De Pruisen in Naarden en Muiden 1787
Overdruk uit de Naarder Courant, behorende tot de Gecombineerde Gooische Bladen
Overdruk uit de Naarder Courant, behorende tot de Gecombineerde Gooische Bladen
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
DE PRUISEN IN NAARDEN<br />
EN MUIDEN<br />
178 7<br />
E<strong>en</strong>ige historische bijzonderhed<strong>en</strong> waarbij tal<br />
van niet gepubliceerde officieele gegev<strong>en</strong>s<br />
UITGAVE DRUKKERIJ ,DE KROON"<br />
HILVERSUM
DE PRUISEN IN NAARDEN<br />
EN MUIDEN<br />
17 8 7<br />
E<strong>en</strong>ige historische bijzonderhed<strong>en</strong> waarbij tal<br />
van niet gepubliceerde officieele gegev<strong>en</strong>s<br />
UITGAVE DRUKKERIJ ,DE KROON"<br />
HILVERSUM
DE PRUISEN IN ONS LAND<br />
ROERIGE JAREN.<br />
Het war<strong>en</strong> roerige tijd<strong>en</strong>, to<strong>en</strong>, anderhalve<br />
eeuw geled<strong>en</strong>, bijkans <strong>in</strong> alle gewest<strong>en</strong><br />
van de Republiek der Vere<strong>en</strong>igde Nederland<strong>en</strong><br />
patriott<strong>en</strong> <strong>en</strong> pr<strong>in</strong>sgez<strong>in</strong>d<strong>en</strong> teg<strong>en</strong>over<br />
elkander stond<strong>en</strong>. Meer dan e<strong>en</strong>s is er e<strong>en</strong><br />
periode van strijd geweest tussch<strong>en</strong> de aristocratische<br />
reg<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>en</strong> de aanhangers van<br />
het stadhouderlijk Huis van Oranje. Ditmaal<br />
echter bracht<strong>en</strong> de tijdsomstandighed<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
derde partij naar vor<strong>en</strong>, die der democrat<strong>en</strong>,<br />
voorstanders van de beg<strong>in</strong>sel<strong>en</strong>, die uit<br />
Amerika <strong>en</strong> Frankrijk ook naar hier overkwam<strong>en</strong>.<br />
<strong>De</strong> patriott<strong>en</strong>, wier kern door de<br />
reg<strong>en</strong>t<strong>en</strong>geslacht<strong>en</strong> der sted<strong>en</strong> werd gevormd,<br />
wild<strong>en</strong> aan de Stadhouders de macht<br />
ontnem<strong>en</strong>, die zij bij het herstel <strong>in</strong> 1747 hadd<strong>en</strong><br />
gekreg<strong>en</strong>, <strong>in</strong> het bijzonder wat betreft<br />
de sam<strong>en</strong>stell<strong>in</strong>g der stedelijke regeer<strong>in</strong>g<strong>en</strong>.<br />
Zij wild<strong>en</strong> die macht weer <strong>in</strong> eig<strong>en</strong> hand<strong>en</strong><br />
hebb<strong>en</strong>, gelijk tevor<strong>en</strong>. <strong>De</strong> democrat<strong>en</strong> wild<strong>en</strong><br />
66k die macht aan de Stadhouders ontnem<strong>en</strong>,<br />
maar om haar, gelijk v66r d<strong>en</strong> opstand<br />
teg<strong>en</strong> Spanje, <strong>in</strong> hand<strong>en</strong> te legg<strong>en</strong> van<br />
de burgerij zelve door midde~ van schutterij<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> gild<strong>en</strong>. Vormde het machtige gewest<br />
Holland het middelpunt van het patriottisch<br />
verzet, Utrecht was het c<strong>en</strong>trum<br />
der democrat<strong>en</strong>. <strong>De</strong> patriott<strong>en</strong> aanvaardd<strong>en</strong><br />
de democrat<strong>en</strong> gaarne als bondg<strong>en</strong>oot<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
bemerkt<strong>en</strong> eerst te laat, dat zij wel sam<strong>en</strong><br />
kond<strong>en</strong> optrekk<strong>en</strong> teg<strong>en</strong> e<strong>en</strong>zelfd<strong>en</strong> teg<strong>en</strong><br />
.stander, maar <strong>in</strong> de uitwerk<strong>in</strong>g van beg<strong>in</strong><br />
sel<strong>en</strong> lijnrecht teg<strong>en</strong>over elkander stonder<br />
Zoodo<strong>en</strong>de werd<strong>en</strong> de patriott<strong>en</strong> meer gE:<br />
drev<strong>en</strong> door de democrat<strong>en</strong> dan dat zij zel<br />
;v<strong>en</strong> leid<strong>in</strong>g ,gav<strong>en</strong>. Zij hadd<strong>en</strong> daarbij ermEJde<br />
r ek<strong>en</strong>i.rug te h oltld<strong>en</strong>, dat, onder d<strong>en</strong><br />
<strong>in</strong>vloed van d<strong>en</strong> Engelsch<strong>en</strong> corlog, de<br />
schutterij<strong>en</strong> <strong>in</strong> bijkans alle sted<strong>en</strong> ui:t hun<br />
slaap war<strong>en</strong> opgeschrikt <strong>en</strong> kra.chti.g war<strong>en</strong><br />
.gereor.ganise.erd.. Terzijde daarvan had de<br />
·bevolk<strong>in</strong>g vrijcorps<strong>en</strong> ,gevormd, die bijkans<br />
overal onder d<strong>en</strong> <strong>in</strong>vloed der democrat<strong>en</strong><br />
stond<strong>en</strong>. War<strong>en</strong> <strong>in</strong> b'epaald,e ,gevall<strong>en</strong> de<br />
patdoit<strong>en</strong> tot mati,g<strong>in</strong>g bereid, de democrat<strong>en</strong><br />
dwong<strong>en</strong> ze om. verder te .gaan <strong>en</strong> hadd<strong>en</strong>,<br />
althans schijnbaar, de gewap<strong>en</strong>de<br />
macht <strong>in</strong> hand<strong>en</strong> om hun wil door te zett<strong>en</strong>.<br />
Onder deze <strong>in</strong>vloed<strong>en</strong> speeld<strong>en</strong> zich de<br />
opw<strong>in</strong>d<strong>en</strong>de gebeurt<strong>en</strong>iss<strong>en</strong> van de jar<strong>en</strong><br />
1785 tot <strong>1787</strong> af. <strong>De</strong> Stadhouder was <strong>in</strong> het<br />
najaar van 1785 boos uit <strong>De</strong>n Haag vertrokk<strong>en</strong>,<br />
omdat m<strong>en</strong> hem het commando<br />
over het Haagsch garnizo<strong>en</strong> had ontnom<strong>en</strong>.<br />
Hij reisde door het land, vestigde zich aanvankelijk<br />
op Het Loo, <strong>en</strong> daarna te Nljmeg<strong>en</strong><br />
op d<strong>en</strong> oud<strong>en</strong> Valkhof. To<strong>en</strong> <strong>in</strong> het<br />
d<strong>en</strong> Pr<strong>in</strong>s toegedane Gelderland de kle<strong>in</strong>e<br />
stadjes Elburg <strong>en</strong> Hattem niet bereid blek<strong>en</strong><br />
zijn bevel<strong>en</strong> te volg<strong>en</strong>, rustte m<strong>en</strong><br />
e<strong>en</strong> expeditie daarteg<strong>en</strong> uit, die, bijkans<br />
zonder e<strong>en</strong> schot te less<strong>en</strong>, er<strong>in</strong> slaagde<br />
het verzet te brek<strong>en</strong>. Had Willem V to<strong>en</strong><br />
doorgetast, de geschied<strong>en</strong>is had e<strong>en</strong> ander<br />
verloop gehad. Maar h~·j was van e<strong>en</strong> weifel<strong>en</strong>d<br />
karakter, niet g<strong>en</strong>eigd zijn vage bevoegdhed<strong>en</strong><br />
te overschrijd<strong>en</strong>, <strong>en</strong> liet zoodo<strong>en</strong>de<br />
zijn verschrikt<strong>en</strong> teg<strong>en</strong>standers <strong>in</strong><br />
Holland <strong>en</strong> Utrecht geleg<strong>en</strong>heid om op<br />
adem te kom<strong>en</strong>. Zoo vormd<strong>en</strong> de Stat<strong>en</strong><br />
van Holland langs geheel de gr<strong>en</strong>s der prov<strong>in</strong>cie<br />
e<strong>en</strong> cordon van vrijcorps<strong>en</strong> <strong>en</strong> schutterij<strong>en</strong>;<br />
zoo werd Utrecht <strong>in</strong> staat van teg<strong>en</strong>weer<br />
gebracht. Maand<strong>en</strong> achtere<strong>en</strong> lag<br />
m<strong>en</strong>, met de wap<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>in</strong> de hand, teg<strong>en</strong>over<br />
elkander, woord<strong>en</strong> van de grootste<br />
heldhaftigheid over <strong>en</strong> weer uitstoot<strong>en</strong>de.<br />
Slechts e<strong>en</strong> keer had e<strong>en</strong> treff<strong>en</strong> plaats bij<br />
Vreeswijk, to<strong>en</strong> de troep<strong>en</strong> van d<strong>en</strong> Pr<strong>in</strong>s<br />
poogd<strong>en</strong> Utrecht van Holland af te snijd<strong>en</strong>.<br />
<strong>De</strong> daar door de stadhouderlijke troep<strong>en</strong> geled<strong>en</strong><br />
nederlaag maakte het noodzakelijk<br />
e<strong>en</strong> ander<strong>en</strong> weg <strong>in</strong> te slaan. Geweld wilde<br />
Willem V niet gebruik<strong>en</strong>, <strong>en</strong> zoo kwam de<br />
doortast<strong>en</strong>de Pr<strong>in</strong>s·es Wilhelm<strong>in</strong>a met haar<br />
3
voorstel, dat zij zich naar <strong>De</strong>n Haag zou<br />
begev<strong>en</strong> <strong>en</strong>, e<strong>en</strong>maal daar aangekom<strong>en</strong>, met<br />
de Stat<strong>en</strong> van Holland de verbrok<strong>en</strong> betrekk<strong>in</strong>g<strong>en</strong><br />
weer zou opnem<strong>en</strong>. Dat m<strong>en</strong><br />
haar deze reis zou belett<strong>en</strong>, werd te m<strong>in</strong>der<br />
geloofd, omdat zij niet slechts de gemal<strong>in</strong><br />
van d<strong>en</strong> Stadhouder, maar ook de<br />
zuster van d<strong>en</strong> Kon<strong>in</strong>g van <strong>Pruis<strong>en</strong></strong> was.<br />
Edoch, het Goudsche vrijcorps belette haar<br />
e<strong>en</strong> kle<strong>in</strong> e<strong>in</strong>d van Schoonhov<strong>en</strong> verwijderd,<br />
de doorreis.<br />
Kon<strong>in</strong>g Frederik Willem II heeft niet<br />
aanstonds de beleedig<strong>in</strong>g, zijn zuster aangedaan,<br />
hoog opgevat; hij zag bij voorkeur<br />
door bemiddel<strong>in</strong>p de geschill<strong>en</strong> <strong>in</strong> de Nederland<strong>en</strong><br />
bijgelegd. Maar to<strong>en</strong> de Stat<strong>en</strong><br />
