You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
In de historische film NaPoLa (<strong>in</strong>ternationaletitel: Before the Fall) sc<strong>het</strong>stGansel een beeld van <strong>het</strong> functionerenvan <strong>het</strong> nazisme <strong>in</strong> de jaren ‘30 en‘40. We volgen de ontwikkel<strong>in</strong>g vaneen jongen op een school waar destijds<strong>het</strong> kruim van de nazi’s gevormdwerd.Maar ook na <strong>het</strong> maken van deze filmliet <strong>het</strong> naziverleden hem niet los.Toen Dennis Gansel <strong>het</strong> boek TheWave van Todd Strasser las, riep datheel wat nieuwe vragen bij hem op.“Ik vroeg me voortdurend af of zoietsons nu nog kon overkomen <strong>in</strong><strong>het</strong> moderne Duitsland, dat zo breeddenkenden goed geïnformeerd is,en waar we zo vaak praten over <strong>het</strong>nazisme en <strong>het</strong> Derde Rijk. Zoudenwe er nog altijd <strong>in</strong>trappen? Ik vond devraag zo fasc<strong>in</strong>erend dat ik er <strong>die</strong>perop <strong>in</strong> wou gaan.”DE PRODUCTIEDennis Gansel kon producentChristian Becker overtuigen om derechten op <strong>het</strong> boek te kopen, enbegon samen met scenarist PeterThorwarth aan een nieuwe Duitseversie van dit bekende verhaal.Producent Christian Becker: “We wildende film absoluut <strong>in</strong> Duitsland situerenen jongeren <strong>in</strong> <strong>het</strong> moderneDuitsland aanspreken. We wilden henlaten aanvoelen: ‘Hé, dit herken ik,<strong>die</strong> kerels zijn net als de jongens <strong>die</strong>ik ken.’ Door <strong>het</strong> verhaal <strong>in</strong> de VS of <strong>in</strong><strong>het</strong> verleden te situeren, zou <strong>het</strong> nooitzo direct herkenbaar en vertrouwdzijn geworden.”“Iedereen <strong>die</strong> de film ziet, moet <strong>het</strong>gevoel hebben: ‘Dit kan mij ookoverkomen’.”Christian BeckerLEUKE WEETJESDie Welle werd tijdens de zomermaandenopgenomen <strong>in</strong> <strong>het</strong> MarieCurie Gymnasium net buiten Berlijn.Veel leerl<strong>in</strong>gen van <strong>die</strong> school vonden<strong>het</strong> een hele belevenis om te mogenfigureren <strong>in</strong> de film.De waterpoloscènes bleken erg lastigom op te nemen. Tijdens de zomerkon de temperatuur <strong>in</strong> <strong>het</strong> b<strong>in</strong>nenzwembadoplopen tot 38°C, met eenvochtigheid van rond de 80%. Daar iswat afgezweet…Regisseur Dennis Gansel is heel kortte zien <strong>in</strong> een zogenaamde cameo,een kle<strong>in</strong> gastrolletje. Pratend aande bar heeft hij slechts één dialoog:“Weet je wie vandaag de meest gegoogeldepersoon is? Paris Hiltonverdomme!”Ron Jones, de Amerikaanse leraar <strong>die</strong><strong>het</strong> experiment <strong>in</strong> 1967 echt uitvoerde<strong>in</strong> een high school uit California, werdals raadgever betrokken bij <strong>het</strong> Duitsefilmproject. Voor de opnames begonnenonderhield hij een levendige correspondentiemet regisseur DennisGanzel. Toen Jones <strong>in</strong> de zomer van2007 de filmset van Die Welle bezocht,was hij erg onder de <strong>in</strong>druk. Hij voeldezich teruggekatapulteerd naar <strong>het</strong> jaar1967: “Als ik hier op de set rondloopen <strong>die</strong> acteurs bezig zie, is <strong>het</strong> alsof ikde geesten uit mijn verleden terugzie.”STIJLKENMERKENOpdrachtVergelijk