Zondagsschool Nieuw-Loosdrecht 1898-1998

Honderd jaar zondagsschool
te
Nieuw-Loosdrecht
1898 - 1998

7r
"de liefelijkheid van de Here, onze God, zij
over ons en bevestig Gij het werk onzer
handen over ons, ja, het werk onze handen,
bevestig dat ".
Psalm 90:17
er gelegenheid van bet 100-jarig bestaan van de zondagsschool
is dit boekje gemaakt. Wij zijn blij bet u te mogen
aanbieden.
In de tijd van de oprichting van de zondagsschool zag Loosdrecht
er wei heel anders uit dan nu. De kinderen waren anders
gekleed en er was weinig verkeer. Werd er op de zondagsschool
eerst aileen uit de psalmen gezongen, later kwamen de gezangen
en bet boek "Wie zingt mee" erbij . Weer later "Zing bet woord"
en bet Liedboek.
Maar bet Evangelie bleef centraal en dat is de jaren door zo
gebleven. Met veelliefde, zorg en toewijding zijn de verhalen
uit de Bijbel doorverteld en hebben mannen en vrouwen, jongens
en meisjes zich ingezet voor bet werk van de zondagsschool.
Daar mogen we intens dankbaar voor zijn. Door !eiders en
leidsters been, heeft God zelf de stekjes van geloof in de harten
van kinderen geplant.
Om dit boekje overzichtelijker te maken hebben we bet verdeeld
in tijdvakken.
Wij willen een ieder bedanken die een bijdrage heeft geleverd
aan dit boekje en hopen datu bet met veel plezier zult lezen.
Loosdrecht, december 1998
Brechtje Aalberts
Hanneke Blauw
Gery Meijers
Ina v.d. Vliet

li~~~
li~li~
Gegevens uit de archieven Iaten ons zien dat er in de vergadering van
de kerkenraad van 8 december 1898 gesproken wordt over "eenige
huishoudelijke zaken, omtrent zondagschool ".
- ~--/~ """""""'- __..__.._ -"L-. _ _...~~ ~---- .,c___ o~·_/-£ ~~ _z_...__/.__._ , J.
~ ~ ,...__L ~.-:- . 2 -~..c__/, ~~-X-L_ ~· · ~...L~~ ~- "->--
~2. -~~ ~---....L """"'~ ~ • ...r~ --- ~ --~~---
/~---- ~
~~ ..-,

N
Van de personen op deze foto, die ook gemaakt werd bij het afscheid van mej. Eigenman, weten we helaas
de namen niet.

De oudste ons bekende foto's van kinderen van de zondagsschool werden
gemaakt rood 1900 ter gelegenheid van het afscheid van mej. Eigenman. De
foto's zijn genomen op de dam bij M. Reineke met op de achtergrond de
boerderij van Manteo.
~
't €.-c~.,~~(~~S99J, 21
;@ IS I ;q}, ~: ~ .... 1 :to
3 ft) ~ .e.c:1 ~o II
()' ~ ~: . 11£~ ~ .
1@\~®J&fl. r®_ ~ ~
1 . Nel van Ekris 10. Geertje v.d. Dolder 20. Jannetje van Wijk
2. Mien Heineke 11 . Aafje Floor 21. Cors van Ekris
3. Daan Heineke 12. Cor Snel 22. Maarten Heineke
4. Dirk Loenen 13. Gijsje Loman 23. Jacobus Pos
5. Johannes Jacobus 14. Jans Loman 24. Jan Rensenbrink
Streefkerk 15. Mijndert Streefkerk 25. Piet Loenen
6. Grietje Streefkerk 16. Mies Donselaar 26. Harman Streefkerk
7. Lean van Reenen 17. Jacob Hennipman 27. Rijk van Wijk
8. Arie de Boer 18. Riek Snel 28. 7
9. 7 19. ?
3

De oprichting van de zondagsschool
De zondagsschool werd in 1898 opgericht door de dames Lagerman,
Machielse, Hendriek Manteo, Marie Manteo, van Mourik (mijn Moeder)
en Jo Streefkerk.
In het najaar van 1925 werd ik uitgenodigd door Laura Vellenga om
in de voetsporen van mijn moeder te treden. Er waren toen twee groepen:
de groten van tien tot dertien jaar (de meisjes) en van tien tot
twaalf jaar (de jongens); de kleinen van zes tot tien jaar.
De groten hadden les in de consistoriekamer en de kleinen in bet koor
van de kerk. Het koor was toen nog een afgesloten ruimte die pas na de
restauratie van de kerk weer, zoals bet oorspronkelijk was geweest, bij
de kerk werd gevoegd.
Het kerstfeest werd altijd op tweede kerstdag gevierd. Het begon om
vier uur. Eerst kregen de kinderen feest in bet koor met chocolademelk
en krentenbollen. Er werden dan ook de kerstliederen gezongen en bet
kerstevangelie werd verteld. Van zes tot half zeven was er pauze. Dan
mochten de kinderen in de openbare school naast de kerk de toiletten
gebruiken. Om half zeven begon bet feest in de kerk. Daar werden de
kerstliederen gezongen en werd door een van de dames een kerstverhaal
verteld. De zondagsschoolverlaters moesten een opgegeven tekst of een
psalmvers opzeggen. Na afloop van de dienst kregen degenen die de
zondagsschool verlieten een bijbeltje met de namen van juffrouwen, de
anderen een cadeautje en de arme kinderen warme kleren. Gelukkig is
bier verandering in gekomen.
Ik heb van enige jaren de namen van de zondagsschooljuffrouwen kunnen
achterhalen.
In 1924: H. Manteo, M.G. Veldhuizen, L.J. Vellenga, G. van Reenen,
J.G. Grootendorst, G. Manteo.
In 1925: L.J. Vellenga, J. Grootendorst, G. van Reenen, G.J. Langbout,
G. Manteo, E. van Haselen.
In 1927: L.J. Vellenga, J. Grootendorst, G. van Reenen, J.A. Aalberts
(Jacobus dochter), J. v.d. Waal, E. van Haselen.
4

