Transform your PDFs into Flipbooks and boost your revenue!
Leverage SEO-optimized Flipbooks, powerful backlinks, and multimedia content to professionally showcase your products and significantly increase your reach.
AnD<br />
Tijdschrift van de Vereniging voor Alcohol- en andere Drugproblemen vzw<br />
Verschijnt vijf maal per jaar – Afgiftekantoor: 9099 Gent X<br />
APR<br />
2009<br />
<strong>VAD</strong> IN ACTIE <strong>N2</strong> 1
COLOFON<br />
AnD is het tijdschrift van <strong>VAD</strong>, de Vereniging voor Alcohol- en<br />
andere Drugproblemen vzw. <strong>VAD</strong> overkoepelt het merendeel van<br />
de Vlaamse organisaties die werken rond alcohol, illegale drugs,<br />
psychoactieve geneesmiddelen en gokken. De DrugLijn, een<br />
initiatief van <strong>VAD</strong>, is dé informatielijn waar iedereen terechtkan<br />
met vragen over deze thema’s.<br />
AnD verschijnt vijf maal per jaar, in februari, april, juni, septem<strong>be</strong>r<br />
en decem<strong>be</strong>r.<br />
Redactie<br />
dr. Frieda Matthys (hoofdredacteur)<br />
Mieke Autrique, Inge Baeten, Hadewijch Heyvaert, Hilde Kinable,<br />
Kathleen Raskin, Jochen Schrooten<br />
Vormgeving, druk en cartoons<br />
fe-online.<strong>be</strong> (vormgeving), epo.<strong>be</strong> (druk), pokke.<strong>be</strong> (cartoons)<br />
Abonnementen<br />
T 02 423 03 33<br />
Contactgegevens<br />
Vereniging voor Alcohol- en andere Drugproblemen vzw<br />
Vanderlindenstraat 15, 1030 Brussel<br />
T 02 423 03 33 I F 02 423 03 34 I www.vad.<strong>be</strong> I vad@vad.<strong>be</strong><br />
Verantwoordelijke uitgever<br />
Frieda Matthys, Vanderlindenstraat 15, 1030 Brussel<br />
Alle rechten voor<strong>be</strong>houden. Niets uit deze uitgave mag overgenomen en/of<br />
verveelvoudigd worden, in enige vorm of op enige wijze, zonder voorafgaande<br />
toestemming van <strong>VAD</strong>.<br />
AD VALVAS<br />
INHOUD<br />
REDACTIONEEL 3<br />
<strong>VAD</strong> IN ACTIE 4<br />
Een infoboekje voor kinderen van ouders met een<br />
alcoholprobleem 4<br />
De Fantmobiel in 2008. Wat brengt 2009? 6<br />
Partypeers gezocht 9<br />
FOCUS 10<br />
Digitale Dopamine 10<br />
EEN DAG UIT HET LEVEN VAN... 11<br />
Dr. Frieda Matthys, voorzitter <strong>VAD</strong> 11<br />
UITGESPROKEN 12<br />
Harm reduction geeft tegenovergesteld resultaat 12<br />
BRUSSEL CENTRAAL 14<br />
Hoorzitting alcohol<strong>be</strong>leid 14<br />
Vlaams actieplan tabak, alcohol en drugs 15<br />
PARLEMENTAIRE VRAGEN 15<br />
BIJBLIJVEN 16<br />
Landelijk symposium verslavingszorg: evoluties<br />
in de zorg 16<br />
Bruggen slaan tussen klinische praktijk en onderzoek 17<br />
Van zorg naar gezondheid 18<br />
GEWIKT & GEWOGEN 19<br />
Langetermijntrends in de drughulpverlening 19<br />
Dossier cannabis 21<br />
ABSTRACT VERPAKT 22<br />
De <strong>be</strong>handeling van verslavingen: richtlijnen en<br />
andere actuele ontwikkelingen 23<br />
UITGELEZEN 24<br />
Boeken voor kinderen van ouders met alcohol- en<br />
andere drugproblemen 24<br />
GEBOEKSTAAFD 25<br />
UIT DE KUNST 26<br />
Arto: psychiatrische patiënten worden kunstenaars 26<br />
ETALAGE 27<br />
Werkwijze®, <strong>VAD</strong>-vormingsaanbod over alcohol en drugs<br />
Basisvorming voor hulpverleners in de alcohol- en drughulpverlening 5, 14 en 19 mei — Detoxifi catie van cocaïne (andere stimulantia)<br />
en cannabis. Avondseminarie 5 mei — Evalueren in de regionale en lokale preventiepraktijk 15 en 27 mei — Van gedwongen naar<br />
vrijwillige hulpverlening 20 mei — Europ-Asi 29 mei, 5 en 12 juni — Hoe omgaan met problematisch middelengebruik bij ouderen?<br />
2 en 9 juni — Crisisinterventies en spoedopvang bij problematisch middelengebruik 18 juni<br />
Congressen<br />
14th National Conference Working with Drug and Alcohol Users in Primary Care Family medicine: from cradle to grave 7 en 8 mei,<br />
Liverpool (Verenigd Koninkrijk) www.healthcare-events.co.uk — 6th UK/European Symposium on Addictive Disorders (UKESAD) 14-16 mei,<br />
London (Verenigd Koninkrijk) www.ukesad.org — Motivational Interviewing: Training new trainers (MINT, MI Network of trainers) 1-3<br />
juni, Barcelona (Spanje) www.motivationalinterview.org — 35th Annual Alcohol Epidemiology Symposium Kettil Bruun Society 1-5 juni,<br />
Kopenhagen (Denemarken) www.kbs2009.dk — 12th European Conference Rehabilitation and Drug Policy EFTC (European Federation of<br />
Therapeutic Communities) 2-5 juni, Den Haag (Nederland) www.eftc-europe.com
RE<br />
DAC<br />
TIO<br />
NEEL<br />
Het thema alcohol en drugs is niet weg te slaan uit de media. Vaak is de <strong>be</strong>richtgeving niet zo genuanceerd als we zouden<br />
willen. Vervelender nog is dat de <strong>be</strong>richten dikwijls uit hun context gerukt zijn, daardoor tegenstrijdig worden en soms ronduit<br />
onjuist. Hoe spectaculairder de kop, hoe groter de verleiding voor journalisten om hun bronnen niet te checken.<br />
Integere en zorgvuldige journalisten blijven kritisch, maar verdrinken in het opbod van kranten om het snelste en het meest<br />
spectaculaire nieuwsaanbod te bieden.<br />
Is het cannabisgebruik bij jongeren nu zo erg gestegen of juist licht gedaald? Is het nu het gebruik van cannabis dat gestegen<br />
is, of het aantal jongeren dat problemen heeft door gebruik? Gaat het om 12-jarigen of om 16-jarigen?<br />
Worden de spoeddiensten inderdaad overspoeld door kinderen in dronken toestand? Is dat een nieuw fenomeen of heb<strong>be</strong>n<br />
we het vroeger niet geregistreerd of kwamen die jongeren vroeger niet op spoed terecht?<br />
Zijn jongeren de grootste probleemgebruikers van alcohol en drugs of is de rapportering over volwassenen minder interessant?<br />
Op veel vragen is niet zomaar een simpel antwoord te geven. Organisaties die baat heb<strong>be</strong>n bij meer onrust en angst, vinden<br />
tendentieuze, verwarrende en vooral alarmerende informatie oké. Omdat ze bijdraagt aan een klimaat waarin de roep om een<br />
strenger <strong>be</strong>leid luider klinkt, evenals de vraag naar meer geld voor preventie en hulpverlening. Alhoewel dat laatste een edel<br />
doel kan zijn, lijkt onjuiste informatie niet de goede weg daar naartoe.<br />
Veel thema’s komen aan bod in AnD. <strong>VAD</strong> pro<strong>be</strong>ert op de actualiteit in te spelen. Wanneer wij vinden dat de media feiten en<br />
cijfers verkeerd voorstellen, kan u het standpunt van <strong>VAD</strong>, met de nodige achtergrondinformatie en nuancering, vinden op<br />
onze website.<br />
Frieda Matthys<br />
De foto op de cover is een kunstwerk van Andy Vanderstukken: zie ook p. 26.<br />
<strong>VAD</strong> IN ACTIE<br />
3
<strong>VAD</strong> IN ACTIE<br />
4 <strong>VAD</strong> IN ACTIE<br />
Een infoboekje<br />
voor kinderen van<br />
ouders met een<br />
alcoholprobleem<br />
Kinderen van ouders met een alcoholprobleem zijn kwetsbaar.<br />
Ze groeien op in een gezin met veel stress, in een<br />
onvoorspelbare omgeving. Ze voelen zich machteloos,<br />
<strong>be</strong>schaamd, schuldig of angstig. De laatste jaren gaat<br />
er terecht meer aandacht naar deze kwetsbare kinderen.<br />
Via allerhande initiatieven worden kinderen geïnformeerd<br />
en ondersteund met als doel hun weerbaarheid<br />
te versterken.<br />
In navolging van de campagne ‘Als je ouders drinken…’<br />
willen <strong>VAD</strong> en de DrugLijn kinderen tussen veertien en<br />
achttien jaar van ouders met een alcoholprobleem verder<br />
ondersteunen met een infoboekje. Dit najaar volgt een<br />
infoboekje voor kinderen van ouders die problemen heb<strong>be</strong>n<br />
met illegale drugs.<br />
De laatste jaren schenkt zowel de geestelijke gezondheidszorg<br />
als de verslavingszorg meer en meer aan dacht aan kinderen<br />
van ouders met psychiatrische problemen (KOPP) en kinderen<br />
van ouders met afhan kelijkheidsproblemen (KOAP). Hoewel die<br />
aandacht niet gestructureerd is, zijn er verschillende initiatie ven,<br />
gaande van een vernieuwde website tot individuele <strong>be</strong>geleiding<br />
en het opzetten van praatgroepen in centra voor geestelijke gezondheidszorg<br />
en psychiatrische ziekenhuizen.<br />
Initiatieven voor deze kwetsbare kinderen situeren zich <strong>be</strong>st zowel<br />
op het vlak van preventie, vroeginter ventie als hulpverlening.<br />
Daarbij dient de focus niet alleen te liggen op ondersteuning van<br />
kinderen van ouders die reeds in <strong>be</strong>handeling zijn, maar op alle<br />
‘kinderen van’. Om zoveel mogelijk kinderen te <strong>be</strong>rei ken, is het<br />
<strong>be</strong>langrijk om de mantelzorg, preventiewerkers, eerstelijnswerkers<br />
en hulpverleners te sensi bi liseren. Zij spelen een <strong>be</strong>langrijke<br />
rol in het ondersteunen van deze kinderen met als doel hun<br />
weer stand of veerkracht te vergroten. De campagne ‘Als je ouders<br />
drinken…’ in 2005 vormde een eerste aan zet.<br />
Veerkracht of ‘resilience’<br />
De literatuur spreekt over veerkracht om het geheel van <strong>be</strong>schermende<br />
factoren en processen aan te duiden. Kinderen ontwikkelen<br />
minder problemen door hun veerkracht te versterken.<br />
De combinatie van een aantal individuele kenmerken zoals persoonlijkheid,<br />
kwaliteiten en omgevingsdeterminanten (positief<br />
gezinsklimaat, steun vanuit omgeving, uitgebreide sociale kring)<br />
maakt dat kinderen weerbaarder zijn. Er zijn dus elementen die<br />
<strong>be</strong>scherming bieden of waardoor de weerstand tegen problemen<br />
kan worden vergroot: inzicht in de problematiek, autonomie,<br />
relatievaardigheid, zin voor initiatief, creativiteit, humor.<br />
Meisjes lijken van nature meer over deze copingvaardigheden te<br />
<strong>be</strong>schikken dan jongens. Cruciaal is ook om het gezin draaiende<br />
te houden door waarde te blijven hechten aan familierituelen en<br />
dagelijkse routine, bijvoor<strong>be</strong>eld samen eten, op vakantie gaan,<br />
kerstmis vieren. Ten slotte kan ook de niet-drinken de ouder voor<br />
steun, stabiliteit en <strong>be</strong>scherming zorgen.
