I_magazineI - De Detector Amateur

_magazineI I N H o u D • •Detector Magazine is een verenigingsbladvan "De Detector Amateur" enverschijnt elke 2 maanden.Redactieadres:De Detector AmateurHanebalken I539205 CL DrachtenTel. 05I20-30403Fax 05I20-30403(7)Advertenties:Tarieven op aanvraag bij de redactie.Het bestuur behoudt zich het rechtvoor advertenties zonder opgavevan redenen te weigeren.Redactie:CB.Lffnhffr000fd~dacteu~N LeenheerR. de HeerA. FolkertsD. EekhofW KuypersBINNENGEKOMEN BRIEVENVAN HET BESTUURALLERLEIZONDER METAALDETECTOR...LUCHTFOTOGRAFIEGOUDEN ROMEINSE RINGTESTTM 800KELTEN EN HUN MYSTERIES 2AANMELDINGSFORMULIER24691521242933zooLL©Adviseurs enmedewerkers redactie:]. van BergenH.E.]. van BeuningenR.j. BosD. DijsB. DubbeDhr. KP]. FaberC van HengelG. HenzenMA. HoltmanDr. Ir. G.M.M. HoubenK KerkvlietVormgeving en layout:A.M W LeenheerN LeenheerDruk:Necumdruk, DrachtenCopyright:Niets uit deze uitgave mag.J worrkn vervulvuldigd mlofopenbaargemaakt door middel van druk,Ofotografie, microfilm ofop welke wijzedan ook, zonrkr voorafgaanrk,Uschriftelijketoestemming van rkredactie.Losse nummers f 9,-Kopij en advertenties voor het volgende nummer dienen20 januari a.s. binnen te zijn.BestuurVoorzitter:Vice-voorzitter:Secretaris:Penningmeester:Ie Bestuurslid:Hoofdredacteur:L Haak Zetveld 12T. Kolkman Rembrandtstraat 23GJ. Wilemsen Olieslagweg 136W. WoudstraD. EekhofCB. LeenheerMelkemastate 16Pealskar 47Hanebalken 1539102 LM Drachten7391 BB Twello7521 JG Enschede8925 AP Leeuwarden8501 TL Joure9205 CL DrachtenTel. 05120-22804Tel. 05712-72837Tel. 053-303070Fax 053-353948Tel. 058-661818Tel. 05138-16670Tel. 05120-30403Fax 05120-30403UdmaatschapHet lidmaatschap van deze vereniging loopt altijd per kalenderjaar en wordt zonder opzegging altijdstilzwijgend verlengd met een jaar. Degenen die in de loop van het jaar toetreden, ontvangen allereeds eerder verschenen nummers van het lopende jaar. Opzegging dient uiterlijk op I augustusschriftelijk binnen te zijn. De contributie per lid bedraagt f 47,50 per jaar. Voor gezinsleden geldteen aantrekkelijke korting.Giro: 1675000, Banlc ING nr. 67.80.04.900, t.n.v. De DetectorAmateur, Leeuwarden.België: Credit Lyonnals Ban~ Antwerpen, nr. 610-0308200-25, t.n.v. De DetectorAmateur.Ledenadministratie: Wim Woudstra, Melkemastate 16, 8925 AP Leeuwarden,058-661818

Geachte redactie,Iets meer dan een halfjaargeleden ben ik lid gewordenvan "De Detector Amateur".Bepalend hiervoor was hetfeit, dat het bestuur van DDAactief overleg voen met dediverse archeologischeinstanties, zoals de R.O.B. ende A.W.N.. Immers, alleen opdeze wijze kan het zoeken metde metaaldetector voor detoekomst geheel ofgedeeltelijk veilig gesteldworden.Helaas hebben de meestemensen nog steeds eenverkeerd beeld van hetfenomeen "detectoramateur".0 it is vooral tewijten aan de media, waarinover het algemeen maar tweefacetten van hetdetectorzoeken ter sprakekomen:*plundering vanmonumenten doorkwaadwillenden en* grote schatvondsten.Het gevolg is, dat de meestemensen nog steeds niet weten,wat een detector- amateur nuprecies is. Het is aan onzevereniging om hierverandering in te brengen, albesef ik terdege hoe moeilijken tijdrovend dit is.Een begin is al gemaakt methet voonreffelijk uitgevoerdeverenigings-orgaan "DetectorMagazine". Een dergelijkprofessioneel blad is HETvisitekaanje voor onzevereniging. Door de goederedactionele aanpak ontstijgthet blad duidelijk het lagekwaliteitsniveau van andereverenigingsbladen.Het grootste voordeel vandeze aanpak is dat het bladook door anderen (m.a.w.niet-leden) met interessegelezen kan worden. Immers,het blad nodigt door deuitvoering uit om opgepakten doorgebladerd te worden!~ -.;;.f;J~~*:>.: .< ".:I Cl' -: x,~ HetSbestuur vande verenigingharnen: erop, dat allearcheologisch·belangrijkevondsten aangemeld moeten! wo,rden. Gelukkig geven vééllleden hier gehoor aan. f1e~Z0U dan misschie~ interes~,ntkunnen zijn óq;î in t:M';lgazine" eentweemaandelijkse lijst aftedrukken van alle door deleden aangemelde vondsten.Ik denk daarb~j aan een lijstmet v:ondsten"die aangemeld~ijr),in d,e, tweé~tIAaa~genI 'voàráfgaandrian het,verschijnen van het nieuwemagazine. Hiervoor zou inhet' blad een bön afgedruktkunnen worden, waarop menalle relevante gegevens kaninvUllen, ZQals:regis~ratie~um~erR.0.B. af~ K.P.K., aanmel

Geachte redactie,Terugkomend op delandelijke zoekdag inGorredijk, wil ik mijn verhaalwel toevertrouwen aan«Detector Magazine". Zoalser in blad nr. 9 vermeldstond, waren er die dag geenspectaculaire vondstengedaan.Mijn vondst was ook nietuniek te noemen, maar naarlater bleek toch wel leuk.Wat was namelijk het geval?'s Morgens vond ik tweeronde, sterk vervuilde plaatjester grootte van een duit, maardeze waren zo onherkenbaaraangetast, dat het mij niet demoeite waard leek om ze in televeren voor de vondst van dedag.Dus verdwenen ze in hetmuntenpakje.Toch enigszins nieuwsgierigheb ik ze enkele dagen latermaar eens schoongemaakt.Wat schetst mijn verbazingtoen bleek, dat er na eniggepoets een mooie munttevoorschijn kwam van deV.O.C., 1752. Een kleineteleurstelling voor het nietinleveren van de vondst, maarhij prijkt nu in mijn album enik bewaar mooie momentenals herinnering aan Gorredijk.In het vervolg lever ik alles in,tot oude spijkers toe.Op deze manier vis ikmisschien niet weer achter hetnet.Al met al was het een fijnedag en petje afvoor deorganisatoren, want het istoch een heel gedoe.Zo doorgaan! En bij dezewens ik alle medewerkérs ensponsors veel succes toe.Met vriendelijke groeten aaniedereen, die de zoekdagsteeds weer laten slagen.c. Jansen, AmerongenGeachte redactie,Als lid van uw vereniging wilik even het volgende kwijt.Niks dan lofvoor uw blad,dat informatie bevat overmaterialen, die al jarenlangonder de grond liggen. Demeeste van deze materialenheb ik ook wel al eens ondermijn schotel gekregen.Jaarlijks zoek ik een bepaaldeperiode op stranden enpretparken. Daar wil ik hetnu eens over hebben. Erwordt daar weinig overgeschreven.Dat begrijp ik volkomen,want het zou gauw vervelenals iedereen kwam vertellenhoeveel centen offrankjes hijzou bovengepiept hebben.Nu de stranden en pretparkenjaarlijks afgezocht worden ener zoveel niet meer gevondenwordt, wil ik een oproep doenaan alle Nederlandse enBelgische strandzoekers.Vooral aan diegenen, die aljarenlang detecteren.Wie heeft er ooit eenterreintje gevonden waar dehedendaagse geldige muntener al tientallen jaren in degrond verborgen zaten?Ik heb het geluk gehad zo'nstekje te vinden van I hagroot. Nu ga ik bescheidenvragen, wie heeft er ooit meerbovengehaald; let wel het gaathier om losse vondsten, overheel het terrein verspreid eneen zoekdag van 6 uren.Ik weet wel, deze vondstenzijn niet controleerbaar, wiewil bluffen, bedriegt zijneigen zak. Ziehier de lijst metgevonden munten.Het gaat dus om in de kortstmogelijke tijd veel muntenvinden.Datum 24 oktober 1991Zoektijd 6 urenAantal7 x 50104 x 20133 x 515 x I20 X 50279BFR =BFR =BFR =BFRCGemiddeld I munt op I min.en 17 sec.Jozef GoddaertMolenstraat 882070 Zwijndrecht, BelgiëGeachte redactie,35°206066515103090 BFRDetector: CompassGoldscanner Pro,discriminatie zeer hoog vooruitschakeling trekringen +jammergenoeg ook goud.Allereerst mijn complimentenvoor het interessante enperfect uitgevoerdeverenigingsblad. Ook deperfecte organisatie van dezoekdagen verdient respect.Ik zou echter graag wat meeraandacht willen vragen voorde problemen, die dedetectorhobby ondervindt inonze samenleving. In de eersteplaats is er natuurlijk dewrijving met de officiëlearcheologie, waar wenauwelijks genoeg aandachtaan kunnen schenken.Daarnaast echter kun je alsnietsvermoedendedetectorhobbyist direct inbotsing komen met politie enjustitie indien in de gemeentewaar je aan het zoeken slaat'toevallig' een detectorverbodbestaat. Mijzelfzijn alszodanig Arnhem, Renkum enGroesbeek bekend, allevanwege een overvloed aanoorlogstuig in de bodem.Regelmatig hoor je anderegemeenten noemen met eenvermeend detectorverbod.Navraag bij de betreffendeinstanties leert dan vaak dathet loos alarm is.Ik geloofdaarom, dat het heelnuttig kan zijn om in hetverenigingsblad een lijst op tenemen van gemeenten, waarinderdaad een verbod op hetgebruik van metaaldetectorsvan kracht is. Deze lijst zoudan in elk nummer moetenworden afgedrukt envoortdurend moeten wordenaangevuld met de laatste(geverifiëerde) gegevens.Ook zou het voor menig lidinteressant zijn te wetenhoever een dergelijk verbodnu eigenlijk reikt; geldt hetalleen voor openbareterreinen ofvallen ookparticuliere terreinen(bijvoorbeeld akkers) onderhet verbod? Mogelijk verschiltdit per gemeente!Indien onze leden aan hetbestuur melden, welkegemeenten zo'n verbodhebben uitgevaardigd, zal,uiteraard na verificatie doorhet bestuur, onze lijst al vrijsnel een vrijwel volledig beeldvan de situatie geven.(En nu maar hopen, dat delijst niet blijft groeien!)Met vriendelijke groeten,Wil Hofman, BeuningenBeste Wil,We vinden jouw idee prima enzullen van onze kant ons bestdoen om de nodige informatiebetreffende dit onderwerp teverkrijgen. Bij deze roepen wede leden op om hun kennishieromtrent naar ons door tespelen. Zodra we gegevenshebben, zullen die geplaatstworden in ons magazine.Met vriendelijke groet,Het bestuur,

