren? Dit wasde centrale vraag in deze sessie. Onderzoeknaar de rol van ouderlijk probleemdrinkenen opvoeding toont aan dat opjonge leeftijd (13 jaar) er een effect vaststelbaaris van de algemene opvoeding ophet alcoholgebruik van de tiener. Wanneerde jongere ouder wordt, is het effect vanprobleemdrinkende ouders meer manifest:de invloed van de algemene opvoedingverdwijnt en het probleemdrinkenvan de ouder heeft een negatief effect ophet alcoholgebruik van de jongere (gaatmeer drinken).Een andere studie nam de invloed van reclameen films met alcoholgebruik op hetdrinkgedrag van jongeren onder de loep.De groep respondenten die veel alcoholgebruikin de film zag, dronk zelfmeer alcohol tijdens het bekijkenvan de film dan deandere groep. Bovendienwas er ook onmiddellijksprake van imitatiegedragbij het zien vanalcoholreclame.Ook de relatie tussenmuziekvoorkeuren middelengebruikvan adolescenten wordtin Nederland bekeken ineen grootschalig onderzoek bijschoolgaande jongeren (12-16 jaar).Deze studie toont dat de associatie tussenmuziekvoorkeur en middelengebruikdeels beïnvloed wordt door middelengebruikvan vrienden. In het geval van dewaardering van de genres reggae en hiphop was deze mediatie volledig. Het houdenvan Top-40- en klassieke muziek wasVAD- BERICHTEN, 2007, 1 21

zowel direct als indirect (via vrienden)een beschermende factor voor middelengebruik.Een voorkeur voor harderemuziekvormen als punk/hardcoreen techno/hardhouse wasdaarentegen geassocieerdmet meer middelengebruikendevrienden en ook directgeassocieerd met meer(eigen) middelengebruik,met name bij meisjes. De relatietussen muziekvoorkeuren middelengebruik van adolescentenwordt dus deels bepaald doormiddelengebruik van vrienden, maar muziekvoorkeuris ook een unieke factor in deverklaring.Wanneerde jongere ouderwordt, is het effect vanprobleemdrinkende oudersmeer manifest.Een trein te ver?De aanwezigheid vanVlaamse onderzoekerswas beperkt, hoeweler duidelijk gelijklopendeonderzoeksonderwerpenzijn in dealcohol- en drugsectorin Vlaanderen en Nederland.Misschien is Utrecht te moeilijk bereikbaarvanuit Vlaanderen? Mij heeft het in iedergeval zeven uur treinplezier gebracht.Tina Van HavereDe presentaties van de verschillendesprekers vindt u op www.trimbos.nl/default11383.html.Middelengebruik bij asielzoekers: een aangepastdoelgroepenbeleid in opvangcentrum BroechemHet federale opvangcentrum voor asielzoekers in Broechem (Fedasil) organiseerdeop 12 december 2006 een studiedag over middelengebruik bij asielzoekers. Destudiedag richtte zich tot sociaal werkers en medisch personeel van opvangstructurenvoor asielzoekers, voor welzijns- en medisch personeel dat geconfronteerdwordt met middelenafhankelijke patiënten en voor organisaties die actief zijninzake middelengebruik. Zij wou daarmee haar recent uitgewerkte alcohol- endrugbeleidsplan en de eerste resultaten ervan in de kijker plaatsen. Het beperkteaantal lege stoelen in de zaal getuigde van de nieuwsgierigheid naar dit thema. Destudiedag vond plaats in het Gemeenschapscentrum Den Boomgaard in Broechemen geïnteresseerden konden tijdens de middagpauze een rondleiding krijgen in hetopvangcentrum.SitueringProblematisch middelengebruik is éénvan de vele kwesties waarmee begeleidersvan asielzoekers in residentiële opvangstructurenworden geconfronteerd.Middelengebruik komt frequent voor bijgevallen van agressie en twintig procentvan alle transfers (binnen de opvangstructuren)is middelengerelateerd. Hetprobleem doorschuiven is echter geen oplossingen brengt je niet tot het uitwerkenvan een beleid. Met dit inzicht opendeJoan Ramakers, adjunct-directeur operationelediensten, directie opvang van Fedasil,de studiedag. Hij beklemtoonde eenverschuiving van de focus inzake