You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>ACADEMY</strong>®<br />
MAGAZINE<br />
<strong>2018</strong><br />
MEER DAN 75<br />
INTERVIEWS,<br />
COLUMNS EN<br />
ARTIKELEN<br />
DR. ANDRÉ<br />
KUIPERS<br />
Astronaut en Ambassadeur van de Aarde<br />
© ANDREAS TERLAAK
UNIEKE SAMENWERKING SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® EN GRAND HOTEL HUIS TER DUIN<br />
INFORMEER NAAR DE<br />
TURN-KEY<br />
CONGRESPAKKETTEN<br />
VOOR 150 TOT 1.000 PERSONEN<br />
Check FokkerTerminal.nl<br />
___<br />
vlnr: Grand Ambassador Generaal-Majoor b.d. drs. Pieter Cobelens, Managing Director Grand Hotel Huis ter Duin Stephan Stokkermans,<br />
Adjunct-Directeur Speakers Academy® Nina Kesar en CEO Speakers Academy® International Albert de Booij.<br />
Eindelijk is het zover!<br />
Grand Hotel Huis ter Duin in<br />
Noordwijk en Speakers Academy®<br />
hebben de handen<br />
ineengeslagen. De Business<br />
& Knowledge Club Grand Speakers is een<br />
feit. Vier keer per jaar krijgen klanten van<br />
Europa’s grootste sprekersinstituut een uitnodiging<br />
om in de luxueuze ambiance van<br />
dit gerenommeerde vijfsterrenhotel aan het<br />
Noordzeestrand een lezing bij te wonen van<br />
een topspreker. Daarnaast is er steeds volop<br />
gelegenheid van gedachten te wisselen met<br />
deze en andere sprekers, de medewerkers<br />
van Speakers Academy® te ontmoeten, uitgebreid<br />
te netwerken onder het genot van<br />
een hapje en een drankje en verbinding te<br />
maken met collegae, bestuurders, managers<br />
en CEO's.<br />
“We willen mensen verleiden tot bijzondere<br />
ontmoetingen”, zegt Grand Speakersambassadeur<br />
Pieter Cobelens. Albert de<br />
Booij, oprichter van Speakers Academy® die<br />
met Stephan Stokkermans, managing director<br />
van Grand Hotel Huis ter Duin, de samenwerkingsovereenkomst<br />
heeft getekend, legt<br />
uit: “Wij hebben duizenden verschillende<br />
klanten. Sommigen boeken een enkele spreker,<br />
maar anderen doen dat – soms al jarenlang<br />
– meerdere keren per jaar. We kennen<br />
onze klanten veelal niet persoonlijk, meestal<br />
gaat het om vluchtige contacten. Dit is een<br />
unieke kans voor hen én ons, daarin verandering<br />
te brengen. Grand Hotel Huis ter<br />
BUSINESS & KNOWLEDGE CLUB<br />
GRAND SPEAKERS<br />
GRAND HOTEL HUIS TER DUIN & SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong> ®<br />
EEN MULTIFUNCTIONELE<br />
Business & Knowledge Club Grand CONGRESLOCATIE Speakers IN DEN HAAG<br />
verleidt tot bijzondere ontmoetingen<br />
Duin is wat ons betreft een AAA-locatie en<br />
de ideale plek om dat te doen. Het hotel heeft<br />
prachtige zalen en staat bekend om zijn uitstekende<br />
catering.”<br />
BIJEENKOMSTEN IN <strong>2018</strong><br />
De bijeenkomsten van Business &<br />
Knowledge Club Grand Speakers, waarvan<br />
sommige een thematische invulling krijgen,<br />
zijn altijd op dinsdag. In <strong>2018</strong> op 13 maart,<br />
12 juni, 11 september en 11 december.<br />
Het programma begint om 16.00 uur, met<br />
een ontvangst, waarbij hapjes en drankjes<br />
worden geserveerd. Rond 17.30 uur is er een<br />
lezing van ongeveer 20 minuten door een<br />
keynote spreker van Speakers Academy® en<br />
tijd voor pitches. “Onze sprekers behandelen<br />
boeiende thema’s die in de belangstelling<br />
staan. Het zijn de grote verhalen die bijblijven<br />
en dat zal tijdens deze bijeenkomsten zeker<br />
het geval zijn.”<br />
• 18 subruimtes rondom de congresvloer<br />
• Daglicht in alle ruimtes<br />
• Industriële en frisse uitstraling<br />
• Zeer goede bereikbaarheid<br />
• 380 parkeerplaatsen<br />
Genodigden kunnen parkeren bij het<br />
hotel aan de Koningin Astrid Boulevard 5<br />
in Noordwijk (er is voldoende parkeergelegenheid)<br />
en kunnen profiteren van speciale<br />
overnachtingstarieven in een van de<br />
230 luxueuze kamers of 20 sfeervolle suites.<br />
Carmen Dekkers van Grand Hotel Huis<br />
ter Duin verzorgt het management van de<br />
Business & Knowledge Club. “Nieuws over<br />
de bijeenkomst wordt geregeld gedeeld<br />
via sociale media als Facebook, Twitter en<br />
Instagram”, zegt Nina Kesar die namens<br />
Speakers Academy® betrokken is bij de totstandkoming<br />
van Grand Speakers.<br />
© HUIS TER DUIN<br />
___<br />
Regionaal Salesmanager Grand Hotel<br />
Huis ter Duin Carmen Dekkers verzorgt<br />
het management van de Business &<br />
Knowledge Club Grand Speakers<br />
Aanmelden via info@grandspeakers.nl<br />
2<br />
Tekst: Jacques Geluk | Fotografi e: Enith van Tongeren<br />
Fokker Terminal - Binckhorstlaan 249 - Den Haag<br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> Informatie en boekingen: 070 262 90 66<br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> 3<br />
FOKKERTERMINAL.NL
Wie slechts door<br />
één bril kijkt, wordt<br />
vroeg of laat bijziend.<br />
U weet wat er internationaal speelt dankzij de buitenland katernen in<br />
de landelijke pers. Maar dat is niet per se wat er volgens de buitenlandse<br />
kranten en tijdschriften speelt. 360 Magazine verrast en verrijkt uw wereldbeeld<br />
met de beste en interessantste artikelen uit alle continenten. Vanuit<br />
hun perspectief, door hun ogen. Vertaald in vlekkeloos Nederlands.<br />
Nu<br />
3 maanden<br />
voor maar<br />
€18,-<br />
Word nu aspirant-lid van 360 Magazine en ontvang:<br />
☑ 3 maanden 360 Magazine in uw brievenbus,<br />
winkelwaarde € 35,85 per maand € 6<br />
☑ Onbeperkt toegang tot alle artikelen op onze site,<br />
met extra beeld- en videomateriaal<br />
inclusief<br />
☑ Onbeperkt lezen op desktop, laptop, tablet of smartphone inclusief<br />
☑ Gratis extra 360-artikelen lezen op Blendle inclusief<br />
☑ Gratis toegang tot de 360 Podcasts inclusief<br />
☑ 10% korting op internationale fictie en non-fictie bij<br />
Athenaeum Boekhandel<br />
inclusief<br />
Totaal per maand € 6<br />
Ga naar www.360<strong>magazine</strong>.nl/3mnd<br />
4<br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> 5
INHOUDSOPGAVE<br />
INHOUDSOPGAVE<br />
Business & Knowledge Club ‘Grand Speakers’______________ 2<br />
Inhoudsopgave_______________________________________ 6<br />
Voorwoord__________________________________________ 9<br />
Knowledge Tours____________________________________ 11<br />
Speakers Academy® International_______________________ 12<br />
De Top-20 sprekers___________________________________ 14<br />
De Kracht van Speakers Academy®______________________ 15<br />
World of Consciousness®______________________________ 16<br />
INTERVIEWS EN ARTIKELEN<br />
Rolf Winters en Renata Heinen (Down to Earth)___________ 18<br />
Gezin reist door de wereld op zoek naar de hoeders der aarde<br />
drs. Pieter de Rijk____________________________________ 24<br />
Fake is niet van echt te onderscheiden<br />
Aaltje van Zweden-van Buuren_________________________ 28<br />
Benjamin heeft ons geleerd het leven te accepteren zoals het is<br />
Mo Gawdat_________________________________________ 34<br />
De logica van geluk is jezelf de baas zijn<br />
Stephen B.Young____________________________________ 38<br />
Kapitalisme met een verlichte geest<br />
Annemarie van Gaal_________________________________ 42<br />
Grappig dat beleggers liever naar mij luisteren<br />
prof. dr. Sylvester Eijffinger____________________________ 46<br />
Arbeidsmarkt voor professionals halveert<br />
dr. André Kuipers____________________________________ 50<br />
Volgende halte: Mars. Astronauten van ruimteschip aarde<br />
maken spectaculaire reis in de toekomst<br />
prof. dr. Pierre Capel_________________________________ 56<br />
De ratio wikt, het emotionele DNA beschikt<br />
dr. Matthias Rath en dr. Aleksandra Niedzwiecki__________ 60<br />
Binnen afzienbare tijd richt 50% van de zorgsector zich op preventie<br />
dr. Benny Peiser_____________________________________ 68<br />
Klimaatverandering? Wat is het probleem?<br />
Richard van Hooijdonk_______________________________ 76<br />
In de wereld van morgen is alles anders<br />
Niels van Roij_______________________________________ 82<br />
Design is de enige zienswijze met duurzaam toekomstperspectief<br />
dr. Carl Rohde______________________________________ 86<br />
Het Westen begrijpt het Chinese businessmodel niet... en<br />
moet bloeden<br />
Tim, Florentine en Nikki Ouborg_______________________ 90<br />
Ondernemen is entertainen<br />
prof. dr .Vanessa Evers________________________________ 96<br />
Robots nemen de macht nog lang niet over<br />
prof. dr. ir. Guus Berkhout____________________________ 100<br />
Klimaatverandering, het grote plaatje met het echte verhaal<br />
Pedro De Bruyckere PhD_____________________________ 110<br />
Amateurschap brengt het onderwijs veel goeds<br />
Ilja Gort__________________________________________ 114<br />
Mijn ideeën over de wijnwereld bleken niet waar te zijn<br />
Rick Creemers_____________________________________ 120<br />
Wereldfietser leert andere kant van zichzelf kennen<br />
drs. Rita Verdonk___________________________________ 124<br />
Uitleggen waarom iets gebeurt is zó belangrijk<br />
Zuster Chân Không (Sister True Emptiness)_____________ 128<br />
Het ware geluk is van ons allemaal<br />
© PETRINA<br />
66<br />
Hélène<br />
Oosterhuis<br />
Susanne Baars_____________________________________ 134<br />
Niemand kent zijn eigen DNA<br />
Sander de Kramer__________________________________ 138<br />
Idealen zijn belangrijker dan mijn privéleven<br />
Martijn Aslander___________________________________ 148<br />
Leiderschap is doen wat juist is, ongeacht de consequenties<br />
Anne Walraven_____________________________________ 152<br />
Dwars door de chaosfase<br />
Lucien Engelen_____________________________________ 156<br />
De wereld slaat niet op ‘pauze’ terwijl wij over de<br />
verandering debatteren<br />
dr.Alayne Oriol Cotterill_____________________________ 160<br />
Er is nog hoop voor de koning der dieren<br />
Kees Hoogendijk___________________________________ 164<br />
Herstel het bos en haal in één keer alle duurzame ontwikkelingsdoelen<br />
Judith Osborn______________________________________ 168<br />
Elk verdienmodel begint met leuk<br />
prof. dr. ir. Ionica Smeets_____________________________ 172<br />
Goed communiceren is nog niet zo makkelijk<br />
Thupten Jinpa PhD__________________________________ 176<br />
De stem van compassie<br />
Angaangaq Angakkorsuaq___________________________ 186<br />
De weg van de geest naar het hart moet ontdooien<br />
Dennis en Myron Gebbink____________________________ 196<br />