van Holland hoog te paard ·blev<strong>en</strong> zitt<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> alle zijn verlang<strong>en</strong>s, dat m<strong>en</strong> verontschuldig<strong>in</strong>g<strong>en</strong><br />
zou aanbied<strong>en</strong>, afsloeg<strong>en</strong>,<br />
verzamelde hij <strong>in</strong> het Kleefsche e<strong>en</strong> leger <strong>en</strong><br />
to<strong>en</strong> ook e<strong>en</strong> laatste ultimatum, op 8 September<br />
<strong>1787</strong>, aangebod<strong>en</strong>, niet hielp, rukte<br />
dit leger de gr<strong>en</strong>z<strong>en</strong> over.<br />
DE PRUISEN RUKKEN OP.<br />
Het Pruisische leger, dat zich <strong>in</strong> de zo<br />
:nermaand<strong>en</strong> van <strong>1787</strong> <strong>in</strong> de omgev<strong>in</strong>g van<br />
Wesel <strong>en</strong> Kleef vere<strong>en</strong>igde, stand onder leicl<strong>in</strong>g<br />
van Hertog Karel Willem Ferd<strong>in</strong>and<br />
van Brunswijk, gevormd <strong>in</strong> de krijgs.>chool<br />
van Frederik d<strong>en</strong> Groote, die aan de zijde<br />
van dez<strong>en</strong> kon<strong>in</strong>g meer dan e<strong>en</strong> overw<strong>in</strong>n<strong>in</strong>g<br />
had behaald. Hij telde onder zijn bevel<strong>en</strong><br />
ruim 16.000 man <strong>in</strong>fanterie, verdeeld<br />
over 23 bataljons, <strong>en</strong> ruim 4000 man cavalerie,<br />
verdeeld over 25 escadrons, alles naar<br />
b ... hoefte voorzi<strong>en</strong> van artillerie <strong>en</strong> verdere<br />
bijbehoor<strong>en</strong>de wap<strong>en</strong><strong>en</strong>. Tot de officier<strong>en</strong><br />
van Brunswijk behoorde de later zoo beroemd<br />
geword<strong>en</strong> Blucher, die aan het hoofd<br />
van e<strong>en</strong> paar escaclrons ruiterij <strong>in</strong>tussch<strong>en</strong><br />
bij die geleg<strong>en</strong>heid ge<strong>en</strong> rol van beteek<strong>en</strong>is<br />
speelde. Het plan de campagne van d<strong>en</strong><br />
Hertog was e<strong>en</strong>voudig. Hij had z;dn leger<br />
<strong>in</strong> drie divisies verdeeld, waarvan er twee<br />
achtere<strong>en</strong>volg<strong>en</strong>s de brug te Westervoort<br />
zoud<strong>en</strong> overtrekk<strong>en</strong>; e<strong>en</strong> ervan zou zich<br />
over Zeist op het Gooi <strong>en</strong> Amsterdam richt<strong>en</strong>;<br />
e<strong>en</strong> andere d<strong>en</strong> Rijn langs trekk<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
via Nieuwpoort <strong>en</strong> Schoonhov<strong>en</strong> het zuidelijker<br />
geleg<strong>en</strong> Holland bedreig<strong>en</strong>. <strong>De</strong><br />
derde divisie, staande onder leid<strong>in</strong>g van d<strong>en</strong><br />
g<strong>en</strong>eraal von Knobelsdorf, alles tezam<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
6 a 7000 man sterk, bleef op d<strong>en</strong> l<strong>in</strong>keroever<br />
van d<strong>en</strong> Rijn; zou bij Nijmeg<strong>en</strong> de<br />
Waal overgaan <strong>en</strong> langs d<strong>en</strong> rechteroever<br />
van die rivier op Gorkum aantrekk<strong>en</strong>, t<strong>en</strong>e<strong>in</strong>de<br />
op die wijze het zuidelijkste gedeelte<br />
van Holland <strong>in</strong> bezit te krijg<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> krijgsplan,<br />
waarbij onmiddellijk <strong>in</strong> het oog<br />
spr<strong>in</strong>gt, dat de Hertog van Brunswijk <strong>en</strong><br />
zijn officier<strong>en</strong> goed op de hoogte war<strong>en</strong> van<br />
de plaatselijke gesteldheid, <strong>en</strong> van d<strong>en</strong> <strong>in</strong>nerlijk<strong>en</strong><br />
toestand <strong>in</strong> Holland. Er hebb<strong>en</strong><br />
dan oak tevor<strong>en</strong> opnem<strong>in</strong>g<strong>en</strong> <strong>en</strong> verk<strong>en</strong>n<strong>in</strong>g<strong>en</strong><br />
plaats gehad, die tot waarschuw<strong>in</strong>g<br />
hadd<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> di<strong>en</strong><strong>en</strong>, omdat zij <strong>in</strong> het<br />
op<strong>en</strong>baar werd<strong>en</strong> verricht door officier<strong>en</strong><br />
van d<strong>en</strong> Pruisisch<strong>en</strong> staf <strong>in</strong> valle uniform<br />
<strong>en</strong> met oranje sjerp<strong>en</strong> versierd. Maar deze<br />
vertoond<strong>en</strong> zich <strong>in</strong> die gedeelt<strong>en</strong> van het<br />
land, die m<strong>en</strong> niet, althans niet aanstonds,<br />
dacht b<strong>in</strong>n<strong>en</strong> te trekk<strong>en</strong>. Tal van mal<strong>en</strong> had<br />
m<strong>en</strong> de militaire beteek<strong>en</strong>is van schutterij<br />
<strong>en</strong> vrijcorps<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> schatt<strong>en</strong>, <strong>en</strong> het feit,<br />
dat m<strong>en</strong> zich met zoo stout<strong>en</strong> stap midd<strong>en</strong><br />
<strong>in</strong> het vijandelijk land waagde, gaf reeds<br />
duidelijk te verstaan, dat die waarde, gelijk<br />
<strong>in</strong> de praktijk bleek terecht niet hoog<br />
werd aangeslag<strong>en</strong>.<br />
Maar <strong>in</strong> het Gooi zou m<strong>en</strong> tach op onverwachte<br />
teg<strong>en</strong>stand stuit<strong>en</strong>, zooals uit het<br />
vervolg blijk<strong>en</strong> zal!<br />
4
BELEGERING VAN NAARDEN DOOR DE PRUISEN<br />
Uit ons eerst.e artikei over d<strong>en</strong> veldtocht<br />
der <strong>Pruis<strong>en</strong></strong> <strong>in</strong> <strong>1787</strong>, bleek reeds dat zij gemakkclijk<br />
werk hadd<strong>en</strong>. Zelfs Utrecht, de<br />
burcht der d£mo>C~rat<strong>en</strong>, dat met groot<strong>en</strong><br />
ijve:- <strong>en</strong> cpoffer<strong>in</strong>g van veel geld was verst.erkt<br />
<strong>en</strong> waarb<strong>in</strong>n<strong>en</strong> e<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong>lijke troep<strong>en</strong>macht<br />
ond·er d<strong>en</strong> Rijngra-af van Salm<br />
ge:egerd was, had zich, zonder zelfs verded:g<strong>in</strong>g<br />
te bepro.ev<strong>en</strong>, overgegev<strong>en</strong>. Het garnizo<strong>en</strong><br />
blies d<strong>en</strong> aftocht, nog voordat de<br />
vijand gezi<strong>en</strong> was, aile<strong>en</strong> maar op het bericht<br />
van zijn nad·er<strong>in</strong>g,. <strong>De</strong> bei.d•e ande-re<br />
Pruisi~·che divi.sie.s war<strong>en</strong> <strong>in</strong>derdaad met<br />
groote snelhe:d vco1tgerukt. Di:! E•<strong>en</strong>e onder<br />
le'id<strong>in</strong>g van g<strong>en</strong>EII"aal van L-ottum, had<br />
Amersfoort beor·eikt <strong>en</strong> zond van daaruil<br />
patrouiL:es door het Gooila:nd, terwijl e<strong>en</strong><br />
kamp nabij Hilversum werd gev•e..;;tigd. <strong>De</strong><br />
ande11e ondE!i' g<strong>en</strong>eraal Gaudy, die Utrecht<br />
vanuit het Zuid<strong>en</strong> zou bestok<strong>en</strong>, kreeg nu<br />
de hand<strong>en</strong> vrij om teg<strong>en</strong> Amsterdam, dat<br />
zich ble•:=f vErzett<strong>en</strong>, op te rukk<strong>en</strong>. Voo:<br />
Amsterdam, dat niet wi1d•e bu~g<strong>en</strong>, w:=rd de<br />
to.e.s.tand er niet gemakkelijker op, want<br />
gEhe·el het Pruisische .le,ger kwam nu vrij<br />
om teg<strong>en</strong> de stad te ageeDcn. Salm met zijn<br />
Utrechtsch garnizc<strong>en</strong> wa:s licmgs de Ve-cht<br />
naar Ams.terdam getrokk<strong>en</strong>, maar de vlucht<br />
had het tot zulk e<strong>en</strong> crd•elooz..e b<strong>en</strong>d-e gemaakt,<br />
dat het veili.ger werd geoordee~d<br />
het niet birm<strong>en</strong> te iat<strong>en</strong>. E~r wax<strong>en</strong> trouw<strong>en</strong>s<br />
verded>igers g<strong>en</strong>oeg, zoowel te Amsterdam<br />
a:ls <strong>in</strong> doe naaste omgev'<strong>in</strong>g. M<strong>en</strong><br />
kr-eeg .echter d<strong>en</strong> zonderl<strong>in</strong>g<strong>en</strong> toe.stand,<br />
d•at e<strong>en</strong> deel di,er verdedigers, het r;egelmatige<br />
leg•er, dat dcm het gewest Holland be·<br />
taald werd, nu de orderrs van Pr<strong>in</strong>s Willem<br />
V weer als geldige moest beschouw<strong>en</strong>.<br />
En Willem V ord<strong>in</strong>eerde, dat d:at leger<br />
ge<strong>en</strong> teg:<strong>en</strong>stand aan de Prui.s<strong>en</strong> had te<br />
bied<strong>en</strong> <strong>en</strong> verplaatste versch'ill<strong>en</strong>d•e !:roep<strong>en</strong><br />
vanuit Amsterdam <strong>en</strong> omgev<strong>in</strong>g naar<br />
de G<strong>en</strong>e•raliteitsland<strong>en</strong>. Zco trok het regim<strong>en</strong>t<br />
van By~andt, nadat de Prui.s<strong>en</strong> zich<br />
van Abccude hadd<strong>en</strong> m[estf::r gemaakt, met<br />
valle muz1ek uit, midd<strong>en</strong> door d<strong>en</strong> ,vijand".<br />
Later zou dit met e<strong>en</strong> n1et onbelangrijk<br />
gedeelte van het Amsterdam.sch garn~zo<strong>en</strong><br />
ev<strong>en</strong>e<strong>en</strong>s ~e.schied<strong>en</strong>, maar to<strong>en</strong> was de<br />
stad <strong>in</strong>middels overgegev-<strong>en</strong>.<br />
Van het legerdeel onder Van Lottum<br />
werd de voorhc•ede gecommandeerd door<br />
g<strong>en</strong>eraal graaf von Kalkr-euth, die bij deze<br />
expeditie e<strong>en</strong> niet onbelangrijke rol heeft<br />
ge.speeld. Hij wa.s e<strong>en</strong> doortast-<strong>en</strong>d man;<br />
zelf behoor<strong>en</strong>de tot het wap<strong>en</strong> der cavalerie,<br />
