Historie van Amstelveen
Amstelveens historie in vogelvlucht
Amstelveens historie in vogelvlucht
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
KORTE BESCHRJIJV:U:NGHE .<br />
VAN DE<br />
HHSTOR:U:JE<br />
VAN<br />
AMSTJELVJEJEN<br />
AMSTEI.VJEEN, zo we1 geleg-en_,<br />
Miftdl 'bedeeld. met Godea zege:n~,<br />
JLeedL ont. Gyabrec:hts overmoed,<br />
Leed. d.oor Spa.njes dwintgell.andlen_.<br />
OmJla:nllg-B v.ieJl "it in hllllise:nns Jha111tdien_. . ·<br />
JT..aatstlfo 1.eeft er '\ Vllllll.llr g-ewoed.. (:1792~<br />
te <strong>Amstelveen</strong> bij Bureau Culturele Zaken, naast het Raadhuis<br />
PRIJS: 15 STUYVERS
AMSTELVEENS HISTORIE IN VOGELVLUCHT<br />
/-'3<br />
Uitgave <strong>van</strong> het Gemeentebestuur <strong>van</strong> <strong>Amstelveen</strong><br />
Tekst en ontwerp : Bureau Culturele Zaken<br />
D.J. SPAANS<br />
Kastanjelaan 1<br />
PURMEREND<br />
OKTOBER 1963
C.:><br />
Veenderijen nabij <strong>Amstelveen</strong> omstreeks 1750. Aile bewerkingen :djn hierop afgebeeld.
VOORWOORD<br />
<strong>Amstelveen</strong>, of Amstelrevene zoals een der oudste namen luidt, heeft<br />
een rijke historic, die teruggaat tot het jaar 1278. Nog veel te weinig<br />
is deze historic bekend. Het ontbreken <strong>van</strong> een geschiedbeschrijving<br />
<strong>van</strong> onze streek is hier zeker debet aan.<br />
Toch is het goed voor ieder die in onze gemeente woont of zich hier<br />
vestigt, te weten dat eeuwen geleden hier mensen woonden, geslachten<br />
elkaar zijn opgevolgd, hebben gezwoegd en geworsteld, blijde en<br />
droeve dagen hebben gekend. Het is onze stellige overtuiging dat de<br />
verbondenheid met de plaats waar men woont toeneemt indien men<br />
iets <strong>van</strong> de geschiedenis weet. De tijd tussen geboorte en overlijden<br />
<strong>van</strong> een mens staat immers niet op zichzelf, maar is een schakel in de<br />
keten <strong>van</strong> generaties, die elkaar opvolgen en gezamenlijk bouwen aan<br />
de ontwikkeling <strong>van</strong> het gebied, waar het ons gegeven is een aantal<br />
jaren te Ieven.<br />
N aast de pogingen die worden ondernomen om te komen tot een<br />
wetenschappelijke beschrijving <strong>van</strong> de historic <strong>van</strong> de gemeente heeft<br />
het bureau culturele zaken op verzoek <strong>van</strong> het gemeentebestuur een<br />
aantal gegevens over de geschiedenis <strong>van</strong> <strong>Amstelveen</strong> opgesteld en in<br />
een eenvoudige uitgave samengevat.<br />
Het verheugt ons bijzonder dat deze gegevens thans in druk verschijnen<br />
en aan een ieder beschikbaar kunnen worden gesteld. De uitgave<br />
heeft niet de pretentie volledig te willen zijn of een werkelijke geschiedsbeschrijving<br />
te vormen. Zij is alleen bedoeld om ieder die<br />
hiervoor belangstelling heeft een aantal informatics te verstrekken.<br />
Een woord <strong>van</strong> dank aan de samenstellers is zeker op zijn plaats.<br />
Van harte hopen wij dat deze gegevens mogen bijdragen om de kennis<br />
<strong>van</strong> de geschiedenis <strong>van</strong> de eigen gemeente te vergroten en de belangstelling<br />
voor de historic te wekken. AI degenen, die meer willen weten<br />
of zich nader willen orienteren verwijzen wij gaarne naar de expositieruimte<br />
,Aemstelle", Amsterdamseweg 511, waar een afzonderlijke afdeling<br />
is ingericht, die op de historic <strong>van</strong> onze gemeente betrekking<br />
heeft. Het bureau culturele zaken op het gemeentehuis is voorts<br />
gaarne bereid ieder, die meer wil weten over de geschiedenis <strong>van</strong><br />
onze gemeente ter wille te zijn met de gegevens waarover het beschikt.<br />
Anderzijds is dit bureau zeer geinteresseerd in alle wetenswaardig-<br />
5
heden over de geschiedenis <strong>van</strong> onze gemeente, waarover anderen<br />
beschikken. Voor de opbouw <strong>van</strong> de geschiedenis <strong>van</strong> onze gemeente<br />
en voor een goede verzameling <strong>van</strong> voorwerpen, die op de geschiedenis<br />
betrekking hebben, is een wisselwerking tussen de gemeente en<br />
het publiek <strong>van</strong> uitermate groot belang.<br />
HET GEMEENTEBESTUUR.<br />
<strong>Amstelveen</strong>, oktober 1963.<br />
6
AMSTELVEENS HISTORIE IN VOGELVLUCHT<br />
De naam ,Neder-land" komt zeker in het gebied <strong>van</strong> en rondom<br />
<strong>Amstelveen</strong> wei tot zijn recht. Nog in de 16e eeuw wordt de streek<br />
onmiddellijk ten zuiden <strong>van</strong> Amstelland beschreven als zijnde ,wouste,<br />
wilde Ianden, eensdeels maress (moeras), anders mourlant (veen) ",<br />
terwijl kaarten uit die tijd ons Amstelland tonen als een aaneenschakeling<br />
<strong>van</strong> meren en plassen.<br />
De plaats ,Aemstelle" of ,Amestelle" (= een waterachtig gebied) was<br />
toen al meer dan vier eeuwen bekend en werd gevormd door een<br />
·tweetal stroken laagveen op de beide oevers <strong>van</strong> de Amstel, <strong>van</strong> de<br />
Waver tot het IJ.<br />
In ll05 kreeg dit Aemstelle zijn eerste schout in de persoon <strong>van</strong><br />
Wolfgerus, 'n ministeriaal <strong>van</strong> de Utrechtse Bisschop. Algemeen<br />
wordt aangenomen, dat dit de stamvader is <strong>van</strong> het beroemde geslacht<br />
der Aemstels, het geslacht, dat na een langdurige strijd met de<br />
Utrechtse Bisschoppen en de Graven <strong>van</strong> Holland in 1280 ten onder<br />
