VERTELCULTUUR

nes Faustus. Dit boek is zeer waarschijnlijk niet de oorsprong van de voornoemde
verhalen, maar het bevat wel enkele stereotiepe motieven over mannelijke tovenaars
die een band hebben met de duivel waaraan zij (tover)macht ontlenen. Deze
motieven circuleerden in Nederland aan het einde van de 16 de en begin van de 17 de
eeuw in de schriftelijke en mondelinge overlevering. De Warachtighe historie gaat
zelf weer terug op een Duitse bron, die op zijn beurt een combinatie is van (apocriefe)
levensverhalen van Faustus en didactische boodschappen op religieus gebied.
Hoewel tegenwoordig de meeste mensen Faust kennen van Goethe, zal ik
zijn versie hier niet behandelen; Goethe’s Faust uit 1808 is een op volksoverlevering
geïnspireerde, hoge romantische literatuur en bovendien heeft hij het verhaal
sterk vermengd met autobiografische elementen.
Faustus als historisch figuur
In augustus 1507 schrijft Abt Trithemius van Würzburg aan zijn vriend Virdung het
volgende over ene Georgius Sabellicus, die zichzelf de prins der dodenbezweerders
noemt en zichzelf de naam Faustus gegeven heeft.
Ga na hoe vermetel deze man is, wat voor dwaasheid hij ten toon spreidt wanneer
hij zich de eerste der dodenbezweerders noemt. Iemand die in werkelijkheid
een goede opleiding ontbeert zou zich eerder een dwaas dan een meester
moeten noemen.
Uit deze brief spreekt niets anders dan dedain voor een omhooggevallen illusionist;
een opschepper die zijn plaats niet kent. In de meeste van de historische bronnen
uit de tijd dat hij leefde komt hij er niet goed van af: in een brief uit 1513 wordt
een zekere Georg Faustus beschreven als een handlezer. Hij zou zich de halfgod uit
Heidelberg noemen. Ook deze schrijver van de brief vindt deze man maar een opschepper
en een dwaas. Niet alle bronnen zijn negatief over hem; in 1520 leest hij
nog de horoscoop voor de prins-bisschop Georg III te Bamberg. In 1528 wordt Dr.
Jörg Faustus echter de toegang tot Ingolstadt ontzegd op grond van zijn activiteiten
als toekomstvoorspeller. In 1532 mag hij Neurenberg niet in omdat hij zich met
de zwarte kunst bezig zou houden. Faustus zou correct de uitkomst van de oorlog
van keizer Karel V tegen Frankrijk voorspeld hebben en ook iemand advies hebben
gegeven over een expeditie naar Venezuela. Zelfs Maarten Luther heeft Faustus
genoemd: met God aan zijn zijde vreesde hij deze man niet. Faustus is waarschijnlijk
in 1539-40 overleden.
18