vertrouwde hij <strong>in</strong> vele opzicht<strong>en</strong> op de<br />
patrouilles, die de omgev<strong>in</strong>g tu.s.sch<strong>en</strong><br />
AmEJr.sfoort <strong>en</strong> Amsterdam bezocht<strong>en</strong>. Zij<br />
.slaagd<strong>en</strong> •er<strong>in</strong> em de versterk<strong>in</strong>g<strong>en</strong>, ter beveilig<strong>in</strong>g<br />
van Amst.errdam aang.elegd bij<br />
Uitermeer <strong>en</strong> H<strong>in</strong>derdam, zonder veel<br />
moeite te nem<strong>en</strong>.. Te Uitermeer had d.e<br />
wacht zich b<strong>in</strong>n<strong>en</strong> het fort teruggetrokk<strong>en</strong>,<br />
omdat het reg<strong>en</strong>de <strong>en</strong> d•e zorg v·oor de ophaalbrug<br />
overgelat<strong>en</strong> aan e<strong>en</strong> bo•er<strong>en</strong>k<strong>in</strong>kel<br />
d•ie, to<strong>en</strong> hij de <strong>Pruis<strong>en</strong></strong> besperurde, ni:et<br />
bet2r wist te do<strong>en</strong> dan de brug neer te<br />
lat<strong>en</strong>! Op fort H<strong>in</strong>derdam probeerde de bezett<strong>in</strong>g,<br />
e<strong>en</strong> 100 man .sterk, de <strong>Pruis<strong>en</strong></strong> teg<strong>en</strong><br />
te houd<strong>en</strong>; zij nam daartoe stell<strong>in</strong>g<strong>en</strong><br />
<strong>in</strong> op de wall<strong>en</strong>, doch bespeu'I"de ni.et, dat<br />
<strong>in</strong>midde:s E!<strong>en</strong> klE><strong>in</strong> aanta:l doortast<strong>en</strong>de<br />
Pruisi.sche soldat.<strong>en</strong> war<strong>en</strong> scheep gegaan<br />
<strong>en</strong> aan de achterrzij ie het fort b<strong>in</strong>n<strong>en</strong>stormd<strong>en</strong>.<br />
En zoo vocrschrikt was zij bij de nader<strong>in</strong>g<br />
van dez<strong>en</strong> o_nverwacht<strong>en</strong> vijand, dat<br />
zij z:ch zonde:r meer overgaf!<br />
Wee.sp, o.ndtr leid<strong>in</strong>g van ko1onel de Pol,<br />
verdedigde z1ch gedur<strong>en</strong>de <strong>en</strong>kele dag<strong>en</strong><br />
manmoedig, totdat het bevel van d<strong>en</strong> stadhouder<br />
kwam om de v•est<strong>in</strong>g t•e v·er:at•<strong>en</strong>.<br />
To<strong>en</strong> scheidd<strong>en</strong> zich de wEig<strong>en</strong> der verdedigers,<br />
die zelfs e<strong>en</strong> paar keer<strong>en</strong> e<strong>en</strong> uitval<br />
teg<strong>en</strong> de <strong>Pruis<strong>en</strong></strong> hadd<strong>en</strong> bepro.efd,<br />
welke aan beide zijd<strong>en</strong> e<strong>en</strong>i.g verlies aan<br />
m<strong>en</strong>sch<strong>en</strong>lev<strong>en</strong>s had opgel:everd. <strong>De</strong> regelmatige<br />
troep<strong>en</strong> trokk<strong>en</strong>, kracht<strong>en</strong>s order<br />
5
van d<strong>en</strong> stadb:ouder, naar de G<strong>en</strong>eraliteitsland<strong>en</strong>,<br />
maar de schuttE•rij, zoowel uit Amsterdam<br />
al:s uit Weesp, trok naar Amsterdam<br />
t<strong>en</strong>e<strong>in</strong>dte aan de verdere verdedig<strong>in</strong>g<br />
deel t.e nEm<strong>en</strong>.<br />
VOOR NAARDEN'S VESTING.<br />
Het uit strategjsch cogpunt zco belangrijke<br />
<strong>Naard<strong>en</strong></strong> kreeg reeds e<strong>en</strong> paar dag<strong>en</strong><br />
nadat Utrecht door de troep<strong>en</strong> van d<strong>en</strong><br />
Pr<strong>in</strong>s was bezet, de <strong>Pruis<strong>en</strong></strong> te zi<strong>en</strong>. Kalkreuth<br />
vond !'ed<strong>en</strong> om zelf zich ermede te<br />
bemoei<strong>en</strong>. Met •e<strong>en</strong> 40-tal huzar<strong>en</strong> reed hij<br />
op <strong>Naard<strong>en</strong></strong> aan, .gevolgd do-or de rest van<br />
zijn regim<strong>en</strong>t <strong>en</strong> e<strong>en</strong> bataljon gr<strong>en</strong>ad1ers<br />
onder Eichma·nn. Voor d·e wall<strong>en</strong> .gekom<strong>en</strong>,<br />
zond hij e<strong>en</strong> officier met e<strong>en</strong> trompeUer<br />
met e<strong>en</strong> door hem ges.chrev<strong>en</strong>, zeer vri<strong>en</strong>delijk<br />
gest.eld<strong>en</strong> bri·ef aan d<strong>en</strong> commandant<br />
cter vest<strong>in</strong>g, op dat oog<strong>en</strong>blik kolonel Baron<br />
Matha, e<strong>en</strong> kundig <strong>en</strong> doortast·<strong>en</strong>d :soldaat.<br />
Heid<strong>en</strong> war<strong>en</strong> echter nauwelijks tot de<br />
buit<strong>en</strong>st·e verd ·edig<strong>in</strong>~werk<strong>en</strong> g<strong>en</strong>aderd of<br />
m<strong>en</strong> schoot op h<strong>en</strong>, hoezeer zij ook met de<br />
witte vlag, diie Z:ij met zich voerd<strong>en</strong>,<br />
zwaa•id<strong>en</strong>. Eerst laat <strong>in</strong> d<strong>en</strong> middag slaagde<br />
m<strong>en</strong> er<strong>in</strong> d•<strong>en</strong> ve.rdedi,gers, die hier gelijk<br />
t.e Gorkum de gebruik<strong>en</strong> van d<strong>en</strong> oorlog<br />
slecht bJek<strong>en</strong> te k<strong>en</strong>n<strong>en</strong>, diuidelijk te<br />
mak<strong>en</strong>, dat <strong>in</strong> der>gelijke gevall<strong>en</strong> niet geschot<strong>en</strong><br />
mag word<strong>en</strong>. Kolonel Matha verklaarde,<br />
<strong>in</strong> antwoord op de sommatie tot<br />
overgave, die Kalkrcuth hem deed, dat hij<br />
te Amsterdam bij de patroiotti:&che Commissi·e<br />
V'an <strong>De</strong>f<strong>en</strong>sie bevel<strong>en</strong> .g<strong>in</strong>g hal<strong>en</strong> <strong>en</strong> des<br />
avo.rids te 9 uur anlwoord zou gev<strong>en</strong><br />
Tocn <strong>en</strong> dez<strong>en</strong> vleugel<br />
slechts we<strong>in</strong>ig. Zoodo<strong>en</strong>de bl·eef h>et<br />
kamp aan de be1eger&<strong>en</strong> ve•rborg<strong>en</strong>,<br />
maar de naar vor><strong>en</strong> .gee <strong>Pruis<strong>en</strong></strong> vastge:steld, dat deze op vrij<br />
verr<strong>en</strong> aistand werd<strong>en</strong> beantwoord. Kalkreuth<br />
wilde dus dcm·tast<strong>en</strong>. To<strong>en</strong> hij d<strong>en</strong><br />
volg<strong>en</strong>d<strong>en</strong> ocht<strong>en</strong>d nog g.e<strong>en</strong>erlei hericht<br />
van over.gave d>er vest<strong>in</strong>g had ontvang<strong>en</strong>,<br />
trok hij langs de Vecht eerst op Nieuwers~uis<br />
af. Zijn troEp<strong>en</strong> g::ng<strong>en</strong> daarhe<strong>en</strong> over<br />
Bussum <strong>en</strong> Maarss<strong>en</strong>, tegelijkEdijd dat<br />
versterk<strong>in</strong>g<strong>en</strong>, hem va~nuit Amersfoort gezond<strong>en</strong>,<br />
Nieuwer.sluis nacLerd<strong>en</strong>.<br />
<strong>De</strong> Pruisische g<strong>en</strong>eraals hadd<strong>en</strong> e<strong>en</strong> paar<br />
dag<strong>en</strong> t•evcr<strong>en</strong> Oi!ldervond<strong>en</strong>, dat op ,grDo·<br />
ter teg<strong>en</strong>stand mo•est word<strong>en</strong> ger.ek<strong>en</strong>d,<br />
dan zij <strong>in</strong> Uitermeer <strong>en</strong> H<strong>in</strong>derham badd<strong>en</strong><br />
.gevond<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> patrouille van 50 ruiters<br />
was Vreeland g<strong>en</strong>aderd <strong>en</strong> va!ndaar<br />
door c1e patriott<strong>en</strong> verdrev<strong>en</strong>. Nu kwam<br />
m<strong>en</strong> met meer troep<strong>en</strong> opzett<strong>en</strong> •. Langs d<strong>en</strong><br />
rechteil'oever naderd<strong>en</strong> afdeel<strong>in</strong>g<strong>en</strong> de<br />
Mijnders:uis, doch poogd<strong>en</strong> vergeefs zich 'n<br />
doortc,cht te ban<strong>en</strong>; zij ondervond<strong>en</strong> veel<br />
moeilijkheid met de <strong>in</strong>UJndatie, die door de<br />
gevall<strong>en</strong> r>eg<strong>en</strong>s z:=·er was gezwoll<strong>en</strong>, <strong>en</strong><br />
veel teg<strong>en</strong>stand van de zijdle der patriott<strong>en</strong>,<br />
zoodat zij naar Hilversum terugkeNd<strong>en</strong>.<br />
6
Op d<strong>en</strong> l<strong>in</strong>keroever had Kalkreuth meer<br />
suoces. Tc{!h had hij nilet meer dan e<strong>en</strong> 140<br />
man voetvolk, e<strong>en</strong> 20 huzar<strong>en</strong> <strong>en</strong> ·e<strong>en</strong> <strong>en</strong>kel<br />
stuk geschut bij zich. NieuwerslJuis was<br />
door e<strong>en</strong> kle<strong>in</strong>e 1000 man bezet; het vormd:e<br />
e·<strong>en</strong> vrij regelmatig gebastione€'I'de zesho-ek,<br />
<strong>in</strong> twee ongelij~e deel<strong>en</strong> ge:splitst<br />
door de Vecht; e<strong>en</strong> bru.g verbond die deel<strong>en</strong>,<br />
beilde voo.zi·<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> gooed bedekt<strong>en</strong><br />
weg met travers<strong>en</strong>, terwijl e<strong>en</strong> 60-tal vuurmond<strong>en</strong><br />
de bewap<strong>en</strong>ctng van Nieuwersluis<br />
uitmaakt<strong>en</strong>. Kalk:reuth began de plaats <strong>in</strong><br />
te sluit<strong>en</strong>; hij breidde eerst zijn post van<br />
Bre:uke!<strong>en</strong> naar Nieuw t.er Aa uit <strong>en</strong> maakte<br />
zich, de Geu.zesloot <strong>en</strong> d<strong>en</strong> Arnstel overtrekk<strong>en</strong>de,<br />
meester van het Lo<strong>en</strong>derslot,<br />
dat m<strong>en</strong> onbeZJet had gelat<strong>en</strong>. Geheel <strong>in</strong>gesloi<strong>en</strong><br />
was Ni•euwerslui:s nog niet, want<br />
ov·er d<strong>en</strong> Amstel bleef ~eme<strong>en</strong>:schap met<br />
Amsterdam bestaan. Maar reeds twee dag<strong>en</strong><br />
later capituleerd-e de bezett'<strong>in</strong>g, naar<br />