gin g.<br />
Het was deze val die Vondel inspireerde tot zijn onvolprezen treurspel<br />
,Gijsbrecht <strong>van</strong> Aemstel", dat echter historisch gezien te fantasierijk<br />
genoemd mag worden.<br />
Veelal wordt de Portugees-Israelitische begraafplaats te Ouderkerk<br />
genoemd als de plaats, waar het kasteel <strong>van</strong> de Heren <strong>van</strong> Aemstel<br />
zou hebben gestaan.<br />
Tot 1278 was Aemstel(le) een ongesplitste gemeenschap met een eigen<br />
bestuur, rechtspraak en zetel in de Staten <strong>van</strong> Holland en West<br />
Friesland. In dat jaar wordt echter in het westelijke deel <strong>van</strong> de<br />
heerlijkheid een nieuwe kerk gesticht, waardoor twee kerkelijke gemeenten<br />
ontstaan: Ouder- en Nieuwer-Amstel.<br />
In de inzameling voor de Kruistochten draagt de Pastoor <strong>van</strong> Aemstel<br />
dan namelijk voor twee kerken bij.<br />
Na de val der Aemstels moet het Waterlandse geslacht Persyn een<br />
belangrijke rol in Amstelland zijn gaan spelen. Hoe belangrijk kan<br />
nog altijd niet worden achterhaald, maar het feit, dat aile Amstel-<br />
Aemstelle<br />
Heren <strong>van</strong> Aemstel<br />
Onder- en Nieuwer<br />
Amstel<br />
gemeentewapen<br />
7
landse gemeentewapens <strong>van</strong> het Persynwapen zijn afgeleid, wijst toch<br />
wei op een sterke invloed.<br />
'Ouder-Amstel met de oudste rechten voert 3 + 2 St. Andries- of<br />
schuinkruisjes, Nieuwer-Amstel 3 + I, Amsterdam 3 (maar dan vertikaal)<br />
en Vinkeveen 2.<br />
buurtschappen<br />
kerkelijk Ieven<br />
De eerste leenheer <strong>van</strong> Amstelland na de laatste Gijsbrecht <strong>van</strong><br />
Aemstel werd Gui <strong>van</strong> Avesnes, broer <strong>van</strong> de eerste Graaf <strong>van</strong> Holland<br />
uit het Henegouwse Huis, Jan II. Deze Gui werd echter in 1301<br />
Bisschop <strong>van</strong> Utrecht, waardoor hij genoodzaakt werd een Baljuw aan<br />
te stellen in de persoon <strong>van</strong> Barend <strong>van</strong> Dorenweerde.<br />
Van deze Bernd, zoals hij zichzelf noemde, is een rekening bewaard<br />
gebleven uit 1307, waaruit blijkt, dat het toenmalige Amstelrevene<br />
bestond uit een drietal buurtschappen: Roemersdorp, Middeldorp en<br />
Smedeman, terwijl in het noordelijk deel nog Oetewaal was gelegen.<br />
Het gehele gebied ten noorden <strong>van</strong> het dorp - sommige schrijvers zijn<br />
zelfs geneigd hieronder het terrein tot aan het I J te verstaan -<br />
noemde men ,buitenveldwaart", waaruit later de naam Buitenveldert<br />
is ontstaan.<br />
Zoals gezegd vond de splitsing <strong>van</strong> ,Aemstelle" in Ouder en Nieuwer<br />
Amstel zijn oorzaak in 11et stichten <strong>van</strong> een tweede kerk (een eenvoudige<br />
kapel) in dit gebied, die echter voorlopig nog ondergeschikt<br />
blee£ aan de geestelijke <strong>van</strong> Ouderkerk.<br />
Graaf Willem III verhie£ Nieuwer-Amstel in 1334 tot zelfstandige<br />
parochie. Deze eerste kerk in <strong>Amstelveen</strong>, waar<strong>van</strong> de juiste plaats<br />
niet bekend is, verging ten tijde <strong>van</strong> de oorlog met de Utrechtenaren.<br />
Het is Hendrik <strong>van</strong> Borsselen, die in 144 7 aan pastoor Reynier Struys<br />
vergunning verleent om ,vier maden lands in Aelsmerbanne in Sciphol"<br />
te verkopen en <strong>van</strong> de opbrengst een nieuw kerkgebouw te<br />
stichten. Aldus geschiedde en het nieuwe Godshuis verrees in de loop<br />
<strong>van</strong> de 15e eeuw op de plaats <strong>van</strong> de huidige Dorpskerk.<br />
In 1642 werd deze kerk, behalve uitgebreid en hersteld, tevens <strong>van</strong><br />
een tweetal luiklokken voorzien. Toen was het echter al een kerk der<br />
Reformatie geworden, want reeds in 1580 was hier de Roomse wijze<br />
<strong>van</strong> prediken en dopen bij keur verboden.<br />
Hoelang de aan Rome trouwgebleven gelovigen <strong>van</strong> een eigen bede-<br />
8
huis verstoken bleven of waar zij een onderdak gevonden hebben, is<br />
niet bekend. W el zeker is, dat zij later meer zuidwaarts <strong>van</strong> het dorp<br />
twee kerkjes hebben gesticht, namelijk een in de Bovenkerkerpo1der<br />
(nabij de Nesserlaan) en een aan de Legmeerdijk. In het dage1ijks<br />
gebruik werden zij de ,beneden-" en de ,bovenkerk" genoemd. Het<br />
tegenwoordige Bovenkerk heeft er zijn naam aan te danken.<br />
De oude Dorpskerk raakte in de 19e eeuw sterk in verval en moest<br />
dan ook in 1866 geheel worden ver<strong>van</strong>gen. Afgezien <strong>van</strong> enkele uitbreidingen<br />
en wijzigingen is dit de kerk geworden, zoals we haar<br />
thans nog kennen in de kern <strong>van</strong> het oude dorp <strong>Amstelveen</strong>.<br />
<strong>Amstelveen</strong>s centrum omstreeks 1700. Dorpsvertier rondom de kerk met op de voorgrond<br />
de dorpspomp en het nachtwakershuisje; rechts de Schoolstraat.<br />
In diezelfde periode zochten de Nieuwer-Amste1se volgelingen <strong>van</strong><br />
Rome, die een tijdlang een tot kerk omgebouwd pakhuis op de hoek<br />
Handweg/Noorddammerlaan hadden gebruikt, naar de mogelijkheid<br />
een ,echte" kerk te doen bouwen.<br />
Pastoor Jan Will em Brouwers was de grote stimulator en hij zag kans<br />
een aktie te ontketenen, die in 1873 leidde tot de bouw <strong>van</strong> de St.<br />
