ArboInformatie Arbo- en verzuimbeleid - Sdu

Dr. Jeannette Paul | PaulWerkt | Global Work Talk
richtlijn voor de arbocatalogus
Arbo Informatie
Arbo- en verzuimbeleid
1
Twaalfde herziene druk

Twaalfde herziene druk
ISBN 978 90 12 57345 0
© Sdu Uitgevers bv, 2011
© Eerste druk, Sdu Uitgevers bv, 1997
colofon
Uitgave
Sdu Uitgevers
Sdu Uitgevers laat zich bij deze reeks adviseren door een redactieadviesraad die bestaat uit:
· Nederlands Centrum voor Beroepsziekten
· NEN
· TNO Kwaliteit van Leven
Tekst
dr. Jeannette Paul | PaulWerkt | Global Work Talk
Vormgeving
SD communicatie
Figuren
Klaas Fopma / Hollandse Hoogte (omslag); Peter Hilz / Hollandse Hoogte (figuur 2.2 en 4.3); Reyer
Boxem / Hollandse Hoogte (figuur 2.4); AKZO Nobel, Sassenheim (figuur 3.2); Eric Fahrner / shutterstock.com
(figuur 4.6); Jim Cummins, Corbis Stock Market (figuur 5.1); Marcel F. Captijn (figuur
7.1); Shutterstock (overige figuren)
Bestellingen
Sdu Klantenservice
Postbus 20014
2500 EA Den Haag
telefoon (070) 378 98 80
fax (070) 378 97 83
e-mail Sdu@sdu.nl
Sdu Uitgevers zorgt voor een hoge kwaliteit van de inhoud van haar Arbo-Informatiebladen door een zorgvuldige selectie van deskundige auteurs. Daarnaast zorgt
Sdu Uitgevers ervoor, door het instellen van de redactieadviesraad, dat er altijd door deskundige partijen vanuit hun expertise naar de inhoud wordt gekeken.
Alle rechten voorbehouden. Alle auteursrechten en databankrechten ten aanzien van deze uitgave worden uitdrukkelijk voorbehouden. Deze rechten
berusten bij Sdu Uitgevers bv.
Behoudens de in of krachtens de Auteurswet gestelde uitzonderingen, mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd
gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige
andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
Voor zover het maken van reprografische verveelvoudigingen uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16 h Auteurswet dient men de daarvoor
wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (postbus 3051, 2130 KB Hoofddorp, www.reprorecht.nl). Voor het
overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet) dient men zich te wenden
tot de Stichting PRO (Stichting Publicatie- en Reproductierechten Organisatie, postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.stichting-pro.nl). Voor het
overnemen van een gedeelte van deze uitgave ten behoeve van commerciële doeleinden dient men zich te wenden tot de uitgever.
Hoewel aan de totstandkoming van deze uitgave de uiterste zorg is besteed, kan voor de afwezigheid van eventuele (druk)fouten en onvolledigheden
niet worden ingestaan en aanvaarden de auteur(s), redacteur(en) en uitgever deswege geen aansprakelijkheid voor de gevolgen van eventueel
voorkomende fouten en onvolledigheden.
All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted in any form or by any means, electronic,
mechanical, photocopying, recording or otherwise, without the publisher’s prior consent.
While every effort has been made to ensure the reliability of the information presented in this publication, Sdu Uitgevers neither guarantees the accuracy
of the data contained herein nor accepts responsibility for errors or omissions or their consequences.

