Beeldenstorm in Loosdrecht

More documents

Recommendations

Info

Een nieuwe beeldenstorm nodig Het zal intussen duidelijk zijn: een stevige beeldenstorm door de bekende verhalen is noodzakelijk. De geschiedenis moet recht doen aan de doden - aan de medemensen van vroeger. Niet aan eigentijdse wensen en verlangens. Beelden, tradities, idealen, normen en inzichten van nu belemmeren die taak niet zelden. De Hervorming van Loosdrecht was geen kwestie van een bij verrassing afgestoken kanselverklaring van een reformatorisch gezinde pastoor op een onverwachte zondagnamiddag. Het resulteerde niet in een protestantse idylle, maar in een proces van verandering, hooguit in een ideaal. De hervorming van de kerk in hoofd en leden, het bestrijden van 's werelds felheid, de disciplinering van de massa, de calvinisering en puritanisering van het kerkvolk: het was een proces van zeer lange adem en vergde veel (pastorale en bestuurlijke) stuurmanskunst. Semper reformanda. Nu de wereld in allerlei opzichten zo anders is geworden, is het misschien interessanter dan ooit die van toen opnieuw te bezien. Gerrit ]. Schutte, emeritus hoogleraar in de geschiedenis van het Nederlands protestantisme aan de Vrije Universiteit, is Professor Extraordinarius of History, University of South Africa, Pretoria. Hij is lid van de TVE Werkgroep Regionale Geschiedschrijving. Noten 1 Dit artikel is de uitgewerkte tekst van een voordracht op de Open Dag van de Stichting Tussen Vecht en Eem te Nieuw-Loosdrecht op 22 september 2007. 2 Een omschrijving van het begrip en een voorbeeld biedt George Harinck e.a. red., Het gereformeerde geheugen. Protestantse herinneringsculturen in Nederland, 1850-1950, Amsterdam 2008. 3 Jan Hein Furnée en Ed Taverne, 'De herinnering aan de stad is eindig. Interview met historicus Willem Frijhoff’, in Stadsgeschiedenis 2 (2007), p. 66-80. Vergelijk ook G. van Herwijnen, 'Stadsgeschiedenis', in: Holland, regionaalhistorisch tijdschrift 15 (1983), p. 298-304; M.A.W. Gerding, Dorpsgeschiedenis: bewoning en bewoners, Zutphen 1992; Jan Hein Furnée, 'Beeld, ruimte en maatschappij. Nieuwe wegen in de Nederlandse stadsgeschiedschrijving', in Groniek. Historisch Tijdschrift 162, Groningen 2004, p. 19-20. 4 Discussie over de canon leveren bijvoorbeeld de Bijdragen en Mededelingen tot de Geschiedenis der Nederlanden 121 (2006), p. 76-105 en Maria Grever e.a., Controverses rond de canon, Assen 2006. 5 Interview met prof. dr. Frits van Oostrom in het Nederlands Dagblad, 16 februari 2007. 6 G.J. Schutte, 'De canon van Nederland: nationaal of sektarisch?' in: Nederlands Dagblad 18.7.2007; vergelijk ook Canon. Speciale bijdrage tot het Nededeiiands Dagblad, 15.2.2007. 7 Willem Frijhoff, Dynamisch erfgoed, Amsterdam 2007. 8 A.J. van der Aa, Aardrijkskundig woordenboek, Gorinchem 1846 VII, p. 429-432; herdrukt door F. Brand in Historische Kring Loosdrecht 6 nr. 25 (1979), p. 73-79. 