het heette, omdat er gebrek was aan lev<strong>en</strong>srniddel<strong>en</strong>.<br />
<strong>De</strong>2le bezett<strong>in</strong>g werd krijgsgevang<strong>en</strong>,<br />
maar aangezi<strong>en</strong> zij voor het<br />
grootstf.' de·el uit geregelde troep<strong>en</strong> bestond<br />
die zich naar de bevel<strong>en</strong> van d<strong>en</strong> Stadhouder<br />
hadd<strong>en</strong> te schikk<strong>en</strong>, zal die krijgsgevaiJ1,g<strong>en</strong>schap<br />
niet hard geweest zijn <strong>en</strong><br />
niet lang hebb<strong>en</strong> geduurd. Het karakter<br />
e<strong>en</strong>er ernstoige verdedig<strong>in</strong>g, ~elijk m<strong>en</strong> te<br />
Weesp <strong>en</strong> te <strong>Naard<strong>en</strong></strong> heeft beproefd, kan<br />
aan Nieuwerslui:s niet word·<strong>en</strong> toeg.ek<strong>en</strong>d.<br />
<strong>De</strong> overgave van die plaats was reeds e<strong>en</strong><br />
sympto
MuLd<strong>en</strong> naar <strong>Naard<strong>en</strong></strong> wildie t'erugke,er<strong>en</strong>,<br />
vernam hij de overgave. Hij toondle zich<br />
zee•r verbaasd, hoewel hij <strong>in</strong> d·e g~egev<strong>en</strong><br />
omstandi,ghed<strong>en</strong> d·eze overgave taoch allesz<strong>in</strong>s<br />
had kunn<strong>en</strong> v·erwacht<strong>en</strong>. Hij bled <strong>in</strong><br />
Muid<strong>en</strong> <strong>en</strong> nam daar het b~el op zich van<br />
de vest<strong>in</strong>g <strong>en</strong> de daarb<strong>in</strong>n<strong>en</strong> gelegerde<br />
troep<strong>en</strong>, die g,ehe1el van de Ovierheid te<br />
Amst.el'dam afh<strong>in</strong>g<strong>en</strong> <strong>en</strong> C1Dk door Amsterdam<br />
werd:<strong>en</strong> betaald. E<strong>en</strong> 11egelmatiger<br />
po~itie.<br />
Over het be·leg van Muid<strong>en</strong> ·<strong>en</strong> d<strong>en</strong> afloop<br />
van e<strong>en</strong> rumoerig.e periode <strong>in</strong> <strong>en</strong> rond het<br />
Gooi vertell<strong>en</strong> wij <strong>in</strong> het slotartikel.<br />
8
MUIDEN, HET LAATSTE BOLWERK<br />
DE PRUISISCHE WINTER.<br />
n ons vmige a;rtik:el ·ls vecrte:ld hoe de<br />
I<br />
die vest<strong>in</strong>g <strong>Naard<strong>en</strong></strong> zich 150 jar<strong>en</strong> gelcd<strong>en</strong><br />
aan de <strong>Pruis<strong>en</strong></strong> had overgegev<strong>en</strong>. Muid<strong>en</strong><br />
bleef zoodo<strong>en</strong>de de e<strong>en</strong>ige sterkte rondom<br />
Amsterdam, die de <strong>Pruis<strong>en</strong></strong>, to<strong>en</strong> zij op<br />
1 October <strong>1787</strong> Amsterdam aanviel<strong>en</strong>, nog<br />
niet <strong>in</strong> hun bezit hadd<strong>en</strong>.<br />
W el had G<strong>en</strong>eraal van Lot tum geheel<br />
het Gooi van patriottische troep<strong>en</strong> ,gezuiverd",<br />
als gevolg waarvan hij zijn soldat<strong>en</strong><br />
voorloopig de w<strong>in</strong>terkwartier<strong>en</strong><br />
deed betrekk<strong>en</strong>. Kurassiers onder overste<br />
Rohr ikwam<strong>en</strong> te Lar<strong>en</strong>, te Blaricum<br />
<strong>en</strong> te Huiz<strong>en</strong>; dragonders <strong>in</strong> Hilversum<br />
<strong>en</strong> <strong>in</strong> Nieuw- <strong>en</strong> Oud-Loosdrecht, terwijl<br />
Van Lottum zelf zich kwartier te Hilversum<br />
koos <strong>en</strong> van daaruit de actie<br />
leidde, die teg<strong>en</strong> Muid<strong>en</strong> werd ondernom<strong>en</strong>.<br />
T<strong>en</strong>e<strong>in</strong>de te voorkom<strong>en</strong>, e<strong>en</strong>erzijds, dat de<br />
vrij sterke bezett<strong>in</strong>g van het plaatsje de<br />
Pruisische beleger<strong>in</strong>gstroep<strong>en</strong> <strong>in</strong> d<strong>en</strong> rug zou<br />
aanvall<strong>en</strong>, was e<strong>en</strong> post van e<strong>en</strong> 100 man geplaatst<br />
op d<strong>en</strong> weg langs de Trekvaart, terwijl<br />
anderzijds Muiderberg door e<strong>en</strong> kle<strong>in</strong><br />
detachem<strong>en</strong>t werd bezet, dat <strong>in</strong> opdracht had<br />
om bewe:gi.ng<strong>en</strong> der patriott<strong>en</strong> middels r r
elet, <strong>en</strong> wanne1er ni1et die bu~gerij t1e Muid<strong>en</strong><br />
zich d::~arteg<strong>en</strong> had verzet, t<strong>en</strong> d:eele<br />
ook uit angst voor l'epr1esaill'€'s, di·e m<strong>en</strong> van<br />
Bruisisch<strong>en</strong> kant verwa:chtte.<br />
ONTEVREDEN SOLDATEN.<br />
Het gebeurde nog op 6 October, dat d·e<br />
<strong>Pruis<strong>en</strong></strong>, die •e<strong>en</strong> wak<strong>en</strong>d oog op Muid<strong>en</strong><br />
hi,e!d<strong>en</strong>, groot gerucht hoord<strong>en</strong> bi:nn<strong>en</strong> de<br />
stad; die trom werd ger.o,erd; wildie kr!et<strong>en</strong><br />
we1vd<strong>en</strong> gehoord; verwarr<strong>in</strong>g heerscht.e<br />
blijkbaa:r <strong>in</strong> de stad. Intussch<strong>en</strong> was het<br />
m'et Amsterdam tot 'e<strong>en</strong> nieuw<strong>en</strong> wap<strong>en</strong>stil:stand<br />
gekom<strong>en</strong>, omdat de Amsterd·a:mmers<br />
no1g ·e<strong>en</strong>s wild<strong>en</strong> onderha:ndel<strong>en</strong> met<br />
de Alg·eme<strong>en</strong>e Stat<strong>en</strong> <strong>en</strong> d<strong>en</strong> Pr<strong>in</strong>s te<br />
's Grav<strong>en</strong>ha.ge. <strong>De</strong> <strong>Pruis<strong>en</strong></strong> k ond<strong>en</strong> dus Muid<strong>en</strong><br />
ni,et aa:nvall<strong>en</strong>, maar zond<strong>en</strong> e,r 'e<strong>en</strong><br />
hunnffi' offici·er<strong>en</strong>, luit·<strong>en</strong>ant von Med<strong>in</strong>g,<br />
naar toe, die al spoedig bemerkte, dat ont,evl'edl<strong>en</strong>he:id<br />
ond
patrouilles sol-dat<strong>en</strong>. Zoodtra Amsterdam de<br />
voorwaard<strong>en</strong>, waarondter het had gecapituleerd,<br />
had vo.Jtdaan, trok het grootst>e d·eel<br />
-van het P:ruis.isr.he Leger terug. To-ch blev<strong>en</strong><br />
Pruisische soldat<strong>en</strong> <strong>in</strong> de p1aats<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
forrt<strong>en</strong> rocr1dom Amstierdam, vo·oral <strong>in</strong> Muid<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> Na,ard<strong>en</strong>, .geh!e,el dif:n w<strong>in</strong>ter QV·er,<br />
<strong>en</strong> wie .icr1 di<strong>en</strong> tijd <strong>in</strong> het Gooi kwam <strong>en</strong><br />
gi.ng, was onderwotrp<strong>en</strong> aan die m.aatr:egel<strong>en</strong><br />
van o~rd 'e <strong>en</strong> veilighei.d, d'~e von Kalk<br />
;r;eu,th ·er had verord<strong>en</strong>d. E<strong>en</strong> merkwaardige<br />
tijtd, die de bewoners van htet GoQi<br />
varr1 die d'ag<strong>en</strong> nLet l icht ~er,gat<strong>en</strong>, ze'lfs<br />
ni,et te<strong>en</strong>, n~et veel mee:r dan ·e<strong>en</strong> kwart·<br />
eeuw lat,er, e<strong>en</strong> he~l wat be•langrijroer beleg<br />
:random <strong>Naard<strong>en</strong></strong>, dat de Fr:ansch<strong>en</strong> <strong>in</strong><br />
1814 tot •Op h!et laatst be:llet hield<strong>en</strong>,*) werd<br />
5eslag<strong>en</strong>.<br />
*) Ov;er dit bel,eg publioee:rd<strong>en</strong> wij October<br />
van het vorig jaar e·<strong>en</strong> aantal artikel<strong>en</strong>.<br />
11
DE PRUISEN IN NAARDEN<br />
Hebb<strong>en</strong> wij <strong>in</strong> de vorige artikel<strong>en</strong> <strong>in</strong> het<br />
kort de geschied<strong>en</strong>is uitEcngezet, thans volg<strong>en</strong><br />
nog e<strong>en</strong>ige bijzonderhed<strong>en</strong> over het verblijf<br />
der <strong>Pruis<strong>en</strong></strong> <strong>in</strong> <strong>Naard<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> van de vele<br />
moeilijkhed<strong>en</strong> <strong>en</strong> kost<strong>en</strong>, die deze bezett<strong>in</strong>g<br />
veroorzaakte.<br />
Hoewel de patriott<strong>en</strong> niet aan overgave<br />
der vest<strong>in</strong>g dacht<strong>en</strong>, was de Stedelijke Regeer<strong>in</strong>g<br />
e<strong>en</strong> andere me<strong>en</strong><strong>in</strong>g toegedaan <strong>en</strong><br />
war<strong>en</strong> na het vernem<strong>en</strong> van de komst der<br />
Pruisische troep<strong>en</strong>, onmiddellijk maatregel<strong>en</strong><br />
g<strong>en</strong>om<strong>en</strong> om manschapp<strong>en</strong> onderdak te kunn<strong>en</strong><br />
verschaff<strong>en</strong>.<br />
Behalve bij de <strong>in</strong>gezet<strong>en</strong><strong>en</strong> kond<strong>en</strong> bij<br />
e<strong>en</strong>e ev<strong>en</strong>tueele bezett<strong>in</strong>g ook <strong>in</strong> leegstaande<br />
huiz<strong>en</strong> manschapp<strong>en</strong> word<strong>en</strong> ondergebracht.<br />
Overste de Mattha trof verder verschill<strong>en</strong>de<br />
maatregel<strong>en</strong>, hij liet n.l. de person<strong>en</strong> tot<br />
de brandspuit<strong>en</strong> behoor<strong>en</strong>de, oproep<strong>en</strong> omdat<br />
m<strong>en</strong> e<strong>en</strong> aanval vreesde. In geval van<br />
brand kon dan onmiddellijk met het blussch<strong>in</strong>gswerk<br />
word<strong>en</strong> aangevang<strong>en</strong>.<br />
<strong>De</strong> Fransche Kerk werd ontruimd om als<br />
hospitaal te di<strong>en</strong><strong>en</strong>.<br />
<strong>De</strong> Groote Kerk werd ev<strong>en</strong>e<strong>en</strong>s ontruimd<br />
<strong>en</strong> kon voor het houd<strong>en</strong> van godsdi<strong>en</strong>stoef<strong>en</strong><strong>in</strong>g<strong>en</strong><br />