ichtlijn voor de arbocatalogus
Arbo Informatie
Arbo-Informatieblad ‘Arbo- en verzuimbeleid’
1 Introductie 5
1.1 Wat is arbo- en verzuimbeleid? 5
1.2 Waar vind ik de belangrijkste wet- en regelgeving? 5
1.3 Arbo- en verzuimbeleid: een belangrijke pijler van
preventiebeleid 5
1.4 Opbouw van dit Arbo-Informatieblad 5
1.5 Nieuw in deze 12e druk 6
2 Arbo- en verzuimbeleid 7
2.1 Inleiding 7
2.2 Waarom een arbo- en verzuimbeleid? 7
2.3 Wat zijn de voorschriften? 7
2.3.1 Doelvoorschriften arbobeleid 8
2.3.2 Doelvoorschrift verzuimbeleid 8
2.3.3 Procesnormen en agendabepalingen 8
2.3.4 Drie principes 9
2.4 Gelden er afspraken van branches of sectoren? 9
2.4.1 Een arbocatalogus voor de branche 10
2.4.2 RI&E-instrument of -model voor de branche 10
2.4.3 Cao-afspraken over deskundige ondersteuning 11
2.4.4 Meer hulp van branches en sectoren 11
2.5 Hoeveel vrijheid heeft een bedrijf? 11
2.6 Wie doet wat binnen de onderneming? 11
2.6.1 Taken, verantwoordelijkheden en
bevoegdheden (TVB) 12
2.6.2 Overleggen en samenwerken 12
2.6.3 De preventiemedewerker en de arbocoör -
dinator 12
2.7 Welke externe deskundigen bieden hulp? 13
2.7.1 Kerndeskundigen of arbodienst 13
2.7.2 Persoonscertificering kerndeskundigen 15
2.7.3 Certificatie arbodiensten 15
2.7.4 Wie zijn aanbieders van externe deskundige
bijstand? 15
2.7.5 Hoe krijgen werknemers toegang tot een
externe arbodeskundige? 15
2.8 Wat doen de Arbeidsinspectie en het UWV? 15
2.9 Wat zijn de regels voor specifieke groepen? 16
2.9.1 Kleine bedrijven 16
2.9.2 Vrijwilligers 16
2.9.3 Zelfstandigen zonder personeel 17
2.9.4 Werknemers met een beperking 18
2.10 Hoe ligt de verantwoordelijkheid in specifieke
situaties? 18
2.10.1 Verschillende werkgevers 18
2.10.2 Werknemers in- en uitlenen 18
2.10.3 Zorg voor andere personen/derden 19
2.10.4 Thuiswerken 20
2.10.5 Anderstaligen 20
A I 3

3 De situatie in kaart brengen en plannen maken 22
3.1 Hoe sta je er als onderneming eigenlijk voor? 22
3.2 De risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) 22
3.2.1 Wat is een RI&E? 22
3.2.2 Waar moet de RI&E aan voldoen? 23
3.2.3 Keuzes bij het opstellen van de RI&E 24
3.2.4 De RI&E moet getoetst, al zijn er
uitzonderingen 25
3.2.5 Wie heeft recht op RI&E-informatie? 25
3.3 Verzuimregistratie en -analyse 26
3.4 Arbeidsgezondheidskundig onderzoek: PMO/PAGO 27
3.5 Arbeidsongevallenregistratie 29
3.6 Verbeterplannen 30
3.7 Subsidies 31
4 Werken aan arbeidsomstandigheden en verzuim 32
4.1 Welke activiteiten onderneem je? 32
4.2 Werk veilig en houd daar toezicht op 32
4.3 Overleg over veilig en gezond werken 34
4.4 Geef voorlichting en onderricht 34
4.5 Een aanstellingskeuring voor sollicitanten: wat mag
(niet)? 35
4.6 Verplichte medische keuringen 37
4.7 Verzuimbegeleiding en re-integratie van zieke
werknemers 37
4.7.1 Ziekmelding, controle, begeleiding en
re-integratie 38
4.7.2 Wie doet wat? 39
4.7.3 Het proces in het eerste en tweede ziektejaar 40
4.8 Melding en onderzoek bij arbeidsongevallen 42
4.9 Bedrijfshulpverlening bij incidenten 42
4.10 Uitvoeren verbetermaatregelen 43
5 Evalueer hoe het gaat 44
6 Moeten we bijsturen? 46
7 Managementsystemen en het arbo- en verzuimbeleid 48
7.1 Wat is een managementsysteem? 48
7.2 Normen, richtlijnen, specificaties en eisenstellende
documenten 48
7.3 Certificatie 49
7.4 Vrijwillig, eis opdrachtgever of verplicht? 49
7.5 Integratie van managementsystemen 50
8 Wet- en regelgeving 51
8.1 Inleiding 51
8.2 Arbeidsomstandighedenwet 51
8.3 Wet op de ondernemingsraden 56
Bijlage 1 Wetten over verzuim en arbeidsongeschiktheid 57
Bijlage 2 Wie doet wat? 58
Bijlage 3 Wat in de RI&E aan bod kan komen 65
Adressenlijst 67
A I 4

uitgewerkt in een agendabepaling (Arbobesluit,
art. 2.15). In deze bepaling staat dan met
welke punten het beleid voor PSA rekening
moet houden.
2.3.4 Drie principes
Hoe je arbobeleid er ook uitziet, vergeet nooit
de drie principes.
Drie principes voor ieder arbobeleid:
- hanteer de arbeidshygiënische strategie;
- let op de stand van de wetenschap en de
professionele dienstverlening;
- hanteer het redelijkerwijs principe.