Geen zielig gedoe, maar sporten zoals ik het zelf beleef<br />
prof. dr. ir. Paul Verbeek_____________________________ 200<br />
Hangen in de teugels van de technologie<br />
Stef van Dongen____________________________________ 204<br />
Onderneming en vermogen inzetten als Force for Good<br />
Monique Collignon_________________________________ 208<br />
Creativiteit maakt duurzame kleding bijzonder<br />
René Warmerdam__________________________________ 224<br />
Mensen begrijpen nu dat spreken een vak is<br />
prof. dr. Jan Latten__________________________________ 228<br />
Individualisering en hunkering naar contact komen samen<br />
Eva de Valk________________________________________ 232<br />
De wereldwijde impact van Silicon Valley<br />
Derck Mekkering___________________________________ 238<br />
Speciale broekzak beschermt tegen straling<br />
Fabels en feiten_____________________________________ 244<br />
Aan welke kant zit het gezond verstand?<br />
Marjolein Jonker___________________________________ 248<br />
Klein huis, grote vrijheid<br />
Whole Food Plant Based Lifestyle______________________ 252<br />
Christianne van Wijk________________________________ 256<br />
Bewustzijnsverruiming in de volgende dimensie<br />
18<br />
© SUITABLE IMAGES<br />
prof. dr.<br />
Jan-Peter<br />
Balkenende<br />
COLUMNS<br />
ir. Thomas Rau en Sabine Oberhuber____________________ 27<br />
Madaster: het kadaster voor het materiaal<br />
Adjiedj Bakas_______________________________________ 33<br />
Hoe bereid je je voor op nieuwe kansen<br />
prof. dr. Rob de Wijk_________________________________ 45<br />
Geopolitiek treft ook de burger<br />
Katinka Simonse (Tinkebell)___________________________ 55<br />
Storytelling<br />
jhr. dr. Walther Ploos van Amstel _______________________ 59<br />
Meer productivteit in transport? Dat kan alleen samen<br />
Hélène Oosterhuis___________________________________ 66<br />
Mens erger je niet!<br />
drs. Patrick van Veen_________________________________ 71<br />
I Think<br />
Charles Groenhuijsen________________________________ 72<br />
Perspectief voor een nog betere wereld! Wie durft?<br />
Pierre Wind________________________________________ 74<br />
Yes, groentekoffie<br />
drs. Guy van Liemt RM & Gert Koot_____________________ 75<br />
Stap voor stap succes boeken in marketingcommunicatie<br />
Frénk van der Linden_________________________________ 80<br />
Van Johan Cruijff tot Neelie Kroes: een kijkje in de keuken<br />
van de journalistiek<br />
Willem Reimers_____________________________________ 89<br />
Leeftijd is slechts een getal<br />
dr. Mathijs Bouman__________________________________ 95<br />
Ondernemers: Investeer!<br />
prof. dr. ir. Mathieu Weggeman________________________ 108<br />
Regeldruk<br />
Marc Sluszny______________________________________ 119<br />
Gedreven<br />
Gyuri Vergouw_____________________________________ 127<br />
Positieve managementverhalen: wat werkt wél?<br />
Joris Luyendijk_____________________________________ 143<br />
Radicale onzekerheid<br />
Peter Ros__________________________________________ 144<br />
Meer ruimte, minder afstand<br />
Aldith Hunkar_____________________________________ 146<br />
10 jaar!<br />
prof. dr. Bas Haring_________________________________ 147<br />
Communicatie<br />
Johan Doesburg____________________________________ 159<br />
Ga vooral niet stemmen<br />
Marc Lammers_____________________________________ 182<br />
Samenwerking is de sleutel tot de overwinning<br />
Nuon Solarteam____________________________________ 184<br />
De geheimen van Nuna9<br />
© NICO KROON<br />
dr. André<br />
Kuipers<br />
© TRACY MARTIN<br />
Aaltje<br />
van Zwedenvan<br />
Buuren<br />
© STUDIO OOSTRUM<br />
Richard van<br />
Hooijdonk<br />
Mischa Rick van Geelen _____________________________ 192<br />
Hoe het internet veiliger wordt door 'responsible disclosure'<br />
Ahmed Aarad______________________________________ 193<br />
Privacy is beter geregeld, maar we zijn er nog lang niet<br />
drs. Marco Buschman_______________________________ 194<br />
Verbindend vermogen kun je ontwikkelen!<br />
Willem Pekelder____________________________________ 195<br />
Wat er werkelijk speelt achter de schermen van de media<br />
drs. Daniel Zavrel___________________________________ 206<br />
Rennen, vliegen, vallen, opstaan en weer dóórgaan<br />
Theo Jansen_______________________________________ 211<br />
Geraamtes die kunnen lopen<br />
Ludo Daems_______________________________________ 212<br />
Respect, Aandacht, Passie en Plezier<br />
Bas Lansdorp MSc__________________________________ 214<br />
Passie: creëer je droombaan<br />
Denise Dechamps___________________________________ 215<br />
Spreken is zilver, lichaamstaal is goud<br />
Eric Mijnster_______________________________________ 216<br />
Vertrouwen op nieuwsgierigheid brengt ons het geluksgevoel<br />
Ariane van Mancius_________________________________ 218<br />
Hoe eten millennials?<br />
Marius Smit _______________________________________ 222<br />
Stop talking<br />
prof. dr. Paul Louis Iske______________________________ 223<br />
Slim en leuk buffelen<br />
drs. Oscar David____________________________________ 227<br />
Deze tijd vraagt om leiderschap 3.0<br />
Carola Rodrigues___________________________________ 231<br />
De ene kaars steekt de andere aan<br />
prof. dr. Jeff Gaspersz________________________________ 236<br />
Een positieve kansgerichte mindset<br />
drs. Rolf Schrama___________________________________ 237<br />
Groots<br />
Jan Jacobs_________________________________________ 242<br />
Aarde weigert halsstarrig gevaarlijk op te warmen<br />
Siemen Cox________________________________________ 243<br />
RotterZwam<br />
Juglen Zwaan______________________________________ 247<br />
Voedingspatroon Europeanen moet anders<br />
Carin Frijters______________________________________ 289<br />
Koopknop<br />
Een selectie van de Speakers Academy®<br />
Faculty Members ingedeeld per categorie________________ 259<br />
Inspirerende boeken________________________________ 286<br />
50 28 76 147 186 42<br />
© HEIDI DE GIER<br />
prof. dr. Bas<br />
Haring<br />
© SVEN NIEDER<br />
Angaangaq<br />
Angakkorsuaq<br />
© CARLI HERMES<br />
Annemarie<br />
van Gaal<br />
6<br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> 7
21st Century Art<br />
The new coloured pencil series<br />
© ISTOCK | DANSIN<br />
VOORWOORD<br />
ABELTJE<br />
Ik was een jaar of zeven toen ik het<br />
boek ‘Abeltje’ kreeg van Annie M.G.<br />
Schmidt. U kent dit leuke, spannende<br />
boek ongetwijfeld allemaal. Het gaat<br />
over het jongetje dat een baantje als<br />
liftjongen krijgt bij het nieuwe warenhuis<br />
Knol. Hij krijgt op zijn hart gedrukt nooit<br />
op het bovenste knopje van de lift te drukken.<br />
Als Abeltje zich weer eens in de nesten<br />
heeft gewerkt, raakt hij in paniek en drukt<br />
hij op de verboden knop. Als een speer<br />
vliegt de lift het pand uit, op weg naar een<br />
onbekende bestemming.<br />
Waarom vertel ik u dit? Welnu, altijd komt<br />
dit boek in mijn gedachten als ik Donald<br />
Trump en Kim Jong-un in het nieuws zie.<br />
Raken ze in paniek, gaat er een op het knopje<br />
drukken? Om de wereld een onbekende<br />
bestemming te geven?<br />
Als zij zich kunnen beheersen dan denk ik<br />
dat <strong>2018</strong> een bijzonder goed jaar gaat worden<br />
voor ons allemaal. Misschien wel het<br />
beste jaar ooit. Economieën die aantrekken,<br />
werkeloosheid die daalt, koopkracht<br />
die toeneemt en wereldwijd een groeiend<br />
bewustzijn van ecologie, gezondheid, voeding<br />
en dierenwelzijn dankzij internet en<br />
de sociale media.<br />
© MARIE CECILE THIJS<br />
In deze uitgave <strong>2018</strong> van <strong>ACADEMY</strong>®<br />
Magazine treft u meer dan 75 interviews,<br />
artikelen en columns aan van de meest vooraanstaande<br />
experts en sprekers. Verschillende<br />
invalshoeken, ‘in the box’, ‘out of the<br />
box’, ‘no box’. Ik hoop dat er voor iedereen<br />
iets van zijn of haar gading bij zit.<br />
Persoonlijk heb ik genoten van de interviews<br />
met Aaltje van Zweden, Angaangaq<br />
Angakkorsuaq, Thupten Jinpa en dr. Matthias<br />
Rath, de verhelderende bijdrage van<br />
Guus Berkhout over de klimaatverandering,<br />
de reportages over de Boeddhistische<br />
leefgemeenschap in Plum Village en<br />
de mooie avonturen van de familie Winters<br />
(‘Down to Earth’).<br />
Ik wens u een bijzonder inspirerend<br />
<strong>2018</strong>, veel leesplezier en bovenal een goede<br />
gezondheid en veel liefde. En mocht u<br />
een persoonlijk verboden knopje hebben,<br />
blijf er vanaf!<br />
Albert de Booij<br />
Oprichter en CEO Speakers Academy® B.V en<br />
World of Consciousness®<br />
Colour pencils - Tibetan Child<br />
‘PEOPLE SAY<br />
WALKING ON WATER IS A MIRACLE<br />
BUT TO ME<br />
WALKING PEACEFULLY ON EARTH<br />
IS THE REAL MIRACLE’<br />
Thich Nhat Hanh<br />
8<br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> 9<br />
SOKIA.NL
ONLINE<br />
Europa's grootste<br />
online sprekersinstituut<br />
Het grootste sprekersportaal en voor iedereen toegankelijk. Per jaar wordt de website bezocht door<br />
honderdduizenden unieke bezoekers die daardoor toegang krijgen tot ‘de wereld van kennis’. De zoekmachine is<br />
eenvoudig in gebruik. U kunt zoeken op naam, alfabet, trefwoord in maar liefst 25 categorieën; een makkelijke<br />
manier om kennis te maken met de Faculty Members van Speakers Academy®. Tevens treft men op de website<br />
honderden interessante artikelen en columns, exclusieve interviews, videos en foto’s aan van onze Faculty Members.<br />
KNOWLEDGE TOURS <strong>2018</strong><br />
Raadpleeg www.ntk.nl voor een theater bij u in de buurt<br />
© SUITABLE IMAGES | JULIETTE POLAK<br />
© STUDIO OOSTRUM<br />
© NICO KROON<br />
Maarten van Rossem Richard van Hooijdonk dr. André Kuipers<br />
speakersacademy.com<br />
10 SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> <strong>2017</strong><br />
11
Cover_Academy_Magazine_<strong>2018</strong>.indd 1 08-01-18 12:55<br />
INTERNATIONAAL<br />
Speakers Academy ® International<br />
The Global Home of Great Intellect<br />
Faculty members van Speakers Academy® hebben in het afgelopen seizoen opgetreden in onder meer:<br />
Abidjan<br />
Aken<br />
Amsterdam<br />
Ankara<br />
Antwerpen<br />
Avignon<br />
Bad Kissingen<br />
Bad Orb<br />
Barcelona<br />
Berlijn<br />
Bled<br />
Brest<br />
Brugge<br />
Brussel<br />
Casablanca<br />
Dubai<br />
Dublin<br />
Düsseldorf<br />
Edmonton, AB<br />