Infoboekje voor kinderen van ouders<br />
met een alcoholprobleem<br />
De <strong>be</strong>doeling van dit boekje is om jongeren van veertien tot achttien<br />
jaar te informeren en te ondersteu nen. Jongeren die de alcoholproblematiek<br />
<strong>be</strong>ter <strong>be</strong>grijpen en dus snappen wat er aan de hand is<br />
met hun ouder, heb<strong>be</strong>n minder last van schaamte- en schuldgevoelens.<br />
Ze kunnen het onvoorspelbare gedrag van hun drinkende<br />
ouder <strong>be</strong>ter plaatsen als zij dit kunnen kaderen. Deze kennis kan<br />
<strong>be</strong>scherming bieden tegen het ontstaan van problemen. Het boekje<br />
pro<strong>be</strong>ert antwoorden te formuleren op vragen als: alcohol, wat is<br />
dat? Wanneer is alcohol een probleem? Wat is de oorzaak van een<br />
alcoholprobleem? Krijg ik later ook problemen met alcohol? Hoe<br />
komt het dat mijn papa of mama niet stopt met drinken?<br />
Het boekje <strong>be</strong>vat ook doe-opdrachten en er worden tips gegeven<br />
over wat je als jongere kan doen: hoe goed voor jezelf zorgen, hoe<br />
omgaan met moeilijke gevoelens, hoe anders leren denken, hoe<br />
hulp zoeken?<br />
Dit boekje kan zowel gebruikt worden als een soort zelfhulpboekje<br />
voor de jongere maar ook als rode draad in een individuele<br />
<strong>be</strong>geleiding of ondersteuning door eerstelijnswerkers en<br />
hulpverleners.<br />
Gilles Geeraerts<br />
Bestelinfo vindt u in het volgend nummer.<br />
Op p. 24 vindt u een <strong>be</strong>knopte <strong>be</strong>spreking van een aantal kinder-<br />
en jeugdboeken over ouders met een afhankelijkheidsprobleem.<br />
Ook interessant: www.koppvlaanderen.<strong>be</strong>.<br />
VOORAANKONDIGING<br />
Studiedagen over het <strong>be</strong>geleiden van kinderen<br />
van ouders met een afhankelijkheidsprobleem<br />
Wanneer en waar?<br />
10 tips voor kinderen van ouders<br />
met een alcoholprobleem<br />
www.alsjeoudersdrinken.<strong>be</strong><br />
Donderdag 28 mei in het Huis van de Sport te Antwerpen<br />
Meer informatie: Cynthia Deman – T 03 235 21 74<br />
E cynthia.deman@vagga.<strong>be</strong><br />
Donderdag 17 septem<strong>be</strong>r in het Provinciehuis te Gent<br />
Meer informatie: Helga Berghman – T 09 233 58 58<br />
E helga.<strong>be</strong>rghman@cggeclips.<strong>be</strong><br />
1. Zoek informatie over alcohol en alcoholafhankelijkheid.<br />
2. Praat over de problemen thuis. Praten doet deugd en helpt je. Je gevoelens delen met je broer, zus of met vrienden lucht op.<br />
3. Leg je vrienden uit wat er thuis aan de hand is. Het helpt de mensen om anders te gaan denken, anders naar je mama of papa te kijken.<br />
4. Krop je boosheid, je schaamte en je verdriet niet op. Zoek jouw manier om met die nare gevoelens om te gaan.<br />
5. Zorg goed voor jezelf. Zoek een plekje waar je je goed voelt. Spreek af met je vrienden en doe wat je graag doet zoals sporten, muziek<br />
luisteren, lezen,...<br />
6. Je kunt je ouders niet redden en het is niet jouw schuld dat je papa of mama problematisch drinkt.<br />
7. Jij <strong>be</strong>nt niet alleen. Er zijn nog kinderen met een papa of mama met een alcoholprobleem.<br />
8. Jij <strong>be</strong>nt de moeite waard.<br />
9. Doe je <strong>be</strong>st op school.<br />
10. Zoek hulp. Je kan naar de DrugLijn (078 15 10 20 ) <strong>be</strong>llen. Zij gaan naast een ondersteunde bab<strong>be</strong>l ook vertellen waar je terecht kan<br />
voor verdere hulp.<br />
<strong>VAD</strong> IN ACTIE<br />
5
6 <strong>VAD</strong> IN ACTIE<br />
De Fantmobiel in 2008.<br />
Wat brengt 2009?<br />
De Fantmobiel, hét uithangbord van ‘Alcohol. Bekijk het<br />
eens nuchter: Feest!’, is voor velen geen on<strong>be</strong> kende meer.<br />
De Fantmobiel was het voorbije jaar te zien op evenementen<br />
en feesten in gans Vlaanderen. En als we de reservatielijst<br />
van 2009 <strong>be</strong>kijken, is er ook dit jaar geen ontsnappen<br />
aan! Voor diegenen die nog niet vertrouwd zijn met onze<br />
sympathieke infocaravan: een korte kennismaking. Voor<br />
de anderen: wat zijn de reacties van de ontleners na een<br />
klein jaar op het terrein?<br />
Wat, waar en hoe?<br />
De Fantmobiel is een kleine caravan met een grote af<strong>be</strong>elding<br />
van een Roze Olifant op. Vanuit en rondom de Fantmobiel kan<br />
materiaal ter <strong>be</strong>schikking gesteld worden of kunnen aantrekkelijke<br />
educatieve acties georganiseerd worden. De caravan is<br />
uitgerust met vier dronkenmansbrillen en een laptop waarop<br />
<strong>be</strong>zoekers de website ‘Feest! Voor feestvierders’ offl ine kunnen<br />
<strong>be</strong>kijken. Steden, gemeenten en preven tiewerkers kunnen<br />
deze Fantmobiel gratis ontlenen en de caravan wordt gebracht<br />
en weer opgehaald. Dankzij deze Fantmobiel kunnen steden en<br />
gemeenten zichtbaar op een evenement aanwezig zijn.<br />
De Fantmobiel is 35 keer uitgereden in 2008. Hij was te zien op<br />
festivals, braderijen, fuiven, student-welcoms, gezondheids- of<br />
preventieweken, fuifcongressen, markten. De grootte van de eve-
nementen varieerde van 35 tot 80 000 <strong>be</strong>zoekers. Hoe ontleners<br />
de Fantmobiel heb<strong>be</strong>n ingezet, kan u lezen in de praktijkfi ches<br />
op www.<strong>be</strong>kijkheteensnuchter.<strong>be</strong>/feestpartners. Zestien keer zijn<br />
we niet kunnen ingaan op de vraag, omdat de Fantmobiel al uitgeleend<br />
was. We hadden 25 ontleningen per jaar vooropgesteld.<br />
Het resultaat overtreft dus ruimschoots de verwachtingen.<br />
Dat de Fantmobiel aanslaat, blijkt ook uit de reservaties voor<br />
2009. Eind maart hadden we al ruim 50 reservaties binnen.<br />
Een reservatieformulier en andere praktische informatie vindt u<br />
op www.<strong>be</strong>kijkheteensnuchter.<strong>be</strong>/feestpartners/credits.asp.<br />
De sterktes<br />
We deden eind decem<strong>be</strong>r 2008 een korte <strong>be</strong>vraging bij de ontleners<br />
van de Fantmobiel met als vragen: wat is positief, wat<br />
kan er ver<strong>be</strong>terd worden en eventuele suggesties voor extra<br />
materiaal.<br />
Iedereen is enthousiast over hoe de Fantmobiel eruit ziet: fl eurig<br />
met een aantrekkelijk en opvallend kleurtje. De Fantmobiel trekt<br />
het publiek aan, mensen zijn nieuwsgierig. Hij lokt positieve reacties<br />
uit en is herkenbaar.<br />
Ook binnenin oogt het sfeervol (roze kussentjes & gordijnen),<br />
maar groepen kan de Fantmobiel niet ontvangen. Eén of twee<br />
personen kunnen binnenin de promille-test doen op de laptop of<br />
de website ‘Feest! Voor feestvierders’ raadplegen. Er kunnen ook<br />
folders in de caravan gelegd worden, zodat wie dit wenst, deze<br />
discreet kan meenemen.<br />
Het feit dat de Fantmobiel gratis is en dat hij wordt geleverd<br />
en opgehaald, kan op veel bijval rekenen. Ontleners zijn heel<br />
tevreden over de praktische organisatie: op tijd, vlot en <strong>be</strong>hulpzaam.<br />
Ook de dronkenmansbrillen lokken veel positieve reacties uit.<br />
Hiermee kunnen ontleners actief het publiek <strong>be</strong>reiken. Het is<br />
plezant en de ervaringen van <strong>be</strong>zoekers met de brillen bieden<br />
gespreksstof om het over overmatig alcoholgebruik te heb<strong>be</strong>n.<br />
De laptop (met website ‘Feest! Voor feestvierders’ met hierop<br />
de promille-test) is handig. Sommige ontleners kozen er <strong>be</strong>wust<br />
voor de laptop niet te gebruiken: op fuiven is dit bijvoor<strong>be</strong>eld<br />
minder evident. Andere ontleners oordeelden met te<br />
weinig mensen te zijn om op alle materiaal tegelijk te kunnen<br />
letten.<br />
Ver<strong>be</strong>teringen<br />
De preventieve acties ge<strong>be</strong>uren dus vooral buiten de Fantmobiel.<br />
Een (roze) tentje of luifel, zodat men ook als het regent buiten<br />
kan zitten, zou handig zijn. Het roze tafeltje met de twee stoelen<br />
is voor sommigen te klein om al het informatiemateriaal op te<br />
leggen. Voor anderen is het dan weer groot genoeg.<br />
Wat kan er verder aan de Fantmobiel worden ver<strong>be</strong>terd? De<br />
verlichting binnenin kan <strong>be</strong>ter en verlichting buiten (bijvoor<strong>be</strong>eld<br />
kerstverlichting) zou leuk zijn.<br />
De Fantmobiel mag – onder <strong>be</strong>paalde omstandigheden – <strong>be</strong>st<br />
nog meer opvallen: roze (olifanten)ballon nen in de lucht of een<br />
fl ikkerende Fantmobiel. Fluo-roze vestjes met olifant<strong>be</strong>drukking<br />
of sandwichborden voor de <strong>be</strong>manners van de Fantmobiel kunnen<br />
ook de aandacht trekken.<br />
Een handleiding bij de dronkenmansbrillen is welkom; met uitleg<br />
over de brillen zelf (wat doen ze, info over promille,...) en met<br />
tips voor gebruik. Een preventiewerker stelde de vraag welke<br />
boodschap de brillen geven: dronken zijn is plezant? Misschien<br />
kan meer duiding hier helpen.<br />
Sommige ontleners vonden een aantal attributen (bijvoor<strong>be</strong>eld<br />
kegels of puzzels) in de Fantmobiel handig omdat je daarmee<br />
een parcours kan uitstippelen of een wedstrijd kan houden. Anderen<br />
vinden dit dan weer niet nodig: deze ontleners kunnen<br />
makkelijk in de gemeente zelf aan dit materiaal geraken of het<br />
lenen van collega-preventiewerkers. Extra materiaal <strong>be</strong>tekent<br />
natuurlijk ook extra zorg. Bovendien is de Fantmobiel niet groot:<br />
wat als je dit extra materiaal niet gebruikt?<br />
<strong>VAD</strong> IN ACTIE<br />
7
8 <strong>VAD</strong> IN ACTIE<br />
‘Doe-dingen’ vallen in de smaak. Het aanbod van de Fantmobiel<br />
mag op dit vlak uitgebreid worden. Een preventiewerker geeft<br />
aan dat iets uitdelen helpt om volk te lokken. Ook voor het uitvoeren<br />
van de test met de dronkenmansbrillen wordt een <strong>be</strong>loning<br />
voorzien. Nu zorgen steden en gemeenten hiervoor met het<br />
eigen budget. Misschien kan <strong>VAD</strong> een aantal gadgets (stempels,<br />
badges, tatoeages,…) voorzien.<br />
We kregen van sommigen de opmerking dat de caravan verouderd<br />
is. We heb<strong>be</strong>n voor een ouder model gekozen omwille van<br />
het sympathieke ontwerp en de redelijke prijs. Dit zorgt wel voor<br />
De Fantmobiel werd gerealiseerd met de steun van Cera.<br />
Dankzij Cera kon <strong>VAD</strong> de Fantmobiel aankopen, inrichten<br />
en hem gratis brengen en ophalen. De fi nanciële steun van<br />
Cera maakte het ook mogelijk de promille-test downloadbaar<br />
te maken op de gsm. Maar wie of wat is Cera? Denkt<br />
u dat Cera nog altijd een bank is? U <strong>be</strong>nt niet de enige.<br />
Toch is dat al tien jaar niet meer zo. Hoog tijd dus voor een<br />
kennis making! AnD trok met enkele vragen naar Cera en<br />
sprak er met Stéphanie De Smet, programmacoördi nator.<br />
AnD: Wat is Cera?<br />
Stéphanie De Smet: Cera is een coöperatie van zo’n half miljoen<br />
vennoten. Samen investeren ze op fi nancieel en maatschappelijk<br />
vlak. Cera controleert ruim 30% van de aandelen van KBC<br />
Groep NV. Deze investering zorgt voor de stabiliteit en de verdere<br />
ontwikkeling van deze groep. Cera investeert ook in maatschappelijke<br />
projecten, op regionaal, nationaal en internationaal vlak.<br />
Deze projecten sluiten aan bij de waarden van de coöperatie:<br />
samenwerking, solidariteit en respect voor het individu.<br />
AnD: Cera investeert in de samenleving via de<br />
ondersteuning van maatschappelijke projecten.<br />
Welke projecten komen in aanmerking?<br />
Stéphanie De Smet: De keuze valt op maatschappelijke projecten<br />
die voldoen aan reële <strong>be</strong>hoeften en die duurzame effecten<br />
<strong>be</strong>reiken, voor de samenleving in haar geheel en voor de vennoten<br />
in het bijzonder. Bovendien moeten ze de coöperatieve<br />
waarden van Cera: samenwerking, solidariteit, inspraak en het<br />
respect voor het individu, weerspiegelen.<br />
Cera is met haar maatschappelijke projectwerking actief op zeven<br />
domeinen: armoede en sociale uitsluiting, Cera expertisecentrum<br />
ondernemen, kunst en cultuur, land- en tuinbouw en<br />
platteland, medisch-sociaal, lokale onderwijsinitiatieven en solidair<br />
bankieren en verzekeren in derdewereldlanden via de Belgische<br />
Raffeisenstichting. De maatschappelijke projectwerking<br />
van Cera steunt op een actieve <strong>be</strong>trokkenheid van de vennoten<br />
die vertegenwoordigd zijn in adviserende of <strong>be</strong>slissingsorganen.<br />
Dit draagt bij tot maximale transparantie.<br />
een aantal mankementen: een slot (dat ondertussen vervangen<br />
is) en vensters die moeilijk opengaan.<br />
Verdere suggesties waren: een rek om folders in te plaatsen, iets<br />
om affi ches aan op te hangen, een extra laptop voorzien voor<br />
grote groepen en meer informatie op de laptop zetten.<br />
<strong>VAD</strong> <strong>be</strong>kijkt in hoeverre op de suggesties kan worden ingegaan.<br />
Els Vanden<strong>be</strong>rghe<br />
AnD: Hoe kan iemand een project indienen?<br />
Stéphanie De Smet: Op www.cera.<strong>be</strong> vind je de aanvraagformulieren<br />
voor maatschappelijke projecten.<br />
Dit formulier is het basisdocument waarmee een organisatie<br />
fi nanciële steun aanvraagt en waarmee de adviseurs en coördinatoren<br />
van Cera de fi nanciering van een project onderzoeken.<br />
Het <strong>be</strong>vat de evaluatiecriteria voor een project: identiteit van de<br />
aanvragende organisatie, doel en activiteiten van de organisatie<br />
en omschrijving van het project. De aanvragers geven ook een<br />
kostenraming van het project en ze tonen aan hoe ze het willen<br />
fi nancieren. Samen met deze gegevens vraagt Cera ook de statuten,<br />
balans en resultatenrekening, evenals andere <strong>be</strong>schikbare<br />
documentatie op.<br />
AnD: Waarom vindt Cera de Fantmobiel het investeren<br />
waard?<br />
Stéphanie De Smet: Uit gesprekken met lokale preventiewerkers<br />
bleek dat het niet evident is om zicht baar met alcoholpreventie<br />
op een feest aanwezig te zijn. Affi ches en gadgets vormen een<br />
mogelijkheid, maar zijn niet voldoende. Als <strong>VAD</strong> steden en gemeenten<br />
over de streep wil halen om preventief rond alcohol<br />
op feesten te werken, dan is ‘iets aantrekkelijks’ waardoor de<br />
campagne voldoende visibiliteit en aandacht krijgt, meer dan<br />
welkom.<br />
Dit werden de Fantmobiel en een promille-test op de gsm: twee<br />
niet-alledaagse, aantrekkelijke actie mid delen die een ruim publiek<br />
aanspreken. Het komt erop aan om feestvierders te verrassen,<br />
om alternatie ven te zoeken voor traditionele campagnemiddelen<br />
en mensen te laten praten en nadenken over alcohol. En<br />
dat wou Cera graag mee ondersteunen!