niet word<strong>en</strong> gebruikt.<br />
Ev<strong>en</strong>e<strong>en</strong>s op last van Baron de Mattha<br />
moest<strong>en</strong> op d<strong>en</strong> tor<strong>en</strong> e<strong>en</strong> korporaal <strong>en</strong> drie<br />
manschapp<strong>en</strong> de wacht houd<strong>en</strong>, om van het<br />
nader<strong>en</strong> van d<strong>en</strong> vijand, k<strong>en</strong>nis te gev<strong>en</strong><br />
aan d<strong>en</strong> Gouverneur der Stad.<br />
Overste de Mattha had aanvankelijk geeischt<br />
dat de burgers des nachts hunne ]antaarns<br />
moest<strong>en</strong> uithang<strong>en</strong>. Op d<strong>en</strong> duur zou<br />
dat te kostbaar zijn <strong>en</strong> werd met d<strong>en</strong> Gouverneur<br />
der Stad, G<strong>en</strong>eraal Van Rijssel,<br />
overe<strong>en</strong>gekom<strong>en</strong>, de straatlantaarns te lat<strong>en</strong><br />
brand<strong>en</strong>.<br />
Met het brand<strong>en</strong> van de straatlantaarns<br />
zou e<strong>en</strong> proef word<strong>en</strong> g<strong>en</strong>om<strong>en</strong> <strong>en</strong> bij niet<br />
voldo<strong>en</strong>de verlicht<strong>in</strong>g moest<strong>en</strong> de burgers<br />
ook lamp<strong>en</strong> uithang<strong>en</strong>.<br />
T<strong>en</strong>slotte zij nog vermeld, dat Heer<strong>en</strong> Burgemeester<strong>en</strong><br />
de voornaamste archiefbescheid<strong>en</strong><br />
<strong>in</strong> kist<strong>en</strong> <strong>in</strong> e<strong>en</strong> der kelders van het<br />
Stadhuis hadd<strong>en</strong> do<strong>en</strong> opberg<strong>en</strong>.<br />
Op 23 September <strong>1787</strong> hebb<strong>en</strong> Burgemeester<strong>en</strong><br />
e<strong>en</strong> bidstond do <strong>en</strong> houd<strong>en</strong> <strong>in</strong> het W eeshuis<br />
(thans kazerne op d<strong>en</strong> hoek van de<br />
Kloosterstraat <strong>en</strong> Janmass<strong>en</strong>straat) <strong>en</strong> <strong>in</strong> het<br />
Diaconiehuis (thans Militair Hospita&.l <strong>in</strong> de<br />
Gansoordstraat). Dit werd op 26 September<br />
d.a.v. <strong>in</strong> het Diaconiehuis nog e<strong>en</strong>s herhaald.<br />
Amsterdam zond <strong>in</strong>middels groote hoeveelhed<strong>en</strong><br />
lev<strong>en</strong>smiddel<strong>en</strong>, die <strong>in</strong> het Weeshuis<br />
werd<strong>en</strong> opgeslag<strong>en</strong>, terwijl voor het<br />
opberg<strong>en</strong> van het bier, het pakhuis van Jan<br />
Kl<strong>in</strong>k<strong>en</strong>berg werd aangewez<strong>en</strong>.<br />
Intussch<strong>en</strong> hadd<strong>en</strong> de Pruisische troep<strong>en</strong><br />
de Gooische heide tussch<strong>en</strong> Tromp<strong>en</strong>berg <strong>en</strong><br />
's-Graveland bereikt <strong>en</strong> zich aldaar nedergezet.<br />
Ieder mom<strong>en</strong>t kon de opeisch<strong>in</strong>g van de<br />
Vest<strong>in</strong>g word<strong>en</strong> verwacht.<br />
Aanvankelijk weigerde <strong>Naard<strong>en</strong></strong> zich over<br />
te gev<strong>en</strong>, totdat de Stat<strong>en</strong> van Holland op<br />
22 September alle troep<strong>en</strong> gelastt<strong>en</strong>, ge<strong>en</strong><br />
verder<strong>en</strong> weerstand te bied<strong>en</strong>.<br />
G<strong>en</strong>eraal van Rijssel die de Patriott<strong>en</strong> getrouw<br />
bleef, verliet de Vest<strong>in</strong>g <strong>en</strong> gaf het<br />
Commando aan Overste <strong>De</strong> Mattha over.<br />
<strong>De</strong> Vroedschap van Amsterdam, die van<br />
de komst der Pruisische troep<strong>en</strong> ev<strong>en</strong>m<strong>in</strong><br />
wilde wet<strong>en</strong>. besloot e<strong>en</strong> 2-tal bad<strong>en</strong> met 'n<br />
trompetter naar de Gooische heide af te<br />
vaardig<strong>en</strong>, voorzi<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> op<strong>en</strong> missive<br />
aan d<strong>en</strong> Commandeer<strong>en</strong>d<strong>en</strong> G<strong>en</strong>eraal, houd<strong>en</strong>de<br />
e<strong>en</strong> verzoek om stilstand van wap<strong>en</strong><strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> vervolg<strong>en</strong>s <strong>in</strong> onderhandel<strong>in</strong>g te tred<strong>en</strong>.<br />
<strong>De</strong> Vroedschap van <strong>Naard<strong>en</strong></strong>, dit vernam<strong>en</strong><br />
hebb<strong>en</strong>de, besloot <strong>in</strong> hare vergader<strong>in</strong>g<br />
van 24 September <strong>1787</strong> ev<strong>en</strong>e<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> commissie,<br />
bestaande uit de heer<strong>en</strong> Cornelis<br />
Brouwer,<br />
Thier <strong>en</strong>s,<br />
stuur der<br />
burgemeester, <strong>en</strong> Mr. H<strong>en</strong>drik<br />
adjunct secretaris, naar het be<br />
Stad Amsterdam te z<strong>en</strong>d<strong>en</strong>.<br />
12
Nog d<strong>en</strong>zelfd<strong>en</strong> dag trokk<strong>en</strong> g<strong>en</strong>oemde<br />
heer<strong>en</strong> naar Amsterdam <strong>en</strong> werd<strong>en</strong> aldaar<br />
t<strong>en</strong> Raadhuize ontvang<strong>en</strong> door de Burgemeester<strong>en</strong><br />
Bakker <strong>en</strong> Geelv<strong>in</strong>k, welke heer<strong>en</strong><br />
al het mogelijke beloofd<strong>en</strong>, voor de<br />
Stad <strong>Naard<strong>en</strong></strong> te zull<strong>en</strong> do<strong>en</strong>.<br />
VOORWAARDEN VOOR DE OVERGAVE<br />
DER STAD.<br />
Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> werd<strong>en</strong> g<strong>en</strong>oemde heer<strong>en</strong><br />
Brouwer <strong>en</strong> Thier<strong>en</strong>s afgevaardigd naar<br />
Kolonel Baron de Mattha, t<strong>en</strong>e<strong>in</strong>de omtr<strong>en</strong>t<br />
de overgave van de stad e<strong>en</strong> accoord aan<br />
te gaan, welk a,oco:o.rd luidde als volgt:<br />
1. Dat de Stad zal blijv<strong>en</strong> <strong>in</strong> de bezitt<strong>in</strong>ge<br />
van aUe haare privilegi<strong>en</strong>..<br />
2. Dat het garnizo<strong>en</strong>, dat <strong>in</strong> deeze Stad<br />
zal word<strong>en</strong> gelegt, niet <strong>in</strong> te groote getale<br />
zij.<br />
3. Dat de Trouppes e<strong>en</strong> goede krijgstugt<br />
zull<strong>en</strong> houd<strong>en</strong>, <strong>en</strong> dat er zorg zal werd<strong>en</strong><br />
gedraag<strong>en</strong> dat er ge<strong>en</strong> molest aan de burgerij<br />
<strong>en</strong> Ingezeet<strong>en</strong><strong>en</strong> dezer Stad geschied<strong>en</strong>,<br />
<strong>en</strong> dat dezelve burgerij <strong>en</strong> Ingezeet<strong>en</strong><strong>en</strong> bij<br />
hun leev<strong>en</strong>, bezitt<strong>in</strong>g<strong>en</strong> <strong>en</strong> alle hunne goeder<strong>en</strong><br />
bewaard blijv<strong>en</strong>.<br />
4. Dat alle Inwoonders vrijelijk <strong>in</strong> <strong>en</strong> uijt<br />
de Stad zull<strong>en</strong> moog<strong>en</strong> gaan, ter verrigt<strong>in</strong>ge<br />
hunner affaires.<br />
5. Dat de Magistraats persoon<strong>en</strong> <strong>en</strong> alle<br />
diege<strong>en</strong>e die <strong>in</strong> bedi<strong>en</strong><strong>in</strong>g<strong>en</strong> zijn, <strong>in</strong> functie<br />
zull<strong>en</strong> blijv<strong>en</strong>.<br />
6. Dat de Burgerij hunne wap<strong>en</strong><strong>en</strong> zal<br />
moog<strong>en</strong> behoud<strong>en</strong>, t<strong>en</strong>eijnde de publique<br />
rust <strong>in</strong> deze Stad te help<strong>en</strong> conserveer<strong>en</strong>.<br />
Gedaan by de vergader<strong>in</strong>g van de E.E.<br />
Vroedschap der Stad <strong>Naard<strong>en</strong></strong> d<strong>en</strong> 26 September<br />
<strong>1787</strong>.<br />
Kolonel de Mattha kon zich met dit accoord<br />
geheel vere<strong>en</strong>ig<strong>in</strong>g<strong>en</strong> <strong>en</strong> zou het aan<br />
Z.D.H. d<strong>en</strong> heer Hertog van Brunswijk, verblijv<strong>en</strong>de<br />
<strong>in</strong> het leger op de Gooische heide<br />
voorlegg<strong>en</strong>.<br />
V 66r het b<strong>in</strong>n<strong>en</strong>kom<strong>en</strong> van de Pruisische<br />
troep<strong>en</strong> bestond het garnizo<strong>en</strong> uit de volg<strong>en</strong>de<br />
manschapp<strong>en</strong>, t.w.:<br />
..<br />
E<strong>en</strong> bataljon van het Regim<strong>en</strong>t Van<br />
Pabst,<br />
E<strong>en</strong> bataljon van hat Regim<strong>en</strong>t van<br />
Stuart,<br />
Vier compagnie<strong>en</strong> van het Regt. Van<br />
Onderwater,<br />
Het Regim<strong>en</strong>t van Van der Borgh,<br />
Het Regim<strong>en</strong>t Amsterdamsche Waardgelders,<br />
300 burgers van Amsterdam <strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
detachem<strong>en</strong>t artillerist<strong>en</strong>, b<strong>en</strong>ev<strong>en</strong>s e<strong>en</strong>ige<br />
manschapp<strong>en</strong> van het opgericht word<strong>en</strong>de<br />
Korps van d<strong>en</strong> Kolonel Baron<br />
de Mattha <strong>en</strong> t<strong>en</strong>slotte e<strong>en</strong>ige Fransche<br />
Ing<strong>en</strong>ieurs <strong>en</strong> kanonniers,<br />
tezam<strong>en</strong> uitmak<strong>en</strong>de circa 2500 man.<br />
Op 26 September <strong>1787</strong> zijn e<strong>en</strong>ige van<br />