Arbeidshygiënische strategie
De arbeidshygiënische strategie is de algemeen
erkende volgorde van maatregelen om gevaren
weg te nemen en risico’s te beperken. Deze
volgorde is:
(1) bestrijding aan de bron,
(2) maatregelen gericht op collectieve bescherming,
(3) maatregelen gericht op individuele
bescherming en
(4) doeltreffende en passende persoonlijke
beschermingsmiddelen.
Een voorbeeld van de arbeidshygiënische
strategie voor gevaarlijke stoffen is:
(1) het elimineren van de stof uit het
productieproces
(2) het afschermen van de stof in een
gesloten systeem
(3) het afzuigen van de stof direct bij het
emissiepunt
(4) het dragen van ademhalingsbescherming
door de werknemer
Een maatregel van lagere orde mag je pas
nemen als een maatregel van hogere orde niet
mogelijk is of redelijkerwijs niet kan worden
gevergd (Arbowet, art. 3 lid 1b). Dit betekent
dat je bij de aanwezigheid van een gevaar eerst
moet nagaan of bestrijding aan de bron mogelijk
is (ad 1). Pas als dit niet mogelijk is of als
dit redelijkerwijs niet kan worden gevergd,
mag je zoeken naar maatregelen op een lager
niveau, in dit geval gericht op collectieve
bescherming (ad 2). Pas de arbeidshygiënische
strategie op deze manier voor ieder gevaar toe.
De begrippen ‘gevaar’ en ‘risico’ worden toegelicht
in paragraaf 3.2.
Stand van de wetenschap en professionele
dienstverlening
Bij het voeren van een zo goed mogelijk
arbeidsomstandighedenbeleid moet je rekening
houden met de stand van de wetenschap en de
professionele dienstverlening (Arbowet, art. 3
lid 1). Het is de maatschappelijke norm waarnaar
je in een concrete situatie moet streven.
De stand van de wetenschap wordt door
vakdeskundigen in brede kring aanvaard als
toepasbaar in de praktijk. Het betreft de ‘best
practical means’, technieken waarmee je zo veel
mogelijke risico’s kunt vermijden tegen een
prijs die aanvaardbaar geacht wordt voor een
normaal renderend bedrijf.
Redelijkerwijs principe
Veel voorschriften gelden voor zover deze
‘redelijkerwijs’ kunnen worden gevergd. Dit
betekent dat je bij een keuze voor een maatregel
voor veilig werken ook economische,
operationele en technische aspecten mee mag
wegen. Het ‘redelijkerwijs principe’ heeft altijd
betrekking op een concrete (bedrijfs)situatie.
2.4 Gelden er afspraken van branches
of sectoren?
Branches en sectoren kunnen invloed uitoefenen
op het arbo- en verzuimbeleid van ondernemingen.
De wet vraagt hier ook om. Zo
kunnen sociale partners afspraken maken over
A I 9
Figuur 2.3
Het afschermen van een
stof in een gesloten
systeem

methode die eigenlijk altijd bruikbaar is, is het
nomogram van Henstra. Veel methoden voor
risicobeoordeling:
- zijn relatieve rankingmethoden: de gevaren
worden ten opzichte van elkaar gewogen
om een prioriteitenvolgorde te kunnen
vaststellen. De absolute waarde van een
risicoschatting heeft weinig betekenis.
- gebruiken de volgende stappen:
(1) stel het scenario vast;
(2) stel vast wat het mogelijke effect is,
bijvoorbeeld hinder, letsel of dood;
(3) stel de blootstellingduur en/of -frequentie
vast;
(4) stel vast hoeveel werknemers blootstaan
aan een gevaar;
(5) stel de mogelijkheden voor gevaarafwending
vast.
Meer weten? In de Arbo-Informatiebladen 43
en 45 staat meer informatie over risicoclassificatie
en -ranking.
Kijk kritisch naar het gebruik van risicoschatting
Methoden voor risicoschatting zijn toepasbaar
op gevaren (zoals schadelijk geluid en
valgevaar) maar niet op beheersmaatregelen
en administratieve verplichtingen (zoals de
registratie van gevaarlijke stoffen). Zo kun je
voor een onderneming schatten dat het
risico van gevaarlijke stoffen groter is dan
dat van biologische agentia. Maar het is
onzin om de beheersmaatregelen en administratieve
verplichtingen van een risicoschatting
te voorzien. Toch gebeurt dit in
veel RI&E’s.
Plan van aanpak
Het plan van aanpak is een onderdeel van de
RI&E. In het plan moet ten minste staan:
1. welke maatregelen genomen zullen worden
om gevaren weg te nemen of de kans op
schade aan de veiligheid en de gezondheid
te beperken;
2. wat de samenhang is tussen de maatregelen;
3. binnen welke termijn de maatregelen
genomen worden.
