Beatrijs Van Hulle

LEVEN IN DIENST VAN MUZIEK- EN KUNSTEDUCATIE
Een gesprek met Beatrijs Vanhulle
Beatrijs Van Hulle heeft een rijke carrière uitgebouwd als leraar muzikale opvoeding, esthetica
in diverse scholen en als docent aan de lerarenopleiding van het Lemmensinstituut (LUCA School
of Arts). Uit bezorgdheid voor de kritische situatie van muziek en andere artistieke vakken in
het dagonderwijs was zij lid van diverse commissies: leerplancommissie esthetica, commissie
muziekeducatie. In juni 2007 begint Beatrijs met een een Forum op Klara waarbij ze aandacht
vraagt voor het recht van ieder kind, iedere jongere voor een kwalitatieve muzikale en artistieke
opvoeding en voor de vorming van het gevoeld voor schoonheid. Beatrijs heeft zich als trouwe
medewerker onvoorwaardelijk ingezet voor de organisatie Muzes. Samen blikken we terug op
een rijkgevulde carrière.
Was de keuze voor een opleiding in de muziek evident voor
jou? Wat heeft u ertoe aangezet om muziek te volgen en hoe
heeft u deze opleiding ervaren?
Zoals bij de zes kinderen in de familie Van Hulle begonnen mijn
eerste muzikale stapjes in de Jeugdmuziekschool te Heverlee.
Het was een prettige ontdekkingstocht spelenderwijs met het
handboek 'Speelman pak aan' Ik bleef nog een extra jaar om
Een inzicht in de het spel op altblokfluit te leren. Dan
kwam de overgang naar het ‘serieuze’
algemene
instrument piano in een de ‘echte’
cultuurgeschiedenis, muziekschool, Daar speelde ik met
de filosofie, de
de blokfluit mee in het Kleine en het
Grote Orkest. De meer traditionele
kunstgeschiedenis…
wegen – zoals notenleer en dictee –
maakte mijn muzikale waren niet echt aan mij besteed.
basis meer
De aanzet tot de muzikale basis was
zeker te danken aan mijn ouders. Vake
fundamenteel en
zong en dirigeerde een parochiekoor
inhoudelijk rijker. in zijn vrije tijd. Mijn moeke
begeleidde, als talentvolle pianiste,
het familie-orkest. Ik was in ons orkest en bij onze concertjes
slechts de blaadjesdraaister.
Vake kon heel boeiend vertellen over de bezoeken aan steden
en musea tijdens zijn vele professionele internationale reizen.
Jammer dat hij gestorven is voordat ik actief werd als begeleidster
van muzikale reizen, vaak met zijn geliefde reisbestemmingen:
Wenen, Berlijn, New York… Op de reizen mis ik hem. Hij zou een
ideale, geïnteresseerde en animerende reisdeelnemer geweest zijn.
Moeke “reisde met de TV”. Vaak keek ik
Zo leerde ik al
met haar naar muziek- en
kunstprogramma’s. Zij leerde mij ook vroeg beseffen dat
aandachtig naar mooie films te kijken. We ik meer geschikt
hadden thuis ook een mooie collectie van
was voor een
Lp’s over het leven van com-ponisten met
luistervoorbeelden. Hierdoor gaf ik als 12- muzische,
jarige mijn eerste spreekbeurt over mijn elementaire
grote liefde Bach.
muziekopvoeding.
Op het einde van de Humaniora vergezelde
ik vake naar de Opendeurdag van het Lemmensinstituut. De Orffinstrumenten
en de Koorzang fascineerden mij en de volgende dag
sprak mijn moeke spontaan de volgende wijze woorden: “Doe een
jaartje muziek . Dat is geen tijdverlies. Nadien kan je nog kiezen.” En
zo gebeurde het. Door het rijke muzikale aanbod van het
Lemmensinstituut werd ik echt ‘door de muzikale microbe
’gebeten’ en voltooide ik daar mijn Regentaatsstudie. Maar mijn

verstand had honger naar meer. Zo begon ik met de studies
Musicologie aan de KULeuven, waar mijn wereld helemaal open
bloeide.
Je was op heel jonge leeftijd actief als leraar in het
Jeugdmuziekatelier? Welke impact heeft dit gehad op je latere
carrière?
