fsimagazine_spreads_digitaal_nieuw

honderd jaar fsi 1918-2018 inhoud 3
VEILIG+
VERANTWOORDELIJK
Al meer dan een decennium zij n Limburg en SABIC met elkaar verbonden.
Hier vinden wij de mensen die de basis en toekomst van ons bedrij f
bepalen. Ook u kent vast iemand die op onze productielocatie in
Geleen of ons kantoor in Sittard werkt. In deze provincie en misschien
wel op een steenworp afstand van u, voeren wij onze petrochemische
activiteiten uit. Dat doen wij met veel zorg en respect voor de
omgeving. Op het gebied van veiligheid, maatschappij en milieu dragen
wij onze verantwoordelij kheid. En datzelfde verwachten wij van onze
medewerkers. Zoals u dat ook van ons mag verwachten.
www.sabic-limburg.nl
Colofon
Uitgave van de Stichting Fonds voor
Sociale Instellingen (FSI) in het kader
van het 100-jarig bestaan.
Stichting
Fonds voor Sociale Instellingen
Gewandeweg 5, 6161 DJ Geleen
www.stichtingfsi.nl
info@stichtingfsi.nl
046 - 477 35 55
Samenstelling, coördinatie en
eindredactie
Jos Frusch, ccJosFrusch
www.CCJosFrusch.nl
Redactionele medewerkers
Ingrid Beckers, Sante Brun, Jos
Frusch, Mariëtte Stuijts
Columns: Theo Bovens, Ellen
Kuppens, Harry Tombrock, Dimitri
de Vreeze
Fotografie
Sanne Linssen, Driepoot fotografie
www.sannelinssen.nl
Met dank aan
Joep Beaujean, Simon van Boxtel,
Jos Göritzer, Henk Heijligers,
Gerrit Lenting, Bastiaan Maas,
Harry Strijkers (DSM-fotocollectie).
Vormgeving
Monique van Vlodrop
Druk
Moderna Printing, Schoebroekstraat
50, B-3583 Paal-Beringen (B)
www.moderna.be
+32 11 450 100
Papier
Cover: 350 gr sulfaatkarton
Binnenwerk: 130 gr houtvrij silk
Interviews
10 Historici Fabian de Kloe en Luc Wolters over
het sociale gezicht van de Staatsmijnen
22 FSI-directeur Jan Koks: ‘Er is nog veel te doen
in Zuid-Limburg’
37 FSI aan de wieg van Tien Torens Diep
49 DSM fotocollectie online
59 Stichting Wereldwijd op de bres voor asielzoekers
en vluchtelingen
70 Gerty Vencken, de stille motor van FSI
Columns
19 Theo Bovens
31 Dimitri de Vreeze
45 Ellen Kuppens
79 Harry Tombrock
Mijn FSI
8 Mannenkoor DSM●SABIC
20 De Liedjeskast
32 Botanische Tuin Kerkrade
42 Dicht bij mijn bed
46 Stichting Jong voor oud
56 Stichting Wigwam
64 philharmonie zuidnederland
76 Stichting Canta Young
80 Continium Discovery Center Kerkrade
Inhoud
Lijst van adverteerders
● Anqore b.v. ● Borealis Plastomers
b.v. ● De DoMijnen ● Dennemarken
● DSM ● Fibrant b.v. ● GaiaZOO
● MEP Europe b.v. ● Muntttheater
Weert ● OCI Nitrogen b.v. ● ODS
● Openluchttheater Valkenburg
● Parkstad Limburg Theaters
● philharmonie zuidnederland
● Rabobank Centraal Zuid-Limburg
● Sabic Petrochemicals b.v.
● Stamicarbon ● Sitech ● Theater
aan het Vrijthof ● Theaterhotel De
Oranjerie ● Thermae 2000 ● USG
Industrial Utilities
Fotopagina’s
34 Stichting het Limburgs Land
68 De FSI Lentekriebels-concerten
En verder
5 Voorwoord
6 Jubileumactiviteiten
55 FSI loopt ook warm voor sport
67 FSI-weetjes

honderd jaar fsi 1918-2018 voorwoord 5
Wellnessentree via
www.stichtingfsi.nl
voor slechts €17,– p.p.
(t.w.v. €32,50p.p.)
Op de bres voor sociale cohesie
Bijzondere gebeurtenissen vragen om bijzondere initiatieven.
Vandaar dat we het gepast vonden in het kader van het eeuwfeest
van FSI een magazine uit te geven, dat niet alleen de geschiedenis
van het fonds belicht, maar toch vooral ook vooruit wil kijken.
Begonnen als instelling die opkwam voor de sociale en culturele
belangen van mijnwerkers, heeft het fonds zich in die honderd jaar ontwikkeld tot een instelling, die
in een brede sociale context actief is en een grote maatschappelijke betrokkenheid vertaalt in de
ondersteuning van acties die de sociale cohesie in Zuid-Limburg - haar werkgebied - bevorderen.
Thermae 2000, bron van goed leven
Regelmatig saunabezoek zorgt voor een hogere weerstand, een stralende huid én
natuurlijk ontspannen spieren en gewrichten. Op de top van de Cauberg komt u
volledig tot rust in de warme thermale baden en het uitgebreide saunalandschap
van Thermae 2000. Een oase aan rust met het mooiste uitzicht van Nederland over
het Zuid-Limburgse Heuvelland.
1200 m² thermale baden met water uit eigen bron, opgepompt uit de Cauberg
Recent vernieuwde sauna’s en stoombaden
Gratis deelname aan belevenissenprogramma o.a. 10 opgietingen en floaten
Eigen **** hotel en 4 horeca gelegenheden
Keuze uit diverse massages en (gezichts)behandelingen
En het werk is nog niet gedaan.
Juist in een tijd dat die sociale cohesie, ook in de Zuid-Limburgse samenleving, onder druk
staat, is het van belang culturele en sociale projecten te blijven ondersteunen, die bijdragen aan
de leefbaarheid van deze regio en de levenskwaliteit van de mensen die er wonen.
In dit magazine laten we u kennismaken met diverse van deze projecten, stellen we u voor aan
gedreven medewerkers van instellingen en verenigingen met wie wij een duurzame band hebben
opgebouwd en richten we de aandacht op eigen initiatieven. Zo vindt u in het magazine een groot
interview met de historici Luc Wolters en Fabian de Kloe, die op ons verzoek bezig zijn met een
boek over de geschiedenis van FSI als sociaal pionier. En gunnen we u een kijkje in de keuken van
het Regionaal Historisch Centrum Limburg, waar Harry Strijkers bezig is met het catalogiseren en
beschrijven van het rijke DSM-fotoarchief. Een immense klus.
Vele foto’s, columns en rubrieken verlevendigen het aanbod. En u krijgt een compleet overzicht van
de activiteiten die FSI in het kader van de viering van zijn honderdjarig bestaan gaat ontplooien.
Want het jubileumjaar moet de solide en toekomstbestendige basis vormen voor de komende eeuw,
waarin het fonds ongetwijfeld voor nieuwe uitdagingen komt te staan en zijn beleid voortdurend aan
de veranderende omstandigheden zal moeten aanpassen. Zoals het dat altijd al heeft gedaan, op
basis van continuïteit en kwaliteit − eigenschappen waar het fonds voor zal blijven staan.
FSI wil nadrukkelijk meedeinen op de golven van de toekomst. Dit magazine wil daar een stralend
voorbeeld van zijn. Graag bedank ik dan ook alle adverteerders die deze uitgave mede mogelijk
hebben gemaakt.
Veel lees- en kijkplezier,
Jan Koks
Directeur FSI
Thermae 2000, Cauberg 25 - 27, 6301 BT Valkenburg aan de Geul
www.thermae.nl

6 jubileumprogramma FSI 100 jaar
FSI 100 jaar
jubileumprogramma 7
12 januari
Openingsconcert 100 jaar FSI met de philharmonie zuidnederland
Parkstad Limburg Theater Heerlen
augustus / september
Theaterproductie EMMA met Toneelgroep Maastricht / Cultura Nova
EMMA Schoenfabriek Treebeek
Met een bruisend Nieuwjaarsconcert in Parkstad Limburg Theater Heerlen opent FSI
op 12 januari zijn jubileumseizoen. philharmonie zuidnederland heeft in overleg met
de jubilaris gekozen voor een feestelijk programma met bekende muziek van al even
bekende componisten als Robert Stolz, Franz Léhar en Johann Strauss jr.
Dirigent is de jonge Engelse dirigent Jamie Phillips, rising star van het internationale
dirigenten-gilde. Ook de soliste van de avond is jong en veelbelovend: de Helmondse
sopraan Laetitia Gerards, in 2014 winnares van de Concertgebouw Young Talent Award.
Het volledige programma van het Nieuwjaarsconcert ziet er als volgt uit:
Robert Stolz - UNO Mars
Gioachino Rossini - Una voce poco fa (uit Il Barbieri di Siviglia)
Bedřich Smetana - De Moldau (uit Mijn Vaderland)
Antonin Dvořák - Song to the Moon (uit Rusalka)
Johann Strauss jr. - Morgenblätter
8 april
Lentekriebels - Matinee - Avond
23 juni
FSI Familiedag GaiaZOO
6 juli
Koninklijk Kerkraads Mannenkoor St. Lambertus, Mannenkoor DSM●SABIC, Geleen en Mannenkoor
RMK 1921, Brunssum maken op vrijdag 6 juli hun opwachting in het sprookjesachtige
openluchttheater van Valkenburg. Met een keur aan vocale en instrumentale solisten en ensembles
brengen zij die avond een ode aan de aarde. De algehele muzikale leiding van het programma, dat
de titel Spirit of the Earth heeft meegekregen, is in handen van dirigent Wim Schepers.
Laetitia Gerards.
Parkstad Limburg Theater Heerlen
GaiaZOO Kerkrade
Spirit of the Earth: concert met mannenkoren DSM●Sabic,
St. Lambertus en RMK 1921, aangevuld met solisten
Openluchttheater Valkenburg
Een gewone dag in schoenfabriek Emma
De voorstelling is nog ‘in ontwikkeling’, maar ideeën zijn er volop. Servé Hermans ziet
het allemaal al voor zich. Het moet een beetje worden zoals Una giornata particulare,
de beroemde Italiaanse speelfilm met Marcello Mastroianni en Sophia Loren. Een
gewone dag in schoenfabriek Emma, maar dan door de ogen van de regisseur van
Toneelgroep Maastricht. Een beetje magisch realistisch, met mooie beelden en muziek.
En reken maar dat er wonderlijke dingen gebeuren.
Het idee kwam van journalist Wiel Beijer. Servé: „Wiel attendeerde met op de Emma, de
eerste sociale werkvoorziening in Nederland. Dat fascineerde me meteen, vooral ook
omdat de fabriek nu nog bestaat. Sterker nog, ze groeit nog steeds, verhuist binnenkort
zelfs naar een nieuw onderkomen.”
De voorstelling gaat spelen op locatie, in de huidige Emma-fabriek. Servé: „Ik denk aan
een smalle catwalk in de breedte van de fabriek, een soort lopende band. Het publiek
zit aan weerszijden. Arbeiders, échte werknemers dus, zijn druk aan het werk. Dan
beginnen ze te zingen. In de verte klinkt een fanfare, die niet veel later door de fabriek
marcheert. De arbeiders kijken even op en gaan dan weer verder met waarmee ze bezig
waren.”
Emma - de werktitel van de productie - zal uit dat soort taferelen worden opgebouwd.
Een redactieteam waarin ook FSI-directeur Jan Koks zitting heeft, is bezig met de
teksten. „Maar hoe minder er wordt gesproken, hoe beter,” aldus de regisseur, die ‘laten
zien’ en ‘voelbaar maken’ belangrijker vindt dan het gesproken woord. „Mijn collega
Michel Sluysmans kwam met het idee om koningin Emma ook een rolletje te geven.
Ben benieuwd hoe zijn haar licht laat schijnen over honderd jaar FSI.” Dat laatste komt
zeker aan bod in de productie, vertelt Hermans. FSI heeft immers niet alleen aan de wieg
gestaan van de fabriek, het fonds staat ook voor sociale cohesie. „En juist dat aspect zal
in de voorstelling duidelijk naar voren komen.”
De voorstelling wordt gespeeld door fabrieksarbeiders en ‘echte’ acteurs, onder wie
Mieneke Bakker en zangeres Suzan Seegers. De muziek is van Kwinten Mordijck, die
ook tekende voor de muziek bij de succesvolle voorstelling Ich bau dir ein Schloss.
Uitvoeringen tijdens het Heerlense festival Cultura Nova.
december
Kerstconcerten voor de ouderen in Heerlen en Sittard
Parkstad Limburg Theater Heerlen / Domijnen Sittard
Suzan Seegers.
Jubileumprogramma

8 Mannenkoor DSM ● sabic
MIJN FSI 9
‘Na de familie niets zo
belangrijk als het koor’
e zongen voor een
volle kerkzaal in de
Hermitage in Amsterdam.
Openden
het Wereld Muziek
Concours met een
optreden in het
Parkstad Limburg Stadion. En hun
kerstconcerten in het Parkstad Limburg
Theater Heerlen en de Hanenhof
in Geleen zijn altijd uitverkocht.
Mannenkoor DSM ● Sabic is dan ook
niet het eerste het beste amateurkoortje.
Voorzitter Wim Hendrix knikt
met een glimlach. „Euh, ja, ik geloof
dat we best wel goed zijn.”
In 1951 werd Mannenkoor DSM ● Sabic
opgericht door enkele laboranten van
de toenmalige Staatsmijnen. „In het
begin zong het mannenkoor voor
jubilarissen op feestjes. Om de kas te
spekken mochten de leden het oud
papier inzamelen en verzilveren,”
vertelt gepensioneerd DSM-er
Hendrix. „Op zeker moment werd
ik als hoofd Sociale Zaken van FSI
geconfronteerd met het directiebesluit
dat het oud papier voortaan werd
opgehaald door het Algemeen Service
Bedrijf van de FSI-groep. Waarop het
koor riep: ‘Wat doen jullie nou?’ De
DSM-directie en FSI besloten vanaf
dat moment jaarlijks een bedrag voor
het koor beschikbaar te stellen. Haha,
en ik werd gelijk ingelijfd als bestuurder.”
Het tegenwoordig vijftigkoppige
mannenkoor bouwde onder leiding
van dirigent Wim Schepers een
behoorlijke reputatie op. Hendrix:
„We zijn muzikaal gegroeid. Ons
repertoire strekt zich uit van klassiek
mannenkoorwerk tot missen, opera,
kerstliederen en negrospirituals.”
Een recent hoogtepunt was het
optreden Russian Roots rond de tentoonstelling
Romanovs & Revolutie in
de Hermitage in Amsterdam. „Het
gebeurt niet vaak dat je als amateurkoor
de kans krijgt in zo’n bijzondere
ambiance op te treden. De kerkzaal
zat helemaal vol. Zelfs op de vensterbanken
van die prachtige hoge ramen
zaten mensen.” In 2018 verwacht
Hendrix veel van het optreden Spirit
of The Earth in Openluchttheater
Valkenburg, speciaal ter ere van het
honderdjarig bestaan van FSI.
„Er zitten prachtige, maar ook moeilijke
stukken in waarvoor de zangers
flink moeten repeteren. Het merendeel
van de koorleden is oud-DSM/
SABIC’er. Als koorlid blijf je onderdeel
van een team. Uit ervaring weet
ik dat het ook belangrijk is om na
je werkzame leven doelen te blijven
nastreven. Het merendeel komt elke
woensdag trouw op repetitie. Zelfs
als het Nederlands elftal speelt, dus
dat wil wat zeggen.”
Zoals elk koor heeft Mannenkoor
DSM ● Sabic wel moeite met nieuwe
aanwas. „De jongere generatie bindt
zich niet graag. Samenwerken is
daarom een must. We zingen veel
samen met drie andere ‘Wim
Schepers-koren’ en enkele topsolisten
die grote concerten nog meer allure
geven. Waarbij FSI als ondersteuner
van onschatbare waarde is.” Eenmaal
aan boord verlaat overigens niemand
het koor uit vrije wil. Hendrix: „We
verliezen enkel leden door overlijden.
Afgelopen jaar zijn vier koorleden
gestorven; van alle vier namen we
op passende muzikale wijze afscheid.
Ook als de nood aan de man is, zijn
we er voor elkaar. Dat sociale aspect
is heel belangrijk, we zijn een soort
familie. Na de eigen familie is niets
zo belangrijk als het koor.”

10 interview
11
Historici Wolters en De Kloe schrijven boeiend verhaal over geschiedenis FSI
Het sociale gezicht
van de Staatsmijnen
In 2008, bij het negentigjarig bestaan van het FSI, schreef Harry Strijkers, tot 2004
bedrijfsarchivaris van het Centraal Archief van DSM, een gedegen chronologisch
overzicht van de geschiedenis van het FSI. „Een waardevolle basis voor de uitvoering
van onze opdracht om het unieke verhaal van het FSI samen te vatten in een handzaam
overzicht – wellicht in een boekje van ongeveer tachtig pagina’s,” aldus de historici
Luc Wolters en Fabian de Kloe. Met andere woorden: van de jaartallen en
de exacte data van de geschiedenis van het FSI naar een boeiend verhaal.

