Verslag wegens eenen Waterweg tusschen Vecht en Eem
Plan tot doortrekking van het Tienhovens kanaal uit 1857
Plan tot doortrekking van het Tienhovens kanaal uit 1857
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
WEGENS EENEN W ATERWEG<br />
TUSSCHEN<br />
~/ '~UH'.I' EN DE EElll,<br />
DOOR ~llDDEL<br />
VAN<br />
DOOR'l'REKKING VAN HE'l' TIENHOVENSCHE KANAAL.<br />
-
VERSLAG<br />
VAN DEN<br />
HOOFD-INGENIEUR VAN DEN WATERSTAAT<br />
IN HET se DISTRICT,<br />
UITGEBRAGT AAN<br />
HH. GEDEPUTEERDE STATEN<br />
DEB PROVINf'IE tJTBECHT,<br />
BETREKKELIJK EENE EVENTUELE VERBINDING<br />
VAN<br />
DB VBCHT BN DB BB:M,<br />
DOOR MIDDEL VAN DOORTREKKING VAN HET TIENHOVENSCHE KANAAL .
VERSLAG<br />
WEGENS EENEN WATERWEG<br />
TUSSCHEN<br />
DE VEUHT <strong>en</strong> DE EEM.<br />
~<br />
W anneer m<strong>en</strong> uit oude kaart<strong>en</strong> van de provincie<br />
Utrecht de gesteldheid van de waterlossing <strong>en</strong> Praamgracht<br />
<strong>tussch<strong>en</strong></strong> de <strong>Vecht</strong> <strong>en</strong> de <strong>Eem</strong> nagaat, ontwaart<br />
m<strong>en</strong>, dat aan de westzijde van d<strong>en</strong> Maart<strong>en</strong>sdijk reeds<br />
zeer vroeg het water langs de Blaauwkapel <strong>en</strong> door de<br />
Lauwerecht naar de <strong>Vecht</strong> vloeide, <strong>en</strong> deze met schutt<strong>en</strong><br />
voorzi<strong>en</strong>e wetering tev<strong>en</strong>s tot vaart werd gebruikt.<br />
Aan de oostzijde van d<strong>en</strong> Maart<strong>en</strong>sdijk <strong>en</strong> de Vuursche<br />
liep het water uit de Nonn<strong>en</strong>groep, de Pijn<strong>en</strong>burger-grift<br />
<strong>en</strong> uit de !age Bees , t<strong>en</strong> zuid<strong>en</strong> van de Soesterhoogte,<br />
naar de <strong>Eem</strong>. - Deze grift was bevaarbaar<br />
<strong>en</strong> werd door de zoog<strong>en</strong>aamde Engelsche vaart nog<br />
over ongeveer l 000 el t<strong>en</strong> zuid<strong>en</strong> van d<strong>en</strong> Dolder<br />
verl<strong>en</strong>gd.<br />
Het hoogste terrein <strong>tussch<strong>en</strong></strong> d<strong>en</strong> Dolder <strong>en</strong> d<strong>en</strong><br />
Maart<strong>en</strong>sdijk ligt ongeveer langs de oude limiet <strong>tussch<strong>en</strong></strong><br />
de Bilt <strong>en</strong> Zeyst, ev<strong>en</strong> bewest<strong>en</strong> de Vuursche steeg.<br />
Over e<strong>en</strong>e groote l<strong>en</strong>gte t<strong>en</strong> noord<strong>en</strong> <strong>en</strong> langs d<strong>en</strong><br />
straatweg <strong>tussch<strong>en</strong></strong> d<strong>en</strong> Maart<strong>en</strong>sdijk <strong>en</strong> d<strong>en</strong> Dolder ligt<br />
1
2<br />
e<strong>en</strong>e sloot of gracht, op oude kaart<strong>en</strong> als Praamgracht<br />
bek<strong>en</strong>d , over welke op de zoo naauwkeurige kaart van<br />
de Roy de Vuursche brug is aangegev<strong>en</strong>, <strong>en</strong> wel juist<br />
ter plaatse bij d<strong>en</strong> tol , waar nu e<strong>en</strong> gemetselde duiker<br />
van 0.27 el breedte <strong>en</strong> 0.30 el hoogte bestaat.<br />
Ongeveer 100 el meer westelijk ligt in die oude<br />
gracht e<strong>en</strong> dam, welke d<strong>en</strong> westelijk<strong>en</strong> <strong>en</strong> oostelijk<strong>en</strong><br />
waterafloop naar de V echt of naar de <strong>Eem</strong> afscheidt.<br />
M<strong>en</strong> beweert , dat meestal het water aan de oostzijde<br />
des winters 0.20 el' 0.30 el a 0.40 el hooger staat<br />
dan aan de westzijde.<br />
In het rapport van d<strong>en</strong> 20. December 1841, n°. 8,<br />
van het collegie van hoofd-ingeland<strong>en</strong> van Oostve<strong>en</strong>,<br />
conform het rapport van 16 Junij bevor<strong>en</strong>s, wordt<br />
gezegd:<br />
1°, Het bestaan van de vaart <strong>tussch<strong>en</strong></strong> Maart<strong>en</strong>sdijk<br />
<strong>en</strong> Pijn<strong>en</strong>burg is onbewijsbaar. Vroeger, v66r 1795,<br />
bestond<strong>en</strong> er twee aard<strong>en</strong> damm<strong>en</strong> : 'e<strong>en</strong> voor Eyck<strong>en</strong>·<br />
stein <strong>en</strong> e<strong>en</strong> voor d<strong>en</strong> Koekoek. De teg<strong>en</strong>woordige<br />
brugg<strong>en</strong> zijn daar door d<strong>en</strong> heer Eyck van Zuilichem<br />
gelegd.<br />
De hoogte van het terrein bij de Vuursche steeg<br />
wederspreekt het bestaan van e<strong>en</strong>e vaart. De bodem<br />
van de Pijn<strong>en</strong>burger-grift is veel hooger dan die bij<br />
Eyck<strong>en</strong>stein; er zoud<strong>en</strong> dus aanzi<strong>en</strong>lijke waterwerk<strong>en</strong><br />
aanwezig hebb<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> zijn, waar nu ge<strong>en</strong> spoor<br />
van bestaat.<br />
2°. De vaart zoude nuttig zijn, doch groot<strong>en</strong> overlast<br />
van water gev<strong>en</strong> (in veronderstelling, dat de Pij<br />
'n<strong>en</strong>burger-vaart zoo veel hooger ligt), <strong>en</strong> volg<strong>en</strong>s art.<br />
673 burgerlijk wetboek mag de afloop van water door<br />
m<strong>en</strong>sch<strong>en</strong>arbeid niet bevorderd word<strong>en</strong>.<br />
3°. De daarstelling zoude schadelijk voor de geme<strong>en</strong>te
3<br />
ZlJn <strong>en</strong> aanleiding gev<strong>en</strong> tot vele klagt<strong>en</strong> <strong>weg<strong>en</strong>s</strong> overlast<br />
van water des winters. Des zomers zoude te veel<br />
water wegvloeij<strong>en</strong>, <strong>en</strong> eindelijk zoud<strong>en</strong> de waterwerk<strong>en</strong><br />
meer aan onderhoud kost<strong>en</strong>.<br />
Het collegie is dus teg<strong>en</strong> het plan , hetge<strong>en</strong> in all<strong>en</strong><br />
gevalle doo! ingeland<strong>en</strong> van Maart<strong>en</strong>sdijk <strong>en</strong> Oostve<strong>en</strong><br />
zoude moet<strong>en</strong> beoordeeld word<strong>en</strong>.<br />
In geheel ander<strong>en</strong> zin <strong>en</strong> , zoo ik verme<strong>en</strong> , meer<br />
overe<strong>en</strong>komstig de wez<strong>en</strong>lijke gesteldheid van de vaart ,<br />
raadt, bij rapport, dd. 20 Mei 1842, het collegie van<br />
de Pijn<strong>en</strong>burger-grift de daarstelling van het kanaal<br />
zeer aan.<br />
Het ziet met groot leedwez<strong>en</strong>, dat door Maart<strong>en</strong>sdijk<br />
het plan wordt teg<strong>en</strong>ge~erkt. De bezwar<strong>en</strong> zijn over<br />
. drev<strong>en</strong>.<br />
Er zUn bewijz<strong>en</strong> van schutt<strong>en</strong> in de oude vaart, als:<br />
drie <strong>tussch<strong>en</strong></strong> d<strong>en</strong> ·Dolder <strong>en</strong> Ridderoord, welke ooggetuig<strong>en</strong><br />
nog hebb<strong>en</strong> help<strong>en</strong> uitgrav<strong>en</strong>, zoodat het bestaan<br />
der vaart zeker is. Zij verzoek<strong>en</strong> dus dring<strong>en</strong>d<br />
de medewerking van heer<strong>en</strong> gedeputeerde Stat<strong>en</strong> tot<br />
bevordering van het plan.<br />
Voor dez<strong>en</strong> schijn<strong>en</strong> er in de omstrek<strong>en</strong> van d<strong>en</strong><br />
Maart<strong>en</strong>sdijk, de Vuursche <strong>en</strong> Ve<strong>en</strong>huiz<strong>en</strong> meer hooge<br />
v<strong>e<strong>en</strong><strong>en</strong></strong> bestaan te hebb<strong>en</strong> dan thans , aangezi<strong>en</strong> nu<br />
slechts <strong>tussch<strong>en</strong></strong> de Vian<strong>en</strong>sche steeg, d<strong>en</strong> Maart<strong>en</strong>sdijksch<strong>en</strong><br />
straatweg, d<strong>en</strong> Dolder <strong>en</strong> de Vuursche ve<strong>en</strong><br />
wordt aangetroff<strong>en</strong>. Uit deze v<strong>e<strong>en</strong><strong>en</strong></strong> werd reeds vroeg<br />
turf gestok<strong>en</strong>: want bij Matthaeus Veteris, a vi analecta,<br />
l e deel, bladz. 96, vindt m<strong>en</strong> cronijk van H<strong>en</strong>rica van<br />
Erp, abdis van het klooster aan de Bildt: n Op donderdach<br />
na Pinxter<strong>en</strong> reysd<strong>en</strong> wij op die Vuerse, joffer<strong>en</strong><br />
Heylwiclt van der Haer <strong>en</strong>de Johanna Lantscro<strong>en</strong>,<br />
l*
4<br />
<strong>en</strong>de trad<strong>en</strong> ontwee dat die Grevers van de Heer<strong>en</strong> van<br />
St. Jans gegrev<strong>en</strong> hadd<strong>en</strong> in hare v<strong>e<strong>en</strong><strong>en</strong></strong>, oock mede<br />
die scupp<strong>en</strong> <strong>en</strong>de spa d<strong>en</strong>, <strong>en</strong>de dijnsdag na belook<strong>en</strong><br />
Pinxter<strong>en</strong>, seinde 't capittel van St. Jan e<strong>en</strong> inhibitie<br />
op e<strong>en</strong> p<strong>en</strong>e van hondert marck zil vers &c, <strong>en</strong>de bod <strong>en</strong><br />
ons teregt vridags daarna voor Mr. Gerrit van de1·<br />
Toern, Dek<strong>en</strong> Sinte Pieter; Mr. Evert van Codd<strong>en</strong>oot<br />
was ons advocaat , die wij schonk<strong>en</strong> dertich stuyvers.<br />
En de wij aett<strong>en</strong> doe bij Willam de Wael, mitt<strong>en</strong> vrund<strong>en</strong>,<br />
als Heer Jan van R<strong>en</strong>es, Ridder, Adria<strong>en</strong> van<br />
Pallaes, Loeff van der Haer, Gijsbrecht van der Haer,<br />
Tijm<strong>en</strong> de Wael, daar wij ons mede beried<strong>en</strong>, hoe wij<br />
in deze zak<strong>en</strong> zoud<strong>en</strong> do<strong>en</strong> , <strong>en</strong>de doe reysd<strong>en</strong> wij tot<br />
Wijk bij ons<strong>en</strong> g<strong>en</strong>adig<strong>en</strong> Heer Bisschop Frederik van<br />
Bad<strong>en</strong>, <strong>en</strong> de begeerd<strong>en</strong> sijn g<strong>en</strong>ade dat geestelijk regt<br />
op woude stell<strong>en</strong>."<br />
En op pag. 97 leest m<strong>en</strong>:<br />
•Anno 1514. - Doe mijn<strong>en</strong> g<strong>en</strong>adig<strong>en</strong> Heere van<br />
tLtrecht sijn<strong>en</strong> eerst<strong>en</strong> regtsdag hielt, claegd<strong>en</strong>, van des<br />
conv<strong>en</strong>ts wegh<strong>en</strong>, Natewisch <strong>en</strong>de Zuyl<strong>en</strong> tot Wijck<br />
over 't geweld, dat die Heer<strong>en</strong> van Sinte Jans in ons<strong>en</strong><br />
torf gedaan hadd<strong>en</strong>. Ende doe overkwam<strong>en</strong> Ridder<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong>de knecht<strong>en</strong>, dat sij ons<strong>en</strong> scade opricht<strong>en</strong> soud<strong>en</strong>.<br />
Ende mijn G<strong>en</strong>adig<strong>en</strong> Heere liet die vier geschichte<br />
van d<strong>en</strong> Ridder<strong>en</strong> <strong>en</strong>de knecht<strong>en</strong> die schade van d<strong>en</strong><br />
torf waerder<strong>en</strong>, te wet<strong>en</strong>: Vrederik ut<strong>en</strong> Hamme, die<br />
Maerschalch, Guert die Coninck, Melis ut<strong>en</strong> Eng he,<br />
d<strong>en</strong> oud<strong>en</strong> , <strong>en</strong> de T.Yillaem Oestrum, <strong>en</strong> de sond mijn<br />
G<strong>en</strong>adig<strong>en</strong> Heere elk <strong>e<strong>en</strong><strong>en</strong></strong> brief, die, coste van scrijvcn<br />
<strong>en</strong>de hal<strong>en</strong> te sam<strong>en</strong> 16 stuyv: Noch gegev<strong>en</strong> vijf<br />
stuyvers van d<strong>en</strong> brieff uit te schrijv<strong>en</strong>."
