restauratie Sijpekerk 1962

•
HERVORMDE KERK
NIEUW -LOOSDRECHT
· DE RESTAURATIE 1962

1H::>3~GS001 -Mn31N )1~3)1 3GW~OM3H

Dit boekje wordt U aangeboden om Uw belangstelling te wekken voor
de restauratie van ons kerkgebouw. Wij hopen, dat U, mede door de lectuur
van dit geschrift, bereid zult worden gevonden ook Uw offer te brengen voor
deze boeiende zaak.
Financieel werd deze ultgave mogelijk gemaakt door de welwillende
medewerking van enkele adverteerders. De cliche's van de opgenomen albeeldingen
werden ons belangeloos ter beschikking gesteld, o.a. door het Dagblad
T rouw en het Algemeen Handelsblad.
De plattegrond die U aantrelt op pagina 13 is vervaardigd door de
architect en geeft een indruk ervan hoe hij zich de toekomstige indeling van
het lnterieur voorstelt.
Op een andere loto ziet U een hekje algebeeld. Het bevindt zich
tussen het deurtje van de opgang naar de toren en de bank van de Ambachtsheerlijkheid.
Het kwam voor de dag toen het houten schot ervoor werd weg·
gesloopt. De ruimte erachter zal waarschijnlijk vroeger als stovenhok in gebruik
zijn geweest. Het ligt in de bedoeling dat het hekje in deze vorm zal blijven
bestaan.
Het is ons gebleken, dat tot dusver Ieder, d ie op een of andere wijze
te maken kreeg met de restauratie van onze kerk, onmiddellijk door een groot
enthousiasme werd aangegrepen. Wij willen wei bekennen, dal wij zelf ook
enthouslast en bovenal dankbaar zijn, dat wij ons gesteld zlen voor deze
prachtige taak. Wij hopen van harte, dat deze vonk op U allen mag overslaan.
De Restauratie Commissie
van de Hervormde Gemeente
Nieuw-Loosdrecht.
Maart 1962.
2

lETS UIT DE GESCHIEDENIS DER
SIJPEKERK TE NIEUW-LOOSDRECHT
Dit eerwaardig gebouw, dagtekenend uit
de Middeleeuwen, heeft een zeer belangrijk
verleden, een verleden, dat
waard is, gekend te worden.
Tot het naspeuren van het verleden wekt
Gods Woord ons herhaaldelijk op. In
Deut. 4 vers 32 klinkt het .,Vraagt toch
naar de dagen van het verleden van voor
Uw tijd." Welnu, het historische overzicht
dat hier volgt wil enkele zaken uit
de schat van het rijke verleden der Sijpekerk
naar voren brengen.
Het is onbekend, wanneer de eerste bewoners
zich in Nieuw Loosdrecht hebben
a evestigd. Wellicht werd deze streek al
bewoond in het heidense tijdperk, dus
nog voor de komst van Willibrord en
Bonifatius. Laatstgenoemde zendeling
predikte een tijd lang in de Vechtstreek.
En het is dus mogelijk, dat hij hier het
Evangelie gebracht heeft.
Omstreeks 1200 lag er in de omgeving
van de Boomhoek een dorpje T er Sipe
gehete n. Het zal zijn naam ontleend
hebben aan de moerassige gesteldheid
van de bodem, waar het water door
sijpelde. De Plassen bestonden toen nog
niet. Deze zijn in de volgende eeuwen
langzamerhand ontstaan door vervening.
In 1288 liet Graaf Floris V het kasteel
Sypesteyn stichten. Daarbij werd een slotkapel
gebouwd, bestemd voor de slotbewoners.
Waarschijnlijk was het een doopkapel
of baptisterium.
Omstreeks het begin van 1300 werd in
Loosdrecht een kerk gebouwd op de
plaats van de tegenwoordige hervormde
kerk te Oud-Loosdrecht. Het was een
dochterkerk van die te Loenen. Want tot
dusverre behoorden de Loosdrechters en
de Zijpers tot de parochie Loenen. Wanneer
de kerk te Loosdrecht (dus het
tegenwoordige Oud- Loosdrecht) gebouwd
is, is nog onbekend. Hoewel het
al een grote verbe!ering voor de Zijpers
3