Urbanuskerk, bet monument <strong>van</strong> de architect dr. P. J. H. Cuypers.<br />
9
Achttien jaar later verrees in het kleine Nes aan de Amstel een door<br />
de zoon <strong>van</strong> de bekende architect, Josef Cuypers, ontworpen kerk,<br />
hetwelk eveneens een prachtig bouwwerk mag worden genoemd.<br />
Er was in diezelfde periode nog een kerk gebouwd. Aan de Handweg<br />
lieten namelijk de Gereformeerden in 1866 een klein kerk je bouwen,<br />
dat echter niet lang is meegegaan, want juist v66r de eeuwwisseling<br />
- in 1899 - verrees de huidige kerk. In het oude gebouw werd een<br />
tijdlang de z.g. ,Teekenschool" gevestigd.<br />
Het tweede door de Gereformeerde Gemeente in gebruik genomen<br />
kerkgebouw, was de huidige ,Bosrand", die na 13 jaar als zodanig<br />
dienst te hebben gedaan, in 1937 aan de Ned. Hervormde Gemeente<br />
werd overgedaan. Toen was namelijk de Pauluskerk gereedgekomen. ,<br />
De Hervormden gebruikten het gebouw aan de Amsterdamseweg<br />
- dat toen de naam Bethelkerk droeg- nog tot 1951 en konden toen<br />
de Kruiskerk in gebruik nemen.<br />
In deze eeuw zijn er overigens nog heel wat kerkgebouwen bijgekomen.<br />
Zo verrezen in 1928 de H. Annakerk en de Johanneskapel. De<br />
rooms-katholieken hadden daarv66r gedurende enkele jaren een grote<br />
schuur achter Amste:::damseweg 7 (het oude ,Aemstelle") als noodkerk<br />
ingericht.<br />
In 1962 tenslotte verrezen nog de H. Geestkerk en de Adventkerk,<br />
terwijl een aantal kerkgebouwen in de nieuwe wijken in aanbouw<br />
werd genomen.<br />
kloosters<br />
ambachtsheren<br />
Terug echter naar het begin <strong>van</strong> de 14e eeuw. In 1307. overlijdt Bisschop<br />
Gui en keren de ,heerscapien <strong>van</strong> Aemsterlant'; terug tot de<br />
Grafelijkheid <strong>van</strong> Holland, waarna zij verenigd worden met die <strong>van</strong><br />
Waterland en Zee<strong>van</strong>g.<br />
Gerrit <strong>van</strong> Heemskerck uit het beroemde Noordhollandse geslacht<br />
wordt tot Bal juw benoemd.<br />
In 1393 wordt op het Nieuwer-Amstelse grondgebied een Karthuizerklooster<br />
gesticht (terrein thans tussen Lindengracht en Westerstraat<br />
te Amsterdam) en in 1394 een Reguliersklooster (terrein Utrechtsestraat-Keizersgracht).<br />
Beide kloosters hebben een bijzonder rijke en<br />
boeiende geschiedenis, welke echter buiten het bestek <strong>van</strong> dit boekje<br />
zou komen te vallen.<br />
Nieuwer-Amstel was tot dusver een grafelijk schoutambt, doch in<br />
1399 komt hierin verandering als Koen Cuser <strong>van</strong> Oosterwijk met het<br />
10
ambacht <strong>van</strong> Amstelreveen wordt beleend en alzo de eerste Ambachtsheer<br />
wordt.<br />
Na heer Koen zullen in de loop der eeuwen nog heel wat Ambachtsheren<br />
en ook -vrouwen volgen, waar<strong>van</strong> nog vele namen zijn terug te<br />
vinden op straatnaambordjes in <strong>Amstelveen</strong>, zoals Hendrik <strong>van</strong> Borsselen,<br />
Margriete <strong>van</strong> Cleve en Charlotte de Montpensier.<br />
De Dorpsstraat gezien in de richting <strong>van</strong> de Handweg omstreeks 1720 met links de<br />
dorpskerk en rechls het rechthuis op de hoek <strong>van</strong> de huidige Badlaan.<br />
Wie de geschiedenis <strong>van</strong> Nieuwer-Amstel bestudeert, wordt doorlopend<br />
geconfronteerd met feiten, die veel leed voor de bevolking<br />
moeten hebben betekend. Gedurende de Hoekse en Kabeljauwse<br />
twisten waren het de strooptochten door manschappen <strong>van</strong> Jan <strong>van</strong><br />
Beieren, die in deze streken onrust zaaiden; in 1420 plunderden de<br />
naar Amsterdam optrekkende Utrechtenaren het dorp; daarna zijn<br />
het de Gelderse soldaniers die hier rondstropen, en in 1517 brengt de<br />
woeste krijgsbende <strong>van</strong> Karel <strong>van</strong> Gelre, ,de Zwarte Hoop", de bevolking<br />
tot wanhoop.<br />
In 1494 lezen we in een ,Enqueste ende Informatie", dat het aantal<br />
haardsteden in Nieuwer-Amstel in 20 jaar is teruggelopen <strong>van</strong> 160<br />
leed voor bevolking<br />
11
tot 80! Tevens wordt daarbij vermeld dat de armelijke bevolking leeft<br />
<strong>van</strong> turf delven, koeien houden en hennep zaaien.<br />
de Joopvelden<br />
banpalen<br />
Inmiddels hebben we kennis kunnen nemen <strong>van</strong> een tweetal namen<br />
binnen het Amstelreveen <strong>van</strong> de 15e eeuw.<br />
In 1408 wordt het Lange Loopveld (de tegenwoordige Ouderkerkerlaan)<br />
in akten genoemd en 35 jaar later het Korte Loopveld, nu de<br />
Kalfjeslaan geheten.<br />
Het waren inderdaad looppaden; eerst in de tweede helft der 17e<br />
eeuw za1 een begin worden gemaakt met ,de verwijdinghe <strong>van</strong> de<br />
Loopvelden".<br />
In 1489 had Rooms-Koning Maximiliaan aan de zich meer en meer<br />
ontwikkelende koopstad Amsterdam de vrijheid ver1eend om buiten<br />
deze stad nog duizend roeden (1 roede = 3,767 m) verder, te mogen<br />
bannen of misdadigers te mogen vatten.<br />
De groots aangelegde hofstede Elsrijk aan de <strong>Amstelveen</strong>sen (thans Amsterdamse-)<br />
Weg met links op de voorgrond de banpaal.<br />
12
De uiterste grens hier<strong>van</strong> gaat Amsterdam aangeven met z.g. ban- of<br />
limietpalen. Deze komen dus te staan binnen de Ambachten <strong>van</strong><br />
Nieuwer-Amstel en Sloten.<br />
In Nieuwer-Amstel komen ze te staan aan de <strong>Amstelveen</strong>seweg (thans<br />
