Het inleiden van de bevalling - Medisch Centrum Haaglanden

Het inleiden van de bevallingInformatie voor patiëntenF0103-3415oktober 2014Medisch Centrum Haaglandenwww.mchaaglanden.nlMCH Antoniushove, Burgemeester Banninglaan 1Postbus 411, 2260 AK Leidschendam070 357 44 44MCH Westeinde, Lijnbaan 32,Postbus 432, 2501 CK Den Haag070 330 20 00

InleidingUw gynaecoloog heeft met u besproken dat u wordt opgenomen op de afdelingVerloskunde van het Medisch Centrum Haaglanden, locatie Westeinde voorhet inleiden van de bevalling. Bij een inleiding wordt de bevalling kunstmatigop gang gebracht. Een inleiding vindt altijd plaats in het ziekenhuis onderverantwoordelijkheid van een gynaecoloog.Onder supervisie van de gynaecoloog werkt een team van artsen en verlos kun digenop de verloskamers. Het kan daarom voorkomen dat u op de verloskamers aanhet bed wordt geholpen door een andere dokter of door een klinisch verloskundige.In deze folder geven wij u meer informatie over het inleiden van de bevalling.Waarom wordt een bevalling ingeleid?De gynaecoloog adviseert meestal een inleiding als hij of zij verwacht dat desituatie voor uw kind buiten de baarmoeder gunstiger zal zijn dan daarbinnen.De bevalling wordt dan opgewekt op een tijdstip dat de toestand van het kind noggoed is en men verwacht dat de baby een normale bevalling kan doorstaan. Ookernstige klachten van u zelf kunnen een reden zijn om de bevalling in te leiden.Enkele veel voorkomende redenen voor een inleiding zijn:• over tijd zijn• langdurig gebroken vliezen• groeivertraging van het kind• een verslechtering van het functioneren van de placentaOver tijd zijnAls u twee weken na de uitgerekende datum niet bevallen bent, spreekt menvan ‘over tijd’ zijn. U bent dan 42 weken zwanger. De medische term hiervoor isserotiniteit. Vanaf 1 week na uw uitgerekende datum (41 weken) wordt met u demogelijkheid van een inleiding besproken. In de week tussen de 41 en 42 wekenzullen er in ieder geval extra controles plaatsvinden. De gynaecoloog beoordeeltdan de hoeveelheid vruchtwater door middel van echoscopisch onderzoek. Ookwordt een CTG (cardiotocogram) gemaakt, dat wil zeggen een registratie van deharttonen van de baby. Als uit deze onderzoeken blijkt dat de conditie van hetkind achteruitgaat, kan de gynaecoloog adviseren de bevalling in te leiden.Het inleiden van de bevalling • F0103-3415 • oktober 2014 2

Langdurig gebroken vliezenHet breken van de vliezen is vaak het eerste teken van het begin van debevalling. Als de vliezen langer dan 24 uur gebroken zijn, spreekt men vanlangdurig gebroken vliezen. De bevalling kan dan alsnog uit zichzelf op gangkomen. Wel adviseert men een bevalling in het ziekenhuis, omdat er ietsmeer infectiegevaar bestaat. Bij langdurig gebroken vliezen is het verstandigde temperatuur op te nemen. Bij koorts (meer dan 38 graden Celsius) moet ucontact opnemen met de verloskundige of gynaecoloog. Als de vliezen langerdan drie dagen gebroken zijn bij een voldragen zwangerschap, is er weinig kansdat de weeën nog spontaan op gang komen. De gynaecoloog adviseert meestaleen inleiding tussen 24 - 72 uur na het breken van de vliezen. Als de vliezenvóór de 37 weken breken, wacht men vaak langer met een inleiding zolang ergeen tekenen van infectie zijn.Groeivertraging van de babyAls de verloskundige of gynaecoloog vindt dat uw baby aan de kleine kant is,onderzoekt men met een echo of dit inderdaad zo is. Ook weinig vruchtwaterkan duiden op een klein of te klein kind. Regelmatige echo’s kunneninformatie geven over de verdere groei van het kind. Zo nodig vindt ookcontrole van de conditie van het kind plaats met een CTG. Bij onvoldoendegroei of dreigende achteruitgang van de conditie van uw kind, kan degynaecoloog een inleiding adviseren.Achteruitgaan van de functie van de placentaDe baby krijgt voeding en zuurstof via de placenta (moederkoek).Bij bijvoorbeeld een te hoge bloeddruk of suikerziekte tijdens dezwangerschap, kan de placenta minder goed gaan functioneren. Als het danvoor het kind beter lijkt om geboren te worden, adviseert de gynaecoloog eeninleiding van de bevalling.Andere redenenEr zijn nog vele andere redenen voor een advies om een bevalling in te leiden.Deze kunnen te maken hebben met het verloop van de vorige bevalling of metandere bijkomende problemen tijdens de huidige zwangerschap.Het inleiden van de bevalling • F0103-3415 • oktober 2014 3