was, dat ze voortaan niet meer naar Loenen ter kerke hoefden, bleef de afstand,
vooral wegens de slecht begaanbare wegen en de hoge waterstand in het natte
seizoen, een bezwaar om getrouw ter kerke te gaan. En eveneens was het voor
de pastoor te Loosdrecht moeilijk om zijn parochianen in de Zijp te bezoeken,
vooral als hij bij nacht en ontij geroepen werd om de sakramenten der stervenden
te bedienen. Geen wonder dat de wens ontstond om een eigen parochiekerk te
bezitten. En zo groeide langzaam de gedachte, om de slotkapel in de Zijpe tot
een zelfstandige parochiekerk te verheffen. Ook in andere dorpen in de omgeving
werden er omstreeks 1400 kerken gesticht, zoals te Hilversum, Huizen en Westbroek.
In die tijd was de Heer van Loosdrecht Wouter van Mijnden. Hij was twistziek,
heerszuchtig en op verovering uit. Hij had zijn rechtsgebied in ter Sipe (de Boomhoek)
weten uit te breiden ten koste van de heerlijkheid de Zijpe. En in het jaar
1400 veroverde hij zelfs het kasteel de Sypesteyn en verjoeg de Burchtheer van
diens vaderlijk erfdeel. Het slot werd daarbij danig vernield.
Deze Wouter van Mijnden nu deed bij de Bisschop van Utrecht, Frederik van
Blankenheim, in 1400 het verzoek, mede namens de parochianen in ter Sipe, om
de slotkapel in de Zijpe tot een parochiekerk te verheffen. Dit verzoek werd door
de Bisschop ingewilligd. Hij hechtte zijn approbatie of hoge goedkeuring aan de
gemaakte beschikkingen. Deze werden vastgelegd en geregeld in de fundatiebrief
of Stichtingsakte van 4 april 1400. Deze beschikkingen waren de volgende:
In de eerste plaats zou de nieuwe parochiekerk worden gewijd, naast God Almachtig,
aan de Heilige Apostel Paulus, aan Antonius de Belijder en aan de Paus
en Martelaar Cornelius. Waarschijnlijk zal de kapel in de Zijpe gewijd zijn geweest
aan Paus en Martelaar Cornelius. Ook nu zij tot parochiekerk was verheven
bleef zij natuurlijk aan deze Heilige gewijd. De kerk te Loosdrecht was
gewijd aan St. Antonius, als zijnde de beschermer van huisdieren, als varkens,
schapen en gelten, dieren welke men in groten getale in Loosdrecht hield. St.
Antonius stond dus in economische betrekking tot de kerk van Loosdrecht. Deze
betrekking wenste men aan te houden, ook nu een nieuwe parochiekerk was
gesticht. Het was trouwens de gewoonte om een dochterkerk naar de moederkerk
te noemen. Tenslotte werd deze nieuwe kerk speciaal opgedragen aan de Apostel
Paulus.
Een volgende beschikking in de fundatiebrief was de grensregeling van de nieuwe
parochiekerk. De parochie zou zich namelijk Noordwaards uitstrekken tot de molen
van Wouter van Mijnden, dus tot de Molenmeent, de tegenwoordige betonweg
naar Hilversum. De zuidelijke grens der parochie zou zijn de Boomwijkse Meent.
Hieronder moet verstaan worden het z.g. Meentje die de Nieuw-Loosdrechtsedijk
verbond met Loosdrecht. Op het Meentje staat tegenwoordig het woonwagenkamp
in de Boomhoek. De buurtschap voorbij het Meentje, het Muieveld werd niet tot
de nieuwe parochlekerk gerekend. Zij bleef kerkelijk tot Oud-Loosdrecht behoren
en de bewoners werden dan ook tot onze eeuw te Oud-Loosdrecht begraven.
Nadat de plassen ontstaan waren gebeurde zo'n begrafenis per boot.
Voorts regelde de Stichtingsakte het priesterschap voor de nieuwe kerk. De pastoor
van Loosdrecht Theodoricus van Benthem zou voor een keer de nieuwe pastoor
van de Zijpekerk mogen aanwijzen. Later zou dit recht, het collatierecht, aan
Wouter van Mijnden of zijn opvolgers ten deel vallen. Als eerste pastoor in de
nieuwe kerk werd benoemd: Johannes Smit.
4

De bewoners van de Zijpe en van ter Sipe hadden gelden bijeen gebracht, alsmede
enkele stukken land en holsteden, ter waarde van 27 gouden lranse schilden.
Van dit bedrag werd twee derde deel aan de Oude kerk te Loosdrecht geschonken
ter vergoeding van het verlies aan parochianen, terwijl de resterende 9 schilden
beschikbaar zouden blijven voor de nieuwe kerk, tot onderhoud van de pastoor
(de z.g. pastorie goederen).
Voorts werd bepaald, dat er een kerkhol zou worden gewijd. Dit lag evenwel
niet gelijk thans, aan ene zijde van de kerk, maar strekte zich random de kerk
uit. De parochianen hadden het recht van vrije, kosteloze begralenis. Ook kon
men gralplaatsen kopen in de kerk. In 1676 werd op bevel van de Staten van
Holland, het kosteloos begraven algeschalt en werden er tarieven of begraalrechten
vastgesteld.
Tens lotte zouden er in de kerk be halve een bewaarplaats voor de Eucharistie, de
Heilige olie en de andere sacramenten, ook een bewaarplaats zijn voor de relikwieen,
alsmede een doopvont.
Zo werd dus de kapel in de Zijpe in 1400 verheven tot een parochiekerk. In de
loop der eeuwen word! ze genoemd: de Sijpsekerk, de Zijpekerk of Zijperkerk.
De kerk te Loosdrecht werd voortaan genoemd: de oude kerk. En het dorp Loosdrecht
kreeg weldra de naam ,Oukerk" , en later ,de Oude Loosdregt", terwijl
de naam van het dorp de Zijpe, vervangen werd door ,de Nieuwe Loosdrecht".
Het geheel werd genoemd: de beide Loosdrechten, of kortweg de Loosdrecht. De
kapel in de Zijpe onderging een hele verbouwing eer zij voor de gewone kerkelijke
d ienst kon worden gebruikt.
Het doopvont, waarvan sprake is in de lundatiebriel is hoogstwaarschijnlijk hetzellde
dat reeds in de kapel gestaan had. Het bevindt zich !hans op het binnenplein
van het kasteel Sypesteyn. Het dagtekent uit de dertiende eeuw en is van
natuursteen, uit een stuk gehouwen. Het heelt een achtkantige vorm. Op elk der
acht zijden zijn symbolische liguren afgebeeld, zeals een leeuw, adelaar, engel
en rund (de symbolische voorstelling der vier Evangelisten). Ook een pelikaan, die
zich zell het vlees uit de borst pikt en daarmede haar hongerige jongen voedt,
een schoon symbool voor onze Zaligmaker Jezus Christus, die Zichzel/ voor de
Zijnen opgeollerd heelt.
Daar de kerk gewijd was aan Paulus, Antonius en Cornelius werden beelden van
deze schutspatronen in de nieuwe parochiekerk geplaatst. Het waren kostbare
stukken, vervaardigd van ltaliaans marmer. Behalve het hooldaltaar waarop de
H. Mis bediend werd, was er ook nog het Antoniusaltaar en het Vrouwenaltaar
ter ere van de H. Maagd.
Zowel relikwieen, beelden, als doopvont heelt men bij de Relormatie in 1578
eerbiedig begraven op het kerkhol. Dit was toen nog uitgestrekter dan nu en
besloeg ook een deel van de tuin der vroegere pastorie (thans de Jeugdherberg
de Sijpe). Daar hebben ze ruim tweehonderd vijltig jaar gelegen, tot ze toevallig
in 1840 werden teruggevonden in de pastorietuin. De beelden en het doopvont
werden overgebracht naar de buitenplaats Eikenrode, van de toenmalige ambachtsheer
dr J. C . Hacke van Mijnden. De beelden zijn later verkocht. Het doopvont
deed jarenlang dienst als bloembak. In 1928 werd het door de heer J. E. Hacke
van Mijnden geschonken aan het Museum t>p de Sypesteyn.
5