Essen<br />
Freiburg<br />
Genève<br />
Gent<br />
Graz<br />
Hamburg<br />
Ile de la Réunion<br />
Istanboel<br />
Keulen<br />
Kingsland, GA<br />
Kitzbühel<br />
Koblenz<br />
Kopenhagen<br />
Lago Maggiore<br />
Las Vegas, NV<br />
Le Touquet<br />
Leuven<br />
Lima<br />
Lissabon<br />
Londen<br />
Luxemburg<br />
Lyon<br />
Madrid<br />
Mallorca<br />
Marrakech<br />
Marseille<br />
Melbourne<br />
Milaan<br />
Montpellier<br />
Montreal<br />
München<br />
Nantes<br />
Nice<br />
Nordhorn<br />
Oostende<br />
Parijs<br />
Portoroz<br />
Praag<br />
Rome<br />
Rotterdam<br />
Schwerin<br />
Sint- Niklaas<br />
Stavanger<br />
Stockholm<br />
Strassbourg<br />
Strömstad<br />
Taipei<br />
Thonon-les-Bains<br />
Tours<br />
Vilnius<br />
Warschau<br />
Wenen<br />
Zürich<br />
Het afgelopen seizoen heeft Speakers<br />
Academy® honderden sprekers geboekt<br />
in Europa en ver daarbuiten. Steeds meer<br />
internationale bedrijven en organisaties<br />
weten Speakers Academy® te vinden als<br />
het gaat om kwalitatieve, inhoudelijke topsprekers<br />
en op menig Europees congres en<br />
seminar ontmoet u onze faculty members.<br />
Deze keynote speakers presenteren hun<br />
onderwerp met een diepgaande kennis<br />
en met veel enthousiasme. De jarenlange<br />
ervaring en expertise van deze mannen en<br />
vrouwen staan borg voor een zeer interessante<br />
dag of avond. Veelal wordt de mogelijkheid<br />
geboden tot interactie. Bent u<br />
geïnteresseerd in het engageren van een<br />
internationale spreker neemt u dan contact<br />
op met ons hoofdkantoor te Rotterdam.<br />
© FANNY SCHERTZER<br />
Bernard<br />
Kouchner<br />
© TASHA DE VASCONCELOS<br />
© ALEXIS DUCLOS<br />
Bernard-Henri<br />
Lévy<br />
© ROBERT ESPALIEU<br />
© SUSAN NEIMAN<br />
dr. Susan<br />
Neiman<br />
© PHILIPPE DOUSTE-BLAZY<br />
© ENITH STENHUYSEN<br />
prof. dr. Peter<br />
Sloterdijk<br />
© LUCY ALEXANDER<br />
© RÜDIGER JÜRGENSEN<br />
Anja<br />
Kohl<br />
© ROY BEUSKER<br />
© GINO DEPINTO<br />
David<br />
Shing<br />
© SIMON NEWBURY<br />
Tasha<br />
de Vasconcelos<br />
Virginie<br />
Raisson<br />
Philippe<br />
Douste-Blazy<br />
Lucy<br />
Alexander<br />
Dominique<br />
Moïsi<br />
Alastair<br />
Campbell<br />
© GUILLAUME PAUMIER<br />
© ENITH STENHUYS<br />
© EVERT-JAN DANIËLS<br />
© BORIS CYRULNIK<br />
© XAVIER VERDAGUER<br />
© JOSCHKA FISCHER<br />
Jack<br />
Lang<br />
Jacques<br />
Attali<br />
Jeremy<br />
Rifkin<br />
Boris<br />
Cyrulnik<br />
Xavier<br />
Verdaguer<br />
Joschka<br />
Fischer<br />
MAGAZINE<br />
HOOFDREDACTEUR - Albert de Booij<br />
REDACTIETEAM - Jacques Geluk (tekst) en<br />
het Speakers Academy ® Team<br />
de sprekers copyrightvrije foto’s aan te leveren. In het geval het foto’s<br />
betreft die beschikbaar zijn gesteld door externe fotografen, vermeldt<br />
Speakers Academy ® de naam van de fotograaf op de foto zelf. In een aantal<br />
gevallen is het wellicht niet mogelijk (geweest) de te achterhalen. Mocht<br />
u menen rechthebbende te zijn van een of meerdere foto’s, neem dan<br />
contact op met Speakers Academy ® via e-mail: info@speakersacademy.nl<br />
speakersacademy.com<br />
Our keynote speakers performed in 66 countries<br />
ANTARCTICA<br />
ARGENTINA<br />
ARUBA<br />
AUSTRALIA<br />
AUSTRIA<br />
BAHAMAS<br />
BELARUS<br />
BELGIUM<br />
BRAZIL<br />
CANADA<br />
CHINA<br />
CROATIA<br />
CUBA<br />
CURACAO<br />
CYPRUS<br />
CZECH REPUBLIC<br />
DENMARK<br />
DUBAI<br />
ENGLAND<br />
ESTONIA<br />
FINLAND<br />
FRANCE<br />
GERMANY<br />
GREECE<br />
GREENLAND<br />
GUERNSEY<br />
HONG-KONG<br />
HUNGARY<br />
INDIA<br />
IRELAND<br />
ISRAEL<br />
ITALY<br />
JAMAICA<br />
JERSEY<br />
LITHUANIA<br />
LUXEMBOURG<br />
MALAYSIA<br />
MALTA<br />
MAURITIUS<br />
MEXICO<br />
MONACO<br />
MOROCCO<br />
NETHERLANDS<br />
NEW ZEALAND<br />
NIGERIA<br />
NORWAY<br />
PANAMA<br />
POLAND<br />
PORTUGAL<br />
RUSSIA<br />
SAUDI ARABIA<br />
SERBIA<br />
SINGAPORE<br />
SLOVAKIA<br />
SLOVENIA<br />
worldwide bookings<br />
+31 (0)10 - 433 33 22 | speakersacademy.com<br />
SOUTH AFRICA<br />
SOUTH KOREA<br />
SPAIN<br />
SURINAME<br />
SWEDEN<br />
SWITZERLAND<br />
TAIWAN<br />
THAILAND<br />
TURKEY<br />
USA<br />
VATICAN CITY<br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE | 16 DE JAARGANG | N O 24 | BEWAAREXEMPLAAR | OPLAGE 100.000<br />
<strong>ACADEMY</strong>®<br />
MAGAZINE<br />
MEER DAN 75<br />
INTERVIEWS,<br />
COLUMNS EN<br />
ARTIKELEN<br />
<strong>2018</strong><br />
DR. ANDRÉ<br />
KUIPERS<br />
Astronaut en Ambassadeur van de Aarde<br />
© ANDREAS TERLAAK<br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong> ® BEZOEKADRES<br />
Postbus 22307 Schiedamse Vest 67-71<br />
3003 DH Rotterdam 3012 BE Rotterdam<br />
info@speakersacademy.nl Tel.: +31 (0)10 433 33 22<br />
GRAFISCH ONTWERP<br />
Speakers Academy ®<br />
Don de Bruijn<br />
DRUKWERK<br />
Roularta Printing NV,<br />
Roeselare België<br />
COPYRIGHT<br />
Copyright© 1997-<strong>2018</strong> Speakers Academy ® . Niets uit deze uitgave mag<br />
worden verveelvoudigd en / of openbaar worden gemaakt door middel van<br />
druk, fotokopie, microfilm of op welke wijze dan ook zonder voorafgaande<br />
schriftelijke toestemming van de uitgever. Alle rechten voorbehouden.<br />
Speakers Academy ® heeft de grootst mogelijke inspanning gepleegd om<br />
de copyrights van de geplaatste artikelen en foto’s aan de makers daarvan<br />
te doen toekomen. Speakers Academy ® vraagt de auteurs, fotografen en<br />
De interviews, artikelen en columns zijn van onafhankelijke auteurs.<br />
<strong>ACADEMY</strong> ® Magazine neemt een metapositie in ten aanzien van geloof,<br />
religie, gender, ras, seksuele geaardheid en aanvaardt geen enkele<br />
verantwoordelijkheid voor de statements die worden gemaakt. <strong>ACADEMY</strong> ®<br />
Magazine heeft vanuit deze onafhankelijk positie mensen uitgenodigd, die<br />
vanuit verschillende gezichtspunten hun visie naar voren brengen.<br />
FOTOSTOCK<br />
Bedrijven of organisaties die fotomateriaal nodig hebben, kunnen tegen<br />
een vergoeding hiervan gebruik maken. U kunt contact opnemen met de<br />
informatiedesk van Speakers Academy ® : fotostock@speakersacademy.nl<br />
TOESTEMMING HERDRUK / GEBRUIK FOTO’S EN ILLUSTRATIES<br />
Voor toestemming van herdruk van artikelen, interviews, columns, foto’s en<br />
illustraties, kunt u contact opnemen met Speakers Academy ® :<br />
<strong>magazine</strong>@speakersacademy.nl<br />
COLUMNSERVICE<br />
Veel van onze sprekers zijn tevens goede<br />
schrijvers. In een aantal gevallen bestaat<br />
de mogelijkheid om een column te laten<br />
schrijven voor uw personeelsblad, huisorgaan,<br />
verenigingsblad, corporate <strong>magazine</strong>, jaarverslag,<br />
website, publiekstijdschrift. Ook kunnen wij op<br />
verzoek een column, kort verhaal of gedicht ter<br />
ondersteuning van een congres (laten) verzorgen.<br />
12 SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> 13
© WALTER KALLENBACH<br />
© PETRINA<br />
© NATASJANOORDERVLIET<br />
© MICHEL PORRO<br />
© WALTER KALLENBACH<br />
De top 20 sprekers op alfabetische volgorde<br />
DR. ANDRÉ KUIPERS<br />
HÉLÈNE OOSTERHUIS<br />
MARIUS SMIT<br />
PROF. DR. PAUL LOUIS ISKE<br />
DRS. PIETER DE RIJK<br />
© CARLI HERMES<br />
© SUITABLE IMAGES<br />
© WALTER KALLENBACH<br />
© WALTER KALLENBACH<br />
© STUDIO OOSTRUM<br />
ANNEMARIE VAN GAAL<br />
PROF. DR. JAN PETER<br />
BALKENENDE<br />
PROF. DR. IR.<br />
MATHIEU WEGGEMAN<br />
PEDRO DE BRUYCKERE<br />
RICHARD VAN HOOIJDONK<br />
PROF. DR. BAS HARING<br />
DR. MATHIJS BOUMAN<br />
PETER ROS<br />
IR. THOMAS RAU<br />
010 - 433 33 22 | speakersacademy.nl<br />
© ROY BEUSKER<br />
© SUITABLE IMAGES | JULIETTE POLAK<br />
© SUITABLE IMAGES | JULIETTE POLAK<br />
© ROLF VAN KOPPEN<br />
© SUITABLE IMAGES | JULIETTE POLAK<br />
PROF. DR.<br />
MAARTEN VAN ROSSEM<br />
© ALEKSANDRA STRIAPUNINA PHOTOGRAPHY<br />
© ROY BEUSKER<br />
© HENRY PETERS<br />
© MINISTERIE VAN BEELD<br />
© WALTER KALLENBACH<br />
CHARLES GROENHUIJSEN<br />
MARC LAMMERS<br />
DRS. PATRICK VAN VEEN<br />
PIERRE WIND<br />
WILLEM REIMERS<br />
1<br />
Speakers Academy® heeft<br />
een transparant prijsbeleid.<br />
Duidelijkheid vooraf, geen<br />
boekingsfee of verborgen<br />
kosten.<br />
2<br />
Aankondigingen van<br />
congressen, seminars of<br />
andersoortige bijeenkomsten<br />
worden kosteloos vermeld op<br />
onze website.<br />
3<br />
Het consultancyteam van<br />
Speakers Academy® is het<br />
meest ervaren team in de<br />
Europese sprekerswereld. Met<br />
een gezamenlijke ervaring<br />
van zo’n 100 jaar heeft het<br />
tienduizenden aanvragen voor<br />
zijn relaties in behandeling<br />
genomen.<br />
4<br />
Relaties van Speakers Academy®<br />
ontvangen het <strong>ACADEMY</strong>®<br />
Magazine kosteloos en de<br />
periodieke Nieuwsbrief, waarin<br />
de laatste ontwikkelingen<br />
worden besproken alsmede de<br />
meest recente sprekers worden<br />
voorgesteld.<br />
Zo krijgt de relatie up-todate<br />
kennis van de steeds<br />
veranderende sprekersmarkt.<br />
5<br />
Een internationaal netwerk<br />
dat zijn weerga niet kent en<br />
toegang geeft tot meer dan<br />
35.000 sprekers wereldwijd.<br />
De kracht van<br />
Speakers Academy ®<br />
© EVERT-JAN DANIELS<br />
ALBERT DE<br />
BOOIJ<br />
WALTER<br />
KALLENBACH<br />
ROXANNE<br />
COBBEN<br />
MELANIE<br />
MARTENS<br />
JACQUES<br />
GELUK<br />
RENÉ<br />
WARMERDAM<br />
ROXY<br />
MOERENHOUT<br />
DESMOND<br />
DE JONG<br />
KIKI<br />
VERSCHUUREN<br />
NICK<br />
LINDEIJER<br />
NINA<br />
KESAR<br />
JESSE<br />
SLUIMER<br />
JOSH VAN<br />
GIERSBERGEN<br />
SONJA<br />
DIENER<br />
DON<br />
DE BRUIJN<br />
info@speakersacademy.nl<br />
010-433 33 22 | speakersacademy.nl<br />
6<br />
Speakers Academy® hanteert<br />
een onbesproken ethisch<br />
gedrag naar haar klanten,<br />
medewerkers, toeleveranciers,<br />
Faculty Members en naar<br />
de samenleving, hetgeen<br />
resulteert in een onberispelijke<br />
reputatie en een ongeëvenaard<br />
betalingsgedrag.<br />
7<br />
De boeiende en<br />
inspirerende werkomgeving<br />
op het Speakers Academy®<br />
hoofdkantoor garandeert<br />
optimale professionaliteit en<br />
klantgerichtheid en staat borg<br />
voor het hoogst denkbare<br />
niveau van dienstverlening.<br />
8<br />
Nadat een boeking tot stand<br />
is gekomen stemt Speakers<br />
Academy® de werkbesprekingen<br />
af, controleert de optredens<br />
en evalueert de optredens die<br />
hebben plaatsgevonden.<br />
9<br />
Kosteloos advies. Onze<br />
