Detector Magazine 43 - De Detector Amateur

DETECTOR MAGAZINE43Het verenigingsblad van De Detector AmateurIN DIT NUMMER:Van het Bestuur - Een prachtige hobby geborenRomeins, vroeg-Middeleeuws en nog watDe oudste toepassing van metaal in NederlandSchatten onder de schotel - De Vendee oorlogm a a r t 1 9 9 9

Detector magazine is hetverenigingsblad van"De Detector Amateur"en verschijnt 6 keer per jaar.InhoudDETECTOR MAGAZINEISSN: 1386-5935■ RedactieC.B. Leenheer (hoofdredacteur)N. LeenheerA. FolkertsG. GesinkD. EekhofW. Kuypers■ Adviseurs enmedewerkers redactie:J. ZijlstraH.E.J. van BeuningenD. DijsDhr. K.P.H. FaberM.A. Holtman■ RedactieadresDe Detector AmateurHanebalken 1539205 CL DrachtenFax (0512) 54 51 17E-mail: dda@creatype.demon.nl■ AdvertentiesTarieven op aanvraag bij deredactie. Het bestuur behoudtzich het recht voor advertentieszonder opgave van redenen teweigeren.43Maart1999Van het bestuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2Een prachtige hobby was geboren . . . . . . . 8Romeins, vroeg-middeleeuwsen nog wat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12Schatten onder schotel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21De Vendee oorlog 1793-1796. . . . . . . . . . . . . 22Vraagbaak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28Detectornieuws . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32De oudste toepassingvan metaal in Nederland . . . . . . . . . . . . . . . . 14■ Vormgeving en layout:Grafisch buro Creatype,Drachten■ Druk:Necumdruk, Drachten© Copyright: Niets uit deze uitgave mag wordenverveelvuldigd en/of openbaar gemaakt door middelvan druk, fotografie, microfilm of op welke wijze danook, zonder voorafgaande, schriftelijke toestemmingvan de redactie.Sluitingsdatum kopij: 3 april 19991

Gratisnaar deNewburyRally inEngelandU leest het goed, u maaktkans om gratis mee te gaannaar de Newbury Rally.Het enigste wat u hoeft tedoen is, één of meerdereleden aan brengen, en hetformulier op te sturen.Ook bij één lid maakt u al eenkans. Dus maak uw zoekmaatgauw lid, komt hij ook nietelke keer uw magazine lenen.De trekking vindt plaats opde jaarvergadering in Elburgop 29 mei.VAN HET ROB ONTVINGEN WE HET VOLGENDE BERICHTAPV ReimerswaalHet archeologische monumentvan het verdronken dorpValkenisse wordt ernstigbedreigd door activiteiten vanschatgravers die daar op zoekzijn naar archeologischevoorwerpen. Ondanks eenwettelijk verbod op het zoekennaar oudheidkundige voorwerpenzoals in de Monumentenwetvan 1988 is vastgelegd eneen verbod vanwege natuurbeheerom het schor bij hetverdronken land van Valkenissete betreden, blijft het plunderenvan dit gebied doorgaan.Het gaat hier veelal om mensendie met een schop en eenmetaaldetector, archeologischevoorwerpen opsporen endaarmee grote schade aan deoverige archeologische waardentoebrengen. Zo zijn doorhet graafwerk o.a. enkelemuurresten ondermijnd.Om politie en justitie meermogelijkheden te geven omdergelijke verstoringen teTe laatHet is elke keer weer een helekluif om het magazine op tijdde deur uit te krijgen. Vooralhet eerste nummer van hetnieuwe jaar. Dan moet eracquisitie worden gedaanvoor de nieuwe advertentiesen de dealerpagina. Ookmoeten er advertentiesworden opgemaakt en wordenvoorgedrukt. Wachten opde laatste gegevens over hetzoekweekend of een adverteerderdie nog wat moetveranderen in zijn advertentie;er is elke keer wel wat.Sorry, we hopen de volgendekeer wel op tijd te zijn.U heeft de antwoordkaartvoor de verkiezing ‘vondstvan het jaar 1998’ al ingevuld?Prima, niet vergeten omdeze ook op de post te doen.voorkomen wordt in Reimerswaalper 5 februari 1999 eenAlgemene Politie Verordening(APV) ingesteld. In deze APV iseen verbod op het in bezithebben van een metaaldetectorop het buitendijkse gebiedvastgesteld. Door deze APV ishet eenvoudiger om tot vervolgingvan overtreders over tegaan.Om te voorkomen dat alsgevolg van afslag door de zeeinformatie ongezien verlorengaat, wordt door de medewerkersvan het ProvinciaalArcheologisch Centrum Zeelandhet gebied regelmatigbezocht. Daarbij worden denieuw bloot gespoelde delenvan het monument gedocumenteerden de vondstenverzameld. Op deze wijze is hetveiligstellen van de archeologischeinformatie van het verdronkendorp Valkenissegewaarborgd.We rekenen dit jaar op eenrecord aantal inzendingen,dus ook uw kaart. Uiteraardkunt u de kaart ook inleverenop het zoekweekend in Ootmarsum.Het bestuur is in 1999 meteenheel druk bezig met allerleiactiviteiten, allereerst deexpositie, de catalogus,voorbereiden van het zoekweekend,vergadering methet AWN, gesprekken metaspirant bestuursleden, dejaarvergadering enz. , enz.Dan hebben we straks deorganisatie van de NewburyRally, gesprekken met deROB, herstructurering van deredactie en het magazine,kortom er is altijd genoeg tedoen in een vereniging.Als u zich betrokken voelt bijde vereniging en u wilt zichinzetten als bestuurslid,redactielid, auteur of medewerkervan de activiteitencommissiedan dient u eenbriefje te sturen naar devoorzitter. Even bellen magnatuurlijk ook.Kees LeenheerNieuw adresDick Eekhof heeft vanaf1 april (geen grap) een nieuwadres.Vangstraat 46,8471 EX WolvegaTel./fax: (0561) 61 85 79Dus post voor de vraagbaakdient u voortaannaar het nieuwe adres testuren!Vondst vanhet jaar1999zie pagina 26Bestuur■ Voorzitter:J. KoningRoodborststraat 208916 ag LeeuwardenTel. / fax (058) 216 55 73■ Vice-voorzitter &hoofdredacteurC.B. LeenheerHanebalken 1539205 CL DrachtenTel (0512) 54 53 77(na 18.00 uur)Fax (0512) 54 51 17E-mail dda@creatype.demon.nl■ Secretaris:D. SmildePr. Bernhardweg 318453 XC OranjewoudTel. (0513) 63 19 78Fax (0513) 63 29 27E-mail a.smilde@wxs.nl■ Bestuurslid:J. BosmaZwemmer 139204 GA DrachtenTel. / fax (0512) 51 51 12■ Bestuurslid:D. EekhofVangstraat 468471 EX WolvegaTel. / fax (0561) 61 85 79■ Penningmeester &ledenadministratieW. WoudstraMelkemastate 168925 AP LeeuwardenTel. / fax (058) 266 18 18LidmaatschapHet lidmaatschap van dezevereniging loopt altijd perkalenderjaar en wordt zonderopzegging altijd stilzwijgendverlengd met een jaar.Degenen die in de loop vanhet jaar toetreden, ontvangenalle reeds eerder verschenennummers van het lopende jaar.Opzegging dient uiterlijk op1 augustus schriftelijk binnente zijn. De contributie per lidbedraagt ƒ 55,— per jaar.Voor gezinsleden geldt eenaantrekkelijke korting.Postbank 1675000ING Bank 67 80 04 900t.n.v. De Detector Amateur,Leeuwarden3

Om mee te doen met de “vondst van het jaar” dient u een verhaal, van tenminste 150woorden, te schrijven over het door u gevonden object. Natuurlijk stuurt u duidelijke foto’s van hetvoorwerp mee. Voorwerpen van archeologische waarde dienen te worden aangemeld.Nog eenraadselEen (verse)strandvondstVier jaar geleden stond ik in eenwinkel voor elektronische artikelen,toen mijn oog viel op een doosmet een foto van een vrolijk gezin,dat met een detector op het strandbezig was en al heel wat had gevonden.Het “piepervirus” moet reeds inmijn bloed hebben gezeten, want ikdacht, dat wil ik ook gaan doen. Eneven later had ik mijn eerste detectorvan een onbekend merk, kostenf 125,— en kon ik mijn nieuwehobby beginnen. Ik woon in eenbadplaats, dus het strand naast dedeur en daar begon ik te zoeken envond ik mijn eerste munten.Na enkele weken kreeg ik in degaten, dat zo’n goedkope detectorniet voldoende was, die constantebasistoon hoorde ik de volgendedag op mijn werk nog, maar ik hadde smaak te pakken. Gelukkig zagmijn vader deze hobby ook welzitten en kon ik mijn detector aanhem verkopen, hij is wat hardhorenddus die basistoon kon geenprobleem zijn en ik kon al snel eenechte detector aanschaffen, een C-Scope 2 MX die ik nog steedsgebruik. En natuurlijk het handboekvan Gert Gesink, wat me nogfanatieker maakte. Het strand ishier ongeveer 25 jaar geledenverbreed, door opspuiting van zandvan de toen nieuw gegraven maashavens.Ook nu wordt er elke 3 jaarnieuw zand opgespoten, dit vanwegede afslag door stormen. Dit zandwordt uit de Noordzee gezogen, duser kan iets inzitten en na enkeleweken is het drijfzandeffect verdwenenen kan je er weer veilig oplopen zoeken.Dus na de laatste opspuiting en eenredelijke storm ben ik naar hetstrand gegaan om dit verse zand teonderzoeken. Na meer dan een uureindelijk een signaal, dus gravenen, nee maar, een ring, een beetjegroen aangeslagen, waarschijnlijkvan koper en met een rode steenvan glas, helaas wel wat slechtgemaakt; een mislukt stukje huisvlijtmisschien? Ik wilde hemeigenlijk al in de eerste de bestevuilnisbak gooien. Maar hij staat nutoch te pronken tussen de andereringen die ik de afgelopen jarenheb gevonden en het leuke is datjuist deze ring me blijft fascineren.Wat een geweldige hobby, en oh ja,mijn vader is onlangs de trotstebezitter geworden van TWEEgehoorapparaten (ik had hem nogzo gewaarschuwd)!Mario van Etten, Hoek van HollandTijdens een van de zoektochten opeen veel afgezocht stuk land vondik een restant van een soort kannetje(zie foto, gemaakt door de ROB).Na onderzoek bleek dat het modelin Nederland nog niet eerder wasaangetroffen en dat het nadermoest worden onderzocht omprecies te kunnen vertellen watvoor functie het vroeger had gehad.Wat het wel is weet men nu nogniet , maar vaststaat dat het inieder geval geen vetvanger is.Het is een bootvormige aardewerkvormmet standvoet, gemaakt vanklei die is verschraald met granietgruis.De vorm doet denken aaneen olielampje. Gelet op de aankorstingenkan dat wel kloppenDit wordt momenteel onderzochtdoor de ROB te Amersfoort, wanthet gaat hier om een zeldzamevorm, waarvan het zinvol is om defunctie te achterhalen. De dateringis waarschijnlijk Late Middeleeuwen.Graag plaatsen voor de vondst vanhet jaar.J. Kadijk4