Mijn eerste stappen in de muziekeducatie
startten op 18-jarige leeftijd, nog tijdens mijn
regentaatsopleiding, ook
in de Jeugdmuziekschool te Heverlee: lerares
blokfluit. Tijdens mijn klassikale lessen leerden de
kinderen mij hoe ik muziekbegrippen op een
elementaire wijze moest uitleggen. Enkele jaren
later werd ik directrice en de Jeugdmuziekschool evolueerde tot
een hoogtepunt met het kinderconcert in de Grote Aula in
Leuven en een echt muziekkamp ter gelegenheid van het 25-
jarige bestaan. Bij het contact met de ouders werd me echt
duidelijk dat kinderen en jongeren heel graag kwamen. De Orffklas
en de bewegingsleer waren echte toppers.
Dikwijls maakte ik de bedenking dat deze muzische en
elementaire muziekopvoeding, die de eigenlijke reden van
bestaan van jeugdmuziekscholen is, via dagonderwijs voor alle
kinderen toegankelijk moet worden.
Geïnspireerd door mijn ervaringen en activiteiten in de
Jeugdmuziekschool, sloot ik mijn studies musicologie af met de
licentiaatsverhandeling Het Orff-Schulwerk van Carl Orff (1895-
1982), inspiratiebron voor muzische en elementaire
muziekopvoeding. Het was, bij Musicologie Leuven, de eerste
muziekpedagogische thesis.
Je bent heel sterk overtuigd van de waarde van
muziekeducatie voor elk kind, voor elke jongere. Van in het
begin van je professionele carrière was je actief als leraar
esthetica. Hoe heb je dit vak aangepakt? Hoe ben je hier
geëvolueerd?
In 1980 startte ik mijn professionele loopbaan als lerares
esthetica in de ASO-school ’t Fort – na fusies nu het
‘Guldensporencollege’ - te Kortrijk. De uitdaging was door het
vak esthetica tieners en jonge volwassenen open te stellen voor
de taal van de muziek, architectuur, beeldende kunsten,
fotografie, film, mode en design…de schoonheid. Mijn lessen
evolueerden duidelijk van een meer theoretische naar een vooral
veelzijdige, ervaringsgerichte aanpak. Dankzij de grote evolutie
van audiovisuele mogelijkheden bleef het telkens boeiend om de
lessen vernieuwend voor te bereiden. Jongeren zijn meestal niet
uit zichzelf geïnteresseerd in esthetica. En dit geldt immers voor
de meeste vakken. Hoe kan je hen warm maken hiervoor?
Het resultaat is vaak niet onmiddellijk zichtbaar, maar de
leerlingen ontvangen hier een basis om, op het gepaste moment
in hun leven, de oren en ogen te openen om deel te nemen aan
het verrijkende aanbod van het culturele leven.
De laatste jaren had ik meer kinderen met een
migratieachtergrond in de klas. Voor hen ging helemaal een
nieuwe wereld open en zij werkten ijverig aan de opdrachten.
Ook stimuleerden zij mij, onbewust, om, voor de
kunstvoorbeelden over de grenzen heen te kijken en hen de
Het enige antwoord op deze
vraag is: schep hun interesse
door de uitstraling, de
begeestering en de
creatieve, gevarieerde
aanpak van de leerkracht.
gelegenheid te geven mij en de klasgenoten hierover te vertellen.
Een digitaal schoolplatform zoals Smartschool is een dankbaar
medium om mijn PowerPointpresentaties voor de leerlingen
toegankelijk te maken. Hiervan en van internet maakten ze gebruik
voor hun jaarlijks kunstendossier. De laatste tien jaar van mijn
schoolcarrière organiseerde ik voor alle
zesdejaars een cultuurdag in Antwerpen,
opgebouwd uit een museumbezoek in de
voormiddag en een thematische wandeling in de
namiddag. Ook hierbij maakte ik dankbaar gebruik van
Smartschool om het programma van de
keuzemogelijkheden aantrekkelijk in beeld voor te
stellen. Zo konden zij beter een persoonlijke keuze
maken voor hun daguitstap Antwerpen. Graag wil ik hierbij mijn
dankbaarheid uiten aan de opeenvolgende directies van de school,
die telkens begaan waren met een kwaliteitsvolle muziek- en
kunsteducatieve vorming van de leerlingen.
De talrijke leerlingen die bij jou de lessen hebben gevolgd zijn
overtuigd van de waarde van kunst en muziek op school. Wat vind
je het grootste probleem bij esthetica in het dagonderwijs?