op youtube <strong>het</strong> beg<strong>in</strong> vande oorspronkelijke film uit 1981 TheWave (Cults: The Wave - Part 1) met<strong>het</strong> beg<strong>in</strong> van Die Welle (Die Welle -Fala [part 1/10]).Onmiddellijk valt <strong>het</strong> verschil <strong>in</strong> stijlop. Die Welle is veel sneller gemonteerd,hipper, cooler. Nog duidelijkeris <strong>het</strong> verschil te zien <strong>in</strong> de scene waarleden van Die Welle tijdens een nachtelijkeraid de stad met hun logo overspoelen.Razende auto’s, opzwependetechnomuziek, zwaaiende koplampenen <strong>het</strong> geratel van skateboards zorgenvoor een snel en flitsend gemonteerdepure adrenal<strong>in</strong>ekick. RegisseurDennis Gansel heeft veel ervar<strong>in</strong>g opgedaanbij <strong>het</strong> maken van videoclipsen dat is er duidelijk aan te merken.Maar Gansel doet meer dan alleenmaar hip en flitsend filmen. WanneerRa<strong>in</strong>er uitstapt, wordt hij bijvoorbeeldgefilmd vanuit een laag camerastandpunt(kikvorsperspectief). Datroept onmiddellijk her<strong>in</strong>ner<strong>in</strong>gen opaan de manier waarop vóór en tijdensde Tweede Wereldoorlog de nazikopstukken<strong>in</strong> beeld werden gebracht omze imposanter te doen overkomen.OpdrachtBekijk op youtube dit fragmentuit Triumph des Willens van LeniRiefenstahl (Triumph of the Will /Triumph des Willens / Triumf Woli -Part 5).Wat zijn de voornaamstestijlkenmerken?Welke stijlkenmerken komen terug <strong>in</strong>Die Welle?Ra<strong>in</strong>er wordt ons meer dan eensvanuit kikvorsperspectief getoond,vooral als hij alleen door de gangenvan de school loopt. Dat gebeurt ooktijdens zijn laatste meet<strong>in</strong>g waarbij hijeerst een donderende neonazispeechhoudt en daarna <strong>het</strong> project afblaast.Heel griezelig is daarbij de gediscipl<strong>in</strong>eerdeWellegroet van de withemden,waarbij we alleen <strong>het</strong> geruis vanhun kleren horen. Ook Ra<strong>in</strong>ers <strong>in</strong>tonatiebij de toespraak is <strong>die</strong> van eenware volksmenner, met zware klemtonenaan <strong>het</strong> e<strong>in</strong>de van zijn z<strong>in</strong>nen(“Duitsland wordt PLATGEWALST!”).OpdrachtVergelijk op youtube de speech vanRa<strong>in</strong>er (Die Welle End<strong>in</strong>g Scene)met deze speech van Hitler: Triumphof the will first Impression LeniRiefenstahl. Wat zijn de voornaamstegelijkenissen?Bijzonder imposant is ook <strong>het</strong> momentwaarop Ra<strong>in</strong>er boos naar deklas stapt, omdat hij <strong>in</strong> de krant defoto van de klokkentoren met <strong>het</strong>logo van Die Welle heeft gezien. Hijgaat met stevige pas (<strong>in</strong> tegenlicht)door een groenige gang - dit alles gefilmdvanuit een heel laag standpunt.De camera gaat omhoog als Ra<strong>in</strong>erdichterbij komt: hij lijkt wel te marcheren;l<strong>in</strong>ks achter hem zien we <strong>het</strong>ernstige gezicht van ‘lijfwacht’ Tim.P 8 P 9