bov<strong>en</strong>g<strong>en</strong>oemde regim<strong>en</strong>t<strong>en</strong> weggetrokk<strong>en</strong>,<br />
terwijl de overige alhier <strong>in</strong> garnizo<strong>en</strong> blev<strong>en</strong>.<br />
<strong>De</strong>n volg<strong>en</strong>d<strong>en</strong> dag vertoond<strong>en</strong> zich e<strong>en</strong>ige<br />
Kon<strong>in</strong>klijke Pruisische troep<strong>en</strong> voor de<br />
Barriere <strong>en</strong> eischt<strong>en</strong> om b<strong>in</strong>n<strong>en</strong> gelat<strong>en</strong> te<br />
word<strong>en</strong>, hetge<strong>en</strong> werd toegestaan.<br />
E<strong>en</strong>ige troep<strong>en</strong>, behoor<strong>en</strong>de tot het Regim<strong>en</strong>t<br />
van Eijchmann, groot 650 manschapp<strong>en</strong><br />
b<strong>en</strong>ev<strong>en</strong>s 130 man Cavalerie, zoowel<br />
van het Regim<strong>en</strong>t van G<strong>en</strong>eraal Rohr als<br />
dragonders van G<strong>en</strong>eraal Van Lottum,<br />
kwam<strong>en</strong> op voormeld<strong>en</strong> datum de vest<strong>in</strong>g<br />
b<strong>in</strong>n<strong>en</strong>.<br />
DE INKWARTIERING.<br />
Hoewel de Burgemeester<strong>en</strong> de noodige<br />
<strong>in</strong>kwartier<strong>in</strong>gsbiljett<strong>en</strong> <strong>in</strong> gereedheid hadd<strong>en</strong><br />
gebracht, was het niet naar het g<strong>en</strong>oeg<strong>en</strong><br />
van d<strong>en</strong> Commandant van laatstbedoelde<br />
troep<strong>en</strong>, d<strong>en</strong> Majoor Von Miltitz.<br />
Majoor Von Miltitz nam het <strong>in</strong>kwartier<strong>in</strong>gswerk<br />
zelf ter hand <strong>en</strong> trof maatregel<strong>en</strong><br />
op zcodanig<strong>en</strong> voet - <strong>en</strong> zonder verschoon<strong>in</strong>g<br />
van e<strong>en</strong> ieder - als hij noodzakelijk<br />
achtte.<br />
<strong>De</strong>n 1st<strong>en</strong> October <strong>1787</strong> zoud<strong>en</strong> de volg<strong>en</strong>de<br />
troep<strong>en</strong> uitmarcheer<strong>en</strong>, t.w.:<br />
13
Het bataljon Infanterie van Van Pabst,<br />
Het bat&ljon Infanterie van Stuart,<br />
<strong>De</strong> 4 compagni<strong>en</strong> van Onderwater <strong>en</strong><br />
het <strong>De</strong>tachem<strong>en</strong>t Artillerist<strong>en</strong>.<br />
DE BANK VAN LEENING.<br />
Daags tevor<strong>en</strong> gaf het vertrek van deze<br />
troep<strong>en</strong> e<strong>en</strong>ige moeilijkhed<strong>en</strong>, omdat de<br />
Bank van Le<strong>en</strong><strong>in</strong>ghouder Ephraim IJzaks,<br />
met med<strong>en</strong>em<strong>in</strong>g van de pand<strong>en</strong>, behoor<strong>en</strong>de<br />
aan militair<strong>en</strong> onder de bataljons van<br />
Van Pabst <strong>en</strong> Stuart, naar Amsterdam was<br />
vertrokk<strong>en</strong>.<br />
<strong>De</strong> Burgemeester<strong>en</strong> <strong>en</strong> Scheep<strong>en</strong><strong>en</strong> beslotE'n<br />
op 30 September de heer<strong>en</strong> Cornelis<br />
van Leeuw<strong>en</strong> <strong>en</strong> Teunis Bos aan te wijz<strong>en</strong>,<br />
om de Bank van Le<strong>en</strong><strong>in</strong>g te op<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>en</strong> zich<br />
daar<strong>in</strong> te begev<strong>en</strong>, t<strong>en</strong>e<strong>in</strong>de de pand<strong>en</strong> teg<strong>en</strong><br />
restitutie van het daarop ontvang<strong>en</strong> geld<br />
af te gev<strong>en</strong>.<br />
Teveru; moest<strong>en</strong> de briefjes van het<br />
goud <strong>en</strong> zilver, 't welk door voorn. Ephraim<br />
IJzaks naar Amsterdam was medeg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>,<br />
word<strong>en</strong> <strong>in</strong>g<strong>en</strong>om<strong>en</strong>, met de toezegg<strong>in</strong>g,<br />
dat hetzelve aan h<strong>en</strong> <strong>in</strong> hun garnizo<strong>en</strong> zou<br />
word<strong>en</strong> teruggebracht.<br />
G<strong>en</strong>oemde heer<strong>en</strong> war<strong>en</strong> <strong>in</strong> de Bank van<br />
Le<strong>en</strong><strong>in</strong>g gegaan, doch zag<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> kans, de<br />
hun gegev<strong>en</strong> opdracht uit te voer<strong>en</strong>.<br />
<strong>De</strong> heer J. H. Thier<strong>en</strong>s, Secretaris der<br />
Stad <strong>Naard<strong>en</strong></strong>, heeft daarop de opdracht<br />
aang<strong>en</strong>om<strong>en</strong> <strong>en</strong> stelde voor, de <strong>in</strong> de Bank<br />
gebrachte goeder<strong>en</strong> bij provisie aldaar te<br />
lat<strong>en</strong> <strong>en</strong> de lombardbriefjes, b<strong>en</strong>ev<strong>en</strong>s het<br />
geld daarop ontvang<strong>en</strong>, zoodra Ephraim<br />
IJzaks teruggekeerd was, <strong>in</strong> de garnizo<strong>en</strong><strong>en</strong><br />
te doeh br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>.<br />
En t<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong> van deg<strong>en</strong><strong>en</strong>, die met vor<strong>en</strong>bedoeld<br />
voorstel niet tevred<strong>en</strong> war<strong>en</strong>,<br />
werd de waarde van de <strong>in</strong>gebrachte goeder<strong>en</strong><br />
opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> <strong>en</strong> de ontvang<strong>en</strong> geld<strong>en</strong><br />
daarmede <strong>in</strong> m<strong>in</strong>der<strong>in</strong>g gebracht <strong>en</strong> uitbetaald<br />
teg<strong>en</strong> overgave der lombardbrlefjes.<br />
T<strong>en</strong>slotte werd de deur van de Bank van<br />
Le<strong>en</strong><strong>in</strong>g die toegang gaf tot de kamers waar<strong>in</strong><br />
de <strong>in</strong>gebrachte goeder<strong>en</strong> war<strong>en</strong> geborg<strong>en</strong>,<br />
t<strong>en</strong> overstaan van 2 Scheep<strong>en</strong><strong>en</strong>, geas~isteerd<br />
door d<strong>en</strong> Adjunct-Secretaris met het Stadscachet<br />
verzegeld.<br />
T<strong>en</strong>s1otte bl.eef aile<strong>en</strong> het Kor.<strong>in</strong>klijke<br />
Pruisische garnizo<strong>en</strong> <strong>in</strong> <strong>Naard<strong>en</strong></strong> o'"·er.<br />
<strong>De</strong> vroedrehap bes1oot <strong>in</strong> hare vergader<strong>in</strong>g<br />
van 1 Octolber <strong>1787</strong>, d<strong>en</strong> Commandant<br />
d·e.r Pruisische troep<strong>en</strong> Vc111 Miltitz 150 ducat<strong>en</strong><br />
toe te k<strong>en</strong>n<strong>en</strong>, zulks uit erk<strong>en</strong>t<strong>en</strong>is<br />
voor de goede ocde, die hij <strong>in</strong> de Stad had<br />
gehoud<strong>en</strong>. <strong>De</strong>n Comma!lld·ant werd tev<strong>en</strong>s<br />
verzooot die goede orde te will<strong>en</strong> blijv<strong>en</strong><br />
h2ndhav<strong>en</strong>, t<strong>en</strong>e<strong>in</strong>de de bul'lgerij te vrijwar<strong>en</strong><br />
van a:lle mogelijke overlast <strong>en</strong> plunder<strong>in</strong>g<strong>en</strong>.<br />
DE OVERLAST DER INKWARTIERING.<br />
Ondanks de goede verdi<strong>en</strong>st<strong>en</strong> van d<strong>en</strong><br />
Pruisis.ch<strong>en</strong> Commanda111t be:sloot de vroedschap<br />
<strong>in</strong> dezelide vergader<strong>in</strong>g, zich te w<strong>en</strong>d<strong>en</strong><br />
tot de Stat<strong>en</strong> van Holland om maatregel.<strong>en</strong><br />
te nem<strong>en</strong>, waardoor de stad van d<strong>en</strong><br />
geweldig<strong>en</strong> last der <strong>in</strong>kwartier<strong>in</strong>g zou<br />
word<strong>en</strong> bev·rijd.<br />
Voor de burgerij van <strong>Naard<strong>en</strong></strong>, die door<br />
het groot verrval der fabriek<strong>en</strong>, voor 'het<br />
gr ootste gedeelte onvermog<strong>en</strong>d was - i,.<br />
zelfs meer dan e<strong>en</strong> derde door de arm<strong>en</strong>colleges<br />
werd ondersteund - was de <strong>in</strong>kwartier<strong>in</strong>g<br />
onhoudbaar.<br />
Di<strong>en</strong>t<strong>en</strong>gevo:Lge kwam<strong>en</strong> vele klacht<strong>en</strong><br />
bij het geme<strong>en</strong>tebestuurr <strong>in</strong>, terwijl de Burgemeester<strong>en</strong><br />
ge<strong>en</strong> middel<strong>en</strong> wist<strong>en</strong> om <strong>in</strong><br />
d<strong>en</strong> groot<strong>en</strong> nood te voorzi<strong>en</strong>.<br />
Het college van Bwgemeester<strong>en</strong> verzocllt<br />
aan de stat<strong>en</strong> van Holland, de Pruisische<br />
troep<strong>en</strong> van soldij <strong>in</strong> Ho
30 September <strong>1787</strong>, ge<strong>en</strong> antw.oord was <strong>in</strong>gekom<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> zij d<strong>en</strong> pr0cureur Johannes<br />
Tiedeman naar <strong>De</strong>n Haag hadd<strong>en</strong> gezond<strong>en</strong>"<br />
om op spo,ed a:an te dr<strong>in</strong>g<strong>en</strong>.<br />
<strong>De</strong> heer Tiedeman <strong>in</strong> particuliere audi<strong>en</strong>tie<br />
ontvang<strong>en</strong> bij Z.D.H. Willem V Pr<strong>in</strong>s Erfstadhouder<br />
<strong>en</strong> bij v.e,rde!I'e led<strong>en</strong> van de Re,ge-er<strong>in</strong>g,<br />
had de to·ezegg<strong>in</strong>g ontvang<strong>en</strong>, dat<br />
omtr<strong>en</strong>t d<strong>en</strong> on,g.elukkig<strong>en</strong> toestar;d van<br />
deze stad <strong>en</strong> hare <strong>in</strong>gezet<strong>en</strong><strong>en</strong> zoo spo·edi.g<br />