12 interview
interview 13
Tekst Sante Brun
Fotografie Sanne Linssen
In een vraag- en antwoordgesprek
vatten Wolters en
De Kloe de stellingen
samen, van waaruit zij de
geschiedenis van het FSI
benaderden. Met als conclusie: het
FSI was vooruitstrevend en heeft zijn
wortels in een destijds explosief groeiende
samenleving, die constant in
beweging was en met nieuwe sociale
vraagstukken geconfronteerd werd.
Het FSI was kortgezegd het sociale
gezicht van de Staatsmijnen.
Waar Strijkers zich beperkte tot de
samenvatting van de data, plaatsen
jullie het FSI in de context van de
geschiedenis.
Luc Wolters: „De Eerste Wereldoorlog
was net afgelopen en die had een
grote impact op de bevolking gehad.
Voedsel was bijvoorbeeld gerantsoeneerd,
en die rantsoenen waren niet
toereikend voor de mijnwerkers om
ondergronds de gewenste prestaties
te leveren. Terwijl het land stond te
springen om voldoende energie in de
vorm van steenkool.”
Hoe kun je het destijds bestaande
maatschappelijk klimaat omschrijven?
Fabian de Kloe: „De negentiende
eeuw was net achter de rug, die eeuw
waarin het belang van de werkgevers
centraal stond en de ‘sociale kwestie’
aan de orde kwam, onder meer door
de eerste stakingen en de oprichting
van socialistische partijen. Het
schrikbeeld van kinderarbeid en de
erbarmelijke arbeidsvoorzieningen
onder leiding van Petrus Regout, de
oprichter van de Sphinx-fabrieken in
Maastricht, was mede aanleiding voor
een andere aanpak in de opkomende
Nederlandse mijnstreek. Daar kwam
bij dat de steelkoolmijnen in Nederland
nogal plompverloren begonnen
in een gebied dat sinds mensenheugenis
en langer zuiver agrarisch was
geweest. De directie van de Staatsmijnen
zag het belang van oplossingen
om de mijnwerkers in Limburg te
houden. In Duitsland bestonden de
kolenmijnen al langer, het was er
sociaal ook beter geregeld en Limburgse
arbeiders hadden er al veel
langer geen probleem mee om het
dan maar eens in Duitsland te gaan
proberen.”
En daarvoor bedacht men de
instelling van het fonds.
Luc Wolters : „Precies. De Staatsmijnen
bestonden sinds 1902 en namen
de exploitatie van een aantal mijnzetels
ter hand. Ze zouden zich als
staatsbedrijf engageren om de sociale
omstandigheden in deze harde
‘Met de komst van
mijnwerkers uit
verschillende
streken en landen
was er sprake van
een vroegmoderne
multiculturele
samenleving’
‘FSI faciliteerde
het cultureel
programma op
diverse locaties
in de mijnstreek
met theater, dans,
muziek en
lezingen’
bedrijfstak te verbeteren. Er was ook
behoefte aan mentaliteitsverandering
in de bedrijfsvoering. Om uiting te
geven aan hun vaderlandse industriële
taakstelling werden tot 1913
uitsluitend Nederlandse mijnwerkers
aangenomen.
Tijdens de Eerste Wereldoorlog
kwam daar dus het doel bij, om met
gaarkeukens, coöperatieve winkels
en verhoogde rantsoenen - en later
met onderkomens en recreatie - de
mijnwerkers en hun gezinnen te
ondersteunen bij hun werk. Het FSI
werd daar het centrale uitvoeringsorgaan
van.”
Na 1913 werden er werknemers
‘van buiten’ aangetrokken, ook uit
het buitenland.
Fabian de Kloe: „Ja, zoals bekend
waren dat heel vaak vrijgezelle jongemannen
die werden ondergebracht
in gezellenhuizen. Na de Tweede
Wereldoorlog nam FSI zeven gezellenhuizen
in beheer, waarin meer
dan 1500 arbeiders waren gehuisvest.
Naast het bieden van materiële
voorzieningen nam FSI de ‘culturele
verzorging’ van de mijnwerkers op
zich met het oog op integratie. Met de
komst van mijnwerkers uit verschillende
streken en landen was er sprake
van een vroegmoderne multiculturele
samenleving. FSI organiseerde
voorstellingen voor en door buitenlandse
gezelschappen. Ook het geloof
werd ingezet als ‘bindmiddel’: voor
de arbeid van protestantse gezellen
werden protestantse geestelijke verzorgers
ingezet; voor de begeleiding
van buitenlandse mijnwerkers werden
Tsjechische en Poolse aalmoezeniers
in stelling gebracht. In de jaren
vijftig liet het FSI zelfs een uitgebreid
sociologisch onderzoek doen naar de
integratie van Italiaanse mijnwerkers.
De activiteiten en werkwijze van FSI
in die periode vormen, kortom, een
interessante spiegel voor het hedendaagse
migratievraagstuk.”
Het FSI werd opgericht met een
beginkapitaal dat bestond uit de
helft van de zogenoemde boetekas.
Hoe zat dat?
Luc Wolters: „De in het mijnwezen
gangbare boetekas werd gevuld
met boetes die aan mijnwerkers
werden opgelegd, bijvoorbeeld
wegens ongedisciplineerd gedrag
tijdens het werk ondergronds. Dat
soort gedrag was al heel gauw levensgevaarlijk,
ook voor anderen dan de
boosdoeners - juist wegens dat gevaarlijke
aspect was niet alleen saamhorigheid
van groot belang, maar ook
een zelfs ietwat militair aandoende
discipline. Het systeem werd

14 interview
interview 15
FSI als werkverschaffer
Kledingatelier
Terwinselen.
schoenfabriek WIM
Treebeek.
Efsi Toys.
trouwens ook wel gebruikt als pressiemiddel
om te presteren. De groeiende
inhoud van de boetekas was ter
besteding aan de arbeiders zelf. De
Staatsmijnen wilden sociale maatregelen
treffen voor de mijnwerkers en
vroegen hiervoor, met zeggenschap
van de arbeiders die in commissies
vertegenwoordigd waren, de helft
van het geld uit de boetekas te mogen
besteden. Dit bedrag - 14.000 gulden
in 1918 - zou door de Staatsmijnen
verdubbeld worden. Met de jaren
ging er door verbreding van de functies
steeds meer geld om in het FSI.
Aanvankelijk bleef de bijdrage uit de
boetekas, maar de bijdrage van de
Staatsmijnen groeide expansief.”
Hadden de mijnwerkers ook nog
wat in te brengen?
Fabian de Kloe: „Op initiatief van
Willem Frowein, algemeen directeur
van Staatsmijnen en een van de
centrale initiatiefnemers en inrichters
van het FSI in 1918, kregen de
arbeidscommissies van de mijnzetels
Wilhelmina, Hendrik en Emma een
vertegenwoordiging in het bestuur.
Hiermee werd het bestuur deels in
handen gelegd van de mijnwerkers
zelf. Die organisatiewijze was voor die
tijd redelijk vooruitstrevend, hoewel
het Staatsmijnen-directeur Van Iterson
nog niet ver genoeg ging.”
De katholieke kerk was destijds de
overheersende maatschappelijke
organisatie in Limburg. Wat betekende
dat?
Luc Wolters: „Dat was inderdaad zo,
maar toch zou de geloofsrichting geen
doorslaggevende kwestie vormen bij
de vorming van het FSI en de doelen
waar dit fonds subsidie aan toewees.
Zo heeft het FSI van begin af aan ook
protestantse bibliotheekjes of huishoudschooltjes
ondersteund.”
Hoe uniek was de werkwijze van
het FSI?
Fabian de Kloe: „Zonder meer
bijzonder was de toepassing van
sociale bedrijfsvoorzieningen vanuit
de Staatsmijnen door het FSI. Deze
had weliswaar haar eigen accenten
en methoden, maar was in haar ruwe
vorm niet uniek. Philips voorzag bijvoorbeeld
zijn arbeidersdochters van
vergelijkbare voorzieningen. Maar
het experiment van het FSI om het
arbeidsaanbod rondom het werk in
de mijn te vergroten, breidde zich al
snel uit en tegen het eind van de jaren
twintig was het hele gezin van de
mijnwerker erbij betrokken. Naaiateliers
van het fonds hadden niet alleen
als doel de dochters ook iets te laten
verdienen, een maatschappelijke functie
te geven, maar ook een opleiding.
‘De in het
mijnwezen
gangbare boetekas
werd gevuld met
boetes die aan
mijnwerkers
werden opgelegd’
Hout zagen SBF.
Gezellenhuis Nuth.
Keukenpersoneel
gezellenhuis Leyenbroek.
Naast sociaal-culturele activiteiten en sociale welzijnszorg
heeft FSI een belangrijke bijdrage geleverd aan de werkgelegenheid
in Zuid-Limburg, een regio die door zijn monoindustrie
weinig tot geen kansen bood op alternatief werk.
FSI bood uitsluitend werkverschaffing aan medewerkers
van de Staatsmijnen die binnen het bedrijf hun baan niet
meer konden uitvoeren. Ook aan jongvolwassenen werd
werk geboden. Zo werden voor de dochters van mijnwerkers
confectieateliers opgericht.
In 1927 werd – als onderdeel van FSI − de ‘Werkverschaffing
voor Invalide Mijnwerkers’ (kortweg: WIM) in het
leven geroepen. Dat waren diverse werkplaatsen waar invalide
mijnwerkers aan passende werkgelegenheid werden
geholpen.
De Stichting Bedrijven van het Fonds voor Sociale
Instellingen (SBF) was in 1964 een logische voortzetting
van de WIM. Deze stichting was verantwoordelijk voor de
uitvoering van de door de minister van Sociale Zaken in
het leven geroepen Sociale Werkverschaffingsregeling. De
taken van de SBF werden vergroot en verzwaard na de
aankondiging van de mijnsluiting in 1965 door minister
Den Uyl.
Overzicht van de bedrijven die aan de SBF en de FSI
Beheermaatschappij BV verbonden waren. De meeste
bedrijven zijn inmiddels verzelfstandigd of opgeheven.
Schoenfabriek Emma, fabricage van veiligheidsschoenen;
ABB, Assemblage Bedrijf Bouwberg, assemblage draadbomen
voor automobielindustrie;
Bedrijf de Beitel, fabricage speelgoedauto’s / assemblage
broeikasramen;
Hoveniersbedrijf SBF, groenvoorziening;
Werkplaatsen Maurits, metaalbewerking;
ASB, Algemeen Service Bedrijf, service en ondersteunende
diensten.
BV Sociale Eenheid FSI, werkgevers- en managementfunctie
voor medewerkers;
ADB, Algemeen Dienstverlenende Bedrijf, steigerbouw,
stralerij, magazijnbeheer, producthandling, houtzagerij,
palletwerkplaats, isolatie, audiovisuele services, bedrijf
services, bedrijfsfotografie;
BV Facilitair Bedrijf IPL, facilitaire dienstverlening en
catering;
BV Vaalsbroek Catering, conferentiecentrum;
FSI Coördinatiebureau BV,
BV Brunssumse Industriële Serviceverlening BIS,
ondersteuning ABB draadbomen assemblage.
Daarnaast verzorgde FSI de exploitatie van diverse confectieateliers,
gaarkeukens, coöperatieve winkels, kantines,
melkhuizen, verschillende publieke parken en tuinen, een
zwembad, zeven gezellenhuizen en twee badhuizen.
Bouwberg SBF.
Kaarttafel gezellenhuis.

16 interview
interview 17
Dr. Fabian de Kloe, geboren
in 1982 in Rotterdam, studeerde
Cultuurwetenschappen aan de
Universiteit Maastricht en is daar
in 2014 gepromoveerd op een
onderwerp uit de wetenschapsgeschiedenis.
Hij was tijdens zijn
promotie research fellow op Harvard
en publiceerde diverse wetenschappelijke
artikelen. Direct na zijn
promotie werd De Kloe programmacoördinator
bij het Jaar van de Mijnen
M2015. Voortvloeiend uit zijn
activiteiten voor M2015 werkt hij
o.a. bij SCHUNCK* in Heerlen en is
hij betrokken bij kunst- & erfgoedbeleid
in Parkstad en in Limburg.
In die zin is was er, mede als uitdrukking
van de tijdsgeest, absoluut sprake
van paternalisme. Maar het betekende
wel dat er voor het hele gezin werd
gezorgd. Ook voor de kinderen werd
veel gedaan; er kwamen speeltuinen,
vakantiehuizen, eigen volkstuintjes,
terwijl Oranje- en Sinterklaasfeesten
ondersteund werden. Ook recreatieoorden
als Steinerbos, zwembad
Erenstein in Kerkrade en de Botanische
tuin in Terwinselen werden door
het FSI geëxploiteerd. Het FSI was
het uitvoeringsorgaan van de doelstelling
‘de belangen van de werklieden
bij de mijnen te bevorderen’, waarbij
de mijn in feite de bevoegdheden
kreeg van de overheid, van een gemeente.”
Een van belangrijkste gebeurtenissen
in het bestaan van het fonds
was de invoering, na de Tweede
Wereldoorlog, van de wet op de Sociale
Werkvoorziening. Daar had
het fonds op dat moment al jaren
mee geëxperimenteerd.
Luc Wolters: „Met het aanbieden van
alternatief werk voor invalide mijnwerkers
in de jaren twintig liep het
FSI zonder twijfel vooruit op landelijke
ontwikkelingen; pas in de jaren
vijftig werd dit wettelijk geregeld.
Wat het FSI deed, was niet ongepast.
Het refereerde aan de gevaren die de
mijnbouw met zich meebracht en de
behoefte om na opgelopen invaliditeit
niet buiten het arbeidsproces te vallen.
Zo was er tijdens de eerste jaren
van het fonds al veel aandacht voor
arbeiders die door hun werk in de
mijnen invalide waren geworden. Ze
hadden in het algemeen, op een kleine
uitkering na, vrijwel geen inkomen
en voor hen zocht en vond het fonds
alternatieve jobs. Zo werd in een leegstaand
gebouw, een pompstation aan
de Rimburgerweg in Brunssum, een
rietvlechterij gevestigd. Die activiteit
werd al snel gestaakt omdat de mannen
die er werkten niet overweg konden
met het fijne materiaal. Ook de
tuinderij die werd begonnen hield het
niet lang uit, maar de schoenmakerij
was een groot succes en daar werkten
aan het eind van de jaren dertig meer
dan honderd mensen.”
Na de sluiting van de mijnen ging
het FSI gewoon door. Dat lijkt
vreemd: de onderneming is weg,
maar het FSI bestond nog.
Fabian de Kloe: „De sluiting van
de mijnen hield in dat een historisch
groot aantal mensen in een beperkte
regio hun baan zouden verliezen.
Gegeven de extreme omstandighe-
‘Met het
aanbieden van
alternatief werk
voor invalide
mijnwerkers in
de jaren twintig
liep het FSI zonder
twijfel vooruit
op landelijke
ontwikkelingen’
den was elke hulp, hoe groot of klein
ook, meer dan nodig. Het fonds bleef
daarom ook na de sluiting van de laatste
mijnen actief voor de voormalige
mijnwerkers: het werd ingezet bij het
scheppen van zoveel mogelijk vervangende
werkgelegenheid. Daarvoor
werd een stichting ‘Bedrijven FSI’ in
het leven geroepen. Het FSI zorgde
er ook voor dat bedrijven subsidies,
goede ideeën en ondersteuning van
staatswege kregen, en verschafte
faciliteiten bij boekhouding en accountancy.
Tussen 1965 en 1969, na de
sluiting van de mijnen, ging er dertien
miljoen gulden vanuit het fonds naar
werkgelegenheid in bedrijven.”
Nog altijd is het fonds actief voor
het snel dalende getal van de oudmijnwerkers,
met name door het
organiseren van culturele evenementen.
Fabian de Kloe: „Het FSI zag, zoals
benoemd, vanaf het begin af aan een
taak weggelegd op cultureel gebied.
Met name na de Tweede Wereldoorlog
werd daarbij aangesloten bij een
nieuwe trend, die het ontstaan van
een cultureel leven bevorderde. FSI
faciliteerde het cultureel programma
op diverse locaties in de mijnstreek
met theater, dans, muziek en lezingen
door landelijke, internationale en
uiteraard lokale acts. Die cultuurbevordering
en de wens om iets te
blijven betekenen voor de sociale
cohesie, niet alleen voor oud-werknemers
van DSM, maar vooral ook voor
een nieuwe generatie, is uitgegroeid
tot de hoofdactiviteit van het fonds.”
Drs. Luc Wolters, geboren
in 1970 in Kerkrade. Afgestudeerd
in Vaderlandse Geschiedenis
aan de Rijksuniversiteit Leiden.
Werkt sinds 2005 als freelance
historicus, zie voor details zijn
website historiepresent.nl. Hij is
conservator van het Limburgs
Schutterij Museum in Steyl. Hij
schreef o.a. boeken over de
historie van het openbaar vervoer
in Limburg (2010), coöperaties
in Roermond-Echt (2012) en
dialectvereniging Veldeke (2016),
alsmede biografische schetsen
van de graven Adolph von
Hompesch-Rürich (2012) en
Ferdinand von Plettenberg (2012)
en van Mgr. Jos Stassen, directeur
van Rolduc (2016).
Sociaal ondernemer
in een veranderende
mijnstreek
Het boek van Fabian de Kloe
en Luc Wolters over de
geschiedenis van FSI heeft
de titel ‘100 jaar FSI. Sociaal
ondernemer in een veranderende
mijnstreek’ meegekregen.
Het is - zo lang de voorraad
strekt - gratis verkrijgbaar via
046-4773555 en
info@stichtingfsi.nl
Online is het boek te lezen
via dezelfde website:
www.stichtingfsi.nl

column Fondsen als partners om burgerkracht te ondersteunen 19
AnQore feliciteert
FSI met 100 jaar!
Smart Chemicals
AnQore is een gespecialiseerde
leverancier van chemicaliën, gericht
op het veilig en zeker leveren
van acrylonitrile, acetonitrile en
cyanidederivaten. Onze producten
worden in een breed scala van
toepassingen gebruikt: o.a. in
de textiel- , geneesmiddelen- en
voedingsindustrie en als grondstof in tal
van producten die we in het dagelijks
leven gebruiken. Van kleding tot
legoblokjes, van latex handschoenen
tot haarverzorgingsproducten.
AnQore is opgericht in 1969. Ons
hoofdkantoor is gevestigd in Urmond
en onze productielocatie bevindt zich
op de Chemelot-site in Geleen. Alle
AnQore medewerkers zetten zich elke
dag in om ervoor te zorgen dat onze
producten op de meest veilige, efficiente
en betrouwbare manier worden
geproduceerd en geleverd, met een
minimale impact op de maatschappij en
het milieu.
Theo Bovens
Gouverneur
van Limburg
In 1918 werd door de toenmalige Staatsmijnen
de Stichting Fonds voor Sociale
Initiatieven (FSI) opgericht. De doelstelling
van FSI was verheffend: de sociale en
culturele ontwikkeling van personeelsleden
en hun families enerzijds en die
van de regio Zuid-Limburg anderzijds.
Hoewel deze doelstelling vandaag de dag
nog altijd ten grondslag ligt aan FSI, zijn de
activiteiten van het fonds niet langer paternalistisch
van aard, zoals in de tijd dat de
mijnen nog open waren.
Toentertijd beheersten de mijnindustrie en
de kerk alle sociale en culturele facetten van
het dagelijks leven. Historicus P.J.H. Ubachs
spreekt in zijn Handboek voor de geschiedenis
van Limburg (2000) van een ‘verzorgingsstaat
avant la lettre’, waarin de ‘volgzame Limburgers’
zich graag lieten leiden door mijn en
kerk.
Tegenwoordig hangt er in de beeldvorming
nog steeds een zweem van paternalisme
rondom fondsen zoals FSI, het Kansfonds,
het Oranje Fonds of het Prins Bernhard
Cultuurfonds. Volstrekt ten onrechte. Fondsen
kunnen immers mensen de mogelijkheid
bieden om zélf met oplossingen te komen,
initiatieven te nemen. Door financiële
bijdragen van fondsen kunnen deze (vaak
kleinschalige) initiatieven van de grond
komen, waar ze anders vroegtijdig zouden
stranden.
Dat de mogelijkheden van fondsen in het
recente verleden te vaak onbenut zijn gebleven,
is mede te wijten aan de overwegend
behoudende attitude van de overheid ten
opzichte van charitatieve instellingen. Theo
Schuyt, bijzonder Hoogleraar Filantropie,
Sponsoring en Vrijwilligerswerk aan de Vrije
Universiteit in Amsterdam, zei het al in
2004 in Zorg en Welzijn: ‘(...)Voor de nieuwe
geldstroom, die van burgers, vermogende
particulieren, fondsen en burgers, is niet
veel aandacht.(…) Het wordt ten onrechte
geassocieerd met ongelijkheid, paternalisme,
bevoogding en neerbuigendheid’.
Daarentegen heeft de overheid de afgelopen
jaren in het sociale domein vooral ingezet op
het stimuleren van de mondige, zelfredzame
burger, met participatie als hoogste doel.
Daarmee wordt een grote groep mensen,
die niet aan dit ideaalbeeld voldoet, aan de
kant gezet. Is dat dan het door de overheid
gewenste gelijkheidsdenken?
De provincie Limburg ziet fondsen zoals
FSI, het Kansfonds, het Oranjefonds en
het Prins Bernhard Cultuurfonds niet als
paternalistische, betuttelende organisaties,
maar als serieuze partners met wie we onder
meer het doel van onze Sociale Agenda 2025
willen realiseren: een vitaal Limburg, waarin
we gezondsheidsverschillen verkleinen en
waarin we participatie bevorderen, juist door
ook nadrukkelijk om te kijken naar de zwakkeren
in de samenleving.
Door middel van het fonds Omzien naar
Elkaar (samen met het Kansfonds), Zorgen
voor Elkaar (met het Oranje Fonds) en het
Cultuurparticipatiefonds Limburg (met
het Prins Bernhard Cultuurfonds), wil de
provincie burgerkracht en burgerinitiatieven
in Limburg ondersteunen, op het gebied van
het vergroten van sociale cohesie, van de
kansen voor zwakkeren en van de gezamenlijke
cultuurbeleving. Vaak is dit een vorm
van steun die een overheid zelf niet kan
verlenen.
De Sociale Agenda 2025 is een strategisch
beleidskader voor een koers voor een vitaler
Limburg. In de kern van deze Sociale
Agenda schuilt de overtuiging dat we in
Limburg voor elkaar zorgen, elkaar
ondersteunen en solidair met elkaar
zijn. Dat het niet alleen draait
om meedoen, maar vooral ook
om meetellen. De ambitie van de
Sociale Agenda kunnen we niet
realiseren zonder dat inwoners,
gemeenten, ondernemers, zorg- en
kennisinstellingen en fondsen zoals
FSI, hun gezamenlijke verantwoordelijkheid
nemen.
Een verantwoordelijkheid die
resulteert in krachtige verbindingen.
We mogen ons gelukkig prijzen dat
het FSI die handschoen voortreffelijk
opneemt, al een eeuw lang.
Proficiat, en: nog vele jaren!
www.AnQore.com