Dit bracht een echte golf van enthousiasmeop gang. Op <strong>het</strong> e<strong>in</strong>de van dedag kende The Third Wave meer dan200 leden. Tegelijk waren er steedsmeer studenten <strong>die</strong> Jones kwamenvertellen over ‘fout gedrag’ van andereleden (Steven heeft niet gegroet,Georges maakt The Third Wave belachelijk,etc.)En dan was er Robert, de jongen <strong>die</strong>altijd stil en alleen was geweest ennu genoot van <strong>het</strong> nieuwe samenhorigheidsgevoel(<strong>in</strong> de film heet hijTim). Robert vroeg Ron Jones of hijzijn bodyguard mocht zijn. Ron Jonesliet <strong>het</strong> toe.Die avond klom niemand op een levensgevaarlijkehoge toren, maartoch was er een <strong>in</strong>cident: de klas vanJones werd kort en kle<strong>in</strong> geslagen.De dader was de vader van één vande leerl<strong>in</strong>gen. De man had tijdens deTweede Wereldoorlog <strong>in</strong> een Duitsgevangeniskamp gezeten, waar hijvrienden verloren had. Toen hij van<strong>het</strong> experiment hoorde, sloegen zijnstoppen door.De filmDONDERDAGKaro beschuldigt Wenger: volgenshaar heeft hij de zaak niet langer ondercontrole. Maar de leraar weigert <strong>het</strong>project af te blazen. Integendeel: DieWelle krijgt een eigen herkenn<strong>in</strong>gsgroeten opereert steeds nadrukkelijkeren agressiever. Aan de schoolpoortworden niet-leden geïntimideerden er volgt een schermutsel<strong>in</strong>gmet een groep anarchisten. Tim jaagtze op de vlucht met een (gas)pistool.De ogen van de groep zijn op hem gericht,de loop van de revolver op ‘devijand’... hij geniet van zijn nieuw verworvenstatus.Tim dr<strong>in</strong>gt zich op aan Wenger als<strong>die</strong>ns bodyguard.Karo probeert Marco de ogen te openen,maar hij m<strong>in</strong>imaliseert <strong>het</strong> probleem.Ook op de redactie van deschoolkrant stuit ze op onverschilligheid.Het democratisch persorgaanlaat <strong>het</strong> afweten... Terwijl Karo moederzielalleen op school anti-Wellepamfletten opstelt, houden haar medeleerl<strong>in</strong>geneen nachtelijke strandparty.Karo voelt zich niet veilig <strong>in</strong><strong>het</strong> schoolgebouw; <strong>het</strong> lijkt alsof eroveral dreig<strong>in</strong>g loert.1967In 1967 was er geen Karo <strong>die</strong> <strong>in</strong> <strong>het</strong>geheim pamfletten opstelde. Er warenwel drie meisjes, de meest <strong>in</strong>telligentemeisjes van de klas, wiens oudersongerust werden. Maar zelfs <strong>die</strong>meisjes bleven meedoen met de rest.Ondertussen besefte Jones dat dit tever g<strong>in</strong>g: 200 leden, een bodyguarden iedereen <strong>die</strong> elkaar verklikte. Ditexperiment moest stoppen. Tegelijkwas <strong>het</strong> allemaal te groot gewordenom <strong>het</strong> gewoon af te blazen. Daaromkoos hij voor een dramatisch e<strong>in</strong>de.Hij vertelde zijn leerl<strong>in</strong>gen dat ditmeer was dan zomaar een experiment.Overal <strong>in</strong> <strong>het</strong> hele land warener leerkrachten zoals hij <strong>die</strong>P 20 P 21
leerl<strong>in</strong>gen rekruteerden voor TheThird Wave. Vrijdag zou de nieuwenationale leider hen toespreken viaeen televisiescherm.Er was niemand <strong>die</strong> zich vragen steldebij dit grotesk verhaal. Integendeel,volgens Jones was er een grotenieuwsgierigheid naar deze nieuwewend<strong>in</strong>g.De filmVRIJDAGTim is niet van Wengers zijde weg teslaan, ook niet wanneer ze onderweg<strong>in</strong> de auto door anarchisten wordenbekogeld.De groep onderschept Karo’s pamfletten;Marco wordt vanwege haar gedragop <strong>het</strong> matje geroepen.Tijdens een waterpolowedstrijd toneneendrachtige supporters van DieWelle hun fanatisme, maar de wedstrijdontaardt <strong>in</strong> geweld. Zowel <strong>in</strong> detribune (waar Karo opnieuw pamflettenverspreidt) als <strong>in</strong> <strong>het</strong> zwembad(waar S<strong>in</strong>an zijn uitdager molesteert).De wedstrijd wordt afgelast.Wenger heeft woorden met zijnvrouw Anke. Zij v<strong>in</strong>dt dat hij te fanatiekopgaat <strong>in</strong> zijn leidersrol. Ze sl<strong>in</strong>gerenelkaar gemene beschuldig<strong>in</strong>gentoe. Dit lijkt <strong>het</strong> e<strong>in</strong>de van hunrelatie. Hij staat nu alleen aan de topvan <strong>het</strong> monster dat hij creëerde.Ook Marco en Karo maken ruzie. Hijslaat haar. Daar heeft hij zo ontzettendveel spijt van dat hij Wengerthuis opzoekt en hem vraagt om allesaf te blazen. Wenger vraagt bedenktijden roept iedereen op voor eengrote bijeenkomst op zaterdag.1967In <strong>het</strong> echt viel <strong>die</strong> grote bijeenkomstop vrijdag. Meer dan tweehonderdstudenten kwamen opdagen, omnaar de nieuwe, onbekende leider teluisteren.Jones zette de televisie aan, maar erwas enkel ruis. Langzaam begon <strong>het</strong>bij de leerl<strong>in</strong>gen te dagen dat er geennationale leider was. Eens de teleurstell<strong>in</strong>gverwerkt was, begon Jonesde gebeurtenissen van de voorbijedagen te vergelijken met wat er gebeurde<strong>in</strong> nazi-Duitsland:Hij liet beelden zien van perfect marcherendeDuitse soldaten, van de concentratiekampen,van uitgehongerdeJoden, etc. Dit is wat The Third Wavehad kunnen worden! Jones: “Ja, wezouden allemaal goede Duitsers geweestzijn. We zouden <strong>het</strong> uniformaangetrokken hebben.”Robert (Tim <strong>in</strong> de film) weende hulpeloos.Jones omhelsde hem troostend.Ook Jones zelf had nood aan troost.De leerl<strong>in</strong>gen verlieten <strong>in</strong> stilte dezaal. Triest en teleurgesteld. The ThirdWave was ten e<strong>in</strong>de. Er kwam geenzaterdag.P 22 P 23
We leren de groep leerl<strong>in</strong>gen en hunachtergrond beter kennen tijdensscenes <strong>in</strong> de discotheek en <strong>in</strong> dehuiskamers. Buiten de schoolmurenontdekken we nieuwe aspecten vanhun leven. B<strong>in</strong>nen de klasmuren treffenwe arm en rijk naast elkaar: Oost-Duitsers, Turken, rebellen, behoudsgez<strong>in</strong>den,enz. Het is <strong>in</strong> <strong>het</strong> klaslokaaldat de confrontaties op de spits wordengedreven.Regisseur Dennis Gansel: “Dit zijnjongens waar coscenarist PeterThorwarth en ik mee op school zaten.Dit zijn de leraars <strong>die</strong> wij hadden of<strong>die</strong> we graag gehad zouden hebben.Door <strong>het</strong> verhaal te baseren op zulkefiguren behielden we een band metde werkelijkheid.”De groep jongeren wordt tot levengebracht door een ensemble cast:een groep acteurs <strong>die</strong> tot één uniformgeheel versmelten. Er werd een jaargezocht om een cast samen te stellenmet charismatische acteurs <strong>die</strong> zowel<strong>in</strong> <strong>het</strong> klaslokaal als <strong>in</strong> <strong>het</strong> waterpoloteamgeloofwaardig waren.RAINER WENGER— DE LERAARR a i n e rWenger is<strong>het</strong> prototypevan dejonge, vlotteleraar. Doorde leerl<strong>in</strong>genis hij graaggezien; zespreken hemmet de voornaamaan.Bij zijn collega’s valt hij m<strong>in</strong>der <strong>in</strong> desmaak, maar daar maalt hij niet om.Met zijn tatoeages en T-shirts vanThe Ramones en The Clash oogt hijals een ruige rocker. “Ik leefde 5 jaarals kraker <strong>in</strong> Kreuzberg. Ik stond opde eerste rij bij 1 meidemonstraties.Niemand weet meer over anarchiedan ik.”P 26 P 27