BouwputOp het oogDe bouwput van het nieuw tebouwen gemeentehuis lag er zeeruitnodigend bij. Het eerste wat erdan moet gebeuren is zoeken naareventuele scherven, pijpjes etc.De volgende stap, die ik meende temoeten doen, was dus op metaaljachtgaan: niet geschoten is altijdmis. Na een paar keer heen en weerte zijn gelopen, kreeg ik een hakkeliggeluid door en volgens mijnverworven kennis gaat het danmeestal om ijzer.Maar zeker weten doe je het nooit,dus besloot ik toch maar te gaan“diggen”. Op zo’n 70 cm stuitte ikop een kluwen van gebroken glas,ijzerdraad en porcelein. Evendacht ik: tjonge jonge, wat heb ikhier opgegraven? Bij nadereinspectie bleek het te gaan omresten van bierflessen, hunbeugels en porceleinen doppen.Twee oude flessenwaren nog heel maar welzonder beugel. Interessantom te noemen is dat op dedoppen goed te lezen is,waar één en ander vandaanis gekomen.Ja beste medezoekers, ditkeer was een klein stortgataan de beurt. De gevondengebruiksvoorwerpen zijnmeer dan 100 jaar oud.De bierbrouwers zijn: P.H.Kuipers, Hoogend te Sneek,Zuid-Holland, Den Haag, Witkopbierhandelaar Winschoten,Frisia gebroeders Israels Weener,Frisia trademark Weener. Een paarglasfabrieken wil ik ook nog evennoemen: J.H. Thone en Co Amsterdam,Konter S.M. Rotterdam,N. Fritsen, Prinsenstraat, Berlijn.Met deze toch wel bijzonderevondst wil ik ook weer een gooidoen naar een klein prijsje.Groetjes,Jo KuipersNa veel regen en gewacht te hebbentot de bieten van het land waren,kwam er eindelijk een droge zaterdag.‘s Morgens deed ik eerst watklusjes, o.a. het uitlaten van dehonden. Toen ik met de hondenonderweg was, dacht ik, ik loopmaar eens over het land waar ikvanmiddag ga zoeken, dan kijk ikalvast of er een gedeelte met scherfafvalaanwezig is. Het bewuste landis namelijk 9 hectare groot en erliggen interessante gedeelten in. Allopend over het land raapte ikenkele oude scherfjes op. Ook vondik tot mijn verbazing een stukjeLa-tene armband van glas en ik hadmeteen een goede stek in gedachte.Bijna was ik van het land af toenmijn oog op een stuk steen viel.Omdat de honden iets roken in eennabijgelegen struik trokken ze memee, waardoor ik tegen de bewustesteen schopte. Tot mijn verbazingbleek de steen een bijl te zijn.Voor de honden had ik even geenaandacht meer, mijn dag kon nu alniet meer stuk. Ik heb een vreugdespronggemaakt en ben snel naarhuis gegaan. Nadat ik de bijl schoonhad gemaakt, bleek het een vuurstenengepolijste bijl van 16.5 cmlang te zijn (Laat Neolithicum , zo’n3000 voor Chr.).Graag doe ik hiermee mee aan devondst van het jaar.J. Klaessen, Heel5

VakantiepretHet zal je maar gebeuren, je bentop vakantie en je doet een mooievondst. Zo gebeurde het mij ook.Ik was op vakantie in Vollenhove inde Noordoostpoldervlak bij Blokzijl enMarknese.In Vollenhove waseen stuk grondwaar voorheen eenbejaardencentrumen nog wat aanleunwonigenstonden. In 1997 werd eennieuw bejaardencentrum gebouwden het oude werd afgebroken. In1998 kwamen we met vakantie inVollenhove. Ze waren van plan omna de bouwvakvakantie te gaanbouwen op het vrijgekomen stukgrond, dus ik had mooi de tijd omte gaan zoeken. Mijn eerste vondstwas een munt uit Kampen en hetging maar door. Ik bleef muntenvinden, alleen uit de omgeving vanVollenhove al zo’n 36 stuks. Veelwaren er al ver heen en dus nietmeer te lezen. Verder vond ik eenheel mooi koperbeslag.Op zaterdagavond, 1 augustus 1998,vond ik een heel mooilakzegelstempel. Het isin spiegelbeeldgeschreven. Er staat AH op. De naam die bijdeze initialen hoort,is mij nog nietbekend. Het lakzegelstempelis uit de 18eeeuw. Ook heb ik nog een goedetwee en een halve centstuk gevondenuit 1880 van Willem III en eenzilveren, helaas niet in al tegoede staat, wapenstuiveruit Groningen enOmmelanden uit1682. Overige vondsten:een koperenbeslagstukje van eenboek, wat gordijnringen,een vingerhoedje en watlakenloodjes.G. Leistra,HardegarijpEen bijzonderegewaarwordingVanaf juni ‘97 zoek ik met mijnGarrett metaaldetector. Al snelkreeg ik hulp bij het zoeken vanmijn zoon Erik, 9 jaar, die sindsseptember ‘98 in het bezit is vaneen Bounty Hunter TR 4. We trekkener dus samen opuit,voornamelijk in onzewoonomgevingWommels. Zoook op eenfrisse, dochdroge dag indecembervan het vorigjaar.Het stuk weiland was net bewerktdoor het loonbedrijf i.v.m. debekende ruilverkaveling. We kregentoestemming van de eigenaar om tezoeken en we gingen “los”. In hetbegin hadden we weinig signalenmaar na een tijdje een mooi sterkgeluid. Het was een rijwielbelastingplaatjevan ‘37 - ‘38. Na een halfuur vond mijn zoon zijn 1e halvecent uit 1898 van goede kwaliteit.Hij natuurlijk dolblij. De middagvorderde en na wat rommel eenprachtig helder signaal. Wij aan hetgraven in de vette klei, maar hetgeluid was opeens weg en bleefweg. We snapten er niets van enwerden er een beetje onzeker van.Na een kwartier gaven we het op engingen toch redelijk voldaan naarhuis.Het eerste wat ik altijd doe als ikthuis kom, is alle klei verwijderenvan schop, detector en laarzen.Toen mijn laarzen aan de beurtwaren en ik ze omkeerde, zag ik totmijn grote verbazing in het middeneen rond schijfje in de klei zitten.Voorzichtig haalde ik het eruit enzag direct dat het iets bijzonderswas nl. een heiligenfibula, datering850 - 925?Ook in het Friesch Museum zag ikeenzelfde exemplaar. Ik ben erg blijmet mijn vondst en heb heminmiddels aangemeld bij de ROB inAmersfoort. De tip die ik dus geefaan detectorzoekers in vette klei:indien het mooie geluid wegvalt,kijk dan eens onder je laars!Mijn complimenten gaan uit naaralle mensen die meewerken aan hetkeurig verzorgde blad. We zien eraltijd weer naar uit. We proberenook zoveel mogelijk informatie tevergaren (via bladen, boeken,bibliotheek) om de voorwerpengoed te herkennen. “Oude” topografischekaarten helpen ons hierbijook om leuke stekjes te vinden.Graag zou ik mee willen dingennaar de vondst van het jaar.Met vriendelijke groet,G. Terpstra, Wommels6

de vuilnisbak te gooien. Gelukkignam mijn vrouw de uitdaging aanom het schoon te maken. Na eindeloosborstelen, krabben en peuterenkwam er een dierenkop te voorschijn.We werden steeds enthousiasteren na een voorzichtignatronloogbad ging er steeds meerrommel af. Na het voorwerp met dedremel behandeld te hebben zaghet er erg mooi uit (zie foto).Het heeft de kop van een paard meteen kroon. De hals heeft stekels vaneen draak, het lijf is geschubt alsvan een vis en heeft vleugels en destaart als van een walvis.FabelachtigIn de zomer van 1998 belde ik metGert Gesink en van hem kreeg ik detip dat er zand van graafwerkzaamhedenin hartje Oldenzaal vlak bijmijn huis gestort werd voor eengeluidswal. Dit zou interessantegrond zijn omdat er vroeger opdeze plaats het Agnesklooster zouhebben gestaan. Bij de werkzaamhedenin Ondenzaal kwamen ookde oude kloostermuren weer tevoorschijn.Deze werden door archeologenblootgelegd. De grond werdook afgezocht met metaaldetectorsdoor leden van de AWN.Wat hier gevonden werd moestafgegeven worden voor eeneventueel museum.Na hier een kijkje te hebben genomen,jeukten mijn handen om zelfte gaan zoeken op de aan te leggengeluidswal nog geen 1000 metervan mijn huis in Almelo. De eerstekeer was op een mooie zomerseavond. Na vele kloostermoppen enpijpenkopjes gezien te hebben, hadik eindelijk beet. Het was een bakjevan koper, ook vond ik nog enkelemusketkogels. ‘s Avonds thuis zat ikmet mijn vrouw te fantaseren wathet zou kunnen zijn. Ik zocht nogmaar een paar weken met demetaaldetector dus ik kende nogniet zoveel voorwerpen. We gingenop een zaterdag naar Oldenzaalwaar de archeologen met enkelezoekers bezig waren. Daar aangekomenkwamen we in contact metFreddy en Dirk Jan, twee fanatiekezoekers en inmiddels goede vrienden.Zij wisten te vertellen dat hetgevonden voorwerp een pijlgewichtjewas. Na een poosje met elkaargepraat te hebben, stelde Freddyvoor om bij hem thuis zijn zoekverzamelingte gaan bekijken. Na eenbakje koffie en de verzamelingbewonderd te hebben zijn wegezamenlijk naar de geluidswalgegaan om te gaan zoeken. Daaraangekomen vond ik al vrij snel ophet oog een stenen bijl, die naonderzoek bij de ROB werd gedateerdop zo’n 8000 jaar voor Chr..Niet gek dus. Die keer heb ik opeen paar muntjes na verder nietveel gevonden.In de loop van de volgende wekenben ik nog regelmatig gaan zoeken.Ik vond er meerdere musketkogels,munten, een handgemaakte vork,lepel, muurhaak, hang- en sluitwerken een onderzetter van eenheel klein strijkijzertje.Op een zaterdagmorgen ging iktoch nog een keer en vond al vrijsnel een groot zwart stinkend dingdat helemaal versteend leek. Hetwas dermate groot, dat het niet inmijn bodywarmer paste en ikoverwoog het weg te gooien, mededoordat het op een toilethouderleek en nog steeds erg stonk. Iets inmij zei dat ik het toch mee moestnemen en thuis gekomen stond ikweer in tweestrijd om het toch inHet voorwerp heeft de grootte vantwee handen, verbonden met eenstang met daartussen een haak.Het materiaal is gietijzer. De ROB,antiekhuizen en de metaaldetectorcollega’sweten geen van allen wathet is. Misschien dat iemand mijkan helpen dit raadsel op te lossen.Graag zou ik met mijn fabelachtigedier mee willen doen aan de vondstvan het jaar 1998.Veel zoekgroeten.Martin Kuyer, Almelo7