Amsterdamseweg) nabij het prachtige buitenverblijf Elsrijk, dat stond<br />
op de plaats, waar thans het kantoor <strong>van</strong> de N.V. Van Leer prijkt,<br />
en aan de westelijke oever <strong>van</strong> de Amstel. Beide banpalen, die de<br />
vorm hebben <strong>van</strong> obelisken, zijn nog op deze plaatsen terug te<br />
vinden. Een vreemd feit was het intussen wei, dat men een dergelijke<br />
beslissing kon nemen zonder instemming <strong>van</strong> de Ambachtsheer.<br />
Begrijpelijk is dan ook wei, dat Ambachtsheer Walraven <strong>van</strong> Brederode<br />
en later diens zoon Reinout scherp protesteerden tegen deze<br />
inbreuk op hun jurisdictie. Het wordt dan ook een langdurig proces,<br />
waaraan min of meer onverwacht in 1529 een einde komt, doordat<br />
Reinout met de Burgemeesteren <strong>van</strong> de stad Amsterdam een overeenkomst<br />
aangaat tot verkoop <strong>van</strong> de Ambachtsheer1ijkheden Amste1-<br />
veen, Sloten, Sloterdijk en Oostdorp (Osdorp).<br />
Er gaan vele verhalen, a1s zou Reinout zijn heerlijkheden op een<br />
kwade avond hebben verdobbeld, maar laten we ons in dit korte<br />
overzicht maar tot de officiele lezing bepalen.<br />
Eerst in 15·31 verbindt Karel V zijn toestemming aan deze overeenkomst<br />
en wordt burgemeester Heyman Jacobsz <strong>van</strong> Amsterdam als<br />
Ambachtsheer aangewezen.<br />
Tot 1795 toe zal steeds een der burgemeesteren <strong>van</strong> Amsterdam deze<br />
rechten hier uitoefenen.<br />
Ten zuiden <strong>van</strong> het Korte Loopveld (thans de Kalfjeslaan) wordt<br />
omstreeks 1500 door Mr. Jan Benningh de buitenp1aats Kostverloren<br />
ajd Amstel gesticht. Het is het eerste buitenverblijf <strong>van</strong> het grote<br />
aanta1, dat in de volgende eeuwen langs de oever <strong>van</strong> de Amstel zal<br />
verrijzen. Oud-burgemeesters <strong>van</strong> Amsterdam, rijke kooplieden en<br />
zelfs Cornelis Tromp vestigen zich langs de prachtige rivier.<br />
Helaas zijn bijna al deze verblijven met hun lustwaranda's en prachtige<br />
tuinen ten offer gevallen aan het verval <strong>van</strong> de l9e eeuw. De niet<br />
tot de grootste behorende ,Wester-Amstel" en ,Oostermeer" vinden<br />
we gelukkig nog terug; <strong>van</strong> de andere kunnen we aileen nog maar de<br />
mi:men terugvinden op een aantal straatnaambordjes in onze gemeente.<br />
buitenverblijven<br />
13
Een deel <strong>van</strong> Amstelland in 1787, aangevende de versterkte toegangen en doorllteekbare<br />
plaatsen, waarop tevens de vele buitenverblijven langs de Amstel goed zijn terug<br />
te vinden.<br />
14
De waterstaatkundige belangen werden in Nieuwer-Amstel <strong>van</strong> ouds<br />
door het dorpsbestuur <strong>van</strong> <strong>Amstelveen</strong> behartigd. In het begin <strong>van</strong><br />
de I6e eeuw ontstond er echter nogal kritiek op de wijze waarop<br />
schout en schepenen hun taak op dit gebied uitvoerden.<br />
Het is de reeds eerder genoemde mr. Jan Benningh, die beseft clat<br />
Amstelland steeds meer door overstromingen wordt beclreigcl. Hij ziet<br />
kans Keizer Karel V voor de waterstaatsbelangen <strong>van</strong> deze streek te<br />
interesseren en bij oktrooi <strong>van</strong> 31 december 1520 verklaart Karel V<br />
hetland <strong>van</strong> <strong>Amstelveen</strong> tot Heemraadschap. Het mag als iets buitengewoons<br />
worden aangemerkt, dat over het gebied <strong>van</strong> een heerlijkheid<br />
en aileen ter wille <strong>van</strong> binnenclijken en wateringen <strong>van</strong>wege de Keizer<br />
een Heemraadschapsbestuur wercl aangestelcl. Dit bestuur bestond uit<br />
de vijf landrijksten, waar<strong>van</strong> de Raad <strong>van</strong> Holland (met Amsterdam<br />
als belangrijkste stem) er vier aanwees als Heemraacl en de oudste als<br />
Dijkgraaf. Dit Heemraaclschap is met ingang <strong>van</strong> I januari 1908 opgeheven.<br />
Voor een regeling in groter verband riep Karel V op 27 september<br />
1525 het thans nog bestaancle Hoogheemraadschap Amstelland in het<br />
leven.<br />
Onclanks de maatregelen die deze colleges in de loop <strong>van</strong> de dan<br />
volgencle jaren nemen kan er gedurende vele tientallen jaren nog<br />
nauwelijks gesproken worden <strong>van</strong> een beheersing <strong>van</strong> de waterstand<br />
in dit gewest. De opgeworpen dijken en kaclen en de uit de groncl verrezen<br />
molens konden niet beletten, clat vele landerijen gedurencle de<br />
wintermaanden blank kwamen te staan. Begrijpelijk is clan ook, clat<br />
men naar de mogelijkheid zocht om <strong>van</strong> dit land toch nog profijt te<br />
trekken en zo kan men zelfs al uit stukken uit die tijd lezen over de<br />
turfwinning als grootste beclrijvigheicl. Daarover zo straks iets meer.<br />
De strijcl tegen de Spanjaarclen laat ook deze streken niet onberoerd.<br />
Het is de beruchte Geuzenleider Lumey zelf, die op 18 augustus 1572<br />
zijn hoofdkwartier in het noordelijke deel <strong>van</strong> Nieuwer-Amstel vestigt,<br />
om de strijd tegen Amsterdam voor te bereiclen. Zijn plannen mislukken<br />
echter en tijclens de terugtocht <strong>van</strong> zijn troepen gaan vele<br />
huizen in vlammen op en wordt het Karthuizerklooster geheel vernield.<br />
Voor Nieuwer-Amstel volgen zes vreselijke jaren <strong>van</strong> cluurte en<br />