Knowledge Ambassadors staan<br />
365 dagen per jaar voor u klaar<br />
en zorgen ervoor dat u binnen<br />
24 uur een offerte ontvangt.<br />
10<br />
In geval van ziekte en/of<br />
overmacht draagt Speakers<br />
Academy® te allen tijde zorg<br />
voor een vervangende spreker<br />
of dagvoorzitter. Uiteraard in<br />
overleg met u.<br />
GEDEELDE WAARDEN<br />
Integriteit in alles wat we doen | De kracht van culturele diversiteit | Verbondenheid met elkaar en onze klanten<br />
Niet alleen doen wat mag, maar ook wat moreel gewenst is | Focus op toegevoegde waarde | Vertrouwen in elkaar en de toekomst<br />
14 SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> 15
© ISTOCK | FREDER<br />
World of Consciousness<br />
In Pursuit of Global Awareness<br />
Awareness, consciousness is the greatest of all cosmic wonders. You will find<br />
consciousness in everything around you. In the woods, plants and mountains, in the<br />
oceans, stars and planets, in all animals and last but not least in yourself.<br />
Worldwide, people are concerned with the way humanity is evolving. Men and women<br />
are done with being kept ignorant, done with being oppressed and controlled.<br />
We, at World of Consciousness feel the same way and we therefore are committed to<br />
spread truthful and critical information.<br />
With the right information, change can happen.<br />
‘THE WORLD IS A<br />
DANGEROUS PLACE,<br />
NOT BECAUSE OF<br />
THOSE WHO DO EVIL,<br />
BUT BECAUSE OF<br />
THOSE WHO LOOK<br />
ON AND DO NOTHING’<br />
ALBERT EINSTEIN<br />
World of Consciousness is a non-commercial platform for conscious knowledge.<br />
We gather articles, video’s, tips and films on mind science, spirituality, culture, art,<br />
music, nutrition and health. Information that is uplifting and inspiring.<br />
All to help you create and establish a greater level of consciousness.<br />
A<br />
BETTER<br />
WORLD<br />
CHANGE<br />
(YOURSELF)<br />
AWARENESS<br />
KNOWLEDGE<br />
IGNORANCE<br />
www.worldofconsciousness.com<br />
Thank you for visiting us<br />
16<br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong><br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> 17
© BRENDA VAN LEEUWEN<br />
CULTUUR<br />
GEZIN REIST ROND DE<br />
WERELD OP ZOEK<br />
NAAR DE HOEDERS VA N<br />
DE AARDE<br />
Rolf Winters en Renata Heinen zijn het grootstedelijke leven en ons dolgedraaide systeem zat en willen samen met<br />
hun drie kleine kinderen terug naar de basis. We schrijven 2005. Ze laten alles achter en reizen naar Michigan, waar<br />
ze medicijnman Nowaten ontmoeten. Zijn puurheid raakt hen in hun essentie. Renata en Rolf willen zijn zijnswijze<br />
vastleggen op film. Uiteindelijk stemt hij toe. Daarna gaat het gezin op een zoektocht naar Earth Keepers op alle<br />
continenten. De documentaire ‘DOWN to EARTH’ over hun reis is ongekend succesvol. Er komen twee boeken uit en<br />
inmiddels is een ware veranderbeweging ontstaan. Rolf heeft zijn werk als leiderschapsconsultant een volledig nieuwe<br />
lading gegeven. “We werken uitsluitend met bedrijven en organisaties die bewust invulling willen geven aan hun eigen<br />
maatschappelijk relevantie en hun voetafdruk willen minimaliseren.”<br />
‘WE WILDEN<br />
ONTSNAPPEN UIT DE<br />
TOTAAL VERDRAAIDE<br />
WERKELIJKHEID…,<br />
DIE NIET MEER IS DAN<br />
EEN GIGANTISCHE<br />
ILLUSIE VAN<br />
SCHIJNZEKERHEDEN’<br />
Rolf Winters en Renata Heinen (‘DOWN to EARTH’)<br />
Tekst: Jacques Geluk<br />
Londen, zo’n twintig jaar geleden.<br />
Leiderschapsconsulent Rolf<br />
Winters woont in hartje Londen.<br />
Hij adviseert grote ondernemingen<br />
die zoeken naar<br />
meer compassie en een gezondere bedrijfscultuur.<br />
Zijn vrouw Renata Heinen is kunstenares<br />
en schrijft onder andere filmscripts.<br />
Ze zijn niet erg materialistisch, maar genieten<br />
wel van het grootsteedse leven. Alles verandert<br />
wanneer Renata eind jaren negentig<br />
zwanger raakt. “We voelden ons vrij, maar<br />
vanaf dat moment hadden we het idee dat we<br />
het systeem werden ingetrokken”, zegt Rolf.<br />
“Renata was de enige in een groepje vrouwen<br />
die thuis wilde bevallen. Zeker bij je eerste<br />
kind, denken ze dat je gestoord bent.” “Mijn<br />
arts had het voornamelijk over pijnbestrijding<br />
en was vooral bezig met angst inboezemen,<br />
maar niet met de blijdschap die bij het<br />
moederschap hoort. Ik voelde me meteen<br />
een patiënt. Dat versterkte mijn idee dat ik<br />
vastzat in het systeem. De behoefte me te distantiëren<br />
van de samenleving groeide”, vult<br />
Renata aan. Hun dochter komt op natuurlijke<br />
wijze ter wereld. “Als je ziet hoe het<br />
medische circuit het natuurlijkste proces<br />
dat er is, zwangerschap en geboorte, heeft<br />
opgeëist! Het is nu een ziekenhuisaangelegenheid!<br />
Zieken-huis!”, aldus Rolf verontwaardigd.<br />
Hij ervaart in die tijd steeds vaker hoe kortzichtig<br />
en egocentrisch leiders kunnen zijn.<br />
Ze willen vooruitkijken, maar zitten in zo’n<br />
strak keurslijf dat twee jaar al lange termijn<br />
is en uiteindelijk de waan van de dag heerst.<br />
18<br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> 19
CULTUUR<br />
CULTUUR<br />
‘WE<br />
ERVOEREN DE<br />
RIJKHEID<br />
VAN HET<br />
MENS ZIJN<br />
IN DE<br />
EENVOUD VAN<br />
NOWATEN’<br />
“Totaal achterlijk. Ze zien het grote geheel<br />
niet en hebben nauwelijks gevoel voor wat er<br />
wereldwijd gebeurt in ecologisch opzicht en<br />
de voetafdruk die ze als organisatie nalaten.<br />
Factoren als gezondheid, succes en geluk<br />
zijn onlosmakelijk verbonden, maar van<br />
degenen met wie ik werkte, offerde de helft<br />
hun gezondheid op om succes te creëren,<br />
waarmee ze vervolgens gelukkige momenten<br />
dachten te kunnen kopen. Dat werkt dus<br />
zo niet.” Rolf en Renata gaan steeds bewuster<br />
om met gezondheid, voeding en milieu<br />
en ontdekken dat het niet gaat om afval<br />
scheiden en lid zijn van het Wereld Natuur<br />
Fonds. “Als je kleine kinderen krijgt, onze<br />
tweede dochter is ook in Londen geboren,<br />
ga je je verdiepen in hoe we op de aarde kunnen<br />
passen. Want nu laat de toekomst geen<br />
rooskleurig plaatje zien.” Ze doen hun kinderen<br />
op een vrije school buiten Londen, wat<br />
veel reistijd kost, en besluiten na enige tijd<br />
te verhuizen naar de kind-vriendelijker stad<br />
Amsterdam. “Enkele jaren later waren we<br />
helemaal klaar met het leven in de grote stad<br />
© ROLF WINTERS EN RENATA HEINEN<br />
en de gekte van de samenleving. Het klopte<br />
niet, alles voelde uit balans. Alleen de rationele<br />
frequentie telde nog. De verschillende<br />
‘lagen van zijn’ die kinderen in al hun puurheid<br />
nog hebben, worden er in ons schoolsysteem<br />
systematisch uitgeramd. Zelfs bij<br />
de vrije school voelde dat al een beetje als<br />
afscheid nemen.”<br />
ZIJNSWIJZEN<br />
Het gaat knagen en het gezin wil terug<br />
naar het basale leven. Eerst zoeken ze naar<br />
een plek in Europa, waar Rolf cliënten kan<br />
ontvangen, zodat de muur tussen werk en<br />
privé om kan. Dan ontmoeten ze op aanraden<br />
van een collega van Rolf, een clan Anishinaabe-indianen.<br />
Renata: “We hadden<br />
het gevoel deze ‘native Americans’ al langer<br />
te kennen en voelden ons verbonden met<br />
hun zijnswijze en levensfilosofie.” In januari<br />
2005 besluiten ze met hun dochters en<br />
zoon, toen 7, 4 en 2, een radicale ommezwaai<br />
te maken. “We besloten de kinderen van<br />
school te halen, ons huis en bedrijf te verkopen<br />
en midden in de bossen van Michigan<br />
een stukje grond te kopen, een huis te<br />
bouwen van het hout van de bomen op ons<br />
terrein en zelf groenten te verbouwen”, zegt<br />
___<br />
Nowaten: 'Zoek naar je eigen<br />
waarheid, niet die van een ander'<br />
Renata. “Die principiële beslissing was binnen<br />
48 uur gemaakt”, aldus Rolf. “We wilden<br />
ontsnappen uit de totaal verdraaide<br />
werkelijkheid die we met z’n allen hebben<br />
gecreëerd en niet meer is dan een gigantische<br />
illusie van schijnzekerheden. Tijdens<br />
onze reizen merkten we dat hoe eenvoudiger<br />
mensen leven, des te meer levensgeluk<br />
en 'spirit' ze vaak blijken te hebben. Dat was<br />
bij de indianen ook het geval. Toen we daar<br />
aankwamen, voelde dat meteen als thuiskomen.<br />
In mijn eerste gesprek met hen vertelde<br />
ik hoe moeilijk het is corporate leiders drie<br />
jaar vooruit te laten denken. De respons was<br />
opmerkelijk: ‘Elke beslissing die onze leiders<br />
nemen, moet goed zijn voor de komende<br />
zeven generaties’. Zij zitten daar al eeuwen<br />
zo in. Zij voelen de verbinding met generaties<br />
die pas over lange tijd hier ter plekke zijn.<br />
De westerse mens heeft die verbinding vaak<br />
helemaal niet en is vooral met zichzelf bezig.”<br />
SPIRITUEEL INTERNET<br />
Het eerste jaar is het aanmodderen en<br />
woont het gezin in een trailer, zonder elektriciteit<br />
en water, en in een motel tot het huis<br />
klaar is. Ze wonen ze op tien minuten rijden<br />
van hun naaste buren. Deze indianen gaan<br />
geregeld op bezoek bij medicijnman en sjamaan<br />
Nowaten (‘hij die luistert’) voor inspiratie,<br />
maar het duurt tweeënhalf jaar voordat<br />
Rolf en Renata een uitnodiging krijgen. Rolf:<br />
“De ontmoeting met deze spirituele leider,<br />
die een teruggetrokken en eenvoudig<br />
bestaan leidde met zijn vrouw en zijn wolf,<br />
sloeg in als een bom. We voelden gewoon dat<br />
hij permanent in actieve verbinding stond<br />
met de verschillende bewustzijnslagen.” Op<br />
de vraag wat ik me daarbij moet voorstellen,<br />
antwoordt Rolf: “Je zou het kunnen zien<br />
als een soort onzichtbaar spiritueel internet<br />
dat mensen zowel op ‘spirit’-niveau als met<br />
een universeel geheugen verbindt, waartoe<br />
hij permanent toegang leek te hebben en<br />
waarvan hij veel informatie kon downloaden.”<br />
Rolf vertelt over het kleurrijke leven<br />
van Nowaten, die in het leger heeft gezeten,<br />
in Vietnam is geweest en de protesten<br />
van de ‘native Americans’ als activist heeft<br />
meegemaakt, maar zich de tweede helft van<br />
zijn leven had toegelegd op het werken met<br />
‘spirit. “Hij was de ‘real deal’, met nul ego en<br />
nul ruis op de lijn. Zo puur, dat hij je in je<br />
essentie raakte. Nowaten zat vol ogenschijnlijk<br />
willekeurige verhalen en overleveringen<br />
maar vertelde altijd het verhaal dat jij op dat<br />
moment nodig had. Het was een magische<br />
ervaring iemand te ontmoeten die zo’n helder<br />