Scherfmateriaal van Romeinse amfora’sFragment van Romeinse armbandEenprachtigehobbywasgeborenDiverse fibula’sTwee jaar benik actief aanhet zoekenmet de metaaldetector.Als hetmaar even kanben ik in het veldte vinden. Jarengeleden heb ik een nieuwe“made in Taiwan” detector gekochtvoor 150 gulden, maar achterafbleek het een waardeloos apparaatte zijn, die al snel achterin de kastverdween en daar heeft hij ookjaren gelegen. Tot er een momentaanbrak, dat ik tientallen mensenmet detectors zag lopen langs eengrote weg bij ons in de buurt.8

Fragmenten van bronzen hangers (paardentuigage)Ik haalde mijn stoffige detectoruit de kast en ben uit nieuwsgierigheideens gaan kijken. Ik vondop dat terrein wat vishaakjes eneen hoefijzer, dat achteraf Romeinsbleek te zijn. Daar werden de eerstecontacten gelegd met de hobbyisten.Ik had al snel door dat er eenandere detector moest komen en iklid moest worden van een vereniging.Ik kocht een Bandido II enwerd lid van de DDA. Ja, en toenvond ik op dat zelfde terrein ineensveel meer. Fibula’s, leerbeslag,munten etc., alles gemeld bij deROB. Een prachtige hobby wasgeboren. Na 2 jaar veel plezier vanmijn Bandido te hebben gehad(ik heb hem nog steeds), heb ik eenSovereign XS 2 Pro aangeschaft.Ik heb hem uitgeprobeerd op eenakker bij ons in de buurt. Na 1 dagzoeken heb ik 54 munten gevonden,met name slechte duiten,Willemcenten en halve centen en 1matige rijder. Verder vele knopen,gespen, enkele musketkogels, 1platbolgewicht 13e - 16e eeuw, eenbeslagstuk, voorstellende eendanseres, 1800, etc. Dat ging welgoed dus.Een dag erna. Zondagmorgen, evenwezen zoeken op een bouwterreinbij ons in de buurt. Ik was er al eenpaar keer geweest in het verleden,maar vond niet veel bijzonders, watWillemcenten en een hondenpenninguit 1902. Met mijn nieuwedetector had ik misschien meerresultaat. Ik vond een scherf vaneen baardmankruik, waardoor ikhet vermoeden kreeg dat erop deze plek toch meer moestliggen. Toen vond ik mijn enigstevondst, een prachtig mooi zilverenleeuwenkopje, met haakje eraanvast. Waar het precies voor diendewist ik niet. Dus heb ik het meegenomennaar de zoekdag in Weerten het laten determineren. Er werdmij verteld dat het een zilverenkoppelpassantwas, waarschijnlijk te dateren rond1600.De plaatselijke zilversmid had hemwaarschijnlijk gemaakt, want erstond geen zilvermerkje in. Eenbijzondere vondst werd mij verteld.Z.A. SchoenmakerWaarschijnlijk onderdeel van Romeins vaandelExpositie schattenonder de schotel15 januari tot 28 maart Fries Museum te Leeuwarden3 april tot 30 mei Historisch Museum hetBurgerweeshuis te Arnhem13 juni tot 12 september Goois Museum te HilversumDE EXPOSITIE BEZOEKEN OP HET INTERNETwww.creatype.demon.nl/expo9

[ P. van Wanzele ]Veldnamen,verrassendhandigDe SRD kruikEen opvallen bodemrestant uit de EersteWereldoorlog uit de Westhoek.De kruik, zoals we die inhaar originele vorm kennen,bestond reeds op heteinde van de 19e eeuw. Deze cilindervormigekruiken met zeer kortehals werden aangemaakt in Groot-Brittannië en geëxporteerd naarvoornamelijk de voormalige koloniën.Ze werden gebakkenuit een soort kruikaarde,die tamelijk hard werd,doch wel een zekereporeusheid bezat.De letters SRD(Services RumDiluted), aangelengdedienstrumwerdenvoor het eerstaangebrachttijdens deZuidafrikaanseboerenoorlog(1899 - 1902).In de winter van1914 werd hetrumrantsoenopnieuw ingevoerd,dit om de kouen de slechte weersomstandighedenaan het westelijk front wat teverlichten. De bedeling was welzeer sterk gerantsoeneerd: éénkruik per week en dit voor 64 man(inhoud 1 gallon = 4,546 liter).Officieel werden de kruiken altijdgevuld met aangelengde rum.Ze werden in de frontsectorgebracht in houten kratten van zes.De kleinere vorm SRD kruikenbevatten soms ook porto of cognac.Deze rantsoeneringen waren echtervoorbehouden aan de officieren.Op het einde van de oorlog werdper Britse divisie 300 gallon perweek geconsumeerd. Dit is ongeveer0,16 liter per week per man,net genoeg om eens goed teproeven en veel te weinig om erdronken van te worden. De juisteofficiële benaming van SRD is ooktwijfelachtig, er zijn verschillendeversies als uitleg gegeven.SERVICE RUM DILUTED :aangelengde dienstrumSERVICE RUM DEPARTMENT:afdeling dienstrumSTATE RUM DISTILERIES:staatsrum distileerderijSPECIAL RUM DISTRIBUTION:special rumbedelingDit werd echter door de soldaat ookgeïnterpreteerd als:SELDOM REACHES DESTINATION:komt zelden aan op zijnbestemmingSOLDIERS RUN DRY:soldaten hebben altijd behoefteSOON RUNS DRY:is vlug opgedroogdSPECIAL REGIMENT DUTY:speciale regimentsplichtDeze SRD kruik is gevonden tussenverroeste conservenblikken, hoogte32 cm, koloniale troepenmacht(onder Britse begeleiding), Komenstraat.SRD kruiken worden inVlaanderen alleen gevonden in deWesthoek (het zuiden van West-Vlaanderen).[ Albert Folkerts ]Toponymen zijn een belangrijke bronvoor de middeleeuwse situatie in eengebied. Akkernamen wijzen opontginningen, het ontbreken ervanwijst bijvoorbeeld op een latereoccupatie. Veldnameninterpretatie isnog een onderbelicht onderwerp inons blad. Je begint met het zoekennaar de oudste kadastrale kaarten enneem die mee naar de oudsteautochtone bewoners in het gebied.Daarnaast zoek je in archieven naarnotariële stukken van koop en verkoopvan land en huizen. Zijn er altranscripties, dan kunnen sommigenamen verhollandsd zijn. Over hetalgemeen zijn veel perceelsnamen inhet plaatselijke dialect genoemd. Leter op uit welke tijd een naam stamt.Bronnenonderzoek moet uitwijzen ofde huidige 19e en 20e eeuwse namenop de kaart ook oudere middeleeuwsevoorgangers kenden. Dat is ook dereden dat je oorkondenboeken hetbeste in een chronologische volgordekunt zetten in plaats van een alfabetische,zo komen als vanzelf middeleeuwseclusters naar voren en valthun geografische ligging op.Ik heb van een aantal oude kadastralekaarten die rond 1830 gemaakt zijnvan het rivierengebied een flinkaantal toponymen gehaald. De meestekomen nu nog voor en zijn daardooreen handig herkenningspunt in eendoor ruilverkaveling totaal veranderdeomgeving. Ik ben in mijn gezoekhier in het rivierenland zelfs namentegengekomen die ouder zijn dan demiddeleeuwen en volgens mijRomeins-archaïsch zijn, gebruikt doorinheemse bevolkingsgroepen ver voorde Middeleeuwen. De bekende heemnamenzijn allemaal uit de 5e tot 10eeeuw, net als de namen waarin dewoorden eng, lo of burg voorkomen.Het woord ''wijk'' werd pas gebruiktvanaf de 9e eeuw en "kerk" geeft dehausse weer in de kerkbouw zo in detwaalfde en dertiende eeuw. Deoudste namen vind je hier dan ook opde stroomruggen en nieuwere namenhangen samen met de grootscheepseontginningen uit later eeuwen.10

amaldijnschijfjesplaatjesgewafeld zilverzilveren schotjessierrandafdekplaatjetevoorschijn. Enigzins gespannenwerd ook het restant van het kluitjeverwijderd. Blij verrast was ik toener een vroeg-middeleeuwse schijffibulatevoorschijn kwam, ingelegdmet Amaldijn. De fibula had eendoorsnede van bijna 3 cm en was,op de naald na, compleet. Welwaren van de Amaldijnschijfjes erenkele weggezakt en lagen los in defibula. Als ik op het veld aan hetkluitje had gaan zitten rommelen,was ik zeker één of twee schijfjeskwijtgeraakt. De zilverachtigekleur, die ik het eerst zag, wasafkomstig van het zilveren afdekplaatjeaan de onderkant van defibula. De fibula is van zilvergemaakt en daarna geheel verguld,wat zelfs voor het grootste gedeeltenog aanwezig is. Als je de fibulawat nauwkeuriger bekijkt, zie jehoe verfijnd hij in elkaar is gezet.De Amaldijnschijfjes zijn gezettussen hele dunne zilveren schotjes,die tezamen het geraamte vande fibula vormen. En zelfs dezeschotjes zijn aan de bovenkantverguld, terwijl ze nog geen halvemilimeter breed zijn. Maar ookonder de Amaldijnschijfjes zijnhele dunne plaatjes gewafeld zilveraangebracht. Gewafeld wil zeggendat deze plaatjes zo bewerkt zijn,dat er een heel fijn ruitjespatroonop is ontstaan, eenzelfde patroonals de echte wafels hebben, maardan in het groot. Deze plaatjes zijndoor het Amaldijn heen, duidelijkzichtbaar. Wat en pracht moet dezekostbare fibula in zijn tijd geweestzijn. Die mooi vergulde houder,bezet met rode Amaldijnschijfjes,waar doorheen, om het helemaal"af" te maken, het wafelzilverfonkelt.Het kan haast niet anders dan datdeze fibula heeft toebehoord aaneen beeldschone vrouw met langblond haar, die het droeg op eenprachtig wit gewaad. En als ze danlangs de vloedlijn wandelde, de zonin haar gezicht en haar voetenspelend met het zeewater, dan.......... maar nu begin ik toch eenbeetje te ver af te dwalen. Al hoorteen beetje dromen wel bij onzehobby, nietwaar?Ik heb de fibula vakkundig latenrestaureren, waarbij niets nieuwaan de fibula is toegevoegd. Alleendat wat aanwezig was, is schoongemaakt, de Amaldijnschijfjes zijnopnieuw op hun plaats gezet en hetgeheel is geconserveerd.P.E. Schaap13