Van de verbouwing van kapel tot kerk zijn we1mg gegevens overgebleven. Waarschijnlijk
is het hoge oostelijk deel van de tegenwoordige Sijpekerk, de oorspronkelijke
kapel geweest, die nu tot koor werd ingericht; een algesloten verhoogde
plaats, waar het hoogaltaar stand. Hieraan werd een ongeveer twintig meter lange
e n zeven meter brede rechthoekige kerk gebouwd, die aan de westzijde aansloot
bij de toren. De toren werd dertig meter haag met een spits van vijltien meter.
In deze toren kwam een enorme klok met een gewicht van 6000 pond. De vloer
van de kerk lag ongeveer een halve meter lager dan die van het koor. In deze
kerk was Joh. Smit de priester, die hier de !VIis las en bediende, des zondags
preekte en de eerste beginselen der kerkleer aan het verstand der eenvoudige
Sijpers trachtte te brengen. Hij bezocht de zieken, en troostte en bediende de
stervenden. Wellicht he eft oak hij, even a Is zijn call ega ,de Pape" In Oud-Loos ·
drecht, zijn Papeland gehad. Dat was dan de oude pastorietuin, met het daaraangrenzende
kampje land. Daarop verzorgde hij zijn eigen vee en bebouwde
zijn akkertje. Op deze wijze ken hij voor een groat gedeelte in zijn onderhoud
voorzien.
lnmiddels breidde het dorp zich in sterke mate uit. Vooral onder Graal · Philips
van Bourgondie die Jacoba van Beieren in 1 428 opvolgde, brak er een tijd van
ongekende voorspoed en welvaart aan. Weldra werd de kerk te klein om de
schare te bevatten. Een vergroting had plaats ca. het jaar 1450, bestaande in het
aanb"rengen van de beide zijbeuken, elk vier meter breed. Er moesten nu pilaren
worden aangebracht om het dak te schragen en zo verkreeg men de aanzienlijke
ruimte, welke de Sijpekerk nag heden ten dage vertoont. De pilaren werden opgetrokken,
door beurtelings een ronde, zwarte lavasteen te metselen op twee lagan
zachtrode bakstenen, waardoor een zaer schoon, kleurig el/ect ward bereikt. Na
de Relormatie werden deze pilaren bepleisterd, zodat het een verrassing was, teen
onlangs na verwijdering van de kalklaag de oorspronkelijke schone kleuren weer
voor de dag kwamen.
Na Johannes Smit werd de Sijpekerk nag door vele andere pastoors bediend. In
1577 ward aangesteld Johannes Petri van Brugge. Hij diende oak Oud-Loosdrecht.
In dat jaar heerste namelijk in Loosdrecht de pest, waardoor zeer velen ten grave
gesleept werden, o.a. oak de beide pastoors. Daar het zeer moeilijk was toentertijd
een priester te krijgen, werden de beide kerken tijdelijk door dezellde priester
verzorgd. Oak zijn opvolger Nicolaas Johannes Thai, bediende beide parochies,
hoewel hij blijkbaar gewoond heelt te Nieuw-Loosdrecht.
lntussen had de Kerkhervorming zich oak in ens land alom uitgebreid, oak ten
plattelande. Predikers der ,.Nije Leere" bezochten de mensen in hun huizen en
bespraken daar met hen de Evangelische waarheden. Na 1566 began men meer in
het openbaar op te treden en hield men z .g . hagepreken. In Loosdrecht hadden
de hervormingsgezinden in die tijd een eigen voorganger, Jacob. Corsz, waarschijnlijk
gewezen priester van Oud-Loosdrecht, die aileen tot de hervorming was
overgegaan, zonder zijn gemeente. Oak de pastoor van Nieuw-Loosdrecht N . J.
Thai, was in het geheim de Relormatie toegedaan. Hij was in het bezit van een
Lutherbijbel, die hij ijverig bestudeerde en van vele kanttekeningen voorzag. Daar
echter de gehele Vechtslreek, Gooiland en de steden Amsterdam, Amersloort en
6

