Afstudeersymposium

Afstudeersymposium
‘Ouders in de spotlight’
GEREEDSCHAPSKIST
voor beter samenwerken met ouders
Kenniscentrum
Talentontwikkeling

2
Hogeschool Rotterdam

Afstudeersymposium
‘Ouders in de spotlight’
Afstudeersymposium ‘Ouders in de spotlight’
Op woensdag 21 juni 2017 vond het symposium ‘Ouders in de spotlight’ plaats,
georganiseerd door het Instituut voor Sociale Opleidingen, Kenniscentrum Talentontwikkeling
en Expertisecentrum Maatschappelijke Innovatie van Hogeschool Rotterdam.
Tijdens het symposium presenteerden afstudeerders van de sociale opleidingen
samen met onderzoekers van het lectoraat Ouders in Rotterdam Zuid hun inzichten
en resultaten van hun afstuderen over dit onderwerp aan een zaal vol studenten,
docenten en professionals uit het onderwijs en het sociale domein.
In haar inleiding lichtte Mariëtte Lusse, lector Ouders in Zuid het belang toe van samenwerking
met ouders van kinderen in achterstandssituaties. In gebieden waar relatief veel
ouders een laag opleidingsniveau hebben én een andere culturele achtergrond dan de
dominante cultuur, kunnen deze factoren leiden tot opvoedingsonzekerheid. Gebieden als
Rotterdam Zuid (maar ook Rotterdam Noord en West, Amsterdam Zuidoost en Antwerpen
Noord). Door het versterken van de draagkracht en thuisbetrokkenheid van ouders
kunnen sociale professionals bijdragen aan optimale ontwikkelingskansen voor deze
kinderen. Door afstemming tussen de verschillende leefwerelden van kinderen en
jongeren (thuis, school en buurt) helpen we voorkomen dat zij in een neerwaartse spiraal
terecht komen.
3

Draagkracht in de opvoeding
We kunnen de problemen waar ouders en kinderen mee te maken krijgen (hun draaglast)
niet altijd voorkomen. Wel kunnen we bijdragen aan het versterken van de draagkracht
van ouders. Net als hun kinderen hebben ouders behoefte aan een gevoel van autonomie,
competentie, verbondenheid (zie de zelfdeterminatie theorie van Ryan & Deci).
Een stevig sociaal netwerk is een van de belangrijkste steunende factoren aan de draagkrachtkant
van de balans. Sociale professionals kunnen ouders helpen hun netwerk te
versterken en te verbreden. Naast mensen uit de directe eigen kring, kunnen ook mensen
met een andere achtergrond deel uitmaken van het netwerk, zodat er toegang is tot professionele
kennis waarop ouders een eigen onafhankelijk oordeel kunnen baseren (zie de
Haan, de Winter en anderen).
Betrokkenheid bij de schoolloopbaan
De ouders spelen een belangrijke rol in de begeleiding van de schoolloopbaan van hun
kind en daarmee aan vermindering van de onderwijsachterstand. Vooral van belang
daarbij, is de manier waarop ouders hun kinderen thuis op een bemoedigende manier
begeleiden bij het leren en de loopbaankeuzes. Dat geldt voor alle ouders – ongeacht hun
sociaaleconomische achtergrond en opleidingsniveau. Ouders die zelf laagopgeleid zijn,
hebben er echter niet altijd voldoende vertrouwen in dat zij deze rol goed kunnen vervullen.
De samenwerking tussen school en ouders kan de draagkracht van ouders op dit
vlak versterken. Een goede en laagdrempelige samenwerking van school met de ouders,
draagt positief bij aan de thuisbetrokkenheid en daarmee het pedagogische, leer- en loop-
4