[ A. Jager ]De oudstetoepassing vanmetaal inNederlandDe Westfriese boerderijen waren 15 tot 30 m lang en 5 tot 6 m breed.Gebruik van metaal in Nederland vond alplaats in de prehistorie. De eerste toepassingvan metaal was ruim 4300 jaar geleden enviel in een periode dat de inwoners zichalgemeen hadden toegelegd op een bestaanals boer. Deze bestaanswijze vormde eenwezenlijk verschil met de voordien gevoerdeleefwijze als jager, visser en voedselverzamelaar.De overgang naar het boerenbestaanging gepaard met diverse veranderingen opsociaal, economisch en technisch gebied.Omstreeks 2300 voor Christushadden de boeren inNederland hoofdzakelijkvestigingslocaties uitgezocht op debosrijke zandgronden. Het Nederlandselandschap omvat grofweggenomen zandgronden in hetnoorden en zuiden, gescheidendoor het gebied van de grote rivieren.Een groot deel van Nederlandstond onder invloed van de zee ende rivieren. De zandgronden in hetnoorden en westen eindigden indynamische kustgebieden, waarklei- en veenbodems ontstonden.Het gebied van de grote rivieren endelen van het kustgebied werdenmarginaal bewoond. Op de zandgrondenbloeiden loofwouden metvooral eik, berk en linde, maar deden was eveneens vertegenwoordigd.In de veengebieden kwamen onderandere de els en de hazelaar voor.De boeren voerden waarschijnlijkeen gemengde economie vanakkerbouw en veeteelt. In hetlandschap selecteerden ze terreinenwaarvan de grondsoort gunstigwas voor akkerbouw. De akkerswerden aangelegd op kale plekkenin het bos. Om in het bosrijkeNederlandse gebied nieuwe akkersaan te leggen werd telkens een deelvan dit woud kaalgeslagen. Bij deakkers die intensieve bewerkingvereisten, verrezen de woonhuizen.In de nabije bossen werd het veegeweid. Dieren werden gehoudenvoor vlees, zuivelproducten, huiden,pezen, botten, geweien entrekkracht. De in gebruik zijndegronden dienden niet alleen voorakkerbouw en veeteelt; hier werdenook bouw- en brandhout en rietverkregen. De economie van deboeren was in eerste instantiezelfvoorzienend. Men produceerdevoedsel voor eigen consumptie, endaarnaast werden huisraad, kleding,en allerlei benodigdhedenvervaardigd.De bewerking van de akkers leiddetot de inventie van de ploeg. Naastde van oudsher gebruikte grondstoffenzoals huiden, hout en vooraldiverse soorten natuursteen diendezich omstreeks 2300 voor Christuseen nieuwe grondstof aan: koper.Het koper werd verkregen uitertsen. De ontwikkeling van koperbewerkingvond buiten ons landplaats, omdat koperertsen hier van14

Halsring, vroege ijzertijdvindplaats: Uddelerveenherkomst: RijnlandMantelspeld, late bronstijdvindplaats: Bonnerveen, Gasselteherkomst: Denemarkenoorsprong niet voorkomen. Voordatmen erin slaagde bruikbaar koperuit erts te verkrijgen, voltrok zicheen experimentele fase, waarbijmen de eigenschappen van degrondstof leerde kennen. Vervolgenswerden smeed- en smelttechniekenontwikkeld. De pyrotechnischekennis voor het maken vanovens die voldoende hitte afgavenvoor het smelten van koper, werdwaarschijnlijk ontleend aan detechniek van aardewerkproductie.Een kerngebied voor wat betreft dekopertechnologie was Centraal-Europa.met arsenicum. Dit metaal, dat ookvan nature aanwezig kan zijngeweest in sommige koperertsen,maakte het koper beter bewerkbaar.Het mengsel had een lager smeltpuntdan koper, en een groterehardheid. Deze technische ontwikkelingvond ook weer plaats buitenNederland. De eerste metalenproducten die ons land bereiktenwaren van dit arsenicum-koper. Ineen graf te Odoorn (Drenthe) werdeen dolk van arsenicum-koperaangetroffen.Er zijn aanwijzingen dat bewerkingvan arsenicum-koper ook op Nederlandsebodem plaatsvond. Zo zijnop de Veluwe, met name te Lunterenen Soesterberg, smeedgereedschappengevonden: stenen aambeelden,hamers en polijststenen.Deze Veluwse smeden behoordentot de klokbekercultuur, diegenoemd is naar de bij deze cultuurbehorende aardewerken potten. Deklokbekercultuur had een groteverspreiding in West- en Centraal-Europa. Misschien hadden zich teLunteren en Soesterberg immigrantengevestigd, die niet alleen dekennis, maar ook de benodigdhedenvoor het smidsambacht metzich meebrachten. De dolk uitOdoorn werd door klokbekersmedenvervaardigd.Er zijn meer bewijzen voor lokaleproductie van metalen voorwerpenin Nederland tijdens de kopertijd.Uit het verspreidingspatroon vanenkele bronzen mes- en bijltypen,die alleen in bepaalde regio's inNederland voorkomen, is afgeleiddat het hier om lokaal vervaardigdeproducten moet gaan.De introductie van bronsOngeveer 200 jaar na de introductievan arsenicum-koper werdenbronzen voorwerpen ingevoerd.Zuiver koper is moeilijk bewerkbaar.Wanneer het wordt gesmoltenvindt absorptie van gassen plaats,die bij het stollen weer vrijkomenen blaasjes vormen in hetmetaal. Zodoende is hetlastig om door gietenhet koper in degewenste vorm tekrijgen. Nietteminslaagden Centraal-Europese koperbewerkerser in om uitkoper min of meerbruikbare voorwerpen tevervaardigen. Nederland deeldeniet mee in de resultaten.Niet alleen met koper, ook metandere metalen werd geëxperimenteerd.Dit leidde mogelijk tot deuitvinding van legeringen waarbijkoper aanvankelijk vermengd werdTwee armbanden, midden-ijzertijdvindplaats: Nieuw Weerdingeherkomst: Noord-DuitslandKokerbijl uit Midden-Nederland.Momenteel te bezichtigen in de tentoonstelling“Schatten onder de Schotel”De helft van een tweedelige bronzengietvorm voor een kokerbijl (8e eeuwv.C.), gezien van de binnen- en debuitenzijde. Gevonden bij Havelte15

Zwaard,vroege ijzertijdvindplaats:Nijenbeekherkomst:EngelandBrons is een legering die uit eenmengsel van 90% koper en 10% tinbestaat. Voor Nederland brakdaarmee de bronstijd (2100-700voor Chr.) aan. De ontwikkeling vanbrons vond, evenals die van arsenicum-koper,plaats buiten Nederland.Het voordeel van bronsboven het arsenicum-koperwas een grotere hardheid,waardoor er beteregereedschappen vangemaakt konden worden.De oudste typenbijlen, zogenaamdevlakbijlen, zijn echterSpeerpunt uitMidden-Nederland.Momenteel tebezichtigen in detentoonstelling“Schatten onderde Schotel”zowel van arsenicum-koper als vanbrons.Bronzen voorwerpen waren aanvankelijkzeldzaam in Nederland.Onduidelijk is hoe het brons inNederland verspreid werd.De oudste voorwerpen kunnen hiergebracht zijn door rondreizendehandelaren, immigranten, en/ofraakten via tussenhandelverspreid. In het laatste gevalwerden de producten verkregendoor onderlinge contactenvan bewoners in naburigenederzettingen.De meest effectieve vormvan verspreiding van bronzenvoorwerpen was doorrondreizende specialisten,die zowel over een handelsvoorraadvan voltooideproducten beschikten, alsover gereedschappen voorherstel van oude werktuigen,sieraden en wapens. Dezespecialisten waren zowelhandelaar als smid. Vanaf hetbegin van de bronstijd waren inNederland bronssmeden actief.Misschien reisden ze rond enbedienden ze regio's, of haddenze zich in een nederzettinggevestigd en beschikten daarover een vaste werkplaats vanwaaruit ze hun productenverspreidden.Nederzettingen in de bronstijdTijdens de vroege bronstijd (2100-1700 voor Chr.) moeten er in Nederlandboerderijen zijn geweest, maarde vorm daarvan is onbekend. Ineen nederzetting bij Molenaarsgraaf(Zuid-Holland) uit het laatneolithicum,zijn tweeschepigehuizen opgegraven. Hoe de nederzettingenin de vroege bronstijdverspreid waren is niet bekend.In de midden-bronstijd (1700-1100)treden diverse veranderingen op.De bewoning, of in ieder geval hetbewoonde gebied, breidde zich uit.Het Midden-Nederlandse rivierengebieden West-Friesland werdengekoloniseerd. Verder werden deboerderijen algemeen drieschepig.Dit type huis bestond uit eenwoondeel en een stalgedeelte. Hetstaldeel nam de meeste plaats in,en kenmerkte zich door boxen,waar dieren twee aan twee gestaldkonden worden. Het woondeelkenmerkte zich door een haard.Dit boerderijtype kennen we ookals het hallenhuis. Het bestond uittwee rijen paarsgewijs tegenoverelkaar geplaatste palen, die aan detop door balken verbonden waren.Deze palen droegen het dak dat verover de palen heenstak. Zodoendewerd niet alleen de ruimte tussende palen overdekt, maar ook eenflink stuk aan weerszijden daarvan.Onder de dakranden plaatste menwanden, die bijzonder laag waren,zodat bij de aanblik van het huishet dak overheerste.De boerderij vormde het belangrijkstegebouw op het erf, maar meestalwaren er ook enkele bijgebouwen,zoals schuren. Voor de opslagvan graan waren er zogenaamdespiekers, bijgebouwen waarvanonder andere exemplaren te Bovenkarspel(Noord-Holland) zijn opgegraven.De boerennederzettingenweken, voor zover de informatiereikt, weinig van elkaar af.Het nieuwe boerderijtype werdingevoerd als gevolg van een wijzigingin het agrarisch bestel.De ontwikkeling van dit boerderijtype:de woonstalhuisvorm, had temaken met specialisatie in rundveehouderij.Boerderijen uit demidden-bronstijd waren gewoonlijk25 meter of langer. In Drenthekwamen buitengewoon langeboerderijen voor. Te Angelsloo bijEmmen, is een nederzetting blootgelegd,waarbij een 65 meter langeboerderij werd opgegraven. Deandere boerderijen in de nederzettingwaren een stuk korter. Het isde vraag of dit verschil in huizenduidt op verschil in de sociaalhiërarchischerangorde of op wijzigingenin het economisch systeem.Te Elp en Emmerhout werdeneveneens dergelijke lange boerderijenopgegraven. Bij één van dehuizen te Emmerhout, die eenlengte had van 66 meter, werd geen16Vervolg op pagina 20