5<br />
Bov<strong>en</strong> Maart<strong>en</strong>sdijk, t<strong>en</strong> oost<strong>en</strong> <strong>en</strong> zuid-~ost<strong>en</strong> van<br />
de drie st<strong>e<strong>en</strong><strong>en</strong></strong>, treft m<strong>en</strong> nog 6 oude, thans drooge<br />
sloot<strong>en</strong> aan, uit de Maart<strong>en</strong>sdijksche vaart noordwaarts<br />
opschiet<strong>en</strong>de, welke nog de vaarsloot<strong>en</strong> word<strong>en</strong> g<strong>en</strong>oemd<br />
<strong>en</strong> vroeger tot afvoer van turf schijn<strong>en</strong> gedi<strong>en</strong>d te<br />
hebb<strong>en</strong>.<br />
Nadat het ve<strong>en</strong> was vergrav<strong>en</strong>, werd<strong>en</strong> de vaart <strong>en</strong><br />
de grift minder gebruikt , verwaarloosd , slecht onderhoud<strong>en</strong>,<br />
van tijd tot tijd ondieper, eindelijk onbevaarbaar,<br />
zoodat de over de vaart ligg<strong>en</strong>de brugg<strong>en</strong> weldra<br />
door min kostbare duikers of damm<strong>en</strong> werd<strong>en</strong> vervang<strong>en</strong>.<br />
Het was echter verre , dat door all<strong>en</strong> goedschiks van<br />
het g<strong>en</strong>ot van e<strong>en</strong>e vaart werd afgezi<strong>en</strong> , of dat het<br />
aan plann<strong>en</strong> ontbrak om de water-geme<strong>en</strong>schap te herstell<strong>en</strong><br />
of zelfs in beter<strong>en</strong> staat te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>, dan dezelve<br />
vroeger geweest was.<br />
D<strong>en</strong> 1. November 1796 werd door d<strong>en</strong> landmeter<br />
G. Praalders nop<strong>en</strong>s het opmak<strong>en</strong> van de Pijn<strong>en</strong>burger-grift<br />
e<strong>en</strong> rapport uitgebragt, terwijl de commissie<br />
van beoordeeling d<strong>en</strong> 4. December 1796 het navolg<strong>en</strong>de<br />
plan heeft aang<strong>en</strong>om<strong>en</strong> :<br />
E<strong>en</strong>e vaart te grav<strong>en</strong> van de Zeyster-grift, te Utrecht,<br />
bij Koningslust , breed op d<strong>en</strong> waterspiegel 5. 651 el,<br />
in d<strong>en</strong> bodem breed 3.14 el <strong>en</strong> diep 1.256 el, met<br />
sluiz<strong>en</strong> <strong>tussch<strong>en</strong></strong> de deur<strong>en</strong>, lang 18.836 el, <strong>en</strong> doorvaart<br />
3.14 el.<br />
M<strong>en</strong> stelde zich voor :<br />
De waterspiegel van het eerste pand van Koningslust<br />
tot Maart<strong>en</strong>sdijk zoude e<strong>en</strong>e l<strong>en</strong>gte verkrijg<strong>en</strong> van 0.418<br />
el hov<strong>en</strong> AP. E<strong>en</strong>e sluis bij Koningslust zoude het<br />
stadswater van Utrecht, dat op 0.81 el? bov<strong>en</strong> AP.<br />
gehoud<strong>en</strong> werd, keer<strong>en</strong>.<br />
1'weede pand. De sluis te Maart<strong>en</strong>sdijk, schutt<strong>en</strong>de
6<br />
3 voet water, dus de waterstand in het tweede pand<br />
<strong>tussch<strong>en</strong></strong> Maart<strong>en</strong>sdijk <strong>en</strong> Eyck<strong>en</strong>stein 0.418 + 0.9418<br />
el of 1.36 el bov<strong>en</strong> AP.<br />
Derde pand. De sluis bij Eyck<strong>en</strong>stein -schut 4 voet ,<br />
dus de waterstand in het derde pand <strong>tussch<strong>en</strong></strong> Eyck<strong>en</strong>stein<br />
door de hooge grond<strong>en</strong> naar d<strong>en</strong> Dolder 1.36 +<br />
1.256 el of 2.616 el bov<strong>en</strong> AP.<br />
Vierde pand. De sluis aan d<strong>en</strong> Dolder schut 1 ~<br />
voet nederwaarts, dus de waterstand <strong>tussch<strong>en</strong></strong> d<strong>en</strong> Dolder<br />
<strong>en</strong> Spestdijk 2.616 el ..;.. 0.47 el of 2.146 el hov<strong>en</strong><br />
AP.<br />
Vijfde pand. De sluis te Soestdijk schut 2~ voet<br />
nederwaarts, dus de waterstand <strong>tussch<strong>en</strong></strong> die sluis <strong>en</strong><br />
de sluis aan de <strong>Eem</strong> 2.146 el ..;... 0. 783 el of 1.363<br />
el hov<strong>en</strong> AP.<br />
De sluis aan de <strong>Eem</strong> zal gewoonlijk keer<strong>en</strong> 2 vt. 8<br />
dm. of 0.836 el.<br />
Het gemiddelde <strong>Eem</strong>water werd dus blj de Melm op<br />
0.5027 hov<strong>en</strong> AP. gerek<strong>en</strong>d.<br />
In 1797 werd door Blank<strong>en</strong> <strong>en</strong> Lor<strong>en</strong>ts ingeleverd<br />
e<strong>en</strong>e memorie <strong>en</strong> profil-teek<strong>en</strong>ing <strong>weg<strong>en</strong>s</strong> verrigte waterpassing<strong>en</strong><br />
van de situatie <strong>tussch<strong>en</strong></strong> het eind van de<br />
Drechte bij 1<br />
of in de Loosdrechte tot aan de uitwatering<strong>en</strong><br />
van de Pijn<strong>en</strong>hurger-grift in de rivier de <strong>Eem</strong>,<br />
betrekkelijk e<strong>en</strong> project-kanaal.<br />
Het kanaal zoude zijn<strong>en</strong> oorsprong nem<strong>en</strong> uit de<br />
Mijnd<strong>en</strong>sche sluis , aan de V echt, <strong>tussch<strong>en</strong></strong> Lo<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
Nieuwersluis, zoude langs verschill<strong>en</strong>de waterweg<strong>en</strong> zoo<br />
regt mogelijk op de Hollandsche rading aangaan, dan<br />
de scheidingssloot van deze volg<strong>en</strong> tot paal n°. 17 , van<br />
daar regt op d<strong>en</strong> Dolder, <strong>en</strong> verder langs de Pijn<strong>en</strong>burger-grift<br />
tot de <strong>Eem</strong>.