MeldenDOEN!!De landelijke zoekdag teHeeswijk Dinther, dievolgens mij zeer geslaagd was,ligt nog vers in het geheugen.Maar we zoeken weer gestaagverder en zullen zeker mooiearcheologische vondstendoen, die, JAWEL, gemeld'moeten worden!Tijdens de opening van dezoekdag werd al door dhr.Kolkman gezegd, dat "onze"vereniging niet opgericht isom theekransjes te verzorgen,maar om leden te doeninzien, dat samenwerking metarcheologische instanties een"must" is, willen wij onzehobby blijven uitoefenen.Volgens mij zijn er nog veel teveel mensen binnen onzevereniging, die dat meldenmet een korreltje zout nemenofer misschien watwantrouwend tegen aankijken ofhet misschien eenheel gedoe vinden.Toch werkt het allemaal vrijsimpel.Bij de R.O.B. zijn heeleenvoudige meldformulierenop te vragen, die gemakkelijkin te vullen zijn. Op dezeformulieren vul je zoveelmogelijk vondstgegevens inzoals: metaalsoort, gewicht,maten, etc.. Vul dit eventueelaan met duidelijke foto's oftekeningen van devoorwerpen en munten.Stuur dit geheel op naar deR.O.B. t.a.v. de provinciaalarcheoloog. Mocht deze devondsten nader willenbekijken, dan zal hij welcontact met u opnemen.Je kunt hen ook altijd gewoonbellen, mocht je een echtearcheologische vondst gedaanhebben. Meestal maken zijdan wel een afspraak met uvoor een bezoek.De vondsten en gegevenssamen opsturen kan. ook.Beste leden,Op het moment, dat ik ditschrijf naderen wij met rasseschreden het tijdstip van onstweejarig bestaan. Na begonnente zijn met niets, kan ik nu, naeen periode waarin wij ons alsbestuur nog moestenoriënteren, gelukkig zeggen, dater zo langzamerhand structuurin de zaak komt. Het is een tijdgeweest, waarin de basis isgelegd voor een gezondevereniging met bestaansrecht.Op onze laatste zoekdag konons IOOO-ste lid verwelkomdworden en het zijn er nu alweer meer.Onze zoekdagen zijn mededoor de inzet van velevrijwilligers, deskundigen,importeurs en dealers elkekeer weer een succes. Maarhoe belangrijk deze zoek- enDan hoeft er niemand langste komen en u hoeft daarvoorgeen vrijafte nemen. Het kanwel even duren, maar u krijgtalles en op uw verzoekschoongemaakt terug.Stuur het geheel welaangetekend op omzoekrakingen te voorkomen.Ditzelfde geldt ook voor hetK.P.K..Hierna kunt u met uwvondsten doen wat u wilt,verkopen, ruilen, zelfverzamelen, wat u maar wilt.U heeft dan uw plicht gedaanen als we dit allemaal zoudendoen, blijven we allemaalcontactdagen ook zijn, hetbelangrijkste blijft toch dat onzevereniging erkenning krijgt vande officiële archeologie.Gelukkig tracht de AW.N. onshierbij te steunen, maar de wegis nog lang.U als lid kunt hierbij natuurlijkuw steentje bijdragen door o.a.het aanmelden van vondsten endoor u te houden aan de regelsvan ons huishoudelijkreglement. Wees eenambassadeur voor de DDAIn dit verband wil ik u wijzen openkele verontrustende zaken,zoals de vele buitenlandsearcheologica, die momenteel inons land circuleren. Hier is opzich niet zoveel tegen, zolangde werkelijke herkomst maargenoemd wordt en men nietgaat beweren, dat dezevoorwerpen in Nederlandtevreden en blijven de hobbyen vereniging nog langbestaan.F. van BerkelGeachte mijnheer van Berkel,Zoals u verderop in het bladkunt zien, waren we al bezigmet het ontwerpen van eenspeciaal aanmeldingsformulier.We rekenen erop, dat onzeleden hier veelvuldig gebruikvan maken.Met vriendelijke groet,Het bestuur.gevonden zijn. Helaas is dat alwel gebeurd. Ook gaan er delaatste tijd geruchten over deverkoop van vervalsingen.Ook dit gebeurt, maar helaasworden dan via allerleigeruchten mensen beschuldigd,die zodra gedegen onderzoekwordt gedaan, totaal onschuldigblijken te zijn.Bovengenoemde zaken doen devereniging natuurlijk geen goed,maar we rekenen erop, datonze leden zich verre houdenvan dit soort praktijken.Uw bestuur werkt natuurlijkook hard om alle doelstellingen,die "de club" heeft te bereiken,al merkt u daar als lid misschienniet zoveel van.Ik zou nog erg lang doorkunnen gaan, maar dat is nietde bedoeling, dus mede uitnaam van het gehele bestuurwens ik u allen een goeduiteinde van 1993 en een nogveel beter begin en natuurlijkvele genoeglijke en mogelijksuccesvolle zoekdagen (uurtjes)in 1994.Luitzen Haak, voorzitterBeste leden,In het vorige magazine hebbenwe een ieder opgeroepen omzo snel mogelijk te betalen,i.v.m. de toezending van desticker, die uw pas ook voorhet komende jaar geldig maakt.Helaas hebben nog te weinigmensen hieraan gehoorgegeven. Het is voor deverening onmogelijk om destickers direct na betaling toete sturen; dit zou te veel gel den werk kosten. Ze moetendus ingesloten worden bij hetblad en dat is voor de mensen,die dit moeten doen een heleuitzoekerij, die we liever nietbij elk volgend nummerherhaald zien.Daarom dus nogmaals:"beste mensen, betaal zosnel mogelijk!"Bij voorbaat dank!De penningmeesterI_magazineI

INGEZONDEN VOOR "DEVONDST VAN HET JAAR"'t Zal toch niet waar zijn?Heeft u ook de Telegraaf van 17 en 18 november gelezen?Niet? Dan heeft u toch wel wat gemist!!Op 17 november lezen we over een Romeinse opgraving bijMaasdam, die bezocht is door, citaat: "illegale schatgravers".Foei toch jongens, jullie weten toch wel, dat dit alleen door"legale schatgravers" mag worden gedaan. Volgens de krantwerd er zelfs naar de luchtmachtbasis Voikei gebeld met hetverzoek de F16 luchtfoto's op te sturen. Sterk hoor. Vreemdtrouwens, dat men beweert, dat deze foto's succes hebbengehad, want ik hoorde recentelijk tijdens een lezing van eenluchtfoto-archeologe, dat het onmogelijk is om goede foto's teverkrijgen met een F16, dit in verband met de snelheidwaarmee gevlogen wordt. Maar men schijnt ook binnen "dedienst" van mening te verschillen, vandaar dat je allerleivreemde tegenstellingen krijgt.Dit insigne is gevonden in een grondboop bij een uitgravingop bedrijfsterrein Coenecoop te Waddinxveenten behoeve van een nieuwe weg.Volgens de heer Eekhof is het een insigne van het schuttersgilde.Datering voor 1500. Het materiaal is tin.Natuurlijk is deze vondst aangemeld bij de R.O.B..Ik zou graag meedingen naar de vondst van het jaar 1993.M. Hilgers, Waddinxveen.Dan de kop van 18 november: "PIEPERAARS ENARCHEOLOGEN GRAVEN STRIJDBIJL OP". Tjonge, jonge,kan het niet wat minder, zou je zeggen, maar nee, natuurlijkniet, want dit is SENSATIE, lekker olie op het vuur gooien.Gelukkig geeft de heer Gesink nog een redelijk weerwoord.Maar "dankzij" de onkunde van een analfabeet op dit gebied,komt zijn antwoord er maar heel summier in te staan.Ook valt mijn oog op een zinsnede van de heer A. Haytsma,voorlichter van de R.O.B.. Hij zegt: "Ik heb zelf ook wel eensgezocht, alleen maar oud ijzer, ik vind er niets aan, maar ik wilniemands hobby afnemen, maar ze (u dus) moeten wel van onswerkterrein afblijven.". Tevens zegt hij, dat hij geen bezwaarheeft tegen het zoeken in de eerste 30 cm.Dit is wel even een andere reactie dan die van de heerWillems, directeur van de R.O.B., die in het programmaNOVA nog beweerde, dat mensen, die met een detectorzoeken ondeskundige stropers zonder wapenvergunning zijn endat het zoeken helemaal verboden zou moeten worden.Dat zoekers van archeologisch terrein af moeten blijven, staatbuiten kijf. Dat archeologisch belangrijke vondsten aangemeldmoeten worden is vanzelfsprekend. Maar de bewering, dat erniets aangemeld wordt bij "de dienst" is natuurlijk onzin.Het lijkt wel of detectoramateurs persé zwart gemaakt moetenworden.Welke conclusie kunnen we hier uit trekken?Ten eerste: de een zegt dit en de ander dat, blijkbaar heersenbinnen "de dienst" grote verschillen van mening, maar een dingstaat: het zoeken in de eerste 30 cm blijkt geen probleem tezijn. Wat ook staat, is dat er een duidelijk verschil is tussenschatgravers en detectoramateurs. Leden van de DDA vallenongetwijfeld in de laatste catagorie.Prettige feestdagen en een gezond 1994..I_magazineI

• Afbeelding IIn de komende nummers vanUDetector Magazine" zal ik steedseen bepaald ondetwerp in het kort,met hoofdzakelijk foto's en/oftekeningen, behandelen.Ik heb de meeste informatie uitverschillende boeken gehaald,vaaronder UOpgravingen in\msterdam", uDress Accessorie~',ondon medieval catalo~',\t1aking ofEngland", ~~Schans Of>, gren~', enz..!e(t u wensen (betreffendeI.tandeling van een bepaaldletwerp) laat dit dan wetenI.v. een briefje aan de redactie.ding II TRuitersporen bestaan uit een beugel, eenschacht en een punt of rad. Het spoorwordt gedragen aan de achterzijde van devoet, boven de hiel.De beugel gaat onder de enkel langs enwordt op zijn plaats gehouden doorriemen over de wreef en onder devoetzool, waartoe de beugelarmeneindigen in een oftwee ogen. Aan de handvan archeologisch materiaal en op basisvan afbeeldingen, voornamelijk opgrafstenen, waarop de ridder in vol ornaatstaat afgebeeld, is een typologie van deontwikkeling van het middeleeuwsruiterspoor opgesteld. Tot aan het eindevan de 13e eeuw worden priksporengebruikt (11 tlm 14). Hiervan eindigt deschacht in een punt. In de Vikingtijd hadmen al priksporen.Rond 1300 wordt het radspoorgeïntroduceerd. In de eerste helftvan de 14e eeuw worden zowel prikalsradsporen gebruikt, maar na 1350 ishet radspoor algemeen geworden en is hetprikspoor uit de mode geraakt. De beugelvan de 14e-eeuwse radsporen heeft eengelijkmatig gebogen vorm en deschacht is kort (6 en 7).Wanneer de ridder aan heteinde vaan de 14e eeuwzwaardere bepantsering gaatdragen met o.a. beenplaten, wordt devorm van de sporen aangepast aan hun• Afbeelding 2• Afbeelding 3a• Afbeelding 3b• Afbeelding 4• Afbeelding 5• Afbeelding 6• Afbeelding 7I_magazineI