gebrek, brandstichting en plundering. De Geuzen haclden <strong>Amstelveen</strong><br />
waterstaat<br />
deGeuzen<br />
in <strong>Amstelveen</strong><br />
15
ezet, maar het Spaansgezinde Amsterdam bezat de heerlijkheidsrechten<br />
en zo dobberde dat <strong>Amstelveen</strong> weerloos op de woelige baren <strong>van</strong><br />
de 80-jarige oorlog.<br />
Doch ook deze jaren gingen voorbij en dan volgen jaren <strong>van</strong> rust en<br />
opbouw. Zo wordt o.a. in 1629 door de Staten <strong>van</strong> Holland en West<br />
Friesland oktrooi verleend tot de aanleg <strong>van</strong> de Middelpolder en in<br />
1634 tot die <strong>van</strong> de Buitenveldertpolder.<br />
Willem ll<br />
v66r Amsterdam<br />
Na de dood <strong>van</strong> Frederik Hendrik spitsen de moeilijkheden zich<br />
echter weer toe. De nog jonge stadhouder Willem II krijgt grote<br />
meningsverschillen met de meerderheid <strong>van</strong> de Staten <strong>van</strong> Holland,<br />
waaronder de stad Amsterdam.<br />
De uit de geschiedenisboekjes bekende aanslag op Amsterdam in 1650<br />
bracht ook in <strong>Amstelveen</strong> weer de nodige beroering, doordat het<br />
hoofdkwartier <strong>van</strong> 's Prinsen legermacht hier (volgens de overlevering<br />
het verdwenen panel Dorpsstraat 93) was ondergebracht. Van de aan-<br />
Onderhandelingen tussen twee afgevaardigden <strong>van</strong> de Regering <strong>van</strong> Amsterdam en<br />
Graaf Willem Hendrik <strong>van</strong> Nassau v66r de hofstede Welna aan de Amstel.<br />
16
slag komt niets, maar na een belegering <strong>van</strong> enkele dagen - in welke<br />
tijd onderhandelingen werden gevoerd op de hofstede Welna aan de<br />
Amstel - wordt te <strong>Amstelveen</strong> een verdrag gesloten, dat grotendeels<br />
tegemoet komt aan de eisen <strong>van</strong> Willem II.<br />
Ret geheel wordt op oud-Hollandse wijze beslecht met een goede<br />
maaltijd in het Rechthuis, dat stond op de hoek <strong>van</strong> de tegenwoordige<br />
Badlaan.<br />
1672 is ook weer zo'n jaartal, dat in ieders geheugen blijft gegrift: bet Rampjaar<br />
het Rampjaarl<br />
Frankrijk, Engeland, Aken en Munster isoleren de Nederlanden en<br />
verklaren het de oorlog. De vreemde troepen ondervinden weinig<br />
tegenstand en als op 24 juni Naarden is ingenomen, ziet de regering<br />
<strong>van</strong> Amsterdam nog maar een mogelijkheid ... : de omgeving te<br />
inunderen.<br />
De sluizen te Amsterdam worden geopend en het water stroomde<br />
Amstelland binnen. Dit was bepaald niet naar de zin <strong>van</strong> de <strong>Amstelveen</strong>se<br />
boeren, die hun eigenbelang veel hoger stelden. Zij staken<br />
eigenhandig de <strong>Amstelveen</strong>schen Weg- meestal Veendijk genoemdin<br />
de buurtschap Buitenveldert door, waardoor het inundatiewater op<br />
de Haarlemmermeer werd afgetapt. Twee dagen later werd het gat op<br />
bevel <strong>van</strong> de stadsregering weer gedicht. Toch moesten daarna nog<br />
de meest krachtige maatregelen genomen worden om te voorkomen,<br />
dat de kwade boeren nogmaals konden saboteren.<br />
Het werd echter nog veel erger. De kaden tussen Ouderkerk en Uithoorn<br />
worden doorgestoken, waardoor nog veel meer land blank komt<br />
te staan. Daarna worden aile vaarten, uitkomende op de oostzijde <strong>van</strong><br />
de Amstel en de Mijdrecht, onbevaarbaar gemaakt door het doen<br />
zinken <strong>van</strong> gevorderde schepen. Een groot deel <strong>van</strong> de bomen langs<br />
de <strong>Amstelveen</strong>schen Weg en de Amsteldijk worden omgekapt. Alles<br />
wordt in staat <strong>van</strong> verdediging gebracht. Zo wordt o.a. in Uithoorn<br />
een krijgsmacht <strong>van</strong> 3000 man gelegerd.<br />
Van Alkmaar begon echter de victorie en spoedig daarna kon alles<br />
weer zoveel als mogelijk was in de oude toestand worden teruggebracht.<br />
Ongetwijfeld zal het land veel te lijden hebben gehad <strong>van</strong> het<br />
zoute water.<br />
17
plaats<br />
<strong>van</strong> turftrappers<br />
De rust keerde terug en de ,Amsterveners" konden zich weer geheel<br />
en al wijden aan hun dagelijks werk, dat - zoals eerder is gezegd -<br />
voor velen bestond uit de turfwinning.<br />
Het turfsteken is namelijk gedurende enkele eeuwen een bedrijvigheid<br />
<strong>van</strong> groot economisch belang voor deze streken geweest. Dat wil niet<br />
zeggen, dat de bevolking er een goed belegde boterham mee verdiende.<br />
Zelfs in de 20e eeuw, toen de baggermolen het eenvoudige handwerk<br />
gedeeltelijk verving, was het karige loon dat de veenarbeiders<br />
ontvingen, hard en zuur verdiend.<br />
De werktuigen, welke u in het museum ,Aemstelle" kunt terugvinden,<br />
dateren nog uit deze eeuw, maar ze komen ook reeds voor op<br />
gravures uit de l7e eeuw. De meestal zelfvervaardigde trapborden,<br />
de stikklompen, de krukken en de trekklauw, ze hebben er eeuwenlang<br />
hetzelfde uitgezien en laten slechts vermoeden hoeveel werk zij<br />
door mensenhanden hebben verricht.<br />
Turfsteken tot in de 20e eeuw; hier het uitvenen <strong>van</strong> de Binnendijkse Buitenveldertse<br />
Polder (thans Amsterdamse Bos).<br />
18
De <strong>Amstelveen</strong>se turf - in feite niets anders dan gedroogd veen<br />
werd in hoofdzaak naar Amsterdam vervoerd, waar het zowel als huisbrandstof,<br />