20 De Liedjeskast MIJN FSI
21
Taalregels, verpakt in
lekkere, leuke liedjes
oe leer je goed
Nederlands aan
iemand die na
veertig, vijftig
jaar nog steeds
de taalregeltjes
door elkaar gooit.
Taaldocent Marjan Suilen is ervan
overtuigd dat het allemaal net iets
makkelijker gaat als de regels in
liedjes zijn verpakt. Onder de noemer
De Liedjeskast maakte ze daarom een
compleet taalprogramma in animaties,
oefeningen en lekkere, leuke
liedjes. Deze laatste schreef ze samen
met haar Roermondse echtgenoot en
zanger Gé Reinders.
Voorjaar 2017 werd de eerste cd
van De Liedjeskast uitgereikt. Voor
dit door FSI gesteunde project
namen vijftien bekende artiesten
elk een liedje op. In elk nummer
wordt één taalregel uitgelegd. Zo
zingen Guus Meeuwis en Shirma
Rouse hoe het nou eigenlijk zit met
de tegenwoordige en de verleden
tijd. Rapt Lange Frans over de ins
en outs van het voltooid deelwoord.
En bezingt Bert Visscher de spelling
van de v en de f met een stel blazers
op de achtergrond. Behalve op cd
zijn alle taalliedjes gratis te beluisteren
en downloaden via de website
www.oefenen.nl. Op deze site wordt
het hele lesprogramma aangeboden.
Suilen gaf via ROC Limburg jaren
les aan laaggeletterde autochtonen.
„Nederland telt 2,5 miljoen volwassenen
die moeite hebben met lezen en
schrijven. Gewoon hele leuke, lieve
mensen die de regels steeds door
elkaar husselen. Ik vond het zó erg
voor ze dat ik meer wilde doen.”
In de klas experimenteerde de
docente met liedjes om taalregels
duidelijk te maken. „Want als je iets
moet leren werkt een tekening of
muziek vaak beter dan theorie,” weet
ze uit ervaring. Stap voor stap begon
ze met haar man te schrijven. Wat
hielp is dat Reinders als kind van een
vader en moeder in het onderwijs
goed kon meepraten over de uitleg
van regels.
Gé Reinders: „Het moesten natuurlijk
hele simpele liedjes worden. Eenduidig,
zonder dubbelzinnigheden.
Desondanks zijn ze enig. En doordat
artiesten uit alle windstreken ze zingen,
voelen veel mensen zich bij De
Liedjeskast thuis. De medewerking van
bekende Nederlanders helpt daarnaast
het taboe over laaggeletterdheid te
doorbreken.”
Alle artiesten werkten belangeloos
mee. Voor de financiering van
opname, digitale ondersteuning etc.
klopte het echtpaar onder meer aan
bij FSI. Reinders: „Directeur Jan
Koks was gelijk enthousiast. Ook omdat
het percentage laaggeletterden in
Zuid-Limburg hoger is dan in de rest
van Nederland. Dat is triest. Want als
je de basis van lezen en schrijven niet
kent, ben je automatisch van veel
dingen uitgesloten. En FSI is natuurlijk
bij uitstek een stichting die zich
inzet om juist iedereen mee te laten
doen. Of het nu gaat om werk, vrije
tijd of cultuur.”
Suilen vult aan: „Met een betere
taalbeheersing vergroten mensen hun
zelfredzaamheid en vinden ze makkelijker
aansluiting in de samenleving.
Dat geldt niet alleen voor laaggeletterden,
maar ook voor mensen die
Nederlands als tweede taal leren.”
Maar ook basisschoolleerlingen die
moeite hebben met spelling moeten
maar eens luisteren hoe Harrie
Jekkers zich aan het fokschaap
waagt. „Als je dat liedje vaak genoeg
hoort, valt het kwartje vanzelf.”

22 interview
23
FSI diep geworteld in Zuid-Limburgse samenleving
Als je iemand zoekt die voor honderd procent overtuigd is van de grote
betekenis voor de samenleving van fondsen als het FSI, kun je nauwelijks
beter terecht dan bij de directeur van dat fonds, Jan Koks (67). „Het fonds
subsidieert sociale en culturele activiteiten en instellingen die getoond hebben
een rol te spelen in de sociale cohesie in de samenleving.” Daarvoor is het
goed eens in de geschiedenis van het fonds te duiken, al kijkt de directeur
liever vooruit: „Er is nog heel veel te doen in Zuid-Limburg.”
Tekst Sante Brun
Fotografie Sanne Linssen

24 interview
interview 25
Een medewerker duwt een kiepwagen
vol met klei uit de kleigroeve nabij de
staatsmijn Hendrik te Brunssum in 1949.
Het mannenkoor van de staatsmijnen Hendrik en
Emma gaf op Tweede Kerstdag 1949 een concert voor
de patiënten in het St. Josef Ziekenhuis te Heerlen.
G
oed dat het FSI
diep geworteld
is in de Zuid-
Limburgse
samenleving. Het
fonds ontleent
mede daaraan zijn
betekenis. „Goede initiatieven ondersteunen
en waar nodig bijsturen, maar
eventueel ook zelf initiatieven nemen.
Daar gaan wij voor,” aldus Koks.
En wat de geschiedenis betreft: hoe
vreemd of zelfs bizar sommige
activiteiten van het fonds uit de
begintijd ook lijken, ze ontstonden
destijds op grond van vooruitstrevende
gedachten, waarbij de mens altijd
centraal stond.
„Het fonds was bij de oprichting
in 1918 een vooruitstrevend experiment
in sociale en culturele voorziening
voor de mijnwerkers,” aldus de
FSI-directeur. „De medezeggenschap
van mijnwerkers, later medewerkers,
in het bestuur van FSI vormde een
garantie voor een breed gedragen
aanpak van de organisatie. Ook in
latere tijden heeft het beleid van
FSI zich gekenmerkt door het initiëren
van progressieve en soms experimentele
oplossingen voor unieke
bedrijfsuitdagingen op sociaal vlak.
Wellicht heeft de grote arbeidsonrust
die op veel plaatsen in Europa ontstond
na de Eerste Wereldoorlog ook
bijgedragen tot de oprichting van
de Stichting FSI. Het was uitdrukkelijk
de bedoeling op te komen voor
de sociale en culturele belangen van
de mijnwerkers. Je moet je voorstellen
dat destijds de mijnwerkers uit
alle hoeken en gaten van Europa naar
Zuid-Limburg kwamen. Het waren
vaak vrijgezelle jonge mannen die in
hun vrije tijd wilden voetballen of
een kaartje leggen, en daar was niets
voor aanwezig. Dus nam het bedrijf,
via het fonds, het initiatief daar een
oplossing voor te bieden.”
Het fonds stimuleerde de oprichting
(was soms zelfs medeoprichter) van
diverse sportverenigingen, muziekverenigingen,
toneelverenigingen
en andere vrijetijdsverenigingen en
exploiteerde o.a. de recreatieparken
Steinerbos, Schuttersveld en de Botanische
tuin in Kerkrade.
„Feitelijk is in de doelstelling van
het fonds weinig veranderd, je kunt
spreken van honderd jaar continuïteit,”
zegt Koks. „De behoeften van
toen waren natuurlijk anders dan
die van nu, maar onze maatschappelijke
betrokkenheid is nog steeds
heel groot. Zo hebben we speciale
aandacht voor de duizenden kinderen
die tegenwoordig opgroeien in
armoede. Daarom steunen we
projecten die kinderen laten sporten,
bijvoorbeeld via het Jeugdsportfonds,
of iets laten vieren, zoals door het
project Jarige Job. Maar ook de speciale projecten van
Roda en MVV om jongeren die dreigen te ontsporen weer
op het goede pad te krijgen, kunnen rekenen op onze
steun.”
Ook de jaarlijkse Lentekriebels-concerten voor gepensioneerde
oud-collega’s en de kerstconcerten van mannenkoor
DSM●SABIC voor de zwakkeren, zieken en eenzame ouderen
passen volgens Koks in dit beeld van grote maatschappelijke
betrokkenheid.
Kerktoren
„Het verenigingsleven is van oudsher de sociale cohesie
in de Limburgse samenleving. Door leegloop, geen jonge
aanwas, krimp en vergrijzing staat dit onder druk. Waar staan
we over twintig jaar, deze vraag stel ik vaak aan verenigingen
en organisaties; het antwoord blijven ze vaak schuldig.
Samenwerking en/of samengaan met een zustervereniging
uit de directe omgeving is moeilijk en men verschuilt zich
dan achter hun eigen kerktoren. Samenwerken, samenwerken
is mijn credo, anders ben ik bang dat in de toekomst het verenigingsleven
een kleinere rol is toebedeeld of in zijn geheel
zal verdwijnen.”
Jan Koks is zich ervan bewust dat het subsidiëringsbeleid
van FSI kansen biedt ook op dit gebied de samenleving
‘lichtjes te sturen’, en daar maakt hij dankbaar gebruik van.
„Al maak ik wel uitdrukkelijke keuzes, je kunt je niet overal
mee bemoeien.”
Meer fondsen
Koks merkt daarbij dat er nogal wat organisaties zijn die
niet weten van het bestaan van het FSI. Of van andere fondsen,
want er zijn in Zuid-Limburg nog enkele andere fondsen
actief, vaak met dezelfde of iets andere doelstelling. „Wij
verwijzen mensen soms naar een ander fonds. Er is ook

26 interview
interview 27
foto links: Een jongen op de wip in speeltuin Steinerbos
in de gemeente Stein in 1965.
foto rechts: Interieur van een winkel van het Fonds
voor Sociale Instellingen te Treebeek in 1951.
De centrale keuken op de cokesfabriek Emma te
Treebeek in 1945. Op de foto is een medewerker
bezig met de bereiding van het eten.
‘Verenigingsleven
basis van
sociale cohesie’
overleg tussen de fondsen onderling,
we voelen een gezamenlijke verantwoordelijkheid.”
Hij onderstreept nog eens de sociale
en culturele doelstelling van FSI.
„Kijk naar De Liedjeskast, een landelijk
project dat uitgaat van de stelling dat
je taalvaardigheid kunt leren door te
zingen. Als je beseft dat laaggeletterdheid
ook in Zuid-Limburg nog een
aanzienlijk probleem is, dan kun je
daar heel effectief bij helpen.”
Ook de activiteiten van de stichting
Wereldwijd kunnen rekenen op FSIsteun.
„Die stichting steunt vrijwel
uitsluitend op vrijwilligers, die in
hun eigen vak les geven aan mensen
van buitenlandse afkomst of mensen
met een grote afstand tot de arbeidsmarkt.
Het ontbreekt vaak aan goede
huisvesting en daar helpen wij een
handje.”
De samenstelling van de bevolking
verandert voortdurend, de vergrijzing
zet door. Hoe ziet het er over twintig
jaar uit, vraagt Koks zich af. „Je wilt
Zuid-Limburg leefbaar houden. Dat
houdt onder meer in dat de jeugd hier
blijft wonen. Ook daarin proberen we
een beetje te sturen.”
Tv-serie
Het fonds wil daar nog meer in
betekenen. In samenwerking met een
groot aantal partijen waaronder de
provincie Limburg en de regionale
omroep L1 onderzoekt FSI de mogelijkheden
om in het jubileumjaar een
tv-serie te ontwikkelen die aandacht
schenkt aan het verenigingsleven en
de burgerparticipatie in Limburg.
Koks: „We willen de problemen
waar verenigingen mee zitten in
kaart brengen en proberen op te
lossen. Het moet iets blijvends,
iets duurzaams worden. Als je
naar elkaar blijft kijken, gebeurt er
niks. En het zou zo jammer zijn als over twintig jaar het
verenigingsleven zou zijn verdwenen; het is toch de basis
van de sociale cohesie.”
Koks noemt als voorbeeld voor het in stand houden
van die cohesie ‘wat ik met enkele koren heb gedaan’.
„Zangkoren zonder jonge aanwas. Fuseren is niet direct
nodig, maar vriendschappelijk samenwerken kan al veel
opleveren. Zoals het uitwisselen van bepaalde stemmen,
het formeren van een projectkoor of het gezamenlijk opzetten
van een jeugdopleiding.”
Daarom ook ondersteunt FSI een stichting als
CantaYoung, die kinderen in Kerkrade en omgeving laat
zingen. „Dat zijn dingen die we graag doen: mensen
sturen en ondersteunen die zich ergens speciaal voor
inzetten of zich ergens intensief mee bezighouden.”
Ander voorbeeld wat dit laatste betreft: de Stichting
Jong voor Oud, die studenten van het conservatorium
podiumervaring laat opdoen door ze te laten optreden in
zorginstellingen. „Het mes snijdt zo aan twee kanten.” En
de Stichting Erato Muzikaal Contact, die dankbaar werk
verricht door het organiseren van concerten maar vooral
door ondersteuning van therapie: bijvoorbeeld voor mensen
die aan afasie lijden door een beroerte en daardoor
niet meer goed uit hun woorden kunnen komen, maar wel
nog liedjes blijken te kunnen zingen en zo hun communicatie
door taalgebruik terug kunnen krijgen.
Sociale werkvoorziening
Een van de, we kunnen rustig stellen historische initiatieven
van het fonds, al genomen ver vóór de Tweede
Wereldoorlog, was de zorg voor mensen die niet op een
‘normale’ manier aan het arbeidsproces konden deelnemen.
Mensen raakten invalide bij ongevallen in de mijnen,
die letterlijk aan de orde van de dag waren. „Het was uit
sociale overwegingen dat het fonds, destijds nog namens
de werkgever, erop toezag dat die mensen toch de kost
konden verdienen.” Koks doelt op de WIM, de Werkplaatsen
Invalide Mijnwerkers en later de SBF, de Stichting
Bedrijven van het Fonds voor Sociale Instellingen.
Deze activiteit leidde uiteindelijk tot de wettelijk vastgelegde
Sociale Werkvoorziening die in toenemende

28 interview
interview 29
Cursus kantklossen in Casino te Treebeek
georganiseerd door het Fonds voor Sociale
Instellingen (FSI) van de Staatsmijnen in 1951.
Personeel en interieur van het nieuwe
confectie-atelier Schelsberg te Heerlen in 1967.
Meedeinen
op de golven van
de toekomst
mate de aandacht verplaatste van
mensen die door hun werk invalide
waren geworden naar mensen die
mentaal niet mee konden komen in
een ‘normaal’ commercieel bedrijfsklimaat.
„Hier zijn we uiteraard zeer
trots op.”
Schoenfabriek Emma
Een opvallend voorbeeld van continuïteit
in de eeuw dat FSI bestaat,
is de schoenfabriek Emma, de eerste
sociale werkplaats van Nederland.
Dat was eerst een sociale schoenherstelwerkplaats
voor de mijnen Emma
en Maurits. De werkplaats ontwikkelde
zich tot een schoenfabriek die
werkschoenen maakte voor mijnwerkers
en daarna voor talloze andere
bedrijfstakken. De fabriek floreert
nog steeds en heeft medio 2017 een
nieuwe vestiging in Kerkrade betrokken.
Een ander aandachtspunt van FSI:
de eenzaamheid van oudere mensen.
Een groot probleem, volgens Koks.
„De aantasting van de koopkracht
versterkt het sociale isolement. Organisaties
en stichtingen die dit probleem
aanpakken hebben ook onze
aandacht.”
Mijnhistorie
Een heel andere activiteit van FSI is
de zorg voor het levendig houden
van de mijnhistorie. „Al moeten we ons wel realiseren
dat van de afgelopen honderd jaar maar de helft uit
concrete mijnhistorie bestaat.” De laatste mijnen sloten
immers begin jaren zeventig van de vorige eeuw.
Het fotoarchief van de Staatsmijnen bevindt zich nu bij
het Regionaal Historisch Centrum Limburg in Maastricht.
Koks: „Dat archief bestaat uit meer dan een miljoen
negatieven. Daar is al eens een prachtig uitgegeven boek
uit voortgekomen, Onder Onze Voeten geheten, maar het is
dringend noodzakelijk dat die negatieven allemaal geschift
en gesorteerd worden, in een systeem ondergebracht en
vooral: voorzien van een beschrijving. Harry Strijkers
heeft deze taak op zich genomen. Daardoor krijgt die
unieke collectie grote waarde voor bijvoorbeeld geschiedschrijving.”
Enkele jaren geleden kreeg FSI het plan voor de tvserie
Tien Torens Diep onder ogen. „Daar hebben we ons
wel even bij afgevraagd of dat wel iets voor ons was. Na
het lezen van het boek van Jacques Vriens waarop de
serie is gebaseerd, waren we ervan overtuigd dat dit boek
verfilmd moest worden. Alle aspecten van de mijnindustrie
- de kameraadschap, de voorspoed maar ook het
verdriet - worden hierin vertaald. Het is een enorm succes
geworden. De tv-serie is zelfs een stimulans geweest voor
het organiseren van het Jaar van de Mijnen in 2015. En ze
heeft ook grote educatieve waarde gehad doordat ze in het
onderwijs is gebruikt.”
Vooruitzien
Terugkijken in een jubileumjaar mag natuurlijk, vindt
Jan Koks, maar vooruitzien is het belangrijkste. Hij
ziet een taak voor het fonds in de vorm van meedeinen
op de golven van de toekomst. „Als we een handje kunnen
helpen, dan doen we dat. Voor een gezonde samenleving.”
Subsidies
en donaties
FSI maakt in zijn beleid
onderscheid tussen subsidies
en donaties. Jan Koks: „Bij
subsidies gaat het om een vorm
van samenwerking, waarbij we
een tegenprestatie vragen,
bijvoorbeeld een financiële
verantwoording. Het betreft
vaak grotere projecten op
meerjarige basis. We kijken
daarbij nadrukkelijk naar de
begroting. Aanvragers mogen
niet financieel afhankelijk van
ons worden. Als een begroting
in onze ogen niet klopt, dan
sturen we de aanvraag terug.
Dan moeten ze hun huiswerk
opnieuw maken. En wat
belangrijk is: we vullen geen
exploitatietekorten op.”
Bij donaties gaat het om
kleinere, eenmalige bijdragen
zonder tegenprestatie. Juist
met de donaties dringt FSI
volgens Koks door in de
haarvaten van de sociaalculturele
bedrijvigheid. „De
aanvragen zijn heel divers;
van koren en blaasorkesten
tot vogelsportverenigingen
of schutterijen. Maar ook de
Zonnebloem of het ouderwerk
kloppen bij ons aan. Dat zijn
vaak vrijwilligersorganisaties
die goed werk doen. Laatst
vroeg een hospice voor een
bijdrage voor een televisie en
een bankje in de tuin. Dat soort
initiatieven ondersteunen we
graag. Met een relatief klein
bedrag kunnen we ze op weg
helpen.”