Partypeers gezocht<br />
Recent sloegen Breakline, Vitalsounds en Partywise<br />
de handen in elkaar om een grootschalige peer wervingscampagne<br />
op te zetten. Gedurende twee maanden<br />
worden uitgaande jongeren aangesproken om zich<br />
te engageren als vrijwilliger bij een van de <strong>be</strong>staande<br />
Vlaamse peersupportorganisaties die actief zijn in het<br />
uitgaansleven. Het gezamenlijke initiatief kreeg de naam:<br />
Partypeers.<br />
Wat is peer support precies?<br />
Peer support is een werkwijze waarbij leefstijlgenoten (peers)<br />
worden ingezet bij preventie-initiatieven. Zij communiceren de<br />
preventieboodschappen naar anderen uit dezelfde doelgroep.<br />
Een peer of leefstijl genoot is iemand van dezelfde leeftijdsgroep,<br />
met dezelfde levensstijlkeuzes, dezelfde idealen,… Het wordt<br />
gebruikt als <strong>be</strong>naming voor mensen die zich tot dezelfde groep<br />
rekenen, de zogenaamde peer group. Peer support vertrekt vanuit<br />
de vaststelling dat jongeren met hun vragen en problemen in<br />
de eerste plaats bij kameraden en vrienden terechtkunnen. Ze<br />
spreken immers dezelfde taal en delen vaak dezelfde ervaringen.<br />
Peer support in het Vlaamse uitgaansleven<br />
Momenteel zijn er twee peersupportprojecten actief in Vlaanderen.<br />
Breakline is een Antwerps project dat is inge<strong>be</strong>d in het CGG<br />
Vagga-Altox. Vitalsounds is een project van CAW Stimulans dat<br />
actief is in West-Vlaanderen. In <strong>be</strong>ide projecten is er naast de<br />
vrijwillige peers één professionele kracht actief.<br />
Werking<br />
Zowel Breakline als Vitalsounds trekken met een (info)stand en<br />
een peer crew naar clubs, festivals en party’s. De peers kunnen<br />
tijdens het evenement aan de stand worden aangesproken, door<br />
iedereen die daar zin in heeft, voor informatie en refl ectie over<br />
(party-)drugs. Ze kunnen ook een kennistest of enquête afnemen<br />
waardoor een goed <strong>be</strong>eld ontstaat van het huidige kennisniveau<br />
van de doelgroep. Via opleiding(en) worden de vrijwillige peers<br />
getraind in het verschaffen van objectieve, wetenschappelijke<br />
en correcte informatie over drugs en alcohol, zodat ze deze info<br />
correct kunnen doorgeven aan andere peers. De peergeleide<br />
interventies kunnen worden gezien als een schade<strong>be</strong>perkende<br />
aanpak die inspeelt op de individuele noden en <strong>be</strong>hoeften van<br />
de (potentiële) partydruggebruiker. Beide projecten hanteren een<br />
neutrale houding tegenover drugs en gebruik. Dit maakt dat jongeren<br />
niet worden ver- of <strong>be</strong>oordeeld en het maakt het mogelijk<br />
om persoonlijke en vertrouwelijke contacten te leggen met (gebruikende)<br />
uitgaande jongeren.<br />
Doel & doelgroep<br />
Via peer support komen de peers in contact met verschillende<br />
groepen partydruggebruikers die anders zeer moeilijk <strong>be</strong>reikbaar<br />
zijn. Zowel potentiële gebruikers, experimentele gebruikers,<br />
sociaal geïntegreer de gebruikers als probleemgebruikers vormen<br />
de doelgroep van de peer crews. Door het contact ver hoogt<br />
de kennis van de (potentiële) druggebruiker over de effecten en<br />
de risico’s van de producten die hij gebruikt (of wil gebruiken)<br />
en kan hij een verstandige keuze maken op basis van objectieve<br />
feiten. Op die manier worden <strong>be</strong>paalde gezondheidsrisico’s voorkomen<br />
en schade door gebruik <strong>be</strong>perkt.<br />
Er wordt namelijk te vaak vergeten dat de meerderheid van de<br />
uitgaanders gebruikt omwille van de positieve kwaliteiten die<br />
drugs te bieden heb<strong>be</strong>n tijdens het uitgaan, zoals meer energie,<br />
langer dansen, intensere sociale contacten,… Na de party<br />
wordt het gebruik stopgezet en de jongeren voelen daardoor<br />
weinig of geen nadelige gevolgen. Hierdoor zijn ze zich niet of<br />
onvoldoende <strong>be</strong>wust van de schade die hun gebruik met zich<br />
kan meebrengen. Recreatieve druggebruikers komen zelden of<br />
nooit in aanraking met gespecialiseerde diensten en heb<strong>be</strong>n<br />
geen nood aan de boodschap dat ze moeten stoppen met hun<br />
gebruik. Het is wel noodzakelijk dat ze zich ervan <strong>be</strong>wustworden<br />
dat ook enkel weekendgebruik risico’s en schade met zich mee<br />
kan brengen. Uit evaluatieonderzoek is gebleken dat peer support<br />
hiervoor een effectieve methode is.<br />
Jochen Schrooten<br />
Vitalsounds-Breakline-Partywise zkt peers (18+, open mndd en krtsch, hdt vn elektronische dansmzk en uitgn, o/d hgte van<br />
de drugactualiteit) om infostand op feest te <strong>be</strong>mannen, materiaal te creëren of websites te voeden – in ruil voor gratis feestentree,<br />
verplaatsingsonkosten, vorming en kleine fi nanciële vergoeding. Meer info: www.breakline.<strong>be</strong> of www.vitalsounds.<strong>be</strong><br />
<strong>VAD</strong> IN ACTIE<br />
9
FOCUS<br />
10 FOCUS<br />
Digitale Dopamine<br />
Ooit was ik een fervent speler van Donkey Kong, het<br />
videogame waarin Jumpman, springend over ton nen,<br />
zijn vriendin uit de armen van het <strong>be</strong>est moest <strong>be</strong>vrijden.<br />
Terugkijkend naar die tijd herinner ik mij nog de enorme<br />
concentratie die het spel vergde en hoe de wereld om mij<br />
heen leek op te houden te <strong>be</strong>staan. Ook het gevoel bij een<br />
steeds hogere ‘high score’ en de overstap van ‘game A’<br />
naar ‘game B’ staan mij, meer dan twintig jaar later, nog<br />
helder voor de geest.<br />
Jumpman heet ondertussen Mario en is geëvolueerd van vier<br />
goedgemikte kleurvlekken tot een gedetail leerde animatiefi guur.<br />
Hij verandert in de zwevende Princess Peach of in Bowser de<br />
draak om zijn vijan den te verbranden met zijn vuuradem. Wanneer<br />
een vijand niet te verslaan is in de tweede dimensie schakelt<br />
hij over op 3D en gebruikt hij hiervoor de bijkomende mogelijkheden<br />
van de parallelle wereld!<br />
In 2008 stellen leerling<strong>be</strong>geleiders aan CGG Eclips, afdeling CAT<br />
Preventiehuis de vraag hoe ze met leerlingen kunnen omgaan<br />
die oververmoeid in de klas zitten als gevolg van nachtenlang<br />
gamen. Met Donkey Kong als referentie kwam mij deze vraag<br />
in eerste instantie nogal bizar over. Enige litera tuurstudie en een<br />
aantal gesprekken met gamers verder wordt me al snel duidelijk<br />
dat de plakkerigheid van hedendaagse games in verhouding<br />
staat tot mijn referentiepunt zoals Superglue tot Pritt.<br />
Solotrips en clans<br />
Games concurreren met de fi lmindustrie. Spelers zijn geen passieve<br />
consumenten meer van een verhaal of spel, maar worden<br />
medeauteur van een magisch-realistisch script. De grafi sche<br />
vormgeving en de soundtrack faciliteren de onderdompeling<br />
in de fi ctieve wereld. Het internet en draadloze netwerkverbindingen<br />
tussen spelconsoles veranderen de game van een solotrip<br />
in een avontuur dat je samen met je vrienden <strong>be</strong>leeft. Spelers<br />
verbroederen in internationale clans en nemen het samen<br />
op tegen monsters en rivaliserende clans. Ieder ontwikkelt zijn<br />
vaardigheden en breidt zijn wapenarsenaal uit en wordt zo onmisbaar<br />
voor de gezamenlijke queeste van de clan.<br />
Games zijn veel meer geworden dan een spelletje. Ze laten ons<br />
de zorgen van alledag vergeten en bie den een ontsnapping uit<br />
de saaiheid van het alledaagse. We <strong>be</strong>leven er intense emoties,<br />
gaan er dood en worden er herboren. Er gaat een aantrekkingskracht<br />
van uit die voor velen moeilijk te vatten is. Ouders,<br />
hulpverleners en leerkrachten worden geconfronteerd met een<br />
fi ctieve wereld die voor heel wat mensen enorm <strong>be</strong>lonend is.<br />
Zo sterk zelfs dat ze er de worstjes en rode kool van mama, de<br />
proeftoets van chemie, een partijtje voetballen met vrienden en<br />
soms zelfs hun nachtrust of hun diploma voor over heb<strong>be</strong>n. Net<br />
zoals bij alcohol en drugs is <strong>be</strong>grenzen, monitoren en <strong>be</strong>geleiden<br />
door de omgeving noodza kelijk om het ‘lekker lekker’–gevoel<br />
van het gamen een plaats te geven in het dagelijks leven. Door<br />
de razendsnelle evolutie van het nieuwe medium is het echter<br />
niet evident om de noodzakelijke voeling met de leefwereld van<br />
de speler te <strong>be</strong>houden die hiervoor nodig is.<br />
Om aan de stijgende vraag naar vorming hierover tegemoet te<br />
komen, heeft CGG Eclips, afdeling CAT Preventiehuis voor intermediairen<br />
de vorming Digitale Dopamine ontwikkeld. Afhankelijk<br />
van de aanvra ger maakt het CAT Preventiehuis een keuze uit de<br />
volgende onderdelen: de soorten games, <strong>be</strong>geleiden, <strong>be</strong>grenzen,<br />
games en cultuur, <strong>be</strong>loningsmechanismen en verslaving.<br />
Omdat games zeker ook ouders confronteren met nieuwe uitdagingen<br />
in de opvoeding van hun kinderen, heeft het CAT in<br />
samenwerking met Bond Moyson het project: ‘Games, meer dan<br />
een spel’ uitgewerkt. Ouders krijgen in folders en interactieve<br />
informatiesessies handvatten aangereikt over het omgaan met<br />
games en gamers.<br />
Etienne Janssen<br />
Preventiewerker, CGG Eclips, CAT Preventiehuis<br />
Voor meer informatie kan u terecht bij Etienne Janssen –<br />
CGG Eclips, afdeling CAT preventiehuis – 09 233 58 58 –<br />
e.janssen@cggeclips.<strong>be</strong>.
Maandagmorgen, miezerig weer en druk<br />
verkeer. Gelukkig niet zo’n monsterfi les<br />
als vorige week, waardoor gans mijn dag<br />
in de war was. Het <strong>be</strong>looft een overzichtelijke<br />
week te worden met drie vergaderingen<br />
buiten het gewone patiëntenwerk. Het<br />
hectische schema van vorige week, met<br />
zeven vergaderingen en twee presentaties,<br />
hoop ik niet meer mee te maken.<br />
Toch alert blijven deze week. Woensdag<br />
is de eerste rondetafel van de Sectie<br />
Verslavingspsychia trie over de verzekerbaarheid<br />
van de verslaafde patiënt.<br />
Ik moet nog overleggen met Hendrik<br />
Peuskens en Remi Spiers over het aantal<br />
deelnemers (voor de broodjes), over<br />
de taakverdeling en over de planning<br />
voor de volgende rondetafels. De accreditering<br />
zal ik <strong>be</strong>st door het secretariaat<br />
van de VVP laten regelen. Ik mag niet<br />
vergeten de aanwezigheidslijst te maken.<br />
Vermits ik toch handenvrij <strong>be</strong>l, kan ik nu<br />
<strong>be</strong>st ook even Annemie Vermassen en<br />
Geert Verstuyf contacteren in verband<br />
met het symposium van het Forum Verslavingsgeneeskunde<br />
over de <strong>be</strong>handeling<br />
van opiaatversla ving. Zouden alle gegevens<br />
voor de folder er nu zijn? Wim Van<br />
den Brink wou nog preciezere instructies<br />
voor de inhoud van zijn bijdrage.<br />
David Möbius heeft feedback gevraagd<br />
op zijn voor<strong>be</strong>reiding van de focusgroepen<br />
over ADHD en verslaving. Dat moet ik<br />
straks lezen, dan kan ik hem vanmiddag<br />
<strong>be</strong>llen als ik terug naar Antwerpen rijd.<br />
EEN DAG<br />
UIT HET LEVEN VAN ...<br />
Dr. Frieda Matthys,<br />
voorzitter <strong>VAD</strong><br />
Leuk vooruitzicht dat we ADHD-patiënten<br />
gaan <strong>be</strong>vragen over hun ervaring met de<br />
hulpverle ning.<br />
Marijs Geirnaert zal ik ook <strong>be</strong>st nog contacteren<br />
in verband met de Raad van Bestuur<br />
van <strong>VAD</strong> eind deze week. Het is altijd<br />
nuttig de heikele punten te overlopen<br />
en de laatste ontwikkelingen te kennen<br />
om de vergadering effticiënt te laten verlopen.<br />
Maar misschien wacht ik daarom<br />
<strong>be</strong>st nog een paar dagen. Alhoewel, ik<br />
wil wel horen hoe de <strong>VAD</strong>-staf vindt dat<br />
we met de hernieuwde aandacht voor het<br />
‘comazuipen van minderjarigen’ moeten<br />
omgaan. En de speekseltest die door de<br />
politie gaat gebruikt worden, is toch ook<br />
een actueel thema waarover we ons goed<br />
moeten informeren. Ik zal straks maar<br />
een mailtje sturen.<br />
Oef, uitrit Mechelen-Noord. Ik <strong>be</strong>n bijna<br />
in het ziekenhuis. De verpleging wacht<br />
mij op met heel wat vragen. Sommige<br />
patiënten willen mij dringend spreken.<br />
Iemand is gisteren dronken uit weekend<br />
gekomen. Van een andere vermoeden<br />
ze cocaïnegebruik. Even overleggen met<br />
het team voor ik met de patiënten zelf<br />
spreek. Tussendoor krijg ik telefoon. Het<br />
onderzoek naar craving bij alcoho listen<br />
zou deze week kunnen starten. Daarvoor<br />
moet ik met de psycholoog en de secretaresse<br />
samenkomen, liefst nog vandaag.<br />
Van de spoed komt er ook een telefoon:<br />
vannacht heeft zich daar een patiënt<br />
aangemeld die bij mij in <strong>be</strong>handeling is.<br />
Zij sturen hem naar mijn consultatie, kan<br />
dat? Ja, maar niet voor tien uur.<br />
Om kwart voor elf heb ik nog vergadering<br />
met het Medisch Managements Team en<br />
om half een patiënten<strong>be</strong>spreking.<br />
Dat wordt weer hollen om tijdig in Free<br />
Clinic te geraken. Daar zijn gelukkig vandaag<br />
geen verga deringen. Wel een volle<br />
agenda met cliënten van wie ik niet weet<br />
hoeveel er uiteindelijk zullen opdagen.<br />
Het lukt hen vaak niet om er te geraken<br />
en soms zien ze er erg tegen op. Het blijft<br />
wel afschrikken, het woord ‘psychiater’.<br />
Een verslag vragen voor ziekenfonds of<br />
invaliditeit, dat is oké. Maar praten over je<br />
angsten en vreemde gewaarwordingen is<br />
minder vanzelfsprekend.<br />
Ik heb uiteindelijk nog een uur over om<br />
de nieuwbouwplannen van Free Clinic<br />
te <strong>be</strong>kijken. Morgen worden die op de<br />
personeelsvergadering <strong>be</strong>sproken en ik<br />
vind het toch wel <strong>be</strong>langrijk om mee het<br />
evenwicht te <strong>be</strong>waken tussen het therapeutische<br />
klimaat en het <strong>be</strong>heersen van<br />
agressie en andere overlast.<br />
Straks thuis de documenten over het<br />
spraakherkenningsprogramma dat men<br />
in het ziekenhuis wil installeren, afprinten,<br />
zodat ik voor<strong>be</strong>reid <strong>be</strong>n voor de vergadering<br />
van morgennamiddag en dan zit<br />
mijn dag erop.<br />
Dr. Frieda Matthijs<br />
Voorzitter <strong>VAD</strong><br />
FOCUS 11
UITGESPROKEN<br />
12 UITGESPROKEN<br />
Harm reduction geeft<br />
tegenovergesteld<br />
resultaat<br />
In Nederland heeft een aantal ex-verslaafden het Landelijk<br />
Platform Ex-verslaafden (LPEX) opge richt. LPEX wil een<br />
einde maken aan de verstrekking van methadon en drugs en<br />
wil dat het <strong>be</strong>leid van drug hulpverleningsinstellingen meer<br />
gericht wordt op abstinentie in plaats van bijvoor<strong>be</strong>eld te<br />
investeren in methadononderhoudsprogramma’s. Volgens<br />
het LPEX is het verstrekken van heroïne en methadon<br />
aan verslaafden en het gedogen van de verkoop en het<br />
gebruik van drugs een slech te oplossing om overlast voor<br />
de verslaafden én de samenleving te <strong>be</strong>perken. LPEX vindt<br />
dat harm reduction juist een tegenover gesteld effect veroorzaakt<br />
en heeft dit standpunt in een pers<strong>be</strong>richt <strong>be</strong>kend<br />
gemaakt.<br />
LPEX: “Het is onze ervaring als ex-verslaafden dat zowel bij de<br />
overheid als in de verslavingszorg in Nederland nog al eens de<br />
overtuiging heeft postgevat dat verslaafden geholpen zijn wanneer<br />
ze hun gebruik ‘onder controle heb<strong>be</strong>n’ en geen criminele<br />
activiteiten meer uitvoeren om hun versla ving te <strong>be</strong>kostigen.<br />
Diverse maatregelen, zoals heroïneverstrekking, methadonverstrekking<br />