In 1933: G. van Reenen, E. van Haselen, J.A. Aalberts, J. v.d. Waal
en M. de Graaf.
In 1938: J. Grootendorst, M. de Graaf, S. van Altena, Moerman, Riek
Aalberts en Lammie Mur.
Mijn naam is in 1938 niet meer vermeld. In de herfst van 1938 nam ik
afscheid. Ons werd dan een cadeau aangeboden. De prijs bing af van
bet aantal jaren dat je dienst had gedaan. Dit was voor mij 12 1 h jaar.
Je mocht bet zelf zeggen en eventueel ook zelf kopen. Dat heb ik gedaan.
Het werd een prachtige zilveren vlalepel die ik nog steeds gebruik.
Later, zo vertelde Klazien Roth-Loenen mij, kregen de dames iets
vervaardigd door de pottenbakker. Zo kreeg R. v.d. Dolder-Kuiper,
toen zij trouwde, een bord met de volgende namen op de achterzijde:
C. Roth-Loenen, N. Heerschap, C. Reineke, M .Weergang, M. Manten,
J. Wendt en haar naam R. Kuiper.
Vele jaren later werden de cadeautjes van de kinderen vervangen door
boeken van Gerdientje en van W.G. v.d. Hulst. Gezellige, christelijk
getinte boeken voor de kinderen.
De zondagsschool heeft tijden van bloei en achteruitgang gekend. Zo
was er in mijn tijd een derde lokatie nodig. De kleinsten kwamen in de
kerk, de middengroep in bet koor en de grootsten in de consistoriekamer.
Tenslotte wil ik de zondagsschool van nu van harte feliciteren met dit
eeuwfeest.
E. van Haselen
5

lH1
et viel ons bij het maken van dit boekje op dat het jaarlijkse
kerstfeest een hoogtepunt was voor de zondagsschool, zowel
voor de kinderen als voor de Ieiding. Dat blijkt ook uit onderstaande
notulen.
- -/
..... ,· ...# , .,~----' ., ,,.- ., .'
-- ' -.,-? ::.:. ~ \•
-~ . ._...z__ .-:JI!...
. ·-- . ~
-=- •
.. ~ ·-:: ..
_...-'
. ;; .. :;,.• --·-.,_- ~ .:.·- -· ..... ~..... . . ·-...::· __ ,__.,.
tL . ... ~-
~ ....._..._.,,!-· .•-

..
'.
.. t\. ~
~w-~ :.~~;~~- --~:;.-'~·· .> {~ _··__ .-·; ~~: 'j:~ .:
·-·:: ·· Kerst~s,§P - ~a.il >de ~ Zondags~~o -ol
,:j • ·- .~ • 1 • •

Onderstaand verhaal van mevrouw J.M.D. Scholte-Zijtveld illustreert hoe bet
in deze tijd verliep op de zondagsschool.
ok ik was op de zondagsschool. In Loosdrecht was het in
(}) mijn jeugd vanzelfsprekend dat de kinderen uit Hervormde
gezinnen de Openbare school bezochten. Ik denk dat onze
school in die tijd niet zoveel verschilde met de Gereformeerde
school. Het hoofd van onze school was een gelovig man die 's morgens
de schooldag met gebed begon. We ontvingen eenmaal per week
godsdienstles van de Hervormde predikant en zondags bezochten we de
zondagsschool.
Vanaf mijn zesde jaar ging ik op zondagmorgen mee naar de kerk,
die om half tien begon en als regel pas tegen elf uur uit ging. Met een
korte tussenpauze begon daarna de zondagsschool die onder Ieiding
stood van een zestal dames, aangesteld door de kerkenraad.
Ik stel mij voor dat het dames waren van onbesproken gedrag die
hun taak moesten neerleggen als zij tot een trouwdag kwamen. Van de
vertelling van de zondagsschool heb ik altijd buitengewoon genoten en
ik denk dat voor mij en voor velen met mij, met bijbelse verhalen de
grondslag is gelegd voor onze verdere godsdienstige ontwikkeling.
Wei kan ik mij herinneren, dat er veel verschil was · in de wijze
waarop de verhalen gebracht werden, want niet aile dames hadden de
gave om kinderen te boeien. Zo denk ik daar bij aan ~~n juffrouw die
vele mal en in herhalingen verviel met de opmerking; "ja, niet waar,
wat weten wij daar van", tot groot vermaak van haar jonge luisteraars.
Een hoogtepunt in het zondagsschoolgebeuren was de kerstfeestviering.
Weken van tevoren studeerden we kerstliederen in om die tijdens
de viering in de kerk ten gehore te brengen. Op de middag van de
tweede kerstdag werden we in het koor van de kerk verwacht, getooid
met onze mooiste jurk aan en gewapend met een kopje dat we van
thuis meebrachten, vol verwachting op wat komen zou. Allereerst werden
de Iiederen nog eens gerepeteerd en daarna werden de kopjes vol
geschonken met warme chocolademelk, bereid door de kostersvrouw in
het wasfornuis, waarin enkele dagen tevoren nog de lijfgoederen van
8