Afbeelding 8 ~Afbeelding 9 ~Afbeelding I 0 ~geringere beweeglijkheid en aan deveranderde houding in het zadel.De schacht wordt langer en bereikt in hetlaatste kwart van de 15e eeuw eenextreme lengte (3a, 4 en 5). Rond 1500 isde schacht weer kort (3b). De beugelverliest in de 15e eeuw zijn gelijkm atigeronde vorm (I) en vertoont in beidearmen een knik (2), die of aan deachterzijde of aan de voorZijde van deenkel zit. De achterzijde wordt rond 1400voorzien van een opstekende rand, terbescherming van de achillespees.De schacht is eerst in een omlaag gerichtehoek aan de beugel bevestigd, maar in deloop van de 15e eeuw komen schacht enbeugel steeds meer in elkaars verlengde teliggen. Voor Engelse radsporen is detypologie vastgesteld op de riemogen.In de 14e eeuw zijn er nog een aantalvariaties, maar in de 15e eeuw domineerthet type van afb 5.Na de 15e eeuw verliest het spoor zijnoorspronkelijke functie als deel van dewapenuitrusting. In vele variantenevolueert het tot een aan modeonderhevig onderdeel van hetruiterkostuum.Regelmatig worden er met de detectoronderdelen van een ruiterspoor gevonden.Meestal zijn dit de raderen, die verlorenzijn, maar ook wel de gespen. Zelfheb ikooit een bronzen gedeelte van eenradspoor gevonden. Als u in uwverzameling hele ofgedeeltes van sporenheeft, maak dan eens een foto en stuurdie op naar de redachte, zodat we er eenaanvullend stuk over kunnen schrijven.R.AM.Afbeelding 12...Afbeelding 13...Afbeelding 14...VRAAG ALTIJDTOESTEMMINGAAN DELANDEIGENAAROM OP ZIJNLAND TE MOGENZOEKENMELDBIJZONDEREVONDSTENALTIJD AANZOEK NOOITOP ARCHEO­LOGISCH EOBJECTENI_magazineI

ZONDER METAALDETECTORWAS DITNOOIT GEVONDEN!Eric Lawes werd ongeveer5 jaar geleden door zijnvrouw Getha verrastmet een metaaldetector.Hij was net gepensioneerdals tuinman en aangezien hijtoen over veel vrije tijd.beschikte, vond zijn vrouw,dat hij een hobby moesthebben en dat heeft hijgeweten.T&ic LawesTot dan toe vond Eric het zoalgebruikelijke, te weten: geweer- enrevolverhulzen, musketkogels,hoefijzers, koperen en bronzenmunten, enz..Deze situatie veranderde dramatischtoen boer Peter Watling op een vanzijn velden een hamer kwijt wasgeraakt. Eric, die in de buurtwoonde en een bekende was, werdgevraagd ofhet niet mogelijk zouzijn deze hamer met zijnmetaaldetector weer op te zoeken.Een simpele vraag, die aan iederedetectorist wel eens gesteld wordtdoor een bekende, die iets verlorenheeft. Tijdens dit zoeken, vond Erical spoedig een zilveren Romeinsemunt, bovenop het pas geploegdeland. Op kleine afstand daarvandaan kreeg hij een ander signaalte horen, dat veel sterker was danhet vorige.En op die plek vond hij opongeveer 35 cm diepte eerst eenaantal gouden Romeinse munten enhier zeer dichtbij de feitelijke groteRomeinse schat, die bestond uitgouden en zilveren munten,zilveren lepels in verschillendemodellen, gouden kettingen enarmbanden.Op dat moment wist Eric, dat hijeen schat gevonden had van enormearcheologische waarde en hijbesloot de eigenaar van de grond,Peter Watling, te waarschuwen.Archeologen van Bury St. EdmondsEnkele van de 565 gevonden gouden munten. .&a_magazineI

... Zes van de gouden armbanden, waarvan de grootste een diameter van 10 cm. heeft.'Y Gedeelte van de 78 gevonden lepels.I_magazineI

• De juJiana armband, de peperpot en de schitterende halsketting.en Ipswick werden geïnformeerd endie besloten de volgende dag eengroot onderzoek te starten. De totdan toe gevonden voorwerpenwerden gefotografeerd en veiligopgeborgen.Bij de graafwerkzaamheden werdvastgesteld, dat de kist waarin deschat had gezeten totaal vergaan enversplinterd was; alleen het goudenslot werd teruggevonden.De munten waren vermoedelijk inzakken geborgen geweest, doch inhetzelfde gat begraven. De kist wasechter gevuld met allemaal goudenen zilveren artikelen uit de lateRomeinse periode.Honorius tussen 383 en 423, echterer werd ook een aantal muntengevonden van andere Romeinsekeizers.Alle gouden munten verkeren ineen uitzonderlijk goede staat,vermoedelijk omdat ze slechts kortof helemaal niet in omloop zijngeweest als betaalmiddel. De grotehoeveelheid overige muntenbestond uit siliqua, met een gewichtvan 2 gram per stuk en een gehalte·van 90 % zilver.De oudst gevonden munt was eenmiliarense van Constantine II (337­340 n.C.), zoon van Constantine Ien zijn vrouw Fausta, geboren in314·.... Close-up van 2 lepels.De gevonden munten waren, schrikeven niet, 14.780 stuks, bestaandeui t 14.191 zilveren, 565 gouden en24 bronzen munten. De goudenmunten waren allen solidi's van 365tot 425 na Christus. Zij wogen perstuk 44 gram en waren allengemaakt van 99 % puur goud, dus24 karaat. De meeste van dezemunten werden geslagen gedurendede regering van Arcadius enI_magazineI

Enkele van de 14.191 gevonden zilveren munten. .À.bevinden zich in totaal 52inscripties, waarvan de meesteChristelijke symbolen bevatten,maar 22 dragen initialen ofkenmerken van de oorspronkelijkeeigenaars, waaronder AureliusUrsirinus.In de totale muntvondst waren 15verschillende keizersvertegenwoordigd, met ieder huneigen muntslag. Deze muntenwaren allemaal op verschillendeplaatsen geslagen,. van Trier tot aanAthene. De meeste kwamen uitTrier, Lyon en Arles in Frankrijk enDuitsland en uit Milaan, Ravennaen Rome in Italië. Ook in Engelandwerden een poosje Romeinsemunten geslagen onder keizerMagnus Maximus, doch dezewerden niet bij deze archeologischeschat aangetroffen. Deze hele schatzal in ongeveer 407 zijn begraven,toen de Romeinen hun controleover Engeland al begonnen teverliezen, maar deze datum ismoeilijk te achterhalen.Buiten de munten bestond de schatuit gouden juwelen en een grootaantal zilveren gebruiksvoorwerpen,zoals tafelbestek.·De juwelen waren zes halskettingen,waaronder één uitzonderlijk mooiexemplaar bezet met diamant, drieringen en negentien armbanden.De meest imponerende ketting iseen zeer lange, die over deschouders en onder de armen doorwerd gedragen en op de borst meteen sierplaat bij elkaar kwam,opgevuld met een amathist engranaten en een grote gouden muntvan Gratian in een zetting.Vermoedelijk hebben er ook parelsop de sierplaat gezeten, maar diezijn verloren gegaan.De armbanden zijn een apartegroep. Enkele hiervan hebbenafbeeldingen van dieren en jagers,andere zijn rijkelijk bewerkt metgraveringen enz.. De grootstgevonden armband is een goudenband, die om de bovenarm werdgedragen met een doorsnede van 10cm en een gewicht van 140 gram.Het mooiste exemplaar is eendoorboorde band met een prachtigegeometrische voorstelling. Een vande banden heeft een inscriptie:"Utere Felix Dominia Jvliane", watbetekent: «Veel geluk gewenst aande eigenaar en dame genaamdJuliana". Dit juweel is van zeer grotearcheologische en historischewaarde.Ook een zeer waardevol stuk is een,je zou haast zeggen, steigerendetijger, van puur zilver met eengewicht van 480 gram. Dit iswaarschijnlijk een handvat geweestvan een grote zilveren vaas, dochhet eventuele restant of een tweedehiervan is niet gevonden.Het is bijna te veel om op tenoemen, maar verder werden ergevonden: 78 stuks soeplepels,waarvan sommige met lange steelen andere voorzien van een kortesteel ofdeel om vast te houden.Alles rijk gedecoreerd metverschillende voorstellingen.De overige artikelen zijn meertoiletartikelen, zoals zilverentandenstokers en oorschelpjes, somsvoorzien van een dolfijnfiguurtje.Tussen de verschillende slotenbevonden zich leerresten, wat eropduidt, dat er een verpakking vanleer, of een kist bekleed met leer isgebruikt. In alle voorwerpenDe gehele schat heeft waarschijnlijkbehoord aan een rijke eninvloedrijke familie, mogelijkeigenaars van een grote hoeveelheidland ten tijde van het Romeinsekeizerrijk.Het totale gewicht van de vondstwas 3,5 kilo goud en 23,75 kg zilver.De huidige waarde in goud en zilverzou momenteel slechts 34.200,­Engelse ponden bedragen; dehistorische waarde bedraagt echterettelijke miljoenen.Op dit moment worden er in dedirecte omgeving van de vindplaatsnog steeds artikelen gevonden, dusmisschien krijgt dit verhaal in detoekomst nog een vervolg.Ik feliciteer Eric Lawes met zijnvondst en ben ervan overtuigd, dathij de goede weg heeft bewandelddoor onmiddellijk de deskundigearcheologen te waarschuwen, totzekerstelling van de gehele schat.Wie zou dit niet willen vinden?Het geheel is nog te bezichtigen totjanuari 1994 in het British Museumte Londen.T. KolkmanI_magazineI

VOOR U GELEZENHeiligen uit de modderEen handleiding voor wie de achtergronden zoekt van pelgrimstekensDe opkomst van de metaaldetectorin de vrijetijdssfeer heeft delaatste decennia ook in ons landgeleid tot een enorme toename van hetaantal metaalvondsten. Dat betreftknopen, munten en muntgewichten,rekenpenningen, gespen en legio anderevoorwerpen, die «opgepiept" worden.Dankzij de vochtigebodemomstandigheden in ons lage landjezijn ook veel kwetsbare objecten,vervaardig uit een vergankelijke lood-tinlegering bewaard gebleven. In Zeeland·waren tot 1978 slechts 22 zogenaamdepelgrimstekens bekend en nu meer danduizend, waarvan er zevenhonderdbeschreven staan in het boek «Heiligenuit de modder, in Zeeland gevondenpelgrimstekens". Onze streken blijken inomvang en verscheidenheid van dezevondsten koploper te zijn in dearcheologie, dankzij de niet aflatendeijver van vele tientallen detectoramateurs.Zonder de uitvinding van demetaaldetector en het enthousiastegebruik, dat detectoramateurs er delaatste jaren van maken, zou zo'n boeknooit verschenen zijn. Provinciaalarcheoloog van Zeeland, de heer R.M.van Heeringen, memoreert in zijnvoorwoord de bereidwilligheid van devele liefhebbers om hun vondsten terbeschikking te stellen voor zijn studie,een heel ander geluid dan je meestalhoort van officiële zijde. Hij wijstnochtans op het gevaar, datarcheologische gegevens omtrentdatering, vindplaats envondstomstandingheden verloren gaan,omdat de meeste ervan zonder veelomhaal uit het eeuwenoudebodemarchiefgehaald zijn. Hij vreest ookvoor het verloren gaan van de vondstenomdat ze verspreid zijn over een grootaantal particuliere collecties en het gevaardat ze nog verder verspreid raken.Naast het bestuderen van hetvondstmateriaal op zich lijkt me eenlandelijke enquête onder dedetectoramateurs op zijn plaats om dieextra gegevens alsnog vast te leggen.Het ligt wat dat betreft niet aan dehobbyisten alleen indien dit niet gebeurt.Op afbeeldingen van pelgrims opschilderijen en heel wonderlijk ook opkerkklokken vinden we zeer nauwkeurigdiverse insignes afgebeeld, waardoor wenu na vijfeeuwen nog steeds de pelgrimsoordenkunnen herontdekken uitde middeleeuwen. Pelgrimsinsignesblijken een tot op heden onaangeroerdeinformatiebron te zijn over verschillendeaspecten ·van de middeleeuwse samenleving,die niet in geschriften en anderehistorische bronnen zijn vastgelegd.De meest populaire insignes zijn dejacobsschelp in diverse variaties vanSantiago de CompostelIa en het portretvan Christus op de zweetdoek uit Rome.Deze insignes waren niet alleen alssouvenir bedoeld, maar hadden ook eenbelangrijke betekenis als amulet.Een pelgrimstocht werd in de eersteplaats uit geloofsijver gemaakt ombijvoorbeeld genezing te zoeken, zoalsheden ten dage nog in Lourdes gebeurt,hoewel onderzoek van historischebronnen uitwijst, dat men ook alsboetedoening voor een misdaad op eentocht gestuurd kon worden, waarbij hetbedevaartsoord en een minimaletijdsduur opgegeven werden. Waarom wenu die oude tekens terugvinden in oudestortplaatsen is een vraag, die nietbeantwoord wordt.Veel studie zal nog moeten wordenverricht om antwoord te krijgen op devragen wanneer men insignes droeg, doorwie en onder welke omstandigheden enwaarom men ze wegwierp met hethuisvuil. Dit boek geeft onderzoeksresultatenweer betreffende dearcheologische context van de Zeeuwsevondsten, die vooral gedaan zijn inverdronken dorpjes en het stadjeReimerswaal in de huidigeOosterschelde. De bedevaartsouvenirszijn gerangschikt naar herkomst, waarbijin het kort de geschiedenis van debetreffende bedevaartsoorden wordtverteld. Dit is zondermeer een boeiendboek, dat navolging verdient metgegevens uit andere delen van ons land.H~iligm uit de modder, in Zulandgevondenp~lgrimstekms.R.M van Huringm, A.M. Koldew~ij mA.A. G. Gaalman.Uitg~v~rij: D~ Waiburgp~rsISBN9060lJ.559.7. Prijs: [25,-I_magazineI