als in de ovens der vele fabrieken werd verstookt.<br />
Van de door het turfsteken ontstane grote onrendabele veenplassen<br />
zijn o.a. de Vinkeveense plassen nog een voorbeeld. De overige zijn in<br />
de loop der tijden drooggemalen. Voor de Bovenkerkerpolder werd<br />
op 7 september 1764 oktrooi verleend tot droogmaking. Dat sommige<br />
gedeelten veel later pas aan de beurt kwamen, moge blijken uit het<br />
feit dat de Legmeerpolder eerst in de jaren 1873-1877 werd drooggemalen.<br />
Van de vele daarvoor benodigde molens zijn er helaas weinig<br />
terug te vinden.<br />
Van dit alles valt trouwens weinig meer in ons huidige <strong>Amstelveen</strong> te<br />
bespeuren. Wie zou b.v. de plaats <strong>van</strong> ons winkelcentrum er op aanzien,<br />
dat er enkele honderden jaren geleden druk turf werd getrapt?<br />
Inmiddels is dan de Amstel een beroemde rivier geworden, wellicht<br />
ook voor de scheepvaart <strong>van</strong> belang, maar vooral ook door de buitenverblijven,<br />
de uitspanningen en de prachtige natuur, die men er zowel<br />
als reiziger in een trekschuit, als wandelaar of bezitter <strong>van</strong> een vigelante,<br />
kan ondergaan.<br />
Omstreeks 1700 is de nog altijd bestaande herberg ,De Paardenburg"<br />
gesticht en niet lang daarna volgen ,De Pauwentuin" en ,De Beerebijt".<br />
Het beroemd geworden ,'t Kalfje" bestond toen alweer bijna<br />
honderd jaar.<br />
Geen wonder, dat er vele lofzangen op de Amstel ontstonden; de bekende<br />
Amstellandse Arcadia is er een ,hoogdravend" voorbeeld <strong>van</strong>.<br />
Als in 1709 de kruitmolen ,'t Oorlogschip" aan de Heylige Weg nabij<br />
de Qvertoom in de lucht vliegt, wordt door Amsterdam (Ambachtsheer)<br />
geen toestemming meer gegeven voor de herbouw. Wel weet de<br />
eigenaar, Gysbert Pelgrom, een vergunning te bemachtigen voor de<br />
oprichting <strong>van</strong> een nieuwe kruitmolen aan het Lange Loopveld nabij<br />
Ouderkerk.<br />
Hij komt echter niet meer aan de uitvoering <strong>van</strong> zijn plannen toe en<br />
eerst in 1719 weten Calkoen en Allard een nieuw bedrijf tot stand te<br />
brengen; Nieuwer-Amstel heeft een kruitfabriek, die door de eeuwen<br />
heen zal blijven bestaan.<br />
vertoeven<br />
aan de Amstel<br />
kruitfabriek<br />
19
Het bedrijf komt later in handen <strong>van</strong> de familie Van Hoorn en er<br />
valt in dit bestek maar weinig meer over te vertellen, dan dat de<br />
naam in de loop <strong>van</strong> de tijd verandert in die <strong>van</strong> ,De Oude Molen",<br />
tot op 7 augustus 1782 een kruitstoof in de lucht vliegt en een enorme<br />
ravage aanricht. De fabriek wordt echter weer geheel opgebouwd en<br />
een jaar later draait het bedrijf weer op voile toeren.<br />
Na een stilstand in het werk <strong>van</strong> 1842 tot 1892 wordt de fabriek opnieuw<br />
door de ,Buskruidmakers" in gebruik genomen en zo kennen<br />
we ,De Oude Molen" nog altijd als de <strong>Amstelveen</strong>se kruitfabriek.<br />
Aagje Deken<br />
en Job. Kinker<br />
muntvervalsing<br />
Amstelporselein<br />
In de I8e eeuw werden in <strong>Amstelveen</strong> een paar kinderen geboren, die<br />
later grote beroemdheden zouden worden.<br />
In een armoedig huisje <strong>van</strong> de Swaluwenbuurt aan de Amstel komt in<br />
december 1741 Aagje Deken ter wereld. Reeds vijf jaar later moet zij<br />
als wees worden opgenomen in het Amsterdamse weeshuis ,D'Oranjeappel",<br />
doordat eerst haar moeder, Geertruy Bebber, en daarna haar<br />
vader, Pieter Deken, komt te overlijden.<br />
De intrede <strong>van</strong> de kleine dreumes moge in die tijd een simpele gebeurtenis<br />
zijn geweest, het zou voor de Nederlandse cultuurgeschiedenis<br />
belangrijke gevolgen hebben.<br />
In tegenstelling tot Aagje Deken aanschouwde de latere dichter en<br />
wijsgeer Johannes Kinker het eerste levenslicht op het dure buitenverblijf<br />
,My Lust" in Nieuwer-Amstel en wei op I januari 1764.<br />
Omstreeks 1762 wordt <strong>Amstelveen</strong> medeplichtig aan muntvervalsing<br />
op grote schaal. De muntverzwakking in verschillende Europese Ianden<br />
is aanleiding voor geldwisselaars in ons land om grote hoeveelheden<br />
buitenlands geld hier te doen omsmelten om het daarna weer<br />
als nieuwe munten over de grenzen te voeren. Behalve in Weesp en<br />
Heemstede werd ook in <strong>Amstelveen</strong> een speciale smelterij voor deze<br />
bezigheid opgericht.<br />
Nederland heeft een vrij belangrijke rol gespeeld bij de ontwikkeling<br />
<strong>van</strong> de porseleinfabricage en daar heeft de Amstel-porseleinfabricage<br />
niet in de laatste plaats toe bijgedragen.<br />
De grondslag voor deze nijverheid in ons land werd in 1771 te<br />
Oud-Loosdrecht gelegd door ds. Joannes de Mol. Nadat het door hem<br />
20
gestichte bedrijf enkele jaren zeer goed had gelopen, kwam er een<br />
kentering en ging het snel bergafwaarts. Wellicht is dit de aanleiding<br />
geweest voor de stap, die mr. Cornelis <strong>van</strong> der Hoop in 1784 deed.<br />
Deze hoofdparticipant in de fabriek te Loosdrecht kocht toen namelijk<br />
de katoendrukkerij met loodsen en bijgebouwen ,'t Molentje" te<br />
Ouder-Amstel op en nog in hetzelfde jaar komt het eerste porselein<br />
uit deze fabriek op de Europese markt.<br />
De Ieiding was opgedragen aan Friedrich Daeuber, die er zijn beste<br />