(me thadon is volgens velen van ons meer verslavend<br />
dan heroïne) en het gedogen van de verkoop en het gebruik van<br />
drugs, moeten de overlast voor de verslaafde én de samenleving<br />
<strong>be</strong>perken: harm reduction. Maar wat volgens ons deze maatregelen<br />
feitelijk <strong>be</strong>werkstelligen, is dat een verslavings vrij leven<br />
alleen maar moeilijker te realiseren wordt. Ook de verslavingszorg<br />
in Nederland is gro tendeels gericht op het ‘leren leven met<br />
een verslaving’. Het idee dat verslaving een chronische ziekte<br />
zou zijn, draagt daar uiteraard aan bij. Als ex-drugsverslaafden<br />
maken wij ons ernstige zorgen om deze zaken. Zelf zijn wij het<br />
levende <strong>be</strong>wijs dat een leven zonder drugs mogelijk is. En we<br />
willen dat iedere verslaafde die optie krijgt. Verder verbazen we<br />
ons erover dat in <strong>be</strong>sluitvor ming over verslavende middelen de<br />
politiek niet te rade gaat bij ervaringsdes kundigen: ex-verslaafden,<br />
aldus het Landelijk Platform.”<br />
Daarom roept het LPEX het kabinet op om:<br />
» Zich sterk te maken om het politieke <strong>be</strong>leid en de verslavingszorg<br />
in Nederland veel uitdruk kelijker gericht te laten<br />
zijn op de enige échte oplossing voor iedere verslaafde: een<br />
volledig verslavingsvrij leven.<br />
» Ex-verslaafden als serieuze gesprekspartner te horen en<br />
te <strong>be</strong>trekken in politieke <strong>be</strong>sluitvor ming en discussie over<br />
overheids<strong>be</strong>leid met <strong>be</strong>trekking tot verslavende middelen.<br />
Ervaringen en aan<strong>be</strong>velingen heeft het platform gepresenteerd<br />
aan Kamerlid Esmé Wiegman-van Mep pelen Scheppink van de<br />
ChristenUnie. Wiegman ondersteunt de lijn van LPEX: “In het debat<br />
over de VWS-<strong>be</strong>groting heb ik de minister gevraagd zijn aandacht<br />
te richten op al die ‘hopeloze gevallen’, die zijn weggeorganiseerd<br />
in gebruiksruimten, heroïne- en methadonprojecten en waar bij de
samenleving allang blij is dat het gevoel van veiligheid op straat is<br />
vergroot en de levens van deze verslaafde medemensen enigszins<br />
zijn gestabiliseerd. De ChristenUnie wil graag dat er meer werk<br />
wordt gemaakt van ar<strong>be</strong>idsre habilitatie en reïntegratie, evenals<br />
experimenten met meer ver plichtende vormen van afkicken.”<br />
LPEX hoopt dat ex-verslaafden zich zullen aansluiten bij het landelijk<br />
platform en dat zorginstellin gen en sympathisanten willen<br />
meedenken en -werken.<br />
Eddy Boevink<br />
Voorzitter<br />
Landelijk Platform Ex-verslaafden<br />
Meer informatie: www.lpex.nl.<br />
Indien u wenst te reageren: info@lpex.nl.<br />
Deze rubriek biedt een discussieforum over actuele<br />
onderwerpen die verband houden met alcohol- of ander<br />
druggebruik in ruime zin. De redactie <strong>be</strong>slist over het al dan<br />
niet opnemen van inzendingen. De auteur is verantwoordelijk<br />
voor zijn bijdrage.<br />
Langdurig videogamen veroorzaakt blaren<br />
‘PlayStation palmar hidradenitis’: dat is de indrukwekkende naam van een nieuwe huidkwaal. Het gaat om blaren op de handpalmen<br />
die je krijgt na het langdurig spelen van videogames. De kwaal dook voor het eerst op in het universitair ziekenhuis van Genève. Een<br />
twaalfjarig meisje had kleine blaasjes op de handpalmen, hoewel ze de voorafgaande weken geen enkele sport <strong>be</strong>oefend had waarbij<br />
ze haar handen moest gebruiken. De oorzaak werd uiteindelijk gevonden bij de controller waarmee je de spelconsole <strong>be</strong>dient: als je<br />
die lang in je handen houdt, <strong>be</strong>ginnen die te zweten. Terwijl je op de knopjes duwt en de joysticks <strong>be</strong>dient, laat je de controller constant<br />
door de handen schuiven, wat voor de nodige wrijvingen zorgt. Eerst krijg je wat pijn en stop je vervolgens niét, dan krijg je blaren.<br />
Artsen raden gamers die last heb<strong>be</strong>n van zweethanden aan het gamen binnen de perken te houden. De twaalfjarige kreeg uiteindelijk<br />
als ‘kuur’ een PlayStation-verbod van tien dagen.<br />
Het is niet de eerste keer dat er kwaaltjes gekoppeld worden aan gamen. Eerder had je ook al de ‘PlayStation-duim’ (of ‘Nintendonitis’)<br />
en recent nog de ‘Wii-elleboog’.<br />
Bron: Het Laatste Nieuws, 26/02/2009<br />
XTC niet gevaarlijker dan paardrijden<br />
Britse antidrugsgroepen heb<strong>be</strong>n het ontslag geëist van hoogleraar David Nutt omwille van zijn vergelij king tussen XTC-gebruik en<br />
paardrijden. Nutt, hoogleraar én expert bij het ministerie van Binnenlandse Zaken, is tot de conclusie gekomen dat gebruikers van<br />
XTC niet méér gevaar lopen dan mensen met een passie voor paardrijden. Een verslaving aan paardrijden zorgt volgens hem jaarlijks<br />
immers voor tien dodelijke slachtoffers en een honderdtal verkeersongevallen.<br />
Bron: Het Laatste Nieuws, 09/09/2008<br />
Knipoog<br />
UITGESPROKEN 13
BRUSSEL-CENTRAAL<br />
Hoorzitting<br />
alcohol<strong>be</strong>leid<br />
Op 27 januari waren de producenten (federatie wijn en<br />
gedistilleerde dranken en de Belgi sche bierfede ratie) en<br />
de gezondheidssector (preventie en hulpverlening) uitgenodigd<br />
op de Commissie voor de Volksgezondheid, het<br />
leefmilieu en de maatschappelijke hernieuwing, naast de<br />
federale minister van Volksgezondheid, Laurette Onkelinx.<br />
Er werd een ganse dag gedebatteerd over het toekomstige<br />
alcohol<strong>be</strong>leid. Enkele thema’s uit het debat:<br />
In de gemeenschappelijke verklaring van 17 juni 2008 van de<br />
ministers die volksgezondheid onder hun <strong>be</strong>voegdheden heb<strong>be</strong>n,<br />
wordt een reeks van concrete maatregelen voorge steld om alcohol<br />
problemen te voorkomen. De gezondheidssector dringt aan op<br />
een globaal <strong>be</strong>leid. Een aantal van de voorgestelde maatregelen<br />
heeft zijn effectiviteit <strong>be</strong>wezen indien ze zijn inge<strong>be</strong>d in een globaal<br />
en even wichtig <strong>be</strong>leid. Maar de voorgestelde maatregelen<br />
zijn versnipperd, ze staan los van een ondersteunend preventief<br />
en curatief <strong>be</strong> leid, missen een maatschappelijk draag vlak en zijn<br />
hierdoor weinig geloofwaar dig. Het blijft dus wachten op het centrale<br />
luik van het alcoholactieplan, die de <strong>be</strong>leidsmaatregelen voor<br />
preventie en hulp verle ning concretiseren. Deze moeten immers<br />
de ruggen graat vormen van het nationa le alcoholactie plan.<br />
De minister <strong>be</strong>vestigt dat de <strong>be</strong>voegdheden voor alcohol zeer versnipperd<br />
zijn. Het voorge stel de <strong>be</strong>leid werd uitgetekend met alle<br />
gezondheidsministers. Voor preventie zijn de ge meen schappen<br />
<strong>be</strong>voegd. Binnen haar eigen <strong>be</strong>voegdheden (hulpverlening) zag ze<br />
wel iets in het ondersteunen van de eerstelijns gezondheidszorg<br />
(vooral de huis art sen) op het vlak van vroeginterventie. Daarnaast<br />
deelde ze mee dat zij de concrete maat regelen uit de ver klaring<br />
reeds met haar <strong>be</strong>voegde federale ministers heeft <strong>be</strong>spro ken. De<br />
verklaring wordt bovendien systematisch opgevolgd door de Interministeriële<br />
conferentie Volks gezond heid en wordt <strong>be</strong>sproken<br />
op de Algemene Cel Drugs.<br />
De alcoholproducenten pleiten er sterk voor om bij het <strong>be</strong>leid<br />
<strong>be</strong>trokken te worden. Ook voor hun doel stellingen is verant-<br />
14 BRUSSEL-CENTRAAL<br />
woord gebruik <strong>be</strong>langrijk en ze participeren nu al aan nationale<br />
<strong>be</strong>wustmakingscam pagnes (bijvoor<strong>be</strong>eld Bob, Respect 16). De<br />
gezondheidssector stelt kriti sche vra gen bij de doelstellingen van<br />
de Bob-campagne, omdat deze cam pagne weliswaar verkeersveiligheid<br />
promoot, maar tegelijk ook (veel) drinken aanmoe digt,<br />
zolang er maar één persoon nuchter blijft. Verder zijn de producenten<br />
niet geloofwaardig als partner in pre ventiecampagnes en<br />
het preventie<strong>be</strong>leid.<br />
De voorgestelde maatregelen over reclame werden uitvoerig <strong>be</strong>sproken.<br />
De producenten wil len het con venant tussen overheid<br />
en sector verderzetten en institutionaliseren en de wer king van<br />
de Jury voor Eerlijke Praktijken inzake Reclame (JEP) ondersteunen,<br />
die sinds haar nieuwe samenstelling niet meer <strong>be</strong>staat uit<br />
producenten, maar uit vertegenwoor digers van de reclamesector<br />
en van de burgermaat schappij. De gezondheidssector stelt<br />
zich vragen bij de werking van de JEP. De strategie <strong>be</strong>rust op<br />
klach ten van burgers na publicatie van onge oorloofde reclame.<br />
Het zou <strong>be</strong>ter zijn indien voorstellen voor publicatie minimaal<br />
ver plicht worden gescreend. Ook wordt ervoor gepleit om de<br />
screening uit te breiden naar alle media, waar onder internet en<br />
andere promotiewijzen (bijvoor<strong>be</strong>eld gratis sampling).<br />
Vrijwel alle aanwezigen waren het eens over de noodzaak van<br />
een duidelijke en uniforme wetgeving die de <strong>be</strong>ginleeftijd voor<br />
aankoop en consumptie van alcohol regelt. Bij de produ centen<br />
onderling heerst onenigheid over de leeftijdsgrenzen; de producenten<br />
van gedistil leerde dranken pleiten voor een unifor me<br />
leeftijd voor alle dranken, de andere part ners wen sen vooral<br />
eenduidige leeftijdsgrenzen: +16 (voor aankoop en gebruik<br />
van bier en wijn) en +18 (voor aankoop en gebruik van sterkedrank).<br />
Ten slotte werd het wetsvoorstel over etikettering (verplichte<br />
opname van waarschuwingslo go voor zwangere vrouwen)<br />
en het wetsvoorstel voor het plaatsen van alcolocks voor <strong>be</strong>roepschauffeurs<br />
<strong>be</strong>sproken. Beide voorstellen moeten als kleine<br />
deelaspecten van een glo baal <strong>be</strong>leid worden gezien en stellen<br />
als geïsoleerde maatregel weinig voor. De gezond heidssector<br />
blijft pleiten voor een globaal nationaal <strong>be</strong>leid voor alcoholproblemen.<br />
Marijs Geirnaert
Vlaams actieplan<br />
tabak, alcohol<br />
en drugs<br />
De Vlaamse regering keurde vandaag (6 maart, nvdr)<br />
het actieplan tabak, alcohol en drugs 2009-2015 goed.<br />
Hiermee geeft ze voor het eerst invulling aan een geïntegreerd<br />
preventief <strong>be</strong>leid inzake middelengebruik.<br />
De oorsprong van het plan dateert van novem<strong>be</strong>r 2006. Toen<br />
organiseerde de minister van Volksgezondheid Inge Vervotte een<br />
gezondheidsconferentie waar een aantal gezondheidsdoelstellingen<br />
werd geformuleerd. Het actieplan dat daar vandaag uit<br />
voortvloeit is het resultaat van een intensieve samenwerking<br />
tussen de verschillende stakeholders op het gebied van tabaks-,<br />
alcohol- en drugpreventie. De voorgestelde acties <strong>be</strong>strijken de<br />
periode 2009-2015.<br />
Het actieplan wil de impact van de <strong>be</strong>staande preventieve acties<br />
ver<strong>be</strong>teren om zo de gezondheidsschade van tabak, alcohol en<br />
drugs zo veel mogelijk te <strong>be</strong>perken. Het plan vertrekt van een<br />
duidelijke boodschap aan de Vlaming dat tabak, alcohol en drugs<br />
gezondheidsschade kunnen veroorzaken.<br />
Preventie is het meest effi ciënt als goede methodieken aan<br />
de basis liggen, die hun werkzaamheid <strong>be</strong>wezen heb<strong>be</strong>n en bij<br />
Parlementaire vragen<br />
Vraag om uitleg van mevrouw Laurence Li<strong>be</strong>rt (Open VLD) tot<br />
de heer Frank Vandenbroucke (SP.a), vice minister-president van<br />
de Vlaamse Regering, Vlaams minister van Werk, Onderwijs en<br />
Vorming, over de communicatie aan scholen over softdrugs (4<br />
decem<strong>be</strong>r 2008)<br />
www.vlaamsparlement.<strong>be</strong>/Proteus5/showVI.act<br />
ion?id=538018&tabId=-396621160<br />
Schriftelijke vraag van mevrouw Else De Wachter (Sp.a) aan de<br />
heer Steven Vanackere (CD&V), Vlaams minister van Welzijn,<br />
sterke structuren, die een goed omschreven opdracht uitvoeren.<br />
Het actieplan gaat uit van preventiemethodes die maximaal een<br />
geïntegreerde aanpak van tabak, alcohol en drugs realiseren. De<br />
capaciteit van uitvoering van preventie en hulpverlening op het terrein<br />
dient optimaal aan te sluiten en wordt stelselmatig uitgebreid.<br />
Vroeginterventie krijgt extra aandacht voor regelmatige gebruikers<br />
van tabak, alcohol en drugs. Zo wordt de rookstop<strong>be</strong>geleiding<br />
verder uitgebouwd.<br />
Het plan voorziet in extra aandacht voor specifi eke sectoren en<br />
doelgroepen: school, werkplek, vrijetijdssfeer, gezinnen, gezondheidswerkers,<br />
jongeren in voorzieningen van bijzondere jeugdzorg,<br />
gevangenissen. Het plan voorziet in partnership met de lokale <strong>be</strong>sturen<br />
voor de uitvoering van gecoördineerd <strong>be</strong>leid en gezamenlijke<br />
inbreng van middelen. Daartoe wordt overleg voorzien.<br />
Budgettair voorziet het actieplan een uitbreiding aan middelen<br />
van 2,25 miljoen €, over de duurtijd van het actieplan. De eerste<br />
opstap daartoe voor 2009, namelijk 419.000 €, is vandaag eveneens<br />
door de Vlaamse Regering <strong>be</strong>slist.<br />
De gezondheidsdoelstelling en het actieplan worden nu ingediend<br />
voor goedkeuring door het Vlaams parlement.<br />
Persmededeling van<br />
Veerle Heeren<br />
Vlaams minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin<br />
Volksgezondheid en Gezin over drankmisbruik bij jongeren en<br />
preventiemaatrege len (23 decem<strong>be</strong>r 2008)<br />
www.vlaamsparlement.<strong>be</strong>/Proteus5/showSchriftelijkeVraag.action?id=546701<br />
Schriftelijke vraag van mevrouw Els Ro<strong>be</strong>yns (Sp.a) aan mevrouw<br />
Veerle Heeren (CD&V), Vlaams minis ter van Welzijn, Volksgezondheid<br />
en Gezin over drugpreventie en budget (29 januari 2009)<br />
www.vlaamsparlement.<strong>be</strong>/Proteus5/showSchriftelijkeVraag.action?id=548400<br />
EEN DAG UIT HET LEVEN VAN 15
BIJBLIJVEN<br />
16 BIJBLIJVEN<br />
Landelijk symposium<br />
verslavingszorg:<br />
evoluties in de zorg<br />
Op 22 januari was het in Amsterdam verzamelen geblazen<br />
voor de Nederlandse verslavingszorg. Het programma<br />
<strong>be</strong>loofde alvast nieuwe initiatieven toe te lichten. Ook het<br />
feit dat een relatief nieuwe speler op het vlak van congresorganisatie<br />
voor de verslavingssector, het Leids Congres<br />
Bureau, het symposium inrichtte, wekte nieuwsgierigheid.<br />
Dit Bureau gaf hiermee gehoor aan een veelgestelde vraag<br />
bij de evaluatie van andere vormingen in de geestelijke<br />
gezondheidszorg.<br />
De dagvoorzitter, Dr. van de Wetering (Bouman GGZ), zette meteen<br />
de teneur voor de rest van de dag. Hij deed een paar vaststellingen<br />
over de richting waarin de Nederlandse verslavingszorg<br />
evolueert. Zo verkoos hij de term ‘verslaving’ als pathologische<br />
hersenreactie, met blijvende craving en terugvalrisico,<br />
boven de term ‘afhankelijkheid’, als een normale homeostasereactie<br />
van het lichaam. Ondanks de veran derde zorgsystematiek<br />
en de bijhorende concurrentiestrijd tussen de verschillende<br />
gefusioneerde zorg mastodonten pleitte hij voor samenwerking.<br />
Dr. van de Wetering merkte ook op dat in de verslavingszorg en<br />
de forensi sche psychiatrie de justitiële en de hulpverlenende<br />
invalshoek meer en meer gaan samenvallen. Tot slot stelde hij<br />
vast dat waar het kwaliteitszorgdenken aanvankelijk focuste op<br />
effi ciëntie en effectiviteit van het hulpaanbod, nu meer en meer<br />
de cliëntsatisfactie centraal staat.<br />