column HONDERD JAAR ENGAGEMENT
31
THEATER
HOTEL DE
ORANJERIE
IS
Theater
Concerten
Brasserie l’Orange
Theatercafé
Feesten
Evenementen
Hotelkamers
Suites
Congressen
Ontspanning
Kloosterwandplein 12-16
6041 JA ROERMOND | T. (0475) 391 491
www.theaterhotelroermond.nl
Een vitaal
verenigingsleven
Verenigingen verbinden
Elke vereniging levert een eigen uniek
bijdrage aan de vitaliteit en leefbaarheid
van onze omgeving. Graag ondersteunen
wij daarbij. Meer weten? Kijk op:
www.rabobankcentraalzuidlimburg.nl
Een aandeel in elkaar
voor een
vitale regio
Dimitri de vreeze
lid Managing Board
Koninklijke DSM
In hedendaags jargon was de
oprichting van FSI honderd jaar
geleden een antwoord op de ingrijpende
industriële transformatie in
het Zuid-Limburgse. Dergelijke
woorden hebben de vertegenwoordigers
van directie en
werknemers op 11 februari 1918
vast niet gebruikt toen ze hun handtekeningen
onder de oprichtingsacte
zetten. Maar de tijd was er zeker naar.
Zuidelijk Nederland veranderde in rap
tempo van een agrarisch georiënteerde
regio naar een industrialiserend gebied.
De sterk groeiende bevolking kreeg niet
alleen te maken met flinke tekorten aan
voorzieningen en levensmiddelen, ook
de behoefte aan recreatieve ontspanning
groeide.
De advertenties van de Staatsmijnen uit
die tijd beloofden goed werk tegen hoog
loon. Dat de mijnwerkers goed verdienden
was een belangrijke component van
de destijdse financiering; de door het
FSI opgezette winkels, gaarkeukens en
diversiteit aan bedrijven werden voor
de helft door de Staatsmijnen betaald.
Die oprichtingsacte, met DSM als
ondersteunende kracht tot op vandaag
de dag, heeft het over ‘het bevorderen
der belangen van de werklieden’.
Belangen die te maken hadden
met werk, gezin en het
sociaalmaatschappelijke
verkeer. Mensen die hun
baan kwijtraakten, konden
bij het FSI aankloppen
voor alternatief werk.
Het FSI ontpopte zich
daarmee tot een pionier in
wat we later in Nederland de
sociale werkvoorziening zijn
gaan noemen. Gezinnen die
de eindjes niet meer
aan elkaar konden
knopen kregen financiële steun in de
rug. Bovendien maakte het FSI zich
sterk voor cultuur, waar de overheid
destijds het geld niet voor had.
Zo betaalde het FSI drukbezochte
theatervoorstellingen in de Loonhal
van staatsmijn Maurits. Die Loonhal
staat er overigens nog altijd.
De gaarkeukens bestaan al lang niet
meer, en een voorraad winteraardappelen
kun je tegenwoordig bij het FSI
niet meer krijgen. Tijden veranderen en
het FSI is daar zelf ook onderdeel en
aanjager van. De inzet voor personeel
en cultuur in het Zuid-Limburgse is
echter de centrale missie gebleven. En
DSM heeft dat altijd uit volle overtuiging
onderschreven. Tot op de dag van
vandaag hebben talloze verenigingen,
maatschappelijke organisaties en sociale
instellingen van de inzet van het FSI
kunnen profiteren. Dat personeel betreft
overigens niet alleen DSM maar ook een
flink aantal bedrijven met vestigingen
op Chemelot Industrial Park.
Voor toen en nu geldt dat het FSI de
tekenen des tijds goed leest en waar
nodig mensen en organisaties ondersteuning
biedt. Maatschappelijk stevig
betrokken - aanvankelijk in de vorm van
werkgelegenheid en materiële hulp, anno
2018 vanuit cultureel en recreatief
perspectief.
Het FSI heeft op een bijzondere
manier geschiedenis
geschreven en voor heel veel
mensen en organisaties een
verschil gemaakt. Complimenten
voor de geweldige inzet
en prachtig om te zien hoe
deze organisatie honderd jaar
lang in de Zuid-Limburgse regio
concreet engagement bij
mens en samenleving
heeft laten zien.

32
Botanische Tuin kerkrade MIJN FSI 33
‘Al die hoekjes en paadjes
nodigen uit tot bezinning’
otanische tuin,
het klinkt leuk
en beslist heel
exotisch. Maar wat
houdt zo’n tuin nu
eigenlijk in? Die
vraag stellen veel
bezoekers van de Botanische Tuin in
Kerkrade. „Zie het als iets tussen
museum en dierentuin in,” zegt tuinconservator
Ben Groen (71) dan
altijd. „De botanische tuin herbergt
een bijzondere collectie zeldzame
planten, bomen en bloemen. Kenmerkend
zijn de Limburgse flora en
natuurlijk de link met de kerk en de
mijnen.”
De Botanische Tuin in Kerkrade is
een van de weinige tuinen in Nederland
met een beschermde status als
Rijksmonument. FSI kreeg in 1930
eerst een deel van het landgoed in
erfpacht van de R.K. Kerk aan de
Hubertuslaan. In eerste instantie om
er een confectieatelier te bouwen voor
de dochters van de mijnwerkers. In
1937 kreeg tuinarchitect John
Bergmans de opdracht om over de
volle 1,5 ha een botanische tuin aan
te leggen. „Mijnwerkers konden er op
hun vrije zondagmiddag lekker met
hun gezin wandelen,” vertelt Groen.
„Tegelijkertijd leerden ze over de
natuur. Je moet je voorstellen: in die
tijd werd nauwelijks gereisd. In de
tuin zagen ze planten die ze anders
nooit zouden zien.”
De Botanische Tuin zou ook beslist
niet zo mogen heten zonder al die
bijzondere bomen, struiken en
planten, benadrukt Groen. „Heel
zeldzaam is de Chinese Hebei-iep,
oftewel Ulmus lamellosa. Ergens in de
jaren ’50 gezaaid met zaad uit Peking.
In Europa staan er maar acht, en wij
hebben een heel mooi exemplaar!
Bijzonder is dat de oorspronkelijke
aanleg van Bergmans intact bleef.
Hij was een toonaangevend tuinarchitect,
bekend vanwege zijn kleurrijke
borders en voorliefde voor paden en
hoekjes die telkens een ander zicht
creëren.”
Het 75-jarig bestaan van de tuin was
in 2014 aanleiding voor een grootscheepse
renovatie. „De tuin is beter
toegankelijk gemaakt voor minder
validen. De band met de kerk is aangescherpt
door naast de bestaande
kathedralentuin een pastorietuin aan
te leggen vol planten met kerkelijke
betekenis. Denk bijvoorbeeld aan
kruiden waarmee het altaar wordt versierd.
Of die je in de maand augustus
in een kroedwusj-boeketje kunt laten
zegenen om je huis te beschermen.”
Bij de vijver is verder een rotstuin
aangelegd. En creëerde Groen een
bamboetuin die refereert aan de
spirituele wegen van het Oosten: rust
en meditatie. „Het is een van mijn
favoriete plekjes. Als de wind door
de hoge bamboegrassen ruist, is het
een heerlijk plekje om even te zitten.”
De Botanische Tuin trekt jaarlijks
40.000 bezoekers en draait voor een
groot deel op vrijwilligers. Ze schenken
koffie en thee in het theehuis en
helpen het hele jaar door met onderhoud.
Groen: „De tuin heeft dus ook
een sociale functie. En niet alleen dat.
Onderzoek wijst uit dat groen in de
stad het leefklimaat verbetert. Mensen
voelen zich prettig tussen bloemen en
planten. Met al zijn hoekjes, paadjes,
doorkijkjes en kleuren nodigt de tuin
uit tot bezinning. Toch zo zeldzaam
in deze moderne tijd.”

34 limburgs landschap
limburgs landschap 35
Konikspaarden, Eijsder Beemden. foto Henk Heijligers
Oude pastorie, Beek. foto Henk Heijligers
Frankenhofmolen, Holset. foto Bastiaan Maas
Frankenhofmolen, Holset. foto Joep Beaujean
De schoonheid van het
Limburgs Landschap
De stichting het Limburgs Landschap levert
een belangrijke bijdrage aan het behoud van
de Limburgse natuur. Samen met collegaorganisaties
en de overheid wil de stichting
de oppervlakte natuur in Limburg vergroten.
Gekoppeld daaraan is er het streven om de
nu nog geïsoleerd liggende natuurgebieden
met elkaar te verbinden.
FSI draagt de stichting het Limburgs
Landschap een warm hart toe. Het fonds
biedt zijn doelgroep regelmatig de mogelijkheid
om natuurgebieden, projecten en
activiteiten van Het Limburgs Landschap
te bezoeken.
Op deze pagina’s enkele voorbeelden van
de schoonheid van de Limburgse natuur en
haar landmarks die door Het Limburgs
Landschap worden beheerd.
Belletboomgaard, Epen. foto Henk Heijligers
Stroberg, Bemelen. foto Gerrit Lenting

interview 37
Enabling the world to
feed itself and to
improve the quality of
life.
Developing and licensing
state-of-the-art urea plants.
FSI aan de wieg van succesvolle televisieserie
Geen
Tien Torens Diep
zonder dat
ene telefoontje
www.stamicarbon.com
communication@stamicarbon.com
PODIUM
EXPOSITIES
COLLECTIES & INFORMATIE
EDUCATIE
EXTRA!
www.dedomijnen.nl

38
interview
interview 39
Een typisch mijnwerkershuisje in de jaren vijftig in Zuid-Limburg. De
twaalfjarige Stef ligt in zijn gestreepte pyjama in bed als hij stemmen
hoort. Een onbekende mannenstem, een vrouw die hard huilt. Op zijn
blote voeten sluipt hij de trap af. Daar ziet hij zijn zussen huilend op de
bank zitten. De onbekende stem is van een man in een politie-uniform,
de mijnpolitie. De brenger van het slechte nieuws over een explosie
in de mijn, waar op dat moment Stefs grote broer en grote voorbeeld
Joep aan het werk is.
Tekst Mariëtte Stuijts
ls het verhaal
van Tien torens
diep voor kinderboekenschrijver
Jacques Vriens
érgens tot leven
komt, dan is het
wel in deze scène.
„Al bij het schrijven van dit hoofdstuk
van het boek was ik geëmotioneerd.
Ik wist niet waarom, totdat
ik me realiseerde dat ook mijn grote
broer is verongelukt. De reactie van
Stef die in paniek naar buiten rent,
dat is mijn reactie. Zonder dat ik het
doorhad, was ik over mezelf aan het
schrijven. Dat is in de serie zo goed
verfilmd, elke keer als ik de scène zie,
komt dat gevoel weer terug.”
Een groter compliment kun je
als filmmaker nauwelijks krijgen.
De televisieserie Tien Torens Diep
die in 2009 uitkomt, vormt niet
voor niets het begin van een langdurige
en succesvolle samenwerking
tussen filmproducent Harro van
Staverden en schrijver Jacques Vriens.
De opvolger - de jeugdfilm Achtste
Groepers huilen niet – valt nationaal en
internationaal in de prijzen en kent
inmiddels een Noorse en een Duitse
remake. Met Oorlogsgeheimen, opnieuw
naar een verhaal van Vriens dat zich
afspeelt in Limburg, hebben Van
Staverden en zijn team in 2012 een
tweede Gouden Kalf te pakken.
eze twee populaire, bekroonde
jeugdfilms zouden
er niet zijn geweest
zonder dat ene telefoontje
uit Limburg. „Zonder dat
telefoontje hadden we Tien Torens Diep
nooit kunnen maken,” vertelt Van
Staverden. „Televisie maken kost
een hoop geld, we zaten wat dat
betreft op een dood spoor en toen
belde Jan.” Jan, FSI-directeur Jan
Koks om volledig te zijn, vraagt zich
af waarom het zo stil blijft rond het
project. „Hij vond echt dat de serie
er moest komen.”
Met een flinke portie doorzettingsvermogen
wordt de serie vlotgetrokken.
„Niet alleen met geld; FSI is
ook mensen gaan mobiliseren. Bij
gemeenten, bij de provincie, er kwam
een netwerkavond. En dat werkte.”
Daardoor beleven de bewoners van
Treebeek in 2009 een mooie zomer.
Al om 8 uur ’s ochtends planten ze
hun tuinstoeltjes aan de rand van de
filmset die in hun wijk is verrezen,
tot ’s avonds laat. Voor hun ogen
komen de jaren ’50 tot leven. Met
een feestelijke muziekkiosk, prachtige
pastelkleurige oude auto’s, lijnen vol
was die opbolt in de wind.
In dat decor speelt het verhaal van
de hartsvrienden Stef en Victor. Ze
zijn ervan overtuigd dat ze net als de
vader en broer van Stef later in de
mijn zullen gaan werken. Totdat een
verschrikkelijk ongeluk alles verandert.
„Het verhaal van deze belangrijke
periode voor Limburg en heel
Nederland was nog nooit zo vastgelegd.
Wat Bartje is voor Drenthe, dat
moest Tien Torens Diep voor Limburg
worden,” blikt Van Staverden terug.

40 interview
interview 41
Het idee voor het boek ontstond
toen Vriens bijna twintig jaar geleden
naar Zuid-Limburg verhuisde en een
paar oud-mijnwerkers ontmoette. Ze
vertelden hem over de koempels: hoe
ze van jongs af aan de mijn in wilden
en hoe ze elkaar aan ‘het kolenfront’
nooit in de steek lieten. Maar ook
over de gevaren en de stoflongen. En
natuurlijk over hun verdriet over het
mijnverleden dat kennelijk zo snel
mogelijk moest worden vergeten.
In de verfilming is ook voor de
schrijver een rolletje weggelegd, dat
van mijnopzichter. Hij ziet de buurtbewoners
aan de rand van de filmset
glimmen van trots, schateren van het
lachen maar ook tranen in de ogen
krijgen. „Harro is een producent die
heel liefdevol met een boek omgaat,”
klinkt het tevreden. „Voor mij
waren die reacties van de bewoners
de bevestiging dat we een authentiek
verhaal te pakken hadden,” pareert de
filmproducent.
Niet alleen Treebeek, maar ook
de steenkolenmijn in Valkenburg,
Noorbeek en Heerlen, de Brunssummerheide
en niet te vergeten station
Simpelveld dienen als decor voor de
film. Die laatste plek is favoriet bij
Van Staverden. „Met een puffende
stoomtrein, tientallen figuranten in
kleren uit de jaren vijftig, zo’n scène is
heerlijk om te maken, heel filmisch,”
geniet hij na.
ij is ervan overtuigd dat
de serie Tien Torens Diep
een stimulans heeft gegeven
aan de Limburgse
filmwereld. „Enkele
mensen die daar op de set stonden
hebben later het filmplatform Cinesud
gevormd. Studenten van het Arcuscollege
hebben dit op hun cv kunnen
zetten en zijn mede daardoor doorgestroomd.
Limburg heeft nu ook een
filmfonds. En ook dat is uiteindelijk
het gevolg van dat ene telefoontje van
Jan Koks.”
Zo voorspoedig loopt het niet altijd.
Voor de verfilming van Oorlogsgeheimen,
een verhaal dat ook in
Limburg speelt, wijkt de producent
noodgedwongen uit naar Luxemburg.
„Omdat we in Limburg de financiering
niet rond kregen. In Luxemburg
lukte dat wel. Het ziet er wel uit alsof
het in Limburg is opgenomen, daar
zijn we gelukkig wel in geslaagd.”
Ook in die film is er een rolletje
weggelegd voor Jacques Vriens. „Daar
hebben we maar een gewoonte van
gemaakt. Ik vind het leuk om te
doen.”
f het niet ingewikkeld is
om zijn verhaal los te laten?
„Het medium film is
iets heel anders dan een
boek, dat heb ik inmiddels
wel geleerd van de scriptschrijver,
Karin van Holst Pellekaan. Het verfilmen
van een verhaal blijft spannend,
maar met haar werkt het heel prettig.
In een boek kun je iemand gerust tien
minuten lang laten denken, maar in
beeld moet er dan echt iets gebeuren.
Dan voegt ze dingen toe aan mijn
verhaal. Maar wel zo dat ik achteraf
denk: het had er best in kunnen staan.
Met de verfilming van Tien Torens
Diep is een belangrijke episode uit de
Nederlandse geschiedenis vastgelegd.
Een verhaal dat nooit vergeten mag
worden. „Door de jeugdserie blijft het
voor volgende generaties behouden.”
Je moet kijken door de ogen van kinderen.
Als de kinderboekenschrijver
en de tv-producent het ergens over
eens zijn dan is het dat wel. Vriens
heeft pas nog met zijn kleindochter
een aantal afleveringen gekeken. „Ze
vond het heel fascinerend.”
Haar favoriete scene? Samen met
haar opa heeft ze hard moeten lachen
om de scène van ‘Vieze Dries’. „Die
poekelt niet in de mijn, maar in zijn
eigen schuurtje. Onder de kinderen
gaat het verhaal dat hij dat doet omdat
hij een klein piemeltje heeft. Dus gaan
ze op onderzoek uit als hij in bad zit.
Wat er dan gebeurt…”