kanaal is, dat je zijn verbondenheid met<br />
alles wat er is zelf voelt. We ervoeren de rijkheid<br />
van het mens zijn in de eenvoud van<br />
deze man.”<br />
FILM<br />
Renata en Rolf hebben dan nog geen<br />
plannen voor een film. Rolf: “Dat idee is bij<br />
Nowaten geboren. Wat wij daar meemaakten<br />
mocht niet verborgen blijven. In eerste<br />
instantie wilden we alleen hem filmen. Hij<br />
heeft echt enorm weerstand geboden. Negen<br />
maanden lang. Zeven keer hebben we hem<br />
bezocht voordat hij ja zei. Na negen maanden<br />
zei hij midden in de nacht, toen wij al<br />
met de deurklink in onze hand stonden,<br />
onverwacht: ‘Het is goed, ik ben er klaar<br />
voor’. Achteraf begrepen we dat hij al vaak<br />
was benaderd, maar nooit iets had willen<br />
laten vastleggen. In een wijde omtrek circuleerden<br />
verhalen over hem, mede doordat hij<br />
ongeneeslijke zieke mensen tijdens helingsceremonies<br />
ziektevrij had gemaakt. Wij zijn<br />
daarvan zelf ook getuige geweest. Wetenschappelijk<br />
is dat niet te begrijpen. Het werd<br />
ons echter duidelijk dat hij op meer niveaus<br />
waarneemt en wat zijn denken betreft niet<br />
alleen is afgestemd op de smalle bandbreedte<br />
van de rationele frequentie, maar een breed<br />
spectrum ter beschikking heeft om signalen<br />
te verzenden en te ontvangen. Dat biedt<br />
vele mogelijkheden, ervan uitgaande dat<br />
wij energie zijn en – net als al het andere –<br />
bestaan uit trillingen. Geest en lichaam zijn<br />
dan ook één, waarvoor overigens steeds meer<br />
wetenschappelijk bewijs is.” Met nadruk zegt<br />
Rolf: “Een sjamaan of medicijnman ziet jou<br />
in jouw totale essentie en in verbondenheid<br />
met alle generaties voor en na jou. Dat geeft<br />
een heel andere kijk op ons zijn in dit leven.”<br />
EARTH KEEPERS<br />
Rolf en Renata besluiten na hun ontmoetingen<br />
met Nowaten alle continenten te zoeken<br />
naar inheemse Earth Keepers, hoeders<br />
der aarde: wijzen die voor altijd verbonden<br />
zijn met al dat leeft. “Misschien kunnen zij<br />
onze moderne wereld helpen het pad naar<br />
de basis terug te vinden. Eerst hebben we<br />
een jaar lang onderzoek gedaan en bedacht<br />
welke landen en gemeenschappen we graag<br />
wilden bezoeken. Dat jaar heb ik een camera<br />
gekocht, een korte cursus geluid opnemen<br />
gevolgd en geëxperimenteerd. Ik had geen<br />
enkele ervaring met filmen.” Ze hebben dan<br />
© ROLF WINTERS EN RENATA HEINEN<br />
nog geen enkele garantie dat ze Earth Keepers<br />
zullen vinden. “Op internet vind je ze<br />
niet. Dat betekent dat je ter plaatse op zoek<br />
moet naar zogenaamde ‘poortwachters’, wier<br />
taak het is de stam te beschermen. Je moet<br />
hun vertrouwen winnen om überhaupt toegang<br />
te krijgen. Uiteindelijk hebben we<br />
zeventien Earth Keepers gevonden, van wie<br />
er dertien in de film te zien zijn. We hebben<br />
onder andere in Peru, het Amazoneregenwoud,<br />
de Kalahari-woestijn en bij de Aboriginals<br />
op een Australisch eiland gefilmd.”<br />
Het is een grote verrassing als het toegang<br />
krijgen tot de Earth Keepers veel gemakkelijker<br />
gaat dan verwacht. “Dat kwam doordat<br />
we niet als filmploeg kwamen, maar als<br />
gezin met kleine kinderen. Hoewel we er<br />
tevoren niet bewust bij hadden stilgestaan<br />
dat het een unieke waarde zou kunnen zijn,<br />
was Renata ervan overtuigd dat dit zou werken.<br />
De kinderen bleken de sleutel te zijn die<br />
ons toegang gaf tot al die gemeenschappen.<br />
De onze speelden met inheemse leeftijdgenootjes<br />
en werden meteen opgenomen in de<br />
stam. Hoewel ze onze intentie kenden, kostte<br />
het meestal een tijdje voordat we de leiders<br />
konden spreken en filmen. Ze wuifden het<br />
vaak eerst een beetje weg, omdat ze het zo<br />
bijzonder vonden dat we op bezoek waren<br />
met onze kinderen.”<br />
‘DOWN TO EARTH’<br />
Het resultaat is de film ‘DOWN to EARTH’,<br />
waarin ze hun ervaringen kunnen delen. Ze<br />
___<br />
'De kinderen bleken<br />
de sleutel te zijn die<br />
ons toegang gaf tot al<br />
die gemeenschappen'<br />
20<br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> 21
CULTUUR<br />
CULTUUR<br />
© ROLF WINTERS EN RENATA HEINEN<br />
‘WAT WIJ DAAR<br />
MEEMAAKTEN<br />
MOCHT NIET<br />
VERBORGEN<br />
BLIJVEN’<br />
omzeilen het bekende distributiesysteem en<br />
maken rechtstreeks afspraken met bioscopen.<br />
De voorstellingen, met na afloop een<br />
Q&A-sessie, waarbij eerst Rolf, Renata en<br />
de kinderen in eerste instantie zelf aanwezig<br />
zijn, zijn een enorm succes. In korte tijd<br />
komen er tot verrassing van velen meer dan<br />
150.000 bezoekers, zonder dat daar – op televisieoptredens<br />
en interviews in kranten en<br />
tijdschriften na – een marketingcampagne<br />
aan vooraf is gegaan. “De film raakt meer dan<br />
een snaar, de beelden leggen een open zenuw<br />
van onze maatschappij bloot. Mensen weten<br />
dat het zo niet kan doorgaan met ons doorgedraaide<br />
systeem. Daarom hebben populisten<br />
wereldwijd zo’n aanhang. Zij appelleren<br />
aan datzelfde gevoel. Alleen spelen populisten<br />
in op angst en deze film op hoop. Het is<br />
geen cognitief verhaal. Wij wilden mensen<br />
door een andere bril naar de werkelijkheid,<br />
zichzelf en de tijd die ze op deze aardkloot<br />
doorbrengen laten kijken. Dat blijkt bij<br />
vele bezoekers gelukt. Sommigen zijn echt<br />
geëmotioneerd en zeggen dat ze weer in contact<br />
zijn gebracht met wat ze waren vergeten.<br />
Hoewel we niemand daartoe willen aanzetten<br />
zijn er mensen van wie wij weten dat ze na<br />
het zien van de film hun baan hebben opgezegd.<br />
We proberen sowieso niemand te overtuigen,<br />
dat hebben de stamoudsten bij onze<br />
ontmoetingen met hen ook niet gedaan.”<br />
Naar aanleiding van de film zijn inmiddels<br />
allerlei sociale projecten ontstaan, waaronder<br />
GoedVolk, een bewonersinitiatief dat<br />
positief wil bijdragen aan de duurzaamheid<br />
van de regio Utrechtse Heuvelrug.<br />
GEZIN EERST NIET TE ZIEN<br />
In de eerste versie’ van ‘DOWN to<br />
EARTH’, die na twee jaar af was, komt het<br />
gezin Winters helemaal niet voor. “Het ging<br />
ons om de Earth Keepers, niet om ons. Tot<br />
mensen ons wakker schudden en vroegen<br />
of we de film hadden gemaakt voor mensen<br />
die al ‘bekeerd’ waren, of om iets te veranderen<br />
in de wereld. We hebben het getest<br />
in Engeland, Amerika en Nederland en het<br />
publiek zei overal hetzelfde: ‘Waarom vertel<br />
je niet waarom je de reis hebt gemaakt, hoe<br />
je ertoe bent gekomen en dat je het als gezin<br />
hebt gedaan?’. Dat hadden we echter nooit<br />
gefilmd. We zijn gered door beelden die met<br />
de camera’s van de kinderen zijn gemaakt.<br />
Het heeft echter nog drie jaar geduurd voordat<br />
de definitieve versie af was, want de hele<br />
film viel uit elkaar toen we ons verhaal erin<br />
gingen verwerken. Uiteindelijk hebben we<br />
onze journaals gebruikt en zo subtiel mogelijk<br />
verslag gedaan van hoe wij die reis hebben<br />
beleefd.”<br />
De film begint overigens met een alleszeggende<br />
uitspraak van Chief Seattle: ‘We hebben<br />
de aarde niet geleend van onze ouders,<br />
maar geërfd van onze kinderen’. Ook deze<br />
uitspraak van Nowaten raakt de essentie:<br />
‘Zoek naar je eigen waarheid, niet die van<br />
een ander’.<br />
EEN LEIDER IS GEVOELIG<br />
Hun kinderen hebben een goede basis,<br />
maar zijn inmiddels een beetje klaar met<br />
de gekte rond de film. Hoewel de oudste,<br />
inmiddels volwassen dochter, nu als backpacker<br />
door Azië reist om daar mee te doen<br />
aan allerlei sociale projecten. “Tegelijk is ons<br />
beeld van wat ons te doen staat door dit avontuur<br />
enorm veranderd. Er komt voorlopig<br />
nog geen ‘DOWN to EARTH 2’, maar er zijn<br />
wel twee boeken onderweg die bij de documentaire<br />
horen, daarnaast zitten we midden<br />
in een veranderbeweging. Bovendien ben ik<br />
weer actief als leiderschapsconsulent, maar<br />
___<br />
'Bij de Baiga stam in<br />
de jungle van India'<br />
nu vanuit een heel ander perspectief. Met<br />
een collectief van twaalf consultants gaan<br />
we nu uitsluitend aan de slag met bedrijven<br />
en organisaties die bewust invulling willen<br />
geven aan hun eigen maatschappelijk relevantie<br />
en hun voetafdruk willen minimaliseren.<br />
Samen begeleiden we hen op een reis<br />
met een open bestemming die hen ook leert<br />
op een nieuwe manier te kijken naar leiderschap.<br />
Uitgangspunt is het leiderschap bij<br />
inheemse gemeenschappen, waarmee ik tijdens<br />
onze reis kennis heb mogen maken. Dat<br />
heeft mijn visie totaal veranderd. Leiderschap<br />
is vervormd tot iets wat het eigenlijk niet is,<br />
maar wel past binnen het hedendaagse egocentrische<br />
systeem. In inheemse gemeenschappen<br />
zijn leiders juist bevrijd van hun<br />
ego. Jonge leiders worden daar al van jongs<br />
af aan op voorbereid.” Rolf noemt president<br />
Trump als voorbeeld. “Ons systeem staat toe<br />
dat dit soort mensen bovendrijft, maar het is<br />
goed dat hij er is. Hij schudt ons wakker, laat<br />
zien wat er mis kan gaan en wat het negatieve<br />
effect is wanneer degenen die hun ellenbogen<br />
het hardst gebruiken het voor het zeggen<br />
hebben. In inheemse gemeenschappen is het<br />
andersom. In de film laten we zien dat kleine<br />
kinderen die binnen een groep het gevoeligst<br />
zijn juist kansen krijgen. Bij hen worden<br />
leiderschapscapaciteiten waargenomen,<br />
omdat zij door hun gevoeligheid in staat zijn<br />
te beoordelen en wegen wat er speelt binnen<br />
de gemeenschap en het grote geheel<br />
der dingen kunnen waarnemen op verschillende<br />
bewustzijnsniveaus. Wij proberen te<br />
laten zien dat ander leiderschap binnen ons<br />
systeem ervoor zorgt dat we beter kunnen<br />
omgaan met medewerkers, de omgeving en<br />
het milieu en tegelijk winstgevend kunnen<br />
zijn. Wij helpen bedrijven en organisaties<br />
te transformeren naar een leiderschapsmodel<br />
dat duurzamer is, kosten reduceert en<br />
meer talent aantrekt. Duurzaamheid komt<br />
niet uit alleen de koker van wetenschappers,<br />
maar vooral van toegewijde medewerkers<br />
met een duurzame mindset.” Ten slotte<br />
raadt Rolf niet alleen aan de website downtoearthfilm.com<br />
in de gaten te houden voor<br />
het laatste actuele nieuws rondom dit project<br />
en het vervolg, maar geeft hij nog het<br />