KEVIN— DE RELSCHOPPERWanneer hijwegloopt uitde les zorgtKev<strong>in</strong> als eerstevoor eenbreuk <strong>in</strong> degroep. Laterbetreurt hijzijn besliss<strong>in</strong>g.Hij isimmers eenpure opportunist<strong>die</strong> ook ‘zijn deel van de koek’wil. Zijn doel beperkt zich meestal totherrie schoppen en ruzie zoeken, o.a.door anderen de toegang tot de skaterampte ontzeggen. Kev<strong>in</strong>, zoon vaneen succesvol zakenman, deelt zijnrijkdom (videogames, de luxeautovan zijn moeder) met zijn vrienden.LISA—DE INTRIGANTEDe nieuweb e w e g i n ggeeft Lisade moed omuit de schaduwvanhaar vriend<strong>in</strong>Karo te stappen.Ze ziet<strong>in</strong> Die Welleook een mogelijkheidom een wig te drijven tussenKaro en Marco, op wie ze eenoogje heeft. Op <strong>het</strong> e<strong>in</strong>de blijft ze teleurgestelden alleen achter.DENNIS— DE BEGUNSTIGDEAls regisseurvan de theatergroepkanDennis zichn a u w e l i j k shandhaven.In de ban vande nieuweidee van discipl<strong>in</strong>eraapthij zijn moedbijeen endurft de touwtjes strakker <strong>in</strong> handennemen. Met succes. Ook na afloopvan <strong>het</strong> project blijft hij de voordelenvan Die Welle onderkennen. “Niet alleswat we deden was slecht.”JENS— DE VERVEELDEHet wasnooit de ambitievan rijke l u i s zo o nJens om veelvrienden temaken <strong>in</strong> deklas. Maardankzij DieWelle komthij middentussen de anderenterecht, al gebruikt hij zijn privilegesals ‘entreekaartje’. Hij lijkt zichvrijwillig te engageren en noemt ‘<strong>het</strong>verdrijven van de vervel<strong>in</strong>g’ zijn belangrijkstebeweegreden om deel uitte maken van Die Welle. Zijn vader isdaarover alvast enthousiast.FERDI— DE CLOWNFerdi heeft er alles voor over om deaandacht van <strong>het</strong> publiek te krijgen:<strong>in</strong> <strong>het</strong> theater, <strong>in</strong> de discotheek (waarhij een smaakloze seksact opvoert) en<strong>in</strong> <strong>het</strong> klaslokaal. Hij is weliswaar eenclown, maar gebruikt <strong>die</strong> positie nietom de gebeurtenissen te bekritiseren.BOMBER— DE ONVERSCHILLIGEOnverschillig zit Bomber op de laatsterij <strong>in</strong> de klas. Er is we<strong>in</strong>ig waar hijzich druk om maakt. Maar dankzij DieWelle leert hij zich <strong>in</strong>zetten voor degoede zaak, schrijft hij <strong>in</strong> zijn verslag.Op <strong>het</strong> e<strong>in</strong>de wordt hij – door toedoenvan Tim – <strong>het</strong> grootste slachtoffer.ANKE WENGER— DE VERSTANDIGEAnke is departner vanW e n g e r ,e v e n e e n seen progressieveleerkracht,maarn u ch t e r d e ren gematigderdan haarman. Ze lijkeneen prettigerelatie te hebben en zij is zwangervan hun eerste baby. Als eerste onderkentzij <strong>het</strong> gevaar van <strong>het</strong> experimentvan haar man. Ze tracht hem totrede te brengen. Haar ergernis groeiten er vallen harde woorden. Wanneerze hem niet kan overtuigen, keert zezich van hem af. Aan <strong>het</strong> e<strong>in</strong>de vande film lijken ze volledig van elkaarvervreemd.P 30 P 31