42
Dicht Bij Mijn Bed MIJN FSI 43
‘Een positief beeld van
de integratie in Limburg’
en ‘tutti frutti’
aan onderwerpen
bracht televisiepresentator
Han
van der Meer
alweer een kwart
eeuw geleden in
zijn populaire Ver van mijn bed show.
Van 1978 tot 1992 te zien bij de KRO.
Van der Meer filmde het leven van
mensen in derde wereldlanden. In
zijn nieuwe programmaserie Dicht
Bij Mijn Bed duikt hij de provincie in.
Op zoek naar nieuwkomers die híer
zijn neergestreken.
Dicht Bij Mijn Bed kwam tot stand
met steun van onder meer FSI en is
afgelopen najaar in acht delen uitgezonden
bij de regionale televisiezender
L1. „De serie geeft een positief
beeld van integratie in Limburg,”
vertelt Van der Meer. „Je ziet buitenlanders
die erin geslaagd zijn om zich
hier te settelen en een leven op te
bouwen. Vaak door keihard te knokken.”
De hulp die ze daarbij kregen van
Limburgers speelt een belangrijke rol
in Dicht Bij Mijn Bed. Zo bezoekt Van
der Meer een taalcafé in Gulpen waar
vluchtelingen Nederlands leren van
vrijwilligers. Ook spreekt hij onderwijzers
en leerlingen van basisschool
’t Mozaïek in Roermond.
Deze zwarte school stond in 2008
bij de onderwijsinspectie nog te boek
als ‘zeer zwak’. Vier jaar later kreeg
’t Mozaïek het predicaat Excellente
school.
Van der Meer: „Over Limburgers
wordt vaak gezegd dat ze bang zijn
voor alles wat van buiten komt. Uit
mijn serie blijkt het tegendeel. Veel
Limburgers steken nieuwkomers juist
de helpende hand toe. Zoals de lieve
eigenares van een bloemenwinkel in
Echt, die één keer per week vrij
neemt om vluchtelingen taalles te
geven.”
Om de serie te maken klopte Van
der Meer zelf bij Limburgse fondsen
aan voor financiële hulp. „Dit
soort programma’s vindt iedereen
fantastisch maar niemand heeft geld.
Zonder diverse fondsen had ik de
serie nooit kunnen maken. Als cultuurbeschermer
droeg FSI graag bij
aan de opinievorming van Limburgse
kijkers.”
Een mooie link met FSI is het portret
van Frans Wojciechowski, zoon van
een oud-mijnwerker. „Hij vertelt dat
zijn vader het hier in het begin heel
moeilijk had. Hoe hij zelf als jochie
werd uitgemaakt voor rot-Pool. Voor
hem een aanmoediging om er juist
heel hard tegenaan te gaan.”
Dat jongetje van toen is nu doctor
in de psychologie en antropologie.
In de serie legt hij uit wat integratie
betekent. „We mogen het niet vergelijken
met assimilatie,” zegt hij. „Dat is
zoiets als een klontje suiker dat oplost
in de thee. Een belangrijk kenmerk
van integratie is dat de opname van
personen of bevolkingsgroepen van
beide kanten komt.” En precies dat
laat deze serie zien.
Dicht Bij Mijn Bed is terug te kijken
op de website van L1. Han van der
Meer wil zijn serie in de toekomst als
lesmateriaal aanbieden bij onderwijsinstellingen.

Parkstad
Limburg
Theaters
Hoi
column IJkpunt voor bezinning en vooruit kijken
45
feliciteert
Stichting FSI
FSI leden zijn ook de komende 100 jaar van harte
welkom in ons theater. Heeft u de smaak echt te
pakken, wordt dan ook Vriend van ons theater!
De Vrienden van Parkstad Limburg Theaters is een
groep van meer dan 3.000 theaterliefhebbers die de
theaters in Heerlen en Kerkrade een warm hart toedraagt
en daarmee het culturele leven in de Parkstad
ondersteunt. Vrienden maken onze educatieve projecten
mede mogelijk. Samen bouwen we hiermee aan
de theaterbezoekers van de toekomst en wordt het
cultuurgoed behouden voor onze (klein-)kinderen.
Wordt nu Vriend van plt via
www.plt.nl/vrienden,
of bel: 045 - 571 66 07
Voor die steun krijgt u als Vriend veel
moois terug!
- U kunt al een week voorafgaand aan de start van de
vrije voor verkoop kaarten bestellen voor het nieuwe
theaterseizoen
- U ontvangt een gratis Vriendenvoorstelling
gedurende het theaterseizoen
- U ontvangt maandelijks twee kaarten voor de prijs
van één voor een geselecteerde voorstelling
- U wordt uitgenodigd voor speciale Vriendenactiviteiten,
waaronder exclusieve toegang tot de
Vriendenavond van het nieuwe theaterseizoen
- U heeft gratis toegang tot inleidingen en
Vriendenrondleidingen
- U betaalt geen kosten voor het omruilen en
annuleren van toegangskaarten (mogelijk tot een
dag voor de voorstelling, u ontvangt een tegoedbon)
- U ontvangt tweemaal per jaar ons PLT magazine
Voor slechts € 24,50 per adres bent u een heel
theaterseizoen Vriend. Draagt u onze educatieve
plannen een bijzonder warm hart toe, dan kunt u er
voor kiezen ons extra te ondersteunen voor € 49,50.
Hiermee vloeit er een nog substantiëler bedrag rechtstreeks
naar de theaterbezoekers van de toekomst.
Ellen Kuppens
bestuursvoorzitter fsi
Lang na te denken hoefde
ik niet toen ik een jaar
geleden werd gevraagd
om lid te worden van het
bestuur van FSI. Het fonds
staat voor mooie dingen doen; wie wil
daar nu niet een rol in spelen? Waarom
ik ben gevraagd, weet ik niet. Het zal er
zeker mee te maken hebben dat ik een
vrouw ben. En dat ik op de HR-afdeling
van DSM verantwoordelijk ben voor
strategie en operatie. Ik werk de hele dag
met mensen, soms in lastige situaties.
Hiervoor moet je sociaal zijn en vooral
ook rechtvaardig. Dan is er al snel een
logische connectie.
Wat mij aanspreekt als je naar de geschiedenis
van FSI kijkt, is dat de stichting
altijd met haar tijd is meegegaan,
dat ze in veel gevallen haar tijd zelfs
vooruit was. Niet alleen op het gebied
van werkgelegenheid, maar vooral ook
wat betreft sociale en culturele activiteiten.
FSI is niet alleen een stichting die
met geldelijke bijdrages een steuntje in
de rug geeft, het fonds heeft altijd
ook communities bij elkaar
gebracht, met name door het
verenigingsleven te stimuleren.
De viering van het honderdjarig
bestaan is een mooi
ijkpunt voor bezinning en
vooruit kijken. In het programma
van het jubileumjaar
zullen verleden, heden
en toekomst als rode
draad zichtbaar zijn. FSI
is trots op het verleden,
staat stevig in het heden
en heeft aandacht voor de
toekomst. Wij als bestuur
moeten samen met de
directie zorgen voor continuïteit
en onze relevantie
blijven aantonen. Dat betekent dat
je goed moet kijken wat er speelt in de
samenleving, welke knelpunten er zijn
en op welke manier je die samen met
andere instanties kunt oplossen.
Als Brabantse en als DSM-werknemer
die beroepshalve veel over de wereld
reist, kan ik met enige distantie naar
Limburg kijken. Wat ik merk is dat
Limburgers zichzelf nogal eens tekort
doen. Limburg heeft een prachtige natuur
en een rijk cultureel leven met een
verenigingsleven van hoog niveau. Er
is hier zo veel te doen, Limburg bruist.
Daar is niet altijd voldoende oog en oor
voor. De focus ligt veel op het ‘eigen’:
de eigen familie, het eigen dorp, de
eigen stad, de eigen vereniging. Het zou
goed zijn als er meer met een open mind
naar elkaar gekeken werd. Veel mensen
zijn met hetzelfde bezig, samenwerking
ligt dan voor de hand. Het bedrijfsleven
heeft dat goed opgepakt. Op de Brightlands
Chemelot-campus in Sittard-
Geleen werken onderwijs en bedrijfsleven
steeds beter samen. Daar zijn
andere regio’s jaloers op. Het zou
een voorbeeld moeten zijn voor
het culturele veld. Maar open
staan voor veranderingen is hier
niet zo vanzelfsprekend als je
zou willen. Toch is het noodzakelijk.
Kijk naar de vergrijzing in
het verenigingsleven. Je moet
gaan onderzoeken hoe je verenigingen
zo kunt inrichten
dat ze aantrekkelijk worden
voor jongeren. In dat soort
processen wil FSI graag een
rol blijven spelen. Kijken
wat de tijdsgeest nodig heeft
en meedenken en -doen om
oplossingen te vinden. Dat
is onze uitdaging voor de
toekomst.
plt.nl

46 Stichting Muziek Jong voor Oud
MIJN FSI 47
‘Ouderen neuriën mee,
daarna komen de tranen’
euk hoor, al die
bingoavonden en
dialectoptredens in
zorgcentra en verpleeghuizen.
Maar
laten we niet vergeten:
er zijn óók
bewoners die van klassieke muziek
houden. „Stel nou dat ikzelf ooit in
een verpleeghuis terechtkom, en niet
meer naar een concert kan,” vroeg
muziekliefhebber Albin Ograjensek
zich na dertig jaar zorgmanagement
af. „Zou het dan niet fijn zijn om zo
nu en dan live naar klassieke muziek
te kunnen luisteren?”
Het antwoord op die vraag was kraakhelder.
En dus startte oud-directeur
Ograjensek van het voormalig Zorgcentrum
Molenhof Maastricht samen
met dochter Fenna de Stichting
Muziek Jong voor Oud. Nu, meer
dan tien jaar verder, verzorgt de
stichting elk jaar zo’n vijfhonderd
kamermuziekconcerten in 120 Limburgse
zorgcentra en verpleeghuizen.
Alle concerten worden uitgevoerd
door studenten van het Conservatorium
Maastricht.
„Het mes snijdt aan diverse kanten,”
aldus de enthousiaste operazangeres
en kartrekker Fenna Ograjensek.
„Studenten zien de optredens in
eerste instantie natuurlijk als een
leuk bijbaantje waarmee ze podiumervaring
opdoen. Maar gaandeweg
leren ze dat ze als muzikant ook een
maatschappelijke functie hebben. Ze
realiseren zich hoe waardevol deze
kleine kamermuziekconcerten zijn,
misschien nog wel waardevoller dan
in het theater staan.”
Want ouderen worden door de klassieke
kamerconcerten vaak opnieuw
getriggerd, weet Fenna. „Ze stellen
zich open, neuriën mee, en ja, dan
komen soms de tranen. Onderzoek
wijst uit dat melodieën uit het verleden
mensen met Alzheimer prikkelen.
Daarom spelen we bekende stukken
als De Zwaan uit Carnival des Animaux
om hun aandacht te trekken. Maar
zoveel mensen zoveel smaken. We
wisselen af met onbekend werk,
want ook dat triggert de geest. Na
een bekende melodie staan mensen
vanzelf meer open om ook die
prelude van Chopin prachtig te
vinden.”
Vanaf de allereerste start weet Stichting
Jong voor Oud zich gesteund
door FSI. „Mijn vader kende de
organisatie en heeft direct aangeklopt,”
vertelt Fenna. „Vanaf het
begin was FSI enthousiast. Heel
bijzonder hoor! Want we begonnen
als een echte ‘plakbandorganisatie’,
met alleen concerten in Maastricht.
Iedereen roept dan dat het heel goed
en mooi is wat je doet. Maar groeien
kan alleen als mensen je steunen;
zonder middelen gaat het niet.”
Die steun, zegt Fenna, zal Stichting
Muziek Jong voor Oud nooit vanzelfsprekend
vinden. „Elk jaar kijken
we opnieuw hoe we onszelf kunnen
verbeteren. We werken samen met
kunstfestivals zoals het Orlando
Festival en Kunstdagen Wittem. Ook
zijn we gestart met nieuwe workshops
Schilderen op live muziek. Terwijl bewoners
luisteren naar muziek, worden
ze gestimuleerd om op een intuïtieve
manier uiting te geven aan de kleuren
en vormen die ze door de melodie
voor zich zien. Bewoners treden
daardoor op een andere manier met
elkaar in contact. Zo was er laatst een
dame die door de muziek werd herinnerd
aan haar verleden in Indonesië.
Waarop haar buurvrouw zegt: ‘Goh,
hoe lang zitten we hier nou samen.
Nooit geweten dat jij in Indonesië
hebt gewoond’.”

interview 49
DSM
fotocollectie
online
Sitech feliciteert
Stichting FSI met
het 100-jarig
bestaan
Een enorme beeldbank van ruim 56.000 afbeeldingen uit de
foto-collectie van DSM is sinds een aantal jaren ondergebracht
bij het Regionaal Historisch Centrum Limburg (RHCL) in de
Pieterstraat in Maastricht. Op initiatief en met financiële steun
van FSI is de beeldbank online beschikbaar. Ruim 13.000 foto’s
kunnen al via computer worden bekeken. Meer dan 43.000
afbeeldingen moeten nog worden ingescand en de bijbehorende
beschrijvingen gecorrigeerd en aangepast.
met meer dan 56.000 foto’s
Regionaal Historisch Centrum Limburg beheert beeldbank

50 interview
interview 51
‘Hoe meer mensen
naar de foto’s
Tekst jos frusch
Fotografie Sanne Linssen
kijken, des te
beter zullen de
beschrijvingen
worden’
H
et moet ergens in het
voorjaar van 2010 zijn
geweest dat FSI-directeur
Jan Koks de kamer van
Lita Wiggers, de kersverse directeur
van het RHCL, binnenstapte. Ze kan
zich dat gesprek nog goed herinneren.
„Jan was zeer gedecideerd. Hij was op
zoek naar een geschikte locatie om
het DSM-fotoarchief onder te brengen.
Het archief van de Staatsmijnen
was hier al, dus het lag voor de hand
dat hij bij ons aanklopte. Een logische
relatie.”
Bovendien, bij het RHCL kan een
collectie onder uitstekende kwalitatieve
omstandigheden ‘voor de
eeuwigheid’ worden bewaard. „ Jan
zocht naar waarborg, naar een duurzame
oplossing. Voor een modern
bedrijf als DSM had de opslag en
het beheer van de fotocollectie niet
de hoogste prioriteit. Het was voor
DSM historisch materiaal, meer niet.
Bij ons krijgt ze alle aandacht. Ik
heb wel meteen tegen Jan gezegd dat
er iemand nodig is die de collectie
catalogiseert en ontsluit. Wij hebben
Carl Andreas, de collectiebeheerder
beeldmaterialen, een specialist in
archiveren. Maar hij kan de foto’s
niet beschrijven. Daarvoor heb je
een specialist nodig die kennis heeft
van wat er op de foto’s te zien is.
Iemand die voor de verdieping en de
beschrijving kan zorgen. Bij welke
gelegenheid is de foto gemaakt, wie of
wat staat er op? Dat moet je meteen
kunnen herkennen.”
Immense klus
Zo kwam al snel Harry Strijkers in
beeld, de voormalig bedrijfsarchivaris
van DSM, een man met een meer dan
gemiddelde belangstelling
voor de geschiedenis
van de Staatsmijnen. „Op
projectbasis ben ik in 2011
aan de slag gegaan,” vertelt
de archivaris die ‘alles’
weet van het bedrijf waar
hij meer dan veertig jaar
heeft gewerkt. „FSI heeft
me aanvankelijk voor twee
jaar in deeltijd betaald. Dat
contract is daarna met twee
jaar verlengd. Nu werk ik
als vrijwilliger aan deze
immense klus.”
Al vanaf 1904, direct
na de oprichting van de
Staatsmijnen, zijn foto’s
gemaakt door tientallen
fotografen uit de streek
die de locaties van de
Staatsmijnen in Limburg
in beeld brachten. Onder
hen bekende fotografen
als Werner Mantz en Hub
Leufkens, die in de jaren
’30 en ’40 van de vorige
eeuw de mijnbedrijven
vastlegden. Later nam de
fotodienst, een afdeling
van de Voorlichtingsdienst
der Nederlandsche Steenkolenmijnen,
fotografen in
dienst die onder meer foto’s
maakten voor de weekbladen
Steenkool en Nieuws
van de Staatsmijnen. Boegbeeld
van hen was Karel
van Straaten, maker van
de bekende Staatsmijnen /
DSM-kalender, die jarenlang
door de mijnen als prmiddel
en relatiegeschenk
werd gebruikt.
Al vanaf 1904, pal
na de oprichting
van de Staatsmijnen,
zijn foto’s gemaakt
door tientallen
fotografen uit de
streek
‘Je hebt een
specialist nodig
die kennis heeft
van wat er op
de foto’s te zien
is. Iemand die
voor de
verdieping en
de beschrijving
kan zorgen’
V.l.n.r. Carl Andreas, Lita Wiggers en Harry Strijkers.
Onvolledig
„De foto’s zaten in ladebakken
en pergamijn zakjes,” vertelt Carl
Andreas. „Het was materieel prima
in orde. De glasplaten bijvoorbeeld
waren heel mooi. Het mocht wat
kosten. Er zat ook structuur in de
collectie, ze was bijvoorbeeld voorzien
van een doorlopende nummering.
Maar de beschrijvingen waren
onvolledig en onzorgvuldig. Het was
meteen duidelijk dat er iemand van
buiten moest komen met specifieke
kennis en expertise.” Harry Strijkers
knikt: „De fotoboeken met de
beschrijvingen van de foto’s zijn
met de hand geschreven. Het is soms
moeilijk leesbaar. En er zijn ook veel
fouten in geslopen. Dan staat er
badhuis, terwijl het raadhuis moet
zijn.”
In 1948 kregen de Staatsmijnen een
eigen archiefdienst. Sinds die tijd werden
er ook foto’s verzameld, geïnventariseerd
en beschreven. Pas vele jaren
later, in de jaren ’90, werd begonnen
met het beschrijven en scannen van
negatieven. Harry Strijkers: „Veel
negatieven waaraan weinig
of geen ‘bedrijfsbelang’
werd toegeschreven,
werden vernietigd. Ik heb
nog een schoenendoos met
negatieven van gouden
bruisparen weten te redden.
Mijn toenmalige collega’s
vonden ze niet relevant. Ik
wel. Dit is een bindmiddel,
goed voor het ‘wij-gevoel’.
De foto’s en beschrijvingen
van deze negatieven staan
nu in de beeldbank.”