De volgende criteria kunnen een onderneming
helpen bij het afwegen van de maatregelen:
- de grootte van het risico voor schade aan
de veiligheid en de gezondheid;
- het te verwachten effect van de te nemen
maatregelen (kosten-batenverhouding);
- het aantal werknemers dat baat zal hebben
bij de voorgenomen maatregel;
- de uitvoerbaarheid van en het draagvlak
voor de maatregel;
- de mogelijke integratie van de maatregel in
geplande veranderingen zoals nieuwbouw
of procesaanpassingen.
Tip
Maak een concreet en realistisch plan van
aanpak. Een ambitieus plan staat mooi op
papier, maar wordt in praktijk vaak niet
gerealiseerd. Let er ook op dat degenen die
verantwoordelijk zijn zelf geloven in het
plan. Beter nog: in hun plan. Zodat zij zich
ook echt verantwoordelijk voelen voor het
succes.
3.2.2 Waar moet de RI&E aan voldoen?
Voor de RI&E geldt naast de bepalingen uit
paragraaf 3.2.1:
- Leg de RI&E schriftelijk vast (Arbowet, art.
5 lid 1).
- Besteed in de RI&E aandacht aan jeugdigen,
thuiswerkers, zwangeren en werkneemsters
die borstvoeding geven (Arbowet,
art. 5 lid 1).
- Beschrijf in de RI&E hoe werknemers
toegang hebben tot een arbodeskundige en
wie dit precies is (Arbowet, art. 5 lid 2) (zie
par. 2.7.5).
- Als je de RI&E opstelt met een erkend
model RI&E of RI&E-instrument van de
A I 23
Figuur 3.2
Bij het schuren van
gelakte oppervlakken kunnen
stoffen vrijkomen die
schadelijk zijn voor de
gezondheid. Neem dit op
in de RI&E

Activiteiten Wanneer? Beschreven in:
- Werk veilig en houd daar toezicht op Iedere dag Par. 4.2
- Overleg over veilig en gezond werken
- Geef voorlichting en onderricht
- Een aanstellingskeuring voor sollicitanten
- Verplichte medische keuringen
- Verzuimbegeleiding en re-integratie van zieke werknemers
- Melding en onderzoek bij arbeidsongevallen
- Bedrijfshulpverlening bij incidenten
Om ervoor te zorgen dat alle werknemers de
voorschriften en instructies kennen, moet je
deze als werkgever duidelijk overbrengen en
toelichten. Het overhandigen van het veiligheidsreglement
is onvoldoende. Ga na of
werknemers de regels kennen en begrijpen. En
geef voorlichting over belangrijke onderwerpen
voor veilig en gezond werken (zie par. 4.4).
De voorschriften gelden voor alle werknemers
uit een bedrijf, dus ook voor leidinggevenden
en directieleden. In praktijk lijken bepaalde
functies ‘boven de gedragsregels’ te staan als
het hen zo uitkomt. Dit ondermijnt het draagvlak
voor naleving van de regels. Voorbeeldgedrag
van de directeur en leidinggevenden is
krachtiger dan een dik pak regels.
Werk veilig
Elke werknemer moet veilig werken, waarbij
hij let op de eigen veiligheid en gezondheid en
die van anderen. Wat werknemers aan kennis
en vaardigheden hebben geleerd in de (vak)opleiding
en door instructies van de werkgever
moeten ze toepassen.
Houd toezicht
Als leidinggevenden moet je toezicht houden
op het gedrag van werknemers. Wat dit concreet
inhoudt, blijkt niet voor iedereen vanzelfsprekend
en duidelijk. Benoem daarom concreet
wat je van leidinggevenden verwacht.
Bijvoorbeeld: ‘Spreek werknemers die zich
onveilig gedragen of zich niet aan de (veiligheids)regels
houden aan op hun gedrag.’
Leidinggevenden hebben middelen nodig om
het gedrag van werknemers te sturen. Naast
het belonen van veilig gedrag kan ook een
sanctiebeleid gebruikt worden. Ook op het
gedrag van de leidinggevenden moet worden
gelet: door de directeur.
Periodiek Par. 4.3
Par. 4.4
Op specifieke
momenten
- Het uitvoeren van verbeterplannen Conform de afspraken
in het plan
Par. 4.5
Par. 4.6
Par. 4.7
Par. 4.8
Par. 4.9
Par. 4.10
Wanneer houd je toezicht?