LuchtfotografieHoofd- of bijzaak?R. de HeerDuidelijk ziet men hier de oude wegen als lichte strepen, die door het land lopen.Zo'n 15 jaar geleden was hetgeen probleem om eengoede plek te vinden omleuke dingen te ontdekken. In dietijd gold het gezegde: "Een keerzwaaien, vijf keer graaien" volop.Omdat het nu heel wat moeilijkeris geworden, is de voorbereidingveel belangrijker. Al heel lang ben ikbezig allerlei volksverhalen na tetrekken op hun echtheid, want waarrook is, is vuur. De volgende stap isdan om eens op echt oude kaartenuit bijv. 1500 en 1600 te gaankijken. Deze zijn helaas ergonnauwkeurig maar geven in deregel wel wegen, rivieren, bossen,venen, dorpen en belangrijkegebouwen (kastelen, kloosters enAfbeelding Ikaart1:25.000hedenkerken) aan. Daarna, als ik de plekgevonden heb, pak ik deHistorische Atlas (RüBAS) van debetreffende provincie en ga op zoeknaar herkenningstekens, zoalsAfbeelding 2kaart1:25000(1890)Afbeelding 3luchtfoto 1945kasteelplaats1:7600slotenstelsels, ligging van delanderijen, verhogingen eneventuele bebouwing. Daar dezekaarten 1:25000 zijn, wordt hieralles op aangegeven. De kaarten zijnAfbeelding 4luchtfoto 1982kasteelplaats1:18.200I_magazineI

~ Op deze foto van het verdronken land bijTolseinde kan men duidelijk de contourenvan diverse boerderijen onderscheiden, die4 eeuwen geleden werden weggespoeld.De belangstelling voor een fotovanaf een zo hoog gelegen puntgenomen, dat men een groot gebiedoverziet, is vrijwel even oud als defotografie zelf. Het vliegtuig ishierbij een onmisbaar hulpmiddel.Het bleek in het begin erg moeilijkte zijn om uit de hand een goedefoto te verkrijgen, zodat men naareen oplossing zocht om hetfototoestel op een verantwoordemanier in het vliegtuig te monteren.Duidelijk kan men op deze foto de somshonderden meters brede trekwegen metkarresporen zien.Tmeestal van rond 189°, dus ruimvoor de verwoestenderuilverkaveling. Soms heb je geluken zie je toch wat vreemds op dekaart (afb. I, 2 ,J en 4). Vaker komthet voor, dat ook hierop eigenlijkweinig meer te zien is.Dan resten er nog maar een paaroplossingen. Allereerst eenveldverkenning, wellicht welbekendbij velen (scherven e.d.). Dit levertnatuurlijk alleen succes op als hetland geploegd is ofals er veelmolshopen zijn. Ook slootwallenwillen wel eens hun geheimen prijsgeven. Uiteindelijk wil je tochresultaat van al je zoek enspeurwerk, dus het laatste middelbij negatief resultaat, is eenluchtfoto van het te onderzoekengebied.Onder de boerderij ziet men een lichtgekleurd vierkantje, dit zijn de fUndamentenvan een kasteel. Ook de slotgracht is goedte herkennen. In het terrein zijn beide nietmeer te zien.Men ontwikkelde uiteindelijkspeciale luchtcamera's.U ziet op de verschillende foto's enkaarten, dat wat er op de (RüBAS)kaart aan gegevens te verkrijgen isdoor een luchtfoto bewezen wordt.Ook kunt u zien dat rivieren eenandere loop hebben gehad en dat dein het veld nauwelijks zichtbareverhogingen op een luchtfoto goedte onderscheiden zijn. In bijv. eenveengebied kan men op zo'nzandkop bewoning ontdekken.Nu zijn er verschillende foto's teverkrijgen.I_magazineI

Eén kerkje midden in de weilanden.Op de foto is duidelijk te zien, dat er in demiddeleeuwen wel bebouwing en dusbewoning was.vierkant of rond af en kan eenzwarte kleur hebben. Dit komtomdat de gracht na al die jaren nogsteeds een vochtige plek is (dooro.a. de veenafzetting). Dit geefttijdens een wat drogere periode eenkleurverschil. Ook hoogteverschillen,die op de plek zelfnauwelijks zichtbaar zijn, kunnenODe mij bekende oudste foto'sdateren uit 1928, maar deze zijn nietvan heel Nederland te verkrijgen.De beste foto's, met een schaal van1:7600, zijn die uit 1944 en 1945.In die tijd werd door de R.A.f. heelNederland gefotografeerd om evt.Duitse stellingen te ontdekken.Deze foto's zijn te verkrijgen bij o.a.de topografische dienst te Emmenofde sTI(chting)Bo(dem)KA(rtering)in Veenendaal. Andere hedendaagsefoto's zijn van een veel groterehoogte genomen (1:18000) endaardoor (mede door de ruilverkaveling)minder interessant.Het «lezen" van een luchtfoto isbest wel moeilijk, omdat je in hetbegin van alles denkt te zien,maar na verloop van tijd kun jenatuurlijke zaken van de nietnatuurlijke onderscheiden.Vaak zijn bewoningssporenvervaagd en zijn er maar enkelegedeeltes van verloren gegane wegente ontdekken (dit komt o.a. doorruilverkaveling, bebouwing enploegen). Bij bijv. kastelen ofkloosters heb je de aanwijzing dat erwaarschijnlijk een gracht omheengelegen heeft. Deze tekent zich vaak• Op de foto kan men de contouren van eenrondburcht met slotgracht prachtig herkennenaan de diverse concentrische cirkels.door de zonnestand een schaduwopwerpen, die alleen op een foto iswaar te nemen. Daarnaast gevenniet zichtbare fundamenten ookinformatie. Allereerst geeft ook hierin droge periodes het vocht, datlanger vastgehouden wordt instenen (en grachtenstelsels) eendonkerder aftekening. Ten tweedekunt u als bijv. de eerste sneeuwMen kan hier duidelijk de plattegrondenen de verzonken wegen herkennen van eenverlaten middeleeuws dorp.

gevallen is soms de aftekening ophet veld zien, omdat stenen behalvevocht ook de warmte langer vasthouden. Er is op die plaats dan ookgeen sneeuw te zien en is daardoordus ook vanuit de lucht goedwaarneembaar. Ten derde is het zodat gewas minder hoog groeit alshet zich op fundamenten bevindt.Dit noemen we de «crobmarks".Ook kunnen (niet meer bestaande)wegen op een luchtfotowaargenomen worden. In Drenthelopen wegen die een 100 tot 150meter breed zijn. Deze wegen zijnduidelijk zichtbaar en zijn zo breedomdat men in modderige tijdensteeds op de zijkanten ging rijdenom wdoende vaste grond tebehouden. Het is de kunst om diewegen op foto's te ontdekken omw op eventuele kruispuntenbewoning te kunnen lokaliseren.Vergeet niet dat een weg ergensheen ging en dat handel heelbelangrijk was, dat er ook in die tijdgevochten en gestolen werd en erdus een goede kans is om leukezaken te vinden.Als je op een luchtfoto de loop vanrivieren volgt, zie je vaak ook deoude loop. Dit kan natuurlijk heelinteressant zijn, temeer omdat weweten dat er bij water altijdaktiviteiten waren. Zeker in deBetuwe waar de rivierenloopnatuurlijk door de eeuwen heenveranderd is moet het via een fotote achterhalen zijn waar de oudeloop gelegen heeft. U herkent ditaan de zwarte band die ongeveerparallel aan de huidige loopmeeslingert. Dit kan een basis zijnom uw aktie hier naartoe teverleggen.• Contouren van een 16-eeuwse boerderij.aan het eigen perceel. wdat dieoude verdeling ook vaak bewoninginhoudt. Het is dus zaak omhoofdlijnen te ontdekken (oudekadasterkaarten kunnen hierbij eengoed hulpmiddel zijn).Deze percelen hadden vaak eennatuurlijke afscheiding, bijv. eenriviertje of een weg. Nog ouderevelden zijn de zgn. Celtic Fields.Daar lag meestal een gehelenederzetting bij.U herkent deze Celtic Fields aaneen raster van veldverdelingen.Daarbij kan het voorkomen, dat alsde bodem het toelaat er zelfs gravenzichtbaar worden.Al met al geeft de luchtfoto veelinformatie die u, mits goed((gelezen", goed op weg kan helpen.Als hulpmiddel kan ik u dehistorische atlassen en fotoatlassenvan RûBAS aanbevelen. Ook kan debibliotheek nuttige aanvullingengeven op het gebied vanluchtfotografie. Hierbij wil ik tenstelligste benadrukken, dat als uzaken ontdekt, die belangerijk zijnvoor de wetenschap (zowel plek alsvondsten) u deze DIRECT meldtbij de daarvoor aangewezeninstanties. Vergeet u dit a.u.b. nietdaar wij, naast de AWN, de ogenvoor de provinciale archeologenzijn.Onze freelance hulp in deze dienter mede voor dat ons cultuurgoedbekend en behouden wordt.Foto's: ROBAS fotoatlas,luchtfotografie vanC.A.). Frijtag Drabbe, Deserted Villages.Celtic Relds (keltische veldjes) in Drenthe.Deze veldjes werden meestal omgeven dooreen aarden wal.TAls je op foto's (19 28 / «/ 45)landpercelen bekijkt, zie je ook vaakde oude vroeg middeleeuwseverdeling. Vaak woonde men op ofI_magazine]