krachten aan heeft gewijd.<br />
Ondanks de uitstekende kwaliteit ging het ook hier met de verkoop<br />
niet voorspoedig, hetgeen te wijten was aan de steeds slechter wordende<br />
economische omstandigheden alom in den Iande, Toen de gebouwen<br />
ook nog in de veenachtige grond gingen verzakken, werd<br />
besloten de fabriek over te brengen naar de Amsteldijk in Nieuwer·<br />
Amstel. Men begon in de chemicalienfabriek ,Nieuwburg" even ten<br />
zuiden <strong>van</strong> het Groot-Verwerspad (thans de Tolstraat in Amsterdam),<br />
waar tegen het einde <strong>van</strong> de l9e eeuw ook het prachtige raadhuis <strong>van</strong><br />
Nieuwer-Amstel zou verrijzen, dat echter slechts tot 1896 (grenswijzizing)<br />
als zodanig dienst zou doen. In 1809 was de overplaatsing een<br />
feit.<br />
Er werd nog prachtig porselein vervaardigd <strong>van</strong> het merk ,Amstel'',<br />
zowel gebruiks- als sierporselein, maar zelfs ondanks een subsidie <strong>van</strong><br />
Lodewijk Napoleon, werden de schulden steeds hoger en toen in 1814<br />
de oudste firmant (Nicolaas Dommer) overleed, zag zijn zoon maar<br />
een uitweg, de fabriek op te heffen. De porseleinfabricage verdween<br />
uit Amstelland om er niet meer terug te keren.<br />
Een der meest gedenkwaardige feiten uit de geschiedenis <strong>van</strong> Nieuwer<br />
Amstel is zonder twijfel de strijd tegen de Pruisen in oktober 1787.<br />
Op verzoek <strong>van</strong> Prinses Wilhelmina <strong>van</strong> Pruisen - na haar berucht<br />
geworden aanhouding bij Goejanverwellesluis - trekken de Pruisen<br />
ons land binnen om de Patriotten eens op hun nummer te zetten.<br />
Over die veldtocht tegen Holland kunnen we op deze plaats niet uitvoerig<br />
ingaan, maar zeker moet hier wei genoemd worden de grote<br />
strijd, die door Amsterdamse patriotten werd gevoerd in en rondom<br />
<strong>Amstelveen</strong>.<br />
Via het veroverde Naarden kwamen de Pruisen onder aanvoering <strong>van</strong><br />
DePruisen<br />
in AmsteUand<br />
21
de Hertog <strong>van</strong> Brunswijk op het sterk in verdediging gebrachte Amste1veen<br />
aan. Van alle zijden beginnen ze Amstelland binnen te rukken.<br />
Onder aanvoering <strong>van</strong> de ko1one1 De Porte verdediger1 de<br />
Patriotten zich echter terdege. Zowe1 op de Ouderkerkerlaan, a1s op<br />
de Handweg wordt artillerievuur ge1egd. Het gevaar komt echter ook<br />
<strong>van</strong> een gehee1 onverwachte kant; de majoor Goetz heeft met zijn<br />
Pruisische manschappen kans gezien de Amste1veenschen Weg nabij<br />
,de Uitkijk" (thans ,d'Amstelhoek") te bezetten en doet nu een aanva1<br />
in de rug. Dit brengt het grote keerpunt teweeg. Als de Pruisen<br />
nu sterker aanvallen, v1uchten ve1e Patriotten via wei1anden en s1oten<br />
terug naar Amsterdam. Nu is de strijd bij voorbaat ver1oren en nog<br />
v66rdat de . avond <strong>van</strong> de 1e oktober valt, zijn de Pruisen heer en<br />
meester in Amste1veen.<br />
Zij hebben een kapitein en 15 manschappen verloren; <strong>van</strong> de Patriottische<br />
verliezen werd geen ba1ans opgemaakt. We1 is bekend, dat er<br />
drie officieren en maar 1iefst 313 minderen ge<strong>van</strong>gen werden genomen<br />
en enkele dagen bleven opges1oten in de dorpskerk.<br />
Van de gehele ,bloedieghe" strijd zijn wel verschillende gravures ver-<br />
Een zeer vrijmoedige weergave <strong>van</strong> de Pruisische aanval op <strong>Amstelveen</strong> in 1787; no.<br />
1 geeft de Hertog <strong>van</strong> Brunswijk aan.<br />
22
vaardigd, maar in <strong>Amstelveen</strong> herinnert aileen een ingemetselde kogel<br />
in het pand Dorpsstraat 59 (recht tegenover de Stationsstraat), aan<br />
deze veelbewogen periode.<br />
Vanuit het veroverde <strong>Amstelveen</strong> organiseerden de Pruisen hun aanvallen<br />
op de omliggende dorpen en op Amsterdam. Is eenmaal deze<br />
stad ingenomen, dan speelt <strong>Amstelveen</strong> geen rol <strong>van</strong> betekenis meer<br />
in de ontwikkeling <strong>van</strong> de Pruisische interventie.<br />
de grote brand<br />
23
de grote brand<br />
Vrijheid, Gelijkheid<br />
en Broederschap<br />
Nauwelijks zijn de wonden in het dorp weer enigszins hersteld, of een<br />
nieuwe ramp brengt groot onheil. Op 25 juni 1792 des nachts rond<br />
12 uur ontstaat brand in de ,waschbleek" <strong>van</strong> Dregman, gelegen op<br />
de hoek <strong>van</strong> de Kerklaan en het Groote Loopveld (hoek Dorpsstraat<br />
Stationsstraat). Binnen enkele uren staat een groot deel <strong>van</strong> het dorp<br />
in Iichte laaie. Eerst op de hoek <strong>van</strong> de Schoolstraat (toen een bakkerij,<br />
nu een boekhandel) kon de brand worden gestuit. Behalve genoemde<br />
waschbleek en het weeshuis in de Dorpsstraat, gingen nog<br />
18 woningen en vele schuren in v1ammen op. Een klein meisje uit het<br />
weeshuis kwam om het leven en werd ,gantschelijk verteerd en met de<br />
darmen bloot enige dagen in de Dorpskerk ten toon gesteld" I<br />
Door bijeengebrachte gelden was men vrij spoedig in staat tot herbouw<br />
over te gaan, maar <strong>Amstelveen</strong>s architectonische luister kwam<br />
niet meer terug.<br />
De Prinsgezinden hadden in 1787 te vroeg gejuicht, want de Franse<br />
Revolutie en daarna de instelling <strong>van</strong> de Bataafse Republiek brachten<br />