Dat je als leidinggevende let op veilig en
gezond werken, is even normaal als toezicht op
het correct uitvoeren het werk. Het is een vast
onderdeel van het werk. Periodiek kan het
houden van toezicht extra aandacht krijgen,
bijvoorbeeld inspectie van de arbeidsomstandigheden.
Hoe intensief is het toezicht?
Moet je er als leidinggevende de hele dag naast
blijven staan of is het voldoende als je oplet als
je er toch langsloopt? De intensiteit van het
toezicht hangt af van de ervaring van de werknemer,
het aantal gevaren, de grootte van de
risico’s en van de complexiteit van de werkzaamheden
en/of situatie. Zo is voor jeugdige
werknemers specifiek toezicht nodig (zie
Arbo-Informatieblad 30 Jongeren en arbeid). Het
toezicht moet de werknemers stimuleren om
zich aan de regels te houden. Als je toezicht
niet effectief is, moet je dit aanpassen.
Een cultuur van veilig en gezond werken
Iedere onderneming heeft een eigen cultuur:
geschreven en ongeschreven regels die invloed
A I 33
Tabel 4.2
De opbouw van
hoofdstuk 4
Figuur 4.1
Veilig gedrag – zoals
zekeren en het dragen van
een helm – is belangrijk
voor de veiligheid

Figuur 4.5
Ziek
4.7.1 Ziekmelding, controle, begeleiding
en re-integratie
Ziekmelden
Er bestaan geen wettelijke voorschriften voor
de ziekmelding van de werknemer aan de
werkgever. Het is wel belangrijk hier goede
afspraken over te maken. Voor het doormelden
van de ziekmelding aan de arbodienst of
bedrijfsarts gelden wel voorwaarden. In de
Regeling procesgang eerste en tweede ziektejaar
is vastgesteld dat de werkgever tijdig
(richtsnoer: binnen een week) alle noodzakelijke
gegevens over het ziekteverzuim van zijn
werknemer aan de bedrijfsarts of arbodienst
moet verstrekken. Verzekeraars stellen ook
vaak eisen aan het tijdstip waarop de werkgever
de ziekmelding doorgeeft.
Is de werknemer echt ziek?
De werkgever mag redelijke controlevoorschriften
vaststellen om te beoordelen of de
werknemer ook echt ziek is en recht heeft op
doorbetaling van het loon. Deze voorschriften
moeten op papier staan. De controle is – naast
de controle op rechtmatigheid – ook gericht op
het in kaart brengen van de klachten en de
oorzaken. De werkgever mag van een werknemer
verlangen dat hij op bepaalde tijden thuis
is voor het geven van informatie. Ook kan de
werknemer gevraagd worden de ingeschakelde
bedrijfsarts of arbodienst te bezoeken. De OR/
PVT heeft instemmingsrecht bij het vaststellen
van de controlevoorschriften voor werknemers
die zich ziek gemeld hebben (WOR, art. 27).
Wat is verzuimbegeleiding?
Het doel van verzuimbegeleiding is het herstel
te bevorderen, werknemers weer aan de slag te
laten gaan en zo de verzuimduur te beperken.
De verzuimbegeleiding is sterk afhankelijk van
de verzuimoorzaken en het individu. De
begeleiding kan bestaan uit het verbeteren van
A I 38
de arbeidsomstandigheden, het takenpakket
aanpassen, bemiddelen bij conflicten, wachtlijstbemiddeling,
de belastbaarheid verhogen
en contact onderhouden zodat de band met
het werk blijft bestaan.
Populaire opvattingen over verzuimbegeleiding
en re-integratie
De opvattingen over verzuim en re-integratie
zijn de afgelopen 10 jaar flink veranderd.
Op dit moment zijn populair:
- Opvatting 1: Rust roest. Contact, aandacht
en interventies aan het begin van de
verzuimperiode helpen (onnodig) lang
verzuim te voorkomen. Werknemers
kunnen stap voor stap weer aan het werk.
Het is niet nodig om op volledig herstel te
wachten.
- Opvatting 2: Ziekte overkomt je, maar
verzuim is gedrag en gedrag is een keuze. De
verzuimdrempel en de werkhervattingsdrempel
worden bepaald door factoren
die samenhangen met de persoon en met
het werk. Bijvoorbeeld de beperkingen
door de ziekte en de inspanningen van de
werkgever om de werknemer weer aan
het werk te helpen.
- Opvatting 3: Voorkom medicalisering van
arbeidsproblematiek. Oftewel: voorkom dat
de werknemer en/of de werkgever de
klachten en het verzuim vooral medisch
interpreteert. Door de mogelijke rol van
het werk te ontkennen, blijven maatregelen
in de werksituatie onterecht buiten
beeld.