et kostersgezin waren uitgekookt. Dat alles mocht echter de feestvreugde
niet drukken en we genoten met voile teugen van al bet lekkers
dat ons werd voorgezet. Om zes uur wandelden we keurig in de
rij de kerk binnen, alwaar de mooi versierde kerstboom met brandende
kaarsen ons aller bewondering afdwong. Inmiddels was de kerk gevuld
met onze ouders en belangstellenden en nam de dominee de Ieiding
van bet feest over. Aan die kerstvieringen bewaar ik fijne, maar ook
minder prettige herinneringen.
De eerste jaren dat ik op de zondagsschool was, had de predikant de
gewoonte drie lijsten met de namen van de kinderen voor te lezen over
de gedragingen van hen in bet afgelopen jaar:
a: over trouw bezoek,
b: het versje opzeggen, en
c: goed gedrag.
Behalve dat ik op 'trouw bezoek' en 'versje opzeggen' regelmatig als
braaf voorkwam, was ik van bet derde lijstje 'goed gedrag' nooit
belemaal zeker en aangezien bet voorlezen van de lijsten in alfabetische
volgorde geschiedde, zat ik tot bet laatste toe in spanning of ik
wei op die laatste lijst zou voorkomen. Helaas was dat niet altijd bet
geval en dat deed aan mijn feestelijke gevoelens wei afbreuk, want
thuis kreeg ik daarna ook nog wei iets te horen over mijn wangedrag.
In een later stadium, toen een andere predikant zijn intrede deed, is
die gewoonte afgeschaft en kon ik zonder angst de viering in de kerk
meemaken. Aanvankelijk was bet de gewoonte dat kinderen uit minder
bedeelde gezinnen, behalve een cadeautje of een boekje, ook een kledingstuk
ontvingen, maar ook aan die gewoonte is een einde gekomen.
In de eerste jaren dat ik op de zondagsschool was, hield de predikant
zich altijd intensief bezig met bet wei en wee van de zondagsschool en
waarschijnlijk kreeg hij de berichten uit de eerste hand van zijn dochter
die ook een van de leidsters was. Van onze ouders kregen we altijd
twee centen of twee stuivers mee, waarvan er een bestemd was voor
de kas van de zondagsschool en een voor bet negertje.
Omdat we tussen bet einde van de kerkdienst en bet begin van de
zondagsschool een poosje moesten overbruggen, omdat de leidsters
9

even een kopje koffie gingen drinken, gedroegen wij ons niet altijd
even rustig en vermaakten we ons o.a. door met de centen ooze namen
in de leuningen van de banken te griffen, zodat deze er vrij haveloos
gingen uitzien. Deze vernielzucht ging de dominee te ver en op een
keer kwam hij ons daar over onderhouden met de dreiging dat er misschien
geen cadeautjes uitgereikt zouden worden aan degenen die zich
aan bet vergrijp schuldig hadden gemaakt. De boosdoeners moesten
zich ter linkerzijde van de dominee opstellen, de onschuldigen ter rechterzijde
van de predikant. Mijn oudste broer die een sterk eerlijkheidsbesef
had, stapte moedig de bank uit en ging aan dominees linkerzijde
staan en zijn boezemvriend volgde zijn voorbeeld, maar stelde zich ter
rechterzijde van de dominee op. Gelukkig kwam toen bet verlossende
woord dat door de bekentenis van mijn broer de voorgenomen straf
geen doorgang zou hebben.
Een andere maal zou ik met hulp van een jongen die nu nog als een
waardig lid van de gemeente door bet leven gaat een orgelconcert geven.
Hij zou trappen en ik zou de toetsen bewerken. Helaas trapte de
jongen te hard en knapten de orgelbanden, waardoor er geen enkel geluid
meer uit kwam. Voor dit vergrijp werden wij heiden veroordeeld
tot een kwartje boete en schoorvoetend hebben wij bet geld aan de pastorie
afgegeven.
In deze tijd kan men zich nog nauwelijks voorstellen dat kinderen
zo onder druk gezet werden, maar wij wisten niet beter en . ooze ouders
stonden volledig achter bet gezag. Toch bewaar ik vele goede herinneringen
aan de zondagsschool en aan de dames die op hun wijze met
toewijding aan de jeugd van toen de bijbelse verhalen hebben verteld.
Nog altijd is in mijn bezit bet bijbellje dat werd uitgereikt op 26 december
1927 aan Johanna Maria Dina Zijtveld bij bet verlaten van de zondagsschool,
ondertekend door: L.J. Vellenga, G. van Reenen, J.G. Grootendorst, E. van
Haselen, J. Aalberts en J. v.d. Waal
P.S. Bij de viering van bet honderdjarig bestaan van de zondagsschool/kindemevendienst
wens ik de Ieiding van harte Gods zegen toe bij hun
werk om kinderen in aanraking te brengen met bet evangelie. Ook al veranderen
methodes, de opdracht blijft hetzelfde van Hem die gezegd heeft: "Laat de
kinderen tot Mij komen en verhindert ze niet, want voor hen is bet Koninkrijk
der Hemelen".
10
J.M.D. Scholte- Zijtveld

(})
p 26 december 1923 vierde de zondagsschool haar zilveren
jubileum, zoals blijkt uit onderstaande notulen:
.-v / -· . , .. ?- /) P ,> . ,,
l
c;,;v ...tc.. . ~ 'Y"" J -~- ~·-""--"- ""'~"' ~,d--f.J~; . ..;-, ,;.. c_ "'""""•·c .. ot.~• · '«-~~
· • · '' · L / · · .,;J
l,('
r.):. .-
_-b.._~.....-.-,......,. ~ ~ ... ~ /~1.- ,C/ ~ ..;;;.._~ --,.r;:..)C... ,J.... ...-....;s..-J. r~ fo 2-G. t...j.---l-~._
L l ;.....,.
...... --..- ~ .,.......... ........ :?:..~~ 2 --. -"-.::.~ _ ,L,_.,.....;:.._ ~'-~ ....z.~.... :-£:~;.:;. .-t_,:..~ ~ ... ~ . ~
I ~ L .4 . /.) . . ;; . / . .'> / '
[;.).~._ ..:2.. 'J.' -~ ·· " · "'C./ -.:. .. .-.f-< i. _, ._..,2 ~ · -~ -
-/._..:__. .; Jf~ - :1 ;_?·J.· 1 •.....l-- ... .;:•~ • ~~ d-.,.::.o.~.e._ ~4:.! -~ .,.. ..,..,_ .::u:.L .~ ........t.-- -:;- ...- ..L.._
(/ . ..,.. I? .fl ' , . ; , /.v , · ._!'
1~ ...-.......- £.-. -va -~ ..Q... .,.n:-... .....-~~-""~ 6_Q ~,._"'e?J ,/ o /JLJ .
. /)· ,.
•
Dames die zich bezig hielden met bet zondagsschoolwerk in de jaren '20:
v.l.n.r.: Laura Vellenga, Gijsje Manten, Johanna Grootendorst, Hendrika
Manten, Geertruida van Reenen en Marie Veldhuizen.
11