Utrecht in Spaanse handen waren, was het te gewaagd, om openliilcc tot de Reformatie
over te gaan. Toen echter Utrecht in 1577 en Amsterdam in 1578 de zijde
van de Prins van Oranje hadden gekozen, heeft oak pastoor Thai de gewichtige
stap gedaan. Nadat hij op een zondag des morgens de Mis bediend had, maakte
hij des middags aan de samengeroepen gemeente bekend, dat oak hij overging
tot de Reformatie . Zijn gehele gemeente, zonder uitzondering, is toen met hem
made gegaan en zodoende ward de Roomse gemeente te N ieuw-Loosdrecht op
een dag een Hervormde. Dit had plaats in mei 1578.
De Sijpekerk werd nu voor de uitoefening der Hervormde eredienst ingericht.
De beelden werden weggenomen, de altaren opgeruimd, opschriften en tekeningen
op muren en pilaren achter een kalklaag weggepleisterd. Het was een vreedzame
Reformatie, zonder geweldpleging of vernielingen. Zeals reeds vroeger
opgemerkt is, werden de dingen die voorheen pastoor en gemeente heilig waren,
ten grave besteld op het kerkhof. En men deed dat met eerbied.
Zouden ze het oosterse spreekwoord gekend hebben: Men spuwt niet in de bran,
waaruit men eerst zijn dorst gelest heeft?
Dominae N . J. Thai, oak wei Nicolaas Johannes of kortweg Klaas Jansen genoemd,
heeft tot 1604 als dienaar des Woords zijn gemeente in de Zijp verzorgd. Aanvankelijk
waren de kerken van Nieuw- en Oud-Loosdrecht gecombineerd, (Oud­
Loosdrecht ging weldra oak ollicieel tot de Hervorming over), doch in 1597 kreeg
de gemeente te Oukerk een eigen dienaar in Pieter Poppe Edesz. Na zijn uittreding
uit de R.K. kerk, is Ds. Thai gehuwd. De naam van zijn vrouw is nietbekend.
Hij kreeg twee zoons, Claes en Jan . Toen hij in 1604 stierl werd hij
opgevolgd door Ds. Nicolaus Bodecherus. Sinds de Reformatie hebben gedurende
384 jaren, drie en veertig predikanten de gemeente van Nieuw-Loosdrecht gediend.
Zij worden met naam en jaartal genoemd op de beide predikantenborden,
die in de Sijpekerk hangen. Deze lijsten zijn echter veel later na de Hervorming
ontstaan, zodat er enige onjuistheden betrellende de eerste tijd op voorkomen .
Daar men het een en ander uit het geheugen moest opdiepen, had men het wei
eens mis .
Na de onrustige tijd van de Reformatie kwam er een tijdperk van rust en bloei
voor de gemeente. Tot bijna honderd jaar later die rust weer wreed werd verstoord
door de oorlog met Frankrijk in 1672. Stadhouder Willem Ill, die in dat z .g .
Rampjaar aan de regering was gekomen, moest zijn machtige tegenstander Lodewijk
de veertiende, koning van Frankrijk weerstand bieden en trachten hem te verdrijven.
Daartoe liet hij de Vechtstreek inunderen (onder water zetten), opdat de
vijand niet verder in Holland zou kunnen doordringen. En zo lagen de Franse
troepen dan dreigend dicht bij Loosdrecht, in 's-Graveland en in Gooiland, overal
in de omgeving plunderend, brandend en moordend. Voor een zeer hoge sam
trachtten de beide Loosdrechten een plundering af te kopen. Diezellde dag, de
5e oktober 1672 werd een biddag gehouden en was de Sijpse gemeente in haar
kerk tezamen gestroomd, onder klokgelui.
Het zou de zwanenzang zijn van deze klok . De predikant, Ds. Heyrmans, bad God
vurig om hulp en uitredding. Doch drie dagen later, zaterdag 8 oktober, werd
het een dag der verschrikking. De Fransen kwamen als een vloedgolf Loosdrecht
overspoelen, overal moordend, plunderend en brandstichtend. De bevolking vluchtte,
door het water wadend, weg en zocht een goed heenkomen naar het riviertje
7

de Drecht en zo verder naar de Vechtdijk en vandaar naar Amsterdam. Deze
evacuatie heel! geduurd tot het voorjaar 1674. Toen de bevolking weer terugkeerde,
vond men bijna alles vernield en verbrand. Het gehele dorp was een ruine
geworden. Ook de Sijpekerk hadden de Fransen niet ontzien. Ze hadden zich
daar en op de Sypesteyn een jaar lang genesteld. Hun paarden stonden in de
kerk. De preekstoel, de banken en de lambrizering waren algebroken, en hadden
hun tot brandhout gediend. Zo was het ook gegaan met de pastorie, de school en
het schoolmeestershuis, die eveneens eigendom der kerk waren . De grate torenklok
was stuk geslagen. Het brans was speciaal de krijgsbuit der officieren. T oen
Prins Will em Ill hen In september 1673 na een verwoed gevecht bij de Sypesteyn
versloeg en verdreef, namen de Fransen het brans op drie wagens mee. Een der
wagens bezweek echter en bleel met het brans achter. De gemeente, die zelf
gebukt ging onder armoede, moeite en zorg, heeft toen toch zo spoedig mogelijk
weer haar bedehuis, dat geheel .,Uytgeplondert en ontramponeert" was, opnieuw
ingericht, teneinde hun Godsdienstoefeningen te kunnen hervatten. De gevonden
brokstukken brans werden gebracht naar de Gebr. Hemony, klokkengieters te
Amsterdam, die er een nieuwe klok van gegoten hebben. Ze deden het pro Deo.
Zo kwam de torenklok met zijn mooie bronzen stem weer in de Sijpetoren terug
om opnieuw de gemeente te roepen naar het Godshuis. Als randschrilt staat in
de klok het volgend rijmpje gegoten:
'k Wierd van zes duysent pondt door 't Frans geboeft tot gruys
'k Weegh zeventienhondert nu en dyen opnieuw Godts Huys
Anno 1675 Jan Adr. Oudenheyn Jan Gerritsz Roeys Kerkmeesters indertijd.
Grote offers warden er door de gemeenle Nieuw-Loosdrecht gebracht om de
.,Ontramponeerde" Sijpekerk te herstellen. In totaal bracht men op: f 30.000,-.
En dat bij al de zorgen die men zelf persoonlijk had! Bovendien was- er grate
rouw. Wei drie honderd gemeenteleden hebben de evacuatie niet overleefd, meest
ouden van dagen. De koude en de ontberingen tijdens hun vlucht door het water
hebben zij niet kunnen doorstaan. Van de mannen, die wei in de Zijp terugkeerden
zijn tientallen namen bekend die onder de thans levende Loosdrechtse ingezetenen
nog voorkomen.
Na een vijlentwintigtal zorgvolle jaren was men in de gemeente weer enigszins
op adem gekomen en nu braken weldra weer betere dagen aan. Rustig en ongestoord
kon het dorpsleven voortglijden.
Tegen het einde van de zeventiende eeuw, was de oude pastorie, waar vroeger
nog de pastoors gewoond hebben, dermate slecht geworden, dat ze vernieuwd
moest worden. De toenmalige bewoner Ds. Heyblom leende aan de Kerkmeesters
een bedrag van f 2400,- waarvoor een nieuwe pastorie gebouwd kon worden .
In dit huis is !hans de Jeugdherberg de Sijpe gevestigd.
In het koor der kerk hangen sinds 1725, !wee zeer zware fraaie rouwborden.
Slechts enkele wapenschilden vertonen ze. Bijzondere aanduiding van wie ze zijn
ontbreekt. Het zijn de rouwborden van de Ambachtsheer Jeronimus de Haze de
Georgia en zijn echtgenote t-iagdalena Clara de Haze, die beiden in 1725 gestorven
en in het koor begraven zijn.
Eveneens bevindt zich in het koor een zeer zware en hoge grafzerk, zonder opschrilt.
Vermoedelijk bevindt zich onder deze steen de grafkelder, waarin de
8