mogelijk maatregei<strong>en</strong> zoud<strong>en</strong> WOTd<strong>en</strong> ,getroff<strong>en</strong>.<br />
Met het verlang<strong>en</strong> van de Vmedschap<br />
werd tach €'l'nst gemaakt, want al spoedig<br />
kwam het berLcht <strong>in</strong> dat de <strong>in</strong> Gooiland<br />
geleg<strong>en</strong> cava1erie ·op 27 of 28 October zou<br />
vertrekk<strong>en</strong>, <strong>en</strong> dat het Ln de vest<strong>in</strong>g g.eleg<strong>en</strong><br />
.garnizo<strong>en</strong> ev<strong>en</strong>e<strong>en</strong>s spo-edLg zou afmarcheer<strong>en</strong>.<br />
GROOTE VREUGDE.<br />
Dat dit ·bericht met g:voo.te vreugde ontvang<strong>en</strong><br />
werd, kan m<strong>en</strong> zi·ch voorsteU<strong>en</strong>,<br />
<strong>in</strong>di<strong>en</strong> m<strong>en</strong> niet uit .tet oo.g ve~liest, dat<br />
de voor d<strong>en</strong> w<strong>in</strong>ter ·<strong>in</strong>gekochte provisie <strong>in</strong><br />
de maand Odo:ber (<strong>1787</strong>) reeds was verbruikt.<br />
<strong>De</strong> <strong>in</strong>gezet<strong>en</strong><strong>en</strong> van <strong>Naard<strong>en</strong></strong> moest<strong>en</strong><br />
niet alle<strong>en</strong> het garnizo<strong>en</strong> ond'erhoud<strong>en</strong>,<br />
maar werd<strong>en</strong> ook no~g veTphcht tot alleTh:ande<br />
di<strong>en</strong>st<strong>en</strong>, zooals met wa~g<strong>en</strong>s <strong>en</strong><br />
paard<strong>en</strong>, als met vaartui&<strong>en</strong> <strong>en</strong>z., d'erhalve<br />
de z.g. hand- <strong>en</strong> spandi<strong>en</strong>st<strong>en</strong>.<br />
Vele kJa,cht<strong>en</strong> kwam<strong>en</strong> bij de vroeds,chap<br />
<strong>in</strong>, t'erwijl de <strong>in</strong>gezet<strong>en</strong><strong>en</strong> dreigd<strong>en</strong> de stad<br />
te will<strong>en</strong> ve!I'lat<strong>en</strong>.<br />
E<strong>en</strong>ig dag<strong>en</strong> later, n.'t. 30 OctobeT <strong>1787</strong><br />
kwam e<strong>en</strong> schrijv<strong>en</strong> <strong>in</strong>, houd<strong>en</strong>de mededeeli.ng,<br />
dat de Pruisis,ahe tro:ep<strong>en</strong> zo:ud<strong>en</strong><br />
afmarcheer<strong>en</strong> met ordeT om dezeJv,e van<br />
w.ag<strong>en</strong>s <strong>en</strong> paard<strong>en</strong> te voorzi<strong>en</strong>.<br />
EEN TELEURSTELLING.<br />
Plo.tsel<strong>in</strong>g kwam <strong>in</strong> d<strong>en</strong> gunstig gewo'rd<strong>en</strong><br />
toestand echter e<strong>en</strong> ommekeer.<br />
<strong>De</strong>n 3d·<strong>en</strong> Nov-ember <strong>1787</strong> kwam van d<strong>en</strong><br />
contrarolleuT G<strong>en</strong>eraal A. J. de Bo.ck e<strong>en</strong><br />
s·chrijvcn b<strong>in</strong>n<strong>en</strong>, waar<strong>in</strong> werd medegedeeld,<br />
dai b<strong>in</strong>n<strong>en</strong> <strong>en</strong>kele dag<strong>en</strong> e<strong>en</strong> bataljon<br />
Kon<strong>in</strong>klijke Pruisi.Slche .troep<strong>en</strong>, sterk<br />
ruim 600 man, kon wOTd<strong>en</strong> verwa,cht, met<br />
veTz.oek voor beho.orlijke <strong>in</strong>kwarti.er'<strong>in</strong>g te<br />
wi11<strong>en</strong> zor,g drag<strong>en</strong>.<br />
Da,arop kwam van de ,Ge,commiUeerd,e<br />
Rad<strong>en</strong>" de meded,eel<strong>in</strong>g, dat e.<strong>en</strong> gedeelte<br />
Pruisis1che tl"oep.<strong>en</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong> bataljnn ,Jung<br />
Waldeck" b<strong>in</strong>n<strong>en</strong> <strong>Naard<strong>en</strong></strong> zo:ud<strong>en</strong> WOTdPn<br />
geplaatst, met lbelofte d.at de <strong>in</strong>g·ez'et<strong>en</strong><strong>en</strong><br />
van het garniz,o<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> overlast zoud<strong>en</strong><br />
onderv<strong>in</strong>d<strong>en</strong><br />
<strong>De</strong> <strong>in</strong>tocht van die tToep<strong>en</strong> vond plaats<br />
11 November 178'7.<br />
WEER INKWARTIERING.<br />
T<strong>en</strong>e<strong>in</strong>de de <strong>in</strong>,gekwartierrd,e militair<strong>en</strong><br />
van e<strong>en</strong> ,goed verwaTmd kwart]er te kunn<strong>en</strong><br />
voorzi<strong>en</strong>, besloot de Vroedschap 300<br />
ton turf op ie do<strong>en</strong>.<br />
<strong>De</strong> Dia.conie der Nederdui~che Ge:reformeerde<br />
Geme<strong>en</strong>te <strong>en</strong> de Potmeesters werd<strong>en</strong><br />
elk 1/3 d£1el .ter l::es,chikkmg ge.ste:ld,<br />
te'l'wijl het overige 1/3 ·g1edeelte <strong>in</strong> e<strong>en</strong><br />
schuur werd opgeslag<strong>en</strong> om van stadswege<br />
daarvan uitdE'el<strong>in</strong>g te kunn<strong>en</strong> do<strong>en</strong>.<br />
Voor de uitdeel<strong>in</strong>g van laatstbedoe:d2<br />
hoevee.lheid werdi do,or de Vroed.~ ,chap eer1<br />
2-tal <strong>in</strong>g,ezet<strong>en</strong><strong>en</strong> t.w. Piet.e1r Janz. de GraaJ<br />
<strong>en</strong> Jan de Vrieze aangewez.<strong>en</strong>.<br />
Voor ieder<strong>en</strong> man die w
In de vierde Compa.gnie: Gem·it Peijl <strong>en</strong><br />
Jan Fooij.<br />
Bij de aankomst van de Pnrisrische troep<strong>en</strong><br />
op 11 N c•Vember <strong>1787</strong> was ge<strong>en</strong> vleesch ge<br />
Jeverd <strong>en</strong> werd<strong>en</strong> Burgemeeste11<strong>en</strong> op order<br />
van d<strong>en</strong> Pruisi.Ech<strong>en</strong> Commandant g<strong>en</strong>oodzaakt<br />
e<strong>en</strong> bee.st te 1evetr<strong>en</strong>, hetwelk<br />
was <strong>in</strong>gekocht voor de somma van f 92-5-8.<br />
Op d<strong>en</strong> 12<strong>en</strong> November d.a.v. we:rd wederom<br />
e<strong>en</strong> •beest aan,gekc•cht <strong>en</strong> geleverd<br />
voor d<strong>en</strong> prijs van f 80-5-8.<br />
KLACHTEN OVER LEVERANTIES.<br />
<strong>De</strong> leverande:r van het garnizo<strong>en</strong>, die <strong>in</strong><br />
ernstige .gebrek·e was geblev<strong>en</strong>, was <strong>in</strong>middels<br />
bek<strong>en</strong>d gewc:rd<strong>en</strong> <strong>en</strong> zond 3 os.s<strong>en</strong>,<br />
welke door d<strong>en</strong> Commandee11<strong>en</strong>d<strong>en</strong> Officier<br />
aan Burgemeester .m werd.<strong>en</strong> ove.rgeleverd<br />
om te do<strong>en</strong> sla•cht<strong>en</strong>, h.etge<strong>en</strong> op 13,<br />
14 <strong>en</strong> 15 November <strong>1787</strong> is geschied.<br />
<strong>De</strong> leverancier Huiber;t van Ee te Utr.echt<br />
bleef op 16 <strong>en</strong> 17 d.a.v. wederom <strong>in</strong> gebl'eke<br />
<strong>en</strong> I~ocht<strong>en</strong> Bu:rgmeester<strong>en</strong> zelf eo<strong>en</strong><br />
2-tal be:est<strong>en</strong> .aan, voor resp. f 92-5-8 <strong>en</strong><br />
f 73-5-8.<br />
Op 18 November <strong>1787</strong> zond de leverancier<br />
e<strong>en</strong> hoeveelheid geslacht vee voor 3<br />
dag<strong>en</strong>, hetwelk op last van d<strong>en</strong> Commandeer<strong>en</strong>d<strong>en</strong><br />
Offi.cier werd gedistr~bueerd.<br />
Met de levEll<strong>in</strong>g van het brood was het<br />
ev<strong>en</strong>zoo gebr.ekkig. Vcorloopig zou de lever<strong>in</strong>g<br />
daarvan plaats hebb<strong>en</strong> door de te<br />
<strong>Naard<strong>en</strong></strong> gevestigde bakke:rs. <strong>De</strong> eerste lev.er<strong>in</strong>g,<br />
voor 3 dag<strong>en</strong> t.egelijk, bes.tond uit<br />
e<strong>en</strong> 6 ponds brood voor iede:r<strong>en</strong> mans.chap.<br />
Sedert het b<strong>in</strong>n<strong>en</strong>kom<strong>en</strong> was tot <strong>en</strong> met<br />
16 November <strong>1787</strong> het volg<strong>en</strong>de geleverd:<br />
3 last <strong>en</strong> 15 mud haver, 4250 pond hooi,<br />
2000 boss<strong>en</strong> stroo.<br />
Op 17 November d .a.v. werd het ga:rnizo<strong>en</strong><br />
wederom van nieuw.e voorTad!<strong>en</strong> haver,<br />
hooi <strong>en</strong> stroo voorzi<strong>en</strong>.<br />
Ook omtr<strong>en</strong>t de leverantie van aardappel<strong>en</strong><br />
blev<strong>en</strong> de kla,cht<strong>en</strong> niet uit.<br />
<strong>De</strong> Burgemeester<strong>en</strong> w<strong>en</strong>dd<strong>en</strong> zich tot d~<br />
Gecommitteerde Rad<strong>en</strong> met verzoek d.er,<br />
aanneme:r ie gelast<strong>en</strong>, dat e<strong>en</strong>e geregelde<br />
leverantie zou plaats v<strong>in</strong>d<strong>en</strong>.<br />
Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> verzccht<strong>en</strong> zij nogmaals de<br />
<strong>in</strong>gekwartierde militair<strong>en</strong> f 1 pe>r week u it<br />
te betal<strong>en</strong>, opdat zij zehce he.t ontbrek<strong>en</strong>de<br />
d<strong>en</strong>: d.a,gelijksche leVl<strong>en</strong>sbehoeft<strong>en</strong> kond<strong>en</strong><br />
aanschaff<strong>en</strong>, t.emeer daar d•e zoo v.erarmde<br />
<strong>in</strong>.gezet<strong>en</strong><strong>en</strong> niet <strong>in</strong> staat wa!r<strong>en</strong> h<strong>en</strong> van<br />
het noodzakelijke te voorzi<strong>en</strong>.<br />
G<strong>en</strong>eraal de Bock adviseeroe de Vroedschap,<br />
bij d<strong>en</strong> Commande.er<strong>en</strong>d<strong>en</strong> Pruisisch<strong>en</strong><br />
G<strong>en</strong>e:raal d<strong>en</strong> Graaf Von Kalkr:euth<br />
op spoecl. aan te dlr<strong>in</strong>g<strong>en</strong>.<br />
In het advies van eerstg<strong>en</strong>oemd<strong>en</strong> officier<br />
leest m<strong>en</strong> o.a. ,dat nam<strong>en</strong>tlijk voo:r 't<br />