VRAGENBekijk Marco van naderbij. Wat is zijnvoornaamste reden om bij Die Wellete gaan? En welke ontwikkel<strong>in</strong>g ondergaathij?Stel je dezelfde vraag over Karo, Tim,Dennis, Kev<strong>in</strong>, S<strong>in</strong>an, Lisa, Bomberen Ra<strong>in</strong>er Wenger.Alle personages hebben hun eigenredenen om zich bij Die Welle aan tesluiten. Welk van <strong>die</strong> redenen zoudenook voor jou van toepass<strong>in</strong>g kunnenzijn?OPDRACHT RONDDE ROOS VAN LEARYEen belangrijk psychologisch basispr<strong>in</strong>cipeis: gedrag lokt gedrag uit.Eén van de modellen voor de <strong>in</strong>teractietussen mensen is de Roos vanLeary. De Roos gaat uit van actie enreactie, oorzaak en gevolg, zenden enontvangen.Volgens Leary gelden twee belangrijkehoofdregels:1. aanvallen lokt verdedigen uit,en omgekeerd2. leiden lokt volgen uit,en omgekeerdDe grote ver<strong>die</strong>nste van de Roos vanLeary is dat <strong>het</strong> laat zien hoe je gedrag<strong>het</strong> gedrag van anderen beïnvloedt,en hoe je <strong>het</strong> gedrag van anderenkan beïnvloeden.Je kan de leerl<strong>in</strong>gen een zelftest latendoen:Opdracht gekoppeld aandialogen uit de film:Dialoog 1S<strong>in</strong>an: Ben je nu helemaal gek gewordenom met zoveel wiet rond telopen?Tim: Ze moeten me maar eens proberente pakken.S<strong>in</strong>an: Wat wil je ervoor hebben?Tim: Niks, <strong>het</strong> is voor jullie. Jullie zijntoch mijn vrienden!Dialoog 2Karo: Ik word behandeld als eenbuitenbeentje, enkel omdat ik geenwit hemd draag.Marco: Waarom trek je er dan geenaan? (Die zelf wel een wit hemd aanheeft.)Karo: Heel eenvoudig, omdat ik nietwil!Dialoog 3Kaschi: Maar ik heb geen wit hemd.Jens: Dan koop je er toch één.Kaschi: Voor zoiets geef ik geen gelduit hoor.Jens: Komaan, dat kost toch niets.Ik heb thuis twee witte hemden. Jemag er één hebben.Vraag: In welke sectoren zou je Tim,Karo en Jens plaatsen?Meer daarover lees je op deze l<strong>in</strong>k.P 32 P 33
HET IS DESMENSEN...Hoewel wij er allen deel van uitmaken,schrikken we toch vaak van degruwel waartoe de menselijke soort<strong>in</strong> staat is: sadisme, pesterijen, bizarkuddegedrag, enzovoort. Sociaalpsychologen hebben deze vreemdegedrag<strong>in</strong>gen nader onderzocht: Hoelang kan iemand aan groepsdrukweerstaan? Hoe makkelijk laten wijons door autoritair gezag overhalenom ons geweten te negeren? Hoesnel dreigen we de ons gegevenmacht te misbruiken?MACHT ENGROEPSDRUK:STANFORD PRISONEXPERIMENTIn 1971 voerde psycholoog PhilipZimbardo <strong>het</strong> ‘Stanford PrisonExperiment’ uit. Hij selecteerde 24studenten voor een grimmig rollenspel.De groep zou gedurende tweeweken worden opgesloten <strong>in</strong> dekelders van de faculteitsgebouwen,tijdelijk omgebouwd tot een cellencomplex.Een aantal studenten zouP 34 P 35
de rol van gevangenen spelen, anderenmochten de bewakers spelen.Al snel leefden de proefpersonenzich compleet uit <strong>in</strong> hun nieuwe rol.Sommige bewakers stelden werkelijksadistische handel<strong>in</strong>gen. Veel gevangenenliepen emotionele trauma’sop; twee van hen moesten vervroegduit <strong>het</strong> experiment verwijderd worden.Na zes dagen zag Zimbardo <strong>in</strong>dat iedereen, <strong>in</strong>clusief hijzelf, te zeerwas opgegaan <strong>in</strong> zijn rol. Hij besloot<strong>het</strong> experiment te beë<strong>in</strong>digen.CONCLUSIEBlijkbaar zijn normale, gezonde jongenstot vreemde d<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> staatwanneer je hun wat macht geeft. Zelfsnotoir anarchist Ra<strong>in</strong>er Wenger