Museum Praet jaargang 3 no.1 totaal

MUSEUM PRAEÏ - 3" iaargang' nummer 1
mei t998
BEGRAAFPLAATS ZUYTEN
,EEN TUYN MET EEN SCHOONE BEUKE HEG...'
Binnenkort verschijnt er van de hand van Piet Buurmans en Cees Hoosemans een boek, waarin
ile geschiedenis yan Zuylen wordt belicht. Op de vrang van de red,actie, of er een artikelenreeks
in ïuluseumpraet kon worden opgenomen, verklaarde Cees Hoosemans zich bereid hieraan mee te
doen. Wij laten hem graag aan het woord"'
Voor een goed begrip is het ruoodzakeliik dat de
Lezer enig inzicht heeft in de geschiedenis van de
R.K. gemeenschaP in Breda.
0e l«atholieke gemeenschap
in Breda
De geschiedenis van begraafplaats Zuylen ís zéér
nauw verbonden met die van de Bredase katholieke
gemeenschap, die tot het midden van de 16'
eeuw een vrij rustig bestaan leidde' In diezelfde
eeuw was er ook een kleine Calvinistische gemeenschap.
Eén lid van hen was de uit Antwerpen
afkomstige Anthonis de Backeler. die nogai wat
contacten onderhield met geloofsgenoten buiten de
stad.
Op dinsdag, 20 augustus 1566 brak in Antwerpen
de Beeldenstorm.uit. Op de avond van diezeifde
dag drong ook een groep mannen - via de wallen -
Breda binnen. Hun stadgenooÍ De Backeler verschafte
deze vandalen onderdak. Op donderdag 22
augustus brak in Breda de hel los. De zes mannen
uit Antwerpen - geholpen door veertien Bredanaars
- bestormden de Grote Ketk. Zii verbrijzelden
- volgens een kennelijk vooraf opgesteld plan
- de heiligenbeelden, braken het tabernakel open
en gooiden de hosties uit de cibories op de grond.
Een moedige onderpastoor - die nog een aantal
hosties wilde redden - werd daarbij ruw opzij
gezet. Het eigenlijke vernielingswerk werd door
een aantai lieden uit de lagere sociale laag van de
stad gedaan.
Op het moment dat het stadsbestuur verdere vernielingen
wilde verbieden, werd het door een
delegatie - onder leiding van Marnix van Sint
Aldegonde gewaarschuwd, om niet tussenbeide te
komen. De brekerii moest voltooid worden, rvant
het ging om de vestiging van de enig ware
godsdienst!
In de Grote Kerk werden na afloop de altaren, de
resten van de heiligenbeelden en alle voorwerpen
verwijderd, die herinnerden aan de katholieke
eredienst. De preekstoel kreeg - zoals in alle
protestantse kerken - een centrale plaats'
t2
En daarmee begon ook een lange strijd om vrijheid
van godsdienst. die - met de komst van de
Spaanse veldheer Spinola op 2 juni 1625 - voor de
katholieke gemeenschap een gunstige wending
kreeg. De her,-orrnde leeraars zagen zïch genoodzaakt
om de vlucht te nemen. Hierdoor kwam de
Hervormde Gemeente zonder herders te zitten...
Na de komst van de Spanjaarden kwam de Grote
Kerk weer in het bezit van de katholieken.
Op 5 september 1628 benoemde Isabella van
Spanje tot pastoor van de Onze Lieve Vrawt'e
parochie en Kerk de in Mechelen geboren Jacobus
Vrancx. Zijn benoeming werd bekrachtigd door
de bisschop van AntwerPen.
Helaas kwam aan de vrijheid van godsdienst voor
het katholieke deel van de bevolking in 1637 een
abrupt einde. De stad werd door Frederik Hendrik
- Prins van Oranje - heroverd op de Spanjaarden,
die daarna voorgoed naar het zuiden vertrokken.
Pastoor Vrancx werd verbannen en week uit naar
het klooster in Thorn, waar hlj ook is overleden.
De overige priesters vluchtten naar de Zuideltjke
Nederlanden (België). De Grote Kerk kwam weer
in handen van de Hervormden. Alle geestelijke
goederen werden geconfisceerd en vielen toe aan
het Doruein des Heeren van Breda. De inkomsten
ervan dienden tot onderhoud van de predikanten.
Vanaf 1637 woedde de vervolging van de
Roomschen zo hevig, dat het jaren geduurd heeft
voordat een priester het ook maar een paar dagen
in de stad kon uithouden.
De Roomschez konden met veel gevaar hunne
godsdienstp I i gt en r- ervullen in Princenhage, Ginneken
en Terheijden. Door het Plakkaat v"an 20
rnaart 1642 was het nameiijk ten strengste reiboden
oln de katholieke godsdienst uit te oefenen
Op 3 februari 1643 verboden de Staten Generaal
vervolgens iedere katholieke priesrer om - Óók in
het Land van Breda - lieden te trou\'etl. nadat
eerst gebleken was, dat zrj toor de rret of in de
Gereformeerde kerk getrouir d \\'aren.