Weloverwogen beslissingDe gynaecoloog zal veel factoren laten meewegen voordat hij of zij komt methet advies de bevalling in te leiden. Twijfelt u eraan of het echt nodig is debevalling in te leiden, bespreek dit dan met uw gynaecoloog. Mocht u er samenniet uitkomen, dan kunt u desnoods ook een andere gynaecoloog of in eenander ziekenhuis om een tweede mening vragen.VoorbereidingOm te beoordelen of het mogelijk is de bevalling op gang te brengen, doet degynaecoloog een inwendig onderzoek. Vaak gebeurt dit op de polikliniek.In het MCH is het mogelijk om al voor de inleiding een kijkje te nemen opde verloskamers. Het is wel handig als u van te voren bij de verloskamers eenafspraak maakt hiervoor op telefoonnumer (070) 330 2104. Daarnaast wordenin het MCH regelmatig voorlichtingsavonden gegeven. Er is dan ook demogelijkheid om de verloskamers alvast te bekijken. Over het algemeen moetu dezelfde spullen meenemen als bij een ‘gewone’ bevalling: kleding voor uzelfvoor tijdens en na de bevalling, toiletartikelen, babykleertjes en een maxi-cosi.Ook is het verstandig wat ter ontspanning en tijdverdrijf mee te nemen. De eersteuren zijn er soms nog niet zoveel weeën. Afleiding kan dan plezierig zijn.De opnameAfhankelijk van de wijze waarop de bevalling ingeleid gaat worden, meldt uzich ’s ochtends op het tijdstip dat de gynaecoloog met u heeft afgesproken opde 12 e etage van het MCH Westeinde. Wij vragen u ’s ochtends vroeg eerst tebellen naar de verloskamers, omdat het soms voorkomt dat alle verloskamersbezet zijn. Als het niet mogelijk is om ’s ochtends met de inleiding te starten,dan wordt bekeken of dit later op de dag wel mogelijk is, of dat de inleidingeen dag uitgesteld kan worden, mits dit medisch gezien verantwoord is. De artsmaakt hier met u afspraken over. Uw partner mag de hele dag bij u blijven.U mag ook ander bezoek ontvangen als u dat graag wilt. Wij vragen u welrekening te houden met de geldende bezoektijden.Het inleiden van de bevalling • F0103-3415 • oktober 2014 4