Logica en liefde<br />
Dr. Anne Goossensen van het Instituut Beleid en Management Gezondheidszorg,<br />
Erasmus Universiteit Rotterdam, <strong>be</strong>et de spits af<br />
als plenaire spreker. Kwaliteit van zorg herdefi nieerde zij als een<br />
menselijke verworvenheid die ontstaat in de dagelijkse interactie<br />
tussen cliënt en zorgverstrekker. Bij gestandaardi seerd contact<br />
gaat volgens haar dit relationele aspect verloren. Ze onderzoekt<br />
momenteel de <strong>be</strong>handel relatie als ingangspoort voor kwaliteitsvolle<br />
zorg via een tweetal factoren. Enerzijds is er de ‘shared decision<br />
making’, de mate waarin cliënten <strong>be</strong>trokken worden in het<br />
keuze- en <strong>be</strong>slissingsproces over de eigen <strong>be</strong>handeling. Bij acuut<br />
gevaar of crisis geeft een cliënt dit graag uit handen. Hoe groter<br />
de cliënt zijn keuzemogelijkheid inschat, hoe meer hij echter zelf<br />
wil mee<strong>be</strong>slissen. Anderzijds speelt de warmte van de communicatie<br />
een <strong>be</strong>langrijke rol in de preventie van drop-out tijdens de<br />
<strong>be</strong>handeling. Warm contact staat tegenover meer instrumenteel<br />
contact. Cliënten mee laten <strong>be</strong>slissen en hen motiveren om de<br />
<strong>be</strong>handeling te blijven volgen, zijn geen nieuwe elementen, maar<br />
het is hoopgevend dat deze tot nu toe als niet-meetbaar, moeilijk<br />
<strong>be</strong>ïnvloedbaar gedefi nieerde <strong>be</strong>handelrelatie onderwerp vormt<br />
van onder zoek. Niet-specifi eke factoren, zoals de kwaliteit van de<br />
<strong>be</strong>handelrelatie, <strong>be</strong>palen voor dertig procent de effectiviteit van<br />
een gebruikte methodiek. Het loont dus de moeite om er rekening<br />
mee te houden in een <strong>be</strong>geleidingsproces.<br />
Vaardig en Veilig<br />
In de namiddag brachten workshops een aantal initiatieven in de<br />
verslavingszorg onder de aandacht. Onder grote <strong>be</strong>langstelling<br />
van zowel de gehandicaptenzorg als de verslavingszorg vertelde<br />
Maria Trentelman over het <strong>be</strong>handelprogramma voor verslaafde<br />
mensen met een licht verstandelijke <strong>be</strong>perking en risicovol gedrag<br />
dat Hoeve Boschoord aanbiedt. De doelgroep voor dit programma<br />
valt zeker onder de noemer multiple problematiek: een<br />
intelligentiequotiënt lager dan tachtig, ernstige gedragsstoornissen,<br />
leerproblemen en soms ‘ter <strong>be</strong>schikking gesteld’ (TBS, een<br />
gedwongen <strong>be</strong>handeling). De standaard<strong>be</strong> handelelementen bij<br />
een middelenafhankelijkheid werden aangepast voor deze doelgroep.<br />
De <strong>be</strong>hande ling duurt gemiddeld vier jaar. Qua aanpak is<br />
er sprake van veel herhaling, minder confrontatie, meer structuur<br />
en doelstellingen op maat van de cognitieve <strong>be</strong>perking.<br />
Al bij al een geslaagd symposium dat interessante vragen opriep<br />
bij de deelnemers.<br />
Kathleen Raskin
Bruggen slaan tussen<br />
klinische praktijk<br />
en onderzoek<br />
Monitoring als therapeutisch<br />
instrument<br />
Op 6 februari organiseerden de afdeling psychotherapie van<br />
de KU Leuven, het Erasmus Medisch Centrum Rotterdam<br />
en de Vlaamse Vereniging Geestelijke Gezondheidszorg<br />
een studiedag waarop werd getracht een brug te bouwen<br />
tussen klinische praktijk en onderzoek. Hiertoe werd een<br />
aanzet gegeven door te tonen hoe onderzoek in de lopende<br />
therapiepraktijk geïntegreerd kan worden op een praktische,<br />
klinisch relevante en wetenschappelijk verantwoorde<br />
manier.<br />
Praktijkgeoriënteerd onderzoek<br />
Met deze studiedag werd gepoogd een brug te slaan tussen klinische<br />
praktijk en onderzoek. Waar dit in het verleden moeilijk<br />
ging door onder andere de top-downgeoriënteerde onderzoeksfi<br />
losofi e en door de marginale plaats van onderzoek in het takenpakket<br />
van de praktijkwerkers en therapeuten, is hier nu meer<br />
ruimte voor. Er is een proces in gang gezet dat resulteert in een<br />
veranderde houding bij zowel onderzoekers als praktijkwerkers.<br />
Hierdoor dient zich een nieuwe onderzoekscultuur aan, namelijk<br />
het praktijkgeoriënteerd onderzoek.<br />
Praktijkgeoriënteerd onderzoek sluit nauw aan bij de dagelijkse<br />
therapierealiteit, is eenvoudig inpasbaar in de lopende therapiepraktijk<br />
en houdt rekening met de complexiteit ervan. Hierbij<br />
worden meerdere proces- en uitkomstenmetingen gecombineerd<br />
en wordt gebruik gemaakt van zowel kwantitatieve als<br />
kwalitatieve meetinstrumenten. Dergelijke onderzoeksmethodologie<br />
wil <strong>be</strong>ter tegemoet komen aan de interesses en vragen van<br />
de praktijkwerkers.<br />
Het Leuvens Systematisch Case-study Protocol<br />
Prof. Dr. Nele Stinckens stelde het Leuvens Systematisch Casestudy<br />
Protocol (LSCP) voor. Dit is in sterke mate geïnspireerd op<br />
de fi losofi e van praktijkgeoriënteerd onderzoek. In het kader van<br />
het project ‘Uitkomstenmanagement’ bij <strong>VAD</strong> is deze materie erg<br />
interessant. Dit project werd onlangs opgestart en kadert in een<br />
trend van kwaliteits<strong>be</strong>vordering in de verslavingszorg.<br />
Het LSCP biedt een kader om op systematische wijze aan praktijkgeoriënteerd<br />
onderzoek te doen. Met <strong>be</strong>hulp van een gevarieerde<br />
set van kwantitatieve en kwalitatieve instrumenten worden<br />
drie verschillende onderzoeksdomeinen onderzocht: therapie-uitkomst,<br />
therapieproces en de achtergrondkenmerken van<br />
cliënt en therapeut. Per domein wordt telkens gebruikgemaakt<br />
van een kwantitatief en een kwalitatief instrument.<br />
Dit onderzoekskader kan ingeperkt of uitgebreid worden naargelang<br />
de mogelijkheden en middelen van therapeut en cliënt.<br />
Bovendien is er rekening mee gehouden dat de geselecteerde<br />
instrumenten in het LSCP goedkoop, gebruiksvriendelijk en eenvoudig<br />
te implementeren zijn in de praktijk.<br />
De methode van het LSCP biedt voordelen voor alle <strong>be</strong>trokkenen,<br />
zowel voor onderzoeker, therapeut als cliënt. Zo kan de onderzoeker<br />
een uitgebreide en gevarieerde waaier van onderzoeksgegevens<br />
verzame len die een grote externe validiteit heb<strong>be</strong>n en kan hij<br />
daarenboven meer voeling krijgen met de therapie realiteit. Maar<br />
ook therapeut en cliënt kunnen er hun voordeel uit halen. De therapeut<br />
krijgt meer recht streekse feedback over zijn manier van werken,<br />
verwerft meer inzicht in het perspectief van de cliënt, wordt<br />
gestimuleerd tot refl ectie en bijsturing,... De cliënt ervaart op zijn<br />
<strong>be</strong>urt meer <strong>be</strong>trokkenheid van de therapeut, wordt aangemoedigd<br />
om de therapie actief mee vorm te geven, wordt gestimuleerd om<br />
therapie-ervaringen te identifi ceren en te verankeren,...<br />
Dit zijn niet on<strong>be</strong>langrijke voordelen en argumenten om mee te<br />
stappen in praktijkge oriënteerd onderzoek. Dave Smits, psychotherapeut<br />
bij CAD Limburg, <strong>be</strong>vestigde deze voordelen, maar<br />
nuanceerde dat het LSCP kan zorgen voor een gevoel van onveiligheid<br />
bij de praktijkwerker omdat aan het kernproces van<br />
de hulpverlening geraakt wordt en de therapie daarenboven ook<br />
negatief geëvalueerd kan worden. Wanneer dit ge<strong>be</strong>urt, kan dit<br />
grote gevolgen heb<strong>be</strong>n, zowel voor de therapeut zelf, als voor de<br />
instelling waar de therapie plaatsvindt.<br />
Monitoring<br />
Monitoring maakt deel uit van praktijkgeoriënteerd onderzoek,<br />
maar voegt er tegelijkertijd nog een dimensie aan toe. Bij monitoring<br />
worden therapie-effecten en -processen systematisch<br />
gemeten en <strong>be</strong>vraagd. In tegenstelling tot het gangbare uitkomsten-<br />
en procesonderzoek waarbij er voor- en nametingen<br />
plaatsvinden, wordt de cliënt sessie per sessie gevolgd. De <strong>be</strong>komen<br />
informatie wordt daarbij teruggekoppeld naar de cliënt<br />
en de therapeut. Door het gebruiken van deze methodiek wordt<br />
onder andere de effi ciëntie en effectiviteit van de <strong>be</strong>handeling<br />
ver<strong>be</strong>terd, ver<strong>be</strong>tert de werkrelatie en vermindert de drop-out. In<br />
Nederland ontwikkelde het Erasmus Medisch Centrum hiervoor<br />
een online-monitoringprogramma.<br />
De vrij grote opkomst op deze studiedag toonde aan dat onderzoek<br />
niet voor alle praktijkwerkers een ver-van-mijn-<strong>be</strong>d-show<br />
is en toont een interesse en mogelijke <strong>be</strong>reidheid om onderzoek<br />
te implemen teren in de dagelijkse praktijk om deze effi ciënter en<br />
effectiever te maken.<br />
Nina De Paepe<br />
BIJBLIJVEN 17
18 BIJBLIJVEN<br />
Van zorg naar<br />
gezondheid<br />
20 jaar Vereniging Vlaamse<br />
Geestelijke Gezondheid<br />
Op 12 februari 2009 vond in het Vlaams parlement de viering<br />
plaats van het twintigjarige <strong>be</strong>staan van de Vereniging<br />
Vlaamse Geestelijke Gezondheid (VVGG). Tijdens deze<br />
studiemiddag werden de aanwezigen meegenomen in de<br />
geschiedenis van de VVGG, werd stilgestaan bij de huidige<br />
werking en werd een blik geworpen op de toekomst.<br />
De VVGG vroeger, nu en in de toekomst<br />
In 1988 verschenen de statuten van de Vlaamse Vereniging Geestelijke<br />
Gezondheidszorg in het Belgisch Staatsblad. De VVGG ontstond<br />
uit opeenvolgende pioniersverenigingen, te <strong>be</strong>ginnen met<br />
de Belgische Bond voor Geesteshygiëne in 1923. In de loop van<br />
de tijd groeide de VVGG uit tot een organisatie voor alle <strong>be</strong>trokkenen<br />
bij de geestelijke gezondheidszorg, zowel patiënten, familieleden<br />
als hulpverleners. De VVGG legde op een groot aantal<br />
terreinen zijn taken vast: informatie en documentatie, patiëntenrechten,<br />
rehabilitatie, positieve <strong>be</strong>eldvorming en kwaliteits<strong>be</strong>vordering<br />
<strong>be</strong>horen tot het takenpakket van de VVGG.<br />
Als eerste sprak Jos Lievens, hij nam het takenpakket van de<br />
VVGG onder de loep en analyseerde dit kritisch. Hij stelde de<br />
vraag of de VVGG in zijn opdracht slaagt en de vooropgestelde<br />
doelen waarmaakt. Als voormalig <strong>be</strong>heerder is Jos Lievens een<br />
oudgediende en maakte hij de groei van de VVGG van dichtbij<br />
mee. Hij schetste deze groei en gaf een overzicht op de evoluties<br />
die de VVGG doormaakte. Een <strong>be</strong>langrijke evolutie is de naamsverandering<br />
die de VVGG onderging. De Vlaamse Vereniging voor<br />
Geestelijke Gezondheidszorg veranderde in de Vlaamse Vereniging<br />
voor Geestelijke Gezondheid. Het zorgaspect werd weggelaten<br />
uit de naam omdat men zich wil focussen op gezondheid.<br />
Men wil deze <strong>be</strong>vorderen, in plaats van zich te richten op wat<br />
misloopt. Daarnaast wil de huidige VVGG een onafhankelijke en<br />
representatieve vereniging zijn die zorgt voor een <strong>be</strong>tere gezondheidszorg<br />
door het verspreiden van een innoverende visie,<br />
te zorgen voor positieve <strong>be</strong>eldvorming, informatieverstrekking,<br />
het opkomen voor de rechten van de patiënt en zijn omgeving en<br />
door middel van (inter)nationale contacten.<br />
Terwijl Jos Lievens stil stond bij het verleden en het heden, werd<br />
door Prof. Dr. C. Jannes een blik geworpen op de toekomst. Aan<br />
de hand van de drie kern<strong>be</strong>grippen ‘kennis, attitude en actie’<br />
evalueerde hij de huidige werking van de VVGG. Daarnaast wierp<br />
hij ook een blik op de noden waarop de VVGG in de toekomst een<br />
antwoord zal moeten bieden. De nood aan kwaliteits<strong>be</strong>vordering<br />
werd hierbij genoemd. Prof. Dr. Nele Stinckens speelt hier reeds<br />
op in met de ontwikkeling van het Leuvens Systematisch Casestudy<br />
Protocol.<br />
Kan de VVGG zijn mannetje staan?<br />
Ook externen gaven hun visie op de werking van de VVGG. Guy<br />
Tegenbos, politiek redacteur van De Standaard, stelde de vraag<br />
of de VVGG zijn mannetje kan staan. Hij stelde een aantal hefbomen<br />
voor waarmee de VVGG zich sterker kan profi leren. Als<br />
eerste noemde hij het verwerven van <strong>be</strong>kendheid bij het grote<br />
publiek. Dit kan onder meer door het naar buiten komen met<br />
de effectiviteit van <strong>be</strong>staande interventies. Hij noemde hierbij de<br />
evolutie naar kwaliteits<strong>be</strong>vordering en uitkomstenmanagement<br />
een positieve trend. Een volgende hefboom is het vormen van<br />
één front, met één woorvoerder. Hierdoor krijgt de VVGG een gezicht,<br />
wordt het verpersoonlijkt en kan het een grotere invloed<br />
heb<strong>be</strong>n op de <strong>be</strong>sluitvorming. Een derde hefboom is het zelf aankaarten<br />
van problemen en het kiezen van één gemeenschappelijk<br />
strijdpunt waar de volledige sector zich achter kan scharen,<br />
dit heeft op zijn <strong>be</strong>urt een positieve weerslag op de frontvorming.<br />
Tot slot kan het vormen van coalities een laatste hefboom zijn.<br />
Samenwerkingsverbanden met <strong>be</strong>langrijke partners zoals huisartsen,<br />
patiëntenorganisaties, ... kunnen de werking op positieve<br />
wijze <strong>be</strong>ïnvloeden.<br />
Aandacht voor patiënten<br />
Tijdens deze viering liet ook een patiëntenorganisatie als volwaardige<br />
partner zijn stem horen. Rafaël Daem, vertegenwoordiger<br />
van Uilenspiegel, gaf zijn visie op de werking van de VVGG.<br />
Als ervaringsdeskundige heeft hij een goede kijk op de plaats die<br />
patiënten binnen de VVGG krijgen. Hij vertelde dat het, ook binnen<br />
de VVGG moeilijk is om als patiënt een plaats te vinden. Patiënten<br />
zouden centraal moeten staan, maar dit is niet altijd het<br />
geval. Veel wordt boven hun hoofden <strong>be</strong>slist, zonder dat ze hun<br />
zegje kunnen doen of zonder dat er met hun rechten rekening<br />
wordt gehouden. Hij concludeerde dat de VVGG meer aandacht<br />
moet heb<strong>be</strong>n voor de ver<strong>be</strong>tering van hun lot, om brandmerking<br />
te voorkomen en destigmatisering te verwezenlijken.<br />
Doordat de hoofdsprekers aandacht <strong>be</strong>steedden aan zowel het<br />
verleden, heden als de toekomst van de VVGG werd een <strong>be</strong>eld<br />
geschetst van de initiatieven die in de voorbije twintig jaar genomen<br />
werden, met positieve evoluties als gevolg, maar werd<br />
er tegelijkertijd ook stilgestaan bij wat nog gerealiseerd moet<br />
worden. De VVGG kent zijn uitdagingen en is klaar om ze aan<br />
te gaan.<br />
Nina De Paepe
Langetermijntrends in<br />
de drughulpverlening<br />
Sinds 1988 registreren alle RIZIV-geconventioneerde<br />
centra in Vlaanderen, gespecialiseerd in de <strong>be</strong>handeling<br />
van drugverslaafden, gezamenlijk de kenmerken van hun<br />
nieuwe cliënten. Welke trends laten zich in die periode<br />
van twintig jaar optekenen?<br />
Evoluties<br />
Dat er evolutie zou zijn bij de <strong>be</strong>langrijkste producten waarvoor<br />
mensen een <strong>be</strong>handeling vragen, was te verwachten. 1992 was<br />
met 68.7% een topjaar voor het aantal <strong>be</strong>handelingen van heroineverslaafden.<br />
Vanaf 2000 is hun relatieve aantal verder gezakt<br />
van 60% naar 40%. We tekenen toch nog altijd per jaar ongeveer<br />
1 500 nieuwe <strong>be</strong>handelingen op voor opiaatverslaafden.<br />
Het aantal problematische cannabisgebruikers is het felst toegenomen.<br />
In 1990 waren het er 11 (2%) tegenover 855 in 2007<br />
(22%) van alle nieuwe <strong>be</strong>handelingen.<br />
GEWIKT & GEWOGEN<br />
Niet onverwacht is ook de stijging bij de amfetamineverslaafden<br />