guarnizo<strong>en</strong> te <strong>Naard<strong>en</strong></strong> ziJn g~eschikt, daags<br />
137 ratioi!1S, bestaande <strong>in</strong> 3 p. hooij, 4 p .<br />
stl'coij <strong>en</strong> 3 3/4 routs _ haV"'"r Berlijnse maat,<br />
weg<strong>en</strong>d•e 1152 p. 't w<strong>in</strong>spel, met 3 p. aardappel<strong>en</strong><br />
per twee mar., <strong>en</strong> e<strong>en</strong> fles G<strong>en</strong>everr<br />
te V"erdeel<strong>en</strong> over 12 mans,chapp<strong>en</strong>".<br />
,Verder daags 72.5 portions broodt <strong>en</strong><br />
vlees,ch, b:estaande <strong>in</strong> 6 pond<strong>en</strong> rog~g<strong>en</strong>brood<strong>en</strong><br />
ieder man voor d!rie diaag<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
daags Yo p. VLeasch, aUes aDco·rdeer<strong>en</strong>de me~<br />
't Engagem<strong>en</strong>t van d<strong>en</strong> aannemex."<br />
<strong>De</strong> levE•rancier die blijkbaar van hoog:erhand<br />
reeds op zijn onregelmatige leveranti<strong>en</strong><br />
was gewez<strong>en</strong>, schreef 23 November<br />
<strong>1787</strong> dat hij ,op het .spoedigs.te t.ot Wesel"<br />
wa,s ontbod<strong>en</strong> <strong>en</strong> op 1 <strong>De</strong>cember d.a.v,. te<br />
<strong>Naard<strong>en</strong></strong> hoopte terug te zijn.<br />
In de ve11g.ader<strong>in</strong>g van 21 <strong>De</strong>cember klag<strong>en</strong><br />
Burgemeester<strong>en</strong> nog e<strong>en</strong>s OVler de<br />
slechte lever<strong>in</strong>g van ,vivres <strong>en</strong> fourage"<br />
t<strong>en</strong> behoeve van het Pruisis.che garnizo1<strong>en</strong>.<br />
<strong>De</strong> Vrm:dsch:ap wer~ddle at!e mo·gelijke<br />
pog<strong>in</strong>g<strong>en</strong> aan om de verhoud<strong>in</strong>,g tussch<strong>en</strong><br />
de <strong>in</strong>gez,et<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>en</strong> h•et Pruisische garnizo<strong>en</strong><br />
zoo go•ed mo,gelijk te do<strong>en</strong> zijn.<br />
<strong>De</strong> VTcedJSchap besloot <strong>in</strong> hare vergader<strong>in</strong>g<br />
van 17 N ovemher, die <strong>in</strong>gezet<strong>en</strong><strong>en</strong> bij<br />
wie manschapp<strong>en</strong> war<strong>en</strong> <strong>in</strong>gekwartierd,<br />
e<strong>en</strong>e uitdeel<strong>in</strong>g ad f 1.-· per week per<br />
persoon te do<strong>en</strong>.<br />
Voor de eerste dri•e wek<strong>en</strong> ve:rschaft<strong>en</strong><br />
het Weeshuis <strong>en</strong> de Diaconi.e der Ned.<br />
Geref. Geme<strong>en</strong>te ieder f 1000.-.<br />
Confo!fm vor<strong>en</strong>bedoeld resolutie werd<br />
16
over de ·eerst.e, twe,ede <strong>en</strong> derde week respectievelijk<br />
d·e vo·lg<strong>en</strong>de bedrag<strong>en</strong> uitge<br />
~eerd, t.w. f 709.-, f 715.- <strong>en</strong> f 716.-, tezam<strong>en</strong><br />
f 214lJ.-.<br />
<strong>De</strong> uitkee>r<strong>in</strong>g ad f 1.- per week duurde<br />
geruim<strong>en</strong> tijd, waarvoor de geld<strong>en</strong> door het<br />
Weeshuis <strong>en</strong> de Diaconie voorno-emd we:rd<strong>en</strong><br />
beschikbaar gesteld.<br />
In verbanJ. met d~ vele ui•tgaveiJ t<strong>en</strong> behoeve<br />
van het garnizo<strong>en</strong> deed de Vrooed<br />
&ehap alle m o•eite om van die overlast te<br />
word<strong>en</strong> bevrijd.<br />
RESTITUTIE.<br />
<strong>De</strong> Presid<strong>en</strong>t Schep<strong>en</strong> Cornelis van Leeuw<strong>en</strong><br />
werd gemaehtigd terzake met Heer<strong>en</strong><br />
Burgemeester<strong>en</strong> van Muid<strong>en</strong> te sprek<strong>en</strong>,<br />
terwijl de Vroedschap zich richtte tot de Stat<strong>en</strong><br />
van Holland, om restitutie van de uitbetaalde<br />
,serviesgeld<strong>en</strong>".<br />
<strong>De</strong>n 28st<strong>en</strong> Maart 1788 werd de Vroedschap<br />
mededeel<strong>in</strong>g gedaan van e<strong>en</strong> <strong>in</strong>gekom<strong>en</strong><br />
ordonnantie groot f 3.000.-, om gebruikt<br />
te word<strong>en</strong> tot ondersteun<strong>in</strong>g van de<br />
<strong>in</strong>gezet<strong>en</strong><strong>en</strong>. Beslot<strong>en</strong> werd de helft aan het<br />
Weeshuis <strong>en</strong> de wederhelft aan de Diaconie<br />
te restitueer<strong>en</strong>.<br />
Voorts werd blijk<strong>en</strong>s rnededeel<strong>in</strong>g van de<br />
Vroedschap dd. 18 Juni 1788 nog e<strong>en</strong> bedrag<br />
ontvang<strong>en</strong> groot f 12.800.- t<strong>en</strong> laste van de<br />
Geme<strong>en</strong>e Landsmiddel<strong>en</strong>, weg<strong>en</strong>s uitbetaalde<br />
,serviesgeld<strong>en</strong>" gedur<strong>en</strong>de d<strong>en</strong> afgeloop<strong>en</strong><br />
w<strong>in</strong>ter t<strong>en</strong> behoeve van het Pruisische<br />
garnizo<strong>en</strong>.<br />
Over het tijdvak 3 D:::c. <strong>1787</strong>-4 Mei 1788<br />
was c<strong>en</strong> bedrag ad f 15.800.- ·Cil1tvangerr,<br />
welk bed:rag op f 26.- na, overe<strong>en</strong>stemde<br />
met de werkelijk gedane uitkeer<strong>in</strong>g<strong>en</strong>.<br />
VERGOEDINGEN.<br />
Wijders overwoog de Vro.edschap, dat de<br />
<strong>in</strong>g1ezet<strong>en</strong><strong>en</strong>, die officier<strong>en</strong> hadd·<strong>en</strong> <strong>in</strong>gekwartierd,<br />
veel meer last <strong>en</strong> uitgav<strong>en</strong> haddon<br />
gellad, dan deg<strong>en</strong><strong>en</strong> waar maru;.chap<br />
IJ<strong>en</strong> <strong>en</strong> onderofficier<strong>en</strong> <strong>in</strong> kwarti.er war<strong>en</strong><br />
geweest.<br />
M<strong>en</strong> besloot dan c.ok die <strong>in</strong>gezet<strong>en</strong><strong>en</strong> '.n<br />
vergoed<strong>in</strong>:g te gev<strong>en</strong> t.w.: Vcor ieder<strong>en</strong><br />
stafofficier wekelijks f 3.-; voor ie
In de vergade,r<strong>in</strong>g van 24 Sept. 1790 werd<br />
a.a.'1 de Vroedschap rek<strong>en</strong><strong>in</strong>g <strong>en</strong> verantwoard<strong>in</strong>g<br />
gedaan van de ontV'ang<strong>en</strong> geld<strong>en</strong>,<br />
t<strong>en</strong> behoeve van de <strong>in</strong> ga11nizo<strong>en</strong> ge1eg<strong>en</strong><br />
uoep<strong>en</strong>, waaruit o.a. blijkt dat Burgemeester<strong>en</strong><br />
·e<strong>en</strong> 2-tal ordonn
,op e<strong>en</strong> .<strong>in</strong>directe wijze hadd<strong>en</strong> geemployee:rd".<br />
<strong>De</strong> Bur.gemeestet"<strong>en</strong>, over d.it feit zeer<br />
ontstemd, lokt<strong>en</strong> e•<strong>en</strong> uitspr.aak van de<br />
vroedschap uit, welk r.:Oillcre ve["klaarde<br />
dat alles naar behooT<strong>en</strong> was verantwoord.<br />
Uit het gegev<strong>en</strong> overz.icht van de uitbet.aalde<br />
geld<strong>en</strong> we;g<strong>en</strong>:s <strong>in</strong>kwartier<strong>in</strong>g van<br />
troep<strong>en</strong>, blijkt, d.at de Pl"Uisi:sche bezett.<strong>in</strong>g<br />
<strong>in</strong> het beg<strong>in</strong> der maand Mei 1788 was gee<strong>in</strong>digd.<br />
ALGEMEENE ILLUMINATIE.<br />
<strong>De</strong> Vroedschap besloot <strong>in</strong> h~e vergader<strong>in</strong>g<br />
van 31 Juli 1788, d<strong>en</strong> verjaaTdag van<br />
H.K.H. de Plr<strong>in</strong>ses van Oranj•e Nassau, zijnde<br />
d<strong>en</strong> 7d<strong>en</strong> Augustus d.a.v., met eo<strong>en</strong> algeme<strong>en</strong>e<br />
i.llum<strong>in</strong>atie te herd<strong>en</strong>k<strong>en</strong>, zulks<br />
mede <strong>in</strong> verband met het feit, d.at dit de<br />
eerste verja~da.g was na de omw<strong>en</strong>tel<strong>in</strong>g.<br />
E<strong>en</strong> ied·er kon volstaan met het ilJ.um<strong>in</strong>eer<strong>en</strong><br />
van d<strong>en</strong> voorgevel van zijn huis,<br />
beg<strong>in</strong>n<strong>en</strong>de des avomds te 9 ure <strong>en</strong> e<strong>in</strong>dig<strong>en</strong>de<br />
des naohts 1Je 12 ure.<br />
E<strong>en</strong> iegelijk werd t<strong>en</strong> stv<strong>en</strong>gste v·erbod<strong>en</strong><br />
,imand hoe g<strong>en</strong>aamd, het zij aan de<br />
huijs<strong>en</strong>, het zij op ':s Heer<strong>en</strong> straat<strong>en</strong> op<br />
e<strong>en</strong>igerhande wijze te molesteer<strong>en</strong> op po<strong>en</strong>e<br />
van rigoureuselijk, Zielfs aan d<strong>en</strong> Lijve<br />
naar Exi;gantie van zaak<strong>en</strong>, te zu.ll<strong>en</strong> werde<br />
gestTaft."<br />
Verbod<strong>en</strong> werd vuurwerk<strong>en</strong> af te stek<strong>en</strong>,<br />
zwermers, voetzoekers, of andere dusdan.ige<br />
brand<strong>en</strong>de mach<strong>in</strong>es te werp<strong>en</strong>, b<strong>en</strong>ev<strong>en</strong>s<br />
het schiet<strong>en</strong> met bus:s<strong>en</strong>, snaphan<strong>en</strong><br />
of pistol<strong>en</strong>, alsmede het brand<strong>en</strong> van piktonm<strong>en</strong>,<br />
krans<strong>en</strong>, VTeugdevur<strong>en</strong> e.d.<br />
<strong>De</strong> spor<strong>en</strong> van het verblijf der Pruisisch<br />
troep<strong>en</strong> b<strong>in</strong>n<strong>en</strong> de Vest<strong>in</strong>g war<strong>en</strong> nauwelijks<br />
verdw<strong>en</strong><strong>en</strong> of de aJanhangers der<br />
Fransche Repubtliek vertoond<strong>en</strong> zich vooT<br />
Gooil.and's hoofdstad.<br />
(Overdruk uit de Naarder Courant, behoor<strong>en</strong>de<br />
tot de Gecomb<strong>in</strong>eerde Gooische Blad<strong>en</strong>)<br />
19
•