7<br />
M<strong>en</strong> zoude gebruik mak<strong>en</strong> van de bestaande sloot,<br />
lang 800. roed<strong>en</strong>. van de Drecht naar de rading, gemiddeld<br />
wijd 9 voet <strong>en</strong> diep 24 duim. Dan heeft m<strong>en</strong>,<br />
van nabij d<strong>en</strong> Dolder tot de <strong>Eem</strong>, de Pijn<strong>en</strong>burger-grift<br />
gemiddeld breed 15 voet, diep 27~ duim, <strong>en</strong>ter l<strong>en</strong>gte<br />
van 1800 roed<strong>en</strong>.<br />
De totale l<strong>en</strong>gte van bet kanaal zoude zijn 4262<br />
roed<strong>en</strong> met 36 voet ( l 0.40 el) drijv<strong>en</strong>ds water, 24<br />
voet in d<strong>en</strong> bodem <strong>en</strong> taluds van l~ op e<strong>en</strong> (dus e<strong>en</strong>e<br />
diepte van 4 voet).<br />
Er zoud<strong>en</strong> twee sluiz<strong>en</strong> gemaakt word<strong>en</strong> : e<strong>en</strong> bij de<br />
Tolakkersteeg, waar de bodem 5 voet zoude rijz<strong>en</strong>, <strong>en</strong><br />
e<strong>en</strong> aan de <strong>Eem</strong>zijde bij de brug te Soestdijk, waar de<br />
bodem 6~ voet zoude dal<strong>en</strong>.<br />
Omstreeks di<strong>en</strong>zelfd<strong>en</strong> tijd werd ook nog voorgeslag<strong>en</strong><br />
e<strong>en</strong> plan voor e<strong>en</strong>e vaart uit het Zwarte water,<br />
langs de Blaauwkapel, d<strong>en</strong> Maart<strong>en</strong>sdijk, d<strong>en</strong> Dolder,<br />
de Pijn<strong>en</strong>burger-grift tot de <strong>Eem</strong>, doch slechts voor<br />
pram <strong>en</strong> van minder afmeting<strong>en</strong>, als wijd op d<strong>en</strong> waterspiegel3.767<br />
el, diep 0.78 el, hov<strong>en</strong> wijd 2.197 el.<br />
Tussch<strong>en</strong> Soestdijk <strong>en</strong> Maart<strong>en</strong>sdijk e<strong>en</strong> dubbeld schut,<br />
<strong>en</strong> wei t<strong>en</strong> oost<strong>en</strong> van d<strong>en</strong> Maart<strong>en</strong>sdijk, alsmede<br />
e<strong>en</strong> aan de wildbaan te berstell<strong>en</strong>. - Het schut bij<br />
Vlooswijk (in de Pijn<strong>en</strong>burger~grift) , te behoud<strong>en</strong>,<br />
<strong>en</strong> e<strong>en</strong> dito bij Ridderoord, om het water niet te verliez<strong>en</strong>.<br />
Nog e<strong>en</strong> s-chut bij Ve<strong>en</strong>huiz<strong>en</strong> te stell<strong>en</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong>e<br />
beul uit bet Koningswater in de Pijn<strong>en</strong>burger-grift (to<strong>en</strong><br />
schijnt er de cascade bij bet paleis nog niet bestaan<br />
te hebb<strong>en</strong>), om g<strong>en</strong>oegzaam water te erlang<strong>en</strong>.<br />
Ge<strong>en</strong> dezer plann<strong>en</strong> kwam tot uitvoering, voornamelijk,<br />
dewijl de belang<strong>en</strong> te Oostve<strong>en</strong>, Maart<strong>en</strong>sdijk
8<br />
<strong>en</strong> Pijn<strong>en</strong>burg te veel uit e<strong>en</strong> liep<strong>en</strong>, <strong>en</strong> niemand iets<br />
wilde toegev<strong>en</strong> om tot e<strong>en</strong> geheel te gerak<strong>en</strong>.<br />
Nog bestond er , vroeger e<strong>en</strong> zeer groot plan, om<br />
Utrecht tot e<strong>en</strong>e zeehav<strong>en</strong> te mak<strong>en</strong>; daartoe zoude<br />
het terrein <strong>tussch<strong>en</strong></strong> de Wittevrouwepoort, Wolv<strong>en</strong> burg ,<br />
d<strong>en</strong> Plompetor<strong>en</strong>, bet Zwarte water <strong>en</strong> bet tolhek op<br />
d<strong>en</strong> Blaauwkapelsch<strong>en</strong> weg, ter grootte van ruim l 00<br />
bunders, tot hav<strong>en</strong> afgegrav<strong>en</strong> <strong>en</strong> uitgediept word<strong>en</strong>,<br />
<strong>en</strong> deze hav<strong>en</strong> door e<strong>en</strong> kanaal ter breedte van 30<br />
roed<strong>en</strong> (112.80 el of driemaal zoo breed als bet Noord<br />
Hollandsche kanaal), in regte linie, zonder sluiz<strong>en</strong>, door<br />
berg <strong>en</strong> dal, dwars door de <strong>Eem</strong>, naar Spak<strong>en</strong>burg<br />
tot in zee gegrav<strong>en</strong> word<strong>en</strong>. Dit plan, in de tijd<strong>en</strong> van<br />
Lau gemaakt, komt mij wat al te groot voor, om bier<br />
in e<strong>en</strong>e e<strong>en</strong>voudige memorie behandeld te word<strong>en</strong>.<br />
In 1818 werd de zaak op nieuw opgevat <strong>en</strong> voorgesteld<br />
e<strong>en</strong>e vaart te mak<strong>en</strong> <strong>tussch<strong>en</strong></strong> Utrecht <strong>en</strong> de<br />
<strong>Eem</strong>, weder langs de Blaauwkapel, Maart<strong>en</strong>sdijk <strong>en</strong><br />
Pijn<strong>en</strong>burg. Dit kanaal zoude door schutt<strong>en</strong> in de navolg<strong>en</strong>de<br />
vijf pand<strong>en</strong> verdeeld word<strong>en</strong>, als: ,<br />
Van de <strong>Vecht</strong>: e<strong>en</strong> to<strong>en</strong>aderings-kanaal tot bet schut<br />
van bet Zwarte water , lang 94 el , met e<strong>en</strong> waterspiegel,<br />
hoog 0.104 el hov<strong>en</strong> AP.<br />
Eerste pand. Van g<strong>en</strong>oemd schut tot de Blaauwkapel,<br />
lang 2565 el, op de hoogte ·van ongeveer 0.549<br />
el hov<strong>en</strong> AP.<br />
Tweede pand. Van daar tot de T olakkersteeg , lang<br />
4915 el, hoog 0.783 el hov<strong>en</strong> AP.<br />
Derde pand. Van daar tot Eyck<strong>en</strong>stein, lang 2468.50<br />
el, hoog 1.387 el hov<strong>en</strong> AP.
9<br />
J7ierde pand. Van Eyck<strong>en</strong>stein tot Soestdijk, lang<br />
6459 el, hoog 2.537 el hov<strong>en</strong> AP.<br />
Pijfde pand. Van bet schut van Soestdijk tot bet<br />
schut hij de <strong>Eem</strong> , lang 1889.56, hoog 1.02 el hov<strong>en</strong><br />
AP.<br />
Van dat schut tot de rivier de <strong>Eem</strong>, ter l<strong>en</strong>gte van<br />
34 el, werd bet rivierwater gesteld op 0.57 el hov<strong>en</strong><br />
AP.<br />
Dit laatste plan heeft ev<strong>en</strong> min mog<strong>en</strong> gelukk<strong>en</strong> als<br />
al de vroegere. - Van di<strong>en</strong> tijd schijnt m<strong>en</strong> slechts<br />
gehandeld <strong>en</strong> getwist te hehh<strong>en</strong> over de verbetering van<br />
de Maart<strong>en</strong>sdijksche vaart zelve, zonder de daarstelling<br />
van <strong>e<strong>en</strong><strong>en</strong></strong> goed<strong>en</strong> waterweg <strong>tussch<strong>en</strong></strong> de <strong>Vecht</strong> <strong>en</strong> de<br />
<strong>Eem</strong> in bet oog te hehh<strong>en</strong>.<br />
De rigting langs bet Zwarte water , Blaauwkapel ,<br />
Persijn, M aart<strong>en</strong>sdijk, d<strong>en</strong> Dolder naar de <strong>Eem</strong>, schijnt<br />
reeds voor e<strong>en</strong> kanaal van middelbare capaciteit minder<br />
geschikt. M<strong>en</strong> grijpt te veel in onderscheid<strong>en</strong>e helang<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> inzigt<strong>en</strong> ; vooral zoude de hekromp<strong>en</strong>heid van bet<br />
terrein bij Utrecht, Blaauwkapel <strong>en</strong> Maart<strong>en</strong>sdijk <strong>en</strong><br />
ook bet in aanraking kom<strong>en</strong> met bet inundatie-stelsel<br />
der Utrechtsche linie onoverkomelijke bezwar<strong>en</strong> do<strong>en</strong><br />
gebor<strong>en</strong> word<strong>en</strong>.<br />
M~n zal dus tracht<strong>en</strong> e<strong>en</strong>e betere rigting op te gev<strong>en</strong>,<br />
zonder daarom te verzuim<strong>en</strong> de geleg<strong>en</strong>heid aan te<br />
wijz<strong>en</strong>, hoe de Maart<strong>en</strong>sdijksche vaart met het kanaal<br />
in gerne<strong>en</strong>schap zal kunn<strong>en</strong> gebragt word<strong>en</strong>.<br />
De opneming<strong>en</strong> <strong>en</strong> uitwerking van bet vere<strong>en</strong>igingskanaal<br />
zijn dus in e<strong>en</strong>e andere rigting moet<strong>en</strong> g<strong>en</strong>om<strong>en</strong><br />
word<strong>en</strong>.
10<br />
Omstreeks 1831 werd<strong>en</strong> door d<strong>en</strong> heer J. F. van<br />
de Wall de plann<strong>en</strong> van verbetering van de V echt <strong>en</strong><br />
de <strong>Eem</strong> weder ter sprake gebragt.<br />
Daartoe schijnt onder ander<strong>en</strong> aanleiding gegev<strong>en</strong> te<br />
hebb<strong>en</strong> het meer <strong>en</strong> meer wegslaan van de leg-akkers<br />
<strong>en</strong> laatstelijk van d<strong>en</strong> Me<strong>en</strong>tweg in d<strong>en</strong> Breukeleve<strong>en</strong>sch<strong>en</strong><br />
polder.<br />
In 1826 werd die weg met moeite nog door voetgangers<br />
gepasseerd; e<strong>en</strong>ige jar<strong>en</strong> later was hij verdw<strong>en</strong><strong>en</strong><br />
, <strong>en</strong> het liet zich aanzi<strong>en</strong> , dat door d<strong>en</strong> slecht<strong>en</strong><br />
toestand , waarin de kade <strong>tussch<strong>en</strong></strong> het Kraaij<strong>en</strong>nest <strong>en</strong><br />
Ti<strong>en</strong>hov<strong>en</strong> verkeerde, binn<strong>en</strong> weinige jar<strong>en</strong>, de ve<strong>en</strong>plass<strong>en</strong><br />
van de W eersloot tot aan d<strong>en</strong> Maarsseve<strong>en</strong>sch<strong>en</strong><br />
dijk zich vere<strong>en</strong>ig<strong>en</strong>de, e<strong>en</strong> groot binn<strong>en</strong>landsch meer<br />
zoud<strong>en</strong> vorm<strong>en</strong>.<br />
De noodzakelijkheid gebood .de Ti<strong>en</strong>hov<strong>en</strong>sche kade<br />
te verbeter<strong>en</strong>, <strong>en</strong> hieruit ontstond het d<strong>en</strong>kbeeld om<br />
tev<strong>en</strong>s het Ti€mhov<strong>en</strong>sche kanaal onder hand<strong>en</strong> te nern<strong>en</strong>.<br />
In 1832 ·werd door burgemeesters van vzer Noord<br />
Hollandsche <strong>en</strong> drie Utrechtsche geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> e<strong>en</strong> rapport<br />
over de memorie van . d<strong>en</strong> heer van de Wall, <strong>weg<strong>en</strong>s</strong><br />
'lfoorstell<strong>en</strong> tot verbetering van het Gooiland, ingedi<strong>en</strong>d.<br />
In ditzelfde jaar werd<strong>en</strong> bestekk<strong>en</strong> gemaakt voor het<br />
verbeter<strong>en</strong> van de Ti<strong>en</strong>hov<strong>en</strong>sche kade, het mak<strong>en</strong> van<br />
<strong>e<strong>en</strong><strong>en</strong></strong> weg van het Kraaij<strong>en</strong>nest langs d<strong>en</strong> Ti<strong>en</strong>hov<strong>en</strong>sch<strong>en</strong><br />
mol<strong>en</strong> tot het Roodpann<strong>en</strong>huis, het opinak<strong>en</strong><br />
van e<strong>en</strong> kam~;al langs di<strong>en</strong> weg, het verzeker<strong>en</strong> der<br />
voorland<strong>en</strong> t<strong>en</strong> noord<strong>en</strong> van de vaart <strong>tussch<strong>en</strong></strong> de Zogwetering<br />
<strong>en</strong> Breukeleve<strong>en</strong>, <strong>en</strong> eindelijk het opzink<strong>en</strong><br />
van e<strong>en</strong> schutdam, mede bewest<strong>en</strong> het kanaal <strong>tussch<strong>en</strong></strong><br />
d<strong>en</strong> Ti<strong>en</strong>hov<strong>en</strong>sch<strong>en</strong> mol<strong>en</strong> <strong>en</strong> de bov<strong>en</strong>land<strong>en</strong> van<br />
Breukeleve<strong>en</strong>.