en zeker bij de cocaïnomanen. Deze stijging zette zich in<br />
vanaf 1992, toen de stimulantiagebruikers niet boven de 15%<br />
uitkwamen. In 2007 vertegenwoordigde deze groep 31%: 17%<br />
cocaïneverslaving en 14% amfetamineverslaving. Op een totaal<br />
van 3 900 nieuwe <strong>be</strong>handelingen in dat jaar gaat het over respectievelijk<br />
662 en 540 cliënten.<br />
Het <strong>be</strong>treft hier kenmerken en aantallen van nieuwe <strong>be</strong>handelingen.<br />
Daarnaast zijn er ongeveer evenveel doorlopende <strong>be</strong>handelingen,<br />
<strong>be</strong>handelingen die het jaar voordien of eerder zijn gestart.<br />
Dus het totale aantal mensen dat vandaag in <strong>be</strong>handeling<br />
is, is het dub<strong>be</strong>le van het aantal nieuwe <strong>be</strong>handelingen. Er dient<br />
een correctie te worden toegepast omwille van het ‘shopping’<br />
fenomeen: iemand kan in hetzelfde jaar achtereenvolgens een<br />
<strong>be</strong>handeling gestart zijn in twee of meerdere centra. Deze dub<strong>be</strong>ltellingen<br />
kunnen we er momenteel nog niet uithalen omdat<br />
we werken met anonieme gegevens. Daar tegenover staat dat<br />
het aandeel van elk product in het totale aantal verslavingen<br />
hoger is dan hier geschetst, want we rapporteren enkel het ‘eerste’<br />
of ‘voornaamste’ product. In 80% van de gevallen is men<br />
afhankelijk van meer dan één product.<br />
GEWIKT EN GEWOGEN 19
Verklaringen voor de cijfers<br />
De waargenomen trends heb<strong>be</strong>n zeker ook te maken met het<br />
veranderde <strong>be</strong>handelaanbod. In 1988 werden er 620 nieuwe <strong>be</strong>handelingen<br />
opgetekend bij 8 programma’s, <strong>be</strong>horend tot 6 voorzieningen.<br />
Aanvankelijk waren het uitsluitend residentiële centra:<br />
crisisopvang en therapeutische gemeenschappen of kortdurende<br />
<strong>be</strong>handelingsprogramma’s (ADIC, De Spiegel, De Sleutel, De Kiem,<br />
Kompas en Katarsis). Vanaf 1998 is er vooral ambulant aanbod<br />
bijgekomen in de vorm van sessies of dagcentra bij de <strong>be</strong>staande<br />
programma’s en in elke provincie kwamen er medisch-sociale<br />
opvangcentra bij (MSOC-Gent, -Oostende, -Limburg, -Vlaams-<br />
Brabant, en -Free-Clinic Antwerpen). Nu zijn er 21 programma’s<br />
bij 11 RIZIV-conventies en bijgevolg 3 900 nieuwe <strong>be</strong>handelingen<br />
per jaar. Wat opvalt is dat er sinds 2004 geen substantieel <strong>be</strong>handelaanbod<br />
is bijgekomen in deze sector, buiten enkele <strong>be</strong>perkte<br />
uitbreidingen. Er zijn opvallende regionale leemtes.<br />
Toename in de gemiddelde leeftijd<br />
Minder voor de hand liggend lijkt de stijging te zijn van de leeftijd<br />
bij de aanvang van de <strong>be</strong>handeling. In 1988 was men gemiddeld<br />
25 jaar oud, 20 jaar later is dat met 2.5 jaar toegenomen.<br />
Deze stijging zien we bij alle <strong>be</strong>handelprogramma’s en ook bij<br />
alle productcategorieën.<br />
Misschien <strong>be</strong>tekent het dat er in verhouding minder jonge individuen<br />
een <strong>be</strong>handeling starten of mogelijk dat er een instroom<br />
is op iets hogere leeftijd? Of moeten we <strong>be</strong>sluiten dat er veel<br />
cliënten in het <strong>be</strong>handelcircuit blijven?<br />
Meer verfi jnde registratietechnieken zouden uitsluitsel kunnen<br />
geven over de vraag hoe de verslavingsproblematiek evolueert,<br />
of het aanbod voldoet en wat de te verwachten evoluties zijn.<br />
De centra die deze gegevens verzamelden, heb<strong>be</strong>n dit echter<br />
moeten doen zonder extra middelen of professionele ondersteuning<br />
van de overheden, noch van de Vlaamse, waar deze centra<br />
gevestigd zijn, noch van de federale, waartoe het RIZIV <strong>be</strong>hoort.<br />
Een derde opmerkelijke evolutie vinden we terug in de gender-<br />
20 GEWIKT EN GEWOGEN<br />
verdeling. Er zijn in de samenleving duidelijk minder vrouwen<br />
die illegale drugs gebruiken. Maar dat hun aantal in de gespecialiseerde<br />
drughulpverlening afneemt – In 1988 was 21% van<br />
de <strong>be</strong>handelpopulatie vrouw terwijl dit gestaag afnam tot 18%<br />
in 2007! – komt niet overeen met de maatschappelijke trend.<br />
Misschien is de toegankelijkheid van de drughulpverlening voor<br />
vrouwen achteruit gegaan?<br />
Conclusie<br />
Een volgehouden registratie, met alle <strong>be</strong>trokken centra, volgens<br />
een vast codeboek, kan duidelijke trends blootleggen.<br />
Deze evoluties, opgetekend bij de hulpverlening, verraden met<br />
enkele jaren vertraging wat er in de samenleving heeft plaatsgevonden.<br />
De <strong>be</strong>langrijkste trend is de differentiëring in de productvoorkeur<br />
en dus ook in het gedrag en de leefwereld van de gebruikers.<br />
Nog slechts 40% is opiaatverslaafde, 22% is verslaafd aan<br />
cannabis, 17% aan cocaïne en 14% aan amfetamines. In de<br />
drughulpverlening heeft men <strong>be</strong>grepen dat nieuwe <strong>be</strong>naderingen<br />
nodig zijn. De meeste <strong>be</strong>handelprogramma’s dateren uit een<br />
periode waarin bijna 70% opiaatverslaafde was. Getuige daarvan<br />
is de nadruk op het werken met substitutieproducten (methadon,…)<br />
en <strong>be</strong>handelingen die een langdurige inzet vragen.<br />
De leeftijd stijgt en vrouwelijke patiënten vinden minder de weg<br />
naar de hulpverlening. Ook op dat vlak zal men met een grotere<br />
verscheidenheid onder het cliënteel rekening moeten houden.<br />
Paul Van Deun<br />
Directeur<br />
De Spiegel<br />
De recentste jaarrapporten zijn te downloaden op de website<br />
van de koepel van de RIZIV-centra (VVBV of Vlaamse Vereniging<br />
van Behandelingscentra Verslaafdenzorg):<br />
www.verslaafdenzorg.<strong>be</strong>.<br />
Het boekje ‘20 jaar Registratie Drugshulpverlening’ is te <strong>be</strong>stellen<br />
via www.wwaow.com.
Dossier cannabis<br />
Onze trouwe lezers herinneren zich misschien nog wel het<br />
eerste dossier over cannabis van <strong>VAD</strong>. Het was in novem<strong>be</strong>r<br />
2000. Het dossier speelde in op de hevige polemiek<br />
rond cannabis die destijds in de samen leving woedde<br />
en die onder meer te maken had met de plannen van de<br />
toenmalige regering om het sta tuut van cannabis aan te<br />
passen. Door de vele ontwikkelin gen in het wetenschappelijk<br />
onderzoek was het dossier al in 2004 toe aan een<br />
grondige her werking. Opnieuw vier jaar later drong zich<br />
weer de nood zaak op om de bulk aan nieuwe wetenschappelijke<br />
inzichten, zoals bijvoor<strong>be</strong>eld over het verband<br />
tussen cannabisge bruik en psychosen, te verwerken in<br />
een derde update. Een greep uit het lijvige dossier.<br />
Door alle politieke en maatschappelijke debatten vergeten we<br />
soms dat cannabis een middel is dat een invloed uitoefent op<br />
het wel<strong>be</strong>vinden en de gezondheid van de gebruiker. Om te<br />
voorkomen dat mensen in de problemen komen door het gebruik<br />
van cannabis, is het nood zakelijk dat we alle <strong>be</strong>schikbare<br />
wetenschappelijke informatie zo objectief mogelijk <strong>be</strong>kijken en<br />
problemen als gevolg van cannabismis bruik en -afhankelijkheid<br />
niet bagatellise ren, maar evenmin opblazen. <strong>VAD</strong> heeft<br />
getracht om de huidige stand van de wetenschap pelijke <strong>be</strong>vindingen<br />
zo genuanceerd mogelijk weer te geven in het dossier.<br />
We hopen dat de lezers zich niet focussen op de gegevens die<br />
hun eigen visie <strong>be</strong>vestigen, maar met een open geest kennis<br />
nemen van de vele interessante weten schap pelijke <strong>be</strong>vindingen.<br />
Een stijging in gebruik?<br />
Uit epidemiologisch onderzoek blijkt dat – na een exu<strong>be</strong>rante stijging<br />
tijdens de laatste de cennia van de vorige eeuw – het aantal<br />
cannabisgebruikers op veel plaatsen is gestabiliseerd en op sommige<br />
plaatsen, waaronder ook Vlaanderen, zelfs is gedaald.<br />
Cannabisgebruik komt het meest voor bij 18- tot 24-jarigen en<br />
daalt erg snel na de leeftijd van 34. Meer dan 90% van de mensen<br />
die ooit cannabis heb<strong>be</strong>n gebruikt, stopt lang voor of rond<br />
hun dertigste met cannabisgebruik.<br />
Parallel aan de stijging in gebruik eind vorige eeuw is ook de<br />
<strong>be</strong>tekenis van het middel ge wijzigd. Canna bisgebruik is grotendeels<br />
ontdaan van de ideologi sche connotatie die het in de jaren<br />
‘60 en ‘70 <strong>be</strong>zat. Jongeren groeien op in een wereld waar cannabis<br />
niets nieuws meer is. Cannabisgebruik doet zich voor in<br />
alle lagen van de <strong>be</strong>vol king. Gebruikers nemen actief deel aan<br />
de samenleving door te studeren of te werken. Het roken van een<br />
joint is uitge groeid tot een vorm van consumptiegedrag.<br />
Verslavend of niet?<br />
Dat de meeste mensen die ooit experimenteerden met cannabis<br />
er geen problemen mee krijgen, <strong>be</strong>te kent niet dat het product<br />
volkomen onschadelijk is. Voor sommige mensen en/of in <strong>be</strong>paalde<br />
situaties kan cannabisgebruik ernstige gevolgen heb<strong>be</strong>n.<br />
De ontstaansfactoren van experimenteel versus problematisch<br />
gebruik, misbruik en afhanke lijkheid zijn ver schillend. Experimenteel<br />
gebruik heeft meestal te maken met sociale invloe den,<br />
terwijl pro ble ma tisch ge bruik, misbruik en afhankelijkheid vaak<br />
het gevolg zijn van inter ne processen, zoals bijvoor<strong>be</strong>eld emotionele<br />
facto ren.<br />
Niet zo lang geleden nam men aan dat cannabis niet verslavend<br />
was. Ondertussen is wel gebleken dat dit niet klopt. Maar het risico<br />
om afhankelijk te worden van cannabis is niet voor iedereen<br />
hetzelfde. Een <strong>be</strong>langrijke factor vormt daarbij de <strong>be</strong>ginleeftijd.<br />
Cannabisgebruik vóór de leeftijd van zestien verhoogt de kans op<br />
cannabis af han ke lijk heid op latere leeftijd. Hoe vaker het gebruik<br />
plaatsvindt, hoe groter dit risico. De drempel lijkt te liggen op<br />
wekelijks gebruik.<br />
Een recent Nederlands onderzoek toont aan dat het THC 1 -gehalte<br />
van cannabis een invloed uitoefent op de gebruikspatronen.<br />
Uit het onderzoek komen drie typen gebruikers naar voren, die<br />
van elkaar verschil len in hun voor keur voor sterkere of mildere<br />
cannabis, maar ook in hun levensstijl en manier van gebrui ken.<br />
Elk type vertoont een verschillend risico op afhankelijkheid.<br />
Meer en meer wordt ook duidelijk dat cannabisgebruik, onder<br />
meer door de typische wijze van gebruik (roken in een joint, samen<br />
met tabak), een serieus risico op tabaksverslaving inhoudt,<br />
iets waarvan de meeste jongeren zich wellicht niet <strong>be</strong>wust zijn.<br />
Wat met de spectaculaire stijging<br />
in THC-concentraties?<br />
Het is zeer moeilijk om nauwkeurige uitspraken te doen over<br />
evoluties in THC-con cen traties of over ver schillen tussen landen<br />
door metho do logische problemen. Wat wel duidelijk is, is dat ne-<br />
1 THC (tetrahydrocannabinol) is het werkzame <strong>be</strong>standdeel van cannabis, de stof<br />
die de gebruiker een high gevoel <strong>be</strong>zorgt.<br />
GEWIKT EN GEWOGEN 21
derwiet, te vinden in Nederland se coffeeshops en populair bij<br />
Vlaamse cannabisgebrui kers, sinds het <strong>be</strong>gin van dit de cen nium<br />
inderdaad sterker is geworden, maar minder dramatisch dan<br />
vaak in de media wordt voorgesteld.<br />
Het is nog niet duidelijk wat de gevolgen zijn van deze sterkere<br />
cannabis voor de lichamelij ke en psychi sche ge zondheid. Uit<br />
onderzoek blijkt dat de risico’s mee worden <strong>be</strong>paald door het<br />
gebruikspatroon en door de verhouding CBD 2 /THC. Het gemiddelde<br />
CBD-gehalte, dat antipsychotische en angstverminderende<br />
eigen schap pen heeft, is hetzelfde voor nederwiet en geïm-<br />
2 CBD = cannabidiol, één van de talrijke cannabinoïden in cannabis, een licht<br />
psychoactieve stof die licht rustgevend werkt en het effect van THC vermindert.<br />
Abstract verpakt<br />
Gestoorde impulscontrole bij jongeren<br />
met familiaal alcoholisme<br />
De orbitofrontale cortex (OFC) is gekend als <strong>be</strong>langrijk voor de<br />
regulatie van emotionele processen en speelt een <strong>be</strong>langrijke rol<br />
in impulsief gedrag. Via MRI-onderzoek en een gevalideerde vragenlijst<br />
over impulsiviteit werden 107 jongeren (een groep met<br />
veel alcoholisten in de familie en een groep zonder) vergeleken.<br />
Bij de jongeren uit de families met veel alcoholisten, wat een<br />
aanduiding is voor een genetische predispositie, bleek de rechter<br />
OFC een kleiner volume te heb<strong>be</strong>n. Specifi ek genetisch onderzoek<br />
toonde varianten die geleid heb<strong>be</strong>n tot de afname van het<br />
volume van de substantia alba in de OFC. Dit wordt geassocieerd<br />
met hogere impulsiviteit. (Hill S.Y., Wang S., Kostelnik B., Carter<br />
H., Holmes B., McDermott M., Zezza N., Stiffl er S., Keshavan<br />
M.S. Disruption of orbitofrontal cortex laterality in offspring from<br />
multiplex alcohol dependence families, Biol Psychiatry. 2009 Jan<br />
15; 65(2): 129-36).<br />
Ook matig alcoholgebruik verhoogt kans<br />
op sommige kankers bij vrouwen<br />
In Oxford analyseerden Naomi Allen en haar team (Allen N.E.,<br />
Beral V., Casabonne D., Kan S.W., Reeves G.K., Brown A., Green<br />
J. Million Women Study Collaborators. Moderate alcohol intake<br />
22 GEWIKT EN GEWOGEN<br />
porteerde wiet, maar omdat de THC-concen tratie in nederwiet<br />
is toegenomen, is deze verhouding in neder wiet veel lager en<br />
daarom ook schadelijker dan cannabis producten die een hogere<br />
CBD/THC-verhou ding heb<strong>be</strong>n.<br />
Verder…<br />
Het dossier is veel te uitgebreid om hier exhaustief aan bod te<br />
komen. We hopen dat de lezer genoeg geprikkeld is om het dossier<br />
ter hand te nemen en bijvoor<strong>be</strong>eld meer te lezen over het<br />
verband tussen cannabis gebruik en psychosen. Of over de kenmerken<br />
waaraan een goede preventiecampagne over canna bis<br />
moet voldoen. Of… Veel leesplezier!<br />
Hilde Kinable<br />
and cancer incidence in women. J Natl Cancer Inst. 2009 Mar 4;<br />
101(5): 282-3) de gegevens van 1 280 296 vrouwen van middelbare<br />
leeftijd die hadden deelgenomen aan de Million Women<br />
Study. 24% van hen gebruikte geen alcohol. Wie wel dronk, deed<br />
dat in de overgrote meerderheid aan een gemiddelde van één<br />
glas per dag. Weinig vrouwen dronken meer (drie of meer glazen)<br />
per dag. Het verschil tussen wel of geen alcohol gebruiken<br />
resulteerde in een toename van het aantal kankergevallen: vooral<br />
borstkanker en in mindere mate ook kanker in het spijsverteringsstelsel.<br />
Daarnaast ging het alcoholgebruik gepaard met<br />
een verlaagd risico op andere vormen van kanker (schildklier,<br />
Non-Hodgkin lymfoom en niercelcarcinoom).<br />
Opiaatafhankelijkheid en trauma’s<br />
in de voorgeschiedenis<br />
In deze studie onderzochten de auteurs (Sansone R., Whitecar<br />
P., Wiederman M. The Prevalence of Childhood Trauma Among<br />
Those Seeking Buprenorphine Treatment, Journal of Addictive<br />
Diseases 28(1): 64-67) vijf soorten trauma’s in de kinderjaren bij<br />
cliënten in een substitutieprogramma met buprenorfi ne. Van de<br />
113 deelnemers waren 20.4% seksueel misbruikt, 39.8% fysiek<br />
mishandeld, 60.2% emotioneel mishandeld, 23% verwaarloosd<br />
en 60.2% rapporteerden getuige geweest te zijn van geweld.<br />
Slechts 19.5% had geen van de vijf vormen van trauma meegemaakt.<br />
De meesten (60.2%) hadden één, twee of drie verschillende<br />
vormen meegemaakt.