Wanneer is een inleiding mogelijk?Een inleiding is pas mogelijk als de baarmoedermond al een beetje openen verweekt is. Verloskundigen en gynaecologen gebruiken hiervoor determ ‘rijpheid’. Een onrijpe baarmoedermond is nog lang en voelt stevigaan. Dit noemt men een ‘staande portio’ (portio is het medische woordvoor baarmoedermond). Meestal is er nog geen ontsluiting. Een rijpebaarmoedermond is over het algemeen korter. Men spreekt dan over een‘verstreken portio’. Deze voelt ook weker aan, en vaak is er al wat ontsluiting.In dat geval is het mogelijk een inleiding af te spreken.Als de baarmoedermond onrijp is: primingWanneer de baarmoedermond onrijp is en er toch een dwingende redenis om de bevalling op gang te brengen, kan de gynaecoloog adviseren debaarmoedermond ‘rijp’ te maken. In medische termen spreekt men dan van‘primen’ (Engels voor voorbereiden). Er zijn verschillende methoden omde baarmoedermond rijp te maken. De gynaecoloog bespreekt met u welkemethode wordt toegepast.• Primen door middel van een ballonkatheterBij deze methode wordt een ballonkatheter in de baarmoedermondgebracht, om deze langzaam te openen, met het doel de bevalling danin te leiden. Een ballonkatheter is een flexibel slangetje van een paarmillimeter doorsnede en wordt ingebracht via een spreider (speculum).De ballonkatheter wordt via de vagina in de baarmoedermond geschoven.Aan het uiteinde van de catheter bevindt zich een ballonnetje datwordt gevuld met steriel water. Het speculumonderzoek kan somseen onaangenaam gevoel geven. Vooraf en na het inbrengen van deballonkatheter wordt een CTG gemaakt om de conditie van uw kind tebeoordelen. Met de ballonkatheter kunt u rondlopen. Na 24 uur kijkt de artsof verloskundige of er ontsluiting is. Soms valt de ballon vanzelf uit, meestalheeft u dan al wat ontsluiting ontwikkeld. Wanneer u nog onvoldoendeontsluiting heeft, wordt een nieuwe ballonkatheter ingebracht.Het inleiden van de bevalling • F0103-3415 • oktober 2014 5

Belangrijk! Wanneer u wordt ‘geprimed’ met een ballonkatheter wordt u om20.00 uur op de verloskamers verwacht. Wij vragen u om 18.00 uur eerstmet de verloskamerafdeling te bellen.• Primen door het inbrengen van prostaglandinen in de vagina (schede)Prostaglandinen zijn hormonen die de rijpheid van de baarmoedermondbevorderen. Ze spelen ook een rol bij het natuurlijk op gang komen van debevalling. Prostaglandinen zijn er in tablet- en in gel-vorm. Het inbrengenvan prostaglandinen in tablet- of gel-vorm gebeurt door middel van eenvaginaal toucher (het voelen met vingers in de vagina). De arts brengtmet de vingers de tablet of de gel diep in de vagina in de buurt van debaarmoedermond.Het inwendig onderzoek geeft soms een onaangenaam gevoel. Vooraf enna het inbrengen van de prostaglandinen wordt een CTG gemaakt. U krijgtmaximaal 3 keer op een dag prostaglandinen toegediend. Na het CTG kuntu gewoon rondlopen.Belangrijk! Wanneer u word ’geprimed’ met prostaglandinen wordt u om7.00 uur op de verloskamers verwacht. Wij vragen u om 6.00 uur eerst metde verloskamerafdeling te bellen.Na afloopNa afloop is er vaak wat bloedverlies. U hoeft daar niet van te schrikken.Het gebruik van een ballonkatheter of prostaglandinen maken niet alleen debaarmoedermond rijp, maar kan ook weeën veroorzaken. Vaak ontstaan er nahet inbrengen harde buiken. Dit zijn meestal nog geen weeën. Men spreekt pasvan weeën als er ontsluiting ontstaat. Soms gaan de harde buiken wel over inweeën en komt de bevalling spontaan op gang. Het primen (rijp maken) vande baarmoedermond kan soms enkele dagen duren. Om de 2 dagen wordt eenrustdag ingelast, maar dat hangt ook af van de reden van de inleiding.Het inleiden van de bevalling • F0103-3415 • oktober 2014 6

