Ouderen met cognitieve beperkingen - Vilans

Ouderen met cognitieve beperkingenVan AWBZ naar WmoGemeenten worden vanaf 2013 verantwoordelijk voor mensen die voor het eerstbegeleiding nodig hebben. Vanaf 2014 worden zij verantwoordelijk voor al hunburgers die begeleiding nodig hebben. De extramurale begeleiding (begeleidingthuis) gaat dan van de AWBZ naar de Wmo.Mensen met een somatische, psychogeriatrische of psychische aandoening of eenverstandelijke, lichamelijke of zintuiglijke handicap maken gebruik van dezebegeleiding. Hun beperkingen zijn matig of zwaar van aard zijn en hebbenbetrekking op sociale zelfredzaamheid, bewegen en verplaatsen, psychischfunctioneren, geheugen of oriëntatie. Maar wie zijn nu die gebruikers vanbegeleiding? Wat zijn de kenmerken van deze groep? En wat betekentbegeleiding voor hen? In deze factsheet leest u meer over ouderen metcognitieve problemen.DoelgroepCognitieve problemen bij ouderen beginnen vaak met vergeetachtigheid. Eengezonde mantelzorger kan de situatie korte of langere tijd compenseren,alleenstaande ouderen hebben eerder de zorg van derden nodig of moetenopgenomen worden. Ouderen met cognitieve beperkingen hebben volgens het CIZde grondslag psychogeriatrie.OmvangOp 1 juli 2011 waren er 15.105 mensen ouder dan 65 met een grondslagpsychogeriatrie en extramurale begeleiding vanuit de AWBZ. Dit is 5% van detotale groep mensen met een indicatie voor begeleiding. Deze aantallen zijn eenondergrens. Mensen kunnen immers al geruime tijd problemen hebben voor dedefinitieve diagnose. Bovendien kan het aantal mensen dat een indicatie heeftverschillen van het aantal dat daadwerkelijk begeleiding ontvangt. Sommigenkunnen of durven de stap niet te nemen om daadwerkelijk begeleiding in teschakelen of af te nemen. Het aantal mensen met psychogeriatrie enextramurale begeleiding per 1000 inwoners is 1 (0,94).AardNaast geheugenstoornissen ontstaan na verloop van tijd ook een of meerdere vande volgende verschijnselen: afasie (taal in woord of geschrift niet meer goed kunnen uitdrukken) apraxie (doelbewuste handelingen niet goed meer kunnen uitvoeren) agnosie (objecten niet meer kunnen herkennen) niet meer kunnen plannen en organiseren.Als één of meer van deze symptomen zo ernstig zijn dat ze het dagelijks levensterk beïnvloeden, spreken we over dementie.© VILANS 26-03-2012 / Ouderen met cognitieve beperkingen – Van AWBZ naar Wmo 1

In een later stadium treden soms ook gedragsproblemen en veranderingen inkarakter op. Soms worden mensen onrustig (trommelen met de vingers of ladesopen en dicht schuiven) of prikkelbaar, geïrriteerd of zelfs agressief. Ookimpulsief of ontremd gedrag komt voor, zoals door gesprekken heen praten ofseksueel ongepast gedrag vertonen. Bij 85% van de mensen met dementie komenstemmingsstoornissen voor: depressie, angst en apathie (lusteloosheid). Een kleindeel krijgt psychotische problemen zoals wanen en hallucinaties.BehandelingEr is nog geen behandeling of medicijn dat dementie kan genezen ook al wordthier wereldwijd veel onderzoek naar gedaan. Er zijn wel behandelingen die hetziekteproces kunnen stabiliseren, vertragen of bepaalde symptomen bestrijden.Therapieën die het ziekteproces kunnen vertragen en verzachten zijnbewegingstherapie, muziektherapie en gesprekstherapie. Deze worden vaak ingroepsverband aangeboden in een verpleeghuis in de vorm van dagbehandeling.Ook zijn er medicijnen die de gevolgen van het ziekteproces kunnen beperken.VerzorgingNaarmate het ziekteproces vordert is vaak meer verzorging nodig. De partner offamilie (indien aanwezig) nemen de verzorging in het begin als vanzelfsprekendop zich. Op den duur kan dit te zwaar worden en is hulp nodig van de thuiszorg.Hiervoor is een indicatie van het CIZ nodig.Huishoudelijke hulp, woonaanpassingen, vervoerOm zo lang mogelijk thuis te kunnen blijven wonen, is er op allerlei gebied hulpen ondersteuning mogelijk. Het Wmo-loket kan hier de weg wijzen. De gemeentekan ook mantelzorgers ondersteunen door informatie, advies en begeleiding,voorlichting en educatie, vervangende zorg en praktische, financiële enmateriële hulp. Sommige gemeenten hebben een Steunpunt Mantelzorg.BegeleidingIn veel regio’s kan een casemanager persoonlijke begeleiding bieden. Hetspeciale aan deze functionaris is dat deze er is voor zowel de persoon metdementie als de mantelzorger. Doorgaans is eerst een diagnose of indicatie PGnodig. Maar vanaf dat moment kan deze hulpverlener, ook weldementieconsulent of trajectbegeleider genoemd, het cliëntsysteem (patiënt enpartner/verzorger) ondersteunen tijdens het hele ziekteproces. Hij biedt eenluisterend oor, maar kan ook de benodigde hulp en zorg inschakelen. Dezefunctie wordt vergoed door de zorgverzekeraar of andere partijen in de regiozoals de gemeente. In sommige regio’s is een verwijzing van de huisarts nodig.Ook kunnen mensen voor groepsbegeleiding naar een dagopvang in bijvoorbeeldeen verzorgings- of verpleeghuis.Om de mantelzorg te ontlasten is ook begeleiding door toezicht in een instellingmogelijk. Dat kan ’s nachts gedurende maximaal 7 nachten (14 dagdelen) perweek of overdag gedurende maximaal 9 dagdelen per week.© VILANS 26-03-2012 / Ouderen met cognitieve beperkingen – AWBZ naar Wmo 2

VerblijfAls het niet meer haalbaar is om thuis te blijven doordat de beperkingen tezwaar worden of de mantelzorger het definitief niet meer aankan, dan volgtopname. Dit kan in een aanleunwoning, verzorgingshuis of verpleeghuis (op deafdeling psychogeriatrie). De laatste jaren zijn ook steeds meer initiatievenontstaan voor kleinschalige woonvormen voor mensen met dementie. Hier wonencirca 6 mensen samen in een huis met 24-uurs-zorg.Meer wetenBegeleiding van AWBZ naar Wmo (website van Vilans)Begeleiding en mensen met NAH (factsheet Vilans)Begeleiding bij mensen met lichte verstandelijke beperkingen (factsheetVilans)Houvast, portretten van mensen die nu gebruik maken van begeleiding enwat dit voor hen betekent (publicatie Vilans)Alzheimer Nederland biedt veel informatie en hulp aan mensen metdementie en hun mantelzorgers. Door belangenbehartiging en financieringvan wetenschappelijk onderzoek werken zij aan een toekomst zonderdementie. De vereniging werkt nauw samen met regionale en landelijkezorginstellingen. Alzheimer Nederland heeft 52 regionale verenigingen dieactiviteiten organiseren op het gebied van voorlichting, ondersteuning enbelangenbehartiging. Ook wandelingen en Alzheimer Cafés zijn doorgaansgoed bezochte activiteiten van Alzheimer Nederland.© VILANS 26-03-2012 / Ouderen met cognitieve beperkingen – AWBZ naar Wmo 3