overlast:van het belang van de instelling naar hetbelang van een individueel opvangtrajectom problematisch middelengebruik inde instelling beheersbaar te houden. Mijklonk deze meer proactieve benaderingals muziek in de oren, in tegenstelling totde vroegere louter reactieve aanpak vanoverlast. De ‘oefening’ die het opvangcentrumin Broechem gemaakt heeft dooreen concreet beleidsplan uit te werken,werd zo positief ervaren dat men dit voorde hele opvangsector als een voorbeeldvan good practice wou naar voor brengen.Middelengebruik bij asielzoekersMarjolein Muys, wetenschappelijk medewerksteraan het Instituut voor SociaalDrugsonderzoek van de UniversiteitGent (ISD) en doctorerend op het thema‘Druggebruik bij vluchtelingen in België’,schetste aan de hand van bestaande onderzoeksresultateneen theoretisch kaderwaarin typische kenmerken van ‘de asielzoeker’met middelengebruik in verbandworden gebracht. Aandachtspunten voorhet begrijpen of verklaren van druggebruikbij vluchtelingen vanuit meta-analyseonderzoekzijn alvast het voorafgaandelijkdruggebruik.Dit kan een voortzetting zijn van cultureelbepaalde patronen of ontstaan in traumatischeomstandigheden (oorlogsfront,tijdens de vlucht). Door het feit dat de oorspronkelijkeinbedding en de sociale controlewegvalt, gaat men dikwijls intensermet het middel om.Middelengebruik wordt ook opgevat alszelfmedicatie bij psychologische en psychiatrischeproblemen, bijvoorbeeld omdepressie en emotioneel lijden te verlichten,zorgen te vergeten, de tijd doden, …en dit ten gevolge van (post-)traumatischestress (omgaan met (her)traumatisering),‘goal-striving’-stress (beperkingen van deasielprocedure) en/of acculturatieve stress(aanpassing aan en conflict met nieuweomgeving).Ten slotte zijn sociale invloeden eveneensvan tel: terechtkomen in een maatschappijwaarin gebruik van alcohol en drugs‘normaal’ is en drugs in het algemeen ofhet traditioneel gebruikte product in hetbijzonder verkrijgbaar zijn. De meeste onderzoekenrichten zich op de psychologi-22 VAD- BERICHTEN, 2007, 1

Concreet aan de slagIn de namiddagseminaries werd een aantaltopics verder uitgediept. Geïnteresseerdenin het project in Broechem konden dieperingaan op de doelstellingen, ervaringenen knelpunten. Wie meer wou weten overcomorbiditeit (dr. Geert Dom), de problematiekvan methadonbedeling en -gebruikbinnen het wettelijk kader (dr. Joris VanAcker), producten (Federale Politie), theorieen toepassing van de RaR-methodiekvoor het inventariseren van gebruik en hetbepalen van interventies (Hans Verbraeck,CVO Nederland en Peer van der Kreeft, DeSleutel) en methodieken om verslaving bespreekbaarte maken (Lammert Veenhuizen,freelance trainer, Nederland), kreegdaar eveneens alle kans toe.Portus, opvangcentrum voor asielzoekers, Broechemsche factoren, terwijl men best met de drieniveaus rekening houdt.Hierna lichtte dr. Frieda Matthys, psychiater,AZ Sint-Maarten Mechelen en Free ClinicAntwerpen, de (on)mogelijkheden toeom middelenmisbruik en -afhankelijkheidaan te pakken bij asielzoekers, met concreteaandacht voor het inschatten van deernst en de risico’s, voor angst en depressiebij gebruik en ontwenning, voor gedragsproblemenen hoe hiermee om te gaan.De zorg voor allochtonen faalt zowel op debehandelinhoud als op de behandelrelatie.Westerse professionele diagnostische enbehandelconcepten sluiten onvoldoendeaan bij de taal en de opvattingen van allochtonepatiënten. De normen, waardenen vooroordelen van de westerse hulpverlenerdomineren de omgang met allochtonepatiënten en staan een vertrouwensrelatiein de weg. Daarnaast zijn de grotedemotivatie door de uitzichtloosheid en dedoorverwijzing naar de alcohol- en drughulpverleningof de psychiatrische zorgeveneens reële