Vervolg van pagina 16Vuurstenensikkel uitAndijk.Datering:late bronstijdstaldeel vastgesteld, zodat verondersteldis dat het hier om een gebouw"met een centrale functie" zoukunnen gaan. Bronstijdboerderijenzijn ook van andere plaatsenbekend. Te Bovenkarspel zijn tientallenboerderijen opgegraven.Algemeenbood de stal vande bronstijdboerderijplaats aan 20-30stuks vee. De woonstalhuizengingen een generatie mee; ongeveer30 jaar. Een nieuwe boerderij konop hetzelfde erf aangelegd worden,maar erfverplaatsing kwam eveneensvoor. Voor de (nieuwe) boerderijkoos men een locatie uit diedicht bij de landbouwgronden lag.Werd een nieuw erf ver van de oudeplek aangelegd, dan werden ooknieuwe begraafplaatsen ingericht.Nederzettingen bestonden uitenkelvoudige boerderijen ofgehuchten van twee of drie boerderijen.Een voorbeeld van zo'ngehucht is opgegraven te Haps(Noord-Brabant). Algemeen warende nederzettingen verspreid.Slechts te Bovenkarspel, waar deboerderijen noodgedwongen doorde drassige gronden op een kreekrugwerden aangelegd, kwam eengrotere concentratie huizen voor.Economie en bronzenvoorwerpenDe werkzaamheden van de boerenwaren -als gezegd- afgestemd op heteigen bedrijf. Voor een aantalbijzondere doeleinden, zoals handelen sociale activiteiten, werdenoverschotten geproduceerd.Het agrarisch bedrijf omvatte nietalleen akkerbouw en veeteelt, maartevens specialismen zoals vooralambachtelijke activiteit: houtbewerking,beenbewerking, kledingmaken,mandenvlechten en pottenbakken.Een bijzonderheid vormdebronssmederij. Dit kan ingebed inhet bestaan van de boeren zijngeweest, maar tevens een activiteitwaarvoor een specialist werd ingehuurd.De akkers werden bewerkt met eeneergetouw: een haakvormige ploeg,die voren trok. Van dit werktuigzijn in Nederland uit de bronstijdweliswaar geen resten gevonden,maar uit krassporen op bronstijdakkersheeft men het gebruik ervankunnen afleiden. Geoogst werd metbronzen of vuurstenen sikkels,waarvan te Heiloo en Ede bronzenexemplaren gevonden zijn. In West-Friesland zijn uit de bronstijd veelvuurstenen sikkels bekend.Binnen de werkzaamheden van deboeren vormde het ambacht vanbronssmid een bijzondere bezigheid.Hiervoor was specifieketechnische kennis vereist, zoals hetmaken van mallen en het vervaardigenvan een oven die voldoendehitte gaf. Tevens diende er eenarbeidsvoorraad te zijn. Voordat deboeren bronssmederij zelfstandigkonden uitvoeren -waarvoor dustechnische kennis en voldoendebrons aanwezig moesten zijn- wasmen afhankelijk van vreemdelingen.Ondanks de betrekkelijk geringebronsimport werd in Nederlandmogelijk al vanaf de vroege bronstijd(2100-1700) aan "eigen" productiegedaan. Voorbeelden van productenvan lokale makelij uit devroege bronstijd zijn pseudo-Ierserandbijltypen, die in Noordoost-Nederland circuleerden.Bronzen voorwerpen moetenbijzonder waardevol zijn geweest.Niet alleen werden van de legeringgoede werktuigen vervaardigd, uitbrons kon men tevens wapens ensieraden vervaardigen die eenprestigieuze waarde hadden. Doorde schaarste kon door het bemachtigenvan brons aan kapitaalvormingworden gedaan.Het brons moest door ruilhandelverkregen worden. Misschien werdde economie op productie vanoverschotten afgestemd om handelsvoorraadte verkrijgen. Hetverwerven van bronzen productenwas uitsluitend weggelegd voor demeest invloedrijke personagesbinnen een gemeenschap.Geraadpleegde literatuurBloemers, J.H.F., L.P. Louwe Kooijmans enH. Sarfatij, 1981. Verleden land. Archeologischeopgravingen in Nederland. Amsterdam.Broeke, P.W. van den, 1991. Nieuwe materialen,groeiende afhankelijkheid, in: pre- &protohistorie van de lage landen. Houten, pp.237-249.P.W. van den Broeke, 1991. Nederzetting, grafen samenleving in de metaaltijden, in: pre- &protohistorie van de lage landen. Houten, pp.251-263.J.J. Butler, 1980. Metaalbewerking in deprehistorie, in: (M. Chamalaun en H.T.Waterbolk, red.) Voltooid verleden tijd?Een hedendaagse kijk op de prehistorie.Amsterdam, pp. 113-131.Foto’s uit:Bloemers, J.H.F., L.P. Louwe Kooijmans enH. Sarfatij, 1981. Verleden land. Archeologischeopgravingen in Nederland. Amsterdam.Een kokerbijl uit Someren.Momenteel te bezichtigen in de tentoonstelling“Schatten onder de Schotel”Offermes,late bronstijdvindplaats:Appelscha,plaatselijkfabrikaat20

Drs. A. Jager, archeoloog van het Fries Museum te Leeuwarden ontvangt de eerste catalogus.Schatten onder de schotelDe laatste werkzaamheden aan de expositie.TV opnamen (zie fotoomslag), interviews, de catalogus,de website van de expositie,persberichten, de opening,het was een heel drukgedoe, maar het is allemaalweer gelukt. 15 januari washet dan eindelijk zover, deopening van de expositie‘schatten onder de schotel’ in de eerste van dedrie musea, het Fries Museum in Leeuwarden.In het vorige nummer van het Detector Magazineheeft u al kunnen lezen wat er allemaal op deexpositie te zien is. Op het laatste moment kwamdaar bovendien ook nog een gedeelte (50 munten)van een onlangs door één van onze ledengevonden schatvondst (148 munten) bij.Een unieke expositie, want het is voor het eerstdat er een expositie met een zo’n groot overzichtvan metaalvondsten in een groot gerespecteerdmuseum is te zien. Voor het eerst ook dat we hetin archeologie geïnteresseerde publiek kunnenlaten zien wat er met de metaaldetector zoalwordt gevonden.Nu, een aantal weken na de opening kunnen wewel zeggen dat de expositie een succes is, veelbezoekers, veel aandacht in de pers en veelmensen die informatie over de vereniging meenemen.Leden die de expositie nog niet hebbenbezocht, moeten echt één of meerdere keren eenbezoek aan één van de musea brengen, want ditmoet u echt gezien hebben.Het bestuurJ. Koning tijdens zijn openingstoespraak.De muntschat is ook te zien op:www.creatype.demon.nl/expo4000 jaar metaal in NederlandTer gelegenheid van de expositie inhet Fries Museum, Het Burgerweeshuisen het Goois Museum heeft deDDA in samenwerking met bovengenoemdemusea een catalogus ineen beperkte oplage uitgegeven.In dit in full-color gedrukte boekjezijn ± 200 voorwerpen uit deexpositie, afgebeeld en beschreven.Een boekje dat eigenlijk bij geenenkele zoeker of archeoloog in deboekenkast mag ontbreken.Prijs: ƒ 16,50 gedurende deexpositie bij de 3 musea.U kunt het boekje ook bestellendoor ƒ 20,— (incl. porto) over temaken naar postbank nr. 1675000 ofING Bank nr. 67 80 04 900 t.n.v.De Detector Amateur, met vermeldingvan ‘boekje expositie’.Het boekje wordt u dan z.s.m.toegezonden.21