volgende mee: “Tijdens mijn twintigjarige<br />
ervaring met executive coaching had ik de<br />
meeste moeite met mensen die veel boeken<br />
hebben gelezen over leiderschap. Vaak bleven<br />
ze daardoor niet bij hun eigen essentie.<br />
Lezen is belangrijk, maar er valt veel meer<br />
waarde en groei te ontlenen aan het observeren<br />
van jezelf, door naar binnen te gaan en<br />
te kijken wat jou bezielt en wat je hart je wil<br />
laten zeggen.”<br />
info@speakersacademy.nl<br />
© ROLF WINTERS EN RENATA HEINEN<br />
22 SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong><br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> 23
© PATRICIA NAUTA<br />
FAKE SPEECH<br />
FAKE IS NIET VAN ECHT<br />
TE ONDERSCHEIDEN<br />
Hij wordt aangekondigd als internationaal topspreker en geeft de eerste minuten geheel in stijl<br />
een lezing in accentloos Engels, Frans of Duits, compleet met actuele inhoudelijke powerpoints.<br />
Het verhaal dat Pieter de Rijk vertelt is saai, maar geloofwaardig, totdat de dagvoorzitter hem<br />
verzoekt zijn speech over alles dat het bedrijfsleven bezighoudt in het Nederlands te houden.<br />
Wat volgt is een hilarisch optreden met hoge grapdichtheid. Het grappigste is wel dat er zelfs<br />
dan nog mensen in de zaal zitten die niet in de gaten hebben dat het nep is.<br />
drs. Pieter de Rijk<br />
Tekst: Jacques Geluk<br />
___<br />
Pieter de Rijk, in zijn rol als Peter Dreschler, Kapitän<br />
zur See und Protokoll Offizier der deutsche Marine<br />
Pieter de Rijk beseft in 1992 dat<br />
hij niet meer in het onderwijs wil<br />
werken. Hij krijgt een inschrijfformulier<br />
voor het Leids Cabaretfestival<br />
onder ogen en besluit<br />
het in te vullen, ook al heeft hij nog nooit<br />
opgetreden. “Ik wilde iets speciaals doen en<br />
laten zien en die sprong in het diepe leverde<br />
meteen de Publieksprijs 1993 op.” De jaren<br />
erna toert hij met drie succesvolle cabaretvoorstellingen<br />
door het land, is hij veelvuldig<br />
te zien op televisie en te horen op de radio.<br />
“Daarna ben ik om gezondheidsredenen een<br />
andere richting ingeslagen. Cabaret is echt<br />
topsport en ik had niet genoeg energie om<br />
aan de top te blijven functioneren. Bovendien<br />
was ik laat begonnen, op mijn 32ste en<br />
kwamen er steeds meer concurrenten bij. Ik<br />
ben op zoek gegaan naar een gebied waar<br />
nog geen competitie was, een niche waarmee<br />
mijn kostje gekocht zou zijn. Dat was de<br />
fake speech. Een paar jaar voordat ik daarmee<br />
begon, in 1997, had ik een ervaring die<br />
– achteraf gezien – vooruitwees naar mijn<br />
huidige, succesvolle loopbaan. Ik wist dat<br />
ik de Elfstedentocht kon rijden, maar had<br />
geen startbewijs. Om toch mee te kunnen<br />
doen heb ik een perskaart nagemaakt van<br />
de Duitse krant Hamburger Tagesanzeiger,<br />
waarvan ik niet eens wist of die bestond. Ik<br />
ben ermee naar de inschrijvingsbalie gegaan<br />
– ‘Ich möchte gerne eine Strecke mitfahren<br />
damit der deutsche Leser auch erfahren<br />
kann wie das ist‘ – en kreeg het felbegeerde<br />
startbewijs. Het was de eerste keer dat ik<br />
mij als iemand anders voordeed om iets te<br />
bereiken en nu doe ik mezelf vrijwel dagelijks<br />
voor als iemand anders.”<br />
‘U HAD CABARETIER<br />
MOETEN WORDEN’<br />
Op een gegeven moment treedt Pieter de<br />
Rijk op in Showbizz city in Aalsmeer voor<br />
alle ongeveer zevenhonderd Pon Volkswagendealers.<br />
“In gezamenlijk overleg met de<br />
opdrachtgever en de organisatie was afgesproken<br />
dat ik de professor zou spelen die<br />
de Volkswagen Bora, niet direct het bekendste<br />
model, had ontworpen. Het publiek had<br />
iets met die ‘Duitser’. Iemand op de eerste<br />
rij hoorde ik zelfs zeggen ‘Wat een arrogante<br />
zak’. Dat was goed, dat betekende dat<br />
diegene werkelijk geloofde dat ik een Duitse<br />
professor was. Een week later speelde ik voor<br />
Ford Nederland een Amerikaan en ook dat<br />
optreden sloeg aan. In 2000 kwam ik bij<br />
Speakers Academy® terecht, wat zakelijk een<br />
goede keus is gebleken. Het was ook direct<br />
een geweldig jaar, want na Pim Fortuyn<br />
was ik de best verkochte spreker.” Pieter is<br />
niet alleen succesvol in eigen land, ook buiten<br />
de grenzen groeit zijn ster. “Ik kan imiteren<br />
en heb gevoel voor talen. Duits, Frans<br />
en Engels vond ik fijne vakken op school en<br />
tijdens mijn studie heb ik ook nog Spaans<br />
geleerd. Het spreken gaat me goed af, zonder<br />
Nederlands accent. Dat zou uit den boze<br />
zijn.” Dat dit geen opschepperij is, maar een<br />
werkelijk talent blijkt keer op keer. “Ik was<br />
een keer aanwezig op een bijeenkomst van<br />
een steenbedrijf in Duitsland als de hoofdarchitect<br />
van de stad Hamburg. Na afloop<br />
zei iemand dat een Duitser met mij wilde<br />
praten. De beste man vertelde me niet wat<br />
hij van het optreden vond, maar wilde mij<br />
stenen verkopen, omdat ik de hoofdarchitect<br />
was. Hij was er volledig ingetrapt, tot<br />
en met het einde aan toe.” Het effect is heel<br />
24<br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> 25
KLIMAAT<br />
© BINNE-LOUW KATSMA<br />
© ISTOCK | HERIANUS<br />
COLUMN<br />
‘EEN NEDERLANDS ACCENT<br />
ZOU UIT DEN BOZE ZIJN’<br />
MADASTER:<br />
HET KADASTER VOOR<br />
HET MATERIAAL<br />
sterk. “Het grootste compliment kwam van<br />
iemand van Deutsche Bank, die vanuit de<br />
grond van zijn hart zei: ‘U had geen bankier<br />
moeten worden, maar cabaretier’.”<br />
INTERNATIONALE<br />
OPTREDENS<br />
Er komen niet alleen steeds meer profielen<br />
bij van karakters en subkarakters die<br />
Pieter de Rijk neerzet, zoals Peter Gates,<br />
de (waarschijnlijk niet bestaande) broer<br />
van Bill, die voor bijeenkomsten van ITbedrijven<br />
interessant is. Hij wordt steeds<br />
vaker in het buitenland gevraagd. Voor<br />
Seagate, de grootste producent ter wereld<br />
van harde schijven treedt Pieter in 2013 in<br />
Las Vegas op, maar hij spreekt ook de gasten<br />
van BMW toe in München. Het zijn<br />
slechts enkele voorbeelden. “In Nederland<br />
spreek ik steeds vaker voor internationale<br />
gezelschappen, bij Shell bijvoorbeeld, in<br />
het Engels. Of ik ben een Duitser die Engels<br />
met een Duits accent spreekt. Een internationaal<br />
accountantskantoor in Amsterdam<br />
vroeg nog niet zo lang geleden om een<br />
Zweed die Engels sprak. Ik zou het heel leuk<br />
vinden – eventueel met een masker op – een<br />
keer een Chinees te spelen die lacht om zijn<br />
eigen grappen of een oliesjeik, die een congres<br />
toespreekt in het Arabisch”, zegt Pieter,<br />
waarna hij onmiddellijk een zeer geslaagd<br />
voorproefje geeft. Gaan mensen hem niet<br />
herkennen, waardoor het effect afneemt:<br />
“Het helpt dat ik niet meer op televisie kom.<br />
Er zijn mensen die al vijf optredens hebben<br />
gezien, de vergadertijgers van deze wereld.<br />
Zij vinden het vaak leuk te zien hoe anderen<br />
erin trappen. Bovendien zijn er 800.000<br />
bedrijven in Nederland en ik kan er hooguit<br />
tachtig per jaar doen. Ik kan dus nog wel<br />
even doorgaan. Ook in allerlei Nederlandse<br />
en Vlaamse accenten.”<br />
EUROPEES PROGRAMMA<br />
Voorlopig gaat Pieter door met fake speeches.<br />
Daarnaast werkt hij samen met voormalig<br />
VVD-Kamerlid Arend Jan Boekestijn,<br />
net als hij historicus, aan een programma<br />
over Europa. “Hij is ook een theatrale persoonlijkheid,<br />
maar verzorgt wel het serieuze<br />
element en brengt de nuances aan. Ik doe de<br />
humoristische kant door allerlei bekende<br />
en onbekende Britten, Duitsers en anderen<br />
te imiteren. We gaan het publiek, eerst bij<br />
bedrijven en later misschien ook in het theater,<br />
op een leuke manier voorlichten over<br />
de toekomst van Europa, waarbij juist wij<br />
natuurlijk ook naar het verleden kijken. Het<br />
is leuk iets te doen dat iets serieuzer is, daaraan<br />
heb ik wel behoefte. Ik lees heel veel over<br />
geschiedenis, politiek en sociologie en dat<br />
kan ik hier wat meer in kwijt.”<br />
Drs. Pieter de Rijk studeert na het gymnasium rechten (niet afgemaakt) en geschiedenis<br />
(wel afgemaakt). Daarna is hij korte tijd leraar geschiedenis. In 1993 wint hij de Publieksprijs<br />
van het Leids Cabaret Festival. De pers reageert goed op zijn eerste voorstellingen.<br />
Als cabaretier maakt De Rijk drie avondvullende programma’s (‘Veni, vidi, video’, ‘De<br />
wederafbraak’ en ‘Mag ik es met je praten’). Hij toert door Nederland, komt op televisie<br />
(VARA, IKON, RTL) en radio (als medewerker van VPRO’s ‘De avonden’). Vanaf 1999<br />
treedt hij voornamelijk op voor bedrijven en instellingen tijdens congressen en seminars en<br />
legt hij zich volledig toe op de fake speech. info@speakersacademy.nl<br />
© SJOERD VAN DER HUCHT<br />
© RENÉ KEIJZER<br />
© MIRJAM VERSCHOOR<br />
In ons huidige economische<br />
systeem vormen de waarden van<br />
financiële winst en verlies de<br />
parameters voor besluitvorming.<br />
Het gevolg daarvan is ons<br />
inmiddels goed bekend: de<br />
gigantische verspilling van<br />
grondstoffen, verlies van<br />
ecosystemen en de klimaatcrisis.<br />
Al een decennium lang spreken<br />
wij ons kritisch uit over dit<br />
systeem, in onze missie gesteund<br />
door instanties als Speakers<br />
Academy®. Hoewel de kritiek op<br />
de status quo het begin van elke<br />
verandering vormt, geloven we<br />
nog meer in het bieden van een<br />
(praktisch) alternatief.<br />
Tekst: ir. Thomas Rau en Sabine Oberhuber<br />
Maar hoewel kritiek op de status quo het begin van elke verandering vormt,<br />
geloven we nog meer in het bieden van een (praktisch) alternatief. In 2016<br />
besloten we daarom om onze schets van een alternatieve, circulaire economie<br />
op papier te zetten – een systeem waarbinnen rekening gehouden<br />
wordt met de wetmatigheden van de natuur. Binnen die nieuwe economie,<br />
beschreven in ons boek 'Material Matters', zijn het waarborgen van grondstoffen en<br />
het elimineren van afval centrale elementen.<br />
Om onze oplossingen zo concreet en praktisch mogelijk te maken, zijn we daarnaast al<br />
jaren bezig met het in de praktijk brengen van de verschillende ‘instrumenten’ die we in<br />
het boek beschrijven. Zo kwam eerder het materialenpaspoort al tot stand: een manier<br />
om een permanente identiteit toe te kennen aan materialen en grondstoffen, opdat die niet<br />
meer in de anonimiteit kunnen belanden. Afval is namelijk niets meer of minder dan een verzameling<br />