stichtervan het slot Sypesteyn en van de kapel begraven ligt. Hij stierlln 1343 op
de leeltijd van 82 jaar, en is begraven evenals zijn vrouw en zoon in de slotkapel.
Aan de achterzijde der kerk bevindt zich de witmarmeren graltombe van Ds.
Jacobus Heyrmans, die predikant was van 1653 tot 1684. Op de voorzijde staat
de albeelding van een geharnast krijgsman, gewapend met zwaard en lans. Het
doet denken aan de wapenrusting Gods, die Paulus beschrijlt in Efeze 6. Op de
deksel van de Iambe stonden de namen van de predikant, zijn echtgenote en zijn
zes kinderen. De letters zijn echter geheel uitgesleten, doordat meer dan tweehonderd
jaar, duizenden klompenvoetjes op de Iambe gespeeld hebben.
Onder de orgelgalerij in de kerk staat de bank der Ambachtsheerlijkheid, aldaar
geplaatst in 1727 in opdracht van de Ambachtsheer Gillis Graalland en zijn echtgenote
Anna de Haze. Zij waren de erlgenamen en opvolgers van Jeronimus de
Haze die in 1725 gestorven was. Op de luifel van deze bank zijn hun beider
wapens gebeeldhouwd. Het wapen van de Heer Graalland vertoont drie molshopen;
uit de onderste kruipt een mol omhoog (Hij graaft het land!). De bank en
de wapenschilden zijn thans bruin geschilderd. Na de restauratie zullen ze weer
prijken in de oorspronkelijke kleuren: gaud, zilver, zwart en blauw.
In 1841 is in de Sijpekerk de toen sterk vervallen consistoriekamer verbouwd en
vernieuwd op kosten van Jonkvrouwe A. M. E. Elias. Deze meelevende vrome
dame had reeds in 1834 een groat geschenk aan de Sijpekerk gegeven: eer>
nieuwe preekstoel benevens de eikenhoulen kooralscheiding, alsmede daarbijbehorende
gordijnen. De oude zeskantige kansel die in 1674 na de evacuatie gemaakt
was, was zeer primitief en slecht. De in bladgoud aangebrachte teksten, ter weerszijden
van de kansel en op de rand van het klankbord, waren door Jonkvrouwe
Elias uitgekozen en gaven aile uiting aan haar hoge achting voor het Woord
Gods. Het was dan oak op haar verzoek, dat Ds. de Haas bij de ingebruikneming
van de kansel preekte over Jesaja 55 vers 10 en 11, handel end over de Goddelijke
zegen op de verkondiging van Zijn Woord.
Het antwerp van preekstoel en beschot was van de hand van de Heer de Greef,
stads-architect te Amersfoort. De preekstoel was vervaardigd door de jeugdige
timmerman Jan Streefkerk DB zoon.
De afscheiding in 1834 ging voor de Hervormde Sijpekerk vrijwel geruisloos voorbij.
Slechts twee vrouwelijke leden zegden hun lidmaatschap op. Bij de Doleantie
van 1886 onlstond ech!er een dolerende kerk, de huidige Gerelormeerde kerk,
die thans ruim zeshonderd leden telt. Was aanvankelijk de klove diep, welke beide
kerken scheidde, oak loen al werd gevoeld dat loch te eniger tijd de eenheid
zou moeten worden hersteld. Want toen de breuk een feit was geworden, schreven
~nigen der dolerenden aan de Hervormde kerkeraad o.a. dit: .,Zorg goed voor
de gebouwen, want wij komen terug".
Gelukkig Ieven wij in een tijd van oecumenische toenadering en er worden conladen
gelegd, die voor de toekomst veel doen verwachten. Mage het spoedig,
naar Christus' wil en gebod, zo komen, dat het weer wordt:
Een kudde en een Herder.
t
W. J. Voogsgeerd.
9

TOEKOMSTBEELD.
Bij de aanvang van de Restauratie van de Hervormde Kerk te Nieuw-Loosdrecht.
Toen wij voor de aanvang van het juist begonnen restauratiewerk, nog een bezoek
konden brengen aan het kerkgebouw, werden wij het meest getrollen door de
gebreken en de onaangename behandeling van bepaalde onderdelen.
Dan werden we bezorgd over de verzakkingen, zoals we die duidelijk onderkenden
aan de Noordgevel, en we konden ons ergeren over de wat sombere er.
versleten inrichting, aan het schot tussen het schip en het koor, aan de lelijke en
ondoelmatige banken en aan de buizen en radiatoren van de verwarming .
T och was het interieur van de kerk nog aantrekkelijk ondanks a lies wat er a an
mankeerde. We trollen immers nog de aardige stoeltjes aan, de sierlijke doopboogjes,
het lraaie orgellront. En het plalond met de aansluitende balken was met
het lichtblauw zeker niet in een lelijke kleur geverld.
Maar nu is de kerk ontruimd, de vloeren zijn weggenomen en veel, waaraan de
gemeenteleden zeker gehecht zijn geraakt, is verwijderd. Nu wordt er gebroken
achter schuttingen en op stellingen en hier en daar begint de kerk haast op een
ru"ine te I ijken.
10