Zoeken inFrankrijkLes HerbiersLe Mont desAlouettesDe Vendee oorlog1793-1796Na de Franserevolutie in1789 was hetniet directrustig tenoemen ingrote delenvan Frankrijk.In binnen- enbuitenlandwas men overhet algemeen niet zo gelukkig metde nieuwe republiek en vonden ernog regelmatig schermutselingenplaats tussen koningsgezinden enrepublikeinen. In het zeer koningsgezindedepartement Vendeeverzamelden zich steeds meertegenstanders van de republiek enmet steun van de Engelsen, brak ereen heuse oorlog uit die drie jaarzou duren. De zeer zware strijdkostte meer dan 300.000 mannenhet leven en ondanks de Engelseondersteuning in de vorm van (veel)geld, goud en goederen dolven deroyalisten het onderspit.Van de geld- en goederenstroom isvrij nauwkeurig na te gaan omwelke zendingen het ging, omdatdit tot in detail was vastgelegd doorde Engelsen. Na de "overwinning"dachten ze waarschijnlijk de rekeningte kunnen presenteren: hetliep echter anders. Bij het verzamelenvan wetenswaardigheden overde bestemming van de hulpgoederenstuiten we onvermijdelijk op denaam van Generaal De Charette dela Contrie (1766-1796), in de Vendeeoorlogbekend als Chef Charette.Deze jonge generaal stond bekendals een zeer betrouwbaar en loyaalroyalist en was verantwoordelijkvoor de financiering van de oorlog.Nu doet het merkwaardige gevalzich voor dat er veel meer geld isbinnengekomen dan er uiteindelijkwerd uitbetaald. Charette heeftdaar een betrouwbare registratievan bij laten houden. Omdat hetvervoer van grote sommen geld indie tijd ook al enorme risico's metzich meebracht, zijn historici ervanovertuigd dat Charette op meerdereplaatsten depots heeft gevormdwaar geld werd verborgen. Engelsebronnen vermelden een verschepingvan o.a. 6000 gouden Louis injuni 1795, die werd afgeleverd in LaTranche sur Mer. Een tweede zending,bestaande uit 22.222 zilverenAmerikaanse dollars kwam tweemaanden later op dezelfde plaatsaan. Charette heeft de ontvangstvan beide zendingen bevestigd,maar wat er verder met dit geld isgebeurd is tot op de dag van vandaageen raadsel, want er is geenenkele munt ooit van teruggezien.In veel publicaties over verdwenenrijkdommen stuiten we dus regelmatigop de naam Charette en demogelijke plaatsen waar de schattendie onder zijn beheer stonden,verborgen kunnen zijn. De koningsgezindenverloren de strijd engeneraal Charette werd in 1796 inNantes geëxecuteerd. Na zijn executievond men in zijn dubbele koppelriemeen flink aantal goudstukken.Historici hebben de gangenvan Charette nauwkeurig nagegaan;volgens hen zijn er eenveertiental plaatsen waar hij in degelegenheid moet zijn geweest omdelen van de krijgskas te verbergen.Als u toch van plan zou zijn om inFrankrijk naar de Atlantische kustte gaan, waarom dan niet naarVendee? Dit departement staat niethoog op de lijst van toeristischebestemmingen en toch zijn er ergveel mooie, interessante en mysterieuzebezienswaardigheden. Neemde detector mee en probeer eensom een deel van het mysterie vanCharette te ontsluieren.Waar moet u zijn?Saint Denis la ChevasseCharette had hier een basiskamp.Het is zeker dat de zending goudstukkenvan juni 1795 hier in eenconvooi met andere goederen isgeweest.Het bos van TouvoisHier zijn kanonnen gevonden diena ontscheping op deze plaatswaren verborgen. Als er al kanonnenverstopt werden, waarom dangeen geld?Val de MorièreEen eenvoudig gehucht, maardestijds stond daar een enormeabdij, waar Charette zich dikwijlsschuil hield.22

Chavagnes-en-PaillersIn dit dorp ligt nog steeds een groteboerenhoeve genaamd l'Andrière.Dit was een centraal punt waar demanschappen werden uitbetaald.Charette was hier dikwijls zelfaanwezig. De grote, zware tafelwaarop de uitbetalingen plaatsvonden,is daar nog steeds te zien. Hetis niet onlogisch om te denken dateen gedeelte van de uit te betalensoldij hier verborgen werd.Bois de GâtsIn dit bos staat een herdenkingsmonumentter nagedachtenis aanomgekomen verzetsstrijders uit deTweede Wereldoorlog. Precies opdie plaats bevond zich Charetteslaatste kamp. Het valt aan te nemendat in ieder geval een gedeelte vande krijgskas hier werd verborgen.Poiré sur VieVlak bij deze plaats bevond zich eenkasteel waar Charette zich eveneensdikwijls schuil hield. Zowel hetkasteel als het gehucht Montorgueil,waar het kasteel deel vanuitmaakte, is nauwelijks meerterug te vinden.Bois de la ChaizeEen kampement diep in het bos.Chateau de PalluauHier was korte tijd het hoofdkwartiervan Charette. Het werd bijtoeval door de republikeinen ontdekten verwoest.SalagnyBij dit dorp had de generaal eenstreng geheim gehouden kamp.De Engelse konvooien met geld engoederen gingen vrijwel altijd viadit kamp dat als distributiecentrumdienst deed. Deze belangrijke plaatswas een onmisbare schakel in deorganisatie van de strijd tegen derepublikeinen. Het kamp werdbemand door een selecte groepvertrouwelingen.Bois de Gralas bijhet dorp des BrouzilsHier bevond zich een kamp waarburgers tot soldaat werden opgeleid.Een tweetal in die tijd gemetseldewaterputten zijn daar nog tezien. Kort na het einde van deVendee oorlog deed het gerucht deronde dat enkele ex-officieren eenaanzienlijk aantal goudstukken uitéén van de waterputten hebbenkunnen bergen.Over de overige verblijfplaatsen vanCharette en de eventuele mogelijkebergplaatsen is men dermate vaag,dat verdere vermelding achterwegekan blijven.Dat de Vendee oorlog een drietaljaren heeft geduurd was niet alleente danken aan de hulp van deEngelsen, de trouw van de koningsgezindenen de eerlijkheid vangeneraal Charette maar ook niet ingeringe mate aan een handjevolmolenaars.Op de Mont des Alouettes (de bergder zwaluwen) stonden een achttalwindmolens welke tot ver in deomtrek zichtbaar waren. Als errepublikeinse legereenhedennaderden, zagen die molenaars henal van verre aankomen. Zij zettendan de molenwieken in een bepaaldewaarschuwingsstand, zodat dekoningsgezinden of konden vluchtenof een hinderlaag leggen.Het republikeinse leger kreeg zogeen enkele greep op het verloopvan de strijd en het heeft heel langgeduurd eer men de truc in degaten kreeg.Op de Mont des Alouettes staan nunog drie gerestaureerde molens eneen kapel ter herdenking van degevallenen in de Vendee oorlog.Beslist de moeite waard om daareens van het uitzicht te gaan genieten.Gaat u op zoek naar “de schatvan Charette”? Laat ons het resultaatweten. Bonne chance.J.H. CatsChateau de PalluauHet strand bijLa Tranchesur Mer23

Een druilerige daghad gevonden. Vol trots kon ikzeggen dat ik mijn eerste middeleeuwsemuntje uit de grond hadopgediept.Na net ontdekt tehebben, datmijn detectorhet niet meerdeed en omdat ik ophet moment toch nietsbeters te doen had, leek het mij welleuk om wat voor ons verenigingsbladte schrijven. Ik had het me altijden voorgenomen en mijn zoekmaathad mij ook al aangespoord,vandaar.Ik ben zestien jaar en zoek al enigejaren met de metaaldetector. Ik hebvan alles gevonden: variërend vanRomeinse fibula's, munten enzegelstempels tot levensgevaarlijkoorlogstuig (pas ermee op!). Vorigjaar vond ik mijn eerste middeleeuwsemunt. Behalve twee vogelfibula'stwee gelijkarmige fibula's,twee heiligenfibula's en een beslagstukjehad ik geen middeleeuwsmateriaal in mijn verzameling.Het was een natte, grauwe dag,maar dankzij de plastic zak ommijn detectorkastje kon ik tochzoeken. Het eerste signaal was eengranaatscherf, het volgende endaaropvolgende signaal ook. Toeneen munt. Het was een slechtehalve cent uit achttienhonderdnogwat.Omdat het op het gedeeltewaar ik zocht niet veel soeps was,ben ik naar het achterste gedeeltevan de akker gegaan. Ik verwachtteer niet veel van. Na een half uurtjezoeken, kreeg ik toch een zachtpositief signaaltje. De schep in degrond en ik had een flinterdunmuntje in mijn handen. Ik wist alsnel dat het een middeleeuwsemunt was. Omdat het wat harderbegon te regenen ben ik gauw naarhuis gegaan. Twee vrouwen dielangsliepen, vroegen of ik nog watThuis heb ik de oude DetectorMagazines nagezocht en er stondeen soortgelijke munt in. De dateringwas 1002/1014 - 1024, geslagenonder Hendrik II. Later is de muntnog door het KPK onderzocht en dedatering klopte. Ondanks het feitdat de munt is uitgebroken enverbogen vind ik het toch een heelleuk muntje. Het idee dat je voorouderszoiets in hun handen hebbengehad en dat jij dat nu mag vinden,boeit mij enorm. Het zoeken is voormij echt een verslaving.Tot slot wil ik mijn zoekmaat Pietbedanken. Dankzij hem ben ik inhet bezit van een aantal mooievondsten en het is altijd gezelligom over onze gezamenlijke hobbybij te praten en om samen naarzoekdagen etc. te gaan.Blijf vondsten aanmelden!Wouter van den Brandhof,een zoeker uit de Betuwe24

cartoon© André Baraké & Alex Feijt Cartoon.25

ZOEKWEEKEND27 EN 28 MAART 1999OOTMARSUMOp veler verzoek is er weer zo’n gezellig DDAzoekweekendvoor het hele gezin. Overdag lekkerzoeken in het lentezonnetje, de stands van dediverse importeurs bekijken, ’s avonds een hapjeen/of drankje in het restaurant en natuurlijkzaterdagavond de beregezellige DDA-bingo.Een weekend waarin u zich geen minuut hoeft tevervelen.In het weekend van zaterdag 27 en zondag 28 maartzijn we te gast in café-restaurant ‘De Molenberg’.Een accomodatie met een speeltuin, kegelbaan,voetbalveld en kampeerboerderij. Zoals u inmiddelsvan ons gewend bent, hebben wij ook deze keer‘supergrote’ zoekvelden voor u in petto.Zaterdagavond: grote DDA-bingo metnatuurlijk volop prijzenZondag9.00 uur zaal open en inschrijvingzoekwedstrijden10.00-11.30 uur 1e zoekwedstrijd11.30-13.00 pauze13.00-14.30 2e zoekwedstrijd15.00 uur prijsuitreiking, afsluitingTussen de wedstrijden door is er volop degelegenheid om de stands van de importeurste bezoeken en uw vondsten te laten determineren.Vondst vanhet jaar1999Ook dit jaar gaan we uiteraarddoor met de rubriek ‘vondst vanhet jaar’, alleen in een iets andereopzet. Omdat er in 1998 voorenkele categoriën niet of weinigwerd ingezonden, zijn we overgegaan naar 5 categorieën.Nogmaals willen wij u er opwijzen dat het ons niet gaat omalléén de unieke gouden munt ofhet prachtige bronzen beeldje.Nee, ook de vondst van bijvoorbeeldeen mooie of interessantevingerhoed of gesp, een riemtongof gewicht is uiteraard leuk om inte zenden.Natuurlijke vondsten kunnen we natuurlijk nietgaranderen, maar in deze oude omgeving met heteeuwenoude stadje Ootmarsum vlakbij, wordenregelmatig bijzonder mooie vondsten gedaan.Voor zoekers en gezinnen die het hele weekend willenblijven zijn er de volgende mogelijkheden om teovernachten:OvernachtenKamperenOp het terrein is volop de mogelijkheid omvanaf vrijdagmiddag te kamperen. Elektriciteiten sanitair zijn aanwezig. Kosten ƒ 10,— pernacht.KampeerboerderijIn de kampeerboerderij zijn 2 grote slaapzalenaanwezig. Kosten van een bed: ƒ 10-,— pernacht. Slaapzak meenemen. Reservering bijG. Lukassen, tel. (050) 54 13 396.Hotels, pensions en campings in OotmarsumInformatie: VVV Ootmarsum,tel. (0541) 29 21 83.ProgrammaVrijdagavondProgramma nog niet bekendZaterdag9.00 uur zaal open en inschrijvingzoekwedstrijden10.00 uur opening door de voorzitter10.30-12.00 uur 1e zoekwedstrijd12.00-12.30 uur jeugdwedstrijd (t/m 13 jaar)12.00-13.45 pauze14.00-15.30 2e zoekwedstrijd16.00 uur prijsuitreiking kinderwedstrijd,verlotingDeterminatieteamZaterdag zijn er diverse experts aanwezig om uwmunten en voorwerpen te determineren.Zondag is er een beperkt determinatie-teamaanwezig.Deelname zoekwedstrijdenPrijs:Zaterdag Leden en gezinsleden: ƒ 20,—Niet leden ƒ 32,50Zondag Leden en gezinsleden: ƒ 20,—Niet leden ƒ 32,50Weekend Leden en gezinsleden: ƒ 35,—Niet leden ƒ 60,—LocatieCafé-restaurant ‘De Molenberg’Ootmarsumseweg 375, 7667 PB ReutumTel. (0541) 67 02 09SponsorsDetection Systems HollandKooistra MetaaldetectorsGelan Metaaldetectiesystemen BVFa. Detect - Gert GesinkSteenbergen detectors HulstWijzigingen onder voorbehoud26Om mee te doen dient u eenverhaal te schrijven van ongeveer150 woorden (mag ook langer)over het door u gevonden voorwerpof munt. Uiteraard dient ditverhaal vergezeld te gaan van eenof meerder foto’s c.q. tekeningen.Zoals altijd dienen voorwerpenen munten van archeologischewaarde aangemeld te zijn.Het verhaal en foto stuurt u opnaar de redactie met de duidelijkevermelding van ‘vondst vanhet jaar 1999’.Categorieën➊ Munten tot >1500➋ Munten vanaf