- Opvatting 4: Van ‘de dokter moet het maar
zeggen’ naar ‘een gezamenlijke aanpak door
werkgever en werknemer ondersteund door
de arbodienst/bedrijfsarts’. Dit is ook terug
te zien in de verplichting voor werkgever
en werknemer om gezamenlijk een
re-integratieplan op de stellen.
Re-integratie eerste en tweede spoor
Een werknemer kan re-integreren in het eigen
bedrijf. Als re-integratie voor het eigen werk
(formeel: de bedongen arbeid) niet mogelijk is,
dan moet de werkgever passend werk aanbieden.
Als re-integratie binnen de eigen onderneming
(‘eerste spoor’) niet lukt, moet de werkgever
zich inspannen voor re-integratie bij een
andere werkgever. Dit heet ‘re-integratie
tweede spoor’. In de regio kunnen bedrijven

Evalueer:
Het arbo- en verzuimbeleid
5 Evalueer hoe het gaat
Inleiding
Evalueer als onderneming regelmatig hoe je het
eigenlijk doet:
- Staan we nog achter het beleid en de
doelstellingen?
- Zijn de inventarisaties en verbeterplannen
nog actueel?
- Doen we wat is afgesproken?
- Zijn de resultaten goed? Hebben we de
arbeidsomstandigheden en het verzuim
onder controle? En worden de (geplande)
verbeteringen gerealiseerd?
- Is het actueel?
- Is het bekend binnen de onderneming?
- Heeft het draagvlak?
- Hangt het samen met de bedrijfsvoering als
geheel?
- Past het bij de aard en omvang van de onderneming?
De doelstellingen - Zijn ze concreet?
- Hangen ze samen met het beleid?
- Zijn ze prikkelend? Stralen ze ambitie uit?
- Hoe staat het met de realisatie?
De inventarisaties van
de stand van zaken
De beheersing van de
risico’s en de mogelijke
gevolgen hiervan
- Zijn ze actueel?
- Zijn ze volledig?
- Is informatie bekend bij wie dit bekend moet zijn?
Bij activiteiten die zich direct richten op arbeidsomstandigheden
en verzuim:
- Worden ze de uitgevoerd?
- Zijn ze bruikbaar in praktijk?
- Zijn ze effectief?
Bij generieke bedrijfsactiviteiten:
- Is er voldoende aandacht voor arbeidsomstandigheden
en verzuim?
De verbeterplannen - Passen de plannen bij de actuele stand van
zaken?
- Is het beoogde effect van maatregelen benoemd?
- Hoe staat het met de realisatie?
- Wordt het beoogde effect gerealiseerd?
Moet je als onderneming evalueren?
Als onderneming ben je verplicht het arbobeleid
te evalueren. Het voorschrift luidt: toets als
werkgever het arbobeleid regelmatig aan de
ervaringen die ermee zijn opgedaan (Arbowet,
art. 3 lid 4). Een directe aanleiding voor evaluatie
zijn veranderingen in de wet- en regelgeving,
de stand van de wetenschap en de professionele
dienstverlening (zie par. 2.3.4).
Als onderneming moet je ook regelmatig evalueren
hoe je de verzuimbegeleiding en re-integratie
van zieke medewerkers uitvoert.
Immers, de Regeling procesgang eerste en
A I 44
Figuur 5.1
Inspectie door de Arbeidsinspectie
tweede ziektejaar vraagt de werkgever om
regelmatig (richtsnoer: iedere 6 weken) het
plan van aanpak voor herstel en re-integratie
van zieke werknemers te evalueren, in overleg
met de werknemer. De eerstejaarsevaluatie is
hierbij een belangrijk moment (zie par. 4.7).
OR/PVT bewaakt arbobeleid
Een van de speciale taken van de ondernemingsraad
en personeelsvertegenwoordiging is
het bewaken van het arbobeleid. Volgens artikel
28 van de Wet op de ondernemingsraden
bevorderen zij zo veel als mogelijk de naleving
van het arbobeleid binnen de onderneming.
Arbeidsinspectie beoordeelt overtreding
van de wet
De Arbeidsinspectie houdt toezicht op de
naleving van de Arboregelgeving (Arbowet, art.
24). Zij doet dit met inspecties in bedrijven en
instellingen. Ook onderzoekt de Arbeidsinspectie
ernstige arbeidsongevallen, klachten en
tips. Bij arbeid tijdens vervoer ‘door de lucht,
over de weg en over water’ houden ook de
Luchtvaartinspectie en de Scheepvaartinspectie
toezicht op veilig en gezond werken.