knelpunten.Drugpreventie in het opvangcentrumvoor asielzoekersChristoph Cambré, preventiewerker bijVAGGA-Altox, heeft meegewerkt aan deuitwerking van het beleidsplan in Broechem.Hij legde de methodiek uit om beleidsplannenop te stellen voor organisatiesdie kwetsbare groepen begeleiden.Dit gebeurt volgens de klassieke ‘pijlers’:regelgeving, procedures, hulpverlening envoorlichting & vorming.Wat de aanzet was om aan een beleidsplante werken en welke veranderingen indenken, attitude en uitvoering dit heeftteweeggebracht, vertelden ons de driemedewerkers van het opvangcentrum dieaan de werk- en stuurgroep participeerden,namelijk Veerle Berx (adjunct-directeuren diensthoofd sociale dienst), KarenWeyn (maatschappelijk assistente) en BramSpinnewijn (centrumarts). Aan de handvan casussen lichtten zij toe welke concreteinvulling het beleidsplan in hun centrumkreeg, want uiteraard dienden zij rekeningte houden met de eigen missie en dedoelen die de organisatie wilde stellen tenaanzien van het drugthema. In concreto zijndie: beheersbaarheid, optimaliseren van debespreekbaarheid zonder te stigmatiseren,aanbieden van zorg en doorverwijzen metresponsabilisering van de gebruiker, evenwichttussen sanctioneren en remediërenen tussen gebruiker en gemeenschap, multidisciplinaireaanpak met aandacht vooroverlegtools.De studiedag werd afgesloten met eendebat tussen de vertegenwoordigers vande verschillende belanghebbenden en hetpubliek over de kansen en valkuilen metbetrekking tot deze problematiek, gemodereerddoor prof. dr. Joris Casselman.De deelnemers kregen in ieder geval uitgebreideen actuele achtergrondinformatieover middelengebruik bij asielzoekers énvoldoende concrete elementen om in deeigen omgeving met een alcohol- en drugbeleidaan de slag te gaan. Het enthousiasmevan de organisatoren werkte voor heelwat deelnemers uitdagend.KNIPOOGNooit te oud voor een blowtjeNadine RooseWiet roken en alcohol drinken is slechtvoor de gezondheid, dat weet intussenzowat iedereen. Raadgevingen van diestrekking zijn echter niet besteed aanFulla Nayak, een vrouw uit India. Aljaren rookt ze dagelijks een cannabissigaaren drinkt er palmwijn bij. Fullabereikte intussen de gezegende leeftijdvan 120 jaar en woont samen met haarzoon van 92 en kleinzoon van 72.Bron: De Standaard, 05/12/2006VAD- BERICHTEN, 2007, 1 23

GEBOEKSTAAFDVan Ham, S., & Sabbe, B. (2006).Onderzoek naar de effectiviteitvan de residentieel geïntegreerde behandelingvoor patiënten met een dubbeldiagnose.Gent: Academia Press, in de reeks‘Wetenschap en maatschappij’.In onze maatschappij dreigen mensen meteen dubbeldiagnose vaak uit de boot tevallen. De traditionele hulpverlening schietregelmatig te kort. Dit boek beschrijft eenaantal nieuwe initiatieven waarmee menmensen met een dubbelediagnoseproblematiekeen oplossing tracht te bieden.Men kijkt bovendien of en hoe cliëntenbaat hebben bij deze oplossing.Copeland, J., Gerber, S., & Swift,W. (2006). Evidence-based answersto cannabis questions. A review ofthe literature. Canberra: Australian NationalCouncil on Drugs.Het boek is gebaseerd op degelijke wetenschappelijkeliteratuur, die kritisch werdbekeken door minstens drie onafhankelijkeonderzoekers. Men heeft de beschikbarewetenschappelijke evidentie gegoten inleesbare antwoorden op veelgestelde vragenover cannabis.Buxton, J. (2006). The politicaleconomy of narcotics. Production,consumption & global markets. London:Zed Books.De publicatie gaat dieper in op de bron, degeschiedenis en de organisatie van de internationaledrugbestrijding voor heroïne,cocaïne en cannabis. Het schetst de mislukkingvan de eeuwenlange queeste naarde eliminatie van de productie, de handelen het gebruik. Integendeel, deze aanpakheeft meer schade dan goeds aangericht,bijvoorbeeld