LAAT-MI DDELEEUWSBEELDJENA10JAARWEER TERUGGEVONDENHet is al meer dan 12 jaar geleden, dat ik mijn eerste detectoraanschafte. Veel keus in detectors was er in die tijd nog niet inhet zuiden van ons land, zodat ik automatisch op het merkC-Scope uitkwam.Ik liep al geruime tijd rond methet idee om te beginnen met hetweken naar oude metalenvoorwerpen met de metaaldetector.Na wat geld bij elkaar gespaard tehebben, viel mijn keuze uiteindelijkop de 9900 van C-Scope.Na de eerste maanden op akkers enweiden te hebben gezocht, beslootik mijn werkterrein eens teverleggen naar de binnenstad vanhet middeleeuwse 's -Hertogenbosch.Hier bemerkte ik, dat mijndetector bijzonder veel moeite hadom door de gemineraliseerdepuinlagen heen te komen. Daar ikmet een VLF/TR detector met eenbasistoon werkte, viel het niet meeom een goede afstelling op dezegrond te krijgen. Ondanks dit euvelheb ik de eerste jaren toch best veelgevonden. Als ik zag, dat er in debinnenstad gegraven werd, was ik erals de kippen bij om te kijken of erinteressante oude lagen opgegravenwerden. Bouwputt.en, rioolsleuvenen baggerwerkzaamheden warenmijn werkterrein.De afgevoerde grond werd danmeestal op de laag gelegen akkersbuiten de stad gedeponeerd om hetland op te hogen. Hierbij zag ik nogvaak kans om leuke dingen ui t dezeafgevoerde grond te halen.Buiten de gewone gebruiksvoorwerpen,wals duiten, gespen enknopen kwam er ook w af en toeiets aparts naar boven, walsbijvoorbeeld pelgrimsinsignes,aardewerk, een apostellepel entinnen lepels. Zie foto's.Op een dag zag ik dat de gemeentepal naast de St-Jans kathedraal eenriool aan het vervangen was.Ik wachtte geen moment en vroegaan de aannemer of ik watgrondhopen naast de rioolsleufmocht afzoeken. Dat was geenprobleem, als ik maar niet in de wegliep, kreeg ik te horen.Ik merkte direct, dat de ongeveer3 meter diepe rioolsleuf dwars dooreen oude begraafplaats liep, die zichaan de voorkant van de kathedraalbevond. Links en rechts stakenbeenderen uit de grond. Er redenvrachtwagens af en aan om de oudestadsgrond te vervangen door blankzand.Ik vroeg aan de vrachtwagenchauffeurof ik mee mocht rijdennaar de plaats waar hij de oudestadsgrond neergooide. Ook datmocht en een half uur later stondik, een kilometer of 10 verder, opeen akker in een dorpje net buiten's-Hertogenbosch. Omdat ik nuniet voor de graafmachine uithoefde te kijken, ging het zoekeneen stuk gemakkelijker.I_magazine I

Hier kon ik ongestoord overgedumpte hopen grond weken enelke keer als er een vrachtautokwam lossen, stond ik klaar om denieuwe hopen te onderweken.De beenderen van de begraafplaatsstaken her en der uit de grond.Erg leuk weken vond ik dat nouook weer niet. Aan de hand van hetaardewerk kon ik zien, dat debegraafplaats uit de late middeleeuwendateerde (13e tlm 15e eeuw).Piep, Piep, ineens weer een signaalen even later stond ik met een kleinloden beeldje in mijn handen.Na het afgespoeld te hebben in eenplas water bemerkte ik, dat hetbeeldje Rink beschadigd was.Het gezicht was afgeschramd en hetvertoonde een deuk in het midden.Wel kon ik vaststellen, dat het eenvrouwenfiguur was en dat ze in eensoort bootje stond. De mantel lagover haar schouders en werd meteen schijffibula in het midden vanhaar borst bij elkaar gehouden.Op het hoofd droeg ze een muts;typisch een laat-middeleeuwseklederdracht (zie foto). Niet veelzaaks dacht ik en ging weer sneldoor met zoeken. Nadat ik mijnnieuwe vondst bij de archeologischedienst in Den Bosch had latenregistreren, besloot ik het metiemand te ruilen voor een paarRomeinse fibulea, daar zag ik op datmoment meer in.'Dit alles vond plaats in 1983.Niet veel later heb ik weergeprobeerd het beeldje terug teruilen, omdat het mij toch welspeet, dat het niet meer in mijnbezit was. Het beeldje was ondanksde beschadigingen door zijnouderdom toch erg zeldzaam.Ik besloot dus contact op te nemen,met de persoon Imet wie ik hetbeeldje geruild had. Echter, die hadhet op zijn beurt weer doorgeruilden het verder uit het oog verloren.Jammer, dacht ik, niets aan te doen,de volgende keer beter nadenken.Inmiddels zijn er 10 jarenvoorbijgegaan (ik schrijf nu 1993)en wat gebeurde? Ik was tijdens eenuitstapje in Amsterdam waar ikvoor een klein winkeltje in deetalage stond te kijken en wat wasdat? «Mijn beeldje", dat ik 10 jaargeleden had gevonden, stond daarnetjes op een standaardje in devitrine van het winkeltje. Ik directnaar binnen en de prijs gevraagd.Oei, dat was even schrikken:f800,-. Dat was niet niks, maarde verkoper wilde eventueel ook welruilen tegen andere bodemvondsten.Niet lang daarna ging ikterug met wat andere vondsten, dieik ergens had gekocht voor eenbedrag, dat een stuk lager lag, dandat wat er voor «mijn beeldje" werdgevraagd. Na wat onderhandelenmet de verkoper had ik het beeldjeweer in mijn bezit. Zo zie je maarweer, als je ooit iets verkocht ofgeruild hebt, is er altijd nog eenkans om het weer terug te kopen ofte ruilen. Zelfs nog na 10 jaar.Jan van Bergen,(s-Hertogenbosch

INGEZONDEN VOOR "DE VONDST VAN HET JAAR"GOUDEN ROMEINSERINGWaarde redactie, .Graag wil ook ikmeedingen naar devondst van het jaar.Het gaat hier, volgens denationale archeologischedienst van België om eengouden Romeinse ring (22 karaat)uit de 3e à 4e eeuw na Christus, dusvan de laat-Romeinse periode..Het is een prachtig voorbeeld vanRomeinse juwelensmeedkunst.Het ruitmotief (met 36 globalen)en het gebruik van slangen komtveel voor in Romeins juweeldesign.De slang wordt vereenzelvigd metde Romeinse god AESCULAPIS,die aanbeden werd voor genezingvan ziekten. Men schreef aan deslang regeneratieve eigenschappentoe en men geloofde dus, dat hetdragen van zo'n ring een goedegezondheid bevorderde.Ook was de slang eenonderwereldsymbool en werdgebruikt om boze geesten af teweren. Uiteindelijk was de slangook nog het sYffiboolvan vruchtbaarheid enrijkdom.De hoepel van de ringzelf is opengewerkt(doorzichtig). Dus het zijnin feite 2 ringen boven elkaarmet daartussen vele minisculeringetjes gesoldeerd ofgesmeed.De ring werd met de detectorgevonden in de nabijheid van deresten van een Romeinse villa opeen zuiderhelling in deBelgische Ardennen.Rosette Leyssens.EmailfibuIaScnildpadfibulaI_magazineI

Een geiteieren metselaarsjasje datHugo de Groot* gedragen zouhebben als vermomming om in dedrukte van de Gorinchemse paasmarktaan het spiedende oog vanzijn belagers teontkomentijdenszijn roemruchteontsnappingLoevesteinuitvormt het middelpunt van~useu~eenongeëvenaarde expositie inMuseum Boymans-van Beuningente Rotterdam.Op het jasje zijn nog zes origineletinnen knopen bewaard geblevenen daar gaat het juist om bij dezeexpositie. Het museum laat een'niet eerder getoond onderdeelvan de archeologische collectieVan Beuningen-de Vriese zien, diein zijn geheel uit ruim tienduizendstuks bodemvondsten bestaat. Dehele verzameling is in 1991Om openhangende kleding bijeen te houdenwerd een kettingsluiting gebruikt.Deze bestaat uit een ketting met aanweerszijden een versierde haak.geschonken aan het museum enwordt in thematische semipermanenteexposities aan geïnteresseerdengetoond. Van de kledingvan onze voorouders uit de periode1450-1 650 rest niet meer dande accessoires, de enig overgeblevenaanhangsels, die bewaard zijngebleven, omdat ze van metaalvervaardigd zijn. Het meestegebruikstextiel is in de loop van deeeuwen vergaan, wat dat betreft ishet jasje van Hugo de Groot eenNIEUWSHAKEN EN OGENkledingaccessoires1450 - 1650museum Boymans-van Beuningenunicum. We zijn wat dat aangaatvolledig afhankelijk van de accuratessewaarmee kunstenaars hunomgeving met het penseel vasdegdenen van de gevonden accessoires,die voornamelijk functioneelgebruik kenden, maar daarnaastook als siervoorwerp konden die-nen.Schilderijen en prenten laten vande afzonderlijk geëxposeerde 350voorwerpen hun originele contextzien. De variatie is groot, ritssluitingenkende men niet maar weleen groot aantal kledinghaken,gespen, knopen, ogen en gordelbe.slag. Aan gordelriemen droeg menzijn hele hebben en houden mee,beurs, sleutels, een mes, toiletgerei,die te oordelen naar de zorgvuldigevormgeving en versieringniet alleen gezien mogen wordenals uitsluitend functioneel maarook als versiering.Een boeiende mini-expositie omeven bij stil te staan in het sousterrainvanhet nieuwe "GlazenPaviljoen" van het museum.Helaas is er geen catalogus bij vervaardigdvoor wie er. een naslagwerkjeover zou willen hebben.* De huishoudstervan Hugode Groot wildenaarmarktpaasdeinGorinchem (diemarkt bestaat nog altijd).Gelijktijdig nam ze de boekenkistmee, waar ze deze keer in 1621dus geen boeken, maar haar werkgeverin vervoerde. De kist werdRiemtongen zijn de metalen verstevigdeuiteinden van een leren gordel. Ze worden metnageltjes aan het materiaal vastgezet.door het Hugo de Groot poortjeop de Grote markt naar binnengedragen bij een vriend. Daar vermomdede staatsman zich alsmetselaar om niet op te vallen inde marktdrukte. Hij reisde vervolgensnaar Antwerpen.Deze expositie duurt tot en met31 juli 1994.Museum Boymans-van BeuningenMuseumpark 18-20Rotterdam010-4419400ElI_magazineI