grondstoffen zonder identiteit.<br />
Toch waren we er daarmee nog niet helemaal. Een identiteit krijgt immers pas waarde als<br />
deze ergens geregistreerd is – dat geldt voor uw eigen paspoort evengoed. Wat ontbrak, was<br />
een centraal archief: een soort burgerlijke stand voor materialen. En dat bestond nog nergens.<br />
In februari <strong>2017</strong> brachten wij daar verandering in, met de oprichting van Madaster: een<br />
online database waarbinnen de identiteit, waarde en tijdelijke verblijfplaats van materialen<br />
gedocumenteerd en geregistreerd worden. Zo zijn ze altijd terug te vinden, waardoor ze telkens<br />
opnieuw ingezet kunnen worden. Het platform is toegankelijk voor iedereen: particulieren,<br />
bedrijven, overheden en de wetenschap. Het richt zich nu nog uitsluitend op materialen<br />
voor de bebouwde omgeving, maar dat zal niet lang zo blijven. Niet alleen gebouwen zijn<br />
immers conglomeraten van grondstoffen: elk product is er één.<br />
Wij zien Madaster als het praktische bewijs van onze theorie dat we door middel van data,<br />
intelligentie en energie het eindige oneindig beschikbaar kunnen maken – en als een spannende,<br />
essentiële stap in de richting van een nieuwe economische werkelijkheid.<br />
Thomas Rau, CEO van Turntoo en RAU Architecten, is architect/ondernemer. Hij heeft een<br />
pedagogische opleiding gevolgd in Bonn, architectuur gestudeerd aan de Technische Universiteit<br />
Aken en dans en architectuur aan de Kunstacademie in Bonn. Sinds 1989 werkt hij in<br />
Nederland. Rau is een internationaal veelgevraagde spreker. Sabine Oberhuber is bedrijfseconome<br />
met een specialisatie op strategie en financiën. Ze heeft samen met Thomas Rau Turntoo<br />
opgericht en is gastdocent circulaire economie aan verschillende universiteiten. Oberhuber<br />
heeft gestudeerd aan de Universiteit van Münster en de ESCP European Business School. Hun<br />
gezamenlijke boek ‘Material Matters’ (ISBN 9789461562258) is in december 2016 als paperback<br />
van 224 pagina’s verschenen. info@speakersacademy.nl<br />
26<br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> 27
GEZONDHEID<br />
‘BENJAMIN HEEFT ONS<br />
GELEERD HET<br />
LEVEN TE ACCEPTEREN<br />
ZOALS HET IS’<br />
‘Om wie je bent’ van Aaltje van Zweden is een aangrijpend verhaal over een moeder die, mede aangespoord<br />
door slechte (traumatische) jeugdervaringen, strijdt voor het geluk van haar eigen autistische zoon<br />
Benjamin. Op ontroerende en inspirerende wijze vertelt de vrouw van een van ’s werelds grootste dirigenten,<br />
moeder van vier kinderen en oma van twee kleinkinderen, hoe zij met zijn steun een programma heeft<br />
ontwikkeld dat ook andere ouders de kans geeft hun kind te helpen. Met hun stichting Papageno willen<br />
Aaltje en Jaap van Zweden het ouders makkelijker maken. autistische jongeren begeleiden naar meer<br />
zelfstandigheid en een vroege diagnose van autisme mogelijk maken.<br />
Aaltje van Zweden-van Buuren<br />
Tekst: Jacques Geluk<br />
‘IK BEN<br />
ER ZELF<br />
OOK VAN<br />
GEGROEID<br />
ALS MENS’<br />
Ze heeft een moeilijke jeugd en groeit<br />
op in een flat in Amstelveen. Meestal<br />
is (dan nog) Aaltje van Buuren samen<br />
met haar moeder. Een schooljuffrouw<br />
die niet afhankelijk wil zijn<br />
van haar man en daarom wil dat haar dochter<br />
zo zelfstandig mogelijk is. Aaltjes vader is vaak<br />
in het buitenland. Gelukkig, want hij is alcoholist<br />
en zoekt geregeld ruzie. Hij drukt zelfs de<br />
loop van een geweer tegen haar moeders hoofd.<br />
Aaltje vlucht geregeld naar de bovenburen en de<br />
straat. Ze dreigt als ze 12 is, nadat haar vader na<br />
een brommerongeluk in het ziekenhuis is opgenomen,<br />
bij opa en oma te gaan wonen als hij weer thuis zou komen.<br />
Niet lang daarna scheiden haar ouders, voor de tweede keer . Aaltje<br />
heeft al eerder kennisgemaakt met oom Ben, die in een groot huis<br />
met andere mensen woont en soms ‘raar’ doet. Haar oma en moeder<br />
praten tegen hem alsof hij een klein kind is. ‘Waarom associeerde ik<br />
zijn naam Ben, Benjamin, later met zacht, lief, klein, vertrouwd? Met<br />
een kwetsbaar plekje in mijn hart’, vraagt Aaltje aan zichzelf in haar<br />
autobiografische boek ‘Om wie je bent’. Het antwoord wordt snel duidelijk,<br />
ze noemt het derde kind van haar en Jaap van Zweden ook Benjamin.<br />
Hij is autistisch en verstandelijk beperkt<br />
en zij strijdt voor hem en andere kinderen met<br />
autisme. Onderweg vindt ze zichzelf en lukt het<br />
haar steeds beter de twee werelden waarin ze leeft<br />
te combineren.<br />
Als Aaltje 18 jaar is wordt haar vader dood in<br />
de Amstel gevonden. Ongeluk of zelfmoord, niemand<br />
weet het. Ze voelt zich schuldig, ze heeft<br />
hem immers lang genegeerd. Ze heeft zich bovendien<br />
altijd bekommerd om anderen, vooral haar<br />
moeder en weet niet meer wat ze zelf voelt en<br />
waar zij in alle chaos is gebleven. Datzelfde jaar<br />
ontmoet ze een jongen in een discotheek, die haar<br />
uitnodigt voor een avondje uit in het Concertgebouw. Ze ziet Jaap tot<br />
haar verbazing als jongste concertmeester de trap aflopen, met zijn<br />
viool onder de arm. De vonk slaat over, een jaar later trouwen ze en<br />
samen met hun kinderen genieten Aaltje en Jaap van een vol en mooi<br />
leven. Wanneer ze voor de derde keer zwanger is, voelt haar zwangerschap<br />
anders en vermoedt ze dat er iets mis is. De bevalling, op 22<br />
april 1990, verloopt chaotisch. Thuis is Aaltje vaak alleen met de kinderen,<br />
maar dan kan ze zich volledig op hen richten. Dat is fijn, maar<br />
ze went ook aan de drukte als Jaap thuis is. Ze groeien naar elkaar<br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> 29
GEZONDHEID<br />
GEZONDHEID<br />
© RUUDPOS.NL<br />
toe, ook al verhuizen ze naar Aerdenhout<br />
en heeft Jaap, die samen met Viktor Liberman<br />
concertmeester is van het Koninklijk<br />
Concertgebouworkest, het ontzettend druk.<br />
Aaltje beschrijft minutieus wat er anders is<br />
aan Ben, die zich heel langzaam ontwikkelt,<br />
de problemen die zij en Jaap tegenkomen<br />
en hoe zij daarmee omgaan. Een adembenemende<br />
zoektocht naar een diagnose en<br />
erkenning volgt. Het resultaat is een ontroerend<br />
en boeiend verhaal, dat de lezer tot<br />
de laatste letter bij de les houdt en tegelijk<br />
inzicht geeft in het positieve verschil dat deze<br />
twee mensen en hun andere kinderen hebben<br />
gemaakt en maken in het leven van hun<br />
autistische zoon en broer Benjamin.<br />
LANGDURIG PROCES<br />
“Het schrijven van het boek was een langdurig<br />
proces”, vertelt Aaltje. “Ik ben twintig<br />
jaar geleden begonnen met dingen opschrijven.<br />
De professor, die vijf jaar nadat we het<br />
hele medische circuit waren doorgegaan<br />
met de diagnose ‘autisme met verstandelijke<br />
handicap’ kwam, dacht dat uithuisplaatsing<br />
de beste optie was. Die opmerking heeft<br />
mijn strijdlust wel aangewakkerd. Daar<br />
ging ik niet in mee, want ik wilde het beste<br />
voor mijn kind.” Net na de diagnose komt<br />
Jaap thuis met een boek over Amerikanen<br />
die hun autistische zoon thuis behandelen<br />
volgens een bepaalde methode en daarmee<br />
goede resultaten behalen. Je verbiedt<br />
een autistisch kind geen dingen, maar spiegelt<br />
zijn gedrag. “Wij hebben de autismedeskundige<br />
die Ben behandelde verteld dat<br />
we naar Amerika zouden gaan om samen<br />
met Ben dat programma twee weken te volgen.<br />
Hij bleek het te kennen, maar had dat<br />
niet gemeld omdat het niet wetenschappelijk<br />
was onderbouwd! Als we het voor onze<br />
eigen acceptatie zouden doen, alla, maar veel<br />
zou het volgens hem niet uitmaken, zei hij<br />
schamper. We moesten het dus zelf uitzoeken<br />
en vonden dat best eng. We vroegen ons<br />
af of het wel verantwoord was zo’n experiment<br />
te doen met een kind dat speciale zorg<br />
behoeft. Maar Jaap en ik hadden geen andere<br />
keuze, er was in Nederland geen alternatief.”<br />
SPECIALE SPEELKAMER<br />
Na hun terugkeer uit de Verenigde Staten<br />
richten Aaltje en Jaap thuis een speciale<br />
speelkamer in. “Samen met vrijwilligers<br />
draaide ik een dagprogramma voor Ben in<br />
elkaar, met telkens nieuwe doelen. Uiteindelijk<br />
leerde hij de dingen die de deskundigen<br />
voor onmogelijk hadden gehouden. Praten,<br />
spelen en contact maken.” Ben, die dan<br />
nog steeds niets zegt, gooit bijvoorbeeld een<br />
bal weg, maar moet eerst de letter b zeggen<br />
voordat hij hem terugkrijgt. Dat moment is<br />
steeds wat verder weg, zodat hij uiteindelijk<br />
het woordje bal uitspreekt. “Zo heeft hij alsnog<br />
leren praten. Wij hebben ervan geleerd<br />
hoe we hem kunnen motiveren en uitdagen<br />
nieuwe dingen te leren en in eerste instantie<br />
was dat spraak. Iedere ouder met een gehandicapt<br />
kind zit met de vraag ‘Wat als ik er<br />
straks niet meer ben?’. Als hij maar kan communiceren<br />
en duidelijk kan maken wat hij<br />
voelt, zodat mensen niet van hem schrikken,<br />
maar hem ook leuk vinden, dacht ik. Later<br />
hebben we onze ervaring met die bal verder<br />
uitgebouwd en wisten we steeds beter hoe<br />
we zijn motivatie konden pakken. Dat heet<br />
tegenwoordig in de autistenwereld met een<br />
moeilijke term PRT (Pivotal Response Training).”<br />
Lachend: “Het doet me goed dat dit<br />
programma, dat volgens die deskundige niet<br />
onderbouwd was, nu terugkomt in allerlei<br />
wetenschappelijk onderbouwde programma’s.”<br />
“Wij waren het eerste gezin in Nederland<br />
dat met zo’n programma begon”, vertelt<br />
Aaltje. Dat is vast geen gemakkelijke<br />
opgave geweest. “Zeker niet, het was volko-<br />
men onbekend terrein. Ik moest veel energie<br />
steken in het opbouwen van het programma<br />
en het trainen van vrijwilligers. Er waren<br />
er één of twee met wie het niet ging en dan<br />
moest je afscheid nemen. Kritisch zijn was<br />
best lastig, want het waren tenslotte vrijwilligers<br />
die je dankbaar bent dat ze het doen.<br />
Het mooie was aan de andere kant dat onder<br />
degenen die zich aanmeldden ook mensen<br />
waren die in het onderwijs werkten, fysiotherapeut<br />
waren of studenten sociaalpedagogische<br />
hulpverlening die zich vanuit die<br />
interesse goed konden inleven. Zij deden<br />
ook mee om ervan te leren.”<br />
BENJAMIN VOELT<br />
STEMMINGEN AAN<br />
Voor veel mensen en studenten die een<br />
opleiding volgen in de zorg is het meewerken<br />