W
at ons ontroerde bij bet verzamelen van de gegevens voor
dit boekje was dat, dwars door veranderingen been, de zondagsschool
steeds tot doel heeft gehad om de kinderen bij
Jezus te brengen. Dit mag ons tot troost zijn. In onze huidige
tijd kennen wij de dikke beleidsplannen met daarin geformuleerde
werkwijzen; in vroegere jaren had men een 'Reglement'.
REGLEMENT
VAN DB ZONDAGSSCHOOL DER
HERV. GF.MEENTE TF. NIEUW-LOOSDRECHT.
ArL 5.
De lessen worden gehouden in verschillende deelen
van dt: Kerk, des Zondags na de Kerk, en indien er geen
dienst is om half elf gedurende een uur.
Art. 6.
Klnderen moeten den leeftlld van 6 Jaar bt:reikt hebben
om op de ZondaRsschool re komen; de me is j~s
Q10gen
tot 13 jaar, de jongens tot 12 jaar de Zondagsschool be~
zoeken. In bijzondere gevatlen kan her bestuur een uitzon·
dering maken.
i
Art. 7.
Den rweeden Zondag in Januari en den eersren ZondaK
in Juli worden nieuwe leerlingen toegelaten.
De kinderen worden verdeeld naar leeftijd.
Arr. 8.
De Zondagsschool heeft een spaarbank.boekje (No. 68M
Spaarbank Loosdrechr) waarover her bestuur bii meerderheid
van stt:mmen beschikr.
Arl. 9.
Ooel der Zondagsschool.
De kinderen nader wr Christus re brengen.
Arr. 1.
Dir doe! trachten we re bereiken door :
1. Her behandelen van de Bijbelsche Geschiedenis.
2. Door her leeren van psalmen en gezangen
J . Door her zingen van geestelijke liederen.
Ar1. 2.
Her bestuur bestaat uir zes dames, waarvan degene dk
her !angst aan de Zondagsschool verbonden is, de le idin~
heefr.
In vacaruren wordt door het bestuur voorzien bij meerderheid
van stemmen.
Arr. 3.
De Predikant van de Ned. Herv. Kerk wordt verzocht
eere- voorzitter te zijn.
Er zijn 3 klassen.
Arr. 4.
Voor elk.e klasse zijn 2 dames, die om de week de
Ieiding hebben.
Wannc:er een leidsrer de ZondaKsschool verlaat, On!·
vankt zii t:t:n aandenktn uit de ka ~:. tt:r waardt van :t.aovdt:
makn et:n l{uldtn W.s Lii jaren .aan dt Zo nda~sschoo l
verbonden IS geweest.
An. to.
Elk jaar heeh de Zondagsschool een Kdrstfeestvlerlnr.
Het besruur be'\list or dit gebeurt met ee ~ kerstboom in
de Kerk or op een andere wijze.
Aile kinderen ontvangen dan een cadeautje, de arme
kinderen kleeren, en zij, die de Zondagsschool veriaten,
een bijbeltje.
Herzien den 3d en April 1928.
L. J. VELLENGA.
G. VAN REENEN.
J. G. GROOTENDORST.
E. VAN HASELEN.
J. A. AALBERTS.
J. VAN OER WAAL.
12

li ~J~
li ~J)~
Het jaar 1956 is een jaar, dat ons allemaal doet denken aan de inval van de
Russen in Hongarije. De Nederlandse Zondagsschool Vereniging, de N.Z.V.,
stuurde haar zondagsscholen een aparte liturgie voor de zondag van 11 november
1956. Hieronder volgen enkele fragmenten.
'k Sla d' ogen naar 't gebergte heen,
vanwaar ik dag en nacht
des H oogsten bijstand wacht
Liturgie voor de zondagsscllooldienst op zondag 11 november 1956.
Op het ogenbllk wordt, voor11.l In Hongarlje, vtel verdrlet geleden.
Vel~ klnderen zljn ~;ewund, vele vaders gedOOd, anderen moeten vluchten voor cen boze
vljaud.
Uaurom Is er w:root verdrlet. Oattrom ~ljn er ook velc klnderen In grote angst.
Wat kuunen ze IIOG; doen? Vt~.nwnar Jo~al hun hulp komen?
Denken aan de Heer, die hen nlet vea·Jao.t.
Zegg:en; MUn hulp Is van de Here.
Dlt Is een ~,:ebed dat we sameu rnl!!e ~:;nan b idden en waarmee we onze dlenst beglnnen.
Gebea ""'" do kt"""'" '" llou 90
,(j,
~ ~ ..,~ar de b~rgen
v,d., '" ;,, "'"'"· " zu., ""''" t'"""•n, "'' nu """ ,
tJ hon "'" ''''"'•n. "''" tJ oon Vnd., V·d"' "'""""'
go>>O"''" en n•"' een '"""d 1and g

eerste zondagsscbooldag was in mei 1936. De eerst zondag
dat de wollen lange kousen uit mocbten viel ik beide
Mlijn
knieen stuk. Als troost voor mijn verdriet mocbt ik toen van
moeder met mijn buurmeisje Rika Bos mee naar de zondagsscbool.
Dit is voor mij een bele fijne tijd geworden. De boofdleidster
was juffrouw M. de Graaf, voor wie we veel ontzag badden. Verder
waren er toen nog juffrouw Van der Vliet, nu mevrouw Van Eeden -
Petersman, A. Aalberts, later mevrouw Zijtveld, I. Sijberden en A.
Hennipman.
In 1944 met bet
kerstfeest was mijn
tijd om en kreeg ik
als afscbeid een
bijbeltje. In 1949
ben ik weer terug
gegaan, maar nu
bij de Ieiding.
Clazien Loenen
was toen ooze
boofdleidster. In
de pastorie bij ds.
Roth badden we
steeds ooze voorbereidingen.
Om
beurten vertelden
we daar bet verbaal
wat aan de
beurt was en
zongen wij bij bet
orgel bet versje
wat geleerd moest
worden. Het was
een goede tijd. De
kerstfeestvieringen
waren toen op de tweede kerstdag. Ooze verloofdes waren bier niet
14