toch de Patriotten in het zadel.<br />
Ook in Nieuwer-Amstel werden de zittende bestuurders ver<strong>van</strong>gen.<br />
Overigens is er over deze periode weinig bekend. Aileen een aanta1<br />
oude aanklachten <strong>van</strong> <strong>Amstelveen</strong>se ,burgers" over gedragingen <strong>van</strong><br />
z.g. Prinsgezinde buurlieden of anderzins, geven een idee <strong>van</strong> de<br />
geest <strong>van</strong> ,Vrijheid- Gelijkheid- Broederschap".<br />
Armoe en honger vierden al spoedig hoogtij; handel en nijverheid<br />
kwijnden en we zagen reeds dat de Amstel-porseleinfabriek zelfs moest<br />
worden opgeheven.<br />
De bevolking <strong>van</strong> Amstelland zag de Fransen dan ook gaarne in 1813<br />
wegtrekken en Willem I souverein vorst worden.<br />
De ,maire <strong>van</strong> Nieuwer-Amstel", Joannes Vos, wordt dan al spoedig<br />
opgevolgd door Bernard A. <strong>van</strong> Houten, die de tite1 <strong>van</strong> schout kreeg<br />
aangemeten.<br />
borgemeesters<br />
De eerste bestuurder, die ,burgemeester <strong>van</strong> Nieuwer-Amstel" achter<br />
zijn naam zet, is Pieter Testas. Hij is dit <strong>van</strong> 1825 tot 1842.<br />
Na hem volgen Mr. Balthasar J. F. Marcus <strong>van</strong> 1842 tot 1865, Abraham<br />
Wiegel, die eerst 12 jaar wethouder hier was geweest en toen<br />
<strong>van</strong> 1866 tot 1881 het burgemeestersambt bekleedde, Jonkheer Con-<br />
24
stantijn <strong>van</strong> Citters (1882-1885) en Alexander Boers, die in de korte<br />
periode <strong>van</strong> zijn burgemeesterschap (1885-1890) toch zoveel goeds<br />
deed, dat naar hem een (thans Amsterdamse) straat werd vernoemd.<br />
Na zijn overlijden wordt het raadslid H. P. C. W. H. J. B. <strong>van</strong> Son<br />
voor burgemeester voorgedragen. Hierover ontspint zich een hevige<br />
,dorps"strijd, maar zijn benoeming gaat door en hij zal zelfs nog zijn<br />
25-jarig jubileum als burgemeester vieren.<br />
Op een hoger plan werd ook strijd gevoerd en wei over de annexatieeisen<br />
<strong>van</strong> Amsterdam ten opzichte <strong>van</strong> Nieuwer-Amstel. De stad had<br />
zich inderdaad enorm uitgebreid en zag met lede ogen veel belastinggelden<br />
in de Nieuwer-Amstelse kas verdwijnen <strong>van</strong> de inwoners, die<br />
eigenlijk als ,Amsterdammers" konden worden aangemerkt. Er waren<br />
volgens Amsterdam vele motieven om de grenzen een flink eind te<br />
verleggen, maar noch het Nieuwer-Amstelse gemeentebestuur, noch<br />
de betreffende inwoners voelden daar veel voor. De bevolking kwam<br />
in het geweer en zeker moet daarbij de naam <strong>van</strong> pastoor Jan Will em<br />
Brouwers <strong>van</strong> Bovenkerk worden genoemd, die zelfs op audientie ging<br />
bij Koning Willem III.<br />
annexaties<br />
Uiteindelijk heeft dit alles niet mogen baten, want in 1895 werd een<br />
wetsontwerp aangenomen, waardoor per 1 januari 1896 aan Nieuwer<br />
Amstel het dichtstbevolkte en bloeiendste deel werd ontnomen. Het<br />
gehele gedeelte, dat thans aan de noordzijde ongeveer wordt omsloten<br />
door de Kinkerstraat, <strong>van</strong> Baerlestraat, Hobbemakade, <strong>van</strong> Ostadestraat,<br />
de 3e Oosterparkstraat en de J avastraat en aan de zuidzijde<br />
door de oude Ringspoorbaan, kwam bij Amsterdam en het bevo1-<br />
kingsaantal verminderde daardoor maar even met ruim 80% (<strong>van</strong><br />
30.000 naar 5.000) !<br />
Onder de belangrijkste gebouwen die door deze grenswijziging eveneens<br />
op het grondgebied <strong>van</strong> 's lands hoofdstad kwamen te staan,<br />
bevond zich het reeds eerder genoemde raadhuis aan de Amste1dijk<br />
(thans oud-archie£ <strong>van</strong> Amsterdam), het Concertgebouw dat nog met<br />
toestemming <strong>van</strong> Nieuwer-Amste1 werd gebouwd, en de brandweerkazerne<br />
(nu politieposthuis) bij het Museump1ein, waarop ook thans<br />
nog het gemeentewapen <strong>van</strong> Nieuwer-Amstel prijkt.<br />
In de Dorpsstraat werd een nieuw raadhuis gebouwd, dat nog altijd<br />
- hoewel sterk uitgebreid - als zodanig dienst doet:<br />
25
De Nieuwer-Amstelse brandweer rukt uit bij het Museumplein in 1892<br />
<strong>Amstelveen</strong> werd een ,liefelijk" dorp, waarin nog weinig <strong>van</strong> de<br />
latere ontwikkeling viel te bespeuren.<br />
nieuwe ontwikkeling<br />
Onder het burgemeesterschap <strong>van</strong> Arie Colijn (1916-1932), broer <strong>van</strong><br />
de bekende minister H. Colijn, werd het dorp wel uitgebreid (Patrimonium,<br />
Randwijck, Wandelpark, abattoir, postkantoor, belastingkantoor,<br />
politiebureau), maar toch zou het grondgebied wederom<br />
worden verkleind.<br />
In 1920 werd de Nieuwer-Amstelse grens teruggebracht tot de Kalfjeslaan,<br />
waardoor o.a. geheel Buitenveldert aan Amsterdam overging.<br />
Tijdens het burgemeesterschap <strong>van</strong> Mr. G. P. Haspels (1932 tot 195-5,<br />
met een onderbreking tijdens de 2e Wereldoorlog) begon Nieuwer<br />
Amstel echter aan een geheel nieuwe ontwikke1ing, die tot heden<br />
voortduurt.<br />
Zo kon de heer D. Rijnders, sinds 16 mei 1955 burgemeester dezer gemeente,<br />
op 25 mei 1962 het feit wereldkundig maken, dat de 50.000ste<br />
inwoner <strong>van</strong> Nieuwer-Amstel was ingeschreven.<br />
Het was de mijlpaal, waarmee we deze historiebeschrijving in voge1-<br />
vlucht willen besluiten.<br />
26
)