Afstudeersymposium ‘Ouders in de spotlight’
baanondersteunend vermogen van de ouders. Voor ouders met een andere achtergrond
dan de dominante cultuur, kan de drempel naar school hoog zijn. Leraren van hun kant
leggen minder makkelijk contact als de verschillen tussen school en thuis groot zijn. Vanuit
het lectoraat werken we met scholen samen om deze drempels te slechten. We zien dat
het steeds meer scholen lukt om bijna alle ouders (95%!) te bereiken. Er is dus geen sprake
meer van afwezige ouders. Als dat in Rotterdam Zuid kan, dan kan het overal!
Gereedschapskist
Om de samenwerking tussen school en ouders te bevorderen, ontwikkelt het lectoraat
Ouders in Rotterdam Zuid een ‘Gereedschapskist voor beter samenwerken met ouders’.
Elke maand wordt in de Gereedschapskist een wetenschappelijk onderbouwd en in de
Rotterdamse praktijk beproefde werkwijze geplaatst voor sociale en onderwijsprofessionals.
Hiermee willen we aankomende, beginnende en ervaren professionals helpen
om zoveel mogelijk ouders te bereiken. Om van daaruit een betere verbinding van leefwerelden
tot stand te brengen en ouders te faciliteren voor de steun van hun kind thuis.
Zo werken we vanuit het contact met alle ouders positief samen aan het toekomstperspectief
van de kinderen op Zuid.
Presentaties afstudeerders
Na de inleiding van de lector, presenteerden de afstudeerders samen met onderzoekers
van het lectoraat Ouders in Rotterdam Zuid hun inzichten:
De Grote LOB-show, promovenda Monique Strijk
In een interactieve show stond de samenwerking tussen ouders en school rondom de
loopbaanoriëntatie- en begeleiding (LOB) van leerlingen centraal. Goede loopbaankeuzes
helpen voorkomen dat leerlingen voortijdig de school verlaten, wat een risico tot maatschappelijke
uitval met zich mee brengt. Hoewel vrijwel alle ouders (thuis) bij de loopbaan
van hun kind betrokken zijn en alle partijen (leerling, ouder, school) het belangrijk vinden
dat school de ouders bij de loopbaanbegeleiding betrekt, blijkt dit nog niet zo eenvoudig
te zijn. In een rollenspel van ouder-docent-leerling toonden studenten Emma Osseweijer,
Lisa Metheuver, Stephanie van Oord (alle Pedagogiek), Lem Nguyen, Renske Bouwman
(Maatschappelijk Werk en Dienstverlening) en onderzoeker Luuk van Schie met het door
hun geschreven script, het belang van samenwerking aan en daagden de aanwezigen
actief uit hun ideeën voor een verbetering tot samenwerking met hen te delen.
De studenten laten met hun onderzoeken zien waar pijnpunten zitten in de loopbaanbegeleiding
van ouders (en de samenwerking met school) en bieden handvatten om dit te
verbeteren. Zo laten Stephanie en Lem laten zien dat gesprekken tussen ouders en school
lastig zijn als ouders laaggeletterd zijn, de Nederlandse taal niet of onvoldoende begrijpen
en weinig kennis hebben van het Nederlandse onderwijssysteem. Stephanie biedt de
school daarom handvatten om de communicatie te verbeteren.
Emma ontdekte dat de brieven die school aan leerlingen meegeeft, regelmatig niet bij de
ouders aankomen en dat het van belang is dat de leerlingen de bijeenkomst zien zitten.
Alleen dan zullen zij er aan meewerken dat hun ouders inderdaad naar school komen.
Emma heeft een handreiking ontwikkeld voor een succesvolle ouderavond.
Lem ontdekte dat ouders soms denken dat hun kinderen zelf hun loopbaankeuzes kunnen
maken, terwijl een actieve betrokkenheid van ouders hierbij wel gewenst is. Zij geeft
tips hoe scholen ouders kunnen helpen hun kind toch te begeleiden hierbij.
Lisa heeft een spel gemaakt dat ouders, leerlingen en mentoren tijdens een gesprek kunnen
gebruiken om uit te wisselen en de verwachtingen van ieders bijdrage aan de loop-
5