1
J
~
l
best over te spreken want we waren de hele dag in de kerk. Zij hielpen
wei, dus was bet best gezellig boor! We begonnen 's morgens met bet
versieren van de boom. Die stond dan ongeveer waar nu de familie
Van Yperen zit. Aile kaarsen die er in gingen moesten eerst in de spiritus
gedoopt worden en we moesten opletten dat de pit goed recht
stood. De koster stak de kaarsen aan met een kaars op een lange stok.
Als alles in de kerk klaar was, de koekjes en de mandarijnen onder
de kerstboom en de stoelen weer allemaal op hun plaats, gingen we
even naar huis om ons te verkleden. Om half vier kwamen we weer
want dan begon de viering in bet koor van de kerk. De tafels waren
daar gedekt met wit papier en er werd getrakteerd op chocolademelk,
kransjes en een krentenbol. Er werd dan een vrij verhaal verteld en
aile versjes werden nog eens flink herhaald. Om half zeven begon de
dienst in de kerk, een hele belevenis en spannend of er niets gebeurde
met de kaarsen. De koster hield de wacht met een lange stok met een
spons erop en naast zich een emmer water. Na afloop werd alles weer
opgeruimd en bet werd dan zeker tien uur voor we weer thuis waren.
Het zondagsschoolwerk
heb ik gedaan tot
april 1957. Bij mijn
afscheid kreeg ik van de
kinderen en kaasschaaf
die ik nog altijd gebruik.
Van de collega's een
bord, gebakken bij pottenbakker
Polman met afgebeeld
een open bijbel
met de tekst Marcus
10:14 en achterop hun
namen.
Van harte hoop ik dat
dit zondagsschoolwerk
nog lang mag doorgaan
en dat bet voor de kinderen en voor de Ieiding een goede tijd mag zijn
zoals bet ook voor mij is geweest.
J.A. Veldhuizen- Wendt
15