ll<br />
V ele uitvoerige opmeting<strong>en</strong>. betoog<strong>en</strong> <strong>en</strong> voorstell<strong>en</strong><br />
werd<strong>en</strong> in<strong>tussch<strong>en</strong></strong> omtr<strong>en</strong>t dit kanaal <strong>en</strong> bet verl<strong>en</strong>g<strong>en</strong><br />
van hetzelve naar Blaricum <strong>en</strong> Huys<strong>en</strong> of langs de<br />
Vuursche naar de <strong>Eem</strong> aangegev<strong>en</strong> door d<strong>en</strong> ing<strong>en</strong>ieur<br />
van d<strong>en</strong> waterstaat J. N. Boerrigter , in zijn verslag<br />
van 650 com pres geschrev<strong>en</strong> bladzijd<strong>en</strong>, in folio.<br />
Ook de beer ag<strong>en</strong>t van bet domein te Hilversum<br />
gaf zich groote moeite om bet Ti<strong>en</strong>hov<strong>en</strong>sche kanaal<br />
op Noord-Hollandscb grondgebied verl<strong>en</strong>gd te zi<strong>en</strong>.<br />
D<strong>en</strong> 1. Maart 1834 werd<strong>en</strong> de bov<strong>en</strong>g<strong>en</strong>oemde werk<strong>en</strong><br />
, naar de door d<strong>en</strong> eleve adspirant-ing<strong>en</strong>ieur M.<br />
Beyerinck in 1831 <strong>en</strong> 1832 opgemaakte <strong>en</strong> door Z. M.<br />
d<strong>en</strong> Koning goedgekeurde bestekk<strong>en</strong> , voor f 65000.<br />
aanbesteed. Daar ecbter deze som de voor deze werk<strong>en</strong><br />
geraamde ' geld<strong>en</strong> verre te hov<strong>en</strong> ging, zijn zij<br />
gelmprobeerd, in ·1835 op nieuw besteed <strong>en</strong> voor<br />
f 57500.- aang<strong>en</strong>om<strong>en</strong>.<br />
Hierbij is voor f 6000.- extra uitgav<strong>en</strong> gekom<strong>en</strong>.<br />
De polderbestur<strong>en</strong> contribuer<strong>en</strong> f 12000.-, <strong>en</strong> uit de<br />
provinciale fonds<strong>en</strong> werd<strong>en</strong> f 51500.- verstrekt, waarteg<strong>en</strong><br />
de provincie in comp<strong>en</strong>satie heeft g<strong>en</strong>ot<strong>en</strong> drie<br />
jar<strong>en</strong> lang e<strong>en</strong> opc<strong>en</strong>t op de grond- <strong>en</strong> personele belasting<br />
van dat gewest.<br />
In, 1836 was de Ti<strong>en</strong>hov<strong>en</strong>sche kade <strong>en</strong> vaart langs<br />
dezelve tot aan bet R?odpann<strong>en</strong>huis voltooid <strong>en</strong> groot<strong>en</strong>deels<br />
afbetaald , zoo mede de bij onderling g<strong>en</strong>oeg<strong>en</strong><br />
van belanghebb<strong>en</strong>de eig<strong>en</strong>ar<strong>en</strong> aangekochte grand voor<br />
f 7278.-.<br />
Het onderhoud der lmde <strong>en</strong> vaart ging over aan de<br />
betrokk<strong>en</strong> polderbestur<strong>en</strong> van Breukeleve<strong>en</strong> , Ti<strong>en</strong>hov<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> Loosdrecbt.<br />
Het geme<strong>en</strong>te-bestuur van Hilversum w<strong>en</strong>scbte in
12<br />
1839 het kanaal in het Gooi over e<strong>en</strong>e l<strong>en</strong>gte van<br />
1870 el noord-oost van het Roodpann<strong>en</strong>huis tot d<strong>en</strong><br />
nieuw<strong>en</strong> weg verl<strong>en</strong>gd te zi<strong>en</strong>, <strong>en</strong> had daartoe reeds in<br />
de rigting van d<strong>en</strong> Hoornhoeg door d<strong>en</strong> aannemer van<br />
het ophoog<strong>en</strong> van d<strong>en</strong> Ti<strong>en</strong>hov<strong>en</strong>sch<strong>en</strong> weg zand Iat<strong>en</strong><br />
weghal<strong>en</strong>. Hierdoor werd e<strong>en</strong>e vaart van omstreeks<br />
500 el l<strong>en</strong>gte daargesteld, <strong>en</strong> e<strong>en</strong> groat gedeelte hooge<br />
grond<strong>en</strong>, ev<strong>en</strong> t<strong>en</strong> noord-oost<strong>en</strong> van het Roodpann<strong>en</strong>huis,<br />
afgegrav<strong>en</strong> tot ev<strong>en</strong> hov<strong>en</strong> het winterpeil van Ti<strong>en</strong>hov<strong>en</strong>.<br />
Alvor<strong>en</strong>s dit kanaal echter verder konde word<strong>en</strong><br />
voortgezet, werd er <strong>tussch<strong>en</strong></strong> de polderhestur<strong>en</strong> van<br />
Breukeleve<strong>en</strong>, Ti<strong>en</strong>hov<strong>en</strong> <strong>en</strong> de Weerkamp<strong>en</strong> van Loosdrecht<br />
<strong>en</strong> andere helanghehh<strong>en</strong>d<strong>en</strong> onderhandeld <strong>weg<strong>en</strong>s</strong><br />
te ne~<strong>en</strong> hehoedmiddel<strong>en</strong> teg<strong>en</strong> e<strong>en</strong> al te groot<strong>en</strong> toevoer<br />
van water uit de hooge grond<strong>en</strong>, als ook <strong>weg<strong>en</strong>s</strong><br />
het onderhoud van de reeds hestaande vaart <strong>en</strong> kade.<br />
Na regeling der helang<strong>en</strong> van d<strong>en</strong> waterlast werd in<br />
1839 door het domein voor f 2800.- aan B. Walderve<strong>en</strong><br />
, te Ti<strong>en</strong>hov<strong>en</strong> , aanbesteed het mak<strong>en</strong> van e<strong>en</strong>e<br />
hout<strong>en</strong> schutsluis hij het Roodpann<strong>en</strong>huis, waarvan de<br />
doorvaart <strong>en</strong> diepte gelijk aan die van de sluis aan het<br />
Kraaij<strong>en</strong>nest werd<strong>en</strong> hepaald op 3.30 el <strong>en</strong> op 1.65<br />
el onder AP. op d<strong>en</strong> slagdrempel. De kolk is lang<br />
20 el <strong>tussch<strong>en</strong></strong> de deur<strong>en</strong>. De hrug werd later voor<br />
f 530.- hesteed.<br />
Daar nu hov<strong>en</strong> de sluis e<strong>en</strong> verhoogde waterstand<br />
gehor<strong>en</strong> werd, zijn met de specie, voortkom<strong>en</strong>de uit<br />
e<strong>en</strong>e verl<strong>en</strong>ging van het kanaal naar d<strong>en</strong> Hoornhoeg,<br />
de reeds ~ laag afgezande grond<strong>en</strong> weder gedeeltelijk<br />
opgehoogd <strong>en</strong> omkaaid.<br />
Uit het hov<strong>en</strong>gemelde blijkt, dat nu reeds van het<br />
Kraaij<strong>en</strong>nest tot het Roodpann<strong>en</strong>huis e<strong>en</strong> kanaal hestaat.<br />
diep 1.64 onder AP. of 1.25 el onder het polder-
13<br />
zomerpeil, met e<strong>en</strong>e breedte van 8.50 el a 10.00 el op<br />
d<strong>en</strong> waterspiegel <strong>en</strong> van 4 el in d<strong>en</strong> bodem; - dat dit<br />
kanaal e<strong>en</strong>e l<strong>en</strong>gte heeft van 8890 ell<strong>en</strong> <strong>en</strong> in onderhoud<br />
aan de belanghebb<strong>en</strong>de geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> is opgedrag<strong>en</strong>,<br />
<strong>en</strong> dat er alzoo reeds e<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong>lijk gedeelte van de<br />
verbinding <strong>tussch<strong>en</strong></strong> de <strong>Vecht</strong> <strong>en</strong> de <strong>Eem</strong> op goede<br />
schaal gereed is.<br />
Gaat m<strong>en</strong> nu na de groote somm<strong>en</strong>, welke de provincie<br />
Utrecht voor de daarstelling van het Ti<strong>en</strong>hov<strong>en</strong>sche<br />
kanaal besteed heeft , dan is het te betreur<strong>en</strong>,<br />
dat m<strong>en</strong> de voortzetting van dat werk , hetwelk als het<br />
ware kosteloos konde geschied<strong>en</strong> , totaal heeft verzuimd.<br />
M<strong>en</strong> had namelijk , gedur<strong>en</strong>de het werk <strong>en</strong> dadelijk<br />
na de daarstelling van het kanaal , in de strekking van<br />
de Hollandsche rade e<strong>en</strong>e afzanderij kunn<strong>en</strong> organiser<strong>en</strong>,<br />
welke thans reeds gedur<strong>en</strong>de 20 jar<strong>en</strong> werkzaam had<br />
kunn<strong>en</strong> zijn.<br />
M<strong>en</strong> behoefde in de rigting van de rade ge<strong>en</strong> groote<br />
hoogt<strong>en</strong> in te grav<strong>en</strong> <strong>en</strong> daardoor well<strong>en</strong> te do<strong>en</strong> ontspring<strong>en</strong><br />
; m<strong>en</strong> behoefde dadelijk ge<strong>en</strong> sluis te bouw<strong>en</strong>,<br />
<strong>en</strong> dezelfde waterspiegel van d<strong>en</strong> polder (0.40 el onder<br />
AP.) konde behoud<strong>en</strong> blijv<strong>en</strong>.<br />
W anneer m<strong>en</strong> berek<strong>en</strong>t de aanzi<strong>en</strong>lijke hoeveelhed<strong>en</strong><br />
zand , die b<strong>en</strong>oodigd zijn geweest voor het mak<strong>en</strong> van<br />
d<strong>en</strong> Ti<strong>en</strong>hov<strong>en</strong>sch<strong>en</strong> weg, lang ongeveer 4600 el, breed<br />
4.00 a 5.00 el, tot de hoogte van 0.80 el hov<strong>en</strong> AP.,<br />
g~leg<strong>en</strong> op <strong>e<strong>en</strong><strong>en</strong></strong> lag<strong>en</strong> grondslag, - voor het aanlegg<strong>en</strong><br />
van d<strong>en</strong> Rijnspoorweg, - vervolg<strong>en</strong>s voor het fort Ti<strong>en</strong>hov<strong>en</strong>,<br />
<strong>en</strong> eindelijk voor het voortdur<strong>en</strong>de gebruik der<br />
ste<strong>en</strong>ov<strong>en</strong>s, <strong>en</strong> daarbij in oog<strong>en</strong>schouw neemt de zandgat<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> afzanderij<strong>en</strong> langs de rade, waaruit duiz<strong>en</strong>d<strong>en</strong><br />
kubiek E-ll<strong>en</strong> zand zijn weggevoerd, dan is het on be-
14<br />
twistbaar, dat de Ti<strong>en</strong>hov<strong>en</strong>sche vaart, met beleid langs<br />
de Hollandsche rade gegrav<strong>en</strong> , bijna kosteloos voor<br />
e<strong>en</strong>e aanzi<strong>en</strong>lijke l<strong>en</strong>gte had kunn<strong>en</strong> daargesteld zijn.<br />
Om overtuigd te word<strong>en</strong> , wat door zulk e<strong>en</strong>e afzanding<br />
kan tot stand gebragt word<strong>en</strong>, behoeft m<strong>en</strong> slechts<br />
te vernem<strong>en</strong> <strong>en</strong> ' nog veel beter zelf te gaan zi<strong>en</strong> hetge<strong>en</strong><br />
door de zoo nijverige geme<strong>en</strong>te Hilversum in de<br />
laatste j ar<strong>en</strong> is verrigt.<br />
Door e<strong>en</strong>voudig<strong>en</strong> afvoer van zand is e<strong>en</strong> kanaal van<br />
ongeveer 550 el l<strong>en</strong>gte als verl<strong>en</strong>ging van het Gooische<br />
gat gegrav<strong>en</strong>, met e<strong>en</strong> waterspiegel van 16.00 el, waterdiepte<br />
van 2.00 el, jaagpad<strong>en</strong> breed 4.00 el, met •<br />
ingraving<strong>en</strong> onder taluds van 1! op 1.<br />
De doorgraving<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> e<strong>en</strong>e diepte van 8.00 tot<br />
17.00 el, bov<strong>en</strong>breedte van 48 tot 68 ell<strong>en</strong>, <strong>en</strong> bevatt<strong>en</strong><br />
430 tot 685 kubiek el ontgraving (vaste grond)<br />
per strekk<strong>en</strong>de el, hetge<strong>en</strong> voor het geheele werk van<br />
16 jaar ruim 246.000 kubiek el vaste grond bedraagt.<br />
Door dit goed ontworp<strong>en</strong>, goed bestuurd <strong>en</strong> goed<br />
