veroordeeld tot de technologie van gisteren - VNO-NCW

actueelveroordeeldtot de technologievan gisteren30FORUM #03/14.02.13

State-of-the-art? Niet de windturbines die inNederland worden gebouwd. Tegen de tijd dat devergunning eindelijk rond is, zijn de molens alverouderd. En vervangen door een nieuw modelmag niet. Jammer dan?Tekst: Remko Ebbers | Foto: Lemmens, Hendriks Sijmen/hhBeeldbewerking: Link Design‘Ons probleem is niet dat er inspraak is. Het probleem is dat er bij veranderingen in de plannen nieuweinspraak mogelijk is over hetzelfde onderwerp. Ook als het om een verbetering gaat ten opzichte vande oorspronkelijke situatie.’ Ruben Dijkstra, directeur wind op zee van Eneco, bekijkt de zaak praktisch.Maar dat het zeven jaar moet duren om een gewijzigd bouwplan voor windturbines op zee rond tekrijgen die nu al achterhaald zijn, is nogal wrang. Vergeet niet: de bouw moet nog beginnen.Energiebedrijf Eneco wil samen met de Japanse investeerder Mitsubishi een windmolenpark bouwen inde Noordzee: Luchterduinen, 23 kilometer uit de kust tussen Noordwijk en Zandvoort. De plannendaarvoor zijn dik zes jaar oud, zegt Dijkstra. ‘We hebben begin 2007 de vergunning aangevraagd voorturbines van 2 megawatt. Toen hadden we er zelf dus al heel wat denkwerk ingestoken.’ Die vergunningis eind 2009 verleend na een uitspraak van de Raad van State. Tegen die tijd waren er veel efficiëntereturbines van 3 megawatt. Eneco heeft tijdens de procedure voor de Raad van State wel een wijzigingsverzoekingediend voor minder, maar efficiëntere en wat grotere turbines. Van zestig molens van 2megawatt naar 43 molens van 3 megawatt. Dit jaar wordt de uitspraak verwacht. Alleen ook diemolens zijn alweer verouderd. Want aangekomen in 2013 zijn turbines 5 megawatt niet abnormaalmeer. Maar Eneco houdt het voor Luchterduinen voor gezien. Ze zien niets in het over doen van alleonderzoeken voor een herhaling van het vergunningentraject. ‘We willen ook wel eens bouwen’, zegtDijkstra. Dat gebeurt pas als de vergunningen onherroepelijk zijn. Voor die tijd wil geen investeerdergeld stoppen in een windpark waar de Raad van State nog een uitspraak over moet doen.Leven van de windWindturbines zijn niet alleen eenzaak van energiemaatschappijen enprojectontwikkelaars. De turbinesmoeten ook gebouwd, verscheepten onderhouden worden. De sectoroffshore windenergie genereerde in2010 meer dan een miljard euro omzeten de werkgelegenheid in deze sectorbedroeg 2.200 banen. Dat blijkt uiteen inventarisatie van AgentschapNLbij 112 bedrijven. De meeste bedrijvenverdienen hun geld nog vooral in hetbuitenland. Als voorwaarde voor groeigeven bedrijven aan dat het belangrijkis een sterke thuismarkt te hebben omde kennis en ervaring te behouden enverder te innoveren. Dit om een belangrijkepartij te blijven in de internationalemarkt. Ze pleiten daarom voor verderedoorontwikkeling van offshore windenergiein Nederland.beter mag nietHet is de bedoeling dat er over zeven jaar 6.000 megawatt elektriciteit opgewekt wordt door windturbinesin de Noordzee. Met het Luchterduinenpark van Eneco meegerekend, staat er ‘nu’ 350 megawatt.Als de overheid dat plan niet in het water wil laten vallen, moeten over twee jaar voldoendewindparken financieel rond zijn om de extra 5.650 megawatt in het water te zetten. Er liggen nu twaalfvergunningen klaar om in de Noordzee windturbines te bouwen. Negen ervan ongebruikt, omdat zijniet op voldoende (financiële) steun konden rekenen van het toenmalige kabinet. Die vergunningenzijn tot 2020 geldig.Als de overheid windenergie wil steunen, moet ze dus voortmaken. Want dat Eneco er zeven jaar overdoet, is geen uitzondering. ‘Zo lang duurt het gemiddeld om een windpark te ontwikkelen vanaf hetidee tot aan de start van de bouw’, zegt Albert van der Helm, de windexpert van Energy Valley.In Energy Valley werken Groningen, Friesland, Drenthe en de kop van Noord-Holland samen voor eenduurzamere energievoorziening. Dat doen ze samen met onderwijs (waaronder RijksuniversiteitGroningen, Hanzehogeschool), energieproducenten (Gasunie, GasTerra) en andere bedrijven.‘Je brengt alleen een grotere turbine op de markt als die efficiënter is dan de andere modellen’, zegt Vander Helm. ‘Als ontwikkelaars van windparken een grotere turbine willen, doen ze dat doorgaans omdatde impact dan gelijk of lager is dan het oorspronkelijke model. De vergunningverlener zegt dan: Datkan niet, want de vergunning is gespecificeerd op dat ene type turbine.’31FORUM #03/14.02.13