Op zilver gemuntdoor J. PostOverzicht van de in Nederland geproduceerde zilveren munten inde periode van 1000 tot 1500, zoals ze zijn geslagen in de landsheerlijkegebieden, die nu Nederland vormen. En enige blikken bijaangrenzende stijlverwante gebieden.De laatste tientallen jaren is hetbeeld van de middeleeuwse muntslagaanzienlijk veranderd. Grotedelen van Nederland zijn op deschop geweest: voor uitbreiding vansteden, aanleg van wegen enz. Bijdeze grondverplaatsingen zijndiverse munten te voorschijngekomen.Vooral ook het gebruik van metaaldetectorenheeft veel munten aande oppervlakte gebracht. Nog steedskomen er munten uit de grond dietot voor kort onbekend waren.De kennis over de muntslag uit deMiddeleeuwen is door deze oorzakenaanzienlijk toegenomen.Veel literatuur over de Middeleeuwsemuntslag is er niet te vinden.De meeste munten staan in hetoude werk van P.O. van der Chijs,een 8-delige uitgave van ruim 100jaar geleden. Een uitgave die wel indiverse universiteitsbibliotheken isin te zien, maar die in zijn geheelniet meer verkrijgbaar is. Redengenoeg voor een nieuw werk.De nieuwe uitgave ‘Op zilvergemunt’ heeft zich geconcentreerdop de muntslag van de vijf gewestendie nu Nederland vormen:Utrecht, Holland, Brabant, Gelderlanden het Noorden van het land.Er is in de opstelling danig gereorganiseerd.Alle munten van eenbepaalde Graaf, Hertog of anderemuntheer zijn naar emissie geordend.En die emissie weer vangroot, naar klein. Of om het numismatischte zeggen van dubbelegroot naar doyt. Het vergemakkelijkthet zoeken enorm.Door de 8 voorsorteerpagina’s isdoor de detectorzoeker vrij snelachter de benaming, de herkomsten de ouderdom te komen.Alle munten, ook die zijn overgenomenuit het werk van Van der Chijszijn allemaal overnieuw getekend.Foto’s zijn vaak niet geheel duidelijk,en op deze manier werdbereikt dat de munten op eenzelfdewijze zijn afgebeeld.Artikelen die met nieuwe en uitgebreideinformatie over vroeger niet,of summier behandelde plaatsenverschenen, zijn tot bijna op de dagvan verschijning bijgehouden. Ookveilingcatalogi en verslagen vanveilingen zijn nauwlettend gevolgdmet het oog op nieuwe vondsten.Eigenlijk wil dat zeggen dat destand van zaken nu voor de middeleeuwsezilveren munten geheelbijgewerkt is. Ook biedt het boekvoor de vroegste periodes eennieuw overzicht.In de inhoudsopgave van het boekis de tegenwoordige provincialeindeling opgenomen om het zoekente vergemakkelijken. De afzonderlijkeplaatsen waar gemuntwordt zijn achterin nogmaals apartopgenomen. Verder zijn de muntennaar grootte benoemd, voor deperiode voor 1250 en na die tijd.Maar ook de namen van de beeldenaarsstaan in de begeleidendetekst.Van de afgebeelde munten zijn debijbehorende opschriften uitgeschreven,in de meeste gevallen ineen kolom ernaast. Om daar verderduidelijkheid in te scheppen hebbenalle munten ook een eigennummer meegekregen. Ingedeeldnaar landschap, de muntheer en devolgorde van emissie en bij ontbrekendaarvan, van groot naar klein.De eerstafgebeelde munt vanUtrecht is genummerd 1.1.1. (bisschopAdelbold, voor 1030) en delaatstafgebeelde is van de stadGroningen 5.5.31. (uit het jaar1505).In het 198 pagina’s tellende boekzijn 1250 munten afgebeeld, zeker200 meer dan 150 jaar geledenbekend waren. Daarnaast wordtverwezen naar de gebruikte literatuuren zijn er nieuwe onderzoekenaan toegevoegd.Het boek in een beperkte oplagewordt gedrukt, is te bestellen doorƒ 145,— over te maken opPostbanknr. 2568814 t.n.v.dhr. Post, Leeuwarden.27

Inzendingen graag sturen naar:het Vraagbaak-team, p/a Dick Eekhof,Pealskar 47, 8501 TL Joure.Vragen voor de rubriek “Vraagbaak” altijdvoorzien van duidelijke zwart-wit tekeningen(niet op lijntjes papier) of foto’s.Vermeld bij uw vraag, het materiaal, eventueelgewicht en maten. Potlood-overtrekken van bv.munten, en donkere fotokopieën zijn niet bruikbaarvoor determinatie en het afdrukken in het magazine.Inzendingen dienen te zijn voorzien van een gefrankeerderetourenvelop. Vanwege de grote hoeveelheidinzendingen en/of de moeilijkheid van uw vraag kan hetantwoord soms wel eens wat langer op zich laten wachten.Als eerste behandelen weeen vondst van onsnieuwe lid Allard Schipperuit Hoogeveen. Hetbetreft een bronzenmesheft met een mooipatina rondom. Lengte is93 mm.Geacht vraagbaakteam,Hierbij stuur ik u een paar potloodtekeningenvan door mij gedanevondsten. Ik zou graag de dateringen waarvoor ze zijn gebruikt willenweten.B.v.b. dank, G. Witteveen, ZwolleBeste heer G. Witteveen,Na enig speurwerk ben ik een vergelijkbaarvoorwerp tegen gekomen.In het boek “Opgravingen in Amsterdam”op blz. 359, nr. 679 staat eenpincetachtig voorwerp. Beide voorwerpenop tekening 1 en 2 zijn v.w.b.functie gelijk, het zijn pittentrekkers.Ze werden gebruikt om te kort gewordenpitten van een olielampje op tetrekken. Hoewel een juiste dateringmoeilijk is te geven, schat ik ze zeker18e-eeuws.Voorwerp 3 is een mesheft, de gaatjesvan de nagels om de delen bij elkaarte houden zijn goed weergegeven, dedatering is ook midden 18e eeuw.Mesheften worden tegenwoordigsteeds vaker verzameld.Beste Allard,Noch in “Opgravingen inAmsterdam” als in “Schansop de Grens” komen we eenmesheft tegen wat onshouvast geeft omtrent eenjuiste datering. Gezien deversiering en het gebruiktemateriaal gaan we ervanuit dat de dateringtussen 1500 en 1700moet zijn.1Voorwerp 1: gevonden in Zwolle op een stuk weiland vol met stort uit destad Zwolle. De meeste vondsten waren vanaf de 16e eeuw tot de 18e eeuw.Het materiaal is van messing en zeer veerkrachtig, aan de binnenkantonderaan zitten kleine groefjes. Ik vermoed zelf dat het een soort pincetfunctie heeft gehad.32Voorwerp 3: op een akker bij Wijkbij Duurstede. Het zijn twee bronzenplaatjes met daartussen eenijzeren plaatje. Ik vermoed dat heten mesheft betreft, er is nog ietsvan een versiering te zien.Voorwerp 2: gevonden op hetzelfde stuk weiland. Deze is ook veerkrachtigen van hetzelfde materiaal doch in een heel andere vorm.28

Ook ons lid Arjen de Haan uitGroesbeek heeft weer een paarvragen omtrent door hem gedanevondsten.Ik zou graag e.e.a. willen weten overde vondsten die op bijgaandetekening staan. Verder heb ik delaatste tijd veel ,,Heller?” muntengevonden. Weet u misschien watdat voor munten zijn?Ze komen uit 1821.Afgelopen seizoen heb ik 54 muntengevonden. Er zaten 2 zilverenbij. Weet u of dat t.o.v. anderen veelof weinig zijn.Arjen de Haan,Heller munten zijn koperen muntendie uitgegeven zijn door verschillendeDuitse staten. Er bestaan 1 en 2 hellermunten. Ze komen al in het begin van1800 voor. Wat betreft jouw aantalmunten is dit niet eenvoudig tevergelijken. Op zoekdagen kom je veelmensen tegen die hier niet aan toekomen. Toch zijn er genoeg leden dieveel meer vinden. Het aantal gaatvaak ten nadele van de kwaliteit vande munten. Dan nu de gegevensbehorende bij de tekeningen van jevondsten.1 62318 mm15 mm18 mm13 mm21 mm±6 mm 30 mm6 mmonderkantis hol14 mm7ø 15 mmslagletterdikteø 2 mm60 mm16 mmTekening 1: laat een koperen sierkopzien die om grote spijkers zaten alsversiering, 20e eeuw.Tekening 2: is duidelijk een 18eeeuwsleerbeslagstuk in bloemmotief.Duidelijk zijn de pennen te zien diedoor het leer werden gedrukt.Tekening 3: laat een gedeelte zien vaneen scharnier/ kistbeslag, ongeveerrondom 1750.Tekening 4: op deze tekening zie jeeen muurduimnagel van een type datheden ten dage nog wordt gebruikt.Datering 17e tot de 20e eeuw.4541 mmachterkant25 mm8Tekening 5: dit is paarden-leerbeslag,pennetjes die door het leer zaten zijnaanwezig.120 mmTekening 6: laat een fragment zienvan een hendel van een bierpul,vermoedelijk 18e-eeuws.Tekening 7: is een 20e-eeuwse gesp.Tekening 8: boetnaald uit de periode1700-1900.5 mm60 mm10 mm29