uitgevoerd werk zal de nijverige geme<strong>en</strong>te Hilversum<br />
binn<strong>en</strong> e<strong>en</strong>ige jar<strong>en</strong>, met betrekkelijk zeer geringe kost<strong>en</strong>,<br />
in het g<strong>en</strong>ot van e<strong>en</strong> scheepvaart-kanaal gekom<strong>en</strong><br />
zijn. M<strong>en</strong> moet nog 350 el l<strong>en</strong>gte kanaal grav<strong>en</strong> om<br />
het dorp te bereik<strong>en</strong> , terwijl m<strong>en</strong> nu reeds in e<strong>en</strong><br />
afdal<strong>en</strong>d terrein werkzaam is. Blijk<strong>en</strong>s de 2• kolom<br />
van de hierna te meld<strong>en</strong> tabel zoude m<strong>en</strong> , door het<br />
wegvoer<strong>en</strong> van zulk e<strong>en</strong>e massa grond (246.000 kubiek<br />
el) , het thans hier voorgestelde verl<strong>en</strong>gingskanaal reeds<br />
tot <strong>tussch<strong>en</strong></strong>
15<br />
geme<strong>en</strong>schap 1:ussch<strong>en</strong> de <strong>Vecht</strong> <strong>en</strong> de <strong>Eem</strong>, thans<br />
aanwezig is , vroeger bestaan heeft <strong>en</strong> verwaarloosd,<br />
voorgesteld <strong>en</strong> uitgevoerd, .-teg<strong>en</strong>gewerkt <strong>en</strong> verzuimd is.<br />
De opneming<strong>en</strong>, gedaan in 1856 <strong>en</strong> 1857, hebb<strong>en</strong><br />
het gevoeleu bevestigd, dat er geleg<strong>en</strong>heid bestaat, zonder<br />
b<strong>en</strong>adeeling van waterschapp<strong>en</strong>, collegi<strong>en</strong> of eig<strong>en</strong>ar<strong>en</strong><br />
, e<strong>en</strong>e vaart <strong>tussch<strong>en</strong></strong> de V echt <strong>en</strong> de <strong>Eem</strong> daar<br />
te stell<strong>en</strong>.<br />
Daarvan zUn opgemaakt de navolg<strong>en</strong>de stukk<strong>en</strong>, als:<br />
A. E<strong>en</strong> l<strong>en</strong>gteprofil van de waterpassing van het<br />
Roodpann<strong>en</strong>huis langs de Hollandsche rading, d<strong>en</strong> Dolder,<br />
Pijn<strong>en</strong>burg, Soestdijk <strong>en</strong> de <strong>Eem</strong>, <strong>en</strong> van de<br />
Waardsluis, langs de Blaauwkapel, d<strong>en</strong> Tolakker tot de<br />
rading.<br />
B. G<strong>en</strong>erate kaart op e<strong>en</strong>e schaal van 1 a 25000,<br />
waarop de geheele strekking van het kanaal is aangewez<strong>en</strong>.<br />
C. Drie kaart<strong>en</strong> op e<strong>en</strong>e schaal van 1 a 2500,<br />
waarop de rigting van het k
16<br />
De bij deze plans gebruikte waterpassing is door d<strong>en</strong><br />
heer M. Maarschalkerweerd gedaan, welke reeds vroeger<br />
d<strong>en</strong> heer W. Ph. de Kruyff met opmeting<strong>en</strong>, teek<strong>en</strong><strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> nem<strong>en</strong> van profill<strong>en</strong> <strong>en</strong> berek<strong>en</strong>ing was behulpzaam<br />
geweest.<br />
Met overlegging van deze bijlag<strong>en</strong> zal ik tracht<strong>en</strong> het<br />
project-kanaal te beschrijv<strong>en</strong> <strong>en</strong> daartoe behandel<strong>en</strong>:<br />
a. De rigting.<br />
b. Gewoon profil.<br />
c. Betrekkelijke waterpas-ligging.<br />
d. JToeding.<br />
e. Sluiz<strong>en</strong> <strong>en</strong> u:ftapping.<br />
f. Brugg<strong>en</strong>.<br />
a. Rigting.<br />
Het kanaal zal op 119 el b<strong>en</strong>ed<strong>en</strong> de sluis aan het<br />
Roodpann<strong>en</strong>huis (de Egelshoek), dat is, 90 el t<strong>en</strong> oost<strong>en</strong><br />
van paal n°. 21 aanvang<strong>en</strong>, <strong>en</strong> van daar de rigting<br />
A B van de Hollandsche rading oostwaarts op volg<strong>en</strong>,<br />
over 2289 el l<strong>en</strong>gte tot B.<br />
Hetzelve blijft steeds t<strong>en</strong> zuid<strong>en</strong> van de provinciale<br />
scheiding, snijdt het Huydecopers-spoor, <strong>en</strong> vervolg<strong>en</strong>s<br />
d<strong>en</strong> straatweg <strong>tussch<strong>en</strong></strong> Utrecht <strong>en</strong> Hil versum, <strong>en</strong> loopt<br />
alzoo door de bov<strong>en</strong>land<strong>en</strong> van de geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> Westbroek,<br />
Achtti<strong>en</strong>hov<strong>en</strong> <strong>en</strong> Maart<strong>en</strong>sdijk.<br />
Van B zal het, in ongeveer dezelfde rigting, volg<strong>en</strong>s<br />
B C, over 970 el, tot het einde der rading of tot de<br />
drie st<strong>e<strong>en</strong><strong>en</strong></strong> voortloop<strong>en</strong>.<br />
Dit gedeelte blijft steeds in de geme<strong>en</strong>te Maart<strong>en</strong>sdijk<br />
<strong>en</strong> loopt door d<strong>en</strong> breed<strong>en</strong> <strong>en</strong> heuvelachtig<strong>en</strong> weg langs<br />
de rading <strong>en</strong> door de ongelijk uitgegrav<strong>en</strong> zandgat<strong>en</strong>.
17<br />
Van C bereikt m<strong>en</strong> in e<strong>en</strong>e regte lijn d<strong>en</strong> Dolder D.<br />
Dit vak, hetwelk 3330 el lang is , loopt eerst door<br />
schrale bouwland<strong>en</strong> , vervolg<strong>en</strong>s door d<strong>en</strong>n<strong>en</strong> bossch<strong>en</strong>,<br />
snijdt de Vian<strong>en</strong>sche steeg, heideveld<strong>en</strong> <strong>en</strong> lagere ve<strong>en</strong>land<strong>en</strong><br />
van de heer<strong>en</strong> Eyck van Zuylichem <strong>en</strong> van<br />
Bosch van Drakestein, de Vuursche steeg of grindweg<br />
op 570 el b<strong>en</strong>oord<strong>en</strong> d<strong>en</strong> tol, van daar de lagere bossch<strong>en</strong><br />
van d<strong>en</strong> heer Bosch van Drakestein tot d<strong>en</strong><br />
Dolder, <strong>en</strong> ligt in de geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> Maart<strong>en</strong>sdijk, de Bilt,<br />
de Vuursche <strong>en</strong> Zeyst.<br />
Van D volgt m<strong>en</strong> de Pijn<strong>en</strong>burger-grift, t<strong>en</strong> zuidoost<strong>en</strong>,<br />
langs d<strong>en</strong> straatweg , voorbij Pijn<strong>en</strong>burg <strong>en</strong><br />
Staalwijk, over e<strong>en</strong>e l<strong>en</strong>gte van 2500 el tot E, brug<br />
te Ve<strong>en</strong>huiz<strong>en</strong> of Horst <strong>en</strong> Berg. Dit vak ligt in de<br />
geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> Zeyst <strong>en</strong> Soest ; - <strong>en</strong> eindelijk:<br />
Van E tot F de <strong>Eem</strong> zal het kanaal verder de Pijn<strong>en</strong>burger-grift<br />
volg<strong>en</strong>, o\l'er e<strong>en</strong>e l<strong>en</strong>gte van 4050 el ,<br />
t<strong>en</strong> noordwest<strong>en</strong> langs d<strong>en</strong> straatweg <strong>en</strong> t<strong>en</strong> zuid<strong>en</strong> van<br />
het koninklijk lustpark <strong>en</strong> paleis. - Dit gedeelte ligt<br />
geheel in de geme<strong>en</strong>te Baarn.<br />
De totale l<strong>en</strong>gte van het te mak<strong>en</strong> kanaal bedraagt<br />
alzoo 13129 ell<strong>en</strong>, <strong>en</strong> zal, met het Ti<strong>en</strong>hov<strong>en</strong>sche<br />
kan~al mede gerek<strong>en</strong>d, <strong>tussch<strong>en</strong></strong> de <strong>Vecht</strong> <strong>en</strong> de <strong>Eem</strong><br />
22019 ell<strong>en</strong> afstand zijn.<br />
b. Gewoon profil.<br />
Het kanaal zal, bij e<strong>en</strong>e bodemsbreedte van 5 el,<br />
e<strong>en</strong> waterspiegel van l 0 el , <strong>en</strong> aan elke zijde daar<strong>en</strong>bov<strong>en</strong><br />
e<strong>en</strong> waterberm, breed 0.50 el, verkrijg<strong>en</strong>.<br />
Aan de taluds zal , zoo wei onder water als hov<strong>en</strong><br />
water , langs het kanaal 2 maal de hoogte , <strong>en</strong> voor<br />
de dijk<strong>en</strong> of weg<strong>en</strong> aan de buit<strong>en</strong>zijd<strong>en</strong> 1 ~ maal de<br />
hoogte tot aanleg word<strong>en</strong> gegev<strong>en</strong>.<br />
2
18<br />
Hierop maakt e<strong>en</strong>e uitzondering het westelijk talud<br />
van het kanaal van d<strong>en</strong> Dolder tot de brug in de<br />
nieuwe steeg. - De diepte onder het gewone peil zal<br />
1.30 el bedrag<strong>en</strong>. Langs de Hollandsche rading zal<br />
aan de noordzijde als weg <strong>en</strong> waterkeering van d<strong>en</strong><br />
polder Ti<strong>en</strong>hov<strong>en</strong> e<strong>en</strong> dijk <strong>en</strong> weg van 4 el kruin <strong>en</strong><br />
minst<strong>en</strong>s ter hoogte van 1.00 el hov<strong>en</strong> AP. word<strong>en</strong><br />
gehoud<strong>en</strong>.<br />
Langs diezelfde rading zal van A , tot C aan d<strong>en</strong><br />
zuidkant voor uitweg<strong>en</strong> van de aldaar ligg<strong>en</strong>de land<strong>en</strong>,<br />
als die onder W estbroek, Achtti<strong>en</strong>hov<strong>en</strong> <strong>en</strong> Maart<strong>en</strong>sdijk,<br />
als ook voor jaagpad , e<strong>en</strong> dijk van gelijke hoogte<br />
als van het terrein, <strong>en</strong> minst<strong>en</strong>s hoog 1. 00 el hov<strong>en</strong><br />
AP. <strong>en</strong> breed 5 el, op de kruin word<strong>en</strong> -daargesteld.<br />
Van C tot 500 el bewest<strong>en</strong> de Vian<strong>en</strong>sche steeg zal<br />
aan de zuidzijde e<strong>en</strong> jaagpad <strong>en</strong> weg van 5 el kruin<br />
word<strong>en</strong> gemaakt. Van daar tot D (de Dolder) slechts<br />
e<strong>en</strong> jaagpad, breed 3.00 el, mede aan de zuidzijde.<br />
Van d<strong>en</strong> Dolder D zal de berm van d<strong>en</strong> straatweg<br />
voor jaagpad di<strong>en</strong><strong>en</strong>, <strong>en</strong> de Pijn<strong>en</strong>burger-grift slechts<br />
op het aangegev<strong>en</strong> profil verbreed word<strong>en</strong>. Bij die<br />
plaats<strong>en</strong>, waar de huiz<strong>en</strong> ge<strong>en</strong>e g<strong>en</strong>oegzame ruimte<br />
overlat<strong>en</strong> om het kanaal met het volle profil daar te<br />
stell<strong>en</strong>, zal hetzelve naar omstandighed<strong>en</strong> op d<strong>en</strong> waterspiegel<br />
smaller , doch alsdan opgeschoeid moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong>.<br />
Van de Zev<strong>en</strong>lap of brug in de nieuwe steeg totaan<br />
de rivier de <strong>Eem</strong> zal het kanaal <strong>tussch<strong>en</strong></strong> dijk<strong>en</strong> opgewerkt<br />
word<strong>en</strong> , zull<strong>en</strong>de de dijk<strong>en</strong> de hoogte van 2.30<br />
el hov<strong>en</strong> AP. met 2.00 el kruin <strong>en</strong> 3.00 el valling<strong>en</strong><br />
verkrijg<strong>en</strong> , <strong>en</strong> de bermsloot<strong>en</strong> van die dijk<strong>en</strong>, voor<br />
zoo verre zulks noodig is, opgegrav<strong>en</strong> <strong>en</strong> schoongemaakt<br />
word<strong>en</strong> , tot uitwatering van de Iand<strong>en</strong> <strong>tussch<strong>en</strong></strong><br />
d<strong>en</strong> straatweg , de nieuwe steeg <strong>en</strong> de <strong>Eem</strong>.
