Jan Fabre De dienaar van de schoonheid en ... - Hogeschool Gent
Jan Fabre De dienaar van de schoonheid en ... - Hogeschool Gent
Jan Fabre De dienaar van de schoonheid en ... - Hogeschool Gent
- No tags were found...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Gilles Coulibeuf <strong>en</strong> <strong>Jan</strong> <strong>Fabre</strong>. Maar in veel tekst<strong>en</strong> heeft hij het ook over <strong>de</strong> performances <strong>en</strong> hettheaterwerk.Verschaffel is in die tijdspanne <strong>van</strong> twintig jaar, net zoals Stefan Hertmans <strong>en</strong> Luk Van <strong>de</strong>n Dries, één<strong>van</strong> <strong>de</strong> rele<strong>van</strong>tste comm<strong>en</strong>tator<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>Fabre</strong>s werk gewor<strong>de</strong>n. Zij zorg<strong>en</strong> mee voor <strong>de</strong> kritischebegeleiding <strong>en</strong> ze plaats<strong>en</strong> het werk in e<strong>en</strong> kunst- <strong>en</strong> theaterhistorisch <strong>en</strong> filosofisch perspectief. In<strong>de</strong> tekst ‘Souv<strong>en</strong>irs <strong>en</strong>tomologiques. Herinnering<strong>en</strong> aan e<strong>en</strong> Groot Insekt<strong>en</strong>boek’ uit 1989 voelt BartVerschaffel al <strong>de</strong> noodzaak om e<strong>en</strong> overzicht te bie<strong>de</strong>n. Zo groot was <strong>de</strong> productiviteit <strong>van</strong> <strong>Jan</strong> <strong>Fabre</strong>op dat mom<strong>en</strong>t al. En Verschaffels synthese is nog altijd rele<strong>van</strong>t: ‘ <strong>Fabre</strong>s ‘oeuvre’ is geconstrueerdals e<strong>en</strong> spiegelzaal: het op<strong>en</strong>t illusoir op e<strong>en</strong> ruim quasiuniversum <strong>en</strong> verdicht vakkundig tot <strong>en</strong>kelebeel<strong>de</strong>n, die binn<strong>en</strong> e<strong>en</strong> geslot<strong>en</strong> betek<strong>en</strong>isveld gedurig <strong>van</strong> vorm veran<strong>de</strong>r<strong>en</strong> <strong>en</strong> telk<strong>en</strong>s opnieuw inelkaar verglij<strong>de</strong>n.’In ‘Lev<strong>en</strong> <strong>en</strong> werk<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>Jan</strong> <strong>Fabre</strong>’ (1992) lez<strong>en</strong> we ding<strong>en</strong> die nog altijd <strong>en</strong>igszins ess<strong>en</strong>tieel zijn voorzijn werk. Maar soms heeft <strong>de</strong> realiteit <strong>van</strong> <strong>Fabre</strong>s werk Verschaffels visie <strong>van</strong> bijna twintig jaargele<strong>de</strong>n uiteraard gecorrigeerd. Zo thematiseert <strong>Fabre</strong> zichzelf <strong>de</strong> laatste jar<strong>en</strong> nadrukkelijker –<strong>de</strong>nk<strong>en</strong> we maar aan <strong>de</strong> schildpadsculptuur Searching for Utopia in Nieuwpoort, of <strong>de</strong> fameuzesculptuur Zelfportret als worm die zich door het Louvre kronkel<strong>de</strong>- <strong>en</strong> is het merkwaardig om telez<strong>en</strong> dat Verschaffel in 1992 nog noteer<strong>de</strong>: ‘ <strong>De</strong> figuur <strong>van</strong> <strong>de</strong> kunst<strong>en</strong>aar is gelei<strong>de</strong>lijk aan uit hetwerk <strong>van</strong> <strong>Fabre</strong> verdw<strong>en</strong><strong>en</strong>.’ Maar <strong>de</strong>s te meer blijft <strong>de</strong>ze vaststelling overeind: ‘ <strong>Fabre</strong>s werk <strong>de</strong>elt<strong>de</strong> mo<strong>de</strong>rne twijfel aan <strong>de</strong> kunst niet. <strong>De</strong> reflex om <strong>van</strong> <strong>de</strong> twijfel kunst te mak<strong>en</strong>, eig<strong>en</strong> aan <strong>de</strong>gecultiveer<strong>de</strong> <strong>en</strong> verburgerlijkte kunst <strong>en</strong> kunst<strong>en</strong>aars, is afwezig. <strong>Fabre</strong> loopt om <strong>de</strong> geheletwintigste-eeuwse a<strong>van</strong>t-gar<strong>de</strong>kunst he<strong>en</strong> <strong>en</strong> maakt kunst die in zekere zin niet bij <strong>de</strong> tijd past. Ze isniet ironisch, niet dubbelzinnig, niet subversief, niet wanhopig, niet mo<strong>de</strong>rn. Maar daaruit wint zehaar belang.’ Op die manier is <strong>Fabre</strong>s werk in<strong>de</strong>rdaad anti-burgerlijk, onmodieus <strong>en</strong> ons<strong>en</strong>tim<strong>en</strong>teel.Verschaffel gaat in op <strong>de</strong> kritische vraag of e<strong>en</strong> kunst<strong>en</strong>aar wel in bei<strong>de</strong> disciplines –theater <strong>en</strong>beel<strong>de</strong>n<strong>de</strong> kunst- goed kan zijn. Hij laat zi<strong>en</strong> dat dit bij <strong>Fabre</strong> ge<strong>en</strong> Gesamtkunst wordt, maar hoe hij<strong>de</strong> dubbelheid <strong>van</strong> bei<strong>de</strong> disciplines gebruikt. Daarbij on<strong>de</strong>rstreept Verschaffel in ‘In <strong>de</strong>n beginne was<strong>de</strong> schrik’ het belang <strong>van</strong> het zelfportret in <strong>Fabre</strong>s werk. Zo vormt dit essay e<strong>en</strong> soort zelfcorrectie op<strong>de</strong> uitspraak over <strong>de</strong> verdwijn<strong>en</strong><strong>de</strong> figuur <strong>van</strong> <strong>de</strong> kunst<strong>en</strong>aar. Het zelfportret is <strong>de</strong> plaats waarin<strong>Fabre</strong> zichzelf <strong>van</strong>af zijn eerste performances opvoert als kunst<strong>en</strong>aar. Dat heeft volg<strong>en</strong>s Verschaffelte mak<strong>en</strong> met het feit dat <strong>de</strong> kunst<strong>en</strong>aar beseft dat zijn i<strong>de</strong>ntiteit nooit <strong>de</strong>finitief verworv<strong>en</strong> is: ‘Hetsterke besef <strong>van</strong> <strong>de</strong> basisconditie <strong>van</strong> structurele onechtheid in <strong>en</strong> usurpatie door hetkunst<strong>en</strong>aarschap heeft zich mijns inzi<strong>en</strong>s geïnstalleerd als e<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> drijfver<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>Fabre</strong>s werk.’<strong>Fabre</strong> verdraagt <strong>de</strong> twijfel aan <strong>de</strong> kunst niet. En daarom creëert hij volg<strong>en</strong>s Verschaffel soms‘overdadige’ beel<strong>de</strong>n, ‘alsof ook <strong>de</strong> beel<strong>de</strong>n ‘opgevoerd’ wor<strong>de</strong>n.’ In één <strong>van</strong> <strong>de</strong> rec<strong>en</strong>tste tekst<strong>en</strong>,‘Strangelove’ (2009) heeft Bart Verschaffel het over één <strong>van</strong> <strong>de</strong> sterkste staaltjes <strong>van</strong> theatraliseringdie <strong>Fabre</strong> tot nu toe liet zi<strong>en</strong>: in het Kunsthaus Breg<strong>en</strong>z projecteer<strong>de</strong> hij ‘het lichaamsschema’ <strong>van</strong> <strong>de</strong>kel<strong>de</strong>r tot <strong>de</strong> zol<strong>de</strong>r. Op <strong>de</strong> gelijkvloerse verdieping, die <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rbuik repres<strong>en</strong>teer<strong>de</strong>, was e<strong>en</strong>insect<strong>en</strong>begraafplaats te zi<strong>en</strong>. Bov<strong>en</strong>op <strong>de</strong> schots <strong>en</strong> scheef geschikte grafst<strong>en</strong><strong>en</strong> met insect<strong>en</strong>nam<strong>en</strong>lag ruggelings e<strong>en</strong> pop die <strong>Fabre</strong> voorstel<strong>de</strong>, met zijn p<strong>en</strong>is uit zijn broek, waaruit om <strong>de</strong> paarminut<strong>en</strong> e<strong>en</strong> sopje gulpte, sperma dat op zijn buik <strong>en</strong> op <strong>de</strong> grafst<strong>en</strong><strong>en</strong> spatte. Zel<strong>de</strong>n drong <strong>de</strong>kunst<strong>en</strong>aar <strong>de</strong> toeschouwer op zo’n directe manier in e<strong>en</strong> voyeuristische rol bij het bekijk<strong>en</strong> <strong>van</strong> ditmeest intieme <strong>en</strong> tegelijk minst suggestieve zelfportret. <strong>De</strong> toeschouwers ston<strong>de</strong>n er watongemakkelijk bij te lach<strong>en</strong>. En Verschaffel legt terecht het verband met e<strong>en</strong> heel belangrijk motief in