De <strong>be</strong>handeling<br />
van verslavingen:<br />
richtlijnen en<br />
andere actuele<br />
ontwikkelingen<br />
Het jaarlijkse Nederlands symposium rond verslaving dat<br />
op 17 decem<strong>be</strong>r 2008 doorging in Amsterdam, stond in<br />
het teken van de nieuwe richtlijnen die binnenkort zullen<br />
verschijnen voor de <strong>be</strong>handeling van patiënten met<br />
alcohol- en drugproblematiek. Het initiatief voor deze<br />
richtlijnen kwam van de Nederlandse Vereniging voor<br />
Psychiatrie. Het Kwaliteitsinstituut voor Gezondheidszorg<br />
(CBO) en het Trimbos-instituut organiseerden de<br />
totstandkoming.<br />
De organisatoren hadden als sprekers onderzoekers en hulpverleners<br />
uitgenodigd die aan de wieg van deze richtlijnen stonden.<br />
Ze lichtten de <strong>be</strong>langrijkste conclusies toe en gingen in op<br />
<strong>be</strong>langrijke klinische vragen en de allernieuwste ontwikkelingen<br />
die nog niet in de richtlijnen zijn opgenomen. Zelfs al zijn de<br />
richtlijnen zo goed als klaar, toch blijven er nog genoeg vragen<br />
te <strong>be</strong>antwoorden. Voor sommige inter venties bij <strong>be</strong>paalde doelgroepen<br />
zijn er zelfs nog geen goede richtlijnen mogelijk.<br />
Richtlijnen bij gebruik van alcohol en drugs<br />
Dagvoorzitter Prof. Dr. W. Van den Brink stelde de nieuwe multidisciplinaire<br />
richtlijn ‘Stoornissen in het gebruik van alcohol’<br />
voor die in conceptvorm al klaar is. We kregen een heldere samenvatting<br />
van een lijvig document dat de rol van zowel farmacotherapeutische<br />
als psychosociale interventies <strong>be</strong>licht. We<br />
kunnen concluderen dat er heel wat goed onderzoek <strong>be</strong>schikbaar<br />
is over effectieve interventies, maar dat de effecten van<br />
die interventies <strong>be</strong>perkt in omvang zijn. Verder onthouden we<br />
dat de situatie zou kunnen ver<strong>be</strong>teren als we nieuwe manieren<br />
vinden om <strong>be</strong>staande geneesmiddelen effi ciënter in te zetten,<br />
zoals een <strong>be</strong>tere indicatiestelling of meer effectieve combinaties<br />
met psychosociale interventies. We maakten ook kennis<br />
met grensverleggend nieuw onderzoek rond neuromodulatie en<br />
farmacogenetica.<br />
Voor de multidisciplinaire ‘Richtlijn bij problematisch gebruik<br />
van drugs’ bleven we wat op onze honger zitten. De richtlijn<br />
zal vooral algemene uitgangspunten voor onderzoek en <strong>be</strong>handeling<br />
<strong>be</strong>vatten met daarnaast aandacht voor specifi eke<br />
doelgroepen. Het proces verloopt ook niet zo vlot als de ontwikkeling<br />
van de richtlijn alcohol; er zijn knelpunten rond de keuze<br />
van onderwerpen, de werkwijze en de samen stelling van de<br />
commissie.<br />
Richtlijn bij cocaïneafhankelijkheid en gokken<br />
Een ander onderwerp dat aan bod kwam, was de ‘Richtlijn bij de<br />
<strong>be</strong>handeling van cocaïneafhankelijkheid’. We stelden vast dat er<br />
in de literatuur weinig evidentie te vinden is. Het is nog wachten<br />
op effectieve medicatie. Het veelvuldig preklinisch onderzoek en<br />
de getuigenissen van potentieel effectieve medicatie bij zowel<br />
abstinentie als substitutie getuigen van de drukke zoektocht<br />
hiernaar. Toch concentreert het onderzoek zich vooral rond effectieve<br />
psychosociale interventies en daarin lijkt contingency<br />
management meer en meer geaccepteerd te worden in de Nederlandse<br />
praktijkvoering.<br />
Voor gokken <strong>be</strong>staan er geen richtlijnen, maar er bleek consensus<br />
dat pathologisch gokken in die mate overeenkomt met<br />
andere vormen van verslaving wat <strong>be</strong>treft diagnostische criteria<br />
en neurobiologie dat de <strong>be</strong>handeling van gokken <strong>be</strong>st aansluit<br />
bij de nieuwe <strong>be</strong>handelontwikkelingen voor andere vormen van<br />
afhankelijkheid. Naast het huidige aanbod, dat <strong>be</strong>staat uit cognitieve<br />
gedragstherapie, medicatie en schuld<strong>be</strong>middeling, bieden<br />
nieuwe psychofarmaca, contingency management en vormen<br />
van neurofeed back (‘Train je brein’) met psycho-educatie interessante<br />
denkpistes. Internettherapie lijkt ook veel<strong>be</strong> lovend<br />
omdat het medium veel mensen <strong>be</strong>reikt die anders nooit in de<br />
hulpverlening terechtkomen: slechts 3 à 5% van de problematische<br />
gokkers zoekt professionele hulp.<br />
Besluit<br />
Al bij al was het een interessant en leerrijk symposium waarvan<br />
we vooral onthouden dat de richtlijn voor de <strong>be</strong>handeling van<br />
stoornissen in het gebruik van alcohol een echte aanrader is voor<br />
wie graag in ons taalgebied blijft. Als lezer krijg je met het volledige<br />
document een dikke kluif in handen (233 pagina’s!) die<br />
ondersteuning biedt in de dagelijkse praktijkvoering en is gebaseerd<br />
op gedegen wetenschappelijk onderzoek. Voor wie het<br />
wat korter en vlugger wil, is er ook een samenvatting met de<br />
verzamelde aan<strong>be</strong>velingen.<br />
In het kader van dit symposium willen we nog meegeven dat we<br />
ook in Vlaanderen niet stilzitten rond dit thema. Onder de noemer<br />
‘Kwaliteits<strong>be</strong>vordering in de verslavingszorg’ zijn op <strong>VAD</strong> twee<br />
werkgroepen gestart: ‘Werken met richtlijnen’ en ‘Uitkomstenmanagement’.<br />
Met de werkgroep Richtlijnen willen we op korte<br />
termijn komen tot informatie-uitwisseling, visie-ontwikkeling en<br />
een update van het reeds <strong>be</strong>staande overzicht van evidencebased<br />
richtlijnen. Daarnaast gaan we van start met het verkennen<br />
van de mogelijkheden tot aanpassing en/of ontwikkeling van<br />
richtlijnen voor de Belgische context.<br />
Geert Verstuyf<br />
De richtlijn ‘Stoornissen in gebruik van alcohol’ vindt u op<br />
www.cbo.nl/richtlijnen.<br />
GEWIKT EN GEWOGEN 23
UITGELEZEN<br />
24 UITGELEZEN<br />
Boeken voor kinderen<br />
van ouders met<br />
alcohol- en andere<br />
drugproblemen<br />
Het is <strong>be</strong>langrijk om de veerkracht van kinderen van ouders<br />
met alcohol- en/of drugproblemen te ver sterken (zie ook<br />
p. 4). Hoe kunnen we inzicht in de problematiek, autonomie<br />
en zin voor initiatief bij deze kinderen naar boven halen of<br />
verder aanscherpen? Praatgroepen en individuele <strong>be</strong>geleiding<br />
zijn soms te hoog drempelig. Via websites en boeken<br />
kunnen we meer kinderen <strong>be</strong>reiken.<br />
We zetten hieronder een aantal boeken voor verschillende<br />
leeftijdsgroepen op een rijtje die kennis en ondersteuning<br />
kunnen bieden aan kinderen van ouders met alcohol- en<br />
andere drugproblemen.<br />
Het blijven toch je ouders: ervaringsverhalen<br />
van kinderen van verslaafde ouders<br />
Engel<strong>be</strong>rtink, M., Den Ouder, R. & Engel<strong>be</strong>rtink, I. (2004). Lisse:<br />
Harcourt Assessment BV.<br />
‘Het blijven toch je ouders’ heeft als doelgroep kinderen van verslaafde<br />
ouders tussen twaalf en vieren twintig jaar. Twaalf jongeren<br />
vertellen over hoe het is wanneer je vader of moeder verslaafd<br />
is aan alcohol, drugs of gokken. De verhalen zijn herkenbaar en<br />
makkelijk te lezen voor een jongere. De jonge ren spreken over<br />
hun gevoelens en gedachten, over hoe de omgeving reageert en<br />
hoe ze omgaan met hun gebruikende ouders.<br />
Het boekje is vrij uitgebreid en <strong>be</strong>vat misschien iets te veel verhalen.<br />
Het overzicht wordt wel <strong>be</strong>waard door de opdeling in verschillende<br />
hoofdstukken of thema’s, namelijk ‘jij en drugs’, ‘jij en je<br />
emoties’, ‘jij en je gezin’ en ‘jij en je omgeving’. Elk thema <strong>be</strong>gint<br />
met een test waardoor de lezer <strong>be</strong>trokken wordt. Het boekje eindigt<br />
met een aantal concrete tips opgesplitst naar verschillende<br />
doelgroepen: vrienden en vriendinnen, ouders, docenten, jeugdhulpverleners<br />
en andere jongeren die met dezelfde problemen<br />
te maken heb<strong>be</strong>n. Deze tips worden aangevuld met aan<strong>be</strong>volen<br />
literatuur.<br />
Dit boekje is in de eerste plaats geschreven voor kinderen van<br />
verslaafde ouders, maar door de tips en de testjes is dit ook een<br />
handig instrument bij de <strong>be</strong>geleiding en ondersteuning van deze<br />
jongeren.<br />
Bobbie, een voorleesboekje voor de jongste<br />
kinderen<br />
Dit boekje is een vertaling door Peer van der Kreeft van een<br />
uitgave van het ‘Institut Suisse de prévention de l’acoolisme et<br />
autres toxicomanies’ (2008).<br />
Dit voorleesboekje is <strong>be</strong>doeld voor zeer jonge kinderen en kan<br />
voorgelezen worden door een oudere broer, een zus, een nonkel<br />
of een tante,... Ook professionelen kunnen dit boekje gebruiken.<br />
Het verhaal gaat over Bobbie, een speelse hond waarvan het<br />
bazinnetje problemen heeft met medicatie en alcohol. In het<br />
<strong>be</strong>gin van het verhaal doen Bobbie en haar bazinnetje leuke<br />
dingen samen, maar door haar verslavingsprobleem staat Bobbie<br />
na verloop van tijd alleen. Bobbie zoekt contact met zijn<br />
buurhond Felix. De twee honden praten met elkaar en Bobbie<br />
<strong>be</strong>sluit dat hij ook zonder zijn bazinnetje kan spelen, plezier<br />
maken en blijven lachen. Daarna volgt een aantal vragen als<br />
‘Voel jij je soms ook som<strong>be</strong>r zoals Bobbie’ en wordt een aantal<br />
adviezen gegeven.<br />
Dit boekje geeft jonge kinderen die leven in een omgeving met<br />
alcohol- of andere drugproblemen uitleg over wat er ge<strong>be</strong>urt en<br />
geeft een aanzet tot weerbaarheid in moeilijke omstandigheden.<br />
Drankjewel, een zelfhulpgids voor volwassen<br />
kinderen van probleemdrinkers<br />
Cuijpers, P. en Bolier, L. (2001). Trimbos-instituut.<br />
Dit zelfhulpboekje is <strong>be</strong>doeld voor volwassenen die opgegroeid<br />
zijn in een gezin waar vader of moeder op een problematische<br />
manier met alcohol omgingen. Het boekje geeft, aan de hand<br />
van wetenschappelijke kennis, informatie over kinderen van<br />
probleemdrinkers: wat zijn de gevolgen van het opgroeien in<br />
zo’n gezin voor de volwassene van nu. Het boekje <strong>be</strong>nadrukt<br />
dat veel kinderen van ouders met een alcohol probleem het goed<br />
doen en geen problemen heb<strong>be</strong>n of krijgen. Beschermende factoren<br />
zorgen ervoor dat het kind min of meer ongeschonden<br />
opgroeit. Mogelijke <strong>be</strong>schermende factoren zijn: positieve zelfwaardering<br />
van het kind, familierituelen en een stabiele relatie<br />
met de niet-alcoholafhankelijke ouder.<br />
De kracht van dit boekje zijn de praktische adviezen over hoe<br />
omgaan met de eigen kinderen, hoe con tacten onderhouden<br />
met je ouder, het omgaan met emoties, hoe hulp inroepen en<br />
eigen alcoholgebruik. Het boekje pro<strong>be</strong>ert ook herkenning te<br />
bieden door de opgenomen getuigenissen. Ook dit zelfhulpboekje<br />
kan gebruikt worden als een leiddraad tijdens een <strong>be</strong>geleiding.<br />
Gilles Geeraerts
Geboekstaafd<br />
Van Cauwen<strong>be</strong>rghe, K. (2008). Handha vingszakboekje<br />
Drugs 2009. Mechelen: Kluwer.<br />
Met deze bondige handleiding, waarin de complexe drugwetgeving<br />
wordt verduidelijkt, is het de <strong>be</strong>doeling mensen die in<br />
Vlaanderen professioneel met drugs en handhaving <strong>be</strong>zig zijn<br />
op de hoogte te stellen van wat van hen wordt verwacht. Hoe<br />
verloopt de vaststelling? Wat houdt de <strong>be</strong>teugeling in? Wat is<br />
strafbaar in geval van cannabis? Welke nieuwe wijzigingen heeft<br />
de wetgever sinds de vorige editie doorgevoerd en wat zijn de<br />
gevolgen hiervan voor de praktijk? Dit alles wordt uitgelegd met<br />
praktijkvoor <strong>be</strong>elden. Het boekje biedt ook een overzicht van<br />
adressen die men kan gebruiken bij het zoeken naar nuttige<br />