52
interview
53
Thematisch
Het totale DSM-fotobestand
is bij het RHCL
geconverteerd naar Atlantis,
een systeem voor het
beheer van beeldmaterialen,
dat 56.421 beschrijvingen
bevat, waarvan 13.297 met
afbeelding. Er is dus nog
een hoop te doen.
Vraag is hoe je te werk
gaat om zo’n enorme karwei
aan te pakken? Harry
Strijkers: „Ik ben begonnen
met de oude papieren
foto’s te scannen. Dat is
de historische collectie, 21
dozen vol. Daarna kreeg ik
apparatuur die ook negatieven
kan scannen. De collectie
bestaat uit afdrukken,
negatieven en glasnegatieven
van diverse afmetingen.
Ik probeer thematisch
te werken, anders word je
gek. Ik selecteer veel op
personen, want mensen
zijn belangrijk. Vaak ook
krijgen we vragen van
buiten, bijvoorbeeld van
studenten die bezig zijn met
een afstudeerscriptie. Laatst
kreeg ik een vraag over
gastarbeiders. Ik dacht: ik
ga op zoek naar gastarbeiders die in
gezellenhuizen hebben gewoond. Op
die manier ben je gericht bezig. De
intentie van dit instituut is om alles
te ontsluiten. Daar zijn we nog jaren
zoet mee.”
Publieksfunctie
Ongeveer twee jaar geleden, tijdens
een Lentekriebels-concert, trad FSI
met de beeldbank officieel naar
buiten. Sindsdien is de vraag naar de
foto’s alleen maar toegenomen. Lita
Wiggers: „De DSM-fotocollectie staat
op nummer 2 van meest bezochte collecties
binnen onze algemene beeldbank.
Op nummer 1 staat de collectie
Jan Spee met onderaardse grotten in
Limburg. Je ziet dus dat het mijnverleden
nog leeft in Limburg. Het is voor
ons ook belangrijk dat veel mensen
gebruik maken van de beeldbank.
We werken namelijk interactief. We
vragen de mensen om eventuele
fouten op te sporen en verbeteringen
aan ons door te geven. Hoe meer
mensen naar de foto’s kijken, des
te beter zullen de beschrijvingen
worden. Voor de continuïteit in de
beeldbanken is de publieksfunctie van
groot belang. Als expertise en kennis
opdroogt, dan heb je nog altijd dat
brede publiek dat voor toegevoegde
waarde kan zorgen.”
1
Een blik in de keuken
van het gezellenhuis aan
de Oude Markt te
Sittard. Drie koks bezig
met aardappelen schillen.
2
Reportage schuttersfeest
Eys-Wittem. Op de foto
een trotse schutterskoning.
3
J. Janssen uit Stein,
bedieningsman in de
kolenwasserij van de
staatsmijn Maurits te
Geleen, met zijn duiven.
4
Mijnwerkers op weg naar
hun werk bij de staatsmijn
Emma te Hoensbroek.
5
Kerk en omgeving in
Neeritter. Op de foto
vrouwen aan het werk
met de was aan de
Itterbeek.
6
Sef Peeters uit
Susteren, bovengronds
locomotief-machinist
op de staatsmijn Maurits
Geleen, kampeert
met zijn gezin.
1
3
5
2
4
6

ontspanning door sport 55
Fonds geeft reductie en ondersteunt projecten
Borealis
Keep Discovering
“Welkom in het
gezelligste theater
van Limburg!”
Brigitte van Eck
Directeur
FSI loopt ook warm
voor sport
Borealis is een toonaangevende producent van innovatieve
oplossingen op het vlak van polyolefinen, basis chemicaliën en
meststoffen. Met hoofdzetel in Wenen stelt het bedrijf ongeveer
6.600 mensen tewerk in ruim 120 landen.
Borealis boekte in 2016 een omzet van € 7,2 miljard en een
nettowinst van € 1.107 miljoen. Mubadala bezit - door hun
holdingbedrijf - 64% van het bedrijf, terwijl de overige 36%
in handen is van het Oostenrijkse OMV, een geïntegreerde,
internationale olie- en gasmaatschappij. In samenwerking
met Borouge, een joint venture met Abu Dhabi National Oil
Company (ADNOC), levert Borealis producten en diensten aan
klanten over heel de wereld.
De Borealis Plastomers fabriek in Geleen heeft twee lijnen
voor de productie van plastomeren onder de productnaam
Queo en Stamylex. Er werken ongeveer 90 medewerkers.
De belangrijkste toepassingsgebieden van plastomeren zijn
flexibele verpakkingen, medische, hygiënische en elektronische
toepassingen, automobieltoepassingen, enz.
Meer informatie over Borealis vindt u op
www.borealisgroup.com
Voorstellingen voor alle
leeftijden, gezellige ambiance
& gratis theaterdrankje!
Info & tickets www.munttheater.nl
Bekijk het
ODS-filmpje
COLLEGEPLEIN 3, 6001 HN WEERT
5 minuten van de A2 en het NS-station,
ruime parkeergelegenheid
Volg ons
ODS brengt organisaties
in beweging!
ODS helpt bedrijven en medewerkers duurzaam fit en vitaal
te blijven door een combinatie van activiteiten en adviezen
op het gebied van:
• Beweging
• Ontspanning
• Voeding
aast het bevorderen van
cultuur en het ondersteunen
van sociale projecten
heeft FSI ook een groot
hart voor sport. Zo geeft
het fonds aan zijn doelgroep reductie
op de seizoenskaarten van Roda JC,
MVV en Fortuna Sittard, ijshockeyclub
Limburg Eaters en handbalclub
Limburg Lions. Ook bijzondere
projecten in het raakvlak van sport en
maatschappelijke betrokkenheid kunnen
op FSI rekenen.
ODS
Die band met de wereld van de sport
is niet zo verwonderlijk, zegt FSIdirecteur
Jan Koks. Hij noemt de
stichting ODS, Ontspanning door
Sport, die is voortgekomen uit een
sportvereniging van ambtenaren van
de Staatsmijnen. „Toen die vereniging
in de jaren ’90 een stichting werd, is
ze ondergebracht bij FSI. ODS en
FSI deelden hetzelfde secretariaat.
Van 2002 tot 2012 ben ik manager
geweest van beide stichtingen, die
daarna werden ontvlochten. ODS is
toen ondergebracht bij het Huis van
de Sport.”
Terwijl FSI zich vooral blijft inzetten
voor (oud)medewerkers van DSM en
aan DSM verbonden bedrijven, doet
ODS zaken met inmiddels meer dan
zestig aangesloten Limburgse
bedrijven. De stichting richt zich onder
meer op het stimuleren van sport, duurzame
inzetbaarheid, vitaliteit en welzijn van de
medewerkers met hun gezinnen en de gepensioneerden
van deze bedrijven. Zij kunnen bijvoorbeeld
met hoge korting sporten bij meer dan
honderd sportaanbieders in heel Limburg. Jan
Koks: „Net als FSI organiseert ODS jaarlijks
ook diverse evenementen voor haar doelgroep.
Denk aan de bekende wielertourtocht ODS
Classic, voortgekomen uit de DSM Classic, waar
sport, gezondheid en het sociale aspect samenkomen.”
Playing for succes
Juist die combinatie van een sportieve en een
sociale component is belangrijk voor FSI.
Daarom kan een project als Playing for Succes
al sinds jaar en dag rekenen op FSI-steun. De
voetbalsport verbindt mensen en de professionele
sporter dient als voorbeeldfunctie en motivator;
dat is de gedachte die schuilgaat achter
dit landelijke initiatief, dat in Limburg onder
meer door MVV wordt opgepakt. Het betreft
een naschools programma om leerlingen beter
te laten presteren dan ze doen. De leerlingen
komen twaalf weken lang eenmaal per week
naar stadion de Geusselt om samen te werken
met andere leerlingen op het gebied van taal,
rekenen en computervaardigheden.
Centrummanager Jeroen
Wijckmans van welzijnsorganisatie
Trajekt is nauw
bij het project betrokken.
„Leren met een wauwfactor,
dat is de kracht van
Playing for Succes. De
kinderen komen bij ons
in een compleet andere
leeromgeving, leren spelers
of trainers kennen, komen
op plaatsen waar anderen
niet mogen komen. Dat
werkt heel motiverend.
Bovendien is de begeleiding
bij ons 1 op 3 of 1 op 4. Die
persoonlijke aandacht, in
combinatie met een positieve
benadering, is de basis
van het succes van het project.”
Dat succes is er niet
alleen na die twaalf weken,
maar ook op de langere
termijn. „We stimuleren de
leerlingen bijvoorbeeld om
bij een sportclub te gaan.
Gezondheid en voeding
hebben daarbij onze bijzondere
aandacht.”
Vitaliteitsplan op maat?
Bel 046 - 4571165 of mail info@ods-sport.nl
www.ods-sport.nl
ODS
feliciteert
FSI met het
100-jarig
jubileum
Borealis Plastomers, Chemelot, Koolwaterstofstraat 1, Geleen

56
Stichting Wigwam MIJN FSI 57
‘Kinderen met een handicap
zijn hier even lekker gewoon’
akantie hoort
natuurlijk vooral
relaxed en leuk
te zijn. Maar voor
ouders met een
zwaar lichamelijk
of geestelijk
gehandicapt kind betekent het
vaak vooral stress. Ga maar eens
‘even lekker zwemmen’ met een
meervoudig gehandicapte jongen
van tien. Pffff… dat is dus echt een
enorme inspanning. Iedereen kijkt,
je valt op. Broertjes en zusjes zijn
vaak de dupe. En dat terwijl de
behoefte om even op te laden juist
zo groot is.
Gelukkig is er Stichting Wigwam.
De in 1997 opgerichte stichting helpt
kinderen en jongeren met een
beperking, maar ook de rest van het
gezin, wél aan die onbezorgde vakantie.
In Valkenburg - plus drie andere
locaties in Nederland - logeren elke
zomer- en meivakantie zo’n zestig tot
zeventig families in unieke wigwam
vakantiehuisjes die van alle gemakken
zijn voorzien. „Mede dankzij
FSI,” lacht de directeur van Stichting
Wigwam, Hanny van Leeuwen. „In
het begin waren de twaalf houten
huisjes niet geïsoleerd. Omdat er
steeds meer kinderen kwamen met
een zeer kwetsbare gezondheid was
dit een grote wens. FSI steunde vanaf
het begin dit soort praktische aanpassingen.
Zoals ook het rolstoeltoegankelijk
maken van een nieuwe kantoor
plus keuken.”
De locatie is heel belangrijk, maar
slechts één aspect van een Wigwamvakantie.
„Uniek is dat er vijf dagen
per week in een veilige setting allerlei
activiteiten worden georganiseerd
voor alle kinderen uit het gezin, mét
en zonder beperking. De zorg wordt
dus even volledig overgenomen.
Enorm weldadig voor ouders. En
het is geweldig om te zien wat er dan
gebeurt.”
De gehandicapte kinderen sluiten
vriendschappen, hun zusjes en broertjes
ook. Zij zien bovendien: Oh,
er zijn dus kinderen die nóg harder
schreeuwen dan mijn broer. Dat relativeert.
Van Leeuwen: „‘Hier zijn we
twee weken gewoon’, hoor je ouders
zeggen. Voor hen is een Wigwamweek
vaak ook veel meer dan een
vakantie. Ze komen in contact met
ouders die in hetzelfde schuitje zitten.
Kunnen ervaringen delen. Dat schept
vaak een band voor het leven.”
Er zijn families die al jaren achter
elkaar elke zomer naar Valkenburg
komen. „Kinderen blijven zich
verheugen op activiteiten als bomen
klimmen - dat kan hier dus vanuit
een rolstoel - talentenjacht Wigwam got
talent en lekker kliederen met scheerschuim.
Er zijn ouders die intussen
zo’n beetje twee weken lang bijslapen.
Anderen gaan wandelen, fietsen of
vinden eindelijk tijd om te shoppen.”
Wigwam werkt landelijk met vijf vaste
parttime medewerkers en circa 250
vrijwilligers. Meewerken als vrijwilliger
levert voor diverse opleidingen
studiepunten op. „Daarnaast is het
een belangrijke levenservaring,”
benadrukt Van Leeuwen. „Je ziet
supergelukkige ouders met een kind
met het syndroom van Down. Of
hoe ook gezonde kinderen door een
ongeluk zwaar gehandicapt kunnen
raken. Maar nee, het is hier zeker niet
alleen kommer en kwel. Wij proberen
van elke Wigwam-vakantie één groot
feest te maken. Als het goed is, gaan
mensen opgeladen en met een goed
gevoel naar huis.”

interview 59
Stichting maakt zich sterk voor asielzoekers en vluchtelingen
WERELDWIJD
biedt bagage voor
nieuwe toekomst
INNOVATING
MAN-MADE FIBERS
SINCE 1952
PURE CHEMIE
Fibrant ontwikkelt, verbetert en verkoopt wereldwijd caprolactam, ammoniumsulfaat en hun bijproducten.
We hebben productiefaciliteiten in Geleen en China. De auto-, textiel- en agrarische industrie gebruikt onze hoogwaardige
materialen in uiteenlopende toepassingen. Van voedselverpakking tot nylon panty en kunstmest. In Nederland werken
ruim 300 medewerkers op het hoofdkantoor in Urmond en op de Chemelot-site in Geleen. Pure Chemistry staat voor het
complexe, magische, technologische proces waardoor onze producten tot stand komen en waar we een patent op hebben.
Het verwijst ook naar de samenwerking tussen onze Fibrant-medewerkers. Fibrant is opgericht in 1952 en is sinds 2015
onderdeel van een joint venture tussen CVC Capital partners en DSM. Pure chemie! Ervaar het zelf op werkenbijfibrant.nl
www.fibrant52.com www.werkenbijfibrant.nl
Tekst jos frusch
Fotografie
Sanne Linssen

60
interview
interview 61
WERELD TOOLS. De naam staat in grote, vette hoofdletters op de houten
muur. Met tussen beide woorden het logo van de stichting Wereldwijd.
Het nieuwe bijgebouw van het opleidingscentrum voor asielzoekers en
vluchtelingen in Eckelrade trekt meteen de aandacht. Het is gebouwd met
financiële steun van een aantal particuliere fondsen, waaronder het Fonds
voor Sociale Instellingen.
O
p de grote,
houten kist
zijn naam
en adres
duidelijk
leesbaar:
Iman Abdulkareem Al
Shemarry, Bagdad, Irak.
Daarnaast een andere kist:
Dominique Naa, Commune
de Mont Ngafula,
Kinshasa, Congo. Op
een rek aan de overkant
een bord: Deze 2 kappersstoelen
zijn gereserveerd voor
Slukaja - Uganda.
We bevinden ons in een
van de ateliers van het
nieuwe bijgebouw van
Wereldwijd, dat is gereserveerd
voor het project
‘WereldTools’, in 2015 door
de lidstaten van de EU
uitgeroepen als Best Practice
van Europese terugkeer-
activiteiten. „WereldTools is een van
onze belangrijkste projecten van dit
moment,” vertelt Frans Frankhuizen,
algemeen coördinator ad-interim (zeg
maar directeur) van Wereldwijd. „Wij
bieden asielzoekers en vluchtelingen
die willen terugkeren hulp om in hun
thuisland een bedrijfje op te starten.
Er wordt een ondernemersplan
gemaakt en op basis daarvan worden
de benodigde materialen gezocht. Die
materialen, waarmee ze een nieuwe
start kunnen maken en hun eigen geld
kunnen verdienen, sturen we in een
grote kist naar hen toe. Het zijn vaak
tweedehands machines, apparaten en
gereedschappen die door onze vrijwilligers
zijn opgeknapt. Op die manier
hebben we al meer dan 450 mensen
in zo’n veertig landen een nieuw
perspectief gegeven. We helpen om
de terugkeer zo succesvol mogelijk te
laten verlopen.”
De terugkeerders melden zich vanuit
het hele land. Er zijn er die voor zij
vertrekken nog een aantal
beroepsvaardigheden willen
leren. Voor hun verblijf
in Limburg kan Wereldwijd
een beroep doen
op gastgezinnen. Die
landelijke interesse
heeft te maken met
de samenwerking
met diverse
landelijke
organisaties
zoals het COA (Centraal
Orgaan opvang Asielzoekers),
de Dienst Terugkeer
en Vertrek (DT&V) en de
International Organisatie
voor Migratie (I.O.M.).
Cursus
De brochure ‘Bagage voor
een nieuwe toekomst’,
waarmee Wereldwijd het
project WereldTools onder
de aandacht brengt, geeft
voorbeelden van door
terugkeerders opgestarte
bedrijfjes: van internetcafé
tot bruidsjurkenverhuur,
van kapsalon tot kippenfarm,
van laswerkplaats tot
copyshop, van naaiatelier
tot klusbedrijf. Vaak hebben
de terugkeerders bij de
stichting ook een cursus gevolgd,
waardoor de kans op
succes alleen maar groter is.
In een aangrenzende ruimte zit
vrijwilliger Jan Debie achter een
naaimachine. „Ik kan veel meer, maar
dit is mijn specialisatie. Naaimachines
repareren kan niet iedereen.” Enthousiast
toont hij een oude Pfaff-handnaaimachine
die hij aan het repareren
is. „Tachtig jaar oud. En die gaat nog
tachtig jaar mee.” Binnenkort gaat de
machine, helemaal opgeknapt, in een
kist de wereld over.
Vrijwilligers
Jan is een van de ongeveer vijftig vrijwilligers
die voor Wereldwijd actief
zijn. Frans Frankhuizen: „Het zijn
veelal gepensioneerden, die in hun
werkzaam leven het vak van bijvoorbeeld
lasser, machinebankwerker,
timmerman of elektricien hebben uitgeoefend
of hebben lesgegeven op de
voormalige mijnscholen. De opleidingen
die zij hier moeten geven zijn heel
basaal. Soms hebben cursisten nog
nooit een school van binnen gezien,
kunnen bijvoorbeeld niet
rekenen. Dat is lastig als je
maatvoering moet uitleggen.
Als docent moet je
hiermee om kunnen gaan.
Je moet je kunnen inleven
in de specifieke situatie van
de cursisten. Ik vraag altijd
aan nieuwe vrijwilligers: wil
je les geven aan iemand die
nog nooit een zaag in zijn
handen heeft gehad. Of die
je moet uitleggen hoe je een
hamer moet vastpakken?”
Fietswerkplaats
De geschiedenis van
Wereldwijd gaat terug tot
1984, toen een groep
werkloze jongeren een fietswerkplaats
oprichtte in een
leegstaand schoolgebouw in
Eckelrade. Om zo op vrijwillige
basis werkervaring
op te doen. Al snel kwam
Frans Frankhuizen.