aanontwikkeling van de leerling te bespreken (bijvoorbeeld rond het stagelopen en het
bezoeken van open dagen).
Renske ontdekte dat het zorgteam rond jongeren met multiproblematiek weerstand kan
hebben tegen LOB. Zij zien een oriëntatie op loopbaankeuzes als niet verenigbaar met de
zorgverlening. Renske adviseert het SMW om zich, omwille van het toekomstperspectief
van de jongeren, toch te verdiepen in LOB en te kijken hoe dit toepasbaar zou kunnen zijn
in de hulpverlening.
Leven in twee werelden, promovenda Clementine Degener
In deze presentatie stond erkenning van ouders richting hun kinderen en pleegkinderen
centraal. Studenten Pedagogiek en Sociaal Pedagogische Hulpverlening Maria Wolters en
Rosanne van Zessen presenteerden de resultaten van hun onderzoeken naar socialisatieprocessen
bij pleegouders van hun pleegkinderen met een andere culturele/geloofsachtergrond
en eigen kinderen. Vooral het belang van erkenning van de eigen beleving en
belevingswereld van beide groepen werd besproken. Studente Ghizlan Kaddouri gaf aan
dat in haar gesprekken met Marokkaanse jongeren over hun etnische identiteit, vooral
naar voren kwam dat zij een spanning ervoeren tussen de opvoeding van hun ouders en
de buitenwereld. Ook zij waren vanuit hun ouders op zoek naar erkenning, zodat zij hun
‘eigen’ etnische identiteit konden ontwikkelen.
6

Afstudeersymposium ‘Ouders in de spotlight’
Interview
Studenten Pedagogiek Roosmarijn de Groot en Mijke Engering gingen in gesprek met
Leonie Le Sage over hun onderzoek. Roosmarijn presenteerde het fotoboek ‘I love to…’ om
Mama’s Garden laagdrempeliger en bekender te maken. Mama’s Garden is een vanuit EMI
door studenten ontwikkelde en georganiseerde ontmoetingsplaats voor kwetsbare jonge
moeders. (Aanstaande) moeders vergroten hier hun sociaal netwerk en hun gevoel van
capabel ouderschap.
Het onderzoek van Mijke over Moeders van Rotterdam voor Bureau Frontlijn richtte zich
op het buiten beeld verdwijnen van vaders binnen de opvoeding van kinderen in risicosituaties
en daarmee het verdwijnen van deze vaders op de radar van de hulpverlening.
Mijke gaf aan dat al tijdens de zwangerschap aan een veilige hechting met de vaders gewerkt
moet worden en dat de vaders begeleid moeten worden hoe zij hun rol als modelvader
kunnen vervullen.
Thuis in Taal, promovenda Martine van der Pluijm
De aanpak Thuis in Taal is ontwikkeld om laaggeletterde ouders meer te betrekken bij
de taalontwikkeling van hun kinderen. Samen met ISO-studenten Tara Sarhaddi, Yousra
Jamili, Najat Amaouch, Sarah Knuistingh Neven, Kimberley Lokerse, Catherine de Visser,
Esranur Arslan (gaststudent) en EMI-medewerker Senem Tekin presenteerde Martine de
aanpak voor laaggeletterdheid voor de onderbouw van het basisonderwijs. Studenten
hebben aanvullingen ontwikkeld in deze aanpak bij peutergroepen, bovenbouwgroepen
en de ouderkamer. Ook hebben zij activiteiten ontwikkeld die gebruikt kunnen worden
tijdens huisbezoeken voor ondersteuning van taalstimulering thuis.
De studenten gingen in gesprek met de deelnemers aan de hand van een aantal vragen.
Een voorbeeld was de vraag van Catherine de Visser: ‘welke ouder-kind activiteit, die
uitgevoerd is tijdens huisbezoeken, stimuleerde de laaggeletterde ouders het meest tot
taalstimulering in de thuissituatie? De deelnemers konden kiezen uit drie opties: 1) voorlezen,
2) een taalactiviteit van school en 3) een activiteit die aansluit bij de leefwereld van
kinderen en ouders. Catherine legde vervolgens uit dat ze in haar onderzoek bemerkte
dat het aansluiten bij de leefwereld van kinderen en ouders het meest effectief bleek.
De ouders in het onderzoek bleken zich nog weinig bewust van hun rol in de taalstimulering
van hun kind. Voorlezen bleek voor ouders nog te hoog gegrepen. Wel merkte ze dat
ouders makkelijk te verleiden waren tot het aansluiten bij de beleving van hun kind, zoals
tijdens het koken. Het lukt goed op dit soort momenten ouders meer vragen te laten stellen
aan het kind en zo de gesprekken te verrijken. Ouders vertelden ook tijdens interviews
na afloop van de interventie dat zij het meest hadden geleerd over taalstimulering tijdens
alledaagse situaties. Dit neemt uiteraard niet weg dat voorlezen een zinvolle en taalstimulerende
activiteit kan zijn, wanneer ouders gewend zijn aan het voeren van stimulerende
gesprekken met hun kind.
Met vaders voor zonen, promovendus Peter Vanhoof.
Studenten Pedagogiek Maleachi Ostiana, Tima Hartgers, Bo Bellaert en Ikra Munir presenteerden
de resultaten van hun onderzoek naar de samenwerking van professionals met
de vaders van jongens in de ambulante hulpverlening. Voor de hulpverleners formuleerden
zij de uitdagingen om zowel vaders als moeders bewust te maken van het belang van
de vader voor hun zoon en om gevoelige thema’s en de opvoedingsstrategieën van beide
ouders te bespreken. Daarnaast adviseerden zij ook om vader en zoon te helpen zoeken
naar nieuwe manieren om met elkaar om te gaan.
7