Aantekeningen in het bijbeltje van Gert Mulder
.. td~ em~ ~'\
l.~e..-v.
'l..~ "YY\.~~ ...
~~~~~

7r
ijdens
de restauratie van de kerk in de jaren 1962 en 1963
heeft de zondagsschool een tijdelijke behuizing gehad. Op de
kerstliturgie van 1961 vonden we de volgende opmerking:
We willc n iu HHi 2 wee r g r · nn ~~ bcg-innc n op ?;OIHi n.g· 2 1 jn nua ri.
\Vc w e t.e n op dil og!'nhlilt nog uie t waar, nuurr d a t. w o rdt. tl ~ n nng w e i
bc h.cnd gem n.o.ltl.
K i nder cn, die in 1!lG2 ?;CR jaar w orden ?;ijn v9 n hnrt c welkom.
----- -------- ·--·--· --------------------
Later werd van de kerkenraad bet bericht ontvangen dat bet schoolbestuur
van de Terpstra- en Rehobothschool bet goed vond, dat de zondagsschool
enkele lokalen in gebruik kreeg, zolang de restauratie van
de kerk duurde en de kerkdiensten in bet wijkgebouw werden gehouden.
In 1963 werd bet kerstfeest weer in de kerk gevierd met aileen de
ouders van de zondagsschool kinderen i.v.m. de beschikbare ruimte.
Herinnering aan de zondagsschool rond 1965
Rond 1965 werd ik gevraagd om als Ieiding te komen bij de zondagsschool.
Ik herinner me dat een grote groep kinderen in de grote zaal
van bet wijkgebouw onder kerktijd bij elkaar kwam. De hoofdleidsters
waren in die tijd mevrouw Van Yperen, mevrouw Storm en mevrouw
Mik. Om de beurt leidden zij de zondagsschooldienst. Tijdens de vertelling
werd de grote groep gesplitst in drie of vier kleinere groepen
die ieder in een hoek van de zaal plaatsnamen.
Wij, aankomende leidsters, mochten vertellen in zo'n kleinere
groep. De voorbereiding van de vertelling had in de week ervoor
plaats gevonden bij ~~n van de dames thuis.
Voor de kinderen van de dijk is er heel veel jaren zondagsschool
gegeven in de consistorie van de kerk; na de kerkdienst natuurlijk.
Ik herinner me dat er ook in die jaren veel zorg was om verantwoord
zondagsschool te geven en de kinderen vertrouwd te maken met
de rijkdom van bet evangelie.
Bij bet terugvragen van een verhaal: "God sloot een verbond met
Abram en veranderde zijn naam". "Hoe heette Abram toen?"
"A-bra-ham". "En Sara, veranderde zij haar naam?" "Ja, in Sa-ha-ra".
Margriet Aalberts
17

K
inderen geven vaak de mooiste antwoorden waar je als ouderen
stil van kunt worden. Het mooie van een kind is dat het
ontvankelijk is en zich gemakkelijk aan God toevertrouwt.
Een van de leidsters vroeg aan de kinderen: "vinden jullie bet
ook wei eens fijn in de kerk?" Waarop een jongen antwoordde: "ja,
want dan ben je dicht bij God!"
Dominee Molenaar vertelde de kinderen eens bij bet doopvont, dat
bij de doop God jouw naam in Zijn handpalm schrijft en daardoor laat
zien, dat je bij Hem en Zijn gemeente hoort, waarop een kind met een
stralend gezicht zei: "dan boor ik er ook bij!"
Mej. K. Loenen was jarenlang leidster bij de zondagsschool en trouwde later
met dominee Roth. Van haar afscheid in juni 1968 is bet volgende bekend.
Herinnering aan bet afscheid van juffrouw Loenen
Toen wij vernamen dat juffrouw Loenen haar zondagsschoolwerk
wilde beeindigen, vonden we, dat ze als blijk van waardering wei eens
in bet zonnetje gezet mocht worden. Zij had al jaren de algehele Ieiding
en deed dit op een zeer nauwgezette, plichtsgetrouwe en de haar
kenmerkende bescheiden wijze.
De avond werd gehouden bij de familie Van Yperen, zij hadden de
grootste kamer. Aile medewerkers waren present, zelfs een paar dames
uit de beginperiode.
Door middel van een ABC en pantomimespel, waarin ik juffrouw
Loenen mocht uitbeelden, werd uiting gegeven aan haar zeer drukke
werkzaamheden. Bij de letter Z aangekomen was er gelukkig toch nog
een uurtje over om heerlijk in de zoo te zitten.
Caty Dorland - Bouwman
De indeling van de avond was als volgt:
a. bet serveren van thee en koffie
b. een ABC geschreven door mevrouw Starn, enkele fragmenten zijn
hieronder afgedrukt
c. kopje thee of koffie
d. frisdrank (o.a. wijn, cola, 7-up)
e. een sketch, pantomime.
Enkele dames zorgden voor iets bij de koffie en thee en voor de nodige
hartige hapjes (Gegevens uit de notulen van 17 mei 1968).
18

Hieronder volgen enkele fragmenten uit bet ABC, dat mevrouw Starn
ons stuurde:
"
B dat is 'de Bongerd', de naam klinkt idylliscb
maar als je er naar binnen gaat, is bet er ronduit vies.
C dat is de cursus 'vertellen', je was moe,
gelukkig omstreeks tienen ging men weer 'buisje' toe.
H dat is voor Hilversum, de winkel Harkema,
die leverde de boeken, boeveel ga dat eens na.
J dat is voor 't Jaarboekje, een wedstrijd met de klas,
die zette ons aan 't rekenen, wie of de beste was.
N dat is de N.Z.V., baar doel is ideeel,
maar als men eens om korting vroeg, bleek zij ook commercieel.
0 dat is de oliestook, die brandde niet zo gauw,
vertikte hij het helemaal, dan zat je in de kou.
Pis voor Palmpasen, de zieken kregen fruit,
met nog een tekening erbij, die zochten we eerst uit.
S dat is voor stilte, dat was bij haar o.k.,
maar met wat drukke kinderen, viel 't heus niet altijd mee.
V dat is vertellen, een favoriet jij koos,
we leefden ecbt met Brinkie mee, luisterden ademloos.
W dat is het werk, nu je weggaat zien we pas,
wat daar wei voor kwam kijken, hoeveel het eigenlijk was.
JJ dat is voor ijver, daarvan gaf jij steeds blijk,
't was letterlijk 'pro deo', en maakt je toch ook rijk.
19

Wist U dat ....
- er in 1962 ook drukke kinderen in de groepen waren en dat de
beste oplossing leek, deze kinderen naar huis te sturen;
- er in het wijkgebouw een middaggroep is geweest;
- de houten ezel, de standaard waarop het flanelbord stond, zoek is
geraakt na de 'watersnood' in de kelder van het wijkgebouw;
- er navraag werd gedaan of een verzekering de schade zou dekken;
- wij niet weten of de verzekering heeft uitbetaald, maar dat er wei
werd ge"informeerd naar prijzen voor nieuwe ezels;
er in vroegere jaren op maandagmorgen een kaart in de bus kwam,
als je de zondag ervoor niet op de zondagsschool was geweest;
- er dan op deze kaart een lege stoel stond en daarbij geschreven