if
,,
~
Het is de taak van de mensen die met hun ambachtelijke kennis hun krachten
geven aan het kerkgebouw, om de oude schoonheid daarvan weer onverhuld naar
voren te brengen. Dit zal zeker gelukken, niet als resultaat van het vormgevend
vermogen van de architekt, maar omdat praktisch aile oorspronkelijke vormen nog
in het gebouw min of meer verhuld kunnen worden teruggevonden. Het gebouw
zelf bepaalt nu reeds hoe het er straks uit zal zien. Het is deze verborgen schoonheid
die wordt opgespoord onder kalklagen, onder veri, onder latere herstellingen
en onder spinrag. Het is dus de verhulde schoonheid die opnieuw wordt
ontdekt, waarmee samenhangt een goede constructie en een zo doelmatig mogelijk
kerkgebouw.
Als straks het werk gereed is, betreden we de kerk door de deuren in de Westgavel
van de toren. Dit is de oorspronkelijke hoofdingang, die dan weer in ere
zal zijn hersteld. We kunnen verwachten, dat het kerkportaal door de goede zorgen
van het Gemeentebestuur geheel verfraaid zal zijn en wit gepleisterd zoals
het behoort. Als we dan onder de orgelgalerij staan, zal de aandacht het eerst
getrokken worden door open koorruimte waar de avondmaalstafel staat opgesteld
op een iets verhoogde vloer. Dan kunnen we genieten van een prachtige ruimtewerking,
een spel van het door de slanke vensters vallende hoge Iicht, in een stille
ruimte omsloten door de triomfboog. Evenals in de kerk zijn de wanden wit, de
gemetselde stijlen van de ramen ook wit, zodat het lijkt also! de wanden doorlopen
daar waar de ramen zijn. Hierdoor wordt de omsluitende werking benadrukt.
En des te sterKer, omdat de vensters zijn gesloten met lichtgroene ruitjes in lood.
T och zal deze koorruimte, hoewel met een omsloten karakter, een ruimtelijke
bevrijdende indruk wekken. Juist door de heldere wande11, waarboven het hoge
- blauw geschilderde- houten plavond, zal toch een gepaste openheid ontstaan, op
sublieme wijze uitdrukking gevend aan de ontmoeting van God met de mens en
de ontmoeting van mens tot mens aan de avondmaalstafel. Als we het oog dan
wenden tot het schip van de kerk met de zijbeuken, dan draagt het interieur weer
een ander karakter. Men zou kunnen zeggen, dat dit gedeelte van de kerk er
wat vriendelijker uitziet, een beetje meer beschut. Dit wordt veroorzaakt door de
beide buitenmuren der zijbeuken, die betrekkelijk laag zijn - ook de vensters
zijn laag - terwijl het plafond vanaf de grote hoogte van het middenschip in de
zijbeuken omlaag komt en op deze wijze werkt als een grote beschul!ende stolp.
Deze bouwvorm is wei ten koste gegaan van een mooie lichtinval, doch daartegenover
staat dat het interieur een aangename intimiteit heeft verkregen. Juist
door de tegenstelling van het karakter der ruimte in het schip en in het koor, zal
men kunnen spreken van een boeiende ruimtewerking.
De preekstoel staat ter zijde op de grens van het koor en het schip van de kerk.
waardoor deze beide delen als het ware dan elkaar worden verbonden. Aan de
andere zijde voor het koor, zou het doopvont kunnen worden geplaatst, met een
lezenaar schuin daarachter.
Van het oude vertrouwde meubilair zal alles wat waardevol is, zoveel mogelijk
weer worden gebruikt. Ook de stoelen zullen na te zijn hersteld weer geplaatst
worden. De kronen en de aa~dige petroleumlampen kunnen de ruimte weer gaan
~ieren .
Ook uiterlijk zal de kerk als verjongd uit de steigers te voorschijn komen. Verjongd
is eigenlijk niet het goede w('ord, want nieuw wordt de kerk niet. Het blijft
de oude kerk van Nleuw-Loosdrecht. De sporen van de tijd zullen nlet geheel
11

zijn uitgewist. Tach zullen de gevels met het verlriste voegwerk, herstelde lijsten
en banden, de gemetselde raamtraceringen, de fijne gootjes en de nieuwe blauwgrijze
dakbedekking, een solide en betrouwbare indruk wekken.
Ter plaatse van de vroegere ingangsportaaltjes, geplakt tegen de Noord- en Zuidgevel
zal men een donkergroen geverld zijdeurtje aantreffen. Oak de consistoriekamer
zal zijn veranderd. Het grate dak zal zijn vervangen door een bescheiden
kapje. Het is onmogelijk om in kart bestek de restauratie gedetailleerd te beschrijven,
maar gedurende de uitvoering zal het zeker mogelijk zijn periodiek iets
belangrijks over het werk te vermelden.
Leiderdorp, februari 1962.
P. van der Sterre. Architekt B.N.A .
T
12