contacten in de dagelijkse praktijk.<br />
Mileham, R. (2008). Powering up. Are computer<br />
games changing our lives? Chichester: John<br />
Wiley and Sons.<br />
In dit boek komt het meest recente onderzoek aan bod over<br />
het effect van gamen op gamers en op de samenleving. Leiden<br />
computerspelletjes echt tot overgewicht, antisociaal en gewelddadig<br />
gedrag en verslaving? Of bieden ze ons eigenlijk nieuwe<br />
manieren om verstandiger en vaardiger te worden? Dit boek<br />
biedt een overzicht van de evidence afkomstig van experts en<br />
gamers en durft controversiële vragen te stellen.<br />
Ekle<strong>be</strong>rry, S.C. (2009). Integrated treatment for<br />
co-occurring disorders. Personality disorders<br />
and addiction. New York: Routledge.<br />
Dit boek focust binnen het veld van de dub<strong>be</strong>le diagnose specifi<br />
ek op persoonlijkheidsstoornissen en verslaving. Het <strong>be</strong>spreekt<br />
persoonlijkheidsstoornissen volgens de DSM-IV-TR, de complexe<br />
interactie tussen persoonlijkheidsstoornissen en verslaving<br />
en biedt richtlijnen voor hulpverleners die werken met dub<strong>be</strong>lediagnosecliënten<br />
wat <strong>be</strong>treft diagnostiek, <strong>be</strong>handelplanning<br />
en effectieve interventies.<br />
Hoencamp, E. & Haffmans, P.M.J. (2008). Psychoeducatie<br />
in de GGZ en de verslavingszorg. Theorie<br />
en praktijk. Assen: Koninklijke Van Gorcum.<br />
‘Psycho-educatie in de GGZ en de verslavingszorg’ is <strong>be</strong>doeld<br />
als leidraad voor professionals. In het eerste, meer theoreti-<br />
sche deel van de uitgave wordt een referentiekader gegeven<br />
voor <strong>be</strong>grippen binnen de psycho-educatie en worden maatschappelijke<br />
en theoretische uitgangspunten <strong>be</strong>sproken. In<br />
de daar opvolgende hoofdstukken wordt dit per ziekte<strong>be</strong>eld<br />
of doelgroep in de GGZ en verslavingszorg nader uit gewerkt.<br />
De nadruk ligt daarbij op de praktijk. Speciale aandacht is er<br />
voor psycho-educatie bij patiënten van allochtone afkomst en<br />
voor de juridische en maatschappelijke aspecten van psychoeducatie.<br />
De Smet, J.J. & Callu, M. (2008). Kans spel wetgeving.<br />
De wet van 7 mei 1999 op de kansspe len,<br />
de kansspelinrichtingen en de <strong>be</strong>scherming van<br />
de spelers en haar uitvoerings<strong>be</strong>sluiten. Gent:<br />
Story Publishers.<br />
Met de wet van 7 mei 1999 op de kansspelen, de kansspelinrichtingen<br />
en de <strong>be</strong>scherming van de spelers en haar uitvoerings<strong>be</strong>sluiten<br />
kwam er een wetgevend kader voor iets wat voor<br />
de meeste mensen ontspanning en tijdverdrijf is, maar voor<br />
sommigen ook een nachtmerrie kan worden. Deze wetgeving is<br />
nu op kruissnelheid. Wie de materie van de kansspelen nauwlettend<br />
volgt, merkt dat dit een zeer evolutieve materie is. Zodoende<br />
werden in de loop van de jaren hier en daar wijzigingen<br />
aangebracht, zowel op wetgevend gebied als naar praktische<br />
uitvoering hiervan. Dit boek geeft de huidige stand van zaken<br />
weer en omvat ook kritische <strong>be</strong>sprekingen.<br />
Korf, D.J. (Ed.) (2008). Cannabis in Europe:<br />
dynamics in perception, policy and markets.<br />
Lengerich: Pabst Science Publishers.<br />
‘Cannabis in Europe’ gaat over trends in wetenschappelijk onderzoek<br />
over cannabis, nationaal <strong>be</strong>leid en de cannabismarkt.<br />
Wie zijn de cannabistelers? Hoe spelen <strong>be</strong>leidsmakers in op<br />
deze tendens? Waarom is het <strong>be</strong>leid in sommige landen li<strong>be</strong>raler<br />
en in andere repressiever? Wetenschappers uit verschillende<br />
Europese landen geven een overzicht van gelijkenissen<br />
en verschillen tussen de cannabismarkten in verschillende<br />
landen en <strong>be</strong>spreken kritisch <strong>be</strong>leid, repressie, <strong>be</strong>handeling en<br />
preventie.
UIT DE KUNST<br />
26 UIT DE KUNST<br />
Arto: psychiatrische<br />
patiënten worden<br />
kunstenaars<br />
Arto is een initiatief van Fred Boffi n, kunstenaar uit<br />
Boutersem en Els Van De Sompel, verantwoordelijke van<br />
het activiteitencentrum ‘Het Werkhuis’ van de vzw Hestia,<br />
een project Beschut Wonen te Tienen.<br />
Arto is een artistieke werkgroep met een tiental mensen<br />
met een psychiatrische problematiek, zowel mannen<br />
als vrouwen. Onze deelnemers heb<strong>be</strong>n diverse psychische<br />
problemen, onder andere depressie, psychose en<br />
verslavingsproblematiek.<br />
Met Arto willen we kunst in een ander daglicht plaatsen, op een<br />
andere manier <strong>be</strong>kijken, zoals het vizier in het logo verduidelijkt.<br />
We heb<strong>be</strong>n de ambitie om creatief en kunstzinnig te werken,<br />
weg van therapeu tische settings.<br />
Arto <strong>be</strong>staat nu ruim drie jaar, het atelier is gevestigd in een<br />
lokaal van het plaatselijke parochiecentrum, midden in het sociale<br />
weefsel van de stad. Hierdoor kunnen de deelnemers in het<br />
atelier ook echt kunste naars zijn.<br />
Wat wil Arto realiseren?<br />
We willen met dit project in de eerste plaats de integratie en<br />
inclusie van mensen met psychiatrische problemen in de maatschappij<br />
nastreven. Via het medium ‘kunst’ willen we ontmoeting<br />
creëren tussen de psychiatrie en de <strong>be</strong>volking met het oog<br />
op de vergroting van wederzijds <strong>be</strong>grip.<br />
Tijdens het werk trachten we een agogisch proces te realiseren<br />
dat uiteindelijk bij voorkeur leidt naar een concreet eindproduct,<br />
namelijk exposeerbare werken. De dialoog tussen maatschappij<br />
en psychiatrie willen we aan de hand van verschillende exposities<br />
stimuleren.<br />
Werken aan een positieve <strong>be</strong>eldvorming rond psychisch kwetsbare<br />
personen is eveneens een <strong>be</strong>langrijke doelstelling.<br />
Op langere termijn trachten we eveneens duurzaam samen te<br />
werken met andere sectoren, voornamelijk educatieve, culturele<br />
en artistieke organisaties. Bij voorkeur exposeren we in niet<br />
psychiatrie-gelieerde locaties.<br />
Hoe wordt er gewerkt bij Arto?<br />
Fred Boffi n is zelf kunstenaar en was in een vorig leven leraar<br />
plastische kunsten in het Gemeenschaps onderwijs. Hij is de ate-<br />
lier<strong>be</strong>geleider van ARTO en werkt twee halve dagen per week<br />
met de groep. Hij <strong>be</strong>schrijft zijn rol als die van een coach, een<br />
artistieke animator. Fred loopt rond, geeft tips, brengt een nieuw<br />
idee aan, helpt één of ander picturaal probleem oplossen. Door<br />
zijn aanpak <strong>be</strong>houdt ieder van de kunstenaars zijn creatieve eigenheid<br />
en dat is fundamenteel.<br />
De deelnemers aan het atelier zijn niet alleen qua leeftijd, maar<br />
vooral ook qua ingesteldheid en moge lijkheden zeer verschillend.<br />
Het is de taak van Fred ieder van hen zich op de <strong>be</strong>st mogelijke<br />
manier te laten ontplooien.<br />
Vrijwel niemand van de kunstenaars heeft enige academische<br />
opleiding gehad en dat maakt het atelier zo boeiend. Ze komen<br />
naar het atelier omdat ze altijd al graag getekend heb<strong>be</strong>n. Die<br />
interesse is de basis voor onze atelierwerking.<br />
Werken bij Arto is een creatieve ontdekkingsreis voor elk van<br />
de deelnemers. Zij ervaren dat Arto voor hen een nieuw middel<br />
tot communicatie <strong>be</strong>tekent. Sommigen van hen verwoorden letterlijk<br />
dat zij een nieuwe uitlaatklep vonden voor onverwerkte<br />
gevoelens en problemen.<br />
Andy Vanderstukken, één van de kunstenaars en ex-druggebruiker,<br />
verwoordt het zo: ”Vroeger was er alleen maar mijn ziekte,<br />
ik was mijn ziekte. Door Arto heb ik een nieuwe identiteit gevonden.<br />
Ik voel me kunstenaar.”<br />
In slechts drie jaar heb<strong>be</strong>n wij enorm veel <strong>be</strong>reikt en dit met<br />
weinig middelen. Om goeie kunst te maken zijn geen superdure<br />
materialen vereist, geen ingewikkelde procédés, maar in dit geval<br />
enkele kunste naars die er samen met ons in geloven, die<br />
telkens weer het <strong>be</strong>ste uit zichzelf halen.<br />
Els Van De Sompel<br />
Verantwoordelijke Activiteitencentrum ‘Het Werkhuis’, vzw Hestia<br />
Verantwoordelijke Arto<br />
Meer info: www.hestiatienen.<strong>be</strong>, klik op ‘projecten’<br />
De foto op de cover van AnD is een kunstwerk van<br />
Andy Vanderstukken
Draaiboek Drug<strong>be</strong>leid voor Centra DBSO| Handleiding voor de coach<br />
Draaiboek Drug<strong>be</strong>leid in de leertijd | Handleiding voor de coach<br />
Heel wat jongeren in het deeltijds onderwijs zijn maatschappelijk kwetsbaar en worden <strong>be</strong>last door situaties als moeilijke familiale<br />
omstandigheden, armoede en uitsluiting. Deze jongeren heb<strong>be</strong>n nood aan gedifferentieerd onderwijs en doorlopen een sterk op het individu<br />
afgestemd traject van alternerend leren en werken in centra voor DBSO of in de vorm van de leertijd. Voor het coachen van een<br />
drug<strong>be</strong>leid is het <strong>be</strong>langrijk om op de hoogte te zijn van de specifi eke situatie en eigenheid van de organisatie waarmee men aan de<br />
slag gaat. Een hertaling van het concept ‘Drug<strong>be</strong>leid Op School (DOS)’ naar een drug<strong>be</strong>leid op maat van het deeltijds onderwijs bleek<br />
dan ook aangewezen. Gezien de verschillen in de structuur, organisatie, rollen en functies in de leertijd en in de centra DBSO werd<br />
ervoor geopteerd om twee draaiboeken te ontwikkelen. Het ‘Draaiboek Drug<strong>be</strong>leid voor centra DBSO’ biedt de coach een handleiding<br />
om met een centrum Deeltijds Beroepssecundair Onderwijs een drug<strong>be</strong>leid uit te werken. Het ‘Draaiboek Drug<strong>be</strong>leid in de leertijd’<br />
biedt ondersteuning om dit proces met een Syntra-lesplaats te doorlopen.<br />
Draaiboek Drug<strong>be</strong>leid voor Centra DBSO © 2008, <strong>be</strong>stelcode PUB53, € 10,00<br />
Draaiboek Drug<strong>be</strong>leid in de Leertijd © 2008, <strong>be</strong>stelcode PUB54, € 10,00<br />
Cannabis | dossier<br />
Zie artikel p. 21<br />
© 2008 (herziene versie), <strong>be</strong>stelcode ADD03, € 7,50<br />
ETALAGE<br />
ETALAGE 27
✁<br />
Bestelbon<br />
Naam publicatie Bestelcode Stukprijs (€) Aantal Totaal<br />
© Draaiboek Drug<strong>be</strong>leid voor Centra DBSO | Handleiding voor de coach PUB53 € 10,00<br />
© Draaiboek Drug<strong>be</strong>leid in de leertijd | Handleiding voor de coach PUB54 € 10,00<br />
© Dossier cannabis ADD03 € 7,50<br />
Naam organisatie:<br />
(indien u in functie van uw organisatie <strong>be</strong>stelt)<br />
Naam en voornaam:<br />
Leveringsadres:<br />
Facturatieadres:<br />
(indien verschillend van leveringsadres)<br />
Telefoon:<br />
E-mail:<br />
Datum <strong>be</strong>stelling:<br />
Handtekening:<br />
De prijzen zijn exclusief verzendingskosten en eventuele verpakkingskosten. De leveringstermijn is ongeveer twee weken. Betaling na<br />
ontvangst van factuur. TERUGSTUREN NAAR: <strong>VAD</strong>, Vanderlindenstraat 15, 1030 Brussel | F 02 423 03 34 | vad@vad.<strong>be</strong><br />
Totaal<br />
Voor alle informatie- en hulpvragen over drank, drugs, pillen en gokken.<br />
Via 078 15 10 20: voor een anoniem, objectief en vertrouwelijk gesprek. De <strong>be</strong>antwoorders<br />
zitten klaar om naar je verhaal te luisteren, concrete informatie en/of een eerste advies te<br />
geven. Ze weten ook waar je bij jou in de buurt terechtkan voor drughulp of -preventie.<br />
Ma-vr 10u tot 20u | Vanaf een vast toestel <strong>be</strong>l je aan voordeeltarief.<br />
Via www.druglijn.<strong>be</strong>: meer dan tweehonderd pagina’s informatie over drank, drugs,<br />
pillen en gokken. En over De DrugLijn zelf. Je kan ook anoniem je vraag mailen via<br />
www.druglijn.<strong>be</strong>/contact. Je mail wordt binnen de vijf werkdagen <strong>be</strong>antwoord.
Change language