9 C. Smits, De Afscheiding van 1834: Provincie Utrecht, Dordrecht 1980, IV, p. 395. 10 Smits, De Afscheiding van 1834, IV, p. 395. 11 Smits, De Afscheiding van 1834, IV p. 395-416. 12 S. Pos, 'In en om de "Oukerck"', in Historische Kring Loosdrecht 3 (dec.1974), p. 122. 13 H. Brunekreef, '1578 Kerkhervorming in Loenen en Loosdrecht', HKL 5 nr. 24 (december 1978), p. 125; Brunekreef volgt hierin naar eigen zeggen W. Voogsgeerd. Hij herhaalde dit verhaal in H. Brunekreef, 'De hervormde kerk in Oud-Loosdrecht', HKL 8 nr. 34 (februari 1981), p. 7-8. 14 Pos, 'In en om de "Oukerck"', p. 122. 15 Brunekreef, '1578', p. 125. Vergelijk ook Brunekreef, 'Hervormde Kerk’, p. 10. 16 G. van der Zee, Crisis van de kerkelijke reformatie in de dorpen van de provincie Utrecht, 1956, p. 43. 17 Merkwaardiger genoeg wordt hetzelfde gemeld inzake Loenen aan de Vecht: 'Het oude gothische doopvont werd [bij de reformatie van Loenen, einde 1578] in de Vecht geworpen, doch later weer opgevist en staat nu in de tuin van Mater Dei', Van der Zee, Crisis, p. 44. 18 Utrechters entre-deux. Stad en Sticht in de eeuw van de Reformatie, 1520-1620, Delft 1992, p. 154. 19 Utrechters Entre-deux, p. 155. 20 B. de Ligt, Enige hoofdstukken uit een eeuw Loos- 34 TVE 26e jrg. 2008
drechtse kerkgeschiedenis, '1550-1650, Loosdrecht 1998, p. 15. Een verklaring van 1630 (aangehaald in De Ligt, Enige hoofdstukken, p. 8) stelt, dat de kerk van Nieuw Loosdrecht heeft geleden onder 'tot den tijt van de beeldenstorme in de Nederlanden gepleecht'. Er zijn m.i. vragen te stellen bij de conclusie, dat dit moet slaan op 1566. 21 Vergelijk C.A. van Swigchem, Een blik in de Nederlandse kerkgebouwen na de ingebruikneming voor de protestantse eredienst, Den Haag 1970. 22 Van der Zee, Crisis, p. 77. 23 Van der Zee, Crisis, p. 64, 39, 36, 25. 24 De (kerk van Rome getrouwe) Heer van Amstel en Mijnden, ambachtsheer van de Loosdrechten, collator, patroon en stichter van enkele vicarieën en altaren in de kerk te Nieuw- Loosdrecht (De Ligt, Enkele hoofdstukken, p. 6; De Ligt, 'Loosdrecht', p. 150), was, lijkt het, er niet de man voor om zo'n beeldenstorm ongestraft te laten. 25 Geciteerd naar Johan Huizinga, Verzamelde werken 3, Haarlem 1949, p. 5. 26 Huizinga, Verzamelde werken, deel 3, p. 215. 27 Gerald Strauss, Manifestations of Discontent on the Eve of the Reformation, (Bloomington-London 1972, p. 218-222. 28 Vergelijk bijvoorbeeld A. de Reuver, 'Geloven in liefde. Over een 'profitelijck boecxken' uit de vroege Hervorming', in: Kerk rond het bedgeheim. Opstellen, aangeboden aan prof. dr. A. de Reuver, Zoetermeer 2007, p. 215-272. 29 Carlo Ginzburg, De kaas en de wormen. Het wereldbeeld van een zestiende-eeuwse molenaar, Amsterdam 1982 (oorspronkelijke Italiaanse uitgave 1976). 30 Vergelijk G.J. Schutte, 'Christelijke wereld - christenen in de wereld', in: Radix 16 (1990) p. 2-4. 31 Utrechters entre-deux, p. 130. 