f
~
~
13

WAT GAAT DE RESTAURATIE KOSTEN?
Vanzellsprekend zijn aile kosten nog niet nauwkeurig bekend. Het werk is pas
begonnen en er zijn onzekere factoren . Tech kon een begroting worden opgemaakt,
die een geed beeld gee!t van de benodigde middelen.
Deze ziet er als volgt uit:
A .
BOUWKOSTEN:
Aannemingssom N.Y. Huurman - Delft
Bliksembeve iliging
Leidekkerswerk
Demonteren van het orgel
Opzichterssalaris
Directiekosten
W e rktekeningen enz.
Architectenhonorarium
f 286.100, -
2.500,-
20.000,-
2.000,-
14.760,-
2.000,-
3.000,-
16.140, -
f 346.500, -
B. INVENTARIS:
Aanschaf nieuwe zitplaatsen en
herstel van oude, 370 stuks
Electrische verlichting
Verwarmingsinstallatie
Doopvont en preekstoel
Avondmaalstafel en bijtafels
31 stoelen in het koor
Consistoriekamer inrichten
Orgel herstellen en vernieuwen
Onvoorzien
f
13.500,-
3.500,-
20 .000, -
3.000,-
1.500,-
1.200,-
1.500, -
45 .000, -
8.800,-
98.000, -
TOT ALE KOSTEN
f 444.500,-
Gelukkig behoeft onze Hervormde gemeenle dit grole bedrag niel aileen op te
brengen. Het Rijk (Monumente nzorg) belaalt 60 % . de provincie Utrecht 10% en
de gemeenle Loosdrecht 15% van BOUWKOSTEN (A) . Voor onze rekening blijft
dus 15% hiervan, alsmede de gehele INVENTARIS (B) .
Het lijstje ziet e r dan z6 uit:
T otale kosten
Subsidies van Rijk, provincie en gemeente
f 444.500, ­
" 294.500,-
Blijft voor onze rekening f 150.000,-
De Kerkvoogdij vormde in de laalsle jaren al een spaarpolje,
,.Het Restauraliefonds". Hierin bevindt zich op het ogenblik 50.000,-
Er is dus een tekort van f 100.000, -
En in dit tekorl moelen wij voorzien. Hoe? Daarover zal de Restauraliecommissie
U alles zelf vertellen.
De Kerkvoogden.
14

WAT WIJ VAN DE GEMEENTE VRAGEN.
HONDERD DUIZEND GULDEN.
Oftewel een ton. Oat moe! er komen. En wei op korte termijn. De cijlers die U
hebt gelezen, vormen maar een begroting. De totale kosten kunnen nog wei wat
mee- of tegenvallen. Maar wanneer er nu een ton bijeenkomt zal het wei lukken
dit werk tot een goed einde te brengen. Deze last door allerlei leningen, gesteld
al dat wij die zouden kunnen verkrijgen, al te schuiven op de toekomst is niet
verantwoord. En ook niet nodig. We beleven nu een periode van grote welvaart.
He! nageslacht zal zijn eigen zorgen wei krijgen om het kerkelijk Ieven in stand
te houden, in deze zich steeds uitbreidende gemeente. Daarom moeten wij er al
vast voor zorgen dat het kerkgebouw in een goede staat komt.
Oat is ook een eer. Oat de Heere God 6nze generatie heel! uitgekozen om een
goed werk te doen voor dit prachtige gebouw met zijn rijke geschiedenis. Wij
zullen die eer niet mogen weigeren.
BEN OFFER.
Wanneer de Heere God mensen uitkiest, dan houdt dat altijd in, dat ze worden
uitverkoren tot het brengen van een offer. Oat begon al bij Abraham. Oat
vond zijn hoogtepunt in de uitverkiezing van Jezus Christus, onze Heiland. Hij
werd door God uitverkoren en aangewezen om een goed en groot werk te doen
door Zichzelf te ofleren.
Wij geloven dat onze generatie aangewezen is, om ons eeuwenoude bedehuis
te herstellen. Oat betekent, dat God ons heel! uitverkoren om een offer te brengen.
Daarom voeren wij voor de restauratie van de ker~ geen loterij-acties of dergelijke.
We vragen van de gemeente ook geen gilt. Een gilt immers is een bedrag
waarvan je het niet merkt als je het hebt gegeven. Wij vragen ditmaal van ieder
van U een echt offer. Oat wil zeggen een bijdrage van zodanige omvang, dat U
het geven ervan gevoelig merkt. Oat U er beslist iets anders voor moe! nalaten.
Oat U bijvoorbeeld de aanschal van een televisietoestel een jaar of Ianger uitstelt.
Oat U Uw vacantieuitgaven drastisch beperkt. Oat U een jaar Ianger doet met Uw
auto, of een goedkoper merk aanschalt dan U van plan was. Kortom dat U alziet
van iets kostbaars, dat U 66k graag zoudt willen hebben en waar U al zo lang
voor hebt gespaard. Omdat nu eerst de kerk moet worden hersteld. O mdat de
Heere God aanspraak maakt op Uw spaargeld. Althans op een !link deel daarvan.
Omdat Hij van U vraagt: Wat ben lk, wat is de verkondiging van Mijn evangelie
U waard?
HOEVEEL ?
~
Natuurlijk zou het voor U nu gemakkelijk zijn, wanneer de Heere God U verscheen
in een droom of zo en U dan precies het bedrag noemde dat Hij van
U verwacht. Maar de Heere God reikt geen belastingaanslagen uit. Hij leg! U
niets op en Hij dwingt U niets al. Hij vraagt aileen maar een teken va n Uw
geloof en Uw lielde tot Hem. Om te bepalen van welke omvang dat teken zou
15