op het vlak van aids, milieu,oorlogen, ontwikkeling en sociale rechtvaardigheid.Wigal, D. (2004). The mystique ofopium. Parijs: ADAGP.Opium was in het verleden zo belangrijkvoor de wereldhandel als olie vandaag.Door de Opiumoorlogen werd opium hetbasisproduct van de internationale handelmet China. In het begin, tot in de negentiendeeeuw, scheen dit een goede zaak.Toen de gevaren zichtbaar werden, was hetal te laat. Dit mooi geïllustreerde boekjegaat over deze geschiedenis.Dalrymple, T. (2006). Drugs. Demythes en de leugens. Amsterdam:Nieuw Amsterdam Uitgevers.Dalrymple, gevangenisarts en psychiater,stelt vanuit zijn ervaring dat opiatenafhankelijkheidgeen ziekte is en dat artsendie afhankelijkheid alleen nog maar verergeren.Ze zouden zowel zichzelf als huncliënten voor de gek houden door te doenalsof ze iets te bieden hebben. De auteurkadert zijn controversiële standpunten ineen literaire traditie die teruggaat tot DeQuincey en Coleridge.UITGEKEKENBenevelde beeldenDeel 3: Drugs op het witte doekHet medium film leent zich goed tot het uitbeelden van psychische toestanden enlegt veel interesse aan de dag voor menselijk gedrag in het algemeen en afwijkingenvan de norm in het bijzonder. Het is daarom niet verwonderlijk dat veel speelfilmsproblemen als misbruik en afhankelijkheid van psychoactieve middelen of toestandendie samenhangen met de handel in illegale middelen als hoofd- of nevenonderwerphebben.Deze laatste van drie artikels over tabak-, alcohol- en ander druggebruik in de cinemabespreekt de uitbeelding van illegale drugs op het witte doek.Veel films tonen druggebruik en druggebruikers.Eén van de beste vind ik DrugstoreCowboy (US 1989, Gus Van Sant). Hetis een niet-moraliserend verhaal over eengroepje junks die zichzelf bevoorradendoor diefstallen in apotheken. De film geefteen realistische voorstelling van de dagelijkseroutine van deze polytoxicomanenen de allesoverheersende plaats van drugshierin. Bovendien is deze prent minder karikaturaaldan het bekendere Trainspotting(GB 1995, Danny Boyle) en minder gruwelijkdan Requiem for a dream (US 2000, DarrenAronofsky). In deze laatste film probeertweduwe Sara Goldfarb met behulp vandieetpillen opnieuw in haar mooiste jurkte passen, wanneer ze geselecteerd wordtom deel te nemen aan haar favoriete tvshow.Ze raakt snel verslaafd, verward enpsychotisch. Ondertussen trachten haarzoon en zijn vriendin tevergeefs fortuin temaken in de drughandel. Alle hoofdpersonagesglijden weg in een negatieve spiraalvan druggebruik, aftakeling, misdaad,prostitutie en geweld, …Dit zijn slechts enkele voorbeelden van hetontelbare aantal films waarin druggebruikuitgebeeld wordt. Het vermelden waardzijn verder:• Christiane F (Duitsland 1981, Ulrich Edel):het aangrijpende verhaal van een heroïneverslaafdtienerhoertje;• Clean and Sober (US 1988, Glenn GordonCaron): Michael Keaton als cocaïneverslaafdemakelaar, die een ontwenningsbehandelingvolgt;• Easy Rider (US 1969, Dennis Hopper):24 VAD- BERICHTEN, 2007, 1

een roadmovie waarin je Dennis Hopper,Peter Fonda en Jack Nicholson cannabisziet roken bij het kampvuur;• Fear and Loathing in Las Vegas (US 1998,Terry Gilliam): nog een roadmovie, maardan als één langgerekte bad trip;• The Naked Lunch (US 1991, David Cronenberg):verfilming van het cultboekvan William Burroughs, met onder andereuitbeeldingen van visuele hallucinaties;• Scarface (US 1983, Brian de Palma): eenCubaanse cocaïnedealer kan zelf nietvan het spul afblijven, wat leidt totzijn - zeer theatraal in beeldgezette - ondergang;• The Seven Percent Solution(US/GB 1976, HerbertRoss): onderhoudendepastiche, gesitueerdin Wenen, waarinSherlock Holmes wegenscocaïneverslavingmet behulp van hypnosebehandeld wordt door SigmundFreud.