trapt<strong>in</strong> deze val: <strong>in</strong> een ‘spel’ krijgt hij eengrote macht toebedeeld en hij genietervan om <strong>die</strong> steeds extremer te gebruiken.Ook zijn leerl<strong>in</strong>gen zwelgen<strong>in</strong> dit superioriteitsgevoel wanneer zealle niet-leden van Die Welle de toegangtot de school ontzeggen.Op http://www.prisonexp.org kan jemeer details lezen over <strong>het</strong> ‘StanfordPrison Experiment’. OnderzoekerPhilip Zimbardo legt hier expliciet del<strong>in</strong>k tussen zijn experiment en de mishandel<strong>in</strong>gvan Iraakse gevangenendoor hun bewakers <strong>in</strong> Abu Ghraib.Bekijk een korte samenvatt<strong>in</strong>g metoorspronkelijke beelden op youtube:Stanford Prison Experiment (5 m<strong>in</strong>uten)(De Duitse regisseur OliverHirschbiegel draaide <strong>in</strong> 2001 DasExperiment, een verfilm<strong>in</strong>g van dit uitdit hand gelopen experiment.)EXTREMEGEHOORZAAMHEID:MILGRAMEXPERIMENTOok psycholoog Stanley Milgramvoerde een huiver<strong>in</strong>gwekkend wetenschappelijkexperiment uit. Hijvertelde zijn proefpersonen dat hij<strong>het</strong> effect van elektrische schokkenop <strong>het</strong> leerproces onderzocht. Deproefpersoon zou aan een ‘leerl<strong>in</strong>g’woordparen moeten aanleren. Alsde leerl<strong>in</strong>g een fout maakte, moestde proefpersoon hem een elektrischeschok toe<strong>die</strong>nen. Bij elke fout werdde elektrische spann<strong>in</strong>g opgedrevenmet 15 volt. In werkelijkheid was <strong>het</strong>slechts simulatie; er kwamen geenechte elektrische schokken aan te pas.Leraar en leerl<strong>in</strong>g werden van elkaargescheiden. Bij <strong>het</strong> beg<strong>in</strong> van <strong>het</strong> experimentbedroeg de ‘strafspann<strong>in</strong>g’45 volt. Vanaf <strong>het</strong> moment dat despann<strong>in</strong>g tot 135 volt werd opgedreven,kreeg de proefpersoon vanuit deaanpalende kamer pijnschreeuwente horen – <strong>in</strong> werkelijkheid afkomstigvan een opgenomen bandje. Op ditpunt begonnen veel proefpersonenzich vragen te stellen over de bedoel<strong>in</strong>gvan <strong>het</strong> experiment. Maar zeg<strong>in</strong>gen verder wanneer de proefleiderverzekerde dat de leerl<strong>in</strong>g geenschade zou onderv<strong>in</strong>den en hen voldoendeaanspoorde.Uit de resultaten bleek dat 65% van dedeelnemers bereid was hun ‘leerl<strong>in</strong>g’een fatale schok van 450 volt toe te<strong>die</strong>nen, hoewel allen zich daar erg ongemakkelijkbij voelden. Geen enkeleproefpersoon zette <strong>het</strong> experimentstop vóór hij een schok van 300 volthad toege<strong>die</strong>nd.CONCLUSIEMensen blijken bereid om hun eigengewetensgrenzen ver te overschrijden,als hun dat wordt opgedragendoor een persoon met autoriteit.Zoals dat heel frappant gebeurt <strong>in</strong>de slotscène <strong>in</strong> Die Welle. Wengerbeveelt: “Breng de verrader naar voren!”Marco wordt hardhandig beetgegrepen en weggedragen. WanneerWenger aan Bomber vraagt waaromhij dat deed, komt hij niet verder dan:“Omdat u dat gevraagd hebt.” Datdoet wel erg denken aan “Befehl istBefehl.”In 2006 voerde tv-presentator DerrenBrown <strong>het</strong> experiment opnieuw uit,voor zijn programma The Heist. Hetresultaat was opnieuw schokkend.Op youtube te bekijken onder de titelMilgram Experiment (Derren Brown)P 36 P 37