GEBRUIKERSERVARINGTREASU REMASTE RTM 800 AUTOMATIC '93Tot nu toe was het zodat diepzoekers in hetalgemeen regelmatigbijgesteld enuitgenuld dienden teworden, wat tijdenshet zoeken aardiglastig is. White's heeftnu door slim endegelijk te werk tegaan een diepzoekerontwikkeld, waarvan de spoelen slechtseenmaal afgesteld en uitgenuld behoeven.te worden, nl. in de fabriek. Daarbij ishet'apparaat ook nog simpel tedemonteren en neemt dan erg weinigruimte in beslag (twee spoelen en dekast).Hoe heeft White'sdit nu gedaan?De beide spoelen zijn van een uniekeconstructie; Elke spoel is een rechthoekiggebogen, dikke massievealuminium staaf, die dus zeer vorm-vastis. Beide spoelen zitten aan een dikkealuminium buis vast.Deze beide spoeldragersbuizen wordenelk aan een kant van de kast vastgeklikt,waarbij tegelijkertijd automatisch ook deelectrische verbinding met dedesbetreffende spoel tot stand wordtgebracht. Door deze construcûe is deTM800 zeer stabiel en behoeft daaromnooit mechanisch ofelectrisch uitgenuldte worden door de gebruiker (dusgebruiksvriendelijk).En dan nu het electronisch gedeelte vandeTM8oo.De hoofdschakelaar bedient vierDe TM 800 automatic (nieuwste versie) is een diepzoekerdie in staat is grotere metalen objecten op een maximalediepte (max. 6 meter) te detecteren. Hiervoor heeftWhite's een metaaldetector gebouwd, waarbij de zend- enontvangstspoel niet in een zendschotel zitten zoals bij een"gewone" metaaldetector, maar ongeveer een meter uitelkaar. Eén aan de voorzijde van het apparaat en één aan deachterzijde. Het is van groot belang dat de spoelen daarbijeen exact vastgelegde positie ten opzichte van elkaarhebben, daar het apparaat anders niet goed werkt.,mogelijkheden te weten; AAN/UIT enBATT. CHECK. Daarnaast zijn er tweedetectiemogelijkheden METAL en CAVE.De eerste is de normale metaalzoekstand, waarbij de «Ground knop"zodanig kan worden afgesteld, dat de terplekke aanwezige grondmineralisatiegeen invloed meer heeft en er alleenmetaal gedetecteerd wordt.De tweede mogelijkheid is de "GAVE"stand. In deze stand "kijkt" het appar~tspecifiek naar de grond-mineralisatie enals die plotseling vermindert ofwegvalt,reageert hij met een geluidssignaal.Zo'n mineralisatie-vermindering kanveroorzaakt worden door een holte in degrond, zoals bijv. een tunnel ofput. Indeze CAVE stand gaat de detector ietsminder diep, maar heeft dan wel weerals voordeel dat hij ijzer afwijst (debasistoon valt weg) en non-ferroaccepteert. Dus bij een signaal in deGAVE stand kan er non-ferro ofeen holteaanwezig zijn.Verder kan de achtergrondtoon ofTRESHOLD ingesteld worden met de«TONE" knop. Deze dient in de regel zolaag mogelijkgehouden te wordenom toonwijzigingengoed waar te nemen.Tevens kan ergekozen wordentussen motion ennon-motion (o.a tegebruiken om tepinpointen). Als deachtergrondtoonmocht verlopen door bijv. kleinemineralisatie-veranderingen dan zit erop het handvat een knop, die voor hetopnieuw instellen van het geheugendient en zo dit euvel verhelpt en de toonherstelt.Voor motion-detectie moeten, om tekunnen detecteren, de TM800 en het tedetecteren voorwerp ten opzichte vanelkaar in beweging zijn. Dit heeft alsvoordeel dat de achtergrondtoonautomatisch op het ingestelde niveaugehouden wordt.Er kan gekozen worden uit twee SAT(zich herstellende basistoon) standen.Naast een intensiteitsmeter heeft deTM800 ook een gevoeligheids-regelaar(sens) die een uitstekende dieptegarandeert.De TM800 wordt gevoed door zes(alcaline) penlite batterijen, die garantstaan voor ongeveer 40 uur zoeken.Het gebruik van een koptelefoon(standaard) is aanbevolen indien de"TRESHOLD" (basistoon) laag staat. Dealuminium behuizing staat voor eenI_magazine I

gewicht van 2,85 kg daarbij is de TM800perfect uitgebalanceerd.De VeldtestWe hebben de TM800 getest in de"normaal" standen, zodat er eengemiddeld beeld gevormd kon worden.Van het veld dat we kozen waren enkelezaken bekend. Allereerst moest er ergenseen gegalvaniseerde pijp van ongeveer 15cm doorsnee liggen en ten tweede ginghet verhaal, dat er een tunnel aanwezigwas.Ook zou er een kist met gewerenbegraven liggen.We klikken de beide spoelen vast aanhet frame. We stellen de TM af.Dit gaat ons makkelijk af.We zetten alles in "normaal", stellen eenheel zachte basistoon in en zetten deswitch (schakelaar) op "CAVE" enplaatsen de AUTO TUNE op SLOW SAT(weinig min.). Nadat de instelling voorelkaar is, drukken we een keer op degeheugenknop en gaan op pad.Allereerst viel het op, dat de TM ergmakkelijk te dragen is en dat hetgewicht niet opviel. Met gestrekte armnaast het lichaam hangt de detectorongeveer op kniehoogte en blijftplusminus 50 cm boven de grond.Zwaaien is overbodig en rustig lopend,(de detector moet redelijk horizontaal"hangen") horen we de zachteachtergrondtoon. Zo nu en danproduceert hij een wat hardere toon,maar dit schrijven we toe aanmineralisatie. In het begin heb je deneiging om de TM te gebruiken als een"normale" detector en vraag je je af ofhet apparaat wel werkt, want er gebeurteen hele tijd niets. Maar het ligt ernatuurlijk niet bezaaid en daarbijreageert de TM alleen op groterevoorwerpen, kleine zaken worden nietgedetecteerd.We proberen even de maximalegevoeligheid. Dit resulteert in eenduidelijk onrustiger basistoon, waar jewaarschijnlijk aan moet wennen om ermee te kunnen werken.We gaan verder in de normaal stand.TIjdens het "lopen" moeten we tweekeer de "RESET" knop indrukken om hetgeheugen weer terug te krijgen.Na verloop van tijd begint de TM opeenseen aanzwellende toon te produceren.We volgen het signaal. Om te kijken ofhet metaal ofeen tunnel is, schakelen wenaar de "METAL" stand en lopennogmaals over het stuk heen.Geen geluid. We zetten hem terug inCAVE en bakenen het stuk land af.Het gaat om een lengte van ongeveer 15meter verdeeld in twee stukken.De breedte is ongeveer 3 meter.We graven een gat van ongeveer eenmeter en drukken er een peilstok in.Op 1.5° meter stuiten we op iets hards.Met een grondboor proberen we teachterhalen wat voor materiaal er ligt.Het blijkt steen te zijn. Waarschijnlijkde tunnel.We gooien het gat dicht en onthoudende plaats. We zetten nu·de TM op"METAL", drukken de "RESET" in en gaanverder op zoek naar de pijp.Na verloop van tijd krijgen we weer eensignaal, mede aangegeven door deintensiteitsmeter die naar de 7 oploopt.We zetten de AUTO TUNE op nonmotionen proberen te pinpointen.Het is een signaal met een breedte vanongeveer 60 cm en een lengte vanongeveer een meter. We lopen in eencirkel rond om evt. nog een signaal tekrijgen. Ongeveer 5 meter verder weereen aanzwellende toon. We gravenongeveer 1.3 meter diep en zien een pijpliggen, die roest vertoont, ook op deandere plek op I.3 meter diepte dezelfdepijp met wederom roestverschijnselen.Het blijkt dat door de plaatselijkecorrosie de doorsnee net groot genoeg isgeworden om te kunnen detecteren,want op een tussenliggend stuk was geenroestvorming aanwezig.Andere voorwerpen (buiten eenkanonskogel op 70 cm, diam. 20 cm)hebben we niets meer kunnen vinden.Het maximaal haalbare is 6 meter endan moet je denken aan bijv. eenvliegtuigmotor ofeen olievat van 200liter.Onze conclusie: de Treasure Master 800automatic '93 is een makkelijk en zeergebruiksvriendelijk apparaat en zorgtbovenal voor een uitstekenddieptebereik. De mogelijkheid van hetdetecteren van holtes onder de grondbeschouwen we als uniek.Dat de TM fabrieksmatig is uitgenuId isook een voordeel daar het de stabiliteitbevordert. Negatieve punten hebben wijniet ontdekt ofhet zou de iets minderestabiliteit in de "CAVE" stand moetenzijn.door G.J. Kool en H. Vt'1'maatI_magazine I

INGEZONDEN VOOR "DE VONDST VAN HET JAAR"STEMPELRegelmatig publicerendetectoramateurs overgevonden zegelstempels.Deze zeer persoonlijkevoorwerpen zijn door vormen afbeelding vaak warekunststukjes en spreken totieders verbeelding.Veel stempels zijn door(opzettelijke) beschadiging ofdoor de min of meeralgemene afbeelding nietmeer toe te schrijven aan eenbepaalde kerkelijke ofwereldlijke instelling of aaneen persoon.III I..uitgroeiend tot een invloedrijkekloostergemeenschap, die in hoogaanzien stond.Er werden twee dochterkloostersgesticht, één in Utrecht (1292),gewijd aan de twaalf apostelen enéén in Zwolle (1309) ookBethlehem genoemd.Door oorlogshandelingen werdBethlehem bij Doetinchem verlatenen verwoest in 1579, nadienstelselmatig afgebroken om met hetbouwmateriaal de stad beter tekunnen verdedigen.Het randschrift vermeldt inafkortingen de volgende Latijnsetekst:+ S • THEODICI • PREP • MTI .BETLEHEM.VoorzijdeAfdrukVanhet hier beschrevenstempel, jammer genoegook beschadigd, is het welgelukt de oorspronkelijke zegelaarte achterhalen. De provinciaalarcheoloog van Gelderland,drs. R.S. Hulst, alsmede drs. E.].Harenberg van het Rijksarchief teArnhem, hebben gezorgd voorreiniging en tevens de determinatievan het stempel.Sigillwn Theoderici PrepositiMonasterii Betlehemensis.AchterzijdeZegelstempel, koper54 * 32 * 3 * mmoGrootzegel van Dirk van Baak,proost van het klooster Bethlehem(bij Doetinchem) 1347 - 1361.11 ;i iil 1:111111111111/'""111"111Bethlehem was een beroemdklooster van de Augustijnerkanunniken, gesticht in 1179 alskluizenaarsgemeenschap en al snel 1II ' I ! 11 , 1111111

In het midden is Sint Laurentius, een derpatroonheiligen van het klooster, afgebeeld met hetrooster (deze heilige is volgens de legende op het roosterverbrand). Onderaan staat het wapen van het adelijkegeslacht Van Baak, een blauwe dwarsbalk in veld vanzilver.Aan beide kanten van het midden mogelijk een staandstengelmotief.In het archief van het klooster, te raadplegen bij hetRijksarchief te Arnhem, zijn drie originele afdrukkenvan dit stempel aan oorkonden bewaard gebleven.De foto's laten de voor- en achterzijde van het stempelzien en tevens de mooiste originele afdruk uit hetRijksarchief.Leo Lutz, DoetinchemFoto s: R. O.B..