actueelDie hang naar typegoedkeuring levert soms rare situaties op. Groter en stillermag niet, maar kleiner en stiller ook niet. Toen de Duitse turbinebouwerBard failliet ging, was dat tevens het einde van hun plannen om een windparkte bouwen in Noord-Nederlandse wateren. De nieuwe ontwikkelaarwilde vanwege de kosten kleinere turbines plaatsen. Dat lijkt geen probleem;kleiner betekent doorgaans minder hinder. Maar de vergunningverlening,inclusief impact assessments en dergelijke, moest helemaal over. Want hetwas een ander type dan in de vergunning stond.lang en duurLos van tijd kosten die dubbele onderzoeken en procedures ook handen volgeld. De focus op soort en type turbine zorgt er ook voor dat ontwikkelaarsal moeten kiezen voor een model in het beginstadium van de vergunningverlening.Dat zouden ze liever later doen, als ze weten dat ze mogen bouwen.Ontwikkelaars van windparken willen graag tenderen, zodat ze uit bijvoorbeelddrie aanbiedingen kunnen kiezen. De specifieke eisen die nu aan eenbouwvergunning voor een windmolen zitten, zorgen ervoor dat ze vast zittenaan één model van één afnemer. Dat brengt windparkontwikkelaars in eenslechte onderhandelingspositie, weet ook Margit Deimel, hoofd onshoredevelopment bij Nuon. ‘Een enkele vergunningsaanvraag waarin één typewindturbine is opgenomen, heeft meerdere nadelen. Allereerst wordt je dusdoor de tijd ingehaald: bij onherroepelijke vergunningverlening zijn er vaakandere en/of betere types op de markt. Daarnaast ga je pas met een turbinefabrikantonderhandelen over de levering en voorwaarden van de turbine alsde vergunning onherroepelijk is: je kunt je voorstellen dat een vergunningwaarbij maar één type mogelijk is de initiatiefnemer niet helpt om gunstige(prijs)voorwaarden te krijgen.’ (zie ook kader Parallelle strategie)Verschilt de vergunningverlening voor een windturbine dan zo wezenlijk vandie voor elk ander gebouw? Bij een gebouw kan de hoogte van goot ennok worden voorgeschreven. Daar kunnen architecten en bouwbedrijvenhonderden varianten op maken. Maar voor windturbines werkt het net evenanders, zegt Eneco-directeur Ruben Dijkstra. ‘Iedere fabrikant heeft zijneigen rotordiameter of as-hoogte. Daar zit geen standaard in. Zelfs turbinesvan 3 megawatt kunnen per fabrikant behoorlijk verschillen. Ik vind hethelemaal geen probleem om aan te tonen dat ik met mijn nieuwe plannenbinnen de grenzen van de verleende vergunning blijf, maar het risico is nudat er weer langdurige inspraakrondes van komen met alle vertraging vandien. Die vertraging komt innovatie niet ten goede’, denkt Dijkstra. ‘Doordatje bij elke wijziging anderhalf jaar moet optellen, kun je wel nagaan dat jeniet de nieuwste technieken kunt gebruiken.’het kan makkelijkerHet zou voor windmolenparken op zee makkelijker moeten zijn om tussentijdsewijzigingen door te voeren binnen het raamwerk van de originelevergunningen, vindt Dijkstra. Hij denkt bijvoorbeeld aan een addendum opde milieueffectrapportage (MER). Wat in de vergunning staat blijft sowiesotoegestaan en als aangetoond kan worden dat de verandering gunstiger is,wordt die doorgevoerd.Dat zoiets ook kan, bewijzen de Britten. Zij kennen een zogenoemde envelopvergunning,iets waarvan ook zowel Eneco-directeur Dijkstra als Albertvan der Helm (Energy Valley) voorstander zijn. Projecten moeten daarbijbinnen bepaalde grenzen blijven, de envelop. Daarbinnen mag gevarieerdworden. In Engeland bestaat het, politiek Den Haag denkt er nog over na.Het zou de kostprijs van windstroom iets naar beneden helpen, maar hetzou er vooral voor kunnen zorgen dat er op meerdere plaatsen tegelijkgebouwd kan worden. Eneco-directeur Dijkstra: ‘Als de procedure ons mindergeld kost, kunnen we dat geld natuurlijk voor de ontwikkeling vanandere locaties gebruiken.’ En dan is de gewenste 6.000 megawatt ineenseen veel grotere stip aan de horizon. www.vno-ncw.nl/energieGroen gas stroomt niet doorHet voorbeeld van windturbinebouwersis minder extreem van toepassing op groengasinvesteringen. Bij elke aanvraag wordennu in detail vragen gesteld door vergunningverleners.Er is vrijwel geen vrijheid insysteemkeuze wanneer dat bijvoorbeeldook bouwkundige consequenties heeft. Hetontwerp moet als het ware bevroren wordenbij het indienen. Financiers beoordelen ditals een groot projectrisico. Verder wordenachteraf nogal eens aanvullingen opgelegddie niet ingepast kunnen worden. Enige tijdgeleden werd bijvoorbeeld het toevoegenvan propaan nog gepropageerd door netbeheerders.Maar propaantanks en transportbewegingenvoor de aanvoer zijn echter voordiverse locaties niet vergunbaar.Parallelle strategieMet welwillende lokale en regionaleoverheden zijn soms afspraken te makenom kosten niet teveel uit de hand te latenlopen. Nuon heeft voor project Zuidlob(windmolens op land) in Flevoland – inoverleg met de gemeente – meerdereparallelle bouwvergunningen aangevraagd.Daarvan is uiteindelijk één gebruikt en eris ook maar eenmaal legeskosten betaald.Zo had Nuon toch flexibiliteit in de keuzevan de windturbine. Dat betekende weldat er meerdere vergunningen werdenvoorbereid en door het overheidsapparaatgeloodst.32FORUM #03/14.02.13