moeten zijn voor U en hoeveel er nu precies gevraagd wordt van U, moet U twee
dingen doen.
Ten eerste: Uw nuchtere verstand Iaten werken. U weet, dat er honderdduizend
gulden in totaal nodig is. En bij dezen delen wij U mee, dat dit geschrift wordt
toegezonden aan de ongeveer vijlhonderd gezinnen, die op de Burgerlijke Stand
zich als Hervormd hebben opgegeven. Het zal U ook niet onbekend zijn, dat van
deze vijlhonderd er zeer velen zijn, die zeggen dat zij wei in een God geloven,
maar dat zij een kerk daarvoor volslagen overbodig achten. Wanneer U over deze
gegevens Uw gedachten laat gaan, kan U dat al de nodige conclusies opleveren.
En in de tweede plaats moet U biddend vragen : Heere, wat wilt Gij dat ik doen
zal? Dat is altijd de juiste weg bij elke levensbeslissing die U neemt. Dat is zeker
de weg bij het ernstige en dringende appel dat nu op U wordt gedaan. De Heere
Jezus heelt nooit een stap gedaan zonder biddend overleg met Zijn Hemelse
Vader. En zo vond Hij de weg tot Zijn blijmoedig gebracht offer. Aileen wanneer
U met deze dingen biddend te werk gaat, zult U ook met blijdschap komen tot het
brengen van een waar offer.
HOE?
Het Is ons voornemen U allen persoonlijk te bezoeken, om Uw antwoord te ver·
nemen op deze oproep. U kunt aan de bezoekers Uw bijdrage direct meegeven
in contanten. U kunt hen ook de toezegging doen, dat U een bepaald bedrag in
een aantal termijnen wilt geven. Die termijnen worden dan ter zijner tijd bij U
thuis algehaald. Mocht U vragen of suggesties hebben dan kunt U dat alles bespreken
met degenen die U komen bezoeken. Mocht U door een onverhoopt
verzuim onzerzijds binnen zes weken nog geen bezoek ontvangen hebben, wilt
U dan even een berichtje sturen aan onze secretaris, de heer L. van Reenen,
Nieuw Loosdrechtsedijk 120, teleloon 3238.
De restauratie commissie.
16

Salon de Coiffure
Voor exclusieve en moderne kleurspoelingen
..1\.
''
W. Haven Jr.
Lindelaan 96 Nieuw-Loosdrecht - T elefoon 02958-3656
BENT U AL DONATEUR
VAN DE
HERVORMDE
JEUGDVERENIGING
LOOSDRECHT ?

P. BLONK
M ETSELAAR -
Beleeld aa nbevelend
AANNEMER
NOOTWEG 26 - TELEFOON 3202
NIEUW-LOOSDRECHT
voor al Uw werkzaamheden zowel verbouw als
reparatie en nieuwbouw
U laat tach oak U w levensmiddelen,
tabak, sigaren, sigaretten en gebak
thuis bezorgen door:
W. VELDHUIZEN
RADING 24 - TELEF. 3355
LEVENSMIDDELENBEDRIJF
f1Cel ts de qNJenle die 'l hem Joel !
Uw groenteboer is L. M U R
lindelaan 94, Loosdrecht, Tel. 32 94
Daar koopt U prettig en eerste kwaliteit teaen
de laag ste prijzen
S PECIALITEIT IN FRUITMANDEN
Verzorging van fruitmanden door geheel Nederland
Als niet iedereen reeds lang wist, dat
TOPTEXTILITEITEN
het enige adres voor al Uw textiel in Nieuw-Loosdrecht was,
dan zou HIER een advertentie staan van:
Wallen burg T extiel
NIEUW-LOOSDRECHTSEDIJK 28 -
TELEFOON 373 4
LOOSDRECHT

Voor al Uw schilder-, wit-, glas- en behangwerk
J. FLOOR & Zn.
Winkelverkoop van glas, verf en behang
Nootweg 87 - T elef. 3794
IS ER WAT TE TIMMEREN?
Voor al Uw onderhoudswerk van dorpel tot dakkapel,
nieuwbouw of verbouw naar
J. HENNIPMAN - TIMMERMAN - AANNEMER
Nw LOOSDR. DIJK 46 - LOOSDRECHT - TELEF. 1 369
Haarden - Kachels - Gasfornuizen
Huishoudelijke artikelen - Glas- en Aardewerk
Land- en T uinbouwgereedschappen
SCHAATSEN
Alles uit voorraad of op korte termijn leverbaar
Beleefd aanbevelend,
Firma Wendt
Nw. Loosdr. dijk 82 - T elefoon 3310
VOOR 1 ste KLAS VLEES EN VLEESWAREN
en ruime sortering Vis, Fruit en Groentenconserven
Diverse soorten soepen . Voordelig kippenpoulet
en orginele gemeste, gekeurde kuikens
KEURSLAGER VAN NEDERPELT
NOOTWEG 37 - TELEFOON 3209

Uw adres, voor het inrichten, of vernieuwlngen In Uw woning is
natuurlijk:
Woninginrichting H. LOOMAN
NOOTWEG 74 TELEFOON 3503
Nw. LOOSDR. DIJK 38 - TELEFOON 3318
Voor het juiste adres van al Uw glas,
behang en schilderwerk:
Schildersbedrijf L. van de Berg
Moerbeilaan 10 - Loosdrecht - T elefoon 3323
Levensmiddelen, Bier, Limonades, Wijnen,
Tabak, Sigaren en Sigaretten
Koopt bij de zelfstandige winkelier!
Beleefd aanbevelend,
Fa. Rensenbrink
Nootweg 61 -
Loosdrecht
SIGARENMAGAZIJN
.,DE TOEKOMST"
DE speciaalzaak voor Uw ROOKARTIKELEN
K. W. WESSELING
NOOTWEG 46
TELEF. 3629

Brandstoffenhandel en
Autotransport
Beleefd aanbevelend voor :
J. VAN REENEN
* Aile soorten Huisbrand~ en lndustriekolen
* Pam Olie
* CALF AM flessengas
* Levering van zand en grint
* Voor a[ Uw vervoer
Kwaliteit en vlotte bediening, dat is onze reklame
Nw. LOOSDRECHTSEDIJK 120 TELEF. 3238
Bouwbedrijf J. Aalberts
voorheen J. J. Streefkerk
Loosdrecht - Nw. Loosdrechtsedijk 1 03
Gevestlgd 1756
Voor alle nieuwbouw en onderhoudswerken
Telefoon 0 2958- 3289