Esthetica kan niet door een leerkracht met gelijk welke opleiding
gegeven worden. Dit is nochtans in de meerderheid van de scholen
zo. Vaak wordt esthetica gegeven door classici, germanisten,
romanisten, historici, godsdienstwetenschappers... die in de materie
geïnteresseerd zijn. Zij geven dit vak echter samen met de discipline
waarvoor ze opgeleid zijn. En ik kan je verzekeren dat de
lesvoorbereidingen voor het rijke pallet van esthetica zeer
arbeidsintensief zijn! Erger nog: veel directies verdelen de uurtjes
esthetica volgens uurroosters die nog opgevuld moeten worden. In
Muziek is een mentaliteit. Zij geeft aan de wereld een ziel
Vleugels aan de geest – -kracht aan de verbeelding –
-charme aan de treurigheid - vreugde en leven aan alles op aarde.
Zij ligt aan de oorsprong en is deel van hetgeen dat goed,
waar en schoon is. (Plato)

het slechtste geval - en dit is mede gevolg van het
voorafgaande - schaffen de scholen het vak
esthetica in het zesde jaar af. Veelvuldig deed ik
een oproep naar onderwijsverantwoordelijken om
te zorgen voor opgeleide en bezielde
estheticaleerkrachten zodat de scholen voor
degelijke leerkrachten kiezen en dit vak eindelijk
als een volwaardige discipline kan functioneren in
de opvoeding van jongeren tot volwassenheid. In
het meer uitdagende leerplan van 2004 staat in de
inleiding terecht.
Waarom besliste het Katholiek Onderwijs
Vlaanderen om het vak esthetica enkel in het vijfde
jaar ASO verplicht aan te bieden?
Erger nog: in de lessentabellen van het Officiële
Onderwijs - GO! en het OVSG - is het vak niet
vermeld bij de basis- en optievakken.
In opdracht van het Ministerie van Onderwijs werd
ik tijdens het schooljaar 1985 - 1986 halftime
vrijgesteld om sessies bijscholing te geven,
inspelend op de nieuwe inzichten van het
leerplan 1992.
Hiervoor ging ik mij verdiepen in de parallellen
tussen beeldende kunsten en muziek doorheen
de cultuurgeschiedenis.
Dit thema zou mij blijven inspireren in mijn
muziekeducatieve aanpak. Verdere inspiratie
kreeg ik nog door de medewerking, in opdracht
van de Uitgeverij Pelckmans, aan een nieuw
handboek esthetica.
Tijdens mijn opdracht in ’t Fort ging ik jaarlijks
aan de slag in het basisonderwijs om de zang
voor het Eerste Communiefeest met de kinderen
wijze.
voor te bereiden. Ik had een groep van 60
kinderen voor mij: ze zongen, dansten, klapten,
leerden notennamen…en het was voor mij zalig om het
zangplezier te zien flikkeren in hun ogen.
Uw inzet voor de kunstvakken ging veel verder dan leraar
muzikale opvoeding en esthetica in ‘t Fort. Het was duidelijk
dat in het huidig onderwijssysteem weinig plaats in voor
kunst- en muziekeducatie.
Juist. Ondertussen bleef ik waakzaam de teloorgang van
muzikale opvoeding en esthetica in het dagonderwijs volgen.
Hierbij dient wel vermeld dat, dankzij beter opgeleide
leerkrachten, in veel scholen positieve dingen gebeuren.
In 1988-89 maakte ik deel uit van de Interdiocesane Stuurgroep
voor Muzikale Opvoeding van het Vrije Onderwijs rond het thema
‘Meer Cultuur op school’. Met deze groep, onder leiding van de
muziekinspecteur en -pedagoog Antoon Defoort, organiseerden
we in de Grote Aula in Leuven een colloquium onder het thema
‘Meer kunst, meer muziek op school’, en verspreidden we een
witboek en affiches in de hoop dat onze missie weerklank zou
vinden in een breed maatschappelijk debat. In het boek,
samengesteld door Mark Reybrouck, zijn een 50-tal bijdragen
gebundeld van prominenten uit uiteenlopende professionele
kringen, niet rechtstreeks betrokken bij het doorgeven of
verspreiden van cultuur. Het boek besluit met aanbevelingen van
de stuurgroep. Ze klinken vandaag nog heel actueel.
Na de spijtige beslissing van de Guimardstraat om esthetica
alleen in het vijfde jaar van ASO aan te bieden, uitte ik mijn
teleurstelling in een Forum op het gastenboek van de
opstartende zender KLARA. Het forum werd intens gevolgd.