KELTEN EN HUNMYSTERIES 2Dhr KRH. FaberAfbeelding I ~De archeologen krijgenKeltisch Nederland niet wduidelijk boven de grond,dus daarom bekijken we het eensvan de andere kant; van de zijde derKeltenbewonderaars.Een prachtig voorbeeld is hetideogram, dat men ontwaart op de((regenboogschoteltjes" gevonden inheç gebied van de Bataven.Een ideogram is een beeld, datverwijst naar een verklarendconcept ((een visie" van de onsomringende werkelijkheid.Het museum in Hallein ziet in deAfbeelding 4 ~boog (afb. 1) een torque, eenKeltische gouden halsband (afb. 2).König, die het boek ((Das Rätsel derKeltische Münzen" geschrevenheeft, ziet er de hemelboog in: de2X de drie punten in het midden alstwee keer de driemaandweken, erterecht van uitgaande hoebelangrijk het getal drie voor deKelten was: een heilig getal!Lengyel noemt het weer een torqueen komt met een anderenumerologie. Hij telt:door de uiteinden van deboog als zelfstandige punten te zien;het punt boven en de twee erondervormen een triade, de onderste vijf~Afbeelding 3de optelsom van 2 + 3; 2 staat voorde maan, drie voor de wn. Wordtde boog op sommige exemplarenvervangen door een meerkransachtige vorm, dan noemt hijhet een slang, een watersymbool(afb. 3). Loopt de boog soms door(afb. 4)~ dan ziet Hallein er eendubbele torque in. Maar blijkt, datop andere munten op de ondersterij slechts vier punten voorkomen(afb. 5), dan is de verwarring~ Afbeelding 2compleet.We mogen ons vooral gezien hetgewicht van deze materie nietovergeven aan flauwiteiten, walsdat de Kelten niet konden tellen.Maar afgezien van welkenumerologie dan ook; we zijn ookbenieuwd naar het geheel van deboodschap, wat doet die torque ofhemelboog bij de drie weken?Waarom een triade bij de 2 en 3van de hemellichten en dan dewaterslang er omheen? Hieroverwordt geen mededeling gedaan endat is toch essentieel. Mag deKeltische fantasie beroemd zijn,over het algemeen zijn hunvoorstellingen consistent genoeg: deKeltische versie van de Romeinsegoden komt overtuigend over,~ Afbeelding 5

...Afbeelding 6r atuurlijk kennen we niet allelokale machten, maar daar staatTaranus met zijn wiel, Cernunnosmet horens op zijn kop, het geheelvan de voorstelling is ook perfectduidelijk (afb. 6): de Romeinsegoden zijn de dienaren ofbegeleiders van de Keltische god.Terug naar de ideogrammen; valtermee te werken?Het voorbeeld van deregenboogschotel is expresgenomen, omdat deze voorstellingeen zelfstandige eigen Keltischecreatie lijkt, terwijl de gang vanzaken bij de Keltische muntslagongeveer als volgt ligt: deDonaukelten in de derde eeuw...Afbeelding 7voor Christus begonnen hunmuntslag diep onder de indruk vanhet machtige uitstralingsgebied vande Helleense cultuur. De eerstetypes waren (soms) zeer natuurgetrouweimitaties van detetradrachmes van Macedonië(afb. 7). Als iets ons ooit duidelijkgeworden is uit het werkje van JohnPorteous: "Aangemunt ennagemunt" dan is dat de dwingendekracht van een succesformule: menimiteert uit bewondering, maar ookpast men het eigen produkt aan aande gangbare circulatie, deze is algeaccepteerd, men voegt als hetware makkelijker in bij dehoofdstroom met een artikel onderde juiste schutskleur....Afbeelding 8Wie verbaasd is over het gebrek aanoriginaliteit, bijvoorbeeld in deNederlandse muntslag, vergeet datzich aanpassen aan wat men gewendis en zich voegen naarsuccesformules, voorwaardenkunnen zijn voor een succesvollegang van zaken. Een innovatie kanwel, ofmoet bijna, als eenzelfbewuste vorst ofstaat zich aande wereld wil presenteren: hier ismijn portret en dit is mijn nieuwemunt; voila!Om bij de Kelten te blijven: koningCymbelin in Engeland had deeuvele moed gouden munten onderzijn naam uit te brengen.De Romeinen spraken er schandevan. Het gebruik van goud was hetvoorrecht van hun keizer en danook nog de naam erop van die(halve) vazal (afb. 8). Dit was eenduidelijke uitdaging! U ziet deriskante zijde van een eigeninnovatie. Onze muntmeesterswaren verstandiger.De Kelten moeten onder de indrukzijn geweest van de Griekse...Afbeelding 9munten, die ze dan ook imiteerden.Toch komen al snel Keltischetrekjes naar voren. De kop van Zeusvan de tetradrachmes wordtomgevormd tot de kop van eenKeltisch stamhoofd (afb. 9).De ruiter Apollo op de Kz wordt deKeltische godin van de paarden (ende dageraad) Epona (afb. la).Ook valt het niet te ontkennen, datde kop van Dyonisos gans origineelwordt omgevormd tot? (afb. u).Vanwaar kon het toch komen totwat menige keurige vaderlander zalzien als een "ontsporing"?Er is natuurlijk een essentieelverschil tussen de Griekse en/ofRomeinse munten en die van deKelten. Een munt is een door destaat ofhet staatshoofdgewaarborgd geldstuk.De staat/vorst staat garant voor hetgehalte en maakt en passant reclamevoor zijn regime en politiek op diemunt. Maar weinig Keltischevorsten, zoals Cymbelin, stonden...Afbeelding 10.I_magazine I

....Afbeelding I I a & I I bborg voor hun munten. Het was hetwerk van (edel)smeden, soms aanhet hof, soms ergens in hetbinnenland en het kan met hetvolste recht gelden als particulierinitiatief.Een staat houdt zijn munten (welzo verstandig) zo constant mogelijken houdt ook lijn in de politiek.Dat kan niet altijd gezegd wordenvan de Keltische munters.Ze kregen zo'n Grieks geldstuk inhanden of een versie daarvan vaneen andere Keltische artiest enonbegrepen goden en symbolenwerden vervangen door bekendevormen. Juist de Keltische fantasieis uiterst levendig en vitaal en datblijkt ook uit de Keltischemuntslag.Bibliografie: Lengyel - (Vas GeheimeWirsen der Kelten, I969'~Te koopTesoro Baadn?eboden:an Ido _-__.--..- anà ouà,• cs{\ 10 inch z ' met Cl-6, \ m~Ne(e~O 1/2 jaar oOUdekschotels, -re KOOP: f\s~er onde\ofe\\\K\'\.'0 C;o.J,ec't e P 'bU\Kt b",\{\e w . , ~e{\ rijs f 950,_ . aa\ ge r \900,-~e \t-oO\!à -»s ,,\e~,. "3 Tel 04984-327 1 :ste\. prijS f. 3_91505895tt00 .. \. \E) 043"'" -_-.I~~9\~ET:ECTOAT,E5Të:~mpa~s XP-3S0 White's Eagle 11 SL,ongebruikt. Prijs: fnieuw, niet gebruikt.D.E Tector, Tel 05 Te koop: Garr' Prijs f. 1100,-~erste pratende Tel. 03879-4332maanden Oud, 0garantie, f /600 _ mp/eet metTel 070-2397498-IN VOORBEREIDING:DE ONAFHANKE.LIJKE TESTMaar al te vaak staan onder de rubriek «Opgravertjes"gloednieuwe metaaldetectors aangeboden.De allernieuwste modellen worden soms voor bijna dehelft van de nieuwprijs, met garantie, nauwelijksgebruikt en slechts enkele maanden oud te koopaangeboden.Hoe komt dit?Je kunt je afvragen wat hiervan de oorzaak is. Zijn demensen verkeerd voorgelicht door de dealers, bleek dedetector achteraf toch te ingewikkeld in gebruik ofzoudat andere merk toch beter zijn, omdat de «buurman"er meer mee vindt? Om op dit soort vragen antwoordte geven, willen we met uw samenwerking eenonafhankelijke vergelijkende test voorbereiden.Als onpartijdig blad voor zoekers willen wij onze ledenbetrouwbare informatie verschaffen omtrent de prijskwaliteitsverhoudingvan detectors, die op deNederlandse markt verkrijgbaar zijn.TestWij willen de detectors per prijsklasse testen, te weten:- tot f 1.000,-

~, Voor de in het volgende nummer te plaatsen rubriek "Vraagbaak"kunt u tekeningen en/offoto's van voorwerpen of munten,waarvan u zelf niet weet wat het is, sturen naarDick Eekhof, Pealskar 47, aso I TL JoureGeachte redactie,Bijgaand treft u een tekeningaan van een duimstok(afb. I), die ik opgroef in eenweiland nabij Warten.Het houten handvat isbijzonder goed bewaardgebleven en meet ca. 15 cm.De eruit stekende meetlatmeet I0 cm en is vanmessing, evenals hetscharnierpunt, dat ook noggoed functioneert. Vaag zijn'nog de cijfers in het handvatzichtbaar, terwijl 'de lijnen,geaccentueerd met punteniets duidelijker zijn. De inhet messing voortgezetteduim-telling loopt tot 12.Een duim is 2,5 cm, watinhoudt, dat de meetlat 30cm hoort te zijn. IEr ontbreekt dus een stukjevan 5 cm (= 2 duim). Graagzou ik willen weten in welketijd deze duimstok geplaatstmoet worden.Atb. 2 Is een messing .passer. Hij is gevonden in debagger uit een oudetrekvaart. Het scharnier laathet afweten en zitvastgeroest. De lengte isexact 8 cm. Is dit een stukjetimmermansgereedschap ofheeft het aan een schippertoebehoord. Tevens zou ikook hier graag de leeftijdvan willen weten. Hoe kanik het scharnier weer latenbewegen?Afb. 3 is voor deverandering van lood.Het plaatje heeft eendiameter van ca. 2 cm(langste punt) en een diktevan I 115 mmo Er in geponstzijn 4 exact identiekewapentjes. Bovenin deletters HH met daarondereen gekroonde Franse lelie.Graag zou ik de dateringwillen weten, maar vooralwat het is.Bij voorbaat dank,Roei Bos, WartenBeste Roel,Je hebt hier een leuk stukjetimmergereedschapgevonden. Het is echter nietzoals je schrijft een duimstok,maar een zwaaihaak. Met dezezwaai- ofin de volksmondzweihaak genoemd, kon detimmerman ofmeubelmakereen bepaalde hoek op hethout afmeten. Datering beginI8e eeuw. Volgens mij is eenduim 2,53 cm. De duimtellingdiende als meetlat.Ook de passer kan in beginI8e eeuw gedateerd worden.Op je vraag hoe je hem weerkunt laten functioneren, kanik geen goed antwoord geven.Je kunt het proberen metkruipolie ofremolie. Je laathet voorwerp hier een dag ofwat inliggen, daarnavoorzichtig proberen.Garanderen doe ik dezemethode niet.Het laatste voorwerpje is eenhuis- ofeigenaarsloodje.In sommige delen van hetland, zoals in Drenthe tijdensde vervening, hadden degrondeigenaars mensen indienst, die betaald werdenmet dit soort loodjes, die zedan in de winkel van degrondeigenaar als betaalmiddelkonden gebruiken.In de steden werden dit soortloodjes ook door de kerk aan