19<br />
c. Betrekkelijke hoogte <strong>en</strong> waterpas-ligging.<br />
Uit de gedane waterpassing hleek , dat het terrein ,<br />
hetwelk bij de ~luis aan het Roodpann<strong>en</strong>huis de hoogte<br />
heeft van 0.80 el hov<strong>en</strong> AP., langzaam klimt tot ruim<br />
1300 el; van daar, waar hewest<strong>en</strong> het huisje van Jan<br />
Ooms e<strong>en</strong>e hoogte van 3.13 el hov<strong>en</strong> AP. werd aangetroff<strong>en</strong><br />
, weder tot I. 76 el dal<strong>en</strong>de , heeft de straatweg<br />
van de Tolakkersteeg de hoogte van 2.12 el<br />
hov<strong>en</strong> AP.<br />
De kop van d<strong>en</strong> e<strong>en</strong>igzins hov<strong>en</strong> het terrein staande<br />
scheidingspaal n°. 19, ligt op 2.956 el, die van paal<br />
no. 18 op 4.778 el, <strong>en</strong> die van paal no. 17 op 5.909 el<br />
hov<strong>en</strong> AP. , <strong>en</strong> het hooge terrein, op 40 el t<strong>en</strong> west<strong>en</strong><br />
van paal n8• 19, ligt op 6.13 el hov<strong>en</strong> AP. Met<br />
e<strong>en</strong>ige afwisseling van hoogte loopt het terrein in de<br />
laan achter het huis van Eyck<strong>en</strong>stein af tot de hoogte<br />
van 4.366 el hov<strong>en</strong> AP. Van daar naar d<strong>en</strong> V uursch<strong>en</strong><br />
grindweg op 5.197 el, aan d<strong>en</strong> Dolder 3.55<br />
el, <strong>en</strong> met e<strong>en</strong> weinig afdal<strong>en</strong>d terrein tot digt hij<br />
Ve<strong>en</strong>huiz<strong>en</strong> , om eerst langzaam te Soestdijk tot de<br />
hoogte van ongeveer 3.00 el <strong>en</strong> verder tot de <strong>Eem</strong> tot<br />
0.72 el hov<strong>en</strong> AP. af te dal<strong>en</strong>.<br />
Om de hoogte der natuurlijke waterstand<strong>en</strong> langs<br />
deze rigting te heoordeel<strong>en</strong> , heeft m<strong>en</strong> in de eerste<br />
plaats de waarneming<strong>en</strong>, welke sedert ruim 12 jar<strong>en</strong><br />
dagelijks aan de sluis hij het Roodpann<strong>en</strong>huis word<strong>en</strong><br />
gedaan , tot bazis g<strong>en</strong>om<strong>en</strong>.<br />
2*
.<br />
20<br />
Gemid-<br />
Hoogste Laagste<br />
Jar<strong>en</strong>. del de Aanmerlci1lg<strong>en</strong>.<br />
stand. stand.<br />
stand.<br />
---------<br />
1845 0.20 0.46 0.338 = Hoogste waterstand) Waar-<br />
1846 0.08 0.70 0.402<br />
=<br />
1847 0.32 0.76 0.524<br />
-- --<br />
-~<br />
= g<strong>en</strong>omcn<br />
-- Laagste waterstand)ondcr A!'.<br />
1848 0.25 0.64 0.464<br />
1849 0.30 0.59 0.430<br />
1850 0.20 0.62 0.424<br />
1851 0.24 0.60 0.424<br />
1852 0.12 0.64 0.398 .<br />
1853 0.14 0.5:3 0.344<br />
'<br />
181>4 OJ\6 0.71 0.459<br />
1855 0.26 0.58 0.402<br />
1856 0.26 0.59 0.471<br />
---<br />
Gemiddeld over 12 jar<strong>en</strong> 0.423<br />
Daaruit blijkt, dat in Ti<strong>en</strong>hov<strong>en</strong> gedur<strong>en</strong>de 12 jar<strong>en</strong><br />
de gemiddelde waterstand bedraagt 0.423 el onder<br />
AP.<br />
De gemiddelde waterstan.d<strong>en</strong> voor de ze.s wintermaand<strong>en</strong><br />
0.40 el onder AP.<br />
De gemiddelde waterstand<strong>en</strong> voor de zes zomermaand<strong>en</strong><br />
0.46 el onder AP. , welke eerste echter tot 0.08<br />
el onder AP. kunn<strong>en</strong> oploop<strong>en</strong>, <strong>en</strong> de laatste tot 0.76<br />
el onder AP. kunn<strong>en</strong> afdal<strong>en</strong>"<br />
De stand van het water in de vaarsloot bij het huisje<br />
van Eyck , vroeger Tolhuis g<strong>en</strong>aamd , varieert in natte
21<br />
<strong>en</strong> drooge tijd<strong>en</strong> van 1.42 tot 1.90 el hov<strong>en</strong> AP~; hij<br />
d<strong>en</strong> Dolder, Pijn<strong>en</strong>hurg <strong>en</strong> Ve<strong>en</strong>huiz<strong>en</strong> van 1.80 tot<br />
2.30 el hov<strong>en</strong> AP.; hij de parkgracht te Soestdijk van<br />
1.70 tot 1.90 el hov<strong>en</strong> AP., <strong>en</strong> de Grift onder d<strong>en</strong><br />
waterval te Soestdijk van 1.40 tot . . . . . hov<strong>en</strong> AP.<br />
M<strong>en</strong> stelt zich voor , aan het kanaal over het vak<br />
A B <strong>e<strong>en</strong><strong>en</strong></strong> waterspiegel , geme<strong>en</strong> met di<strong>en</strong> van bet<br />
Ti<strong>en</strong>bov<strong>en</strong>scbe polderwater , te gev<strong>en</strong>.<br />
Het pand van B naar F zoude daar<strong>en</strong>teg<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
doorgaand<strong>en</strong> waterspiegel , ter · boogte van I. 70 el hov<strong>en</strong><br />
AP. , verkrijg<strong>en</strong> , om aan de <strong>Eem</strong> in de rivier af<br />
te schutt<strong>en</strong>.<br />
d. Voedin!J.<br />
Uit de waterpassing is geblek<strong>en</strong>, dat de waterspiegel<br />
van de Pijn<strong>en</strong>burger-grift, van d<strong>en</strong> Dolder tot Ve<strong>en</strong>buiz<strong>en</strong>,<br />
van 1.80 el hov<strong>en</strong> AP. tot 2.30 el hov<strong>en</strong><br />
AP. , <strong>en</strong> de parkgracbt van bet paleis te Soestdijk van<br />
1.70 tot 1.90 el varieerde, terwijl bet water in de vaarsloot<br />
van Eyck<strong>en</strong>stein tot 1.90 el hov<strong>en</strong> AP. kan<br />
stijg<strong>en</strong>.<br />
Met deze waterstand<strong>en</strong> water<strong>en</strong> steeds de Nonn<strong>en</strong>groep<br />
, tusscb<strong>en</strong> bet tolbek <strong>en</strong> de V uurscbe steeg, <strong>en</strong><br />
de Dolder op de Praamgracht uit, als ook de Engelsche<br />
vaart , welke van 1. 90 el tot 2.40 el hov<strong>en</strong><br />
AP. varieert.<br />
Het water , dat langs d<strong>en</strong> straatweg , bezuid<strong>en</strong> d<strong>en</strong><br />
Dolder , door de gracbt<strong>en</strong> van Ewijkshoev<strong>en</strong> vloeit,<br />
zicb vere<strong>en</strong>igt met bet water , dat afkomt langs de<br />
scheiding tusscb<strong>en</strong> Soest <strong>en</strong> Zeyst <strong>en</strong> tusscb<strong>en</strong> d<strong>en</strong><br />
Dolder <strong>en</strong> Pijn<strong>en</strong>hurg in de Grift loopt : beeft e<strong>en</strong>e<br />
hoogte van 2.00 el a 2.50 el hov<strong>en</strong> AP.