“I’ve beenknown to sniff it, smokeit, swallow it, stick it upmy arse and inject it into myveins.” (Hoofdpersonage inTrainspotting over zijndruggebruik)De populaire associatie tussen drugs enrock ‘n roll (maar ook jazz en blues) wordtuitgebeeld in biopics over de strubbelingenmet alcohol en drugs van muzikantenzoals:• de heroïneverslaafde bebopper CharlieParker in Bird (US 1988, Clint Eastwood);• de zelfdestructieve Jim Morrison in TheDoors (US 1991, Oliver Stone);• de grootse, maar tragische jazz-zangeresBillie Holiday in Lady sings the Blues(US 1972, Sidney J. Furie);• rocklegende Janis Joplin, die meerBourbon en andere middelenconsumeerde dan goed wasvoor haar in The Rose (US1979, Mark Rydell);• de uitzinnigeSid Vicious van de SexPistols en zijn noodlottigeliefdesgeschiedenismet Nancy in Sid andNancy (GB 1986, Alex Cox);Ten slotte komt in heel watprenten de drugtrafiek en destrijd ertegen uitvoerig aan bod, zoals inThe French Connection (US, deel 1: 1971,William Friedkin; deel 2: 1975, John Frankenheimer),de nog altijd spannende filmsover de heroïnehandel tussen Marseille enNew York.Van een heel ander genre is Maria full ofGrace (US, Col 2003, Joshua Marston), hetportret van een jonge Colombiaanse die als‘muilezel’ cocaïne naar de Verenigde Statensmokkelt om te ontsnappen aan haararmoedige bestaan.Dr. Anne ClaraPsychiaterCGG Andante, BerchemProvinciaal Instituut Heynsdale, RonseReferenties• McLoughlin, D., A palpable hit: Trainspotting.British Medical Journal, 1996; 312: 585.• Pym, J. (Ed.). (2006). Time Out Film Guide2007. London: Penguin Books.• Wedding D. & Boyd M.A. (1999). Movies &Mental Illness: Using Films to UnderstandUITGELEZENRijden onder invloed van psychoactieve stoffenNog veel werk voor de boegDit boek is het eindverslag van een onderzoeksproject ‘ROPS’ (rijden onder invloedvan psychoactieve stoffen), gefinancierd door het Federaal Wetenschapsbeleid in hetkader van het onderzoeksprogramma ter ondersteuning van de federale beleidsnotadrugs. Het onderzoek werd uitgevoerd onder leiding van M. Scheers (Belgisch Instituutvoor Verkeersveiligheid) en Prof. A. Verstraete (Universiteit Gent). De auteurs hebbendeze publicatie voorgesteld aan een breed publiek tijdens een colloquium op 16oktober 2006 te Brussel. De voorstelling werd aangevuld met twee panelgesprekken.Het eerste panelgesprek, ingeleid door H. Seppä (Finland), besprak de nood aangegevensverzameling op basis van toxicologisch onderzoek bij alle bestuurdersbetrokken bij een dodelijk ongeval. Het onderwerp van het tweede panelgesprek,ingeleid door Prof. Ph. Swann (Victoria, Australië), was de nood aan meer controles omde wetgeving doeltreffend te maken.Het onderzoek zelf vertrekt van twee vaststellingen:ten eerste, het feit dat sindshet invoeren van de wet van 16 maart 1999betreffende het rijden onder invloed vandrugs in België, de relevante wetenschappelijkekennis sterk is toegenomen en tentweede, het feit dat de federale beleidsnotadrugs van 19 januari 2001 verwijst naar eenjaarlijkse evaluatie van de wet van 16 maart1999 en feedback hierover aan het publiek.Het onderzoeksrapport biedt een overzichtvan de huidige wetenschappelijke kennisin verband met de invloed van psychoactievestoffen op de rijvaardigheid en hetongevallenrisico. Het bestaat uit zes delen.Het eerste deel omvat vooreerst een beschrijvingvan de werking van een aantalpsychoactieve stoffen (met name illegaledrugs en geneesmiddelen), daarna volgteen samenvatting van het wettelijk kaderbetreffende het rijden onder invloed vandrugs in België (met name de wet, de uitvoeringsbesluitenen de omzendbrieven)en ten slotte wordt de procedure beschrevendie van toepassing was op het ogenblikvan het onderzoek.Het tweede deel is een literatuurstudie. Teneerste komen de experimentele studies aanbod, namelijk studies in een laboratoriumsituatie,met een rijsimulator en in reëlerijsituaties op de weg, voor cannabis, opi-VAD- BERICHTEN, 2007, 1 25