WAT AAN DE FILM VOORAFGING:http://histoforum.digischool.nl/lesmateriaal/wave.htmhttp://en.wikipedia.org/wiki/The_Third_Wavehttp://f<strong>in</strong>darticles.com/p/articles/mi_m1510/is_n79/ai_13805356http://www.geniebusters.org/915/05a_wave.htmlhttp://politiek.wordpress.com/2008/03/12/fuhrer-befehl-wir-folgen/OVER DIE WELLE:persmap Paradisohttp://www.<strong>welle</strong>.film.de/http://www.thewavemovie.co.uk/http://www.imdb.com/title/tt1063669/http://eu.real.com/video/movie_review/2008/09/15/the-wave-<strong>die</strong>-<strong>welle</strong>http://enterta<strong>in</strong>ment.timesonl<strong>in</strong>e.co.uk/tol/arts_and_enterta<strong>in</strong>ment/film/film_reviews/article4620115.ecehttp://www.guardian.co.uk/film/2008/sep/19/drama.worldc<strong>in</strong>ema1http://www.guardian.co.uk/education/2008/sep/16/schoolsworldwide.filmFICHE VOOR DELEERLINGEN:Op de volgende pag<strong>in</strong>a v<strong>in</strong>d je een fichevoor de leerl<strong>in</strong>gen. Daarop staaneen aantal trefwoorden, citaten en vragen<strong>die</strong> met de film te maken hebben.Je kan deze fiche gebruiken als leidraadtijdens de besprek<strong>in</strong>g van de film.NIEUW!Een onl<strong>in</strong>e lesfiche voor de leerl<strong>in</strong>genmet You Tube- fragmenten, extrabeeldmateriaal en weetjes overde film v<strong>in</strong>d je terug op de websitewww.lessen<strong>in</strong><strong>het</strong><strong>donker</strong>.be,www.jek<strong>in</strong>o.be of www.opendoek.beP 38 P 39
“Ja, we weten <strong>het</strong> nu wel. De nazi’swaren stom. Maar vandaag zou eendictatuur <strong>in</strong> Duitsland niet meer mogelijkzijn. We zijn nu slimmer dandat.”Wat denk je van deze uitspraak?Regisseur Dennis Gansel is altijd ge<strong>in</strong>teresseerdgeweest <strong>in</strong> zijn <strong>in</strong> <strong>het</strong>oorlogsverleden van zijn vaderland:“Mijn grootvader was officier tijdens<strong>het</strong> Derde Rijk. Daar hadden mijn vaderen mijn beide ooms veel problemenmee. Maar als jonge man vroegik me vaak af hoe ikzelf <strong>in</strong> <strong>die</strong> situatiezou gehandeld hebben.”Die Welle is gebaseerd op ware gebeurtenissen.Welke feiten zijn volgensjou verzonnen door de filmmakersen welke zijn echt gebeurd?Producent Christian Becker: “Iedereen<strong>die</strong> de film ziet, moet <strong>het</strong> gevoel hebben:‘Dit kan mij ook overkomen’.”Als jij <strong>in</strong> de klas had gezeten, had jemeegedaan, denk je?Op welk moment gaat de leerkrachtRa<strong>in</strong>er Wenger te ver? Op welk momentmoest hij def<strong>in</strong>itief <strong>in</strong>grijpen?Met welk van de hoofdpersonageskomt jouw persoonlijkheid <strong>het</strong> besteovereen: Karo, Tim, Dennis, Kev<strong>in</strong>,S<strong>in</strong>an, Lisa of Bomber?Officiële websiteshttp://www.<strong>welle</strong>.<strong>in</strong>fo/ (<strong>in</strong> <strong>het</strong> Duits)http://www.thewavemovie.co.uk/(<strong>in</strong> <strong>het</strong> Engels)Films op youtube.com:Triumph of the will first ImpressionLeni Riefenstahl.Cults: The Wave – Part 1Feedback!Wij horen graag je reactie bij dezefilm. Laat <strong>die</strong> achter op: www.lessen<strong>in</strong><strong>het</strong><strong>donker</strong>.be(selecteer de filmop de homepage). Je v<strong>in</strong>dt er ookeen onl<strong>in</strong>e lesfiche met You Tubefragmenten,extra beeldmateriaal enweetjes over de film!