22-<br />
Het water uit de plaats Pijn<strong>en</strong>burg wordt op 2.00<br />
el bov<strong>en</strong> AP. geboud<strong>en</strong> <strong>en</strong> loopt door drie bout<strong>en</strong><br />
duikers I waarvan twee met scbuiv<strong>en</strong> 1 groot ~:~ el ,<br />
o.26 l o2s I<br />
0.26 e <strong>en</strong> M6 e I on d er d oor d <strong>en</strong> straatweg mt · m, · d e<br />
Grift.<br />
Het water van de Wicksloot bij Gerritsboeve .loopt<br />
door e<strong>en</strong> gemetseid<strong>en</strong> duiker met scbuif, hoog 0.46 el<br />
<strong>en</strong> wijd 0.47 el, <strong>en</strong> waarvan de bodem Iigt op 1.606<br />
el hov<strong>en</strong> AP. 1 in de Grift ; het water hov<strong>en</strong> dez<strong>en</strong> duiker<br />
kan soms de boogte van 2.60 ei bov<strong>en</strong> AP. bereik<strong>en</strong>.<br />
Eindelijk zal ook bet water I voortkom<strong>en</strong>de uit de<br />
well<strong>en</strong> in bet park te Soestdijk I dit kanaalpand I wanneer<br />
bet de boogte van 1.70 el hov<strong>en</strong> AP. verkrijgt,<br />
kunn<strong>en</strong> beip<strong>en</strong> voed<strong>en</strong>. Zoo n~odig zou daarbij nog<br />
kunn<strong>en</strong> gevoegd word<strong>en</strong> e<strong>en</strong> gedeeite van bet water<br />
van de V e<strong>en</strong>sloot I vloeij<strong>en</strong>de door <strong>e<strong>en</strong><strong>en</strong></strong> gemetseld<strong>en</strong><br />
duiker in d<strong>en</strong> Ve<strong>en</strong>weg, hoog 0.50 ei, breed 0.55 el<br />
<strong>en</strong> diep met d<strong>en</strong> bodem 2.158 el hov<strong>en</strong> AP. 1 betwelk<br />
( omdat de Pijn<strong>en</strong>burger-grift ge<strong>en</strong> capaciteit g<strong>en</strong>oeg bezit<br />
om water af te voer<strong>en</strong>) door bet digtdamm<strong>en</strong> van<br />
d<strong>en</strong> watergang bij Ve<strong>en</strong>huiz<strong>en</strong> sedert ettelijke jar<strong>en</strong> door<br />
bet oude gracbtje door de plaats Vred<strong>en</strong>bof <strong>en</strong> door<br />
e<strong>en</strong> duiker, boog 0,61 <strong>en</strong> wijd 0.80 el diep op d<strong>en</strong><br />
bod em, onder d<strong>en</strong> straatweg te Soestdijk geleg<strong>en</strong> 1 verder<br />
naar de <strong>Eem</strong> afvioeit.<br />
AI deze watergang<strong>en</strong> , boewel elk op zich zelve mogelijk<br />
niet zeer veel water aanvoer<strong>en</strong>de , zull<strong>en</strong>, naar<br />
bet mij voorkomt, te zam<strong>en</strong> bet pand B F voortdur<strong>en</strong>d<br />
op e<strong>en</strong>e boogte van I. 70 el hov<strong>en</strong> AP. kunn<strong>en</strong><br />
on~erboud<strong>en</strong> <strong>en</strong> in staat zijn , het verlies aan uitdamping<br />
<strong>en</strong> schutt<strong>en</strong> aan te vulle·n.
23<br />
e. Sluiz<strong>en</strong>.<br />
De sluiz<strong>en</strong> zull<strong>en</strong> geplaatst word<strong>en</strong> bij B , aan de<br />
Hollandsche rading , <strong>en</strong> bij F , aan de rivier de <strong>Eem</strong>.<br />
Zij zull<strong>en</strong> e<strong>en</strong>e doorvaarts-op<strong>en</strong>ing van 3.30 el verkrijg<strong>en</strong><br />
, <strong>en</strong> de slagbalk<strong>en</strong> diep g<strong>en</strong>oeg gelegd word<strong>en</strong> , om<br />
met de aangegev<strong>en</strong>e hoogte van d<strong>en</strong> waterspiegel steeds<br />
e<strong>en</strong>e waterdiepte van 1.30 el te kunn<strong>en</strong> oplever<strong>en</strong>.<br />
De l<strong>en</strong>gte der schutkolk<strong>en</strong> kan nader word<strong>en</strong> geregeld;<br />
echter moet<strong>en</strong> zij vooral niet grooter dan noodig<br />
word<strong>en</strong> bepaald , om bij de reeds hooge schutting van<br />
omstreeks 2.10 el niet nutteloos water te verspill<strong>en</strong>.<br />
Om Ti<strong>en</strong>hov<strong>en</strong> met weinig schutwater te bezwar<strong>en</strong>,<br />
<strong>en</strong>- ook om in de <strong>Eem</strong> bij drooge tijd<strong>en</strong> niet nutteloos<br />
water af te do <strong>en</strong> vloeij<strong>en</strong> , zull<strong>en</strong> de schutkolk<strong>en</strong> ter<br />
zijde van e<strong>en</strong> of twee spaarbakk<strong>en</strong> voorzi<strong>en</strong> word<strong>en</strong>,<br />
waarmede m<strong>en</strong> ! of ~ op het schutwater kan bezui-<br />
nig<strong>en</strong>.<br />
Wanneer deze sluiz<strong>en</strong> gemetseld word<strong>en</strong>, zull<strong>en</strong> debier<br />
te lande mogelijk aanzi<strong>en</strong>lijk schijn<strong>en</strong>de schuthoogt<strong>en</strong><br />
ge<strong>en</strong> bezwaar hebb<strong>en</strong>, daar, bij voorbeeld, de sluiz<strong>en</strong><br />
van de Zuid-Willemsvaart met 7.00 el op<strong>en</strong>ing geregeld<br />
e<strong>en</strong> waterverschil van gemiddeld 2.00 el keer<strong>en</strong>,<br />
terwijl m<strong>en</strong> met de sluis te Nederweert van 28.69 tot<br />
31.60 el hov<strong>en</strong> AP. of met 2.90 el opschut.<br />
Naast de sluis zal e<strong>en</strong> overtoom gemaakt kunn<strong>en</strong><br />
word<strong>en</strong>, om met het afvoer<strong>en</strong> van heimast<strong>en</strong> <strong>en</strong> ander<br />
hout met schutt<strong>en</strong> niet onnoodig water te verliez<strong>en</strong>.<br />
In de sluis aan de <strong>Eem</strong> zal door het aanbr<strong>en</strong>g<strong>en</strong> van<br />
groote rink ett<strong>en</strong> of door _ toldeur<strong>en</strong> de geleg<strong>en</strong>heid gegev<strong>en</strong><br />
word<strong>en</strong> , om bij het natte seizo<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong>lijke<br />
hoeveelhed<strong>en</strong> water af te voer<strong>en</strong>, daar zulke aftapping_<br />
nimmer op Loosdrecht zal word<strong>en</strong> toegelat<strong>en</strong>.
24<br />
f. Brugg<strong>en</strong>.<br />
Tot overtogt van het kanaal zull<strong>en</strong>, naar het mij<br />
voorkomt, de navolg.:mde brugg<strong>en</strong> gemaakt of v.erbreed<br />
<strong>en</strong> verdiept di<strong>en</strong><strong>en</strong> te word<strong>en</strong>, <strong>en</strong> wei zoo veel mogelijk<br />
in diepe doorsnijding<strong>en</strong> , dewijl er alsdan geleg<strong>en</strong>heid<br />
zal bestaan o~ ook met het jaagpad onder de brug<br />
door te gaan, als :<br />
E<strong>en</strong>e meuwe brug bij het Huydecopers-spoor.<br />
D D » » ~ huis van Ooms.<br />
, » Ill d<strong>en</strong> straatweg aan d<strong>en</strong> Tolakker.<br />
"<br />
t<strong>en</strong> oost<strong>en</strong> van de drie st<strong>e<strong>en</strong><strong>en</strong></strong> ,<br />
leid<strong>en</strong>de naar het Karnemelkspad.<br />
)} »<br />
l) » ,. in de Vian<strong>en</strong>sche steeg.<br />
)} l) l)<br />
d<strong>en</strong> Vuursch<strong>en</strong> grindweg,<br />
<strong>en</strong> te verdiep<strong>en</strong> <strong>en</strong> te verbreed<strong>en</strong> de brug bij d<strong>en</strong><br />
Dolder.<br />
De onderscheid<strong>en</strong>e brugg<strong>en</strong> (omstreeks 10 stuks),<br />
<strong>tussch<strong>en</strong></strong> d<strong>en</strong> Dolder <strong>en</strong> Ve<strong>en</strong>huiz<strong>en</strong>, zull<strong>en</strong>de m<strong>en</strong> echter<br />
tracht<strong>en</strong>., voor min kostbaarheid , e<strong>en</strong>e brug voor t wee<br />
of meer uitgang<strong>en</strong> di<strong>en</strong>stbaar te mak<strong>en</strong>.<br />
De brug m d<strong>en</strong> Ve<strong>en</strong>weg.<br />
» >> " straatweg bij Ve<strong>en</strong>huiz<strong>en</strong>.<br />
» » » Soestdijker straatweg, <strong>en</strong><br />
» » bij de Zev<strong>en</strong>!ap in de nieuwe steeg.<br />
Daar bij de sluis aan het Kraaij<strong>en</strong>nest, in Ti<strong>en</strong>hov<strong>en</strong>,<br />
<strong>en</strong>z. vaste brugg<strong>en</strong> ligg<strong>en</strong>, zull<strong>en</strong> bij dit .kama!<br />
ook dergelijke brugg<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> gemaakt word<strong>en</strong>. Indi<strong>en</strong><br />
echter de geleg<strong>en</strong>heid niet toelaat g<strong>en</strong>oegzame hoogte<br />
aan dezelve te gev<strong>en</strong>, zull<strong>en</strong> zij beweegbaar gemaakt<br />
moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong>.<br />
Verder kan m<strong>en</strong> hier niet onopgemerkt Iat<strong>en</strong> , dat<br />
meestal het water in de Maart<strong>en</strong>sdijksche vaart aan<br />
-
25<br />
d<strong>en</strong> Tolakker e<strong>en</strong>e hoogte heeft van ongeveer 0.60<br />
a 0. 70 el hov<strong>en</strong> AP., <strong>en</strong> nu reeds bij e<strong>en</strong>igzins hoog<strong>en</strong><br />
stand van water de sloot, loop<strong>en</strong>de t<strong>en</strong> west<strong>en</strong> van de<br />
Tolakkersteeg , over 100'0 el, <strong>en</strong> dus tot slechts 1300<br />
el afstand van de rading aanvult <strong>en</strong> voor zeer kleine<br />
vaartuig<strong>en</strong> bevaarbaar maakt.<br />
De waterspiegel van het nieuwe kanaal aan de rading<br />
bij d<strong>en</strong> straatweg zal e<strong>en</strong>e hoogte van 0.40 el onder<br />
.AP. verkrijg<strong>en</strong>. · Hieruit' volgt, dat langs de Tolakkersteeg<br />
, zoo m<strong>en</strong> zulks verlangt , met weinig moeite <strong>en</strong><br />
zonder het minste gevaar van overlast van water voor<br />
het co1legie van Oostve<strong>en</strong> te berokk<strong>en</strong><strong>en</strong>, de bermsloot<br />
langs d<strong>en</strong> straatweg g<strong>en</strong>oegzaam zal kunn<strong>en</strong> opgegrav<strong>en</strong><br />
word<strong>en</strong>, om door dezelve <strong>en</strong> door e<strong>en</strong>e schutslui!l, bestaande<br />
uit twee valschutt<strong>en</strong>, bij de rading e<strong>en</strong>e zeer geschikte<br />
geme<strong>en</strong>schap voor pram<strong>en</strong> <strong>tussch<strong>en</strong></strong> het Ti<strong>en</strong>hov<strong>en</strong>sche<br />
kanaal <strong>en</strong> de Maart<strong>en</strong>sdijksche vaart daar te stell<strong>en</strong>.<br />
"<br />
En hiermede me<strong>en</strong> ik aangetoond te hebb<strong>en</strong>, dat de<br />
mogelijkheid bestaat om <strong>tussch<strong>en</strong></strong> de <strong>Vecht</strong> <strong>en</strong> de <strong>Eem</strong><br />
e<strong>en</strong>e water-geme<strong>en</strong>schap te op<strong>en</strong><strong>en</strong>, zonder b<strong>en</strong>adeeling<br />
van bestaande regt<strong>en</strong> of eig<strong>en</strong>domm<strong>en</strong>.<br />
Ti<strong>en</strong>hov<strong>en</strong> zal door d<strong>en</strong> weg <strong>en</strong> dijk b<strong>en</strong>oord<strong>en</strong> het<br />
kanaal gevrijwaard word<strong>en</strong> teg<strong>en</strong> het ontvang<strong>en</strong> van<br />
vreemd water. Westbroek <strong>en</strong> Achtti<strong>en</strong>hov<strong>en</strong> zull<strong>en</strong><br />
door d<strong>en</strong> zuidelijk<strong>en</strong> weg beschermd word<strong>en</strong>. Oostve<strong>en</strong><br />
kan ge<strong>en</strong> water uit het Ti<strong>en</strong>hov<strong>en</strong>sche kanaal langs d<strong>en</strong><br />
Tolakker ontvang<strong>en</strong>, daar hun eig<strong>en</strong> water bov<strong>en</strong> dat<br />
van Ti<strong>en</strong>hov<strong>en</strong> verhev<strong>en</strong> is. De eig<strong>en</strong>ar<strong>en</strong> van Maart<strong>en</strong>sdijk,<br />
d<strong>en</strong> Dolder <strong>en</strong> de <strong>Eem</strong> zull<strong>en</strong> e<strong>en</strong> kanaal<br />
verkrijg<strong>en</strong> , waarvan de waterstand ongeveer het gemiddelde<br />
is van de waterstand<strong>en</strong> , welke zij sedert onheugelijke<br />
jar<strong>en</strong> bezitt<strong>en</strong>.