Mijn bedoeling was om, door dialoog met verschillende
standpunten en ervaringen, te komen tot een beter begrip en
interesse aan te wakkeren, en zo een stimulans te zijn voor de
uitbouw van muzikale en artistieke vorming vanaf de kleuterklas
Hier groeide mijn
wens dat elk kind en
elke jongere het recht
moet hebben om, op
een gezond kritische
manier, met het brede
spectrum van muziek
te leren omgaan, en
dit op een veelzijdige
tot einde middelbare studies. Toen kwam, in 2007, het
fameuze rapport van de Australische Professor
Bamford. Zij deed een mondiaal onderzoek over de
impact van kunst en cultuur op de ontwikkeling van het
kind in het onderwijs. Het klonk wel negatief over de
situatie in ons land. Even werden de geesten wakker
geschud en ontstonden allerlei commissies. Zelf
zetelde ik hierbij in de Werkgroep Muziekeducatie in
opdracht van het Muziekcentrum Vlaanderen. We
maakten een degelijk overzicht van de bestaande
actoren, reikten hierbij richtlijnen aan en
formuleerden aanbevelingen. Voor een concretisering
is er nog een lange weg af te leggen. Met vreugde
merk ik dat de laatste jaren meer aandacht besteed
wordt aan de
muzische
opvoeding in het
basisonderwijs, maar de
doelstellingen en juiste
competenties moeten nog
duidelijker uitgewerkt
worden. In het nieuwe
decreet van DKO staat ook
het prachtige nieuws:
“Vanaf 1 september 2018
“Het vak esthetica
ondersteunt de evolutie
naar een algemene
schoonheidsbeleving en
een verfijnde levensstijl
enerzijds, en naar een
levendige omgang met
alle uitingen van kunst
en cultuur anderzijds.”
zullen kinderen vanaf 6 jaar alle disciplines kunnen volgen in het
deeltijds kunst-onderwijs in Vlaanderen. Muziek en woordkunstdrama
zijn de nieuwe disciplines voor jonge kinderen. Het
deeltijds kunstonderwijs gaat nauwer samenwerken met de
scholen zodat alle leerlingen kennis maken met cultuur en kunst
en wie levenslang wil leren, krijgt daartoe de kans vanaf 2018”
Jouw bezieling en engagement als leraar kunst trok de
aandacht en werkte inspirerend. Het duurde niet lang of je
werd ook gevraagd aan Luca, School of Arts, het toenmalige
Lemmensinstituut.
Naar aanleiding van de komst van een nieuw leerplan en mijn
artikel hierover in Adem, tijdschrift van het Lemmensinstituut,
werd ik in 1987 door de toenmalige directeur gevraagd om in
het Lemmensinstituut voor de laatstejaars Laureaat Pedagogie
een vak didaktiek esthetica te doceren. Aanvankelijk vulde ik dit
nieuwe vak in zoals mij opgedragen was: voorstellen van het
nieuwe leerplan en van de geschiedenis van het vak, ook over de
grenzen heen. Maar ik besefte snel dat de studenten weinig idee
hadden van de cultuur- en kunstgeschiedenis. Door de
lamentabele voorgeschiedenis in het dagonderwijs is het niveau
en de culturele bagage van de kandidaat-studenten vaak
bedroevend laag. Muziekscholen alleen kunnen dit euvel niet

oplossen. Zo moest ik meer inspelen op de rijke inhoud van dit vak.
Vermits het aantal studenten te groot en het aantal lessen te klein
waren, bleven de mogelijkheden uiterst beperkt om hen ook in
praktijk een les te laten voorstellen. Uiteindelijk gaf ik de studenten
de opdracht om lesvoorbereidingen schriftelijk uit te werken en dit
telkens te combineren met een aangepaste PowerPointpresentatie.
Het was voor hen een weliswaar veeleisende, maar meestal
verrijkende en positieve ervaring. Fijn was de vaak terugkomende
reactie dat ik hen zin liet krijgen om esthetica te geven! Het blijft
voor mij boeiend te zien hoe mijn oud-studenten, die tijdens de
lessen al geïnteresseerd waren, een mooie muzikale loopbaan
uitbouwen en hun inzichten en ervaringen doorgeven.
Een ander vak binnen mijn Lemmens-loopbaan was Inleiding
Muziekgeschiedenis. Aan de eerstejaars gaf ik een vak waarbij de
muziekgeschiedenis gesitueerd werd binnen het cultuur- en
kunsthistorisch kader. Tijdens de lessen besteedde ik vooral
aandacht aan geduid muziek beluisteren en aan de parallellen met
de evolutie in de kunstgeschiedenis. Zo wilde ik de muzikanten een
bredere, algemeen vormende context aanbieden. Ik genoot echt
van de respons van studenten die gemotiveerd en met positieve
inzet duidelijk voor de opleiding gekozen hadden. Maar ook in deze
hogere opleiding werd er gesnoeid in de algemeen vormende
vakken. Bij de herziening van de opleidingen bleef dit vak jammer
enkel nog over voor de jazzstudenten.