Als je als bedrijf na een bezoek van de Arbeidsinspectie
geen sanctie krijgt, zou je kunnen
concluderen dat het met de arbeidsomstandigheden
wel goed zit. Deze conclusie is niet
helemaal terecht. De Arbeidsinspectie handhaaft
alleen het absolute minimumniveau van de
arbeidsomstandigheden en controleert bij een
bezoek slechts een aantal punten. Verder baseert
de inspecteur zijn conclusies op zijn waarneming
tijdens dat ene bezoek. Hij kan niet zien
wat er op andere momenten gebeurt. Blijf dus
altijd alert op goede arbeidsomstandigheden.

Figuur 7.1
Met een certificaat kun je
laten zien dat je de veiligheid
beheerst
7 Managementsystemen
A I 48
en het arbo- en
verzuimbeleid
De verbetercyclus die als rode draad door dit
Arbo-Informatieblad loopt, is ook de basis van
veel managementsystemen (zie fig. 2.1) . In dit
hoofdstuk wordt kort besproken welke rol een
managementsysteem kan spelen bij het plannen,
uitvoeren, evalueren en bijstellen van het
arbo- en verzuimbeleid.
7.1 Wat is een managementsysteem?
Voor managementsystemen zijn meerdere
definities in omloop. In dit Arbo-Informatieblad
is een managementsysteem een instrument
voor het beheersen en voortdurend
verbeteren van processen in een onderneming
en de uitkomsten daarvan. In praktijk wordt
ook de term ‘zorgsysteem’ gebruikt.
Veel ondernemingen hebben een kwaliteitsmanagementsysteem.
Hiermee beheersen en
verbeteren zij de processen voor de kwaliteit
van producten, diensten of klanttevredenheid
beïnvloeden. Managementsystemen kunnen
zich ook richten op de andere aspecten van de
bedrijfsvoering, zoals arbeidsomstandigheden,
het verzuim, het milieu, de procesveiligheid,
de voedselveiligheid en de maatschappelijke
verantwoordelijkheid.
7.2 Normen, richtlijnen, specificaties
en eisenstellende documenten
De eisen waaraan een managementsysteem
moet voldoen, zijn vastgelegd in normen,
richtlijnen, specificaties en eisenstellende
documenten. Voor arbeidsomstandigheden zijn
in Nederland beschikbaar OHSAS 18001, VCA
en NPR 5001.
OHSAS 18001
De norm OHSAS 18001 beschrijft de specificatie
voor arbomanagementsystemen. OHSAS
18002 gaat over de implementatie hiervan.
OHSAS staat voor Occupational Health and
Safety Assessment Series. Eind 2007 is de
Nederlandse versie van de norm verschenen:
OHSAS 18001: 2007. Bij de ontwikkeling van
deze norm is sterk gekeken naar BS 8800:
2004, de British Standard for Occupational
health and safety management systems. Het
Centraal College van Deskundigen (CCvD) van
de Stichting Coördinatie Certificatie Milieu- en
arbomanagementsystemen (SCCM) heeft het
Certificatiesysteem Arbomanagementsystemen
volgens OHSAS 18001 ontwikkeld.
Meer informatie over OHSAS 18001 is te
vinden op www.sccm.nl.

Tabel B2-1
Arbo- en verzuimbeleid
Bijlage 2
Wie doet wat?
Helderheid over wie wat doet (of moet doen) in de zorg voor veilig en gezond werken, vergroot de
kans dat de goede dingen op het juiste moment gebeuren. De tabellen in deze bijlage geven de belangrijkste
wettelijke taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden voor de volgende onderwerpen:
- Arbo- en verzuimbeleid: tabel B2-1
- Risico-inventarisatie en -evaluatie: tabel B2-2
- Arbeidsgezondheidskundig onderzoek: tabel B2-3
- De registratie van ongevallen: tabel B2-4
- Gedrag en toezicht: tabel B2-5
- Voorlichting en onderricht: tabel B2-6
- Aanstellingskeuringen: tabel B2-7
- Ziekmelding, controle, verzuimbegeleiding en re-integratie: tabel B2-8
- Melding en onderzoek van arbeidsongevallen: tabel B2-9
- Bedrijfshulpverlening: tabel B2-10
Tabel B2-1: Arbo- en verzuimbeleid
Wie? Welke wettelijke taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden?
Werkgever - De werkgever voert arbo- en verzuimbeleid en moet zijn arbobeleid richten op het creëren van zo goed mogelijke
arbeidsomstandigheden (Arbowet, art. 3). De werkgever is eerstverantwoordelijk voor het arbobeleid.