26<br />
De onteig<strong>en</strong>ing langs ~e Hollan~sche rading b<strong>en</strong>adeelt<br />
de ~aarteg<strong>en</strong> aanschiet<strong>en</strong>de perceel<strong>en</strong> ge<strong>en</strong>szins , daar zij<br />
slechts eindelings word<strong>en</strong> ingekort. - Van d<strong>en</strong> Do~der<br />
tot de <strong>Eem</strong> word<strong>en</strong> de perceel<strong>en</strong> gedeeltelijk versmald;<br />
aile<strong>en</strong> de gronillm van betrekkelijk minder waarde , <strong>tussch<strong>en</strong></strong><br />
de drie st<strong>e<strong>en</strong><strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> d<strong>en</strong> Dolder, wprd<strong>en</strong> doorsned<strong>en</strong>.<br />
doch zull<strong>en</strong> door het verk~ijg<strong>en</strong> van <strong>e<strong>en</strong><strong>en</strong></strong> waterweg<br />
daar<strong>en</strong>teg<strong>en</strong> ook het meest in waarde stijg<strong>en</strong>.<br />
Het nut van bet kanaal wordt dan ook door vele<br />
eig<strong>en</strong>ar<strong>en</strong> ingezi<strong>en</strong>, welke opgev<strong>en</strong> g<strong>en</strong>eg<strong>en</strong> te zijn ter<br />
bevordering van hun eig<strong>en</strong> eq_ van het algeme<strong>en</strong> belang<br />
gratis af te staan d<strong>en</strong> voor h~t kanaal b<strong>en</strong>oodigd<strong>en</strong> grond.<br />
Wanneer e<strong>en</strong>s de rigting door Uw Edel Groot Achtbar<strong>en</strong><br />
, na inwinning van het advies der betrokk<strong>en</strong> coll~gi<strong>en</strong>,<br />
zal zijn goedgekeurd <strong>en</strong> vastgesteld, is het te<br />
hop<strong>en</strong> <strong>en</strong> te vertrouw<strong>en</strong>' dat elk betrokk<strong>en</strong> grondeig<strong>en</strong>aar<br />
het b<strong>en</strong>oodigde zand in de rigting van het kanaal<br />
<strong>en</strong> niet doelloos uit hun grond zull<strong>en</strong> do<strong>en</strong> ontgrav<strong>en</strong>.<br />
Naar ingewonn<strong>en</strong> berigt zoud<strong>en</strong> de boer<strong>en</strong> bijv. zelfs<br />
zeer g<strong>en</strong>eg<strong>en</strong> zijn om het zand langs de rading weg<br />
te hal<strong>en</strong> , om red<strong>en</strong> dat het voor hunne behoefte van<br />
zulk e<strong>en</strong>e goede kwaliteit is.<br />
Globaal verme<strong>en</strong> ik te kunn<strong>en</strong> opgev<strong>en</strong>, dat, indi<strong>en</strong><br />
het werk in de voorgestelde rigting wordt uitgevoerd,<br />
er tot verkrijging van e<strong>en</strong> zoo lang gew<strong>en</strong>scht <strong>en</strong> voor<br />
de geheele provincie <strong>en</strong> bijzonder voor deze streek zoo<br />
belangrijk kanaal <strong>en</strong> voor het daarstell<strong>en</strong> der dijk<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> weg<strong>en</strong> zal moet<strong>en</strong> verwerkt of weggevoerd word<strong>en</strong>:
-<br />
AANWIJZING DER V AKKEN.<br />
V !!D. het Roodpann<strong>en</strong>huis tot de schutsluis. u ae schutsluis tot d<strong>en</strong> hoek bij de 3 st<strong>e<strong>en</strong><strong>en</strong></strong> . . .<br />
II a<strong>en</strong> hoek bij de 3 st<strong>e<strong>en</strong><strong>en</strong></strong> tot de Vian<strong>en</strong>sche steeg II de Vian<strong>en</strong>sche steeg tot d<strong>en</strong> grindweg . .<br />
"<br />
d<strong>en</strong> grindweg tot d<strong>en</strong> Dolder . . . . .<br />
II u .Dolder tot Hors.t <strong>en</strong> Berg . . .<br />
If Horst <strong>en</strong> Berg tot de brug in de nieuwe steeg .<br />
II de brug in de nieuwe steeg tot de <strong>Eem</strong> moet voor<br />
de daarstelling der dijk.<strong>en</strong> word<strong>en</strong> aangevoerd. . . . .<br />
.<br />
ToTA.A.L<br />
Te verwerk<strong>en</strong><br />
kubiek ell<strong>en</strong>.<br />
81939.351<br />
40354.950<br />
47780.800<br />
51393.918<br />
44529.301<br />
4470~.685<br />
28748.740<br />
22733.400<br />
36.2188.145<br />
Waarvan<br />
te gebruik<strong>en</strong> of<br />
weg te voer<strong>en</strong><br />
aan te voer<strong>en</strong><br />
kubiek ell<strong>en</strong>.<br />
kubiek ell<strong>en</strong>.<br />
74213.4885 7725.8625<br />
36571.360 3783.590<br />
47780.800 u<br />
51393.918 u<br />
44150.726 378.575<br />
43454.015 1253.670<br />
26684.640 2064.100<br />
If 22733.400<br />
324248.9475 37939.1975<br />
~<br />
-:z
28<br />
Voor <strong>en</strong> aleer te eindig<strong>en</strong> , neem ik eerbiedig de vrijheid<br />
mijne zi<strong>en</strong>swijze te k<strong>en</strong>n<strong>en</strong> te gev<strong>en</strong>, op welke<br />
wijze met weinig kost<strong>en</strong> e<strong>en</strong> aanvang met het karma!<br />
zoude kunn<strong>en</strong> gemaakt word<strong>en</strong>.<br />
Aan de zijde van het Roodpann<strong>en</strong>huis zal namelijk<br />
de rigting van het kanaal over I 00 of 150 el l<strong>en</strong>gte<br />
naauwkeurig uitgebak<strong>en</strong>d moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong>.<br />
Daarna zal m<strong>en</strong> onder 's hands d<strong>en</strong> noodig<strong>en</strong> grond<br />
voor het kanaal <strong>en</strong> voor e<strong>en</strong> daar langs loop<strong>en</strong>d<strong>en</strong> weg<br />
voor die l<strong>en</strong>gte. bezuid<strong>en</strong> de rading aankoop<strong>en</strong> , of nog<br />
liever zull<strong>en</strong>, zoo ik hoop <strong>en</strong> vertrouw, de aangr<strong>en</strong>z<strong>en</strong>de<br />
eig<strong>en</strong>ar<strong>en</strong> di<strong>en</strong> grond gratis will<strong>en</strong> afstaan.<br />
Vervolg<strong>en</strong>s zal m<strong>en</strong> elke<strong>en</strong> vrijelijk vergunn<strong>en</strong> in de<br />
rigting van het kanaal het zand weg te voer<strong>en</strong>.<br />
Daareriboo<strong>en</strong> zal door de provinciale Stat<strong>en</strong> jaarlijks<br />
e<strong>en</strong>e som van bijv. f 1000.- v'oor het Ti<strong>en</strong>hov<strong>en</strong>sche<br />
kanaal toegestaan wo;d<strong>en</strong>, om door d<strong>en</strong> hoofd-ing<strong>en</strong>ieur,<br />
onder verantwoording aan heer<strong>en</strong>. gedeputeerde Stat<strong>en</strong>,<br />
aan arbeidsloon, schadevergoeding voor d<strong>en</strong> in te nem<strong>en</strong><br />
grond, <strong>en</strong>z. t<strong>en</strong> nutte van het kanaal te gebruik<strong>en</strong>.<br />
Uit deze geld<strong>en</strong> zal vooreerst e<strong>en</strong> vaste arbeider betaald<br />
word<strong>en</strong>, die, telk<strong>en</strong>s wanneer de grond door bruikers<br />
tot d<strong>en</strong> waterspiegel zal zijn weggeroofd, het noodige<br />
profil van het kanaal zal uitbagger<strong>en</strong> <strong>en</strong> met de<br />
uitkom<strong>en</strong>de specie de twee weg<strong>en</strong> zoo wel b<strong>en</strong>oord<strong>en</strong><br />
als bezuid<strong>en</strong> opwerk<strong>en</strong>.<br />
De arbeider zal de taluds opzett<strong>en</strong>, het kanaal <strong>en</strong> de<br />
weg<strong>en</strong> onderhoud<strong>en</strong> <strong>en</strong> het opzigt houd<strong>en</strong> over d<strong>en</strong> regelmatig<strong>en</strong><br />
afvoer van zand.<br />
De rigting van d<strong>en</strong> as van het geprojecteerde kanaal<br />
zal aangegev<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong> door pal<strong>en</strong> , waarin gebijteld<br />
staat, hoe veel el breed daar ter plaatse de ingraving<br />
onder 2 els valling<strong>en</strong> moet g<strong>en</strong>om<strong>en</strong> word<strong>en</strong>.<br />
·,
l<br />
29<br />
V olg<strong>en</strong>s deze rigting zull<strong>en</strong> particulier<strong>en</strong> <strong>en</strong> collegies<br />
zich reeds dadelijk kunn<strong>en</strong> regel<strong>en</strong> bij het bouw<strong>en</strong> van<br />
huiz<strong>en</strong>, aanlegg<strong>en</strong> van weg<strong>en</strong>, plant<strong>en</strong> van boo m<strong>en</strong>,<br />
vernieuw<strong>en</strong> van brugg<strong>en</strong>, <strong>en</strong> vooral bij het hal<strong>en</strong> van<br />
zand <strong>en</strong> grond voor huiselijk <strong>en</strong> ander gebruik.<br />
Op zulk e<strong>en</strong>e wijze zal e<strong>en</strong> begin gemaakt word<strong>en</strong><br />
aan het werk <strong>en</strong> weder ge<strong>en</strong> reeks van jar<strong>en</strong> t<strong>en</strong> dez<strong>en</strong><br />
opzigte nutteloos verloop<strong>en</strong> ; er zal ge<strong>en</strong> noodlottige<br />
stilstand zijn, <strong>en</strong> het werk zal, hoewellangzaam, echter<br />
steeds vorder<strong>en</strong>.<br />
L 'eau, qui tombe goutte a goutte, creuse le plus dur<br />
1·ocher.<br />
Utrecht, d<strong>en</strong> 27. Junij, 1857, n°. 511.<br />
De Hoofd-ing<strong>en</strong>ieur,<br />
J. OR'IT VAN SCHONAUWEN.<br />
~
••