was, dat je de volgende zondag weer verwacht werd op de lege
stoel;
- de zondagsschool de laatste jaren wei een of meerdere bomen
gratis kreeg aangeboden van particulieren om als kerstboom te
gebruiken;
- er vervolgens een delegatie van de Ieiding door het dorp fietste om
te beoordelen of de bomen geschikt waren;
- de koster hier wanhopig van werd, omdat de stam wei eens te dik
was, de boom te zwaar of te groot; hij moest de boom op lengte
maken en in een standaard plaatsen;
- de zondagsschool met deze bomen is gestopt en nu gewoon weer
een kerstboom koopt;
- nu de lengte wordt bepaald door de hoogte van de trap plus lengte
koster, plus lengte bezem;
- er jarenlang iedere zondag voor elke groep bloemen of een plantje
beschikbaar werd gesteld door de firma Blauw;
- dit in de dienst op de tafel kwam te staan en er aan de kinderen
werd gevraagd of ze mensen kenden, die een bloemetje 'verdienden',
door ziekte, of een blijde of bijzondere gebeurtenis. Iedereen
wilde de bloemen wei mee, daarom werd menig familielid vaak
'zieker' dan hij of zij was;
- eens een jongen de bloemen vroeg, omdat hij een broertje gekregen
had. Na de dienst stond zijn moeder hem gewoon op te wachten.
Ze wist van niets. Niet lang daarna kreeg hij een zusje;
20

lo
- bij de paasmaaltijd de tafels altijd gedekt zijn met papieren tafelkleden;
- niets leuker is dan te scheuren aan de rand;
- sinds de regel 'wie scheurt, helpt afwassen' bestaat, de tafelkleden
heel blijven;
- een boterham met een centimeter dikke laag 'ongezond' wei h~~l
lekker is;
- als je bet met elkaar zo gezellig hebt, je zo ontzettend veel kunt
eten;
- twee kinderen eens met elkaar afspraken om heiden evenveel te
eten, met als gevolg dat de ~n voldaan naar huis ging en de ander
misselijk werd;
- dit in 1984 op bet boodschappenlijstje voor de paasmaaltijd stond:
12 wit en 3 bruin, 10 x 250 gram halvarine, 50 plakjes kaas, 50
plakjes boterhamworst, 50 eieren, 4 potten chocoladepasta, 4 potten
pindakaas, 4 pakken gekleurde hagelslag, 4 potten jam, 12
flessen chocolademelk, 50 krentenbollen, 50 bananen, paasservetten
en tafelkleden;
- er in 1979 al een vraag kwam naar een eventueel 'koud buffet',
i.v.m. bet 100-jarig bestaan van de zondagsschool. Niemand wist
toen hoe lang de zondagsschool eigenlijk bestond. Er zou navraag
gedaan worden;
- de beer Brunekreef vervolgens naar bet Rijksarchief ging, maar
geen datum van oprichting vond, daar er vroeger van kerkenraadsvergaderingen
weinig notulen werden bijgehouden;
- er hierna een stukje in De Kerkldok werd geplaatst (".... misschien
zijn er nog stukken of gegevens onder de bevolking?");
- mejuffrouw Van Haselen er meer van wist. De oprichting was in
1898. Nog even wachten met bet koud buffet dus;
- Gert Mulder enige tijd geleden bij bet lezen van oude kerkenraadsnotulen
van december 1898 de eerste gegevens van de oprichting
van de zondagsschool ontdekte;
- de meeste gegevens van deze rubriek uit de notulenboeken van de
zondagsschool komen.
21

Foto's van paasfeest 1986.
~ :~,~ ., ..
~ I • ,1
•
( ./

li ~7~ li ~~~
Zondagsscbool 1980 - 1988
"
Nog maar tien jaar ben ik van zondagsscbool af en tocb al zoveel
vergeten. Hoe was bet, wat deden we ook al weer en wat
vond ik ervan?
Wat ik nog weet is dat ik bet altijd weer leuk vond om er
naartoe te gaan. De oudere mensen gingen naar de kerk en wij, als
kinderen onder elkaar, mocbten naar de zondagsscbool.
De doorsnee-zondagsscbool-bijeenkomst bestond steeds uit dezelfde
onderdelen: zingen, bidden en danken, een bijbelverbaal, een werkje
maken met betrekking tot bet bijbelverbaal en gezellig kletsen.
De dingen die ik toen bijzonder vond, zijn beter blijven bangen.
Zoals bijvoorbeeld de verjaardagsplaat. Wanneer je jarig was geweest,
mocbt je de eerstvolgende zondagsscbool een plaat, met daarop een
atbeelding van een bijbelverbaal uitkiezen. Op de acbterkant werden
felicitaties gescbreven.
Een spannende tijd waren de weken voor kerst en pasen. Er stond
van alles te gebeuren. Wat mij bezig bield was, of ik wei een gedicbtje
op mocbt zeggen in de kerk of dat bet aan mijn neus voorbij zou gaan
en of ik mee naar de Emtinckhof mocbt om plantjes uit te delen bij bejaarden.
Het liefst wilde ik allebei. Wanneer ik een gedicbtje op zou
zeggen zou ik allemaal complimenten krijgen van de Ieiding, van mijn
ouders en van nog wei meer mensen uit de kerk. Bij bet rondbrengen
van de plantjes zou ik mensen blij maken. En wat stiekem nog zwaarder
woog, was boeveel snoepjes we dit jaar zouden krijgen van de
bejaarden.
Met Pasen bielden we ook altijd een gezamenlijke maaltijd. Leuk
was bet wanneer iemand even van tafel af moest. Snel werd er dan iets
met bet brood of bet drinken van diegene uitgebaald, zoals bijvoorbeeld
zout over de boterbam strooien. De meeste lol badden we wanneer
we dit bij iemand van de Ieiding konden doen.
Elke zondagsscbool stonden er bloemen op tafel. Een van de kinderen
mocbt na afloop de bloemen meenemen om ze aan iemand te geven.
Allemaal wisten we wei iemand om ze aan te geven. Opa, oma,
23

ouders, broertjes, tantes en ga zo maar door. Volgens mij vond ik
regelmatig dat mijn oma de bloemen verdiende. Zij kon niet goed
lopen en daarom in mijn ogen een ziek iemand, die dus de bloemen
moest krijgen. Gelukkig hield de Ieiding een lijstje bij van wie de
bloemen mee kreeg, zodat iedereen ongeveer evenveel aan de beurt
kwam.
Eens in de zoveel tijd kwamen we met aile groepen bij elkaar in
het wijkgebouw om gezellig spelletjes te doen. Hier kon ik me aitijd
erg op verheugen. Lekker gezellig om op die manier eens met elkaar
bezig te zijn.
Ja, ja, al met ai een goede tijd, waarbij naast al deze leuke dingen
ons van ailes werd verteld en geleerd over het geloof in God, want
daarvoor gingen we tenslotte naar de zondagsschool.
Jolanda Bolink - Niesing
li
n de jaren '70 en '80 zien we, dat er landelijk steeds meer vraag
komt naar gezinsdiensten en kindernevendiensten. Vanouds beweegt
de zondagsschool zich aan de rand van de gemeente.