62
interview
interview 63
daar een ander doel bij: het leveren
van producten aan mensen en
organisaties in de Derde Wereld om
de economische productiviteit en
zelfstandigheid te bevorderen. De
stichting Wereldwijd was geboren.
Toen de stroom asielzoekers en
vluchtelingen steeds groter werd,
rees de vraag binnen Wereldwijd of
de stichting iets voor deze mensen
zou kunnen betekenen. Asielzoekers
verbleven vaak jaren in AZC’s, zonder
iets nuttigs met hun tijd te mogen
doen. Voor Wereldwijd aanleiding om
in 1990 te beginnen met opleidingen
voor asielzoekers. De mensen worden
niet pas opgeleid als ze een verblijfstatus
krijgen, maar kunnen ook tijdens
de wachttijd actief blijven.
Integratie
De cursussen die de stichting Wereldwijd
aanbiedt, staan niet alleen in
het teken van terugkeer, zoals in het
project WereldTools, maar ook in het
teken van integratie. „Tegenwoordig
krijgen asielzoekers
en vluchtelingen in
ons land snel duidelijkheid
over hun status: ofwel kunnen
ze officieel inburgeren,
ofwel moeten ze gaan
werken aan hun terugkeer.
We proberen onze cursisten
zo goed mogelijk op die
situaties voor te bereiden.
In de beginjaren leerden
we de cursisten specifieke
vaardigheden aan, in het
Engels, en gaven we ze
daarna ook Nederlandse
les. Inmiddels hanteren
we een zogenoemde duale
opleidingsmethodiek: twee
keer in de week krijgen de
cursisten ’s ochtends Nederlands
en maatschappijoriëntatie
en in de middag
leren ze een vak inclusief de
specifieke vaktaal.”
Vrouwen
Zo’n tien jaar geleden
waren soms wel 75 cursisten
per dag in Eckelrade
in de leer. Door de versnelde
procedures is dat
aantal teruggelopen tot
zo’n 25. Mannen zijn nog
steeds in overtal, maar
het aantal vrouwen dat
een cursus volgt bij Wereldwijd
neemt nog steeds toe.
Frankhuizen: „Dan moet
je niet alleen denken aan
naaien en textiele werkvormen,
maar ook aan computergebruik.
We willen zo
veel mogelijk vrouwen een
kans geven.” De cursisten
zijn afkomstig van asielzoekerscentra,
of wonen in de
regio.
Subsidies
De stichting Wereldwijd
wordt niet structureel gesubsidieerd,
maar ontvangt projectsubsidies,
zoals de driejarige Europese
subsidie voor het project Wereld-
Tools. Daarnaast zijn er de giften
van particuliere organisaties zoals
FSI. „De financiering heeft onze
voortdurende aandacht. Het blijft
zoeken, we moeten noodgedwongen
permanent aan fondswerving doen.
Dat is wel eens frustrerend omdat
we een kleine organisatie zijn, met
een staf van maar 3,5 fte’s, waardoor
ons eigenlijke werk soms in het
gedrang komt. Maar we zijn zeer
gemotiveerd en proberen onze
boodschap zo breed mogelijk uit te
dragen.”
Frans Frankhuizen noemt in dat
verband het Repaircafé, het Wereldwijd-project
dat repareren promoot
als alternatief voor weggooien: „Twee
keer per maand kunnen bewoners van
de gemeente Eijsden/Margraten met
hun kapotte spullen naar
het Repaircafé komen om
ze samen met de aanwezige
reparateurs weer in orde
te maken. Met zo’n project
kun je de sociale cohesie in
de gemeenschap versterken.
Bovendien leren de mensen
onze stichting kennen en
maken ze ook contact met
de cursisten. En kunnen
ze zien met hoeveel passie
en bevlogenheid we hier
werken aan een betere
wereld.”
Hij wil tot slot nog een
oproep doen. „Schrijf maar
dat we nieuwe vrijwilligers
graag verwelkomen en dat
we altijd gereedschap, apparatuur,
machines, computers
en dergelijke kunnen
gebruiken.”
Bij dezen.

64
philharmonie zuidnederland MIJN FSI 65
‘Zoveel meer dan
een museumfunctie’
ie ooit bij het
Nieuwjaarsconcert
van philharmonie
zuidnederland
is geweest, kan
het alleen maar
beamen: het is één
groot feest. Een ware traditie ook.
Zodra de Bolero klinkt, is het nieuwe
jaar écht begonnen. Ter ere van het
honderdjarig bestaan van FSI geeft
het orkest in 2018 een extra Nieuwjaarsconcert
in Parkstad Limburg
Theater Heerlen. Natuurlijk zijn alle
oud DSM-medewerkers van harte
welkom om mee te klappen en schunkelen
op ‘klassieke gouwe ouwe’.
„Dit speciale FSI-nieuwjaarsconcert
zegt natuurlijk alles over onze nauwe
band,” glimlacht artistiek programmeur
Jos Roeden. „Over en weer
is al jaren sprake van een rotsvast
vertrouwen. En dan kom je samen tot
resultaten.”
Het doel van FSI is volgens Roeden
ook geen ander dan dat van philharmonie
zuidnederland: „We brengen
mensen graag samen om ze te laten
genieten van cultuur. In ons geval
mooie, klassieke muziek die haar
waarde van generatie op generatie
heeft bewezen. Een klassiek concert
verbroedert en zorgt voor rust en ontspanning
in deze vluchtige tijd. Neem
het concert West Side Story afgelopen
zomer op het Vrijthof in Maastricht.
Achtduizend mensen genoten op
die mooie zomeravond samen van
Bernsteins zinderende filmmuziek.
Zo’n ervaring is onbetaalbaar.”
Klassiek? Ach, in dit specifieke geval
niet helemaal. Maar philharmonie
zuidnederland profileert zich de
laatste jaren ook niet meer louter als
traditioneel symfonieorkest. Roeden:
„We zijn meer en meer een artistiek
bedrijf, veelzijdiger en ondernemender
dan ooit.”
Dat heeft alles te maken met de fusie
in 2014. Sindsdien vormen het oude
Limburgs Symphonie Orkest (LSO)
en Het Brabants Orkest (HBO)
philharmonie zuidnederland. „Destijds
sprak iedereen van een drama.
Achteraf won het orkest door de fusie
alleen maar aan kracht.”
philharmonie zuidnederland speelt
volgens Roeden nu elk denkbaar repertoire.
In diverse formaties brengen
de 120 musici op soms wel drie, vier
plekken tegelijk een totaal ander programma.
„We willen het orkest zijn
voor ál die Limburgers en Brabanders
met evenzoveel diverse muziekvoorkeuren.
Ons trouwe publiek vergrijst.
Daar moet philharmonie zuidnederland
een antwoord op hebben.”
Het orkest zoekt nieuwe manieren om
verbindingen met het culturele leven
in de provincies aan te gaan. „West
Side Story is een mooi voorbeeld,”
vindt Roeden. „We geven Vastelaovendconcerten
en elk jaar een Liberation
Concert op het Amerikaanse Kerkhof
in Margraten. In de concertzaal
Complex Maastricht stonden onze
slagwerkers zelfs al met dj’s op het
podium.”
Voor de jeugd ontwikkelde philharmonie
zuidnederland een educatief
programma. Kleine ensembles spelen
kindervoorstellingen zoals Orpheus!
op basisscholen. In theaters maken
jeugdvoorstellingen kinderen op
een speelse manier lekker voor het
orkest. Heartbeat is bijvoorbeeld een
nieuwe dansvoorstelling, in samenwerking
met Project Sally Maastricht,
op muziek van Bach en Beethoven.
Jongeren worden uitgedaagd te
onderzoeken waar hun hart sneller
van gaat kloppen. Klassieke muziek,
misschien…?
Roeden: „Natuurlijk houdt philharmonie
zuidnederland ook die hele belangrijke
museumfunctie. Bij een klassiek
concert van Beethoven of Bach
staat de kwaliteit van de uitvoering
centraal. Dan klinken muziekstukken
weer echt precies zoals de componist
ze eeuwen geleden heeft bedoeld.”
foto: Simon van Boxtel

FSI-weetjes 67
De magie
van muzıek ervaren,
daar gaat het om.
De philharmonie zuidnederland raakt je met de mooiste klassieke
muziek. Muziek die verrijkt en verbindt. Inspireert en energie geeft.
Dichtbij en betrokken in heel Zuid-Nederland. Wilt u hieraan bijdragen?
Dan is er nu Het philharmonie zuidnederland Fonds.
Bouw samen met ons aan de toekomst van philharmonie zuidnederland.
www.philharmoniezuidnederlandfonds.nl
Het philharmonie zuidnederland Fonds wordt mede mogelijk gemaakt door het Elisabeth Strouven Fonds.
Wist je dat…
… de stichting FSI op 11 februari 1918
is opgericht?
… FSI de uitvinder is van de Sociale
Werkgelegenheid in Limburg?
… met de oprichting de sociale
activiteiten van de Staatsmijnen naar
FSI werden overgeheveld?
… FSI oorspronkelijk is opgericht voor
het beheer en exploitatie van winkels en
gaarkeukens voor mijnwerkers?
… in 1919 door FSI een kinderfeest
werd georganiseerd voor 1.100
kinderen ter gelegenheid van de
verjaardag van Koningin Wilhelmina?
… in de loonhal Hendrik door FSI
toneelvoorstellingen werden georganiseerd?
… sociale verenigingen, gericht
op hulp in de huishouding en
‘drankweercomités’ een stevige
financiële tegemoetkoming kregen
van FSI?
… in de jaren dertig FSI
voornamelijk actief was in de
vrijetijdsbesteding van de jeugd?
… FSI een regenjasatelier exploiteerde?
… FSI in de regio badhuizen heeft
opgericht en geëxploiteerd?
… in opdracht van FSI de Botanische
Tuin in Terwinselen is aangelegd?
… er in 1931 door FSI 924
schooltuintjes waren gerealiseerd?
… in 1943 in de door FSI op de mijnterreinen
geëxploiteerde melkhuisjes voor de
mijnwerkers 10.000 liter melk per dag
werd verschonken ofwel 365.000.000
liter per jaar?
… FSI o.a. Steinerbos, Schutterspark,
zwembad Erenstein en vakantiehuisjes
exploiteerde?
… er in 1945 door de mijnwerkers
20.870 boterhammen per dag
werden besteld bij de door FSI
gecoördineerde
broodvoorziening?
… FSI al honderd jaar korting geeft
op sportwedstrijden en theatervoorstellingen?
… na de mijnsluiting FSI voor vervangende
werkgelegenheid zorgde?
… FSI er is voor de actieve
medewerkers en hun gezinnen
van de bij FSI aangesloten
bedrijven en de gepensioneerde
medewerkers en hun partners?
… alle gepensioneerden van de doelgroep
een FSI-pas kunnen aanvragen?
… via de website van FSI subsidies en
donaties kunnen worden aangevraagd?
… FSI eigenaar is geweest van
Kasteel Vaalsbroek?
… FSI een eigen tuinbouwbedrijf
heeft gehad?
… er op enig moment zeven door
FSI gecoördineerde gezellenhuizen waren
voor honderden arbeidskrachten die de werkgelegenheid
in de Limburgse mijnen kwamen
veiligstellen?
… FSI in 1965 een teenagershow
met Cliff Richard en André van
Duin heeft georganiseerd in de
Eurohal van Valkenburg?
… FSI jaarlijks het Lentekriebelsconcert
organiseert voor de
gepensioneerden van de FSI-doelgroep in
Parkstad Limburg Theater
Heerlen?
… FSI een eigen nieuwsbrief heeft
waarop je je kunt
abonneren?
… je via FSI korting kunt krijgen
op de jaarkaarten van Fortuna,
Roda of MVV, Eaters Geleen en de
Limburg Lions?
… er door de jaren heen door FSI zo’n 25.000
subsidies zijn behandeld?

68 FSi-lentekriebels-concerten
FSi-lentekriebels-concerten 69
Lentekriebels
Ze zijn de hoogtijdagen van het culturele activiteitenpakket van FSI: de jaarlijkse
Lentekriebels-concerten. Na de eerste editie in de Rodahal van Kerkrade in 2011
– meteen een voltreffer – is het Parkstad Limburg Theater Heerlen in het voorjaar
the place to be voor werknemers en gepensioneerden van DSM en de aan DSM
gerelateerde bedrijven. De telkens afgeladen volle zaal is een bewijs van de grote
populariteit van de concerten die zich onderscheiden door variatie (elk jaar een
ander thema), kwaliteit en hoge amusementswaarde.
2012
Parkstad Limburg
Theaters
Thema: Lentekriebels
Presentatie: Annetje Schoolmeesters
Marinierskapel
Anita Meyer
Kelly God
Mannenkoor DSM●SABIC
Mannenkoor RMK 1921
2014 2016
Parkstad Limburg
Theaters
Thema: Amerika
Presentatie: Gert Geluk
Sonic Blast Bigband
The New Gospel Sensation
Renee van Wegberg
Ronald Douglas
Mannenkoor DSM●SABIC
Mannenkoor RMK 1921
Parkstad Limburg
Theaters
Thema: Cross over
KH Sainte Cécile Eijsden
Rockband The Group
Thijs Schrijnemakers
Jan Formannoy
Jules Piters
Marc Rutten
Luc Devens
Kim Savelsbergh
Mannenkoor DSM●SABIC
Mannenkoor RMK 1921
2011
Rodahal
Thema: Lentekriebels
Presentatie: Vivian Lataster
Fanfare Kunst en Vriendschap
Partij-Wittem
René Schuman @ Angel-Eye
Martin Hurkens
Wendy Kokkelkoren
Jack Vinders
Mannenkoor DSM●SABIC
2013
Parkstad Limburg
Theaters
Thema: Frankrijk
Presentatie: Joes Boonen
Harmonie St. Michaël, Thorn
Blazersensemble Zuiderwind
Micheline van Hautem
Erwin van Ligten
Carlo Plaum
Mannenkoor DSM●SABIC
Mannenkoor RMK 1921
2015 2017
Parkstad Limburg
Theaters
Thema: Onze Helden
Opening Beeldbank door Lita Wiggers
en presentatie van fotoboek ‘Onder
onze voeten’ door Paul Arnold
Presentatie: Paul Verstegen
Guido’s Orchestra
Wendy Kokkelkoren
Henk Steijvers
Roy Verbeek
Mannenkoor DSM●SABIC
Mannenkoor RMK 1921
Parkstad Limburg
Theaters
Thema: Let the good times Roll
The Mo Jones Big Band
Hermine Deurloo
Leona Philippo
Simon Oslender
Fresh Label Studios
New Orleans Brass Connexion

70 interview
71
‘Assistant to’ wil graag iets voor mensen betekenen
Gerty
Vencken,
de stille motor
van FSI
Je ziet haar zelden zonder
haar trouwe metgezel, haar
brede, ontwapenende lach.
En zonder haar baas, Jan
Koks, de directeur van
het Fonds voor Sociale
Instellingen (FSI). Gerty
Vencken is de stille motor
van de organisatie, die al
een eeuw lang op sociaalcultureel
gebied actief is in
Zuid- en Midden-Limburg.
Haar imago als ideale
schoondochter weet ze
met flair en onbevangenheid
hoog te houden. Daarachter
gaat een onverzettelijke en
krachtige vrouw schuil, die
als spin in het web haar baas
ondersteunt en waakt over
de voortgang van de
activiteiten.
Tekst Jos Frusch
Fotografie Sanne Linssen

72 interview
interview 73
Steun en
toeverlaat
van directeur
Jan Koks
Eerste vrouw
bij DSM in
bedrijfsbeveiliging
e heeft een lange
staat van dienst
bij DSM, het
moederbedrijf
waaruit het inmiddels
zelfstandig
opererend FSI is
voortgekomen.
Sinds 1985, na de MEAO, heeft
Gerty Vencken een gedegen leerschool
doorlopen, die uiteindelijk
heeft geresulteerd in de functie die
ze sinds 2012 met zoveel bevlogenheid
en toewijding vervult:die van
steun en toeverlaat van FSI-directeur
Jan Koks. Achter haar bureau in
het FSI-kantoor in Geleen kijkt ze
met voldoening terug op die lange
periode van aanpakken en investeren,
die haar deze droombaan heeft
opgeleverd. „Ik ben begonnen op
de typekamer, dat was de plek waar
je bij DSM het bedrijf leerde kennen
en werd klaargestoomd om door
te groeien. Wat je moest doen? Alle
voorkomende werkzaamheden, zoals
dat zo mooi heet.”
Ruggengraat
Na die introductie volgde een opmerkelijke
stap: ze werd de eerste vrouw
bij DSM in de bedrijfsbeveiliging.
„Dat was een behoorlijk veeleisende
job. Je moet ad hoc kunnen reageren,
inzicht hebben in elke situatie. Je
werd breed ingezet, het was soms
letterlijk werken met handen en
voeten. Je moet ruggengraat hebben,
met heterdaad én met mannen om
kunnen gaan.” Dan, lachend: „Maar
dat laatste ging me altijd al goed af.”
Daarna volgde de facilitaire dienstverlening
op locatie, een periode die
ze eveneens als leerzaam en uitdagend
heeft ervaren. „Alles wat facilitair
nodig is, kwam op ons bordje. Het
was altijd flink aanpoten.”
Begrijpelijk dat mevrouw Vencken
opviel binnen de DSM-organisatie.
Zo ook bij Wim Hendrix, de voorganger
van Jan Koks bij FSI. „FSI
vormde toen nog samen met ODS,
Ontspanning door Sport, één organisatie:
twee zelfstandige stichtingen
in het huis van DSM onder één paraplu.
Ik heb nog voor beide gewerkt.
In 2012 zijn FSI en ODS ontkoppeld
en zijn Jan en ik verhuisd naar
Geleen.”
Gevarieerd takenpakket
De kennis, kunde en ervaring die ze
in al die functies opdeed, komen haar
goed van pas bij het uitvoeren van het
takenpakket bij FSI, dat in de loop
der jaren steeds gevarieerder en uitdagender
is geworden. „Natuurlijk, de
hoofdmoot is en blijft de administratie,
maar de laatste jaren houd ik me
steeds meer bezig met pr en commu-
nicatie en de organisatie en productie
van concerten.”
Culturele wereld
Daarmee zijn we aanbeland bij een
‘poot’ van FSI, die steeds belangrijker
is geworden: de ondersteuning
van de culturele wereld. Altijd vanuit
een sociale betrokkenheid, dat wel,
maar met veel oog en oor voor de
behoeften van een sector die het door
afkalvende subsidies van hogere en
lagere overheden de laatste jaren
steeds moeilijker heeft gekregen.
FSI is in dat culturele werkveld
op vele fronten actief. Zo worden
de theaters in Heerlen, Sittard,
Weert, Roermond en Maastricht en
het Openluchttheater Valkenburg
ondersteund in de vorm van reductieregelingen
voor medewerkers en
gepensioneerden met hun familieleden
van DSM, SABIC en de bedrijven
die aan DSM gelieerd waren maar nu
een zelfstandige status hebben. Gerty:
„Zie het als een stukje drempelverlaging.
Door deze regeling heeft onze
doelgroep met korting toegang tot de
voorstellingen. De theaters hebben
daar natuurlijk ook voordeel bij. Er is
veel belangstelling voor, we voorzien
hiermee duidelijk in een behoefte.
Dit doen we trouwens ook bij diverse
musea en opleidingsinstituten.”
Subsidie
Ook individuele culturele verenigingen,
musea en culturele organisaties
kunnen rekenen op financiële ondersteuning
door FSI. De stoet is groot
en divers: het WMC, Cultura Nova,
de Kunstdagen Wittem, de stichting
Muziek Jong voor Oud, het Barokfestival
Sittard, Musica Sacra, het festival
Vocallis. En als musea onder meer het
Bonnefantenmuseum, het museum
Land van Valkenburg, het Museumplein
Limburg in Kerkrade, Museum
aan het Vrijthof en het Streekmuseum
Stevensweert. Het is slechts een greep.
„Meestal steunen we culturele verenigingen
op aanvraag, maar soms
zoeken we ook zelf projecten uit. Het
is heel breed, van blaasorkesten tot
toneelverenigingen, van beginnende
amateurs tot gelouterde professionals.”
De directeur en zijn rechterhand beoordelen
samen de aanvragen. Gerty:
„We kijken naar allerlei aspecten: hoe
zit de aanvraag budgettair in elkaar,
wat is de draagkracht, wat wil men met
de activiteit bereiken? En we kijken
ook naar het maatschappelijk belang
ervan. En of er verstandig met geld
wordt omgesprongen. Vaak is het
concept goed, maar de begroting te
vaag. Dan vragen we meer informatie
of nodigen de organisatoren uit voor
een gesprek.”
Voor de administratieve verwerking