aten, cocaïne, amfetamines en derivatenen benzodiazepines. Ten tweede zijn er deepidemiologische studies uitgevoerd bij dealgemene rijdende bevolking, bij bestuurdersdie betrokken waren bij een verkeersongeval,erdoor zijn gekwetst geraakt ofoverleden, bij verdachten van rijden onderinvloed en schattingen bij zelfrapportage.Informatie in verband met de analyse vanKNIPOOGDuurste fles sterke drank ooit verkochtBijna 118.000 euro neertellen voor eenliter sterke drank? De meesten van onskunnen het zich wellicht niet voorstellen.Een verzamelaar uit Las Vegas haddit bedrag echter wel degelijk overvoor een exclusieve fles Tequila Ley.925, verpakt in een doos van goud metplatina.Voor sterke drank is dit het hoogste bedragooit neergeteld, echter niet voorwijn. In 1985 bracht een fles ChâteauLafite uit 1787 maar liefst 130.000 euroop.Bron: De Morgen, 04/11/2006de verantwoordelijkheid en hetbepalen van het risico verbondenaan het rijden onder invloed vandrugs is slechts in beperkte matebeschikbaar. Ten derde wordendrie aspecten besproken betreffendehet gebruik van alcohol,met name: het verlagen van dealcohollimieten voor jonge enonervaren bestuurders, het alcoholslotof alcolock en het gecombineerdegebruik van alcohol enillegale drugs.Het derde deel biedt een overzichtvan het handhavingsbeleidin Frankrijk, Duitsland, Finland,Noorwegen, Engeland, Zweden,Victoria (Australië) en de VerenigdeStaten, aangevuld meteen overzicht van de belangrijkstevergelijkingspunten metde Belgische wetgeving en hetstandpunt van de Europese instellingen.Bijzondere aandachtwordt besteed aan een project inVictoria (Australië) waarbij voor het eerstop grote schaal controles met speekseltestenwerden uitgevoerd (‘Random RoadsideSaliva Testing’).Het vierde deel gaat over het huidigehandhavingsbeleid inzake het rijden onderinvloed van illegale drugs in België met deweergave van de resultaten van enquêtesafgenomen bij politiediensten, parkettenen de laboratoria die erkend zijn om de genomenbloedstalen te onderzoeken. De gerechtelijkestatistieken werden bestudeerdom een zicht te krijgen op de mate waarinhet rijden onder invloed van illegale drugsgehandhaafd wordt en ook het wettelijkkader inzake het rijden onder invloed enrijgeschiktheid wordt geanalyseerd.In het besluit worden 28 aanbevelingenvoor een efficiënter handhavingsbeleid inBelgië voorgesteld. Enkele voorbeeldenzijn: het permanent uitvoeren van toxicologischeanalyses bij alle bestuurders betrokkenbij een dodelijk verkeersongeval,een gestandaardiseerde cursus voor politieambtenaren,een minder omslachtigeprocedure, een éénvormig optreden vanalle parketten, het verlagen van de alcohollimietenvoor beginnende bestuurders,een eenvormige opleiding voor keurendeartsen, nieuwe campagnes gericht naarpolitiediensten, de medische sector en onervarenbestuurders.Achteraan in het boek kan men nog terugvinden:een uitgebreide bibliografie (met291 referenties), een lijst met afkortingen,een glossarium (met omschrijving van eenaantal technische termen), een lijst van tabellenen een lijst van figuren. Een aantalbijlagen van het wetenschappelijk rapportzijn niet in de tekst opgenomen maar zijnbeschikbaar op www.bivv.be.Het betreft een keurig uitgegeven publicatiemet een overvloed aan degelijke gegevensvan recente datum. Het vergt wel eenvolgehouden inspanning vanwege de lezerom het geheel door te nemen. De geïnteresseerdelezer wordt regelmatig verwezennaar 58 bijlagen, die niet in het boek zelfmaar alleen op de hierboven geciteerdewebsite terug te vinden