Als de baarmoedermond rijp is: inleiding van debevallingBij een inleiding breekt men de vliezen, brengt men de weeën op gang encontroleert men de conditie van het kind.Het opwekken van de weeënHet op gang brengen van de weeën gebeurt door middel van een infuus in uwhand of onderarm. Een pomp dient medicijnen (oxytocine) toe om de weeën opgang te brengen. De dosering gaat stapsgewijs omhoog. Geleidelijk beginnendan de weeën.Men controleert de conditie van uw kind met een CTG. Dit kan uitwendig, viade buik, gebeuren. Meestal wordt een draadje (schedel-elektrode) op het hoofdvan het kind vastgemaakt om de harttonen te registreren. Dit gebeurt via eeninwendig onderzoek. Daarbij breekt men ook de vliezen. U voelt dan warmvruchtwater via de vagina naar buiten stromen. Ook kan de verloskundigeof arts een dun slangetje (drukcatheter) in de baarmoeder inbrengen om desterkte van de weeën te meten.Belangrijk! Wanneer u wordt ingeleid door middel van een infuus wordt u om7.00 uur op de verloskamers verwacht. Wij vragen u om 6.00 uur eerst met deverloskamerafdeling te bellen.Hoe gaat de bevalling verder?Na het starten van de inleiding is het verloop in principe hetzelfde als bij een‘normale’ bevalling. De weeën worden langzamerhand heviger en pijnlijker.Over het algemeen hebt u de vrijheid om de weeën op uw eigen manier op tevangen: zittend in een stoel, staand naast het bed, of liggend of zittend in bed.De uitdrijving (het persen) en de geboorte van het kind en de moederkoek gaanniet anders dan bij een ‘normale’ bevalling. De geboorte van het kind vindtover het algemeen binnen 24 uur plaats. Naarmate de baarmoedermond rijperis, gaat de ontsluiting vaak sneller. Ook gaat de bevalling van een tweede ofvolgend kind meestal spoediger dan die van een eerste.Zijn de ontsluitingsweeën te pijnlijk, dan kunt u om pijnstillers vragen. U kuntdan een prik krijgen met een sterk pijnstillend middel (pethidine). Een anderemogelijkheid is epidurale analgesie (een ruggenprik).Het inleiden van de bevalling • F0103-3415 • oktober 2014 7

Na de bevallingNa de geboorte kijkt de arts of verloskundige uw kind na. Als daar een redenvoor is, doet de kinderarts dit. Ongeveer een uur na de geboorte van deplacenta (moederkoek) verwijdert de verpleegkundige het infuus. Meestalkunt u binnen 24 uur weer naar huis. Vaak is dit de volgende ochtend. Somsadviseert men om langer te blijven, zoals bij langdurig gebroken vliezen of bijsuikerziekte. Uw kind wordt dan nog een of enkele dagen in het ziekenhuisgeobserveerd. Bij een kind met een laag geboortegewicht of bij een te vroeggeboren baby duurt de opname op de kinderafdeling soms langer. Vaak magu zelf in zo’n situatie een aantal dagen in het ziekenhuis blijven, ofwel opde kraamafdeling, ofwel in de Geboortekliniek. Het is verstandig om bij uwzorgverzekering te informeren welke periode vergoed wordt, om te voorkomendat u een rekening krijgt die u gedeeltelijk zelf moet betalen. Soms maaktuw eigen gezondheid het nodig om langer te blijven, bijvoorbeeld in verbandmet een hoge bloeddruk of ruim bloedverlies waarvoor een bloedtransfusienoodzakelijk is.Wie zijn er bij een bevalling aanwezig?Omdat er een medische reden bestaat om de bevalling in te leiden, krijgt ueen medische indicatie om in het ziekenhuis te bevallen. In principe wordtuw bevalling begeleid door de verloskundige of de arts die beiden onderverantwoordelijkheid van de gynaecoloog vallen. In het MCH worden ookco-assistenten (medische studenten), leerling-verpleegkundigen en leerlingverloskundigenopgeleid. U kunt van tevoren navragen wie er bij uw bevallingzullen zijn.Het inleiden van de bevalling • F0103-3415 • oktober 2014 8