Hogeschool Rotterdam
Karishma Haripersad, studente Pedagogische Wetenschappen aan de EUR, maakte aan
de hand van kwantitatieve data uit haar onderzoek duidelijk dat naarmate de vader meer
behoefte-ondersteunend opvoedt, dit de gedrags-en emotionele problemen bij de zoon
helpt voorkomen. Behoefte-ondersteunend opvoeden staat daarbij voor opvoeden waarbij
de psychologische basisbehoeftes aan autonomie, verbondenheid en competentie van
de kinderen gevoed worden.
Posterpresentaties
Tijdens de pauze en de borrel presenteerden
zeven afstudeerders van de
sociale opleidingen een poster met
daarop de bevindingen van hun afstudeeronderzoek
op het thema Samenwerken
met ouders (Tara Sarhaddi,
Najat Amaouch, Kimberley Lokerse,
Tina Hartgers en Maleachi Ostiana).
Enkele studenten vulden de poster
aan met een beroepsproduct, zoals
het fotoboek dat Roosmarijn de Groot
maakte van haar onderzoek bij Mama’s
garden. In het kader van het in beeld
krijgen van de vaders bij de kwetsbare
groep ouders, filmde Mijke Engering de
interviews met vaders over hun ervaringen
met de verzorging en opvoeding
van hun kind.
8

Afstudeersymposium ‘Ouders in de spotlight’
Voorzitter Leonie le Sage vroeg de zaal na afloop wat zij van dit symposium meenamen.
Er volgde een gesprek over het belang van ouderbetrokkenheid, maar ook het rekening
houden met de wensen van het kind ten aanzien van hoe de ouders betrokken worden.
Zowel studenten, docenten, partners als het werkveld waren het er over eens dat de
samenwerking tussen opleidingen, onderzoekers en werkveld ook dit jaar voor een inspirerende
bijeenkomst heeft gezorgd.
9

Hogeschool Rotterdam
10
hr.nl/gereedschapskist
Een overzicht van kennis, materiaal en ondersteuning om de samenwerking met ouders te verbeteren.
Bedoeld om scholen in Rotterdam te helpen bij het verbeteren van de samenwerking met ouders.