zijn.Het geheel is hoofdzakelijk (maar niet uitsluitend)gericht op illegale drugs en psychoactievegeneesmiddelen. De psychoactievestof alcohol duikt slechts enkele kerenop.De 28 aanbevelingen in het besluit zijnzeer concreet en zouden het beleid moetenaanzetten om een aantal tekortkomingenweg te werken. Er is bijgevolg nog veelwerk voor de boeg.Prof. em. Joris CasselmanKU LeuvenVoorzitter van de Vlaamse Verenigingvoor Geestelijke GezondheidScheers, M., Verstraete, A., Adriaensen,M., Raes, E., Tant, M. (2006). Rijdenonder invloed van psychoactievestoffen. Literatuurstudie en evaluatievan het handhavingsbeleid. Gent:Academia Press.26 VAD- BERICHTEN, 2007, 1

AANGENAAMMieke AutriqueDavid MöbiusOp 15 januari 2007 startte David Möbius als stafmedewerkerbij VAD. David is recentelijk afgestudeerd als licentiaat/masterin de criminologische wetenschappen(KU Leuven) en heeft in het kader van deze opleidingSinds 2 januari 2007 werkt Mieke Autrique, van opleidinglicentiate orthopedagogiek, bij VAD rond evidence-basedpreventieen evidence-basedpractice. Miekeheeft stage-ervaring opgedaan in therapeutische gemeenschapTrempoline in Charleroi. Zij werkte anderhalfjaar voor de dienst wetenschappelijk onderzoek van DeSleutel en één jaar voor de vakgroepen orthopedagogiek(U Gent) en CAPRI (UA) voor het project ‘Kennis entoepassing van evidence-basedrichtlijnen van de verslavingszorg’in opdracht van de Federale OverheidsdienstWetenschapsbeleid.gedurende vier maanden stage gelopen bij het subteamstudie en onderzoek van VAD.David wordt ingeschakeld als medewerker voor hetECAT-project (‘To Empower the Community in responseto Alcohol Threats’) waarbij VAD als projecttrekker optreedt.Hij zal samenwerken met verschillende Europesepartners.ETALAGEDrugs etc. De vragen, de antwoordenDe folder Drugs etc. GHB/Ketamine is ‘ontdubbeld’. Er zijn nu twee foldertjes, eentje met productinformatieover GHB en eentje over ketamine. Net zoals in de andere foldertjes uit de reeks Drugs etc.belichten we topics zoals ‘hoe ziet het eruit’, ‘wat doet het’, ‘wat zijn de risico’s’, ‘wat zegt de wet’, ‘hoewordt het gebruikt’, …De reeks ‘Drugs etc. De vragen, de antwoorden’ bevat nu dertien folders: alcohol, cannabis, cocaïne,GHB, gokken, ketamine, heroïne, LSD, psychoactieve medicatie, smartdrugs, speed, vluchtige snuifmiddelenen XTC.Drugs etc. GHB. De vragen, de antwoorden | folder || PRI 04, €0,40Drugs etc. Ketamine. De vragen, de antwoorden | folder || PRI 15, €0,40VAD-doorverwijsgidsDe VAD-doorverwijsgids, editie 2007, is beschikbaar. Deze gids geeft een overzicht vanhet hulpverleningsaanbod van de VAD-ledenALF02, €2,00 (eerste vijf exemplaren gratis)VAD- BERICHTEN, 2007, 1 27

BESTELBONNaam publicatie bestelcode eenheidsprijs aantal totaalDrugs etc. GHB. De vragen, de antwoorden || folderDrugs etc. Ketamine. De vragen, de antwoorden || folderPRI 04PRI 15€0,40€0,40VAD-doorverwijsgids ALF02 €2,00 (eerste vijf exemplarengratis)Bevraging van Vlaamse leerlingen in het kader van een drugbeleidop school || Syntheserapport schooljaar 2005-2006 (zie artikelp. 18)ONV01 €7,50Cannabis || dossier 2004 (herziene versie) (zie artikel p. 4) ADD03 €7.50Kink in de kabel? | postkaarten 2007 (zie artikel p. 9), (set vandrie)SET17< 20 sets gratis,> 20 sets €0,30 (per set)Kink in de kabel? || affiche (42 x 29,7 cm) 2007 (zie artikel p. 9) DLP15 < 5 ex. gratis,> 5 ex.€0,50 (per affiche)TotaalNaam:Leveringsadres:Facturatieadres:Tel.:Datum bestelling:Handtekening:De prijzen zijn exclusiefverzendingskosten en eventueleverpakkingskosten.De leveringstermijn is ongeveer tweeweken. Betaling na ontvangst vanfactuur.Terugsturen naar:VAD,Vanderlindenstraat 15, 1030 Brussel,fax 02 423 03 34 • e-mail vad@vad.be28 VAD- BERICHTEN, 2007, 1