Mogelijke risico’s en complicatiesBij elke bevalling kunnen complicaties optreden, of de bevalling nu wordtingeleid of niet. Hieronder wordt een aantal complicaties besproken die meteen inleiding kunnen samenhangen.• Langdurige bevallingAls men met de inleiding begint terwijl de baarmoedermond nog niet goedrijp is, bestaat er een grotere kans op een zeer langdurige bevalling. Somswordt geen volledige ontsluiting bereikt en is een keizersnede noodzakelijk.• Uitgezakte navelstrengBij het breken van de vliezen kan de navelstreng uitzakken langs het hoofdvan het kind als dit niet goed is ingedaald, of bij een stuitligging langs hetstuitje. Een keizersnede is dan noodzakelijk.• Beschadiging door het inbrengen van de drukkatheterDe drukkatheter is een dun slangetje dat men nogal eens bij een inleidingin de baarmoeder brengt om de kracht van de weeën te controleren. Als ditslangetje niet goed terechtkomt, kan een bloeding vanuit de placenta(moederkoek) of een beschadiging van de baarmoeder optreden. Dit komtzeer zelden voor. Een keizersnede kan dan noodzakelijk zijn.• HyperstimulatieHierbij komen er te veel weeën te snel achter elkaar. Als dit lang duurtkan zuurstofgebrek bij de baby optreden. Meestal is het mogelijkhyperstimulatie te verhelpen door de stand van de infuuspomp te verlagen.Soms is een weeënremmend medicijn noodzakelijk. Daardoor keren deweeën weer met normale pauzes terug.• Sneuvelen van het infuusDit is geen echte complicatie. Wel vinden vrouwen het vaak vervelend alser opnieuw een naaldje in de hand of in de arm ingebracht moet worden.Het inleiden van de bevalling • F0103-3415 • oktober 2014 9

• Infectie van de baarmoederAls de vliezen gedurende lange tijd gebroken zijn, is er een iets groter risicoop een infectie van de baarmoeder tijdens en na de bevalling. Dit is eigenlijkook geen echte complicatie van de inleiding zelf, maar hangt samen met dereden van de inleiding.• Ontsteking op het hoofd of de bil van het kindZoals beschreven, maakt men bij een inleiding soms een draadjein de hoofdhuid van de baby vast om de harttonen te registreren(schedelelektrode). Bij een kind in stuitligging wordt het draadje op debil bevestigd. Een enkele keer ontstaat een ontsteking op de plaats waarde elektrode is vastgemaakt. Dit is niet ernstig, maar wel vervelend voorhet kind.De meeste inleidingen verlopen zonder complicaties en de risico’s van eeningeleide bevalling zijn meestal niet groter dan die van een normale bevalling.Wel is het noodzakelijk dat een inleiding onder goede controle en begeleidingplaatsvindt.Tot slot een opmerking over de veelgehoorde opvatting dat een ingeleidebevalling pijnlijker zou zijn dan een normale bevalling. Dit is moeilijk tebewijzen, omdat geen twee bevallingen hetzelfde zijn.Kunt u zelf iets doen om de bevalling op gangte brengen?Een veelgestelde vraag is of u zelf wat kunt doen om de bevalling op gang tebrengen. Helaas valt dit vaak tegen. Hoewel sommigen wonderolie aanbevelen,is het nut nooit bewezen. Wel kan dit middel vervelende darmkrampengeven. Een andere mogelijkheid om de bevalling zonder inleiding op gang tebrengen is ‘strippen’. De verloskundige of arts maakt dan met de vingers tijdenshet toucher de baarmoedermond los van de vliezen. Dit kan pijnlijk zijn.Erna treedt nogal eens bloedverlies op, wat geen kwaad kan. Bij een onrijpebaarmoedermond heeft strippen weinig zin. De kans dat een bevalling daarnaspontaan begint, is klein.Het inleiden van de bevalling • F0103-3415 • oktober 2014 10

Mocht u bezwaren hebben tegen een inleiding, bespreek dit dan met uwverloskundige en/of gynaecoloog. Soms is er een alternatief mogelijk, zoals hetnauwkeurig controleren van de conditie van het kind terwijl u afwacht tot debevalling uit zichzelf op gang komt.Tot slotHeeft u na het lezen van deze folder nog vragen, aarzel dan niet om diemet uw gynaecoloog te bespreken. U kunt ook contact opnemen met deverloskamerafdeling, telefoonnummer (070) 779 91 70. Dit nummer is 7 dagenper week, 24 uur per dag bereikbaar in geval van nood. We verzoeken u overdagte bellen, wanneer uw vraag geen spoed heeft.Verantwoording tekstHet copyright en de verantwoordelijkheid voor deze folder berusten bijde Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG) inUtrecht. De tekst is aangepast op basis van de werkwijze door de maatschapGynaecologie/Verloskunde van het MCH.Het inleiden van de bevalling • F0103-3415 • oktober 2014 11