32 J.Th. de Smidt, Sententien van de Grote raad vair Mechelen V, Brussel 1987, nr. 2839. 33 G. Verhoeven, Devotie en negotie. Delft als bedevaartplaats in de late middeleeuwen, Amsterdam 1992. 34 Vergelijk G.J. Schutte, ’Katholiek en protestant tussen Vecht en Eem ca 1550-1750', in: Tussen Vecht en Eem 24 (2006), p. 70. 35 H.L.Ph. Leeuwenberg, 'Tussen pastoor en predikant. Een inquisitieproces tegen een plattelandspastoor in het Sticht 1573-1574', in: Utrechters entre-deux, p. 147-171. 36 Joost van der Spek, Van Oostbroek tot Westbroek. Het verhaal van de zes dorpen van De Bilt, De Bilt 2007, p. 144. 37 B. de Ligt, 'Loosdrecht in de tijd van de reformatie', in: Tussen Vecht en Eem 25 (2007), p. 144. 38 J. Pollmann, Een andere weg naar God. De reformatie van Amoldus Buchelius, '1565-1641, Amsterdam 2000. 39 De Ligt, 'Loosdrecht', p. 147. 40 Nederlandse Geloofsbelijdenis, art. 36. 41 De Ligt, ’Loosdrecht', p. 147-151; De Ligt, Enige hoofdstakken, p. 19-26. 42 S.D. van Veen ed., Acta der Provinciale en particuliere synoden Noord-Holland I, Groningen 1892, p. 125, 158, 251; vergelijk ook De Ligt, Enige hoofdstukken, p. 20 e.v. 43 Paul H.A.M. Abels, 'Misbruycken ende papistische superstitiën - Hollandse bemoeienis met de Utrechtse kerk rond 1600', in: Oud-Utrecht 2004; Van der Zee, Crisis. 44 J. Schipper Jr, 'Over een leelijke gewoonte in de Loosdrechten omstreeks 1607', in: laarhoek Niftarlake 1927, p. 5-8. 45 De Ligt, Enige hoofdstukken, p. 23-26. 46 De Ligt, Enige hoofdstukken, p. 30-33. 47 Gegevens ontleend aan de Acta classis Edam '1601-1603, ontvangen van drs. E. Geudeke. 48 De Ligt, Enige hoofdstukken, p. 35. 49 De Ligt, Enige hoofdstukken, p. 34-42. 50 A. Sulman, Geloven aan de zoom van de Veluwe. Een onderzoek naar de geschiedenis van de kerkelijke liggingen op de Noordwest-Veluwe in de negentiende eeuw, Kampen 2004. 51 G.J. Schutte, 'Enkele historische overwegingen bij "Bunschoten 600 jaar stad'", in: Thea de Graaf e.a., Zo vierde Bunschoten feest, Bunschoten 1983, p. 18-19. 52 B. de Ligt, Handelingen des kerckenraets van de Oude Loosdrecht 1647-1695, Loosdrecht 1997, p. 1- 2 . 53 De Ligt, Handelingen, p. 6. 54 De Ligt, Handelingen, p. 80. 55 Vergelijk, De Ligt, Enige hoofdstukken, p. 57-59. 56 Roodenburg, Onder censuur. De kerkelijke tucht in de gereformeerde gemeente van Amsterdam, Hilversum 1990. 57 A.W. Biewenga, De Kaap de Goede Hoop. een Nederlandse vestigingskolonie, 1680-1730, Amsterdam 1999, hoofdstuk 5. TVE 26e jrg. 2008 35
Page 1 and 2: TVE 26e jrg. nr. 1, maart 2008 Tuss
Page 3 and 4: Een nieuwe beeldenstorm nodig? Vrag
Page 5 and 6: toch aangenaam. Arm, dat doet immer
Page 7 and 8: en zij bij die gelegenheid de kerk(
Page 9 and 10: 4 ‘.4 v"4i'. 4 « V '-- Wêïfm v
Page 11 and 12: Bovendien: schout, schepenen en buu
Page 13 and 14: vattingen aan, tradities en gebruik
Page 15: aangesproken en ontboden, maar in n

Beeldenstorm in Loosdrecht

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?