de armen gegeven, dezogenaamde broodpenningen.De initialen HH zijn van deeigenaar. Deze is niet meer teachterhalen. Ik dateer geziende Franse lelie dit loodje opde 17e eeuw.Geachte redactie,Het was een mooie dag injuli. Dus ging ik weer met demetaaldetector op zoeknaar een mooi stukje landom af te zoeken. Na enkeleuren zoeken, vond ik ditbeeldje. Het materiaal isvermoedelijk lood of tin,gezien het gewicht en degrijze kleur. Ik heb hetgevonden in de omgevingvan Deinum. Graag wou ikvan u weten, waar dit voorgebruikt werd en dedatering.Moet ik dit beeldje ookaanmelden bij de R.O.B.lBij voorbaat dank,Jan Veldema, MarssumHet beeldje is van eenlood/tin legering en helaas ishet niet compleet.Het voetstukje ontbreekt.In het midden van de vorigeeeuw hield men met dit soortbeeldjes hele veldslagen op dekeukentafel. Uw beeldje, eenFranse soldaat, zal hierongetwijfeld aan hebbendeelgenomen. Het was eenmassaproduct. Aan dezijranden is ongetwijfeld eengietnaat te zien.Wat betreft het aanmelden,lees hierover in magazinenummer 7 op blz. 2 onderpunt 9 van ons huishoudelijkreglement. Mijns inziens valtdit voorwerp hier niet onder.Vraag aan de redactie:Het merk op dit handvat vaneen tinnen schaal; welkeleeftijd is dit? Vindplaats:De Zande.Waar heeft dit zilveren,vierkante hangertje voorgediend? Het is 4 mm dik.Zijn dit gildevissen ( eenervan is een steur) en hoeoud zijn ze? Ze zijn van looden gegoten. Vindplaatsen:Graafschap en Kampen.Waar komt dit gegotenfluitje vandaan en welkefunctie had het en hoe oudis het? Vindplaats: Kampen.omstreeks 1935. Dit typevindt men vaker. Ik had erzelfdrie, die nu in de vitrinevan een aanstekerverzamelaarprijken.Het zilveren medaillon ismoeilijk te plaatsen, aan dehand van de eventuelezilvermerkjes zou dat kunnen.Gezien de dikte lijkt het meeen medaillon, die voorzienwas van 2 glasplaatjeswaartussen men vaak eenlokje haar van een dierbare,die overleden was, deed.Van oudere datum zijn deloden visjes op de tekeningen.Hiervoor kunnen we teruggaan naar de 17e eeuw.Ik denk dat het kinderspeelgoedwas. Lood werdvaker gebruikt voor dergelijkeobjecten. Denk maar eens aaneen poppenhuis, eenstookplaat met daarboven eentreeft, waarop men deze visjeskon bakken. Uit Amsterdamis een dergelijke treeftbekend, met hierop een visvastgesoldeerd.Het laatste fluitje is van tin.Vaak treft men een fragmentvan deze fluitjes aan. Deze iste dateren in de 18e eeuw.Beste Jan,Volgens mij moet de mooiedag in juli op een woensdag-zijn geweest, maar over hetweer praat ik maar niet meer.-------,b,.Dit is een aansteker vanmessing. Is dit een van deeerste aanstekers? Hoe oudis deze? Vindplaats:Brunnepe.J. Broek, KampenGeachte heer Broek,Uw handvat van een tinnenschaal oftreeft kunnen wedateren midden 18e eeuw.Het aanstekertje is te plaatsen~-~.. ' '/6.~~.'--('-'. " .Ter verduidelijking: Deeeuwaanduiding de 18e eeuwstaat voor de jaren 1700-1799.Midden 17e eeuw is dus rond165°. In mijn boekje heb ikde fout gemaakt de jaren17°0-1799 de l7e te noemen.Mijn excuses hiervoor.Geachte -redactie,Graag zou ik wat meer teweten komen over devolgende voorwerpen.Voorwerp I is eenmondharpje. In het werk vanG. Gesink zijn enkelekoperen harpjes afgebeeld.Het mijne is gemaakt vaneen legering van ijzer enkoper. Kunt u een dateringgeven s.v.p..

...... ...... __ ....1\.-v .._.Voorwerp 2 is voor mijonbekend. Een gordelsluitingmisschien? Datering? Beidevoorwerpen vond ik in debuurt van een IJe-eeuwsewatermolen.Bijvoorbaat dank.Voorwerpje nummer 1 isinderdaad een mondharpje enqua vorm is dit een 17e-eeuwstype. VermoedelUk is uwharpje van brons, vaak doorde oxydatie lijkt het ijzer.Dit type is ook gevonden inAmsterdam en staat vermeldin het boek "25 jaaropgravingen Amsterdam".Voorwerpje nummer 2 is eenonderdeel van een deurslot.In het slot bevinden zichmeerdere van deze plaatjes.Datering: 20e eeuw.Geachte redactie,Het door mij gevondenplaatje is van zink, boveninzit een rond gaatje. Onderhet gaatje een kroonachtigbloemmotief, daaronder eenstrookje met droppunten alsmotief. Een wapenschild metdaarin vier sterren met zespuntjes, tussen de tweebovenste sterren een soortkruis, tussen de tweeonderste sterren eenzwaard.Naast het wapenschild hetjaartal 1916 en onder hetwapenschild het jaartal1703. Zie tekening.Het voorwerp is gevondenin de duinen van Noord­Holland. Mijn vraag is, wat ishet en waar werd het voorgebruikt, is het vanNederlandse of van Franseafkomst.WArt€.Bijvoorbaat dank voor uwhulp,Nico Houtman, AlmereBeste Nico,~ R.oTEHtt'TERIAnL tlN~Het door jou gevondenplaatje is een penning, diemen verkreeg na betaling vande hondenbelasting.In zoekerskringen eenhondenpenning genoemd.Jouw penning is vanNederlandse afkomst en uithet jaar 1916. De cijfers 1703zijn bedoeld voor deadministratie van degemeente. Welk ge~eentewapener op jouw penningstaat, weet ik niet, maar ikvermoed wel, dat hij van eengemeente uit de omgevingvan de vindplaats moet zijn.Hallo Dick,Even een kleine reactie op jerubriek "Vraagbaak" van hetoktobernummer jl..Bij afbeelding nr. 5 lijkt mede omschrijving van hetdoor de heer Broekingezonden lood onjuist.Volgens mij is het opschrift:I 118 B, ongewasse, 40 eneen klop van 1/4, Irz of 3/4.De breedte van de stof wasI 118 el, het was nogongewassen en de lengtewas 40 1/4, 40 1/2 of 40 3/4el. Deze conclusie trek ik uithet door mij gevonden lood,waarvan hierbij eentekening. Hierbij was de stofwel gewassen. De keerzijdeis het Leidse wapen. Er zijnnog andere teksten bekend:o.a. "ONGEBLAUTCASTOOR", "PVRTVRCX",etc., met steeds I 118 B en40 met instempeling.Het door de heer Frikkeningezonden lakenlood is ookbekend door vondsten uitLeeuwarden, maar geeft noggeen duidelijkaanknopingspunt vanherkomst.Met vriendelijke groet,Jan den DasBeste Jan,Het door jou genoemdeloodje is om volledig te zijneen lakenloodje van Leiden,met het opschriftongewass(en). Dank je welvoor de door jou gegevenaanvulling en tekening van jeeigen loodje. Ik ben mijneigen collectie eens nagegaanom te kijken welkeopschriften ik bezat. Eentjehad het omschrift LEYDEN INHOLLAND met binnen dezetekst een staande leeuw metin de rechterpoot een zwaarden in de linkerpoot eenwapenschild en hieronder eenklein schildje met de bekendegekruiste sleutels, het wapenvan Leiden. Op de keerzijdeeen volledige tekst:"WOLLE DEKEN GEMAAKTBINNEN LEYDEN".Een andere heeft op dekeerzijde het wapen met detwee sleutels en op devoorzijde de volledige tekst:"ANDERHALF LEYfS LAKEN".Opvallend is, dat op dezeloden geenlengceaanduidingen gegevenzijn, zoals bij die van u.Vanuit Amsterdam zijn ookander variaties bekend.Misschien een leuke tip voorde lezers: kijk uw eigencollectie eens na, misschienziet u weer een nieuwevariatie op deze Leidselakenloden. Mocht u eenbeetje kunnen schetsen offotograferen, stuur deze dannaar mij toe, dan zal ikproberen ze in ons blad tepubliceren.Geachte redactie,Hierbij stuur ik u 2 foto'svan een loden zegel,waarvan ik graag iets meerte weten wil komen.I_magazineI

De maten aangegeven op defoto's zijn centimeters.In afwachting van uwantwoord, verblijf ik metvriendelijke groeten,P.F.M. DrummenP.S. Moet ik deze vondstvolgens u aanmelden?Geachte mijnheer Drummen,Hieronder het antwoord vanonze deskundige de heerJ. Janssen te Beilen.Het betreft inderdaad eenloden zegel, uit detextielnijverheid. Zo op defoto te zien, een vrij gaafexemplaar, dat is vaak welanders, soms onleesbaar, ofdeene helft ontbreekt, maar zezijn wel bekend.In dit geval is de herkomstduidelijk aan beide zijden teachterhalen; namelijkRotterdam. Hiermee is defabriek niet te achterhalen,het is het "eindkeur", watinhield: de hoogste graad vankwaliteit. Dit hield tevens in,dat na de bevestiging van keurniets meer toe- ofafgedaan,.noch veranderd mochtworden. Een en ander houdtdan ook in, dat Rotterdameen eigen keurlokaal moethebben gehad. Om zichhierin verder te verdiepen,zou ik de heer Drummenaanraden contact op te nemenmet het RotterdamsHistorisch Museum. Mogelijkzijn zij in het lood en devindplaats (die werd nietvermeld) geïnteresseerd.De meeste "textielsteden"zuIlen zo'n grootstaal hebbengehad, zoals Leiden,Amsterdam, Rotterdam,Haarlem, enz.. Er is er mijzelfs een bekend uit Hoorn(paard met eenhoorn). Dezeis (was) in het bezit van A. deBoer, u wel bekend. Dit grotelood, (ze zijn er nog groter),zal te dateren zijn in de 16e ­17e eeuw. Jammer, dat in demeeste gevallen een jaartalontbreekt, dit euvel doet zichtot op heden nog voor.Op de vraag ofdeze vondstaangemeld moet worden, zouik willen aanraden dit wel tedoen, al was het alleen al omde vaak stroeve verhoudingberoepsarch.lamateur teverbeteren. R.O.B. en K.P.K.zuIlen het voor kennisgevingaannemen, misschien in ditgeval beter een gesprek metde stadsarcheoloog drs.T A.S.M. Panhuijsen, p.a.Dienst Stadsontwikkeling,afd. 6 (M.A.S.) postbus 1115,6201 Be Maastricht.Tel: 043-292277-/78-/79.Voor meer informatie overlakenloden, zie:Opgravingen Amsterdam,The Coinhunter no 30,blz. 28.Verder zou ik de heerDrummen langs deze wegwillen vragen, ofik als hijover zegelloden in hetalgemeen beschikt, deze terbestudering zou mogen zien.Dit i.v.m. het komendewinterseizoen.Met vriendelijke groeten,J. Jansen05930 - 5888Beste redactie,Ik zend u een viertaltekeningen van vondsten.Ik zou graag een dateringwillen weten en eenmogelijke toepassing van devoorwerpen.Vriendelijke groeten,F. Wiersma, HonselersdijkA loodje, verdikkingachterzijde._ ... '0.B koper/brons, verbondendoor middel van 2 schakels.C koper, de 4 gaten linksen rechts en de gaten in hetmidden zijn opengewerkt.D koper.Beste heer Wiersma,Afb. A is een fragment vaneen groot Amsterdamslakenlood. De letters AM zijnnog te lezen. In het door mijgeschreven boekje staat eencomplete afgebeeld. Dateringbegin 17°0.Afb. B is een onderdeel(ketting) van de aanspanningvan een boerenwagentuig.Datering begin deze eeuw.Afb. C kan ik helaas nietthuis brengen, het doet mijdenken aan een koppelpassantvoor een nem.Afb. Dis een riemkoppel.Althans een gedeelte daarvan.In de andere helft zat eengleuf, waarin dit gedeeltegehaakt kon worden.Koppelstukken met dezeafbeelding werden wel doorde padvinderij gebruikt.Datering midden deze eeuw.

Wordt nu lid vanDe Detector AmateurWordt nu lid en krijghet nieuwsteDetector Magazine omde twee maandenin de bus!Kijk voor meerinformatie opwww.detectoramateur.nl