Geachte heer Eekhof,Hierbij stuur ik u een aantal afbeeldingenwaarover ik graag meer zouwillen weten.12B.v.b. dank,Raymond Streefkerk,Rotterdam.45 mmzijkantvk.ak.3427Voorwerp 1: materiaal messing,naaldenkokertje?Antwoord: Neen, dit is een 18eeeuwseveter-nestel.32 mm30 mmVoorwerp 2: materiaal lodengewicht ca. 110 gram. Erop letter B,ernaast wapen met kroon erbovenin schild boven streep, onder kruizen,Breda? Gevonden omgevingDen Briel.Antwoord: Inderdaad een gewicht vande stad Breda, vermoedelijk 17eeeuws.532 mmpinnetje45 mmak.vk.Voorwerp 3: materiaal brons,ruiterspoor, datering?Antwoord: Dit is geen ruiterspoordoch een deegradje. Dit werd en wordtnu ook nog gebruikt om in de bakkerijdeeg te raderen of te wel koekjes temaken. Uw type schatten we 19eeeuws.Voorwerp 4: materiaal lood.Antwoord: Wij denken hierbij nietaan een loden maar aan een tinnenknoop, 18e eeuw.Voorwerp 5: materiaal brons.Antwoord: Dit is een koppelpassantt.b.v. paardentuig, begin 20e eeuw.6afgebrokenzijkantkan gedraaidworden35 mmbovenaanzichtonderaanzichtVoorwerp 6: materiaal brons.Antwoord: Is een sierpootje van eenkoperen potje.Voorwerp 7: materiaal lood, voorwerpzwaar bekrast, gewicht 70gram.Antwoord: We hebben te maken meteen loden spinsteentje. Kan zondergedateerde bijvondsten alleen maar tedateren zijn in de periode 15e-18eeeuw.7gaatjegrotergewordengaatjebolzijkant bovenkant onderkanthol30

Detector NieuwsSteenbergen DetectorsHulst, nieuwe importeurvan Bounty HunterJaarlijkseverzamelaarsbeurs Hemrikmet bodemvondstenIn dorpshuis de Bining zal op 20 maart a.s. weer de jaarlijkse verzamelaars-en bodemvondstenbeurs worden gehouden. Elk jaar wordt dezebeurs groter en groter, met verzamelaars uit geheel Nederland.Ook dit jaar kunt u 1 of meerdere tafels reserveren om uw overtolligevondsten te ruilen of te verkopen.Reserveren ƒ 10,— per tafel bij L. Kooistra, tel. (0513) 465093Zaal open voor standhouders 8.00 uur.Zaal open voor publiek van 10.00 tot 16.00 uur.U kunt op die dag ook de allernieuwste snufjes op metaaldetectorgebiedkomen bekijken bij Kooistra Metaaldetectors op de beurs.Entree is gratis, en de bediening zorgt graag voor een drankje en/ofeen warme hap.Dus 20 maart a.s. naar de beurs te Hemrik.Het gehele assortiment BountyHunter detectors wordt door SteenbergenDetectors Hulst geleverd.Vanzelfsprekend beschikken we ookover het complete servicepakket,diverse maten schotels, opbergtassen,koptelefoons, beschermkappen,onderstelen, pro-sets, enz.DSH heeft een completenieuwe internetsiteOp de nieuwe internet site van DSH ligt een geldbedrag verstopt.Bezoekers kunnen met een detector op een heuse schatkaart zoeken enproberen de ‘schat’ te vinden. Op de site vindt u uiteraard ook informatieover detectoren en accessoires, diverse testen en heel veel bodemvondsten,waaronder metaalvondsten, aardewerk, steengoed, glaswerk, tegeltjes enz.Voor metaaldetectoramateursurfers die het adres nog niet onder eenbookmark hebben: www.ish.nl/detect/metadec/Steenbergen Detectors Hulst brengt17 verschillende modellen BountyHunter detectors op de markt,waaronder de: Tracker ID, TrackerIV, Tracker IV Pro I - II - III, Quick-Draw II, QuickDraw II Pro I - II - III,Landstar, Landstar Pro I - II - III,Time Ranger en de Time Ranger ProI - II - III.Naast onze huidige dealers hebbenwij ook nog ruimte voor nieuweverkopers. Voor meer informatieover de detectors of over een aantrekkelijkdealerschap van BountyHunter kun je het beste even bellenmet Steenbergen Detectors inHulst, tel. (0114) 37 04 80,e-mailen kan ook: detect@wxs.nlDSH op hetzoekweekendin OotmarsumOok deze keer op de stand vanDetection Systems Holland: deinmiddels bekende zilver- en goudsmidSander Medendorp. Reperatiesaan uw zilveren of gouden voorwerpenkunnen meestal ter plekkeuitgevoerd worden.Zoals gewoonlijk staat ook WilHofman (Turbo Willy) klaar omkleine reperaties aan uw detectorter plekke uit te voeren.Uiteraard hebben we op dit weekendde nieuwste modellen detectorsvan White’s en Minelab bij ons.Op de stand van DSH is een fotograafaanwezig die door u meegenomenbijzondere vondsten fotografeert.32

Wordt nu lid vanDe Detector AmateurWordt nu lid en krijghet nieuwsteDetector Magazine omde twee maandenin de bus!Kijk voor meerinformatie opwww.detectoramateur.nl

NIEUW!VCO voorWhite's ClassicsVoor bloednauwkeurig pinpointenis de VCO methode verreweg debeste; de toon wordt hoger naarmateje dichter op het doel komt.Deze veranderende toonhoogtegeeft voor het menselijk gehoorveel meer informatie dan eenlouter in volume aanzwellendetoon.Vooral in rumoerige omstandighedenis een variabele toon ronduitsuperieur.Denk aan b.v. een houtzagerij, maarook aan de detectoramateur die bijeen snelweg of spoorweg zoekt.Deze VCO (Voltage ControlledOscillator) pinpoint kan nu ook inde White's Classic 2, 3, en ID wordeningebouwd.Kosten: ca. ƒ 149,- bij inbouwachteraf. Direct bij aanschaf kanhet stukken goedkoper en ookindien u tegelijkertijd Turbo laatinbouwen.De toonhoogte in de normalezoekstand is gelijk aan de hoogstetoon van het pinpointen, beduidendhoger dus dan het standaardClassic toontje.Meer info: Hofman Elektronica,Wil Hofman, 024-6774063.OproepVan ons lid Annemiek Engwerdakregen wij het volgende verzoek totplaatsing in ons magazine binnen.Ik heb gevonden: 2 gouden cirkelsdie aan elkaar zitten. Ze wegensamen 8 gram en zijn 22 karaatsgoud. De doorsnee is ± 2 en 2.5 cm.Het stel is gedateerd op rond 1700,met de veronderstelling dat hetmisschien een mannenring isgeweest. Er staan geen merken inen de binnenkanten zijn vlak en debuitenkanten bol.Mijn vraag is nu. Wie herkent dit ofheeft ook zoiets gevonden en weetwat het is geweest. Een ring?Een onderdeel van een ketting?Door bepaalde mensen gedragen?Ze zitten niet aan elkaar vastgesmeed.SUPERMAGNETENNieuw! Iedereen kan nu meedoen met het magnetisch zoeken naar verdronkenmuntgeld, wapens, e.d. Voor de magnetische hengelsport hebben we vier nieuwesoorten, in verschillende prijs- en krachtklassen!Type doorsnede trekkracht prijsFM50 50mm 20 Kg ƒ 69,– (voor munten)FM80 80mm 60 Kg ƒ 99,– (voor munten)NM25 25mm 45 Kg ƒ 149,– Neodymium! (kanonskogels e.d.)NM32 32mm 70 Kg ƒ 199,– Neodymium! (kanonskogels e.d.)Prijzen zijn inclusief BTW, exclusiefeventuele verzendkosten. De door defabriek gespecificeerde trekkracht isuiteraard onder ideale omstandighedengemeten.De beide FM-typen worden o.a. doorbinnenschippers gebruikt voor hetopvissen van overboord gevallengereedschap. Door hun vorm zijn zeniet geschikt voor kanonskogels. Welvoor munten. Door hun grote oppervlakheb je veel meer kans op muntvondstendan met de neodymiumversies.De beide neodymium magneten zijndoor hun kleine maar zeer geconcentreerdemagneetveld geschikt voorbolle voorwerpen zoals kanonskogels.Ook dringen ze door hun slanke vormdieper door in het slijk.Alle magneten worden geleverdinclusief 10 m koord. Omdat veiligheideen heilig goed is, sluiten wijtevens een handleiding met belangrijkeveiligheidsaanwijzingen bij!Meer info: Hofman Elektronica,Wil Hofman, 024-6774063.Als iemand het weet, stuur mij dana.u.b. een berichtje. Ik wil altijdgraag het verhaal achter mijngevonden voorwerpen te wetenkomen.Dan nog een vraag. Ik heb eengouden oorbel gevonden in deomgeving van Meppel. Het pinnetjein het scharnier is ook van goud.Het wordt gedateerd op rond 1700.Het is een lange oorbel bestaandeuit 6 bolletjes (achterzijde plat)die aan elkaar zijn gesmeed.Men vermoedt dat ze wel eens bijeen kostuum kunnen behoren(Staphorst?) De lengte is 2.5 cm.De bolletjes gaan van klein naargroot. Wie heeft er ooit zoietsgevonden of herkent het en/of weetde herkomst?Ik hoop dat iemand mij verder kanhelpen. Ik wens iedereen weer veelzoekplezier.Het is en blijft een leuke hobby.Annemiek Engwerda,H. Deddensrtaat 31,83395 PX Steggerda33