- Zie tabel B2-8 voor aanvullende bepalingen over verzuimbeleid.
- De werkgever heeft een algemene zorgplicht voor de veiligheid en de gezondheid van de werknemers voor wat
betreft de arbeid (Arbowet, art. 3 en Burgerlijk Wetboek, Boek 7, art. 658).
- De werkgever moet samenwerken met de werknemers bij de uitvoering van het arbobeleid (Arbowet, art. 12 lid 1).
- De werkgever voert over het arbobeleid en de uitvoering van dit beleid overleg met de OR/PVT (WOR, art. 27 en
Arbowet art. 12 lid 2).
- De werkgever voert – bij het ontbreken van een OR/PVT – overleg met de belanghebbende werknemers over de
RI&E en de organisatie van de deskundige bijstand (Arbowet, art. 12 lid 3).
- De werkgever moet zich, bij de naleving van zijn verplichtingen op grond van de Arbowet, laten bijstaan door een of
meer deskundige werknemers (preventiemedewerker) (Arbowet, art. 13 lid 1) en een of meer bedrijfshulpverleners
(Arbowet, art. 15 lid 1). De werkgever moet zich bij vier specifieke taken laten bijstaan door een gecertificeerde
kerndeskundigen of gecertificeerde arbodienst (Arbowet, art. 14 en 14a).
- De werkgever moet het arbobeleid regelmatig toetsen aan de ervaringen die ermee zijn opgedaan en hij moet de
maatregelen aanpassen zodra opgedane ervaring daartoe aanleiding geven (Arbowet, art. 3 lid 4).
Werknemers - De werknemers moeten in hun doen en laten op de arbeidsplaats – overeenkomstig hun opleiding en de door de
werkgever gegeven instructies – naar vermogen zorgdragen voor de eigen veiligheid en gezondheid en die van de
andere betrokken personen (Arbowet, art. 11).
- De werknemers moeten samenwerken met de werkgever bij de uitvoering van het arbobeleid (Arbowet, art. 12 lid
1).
Ondernemingsraad/personeelsvertegenwoordiging
Preventiemedewerker
(deskundige
werknemer(s))
- De OR/PVT heeft initiatiefrecht, instemmingsrecht en adviesrecht over alle door de ondernemer voorgenomen
besluiten tot vaststelling, wijziging of intrekking van een regeling op het gebied van de veiligheid, de arbeidsomstandigheden
en het ziekteverzuim (WOR, art. 23 leden 2 en 3, art. 27 lid 1 onder d en art.28 lid 1).
- De werkgever voert over het arbobeleid en de uitvoering van dit beleid overleg met de OR/PVT (WOR, art. 27 en
Arbowet, art. 12 lid 2). De werkgever moet bij het ontbreken van de OR/PVT communiceren met de belanghebbende
werknemers (Arbowet, art. 12 leden 3 en 6).
- De OR/PVT heeft het recht een ondernemingsovereenkomst te sluiten met de werkgever over de organisatie van de
deskundige bijstand (Arbowet, art. 14 lid 9b).
- De OR/PVT heeft adviesrecht bij bedrijfseconomische en bedrijfsorganisatorische besluiten zoals grote investeringen
en veranderingen in het productieproces (WOR, art. 25 en 35c). Dit biedt de mogelijkheid al in een vroeg stadium te
wijzen op de eventuele gevolgen voor de arbeidsomstandigheden van voorgenomen wijzigingen. Bij het ontbreken
van een OR/PVT kan ook een personeelsvergadering invloed uitoefenen (WOR, art. 35b).
- De ondernemingsraad moet zo veel als mogelijk bevorderen dat de voorschriften op het gebied van de arbeidsomstandigheden
worden nageleefd (WOR, art. 28).
- De preventiemedewerker moet de werkgever bijstaan bij de naleving van diens verplichtingen op basis van de
Arbowet (Arbowet, art. 13). De preventiemedewerker moet de bijstand zelfstandig en onafhankelijk kunnen verlenen
(Arbowet, art. 13 lid 5).
- De preventiemedewerker moet nauw samenwerken met de OR/PVT/belanghebbende werknemers en hen adviseren
over de genomen en de te nemen maatregelen, gericht op een zo goed mogelijk arbobeleid (Arbowet, art. 13 lid
7b). Hierbij gaat het om algemene adviezen en niet om adviezen voor individuele werknemers.
- De preventiemedewerker moet samenwerken met de gecertificeerde kerndeskundigen of arbodienst bij het verlenen
van bijstand aan de werkgever (Arbowet, art. 14 lid 7).
A I 58