Steeds meer verandert dit karakter van de zondagsschool als
evangelisatie voor buitenkerkelijke kinderen en komt de vraag naar een
plek voor kinderen binnen de erediensten.
Ook aan Loosdrecht gaan deze verschuivingen niet voorbij en in de
notulen van bet jaar 1981 komt voor bet eerst de naam kindernevendienst
ter sprake. Er komen in de daarop volgende jaren zes gezinsdiensten
per jaar. Tijdens de preek gaan de jongste kinderen voor hun
eigen vertelling naar de Oude Pastorie en is er opvang voor die kindereo,
waarvan de ouders niet mee naar de kerk gaan. Enkele jaren
hierna is er ~~n keer in de zes weken een gezinsdienst.
In de jaren '90 komen steeds meer ouders met de vraag om aitijd
gezinsdienst-kindernevendienst te hebben. Er blijven ook voorstanders
voor aile keren zondagsschool.
Na overleg wordt in 1995 besloten om zondagsschool te houden ais
er geen gezinsdienst is, met de mogelijkheid om de kinderen eerst mee
te nemen naar de kerk ais de ouders dat willen. Deze kinderen worden
dan voor de preek bij de andere kinderen in de Oude Pastorie gebracht
en komen na de preek terug. Deze situatie is voor velen toch niet
24

lo
ideaal, mede door de onrust van de binnenkomende kinderen in de
zondagsschoolgroepen.
Er wordt weer overlegd, ook vanuit de gegeven beleidsvoornemens
van het beleidsplan van 1994. Zo komt er in 1997 het besluit om elke
eerste zondag van de maand gezinsdienst te hebben, waarbij alle kinderen
met hun ouders naar de kerk gaan. Tijdens de preek gaan de jongste
kinderen naar de nevendienst. De overige zondagen gaan de kinderen
mee naar de kerk, maar voor het gebed gaan alle kinderen tot 12
jaar naar de Oude Pastorie en komen na het lied na de preek terug. In
de Oude Pastorie is er opvang voor die kinderen, waarvan de ouders
niet naar de kerk gaan. De naam zondagsschool blijft gehandhaafd. De
kinderen houden hun eigen kerst- en paasfeest. Zo functioneert de
zondagsschool tot op dit moment.
Er wordt gezocht naar vormen om de kinderen in de kerkdienst
ook een stukje herkenning te geven door het zingen van hun eigen
liederen, een lezing uit een eigentijdse bijbelvertaling, het aansteken
van kaarsen..... De laatste jaren wordt er, naast het materiaal van de
Nederlandse Zondagsschool Vereniging ook gebruik gemaakt van de
methode 'Vertel-het-maar'.
We mogen bedenken dat, hoe belangrijk methodes ook zijn, het altijd
het werk van God is, als kinderen, als mensen tot de blijde ontdekking
komen, te mogen staan in het licht van Jezus Christus.
Naast de dank, dat dit werk aan kinderen al zo lang plaats mocht
vinden, willen we bidden dat in de toekomst dit werk mag doorgaan.
Dat er naast de ouders altijd mensen zullen zijn, die met liefde en
geduld aan de kinderen de blijde boodschap van het evangelie willen
doorgeven.
Dat kinderen binnen de gemeente een plaats mogen hebben.
"Laat de kinderen tot Mij komen ".
Mattheiis 19: 14a
25

26

De huidige Ieiding van de zondagsschool. V.l.n.r.: Voorste rij: Willeke
Aalberts en Tanja Aalberts; daarachter: Els Beeftink, Annemarieke Bruinsma,
Janneke Floor, Janny Loenen en Gery Meijers. Achterste rij: Petra Kamstra,
Herma de Jong, Hanneke Blauw en Karen Steernberg .
..
Op de foto links staan bijna aile kinderen die nu op de zondagsschool zijn,
met hun Ieiding. Op de eerste rij: Leonie Pos, lvo Schram, Jos de Jong,
Esther Hoekman, Kirsten Steernberg, Marloes van de Koppel, Nicolien van
der Wilt, Monique Hennipman, Mirna van de Graaf en Taco Bruinsma.
Op de tweede rij: Klarinda Eichhorn, Sander Zuyderduyn, Tanje Aalberts,
Wouter Schouten van der Velden, Janny Loenen, Belinda van Vulpen,
Jorien Kingma, Henk van de Meent en Janneke Floor.
Op de derde rij: Matjolien Zuyderduyn, Gery Meijers, Mark Beeftink,
Bram Molenaar, Jasper Baas, Jurrien Kingma, Karen Steernberg, Mark van
der Stouw, Robbert Pos, Stefan Veraar, Leendert Zuyderduyn, Hanneke
Blauw, Michael van de Koppel, Martijn Schram, Petra Kamstra en Alderick
Oostboek.
Op de vierde rij: Annemarieke Bruinsma, Els Beeftink, Lisanne van der
Stouw, Thomas Schram, Jeroen Steernberg, Joeri Hennipman, Jan Hoekman,
Bram Schouten van der Velden, Jelmer Baas, Daphne van de Graaf, Jouke
Hennipman, Danielle Oosthoek, Rik Loenen, Laurens Lugtenaar, Vincent
Lugtenaar, Willeke Aalberts en Herma de Jong.
27

"E n z·· IJD t rouw .....'"
.
Wat kun je als slotwoord voor dit boekje over bet honderdjarig bestaan
van onze zondagsschool beter onder de aandacht brengen, dan bet
slotwoord van Psalm 100: "En Zijn trouw is tot in verre
geslachten ..... ! "
Als Psalm 100 de ganse aarde oproept om de Here te juichen, Hem
met vreugde te dienen en in zijn heiligdom met gejubel voor zijn aangezicht
te komen, dan kunnen wij daar toch niet anders dan mee instemmen?
De hele wereld moet toch de God van Israel juichen vanwege zijn
verbondstrouw? Vanwege zijn verlossing van een verloren wereld in
schuld door J ezus Christus? En net als Israel mogen wij als kerk weten
van deze God. Daarom mogen wij Hem met vreugde dienen en elke
zondag in zijn heiligdom met gejubel voor zijn aangezicht komen.
Dat de Here goed, dat zijn goedertierenheid tot in eeuwigheid en
zijn trouw tot in verre geslachten is, dat hebben wij in onze gemeente
toch ook mogen ervaren aan het honderdjarig bestaan van de zondagsschool?
- Door Gods trouw kon bet gebeuren dat bet evangelie aan de kinderen
mocht worden doorverteld.
- Door Gods trouw heeft generatie na generatie de blijde boodschap
gehoord en geloofd.
- Door Gods trouw mag er ook in 1998 nog een bloeiende
zondagsschool zijn.
- Door Gods trouw mogen we ook met vertrouwen de toekomst tegemoet
gaan.
God laat niet varen bet werk van zijn handen, niet met de wereld, niet
met Israel en de kerk, niet met ons.
Daarom: hoe kunnen we dit boekje beter afsluiten dan met het slot van
Psalm 100.
"U was van geslacht tot geslacht goed en trouw over ons, Here!
Omdat U zo bent, daarom Ioven wij U en prijzen uw Naam!"
H.O. Molenaar
28

~
Uit groep 2 en 3:
J~ ~ ~ ~-~ ,;V>J ~ (,b.,
~