74 interview
interview 75
‘Onze presentatie
naar buiten heeft
veel meer de
nadruk gekregen’
‘Met een portie
gezond verstand
kom je een
heel eind’
van de aanvragen kan ze sinds kort
beschikken over een geautomatiseerd
systeem. „Daar besparen we veel tijd
mee. Door de tijdwinst kan ik me nu
meer bezighouden met de eigen pr, de
nieuwsbrieven en ook met Facebook.
Onze presentatie naar buiten heeft
veel meer nadruk gekregen.”
Lentekriebels
Een vast onderdeel van het culturele
activiteitenpakket van FSI zijn de
jaarlijkse Lentekriebels-concerten,
die door de stichting worden georganiseerd
én geproduceerd. Dat productionele
werk heeft Gerty Vrencken
zich tijdens haar eerste jaar bij FSI
eigen gemaakt: „Ik ben gewoon
begonnen met draaiboeken van voorgaande
evenementen te bestuderen.
Daar zag ik de stappenplannen, hoe
ze het hadden aangepakt. Bovendien
was ik door mijn werk voor ODS
bekend met evenementenorganisatie.”
De Lentekriebels-concerten – er zijn
inmiddels zeven edities geweest – zijn
zeer populair. „Ze zijn indirect voortgekomen
uit de jaarlijkse kerstconcerten
voor de gepensioneerden van
DSM van mannenkoor DSM●SABIC,
het koor waarmee wij een speciale
band hebben en dat wij ook structureel
ondersteunen. Toen DSM stopte
met de gepensioneerdendagen, stelde
Jan voor om, analoog aan die zeer
succesvolle kerstconcerten, iets soortgelijks
te doen in het voorjaar. De eerste
editie in de Rodahal van Kerkrade,
met blazersensemble Zuiderwind
en Rene Shuman & Angel-Eye, was
meteen een voltreffer.”
Hartverwarmend
Inmiddels betraden vele aansprekende
artiesten en orkesten het podium van
de Lentekriebels-concerten, die na
de eerste editie verkasten naar het
Parkstad Limburg Theater Heerlen:
van Anita Meyer tot Micheline van
Hautem, van Guido’s Orchestra tot
Mo Jones, van Leona Philippo tot
de Marinierskapel. Gerty: „Wat de
programmering betreft laten we ons
informeren, bezoeken we voorstellingen,
doen we overal inspiratie op.
Vaak ook komt het toevallig op ons
pad.”
De theaterzaal in Heerlen is altijd
afgeladen vol tijdens de concerten.
De sfeer in de zaal is geweldig en na
afloop zijn de reacties hartverwarmend,
vertelt de (mede-)organisator/
producent. Als bezoeker kom je haar
overigens niet vaak tegen op die
avonden. Meestal is ze achter de
coulissen druk in de weer. Een
strakke regie, een kordate aanpak,
een directe manier van communiceren.
Zo kun je de stijl van Gerty
Vencken omschrijven. Het is geen
sinecure om ongeleide projectielen,
die artiesten voor aanvang van een
concert kunnen zijn, in het gareel
te houden. Ze relativeert. „Met
een portie gezond verstand en wat
inlevingsvermogen kom je een heel
eind.”
Barbara-concert
Een bijzondere herinnering heeft ze
aan een speciaal concert, waaraan zij
en haar baas op persoonlijke titel hun
medewerking hebben verleend: het
Barbara-concert voor oud-koempels,
in 2015 in het kader van het Jaar van
de Mijnen. „Een prachtig initiatief.
We vonden dat we daar belangeloos
onze medewerking aan moesten
verlenen. FSI heeft dat concert mede
gefinancierd. We hebben er met hart
en ziel aan gewerkt en zo een gedenkwaardig
moment gecreëerd voor de
oud-mijnwerkers, hun gezinnen, kinderen
en kleinkinderen. Mooi ook dat
het concert live via L1 werd uitgezonden.
Dat vinden we belangrijk. Op
die manier ondersteun en stimuleer
je het complete culturele klimaat in
Limburg en schep je een breed draagvlak.
Dat hebben we afgelopen jaar
ook gedaan met het Lentekriebelsconcert
met de Mo Jones Bigband.
Zo kunnen veel meer mensen ervan
genieten.”
Ze wil ook nog even het ‘jaarlijkse
feestje’ van mannenkoor
DSM●SABIC in Heerlen vermeld
hebben. Een concert dat jaarlijks
wordt aangeboden aan ouderen,
eenzamen en hulpbehoevenden in
samenwerking met onder andere
de Zonnebloem, Sevagram en de
gemeente Heerlen. „Het mannenkoor
is onze oogappel, daar doen we
alles voor.” Gerty doet de hele
productie: bereidt gesprekken voor,
maakt afspraken met artiesten, zorgt
voor de catering, regelt de ontvangst
van gasten, verstuurt uitnodigen,
onderhoudt de contacten met het
koor en het theater… en nog veel
meer.
Ze doet het graag, zegt ze, zo kan ze
iets voor deze mensen betekenen.
De ruime mate van vrijheid, die het
dagelijks bestuur van FSI de directeur
en zijn naaste medewerkster geeft,
brengt een grote verantwoordelijkheid
met zich mee. Gerty: „We doen er
alles aan om onze werkzaamheden zo
goed en correct mogelijk uit te voeren.
Het is mooi om op deze manier
te kunnen bijdragen aan bijzondere
projecten op sociaal-cultureel gebied
en meer draagvlak te creëren zodat
mooie initiatieven ook een reëlere
kans van slagen hebben. Dat voelt
goed.”
Haar brede, ontwapenende lach
spreekt boekdelen.

76 CantaYoung
MIJN FSI 77
‘Wij laten Kerkraadse
kinderen weer zingen’
ls dirigent Jan Vink
woensdagmiddag,
gitaar op de rug,
het schoolplein
van basisschool De
Spoorzoeker op
wandelt, springen
tientallen kinderen enthousiast om
hem heen. „Hij lijkt wel de rattenvanger
van Hamelen,” lacht Toon
Peerboom (63), een van de oprichters
van CantaYoung. „Met het verschil
dat Vink zijn kleine volgelingen niet
opsluit in een grot, maar vrijwillig de
klas in lokt om samen lekker soul te
zingen. I feel good, na-na-na-na-na-na-na,
I knew that I would, now.
CantaYoung is in 2013 opgericht
met als doel: Kerkraadse kinderen
(weer) laten zingen. En dat is gelukt.
Peerboom: „Op tien basisscholen in
Kerkrade zijn nu koortjes opgericht
voor de kinderen uit groep vier tot
en met zes. Vanuit deze kweekvijvers
kunnen ze daarna doorstromen naar
jeugdkoor CantaYoung Juniors
(10-12 jaar) en later de Youngsters
(12 tot 15 jaar). In de toekomst komt
er nog een jongerenkoor (14-18 jaar)
en een jongvolwassenenkoor
(18-25 jaar) bij.”
Kinderen weer laten zingen. Het
klinkt ernstig, en is volgens Peerboom
en zijn stichting ook hard
nodig om de ooit zo levendige
koorcultuur in Kerkrade met steun
van onder meer FSI nieuw leven in
te blazen. „Onze stad heeft vanuit
het verleden veel koren, die nu langzaam
vergrijzen. Nieuwe aanwas is
er niet; we moesten iets doen,” aldus
Peerboom.
Waarom eigenlijk? „Een koor is
het cement van een gemeenschap.
Gedeelde passie voor zang en muziek
zorgt voor verbondenheid. Wie in een
koor zingt, voelt zich onderdeel van
iets groots. Samen zingen is bovendien
niet alleen leuk, maar ook goed
voor lichaam en geest. Het werkt
ontspannend. En daarom willen we
kinderen in ieder geval kennis laten
maken met koorzang.”
Via de muziekschool en amateurmuziekverenigingen
krijgen nu 250
kinderen zangles van in totaal zes
gediplomeerde docenten. Ze zingen
een tijdloos/modern repertoire, van
Halleluja tot Ik neem je mee. Peerboom
lacht: „Soms gaat er echt een hele
nieuwe wereld voor ze open.”
Met hun docent werken de kinderen
toe naar publieke optredens rond
Kerstmis, carnaval en tegen het einde
van het schooljaar. Peerboom: „Al
zingend bouwen ze aan onvergetelijke
ervaringen voor de rest van
hun leven. Zo stonden afgelopen
jaar alle 250 kinderen samen in een
volle schouwburg van Heerlen. Echt
fantastisch!”
Een andere mijlpaal was het
optreden van CantaYoung tijdens
het koorfestival CantaRode 2014 in
Abdij Rolduc. „Mensen zaten voor
het podium op de grond. Zo druk
was het! De ramen van het klooster
stonden open. En tegen het einde
van het optreden was ook buiten
een heel publiek samengedromd
om naar die prachtig mooie kinderstemmetjes
te luisteren.”
Zulke optredens maken niet alleen
kinderen, maar ook alle betrokken
vrijwilligers trots. En dat is precies
wat FSI als een van de belangrijkste
geldschieters graag ziet. „We doen
iets voor de ontwikkeling van de
Limburgse jeugd, maar werken ook
aan verbondenheid door middel van
cultuur.”

DANS
column Dat sociale drijft me
79
JAZZ
MUZIEK
MUSICAL
Cultuur verbindt
Theater aan het Vrijthof
is trots partner te zijn van
Stichting FSI.
SHOW
TONEEL
JEUGD
CABARET
KLASSIEK
Harry tombrock
bestuurslid fsi
Mensen vragen me
wel eens: ‘Waarom
ben je bestuurslid
van FSI geworden?’
Dan zeg ik: ‘FSI is
Limburg, FSI is sociaal, FSI helpt waar
nodig. Het is een partner, trekt met
mensen op. Dat spreekt me erg aan.’
Zeker nu DSM in Limburg terugtrekkende
bewegingen maakt en op terreinen
– denk bijvoorbeeld aan de
industrie – aan het afbouwen is, is het
goed dat FSI zijn verantwoordelijkheid
neemt en als zelfstandig ‘bedrijf’ blijft
doen waar het al honderd jaar voor staat:
het welzijn van mensen bevorderen, de
cultuur als bindmiddel van de samenleving
ondersteunen en zelf initiatieven
nemen om dat alles te bewerkstelligen.
Dat sociale gezicht van FSI zal ook in de
toekomst zichtbaar moeten blijven.
Ik zit sinds 2006 in het bestuur van FSI
en heb me er altijd op mijn plaats gevoeld.
Als voorzitter van de centrale ondernemingsraad
van DSM, maar ook in
mijn privéleven en als lid van voetbalclub
VV De Ster ben ik altijd een
bruggenbouwer geweest. En ik
ben een echte verenigingsman.
Ik wil partijen bij elkaar brengen,
mensen helpen, samen
met anderen iets opbouwen.
Dat sociale
drijft me. FSI is
een stichting die
opkomt voor
mensen en verenigingen
die steun
nodig hebben, op
welk gebied en op
welke manier dan
ook. Daarom voel
ik me er op mijn
plaats, kan ik er
mijn ei kwijt.
In juli 2018 neem ik afscheid bij DSM.
Dan is het project waaraan ik na mijn
pensionering werk afgerond. Tegen
die tijd moet ook duidelijk zijn hoe de
toekomst van FSI eruit ziet. Met ons
huidige bestuur zetten we de piketpaaltjes
uit van het beleid voor de komende
honderd jaar. Een nieuw bestuur kan
dan aan de slag, samen met de directie.
We willen nadrukkelijk vooruit kijken,
anticiperen en reageren op wat de
maatschappij nodig heeft en ons daarbij
zo breed mogelijk profileren. Het Limburgse
verenigingsleven bijvoorbeeld
heeft nadrukkelijk onze aandacht; het
wordt steeds moeilijker om de jeugd
erbij de betrekken. We zullen meer
moeten sturen en begeleiden en daarbij
samenwerken met andere partijen, ook
met andere fondsen. Samen kun je meer
dan in je eentje.
FSI zal op korte termijn helemaal los
komen te staan van zijn moeder, DSM.
Het zal nog minder dan nu tegen haar
aanleunen. Dat is goed zo. FSI kan
zichzelf bedruipen, heeft een eigen locatie,
een eigen directie en ook een
eigen toekomstvisie. Dan zitten
mijn taak en die van sommige
bestuursleden erop. Ik zal me
zelf ook daarna blijven inzetten
voor de samenleving. Zo
ben ik gevraagd om zitting
te nemen in de cliëntenraad
van zorginstelling Vivantes
in Urmond. Naar mensen
luisteren, met mensen praten,
hun noden aankaarten
bij de leiding; daar voel ik
me goed bij.
Ik wil graag iets betekenen
voor mensen.
Niet voor niets heb ik
daarvoor een lintje gekregen
van de koning.

80
Continium discovery center Kerkrade MIJN FSI 81
‘Een museum
dat burgers
krachtiger maakt’
inderen noemen
wetenschap- en
techniekmuseum
Continium ‘vet
gaaf’. Je kunt er
allerhande leuke
proefjes doen en
leren door te spelen met een robot.
‘Het is niet zo’n saai museum.’
Meerdere keren is Continium
discovery center Kerkrade uitgeroepen
tot ‘Beste Kidsproof Museum’
van Nederland.
Zo’n beetje elk Limburgse gezin heeft
er wel eens op een pomp staan springen
om de luchtdruk te meten. Maar
ook met verwondering gezien hoe
de mijnwerkers vroeger ondergronds
gingen om te werken. „Alleen niet
vanuit het perspectief dat dit allemaal
toch zo verschrikkelijk was voor die
arme koempels,” verduidelijkt Hans
Gubbels, directeur Museumplein
Limburg. „Wij kiezen een positievere
invalshoek. Vertellen het verhaal van
de hechte kameraadschap en het
verenigingsleven, of van al die knappe
technische innovaties en uitvindingen
die het mogelijk maakten om zo diep
onder de grond te gaan. Voor die tijd
heel spectaculair.”
Bij de mijngeschiedenis ligt natuurlijk
ook de link met FSI. Continium komt
voort uit het Mijnmuseum Rolduc,
in 1998 omgedoopt tot Industrion.
Sinds de verbouwing in 2009 is het
Continium discovery centrum. De
focus ligt vanaf dan op de link tussen
verleden, heden én toekomst. Met
een interactief science center dat de
invloed belicht van wetenschap en
techniek op mens en maatschappij.
In 2015 is Continium verder uitgebreid
met het aanpalende Cube design
museum en Columbus earth centre
waarin bezoekers onder meer vanuit
het perspectief van een astronaut
naar de aarde kijken. Gubbels: „Deze
drie C’s vertellen samen dat ene spannende
verhaal over hoe de mens zijn
eigen wereld inricht.”
In al die verschillende fases heeft
Continium kunnen rekenen op steun
van FSI. „FSI heeft al die tijd onze
plannen gevolgd en deze in veel
gevallen financieel ondersteund.
De eigen achterban kreeg altijd de
mogelijkheid om onze instellingen
op laagdrempelige wijze te bezoeken,”
aldus Gubbels.
„We delen dezelfde missie die ikzelf
liefst citizen empowerment noem. FSI
hielp de mijnwerkers, hun vrouwen en
weduwen door ze bij ziekte financieel
te ondersteunen en ook later vervangend
werk te creëren. Wij maken burgers
op ónze manier krachtiger. En
dat is op de eerste plaats door ze te
laten zien waar ze vandaan komen en
hoe onze wereld technisch in elkaar
steekt en voortdurend verandert.”
„Als ik het heel plat wil slaan, denk
dan bijvoorbeeld aan een twaalfjarige
jongen bij wie op weg naar huis de
ketting van de fiets loopt. Als hij weet
hoe de zaken technisch in elkaar steken,
zal hij zelf een oplossing bedenken
en tijdig veilig thuis komen. Dit
simpele voorbeeld kun je natuurlijk
op allerlei fronten doortrekken. Een
zestigjarige zal na een bezoek aan
Continium en Cube nieuwe technologieën
beter begrijpen. Waarom
ze een bedreiging zouden kunnen
vormen voor zijn privacy. En wellicht
thuis maatregelen gaan nemen. Met
het Columbus earth centre hopen
we bezoekers weer meer bewust te
maken door ze erop te wijzen dat al
onze grondstoffen en het merendeel
van onze energie uit de aarde komen.
En dat de aarde het startpunt is van
de mens waar we dus heel zuinig mee
om moeten gaan.”

Your global partner for
innovative added value
Mitsubishi Engineering-Plastics Corporation is a leading global
supplier of engineering plastics, and focuses on developing
new materials to meet the changing needs of end users, whilst
at the same time supporting customers’ product development
activities.
Whether it involves PC & Blends, POM, PBT, high-performance
PA, or m-PPE, we will not only be able to meet your existing
requirements, but also those of your upcoming developments.
MEP Europe B.V.
Technical Center
USG
USG Industrial Utilities
Kampstraat 101
6163 HE Geleen
P.O. Box 603
6160 MH Geleen
produceert en levert veilig,
milieuverantwoord en betrouwbare
utilities tegen de laagst mogelijke
kosten aan iedereen op Chemelot.
100
JAAR
Stichting FSI
A Subsidiary of
Mitsubishi Engineering-Plastics Corp.
Brightlands Chemelot Campus, Building 17
Urmonderbaan 20A, NL-6167 RD Geleen
Tel. +31 46 70 22040
www.m-ep.co.jp/en www.xantar.com
The Netherlands
Energy to perform
www.usg.company
IN GaiaZOO
ERVAAR JE
HOE BIJZONDER
ONZE AARDE IS
hartelijk
GEFELICITEERD!
Elke dag geopend vanaf 10.00 uur
Dentgenbachweg 105 Kerkrade
Volg ons via
GaiaZOO adv 90x125 NL 1017 v2.indd 1 04-10-17 - wk 40 16:26
Met een lange historie op Chemelot is OCI Nitrogen een FSI-partner van
het eerste uur. Stichting FSI ondersteunt onze medewerkers in de sociale,
culturele en ontspanningsfeer. Onze mensen genieten hierdoor in hun
vrije tijd van sportwedstrijden, schouwburg- en theatervoorstellingen,
musea en wellness. Stichting FSI bedankt!

WWW.DSM.COM
I want a
brighter world.
What will we want in the future? Who can tell? We may not value what we
value today. But we will certainly expect a happier, healthier, safer world.
At DSM we believe Bright Science can take us there. It’s our name for an
approach that brings together ideas, sustainable solutions and innovation
from across Life Sciences and Materials Sciences. And it could make all
our lives brighter.