De laatste drie academiejaren kreeg ik de kans om intens te werken
rond dit vak met Wouter Boon, een student met het
Downsyndroom, maar vooral met een grote muzikale interesse en
begaafdheid. Het voorbije academiejaar, mijn eerste pensioenjaar,
gaf ik hem nog opdrachten rond muziek beluisteren van grote
componisten.
De stap naar DKO, naar Davidsfonds en Volkshogeschool was
een logisch gevolg van je opgebouwde expertise in het
dagonderwijs. Ondertussen werd duidelijk dat je liefde en
bewondering voor J.S. Bach onnoemelijk ver reikt.
Terwijl mijn professionele loopbaan vooral gericht was op het
begeleiden van jonge mensen, kreeg ik ook de mogelijkheid om
volwassenen mee te nemen op de muzikale, artistieke
ontdekkingstocht.
Een tiental jaar gaf ik Muziekgeschiedenis in het Conservatorium
van Kortrijk en dit telkens met groot succes. Nu kon ik mezelf ook
grondiger verdiepen in de muziekhistorische evolutie en het hoe en
waarom van de grote muzikale meesters en meesterwerken beter
bestuderen en mijn leerlingen meenemen in dit muzikale avontuur.
Het was een hele uitdaging en werd zelfs het favoriete onderdeel
van mijn professionele carrière. Ook voor het Conservatorium
Kortrijk werd muziekgeschiedenis een belangrijk onderdeel
van de opleiding. Mijn werk zal voortgezet worden dankzij de
steun van de nieuwe directeur, van mijn collega
muziekgeschiedenis en zeker ook door het geplande grote
muziekcentrum in Kortrijk. Opening hiervan is voorzien begin
december 2017. In dit kader blijf ik “Muzikale
Ontdekkingstochten” aanbieden, op zaterdagmorgen, in drie
reeksen van drie sessies per schooljaarr.En dit is ook
toegankelijk voor iedereen.
Door de West-Vlaamse Volkshogeschool en later door het
Davidsfonds werd ik gevraagd om muziekcursussen te geven.
Stilaan werd ik bekend en gevraagd door allerlei organisaties
in Vlaanderen. Ook hierbij vind ik muziek- en
schoonheidservaringen belangrijk, en dit gekaderd in de
evolutie van cultuur- en kunstgeschiedenis
Vanaf 1996 begon ik muziekreizen te begeleiden naar Wenen,
Dresden, Berlijn, New York, Schwarzenberg, Augsburg en
Salzburg, München en Bayreuth, Hamburg en vooral Thüringen
en Sachsen. Mijn eerste reis is nog steeds mijn absolute
topper: de BACHreis. Die ondernam ik dit jaar voor de
eenentwintigste keer. Oorspronkelijk volgde ik de
concertenreeks van de MDR “Bach und seine Stätte” en
reisden we in de voetsporen van Bach langs al zijn woonsteden
en genoten we van concerten op de historische locaties. Deze
concertenreeks bestaat niet meer en zo begeleid ik voor
Davidsfonds Cultuurreizen jaarlijks de reis naar het Bachfest in
Leipzig, gecombineerd met een bezoek aan Eisenach en
Weimar.
Sinds het ontstaan van Muzes, kunnen we rekenen op je
onvoorwaardelijke steun. Met raad en daad sta je Muzes bij.
Je aanwezigheid en input op talrijke overlegmomenten
helpen de organisatie om te groeien.
Met grote interesse had ik regelmatig contacten met de
coördinator Jos Maes vóór de start van Klankendaal, het
Flemish Centre for Music Education. “Het Project Klankendaal
organiseert nascholingen, workshops en trainingen in het
kader van professionalisering van leraren, directie en
schoolteams. Het aanbod gaat dieper in op muzische thema’s
en geeft tools om pedagogisch-didactische methodieken te
implementeren in de Mechelse scholen”. Ook ontstond hier
Muzes, een beroepsorganisatie van leraren muzische vorming
(BaO) en artistieke vakken (SO). Bij Muzes wordt er intens
gewerkt om hun missie naar een ruim publiek uit te dragen. Ik
verlang naar de uitgave en verspreiding van het boek “Leraar
die de wolken meet. Een pleidooi voor kunsteducatie”.
Hiermee zullen de aspiraties van Muzes ongetwijfeld de
aandacht trekken. Ik ben gelukkig dat ik hier ook mijn steentje
kan bijdragen. Het ligt immers in de lijn van mijn persoonlijk
levenswerk.