aan zo’n programma – er zijn er inmiddels<br />
veel meer – een prachtige kans intensief<br />
met een kind met autisme te werken. “Maar<br />
een buurvrouw deed ook mee. Ik ben er<br />
zelf ook van gegroeid als mens. Het was een<br />
enorme leerschool, waardoor ik veel vaardigheden<br />
heb ontwikkeld. Voor iemand<br />
die van nature vrij verlegen en teruggetrokken<br />
is, heb ik behoorlijke stappen kunnen<br />
maken.” Benjamin heeft uiteindelijk ook zijn<br />
zegje gehad over het programma. Aaltje: “Op<br />
een bepaald niveau heeft hij zeer goed in de<br />
gaten wat er gaande is. Hij is gevoelig intelligent<br />
en voelt stemmingen van anderen heel<br />
goed en snel aan. Dat kan lastig zijn, want<br />
hij is daar heel zuiver en direct in. Hij heeft<br />
bijvoorbeeld heel apart gereageerd op een<br />
oppas. Wij hadden dat niet zo goed in de<br />
gaten, maar ze bleek inderdaad niet geschikt<br />
te zijn.”<br />
Benjamins broers en zus hebben het best<br />
wel eens moeilijk gehad, beseft ook Aaltje,<br />
maar zich ook verantwoordelijk gevoeld. Als<br />
broer Alexander 11 jaar is, en het gezin naar<br />
Amerika vliegt, wil Benjamin naast hem zitten.<br />
Alexander let op hem en vraagt in het<br />
Engels om een koptelefoon voor zijn broertje.<br />
“Toen was ik gerustgesteld. Natuurlijk<br />
moesten ze altijd rekening met hem houden.<br />
Het voordeel van een groter gezin is dat het<br />
allemaal vanzelf loopt in de slipstream van<br />
alledag. Benjamin draaide gewoon mee in<br />
het geheel. Ze waren toen en zijn nog steeds<br />
heel betrokken. Ze halen hem eens per week<br />
op en als Jaap en ik in het buitenland zijn eten<br />
ze om en om bij hem of gaan ze gewoon bij<br />
hem op bezoek.”<br />
‘IEDERE OUDER<br />
MET EEN<br />
GEHANDICAPT<br />
KIND ZIT MET<br />
DE VRAAG<br />
WAT ALS IK ER<br />
STRAKS NIET<br />
MEER BEN?’<br />
ZONDER ONDERSTEUNING<br />
Het hele programma is uitgevoerd zonder<br />
ondersteuning van deskundigen, orthopedagogen<br />
of psychologen. “Het was de moeite<br />
waard dat proces vast te leggen, al was het<br />
maar omdat andere ouders er wellicht ooit<br />
wat aan zouden kunnen hebben. Toen al<br />
speelde ik met de gedachte er een boek over<br />
te schrijven, maar ik twijfelde ook. Er waren<br />
al zoveel boeken over ouders met autistische<br />
kinderen, wat kon ik daaraan toevoegen?<br />
Enkele jaren geleden ben ik alle oude<br />
boeken en schriften over Benjamin weer<br />
tevoorschijn gaan halen en kwam een heleboel<br />
informatie naar boven. Over de schrijfstijl<br />
heb ik lang nagedacht. Ik vroeg mezelf<br />
wat ik eigenlijk voor het voetlicht wilde<br />
brengen en waarom ik het wilde schrijven.<br />
Het ging me niet om het schrijven van het<br />
boek om een boek, maar om de waarde van<br />
een kind met een beperking en het inspireren<br />
van andere ouders daarmee om te gaan.<br />
In december <strong>2017</strong> las ik in een artikel over<br />
bezuinigingen in de zorg dat de waarde van<br />
iemand moet worden afgemeten aan diens<br />
economische waarde. Schokkend vond ik<br />
dat en ik dacht meteen aan wat Benjamin<br />
ons heeft gebracht. Hij heeft geen baan, geen<br />
inkomen, betekent ogenschijnlijk niets voor<br />
de samenleving, maar alles voor ons. Benjamin<br />
heeft ons geleerd het leven te accepteren<br />
zoals het is.”<br />
ONGELUKKIGE JEUGD<br />
“Mijn ongelukkige jeugd heeft mij achteraf<br />
gezien, denk ik, mede aangespoord<br />
ervoor te zorgen dat mijn kinderen het allerbeste<br />
zouden krijgen. Daar ben je je niet van<br />
bewust wanneer je er middenin zit. Dat is<br />
één facet waarom ik in dit boek veel over<br />
mijn privéleven en dus ook mijn onveilige<br />
(ongelukkige) jeugd weggeef. Dat heeft een<br />
functie en een doel en is daarom de moeite<br />
waard. Ik heb nooit gedacht: ‘We gaan het<br />
even leuk delen met de wereld’. Onder anderen<br />
de Amerikaanse neurowetenschapper<br />
en psychiater Bruce Perry stelt in zijn boeken<br />
de vraag waarom de ene mens met een<br />
moeilijke jeugd er goed uitkomt en de ander<br />
niet. Je hoeft er niet per se onderdoor te gaan,<br />
je kunt er zelfs sterker uitkomen. Dat gebeurt<br />
denk ik als je al heel jong denkt dat het overgaat<br />
en er een betere tijd komt wanneer je<br />
doorzet en volhoudt. Wanneer je als kind,<br />
zoals in mijn geval, thuiskomt en weet dat<br />
je vader heeft gedronken en het gevaarlijk is,<br />
denk je na over wat je gaat doen. Je ontwikkelt<br />
allerlei creatieve oplossinkjes. Dat heeft<br />
me wel geholpen. Daardoor ben ik waar-<br />
30<br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> 31
GEZONDHEID<br />
© AVI GOODALL<br />
TRENDS<br />
© RUUD POS<br />
carrière als dirigent nam gelukkig pas later zijn huidige vorm aan. Nu<br />
is hij zelden in het land – en dat blijft nog even zo – maar de kinderen<br />
zijn nu volwassen. Dat scheelt. Ik reisde trouwens soms mee, ook om<br />
er even uit te zijn. Dat is een belangrijk als je een kind hebt dat dag en<br />
nacht zware zorg nodig heeft. Dan moet je af en toe even weggaan en<br />
tijd creëren voor jezelf. Anders hou je het niet vol.”<br />
‘HOE BEREID JE JE VOOR<br />
OP NIEUWE KANSEN?’<br />
Adjiedj Bakas<br />
schijnlijk na die sombere diagnose voor Benjamin gaan kijken wat<br />
we eraan konden doen, in plaats van bij de pakken neerzitten. Via<br />
dit boek kan ik bovendien aandacht vragen voor de verwoestende<br />
gevolgen van alcoholverslaving, zodat een docent misschien eens<br />
gaat kijken achter de voordeur wanneer een leerling, die verder prima<br />
presteert, stil en teruggetrokken in de klas zit.”<br />
GOED VOOR BENJAMIN<br />
In retrospectief hebben de inspanningen die Aaltje en Jaap van<br />
Zweden zich hebben getroost om hun zoon een zo goed mogelijk<br />
leven te geven goed uitgepakt. Hij gaat beter met hem dan zij in hun<br />
donkerste momenten konden bedenken. “Dat is absoluut zo, maar<br />
tevoren weet je dat nooit. Ik heb vaak de vraag gehad wat er zou zijn<br />
gebeurd als we dat niet hadden gedaan. Misschien had hij er net zo<br />
voorgestaan. Dat is niet te bewijzen. Ik denk wel dat onze onderlinge<br />
band daardoor heel goed is. Net na de diagnose merkte ik dat alleen<br />
het kind werd behandeld en niets met de omgeving werd gedaan. Dat<br />
is juist zo belangrijk. Als ouder moet je leren lezen hoe je kind in<br />
elkaar zit, hoe het in dat koppie werkt en je het verder kan helpen<br />
door je gedrag aan te passen en het voor hem gemakkelijker te maken.<br />
Dat hebben onze andere kinderen ook gedaan, ze hadden het thuis<br />
geleerd.” En Jaap, hij was en is veel onderweg. “Zijn leven is vol, druk<br />
en onvoorspelbaar, wat vroeger soms moeilijk te integreren was in het<br />
geheel. Het voordeel was wel dat hij concertmeester was toen de kinderen<br />
klein waren. Hij was toen veel meer thuis en beschikbaar. Zijn<br />
STICHTING PAPAGENO<br />
“Wat in mijn boek staat is oprecht zo gegaan. Zo heb ik het beleefd.<br />
Ik ben eerlijk en open, wat de enige manier is, en ga de diepte in. Ik<br />
houd ervan betekenis te zoeken en dat doe ik door mijn verhaal te vertellen<br />
“, zegt Aaltje bescheiden. “Benjamin weet van het boek. Hij vindt<br />
het prima, maar kan er niet als jij en ik op reflecteren. De opbrengst<br />
van het boek, dat inmiddels al meerdere drukken heeft beleefd, gaat<br />
naar Stichting Papageno die Jaap en ik in 1996 hebben opgericht om<br />
steun te geven aan gezinnen met een autistisch kind. We zijn begonnen<br />
met het geven van muziektherapie aan huis”, vertelt ze. “Inmiddels<br />
rijden 25 hbo-geschoolde muziektherapeuten door het land om<br />
kinderen thuis wekelijks te bezoeken. Op dit moment doen we wetenschappelijk<br />
onderzoek naar de effecten daarvan. Daar ben ik trots op.<br />
De Hersenstichting ondersteunt ons daarin.” In 2015 is het Papageno<br />
Huis door koningin Máxima geopend in Laren (NH). Jongeren met<br />
autisme kunnen daar terecht voor activiteiten, dagbesteding en werkervaringsprogramma’s.<br />
Er zijn bovendien appartementen waar twaalf<br />
jongeren begeleid zelfstandig wonen. “Wij halen als kleine organisatie<br />
de buitenwereld naar binnen en werken samen met een grote zorginstelling.<br />
Benjamin woont er ook en heeft het enorm naar zijn zin<br />
in zijn rode kamer. Op een gegeven moment wilde hij ook graag uit<br />
huis en dat was best even slikken.” Papageno werkt samen met andere<br />
partijen en de Nederlandse Vereniging voor Autisme aan de oprichting<br />
van een vroeg-diagnostisch en begeleidingscentrum. “Het duurt<br />
nog altijd drie jaar langer dan nodig is voordat de meeste ouders de<br />
diagnose horen. Dat is zonde van de tijd, want autisme is een ontwikkelingsstoornis<br />
waarop je zo snel mogelijk moet inspelen. Daarnaast<br />
trainen we consultatiebureauartsen, jeugdwerkers, artsen en fysiotherapeuten<br />
in het herkennen van vroege signalen. Daar ben ik wel<br />
heel enthousiast over en zet ik graag mijn schouders onder.”<br />
Aaltje van Zweden komt ter wereld in Port-au-Prince op Haïti. Ze studeert in Amsterdam aan de Academie voor Beeldende Vorming. In 1984<br />
trouwt ze met violist/dirigent Jaap van Zweden. Samen krijgen ze vier kinderen – Anna Sophia, Daniel, Benjamin en Alexander. Benjamin is<br />
autistisch. In 1996 richten ze de Stichting Papageno op. Aaltje is Ridder in de Orde van Oranje-Nassau en in 2016 bekroond met de Hélène<br />
de Montigny-prijs voor haar werk bij Papageno, wat ze ervaart als ‘een mooi cadeau’. In oktober <strong>2017</strong> is haar autobiografie ‘Om wie je bent’<br />
verschenen bij uitgeverij Ambo/Anthos (ISBN 9789026338403). Meer informatie: www.papageno.nl. info@speakersacademy.nl<br />
<strong>2018</strong> is volgens de Chinese astrologie een Jaar van de Hond, een dier dat staat voor<br />
oprechtheid en loyaliteit. Honden zijn uitstekend gezelschap, totdat iets ze niet zint.<br />
Dan kunnen ze defensief en veeleisend worden. Deze karaktertrek zorgt echter<br />
ook voor de waakzaamheid die nu broodnodig is bij het verdedigen van idealen als<br />
vrijheid en tolerantie. Wanneer een hond een Chinees huis komt binnenwandelen,<br />
dan wordt dat gezien als een gunstig teken. Deze trouwe viervoeter brengt ons in<br />
<strong>2018</strong> waarschijnlijk geen revolutionaire veranderingen, maar hij werkt gestadig door<br />
aan de goede zaak. Een Jaar van de Hond is een jaar waarin idealen richtinggevend<br />
zijn en beter samenwerken ons vooruithelpt. Dat zorgt niet alleen voor meer<br />
harmonie, maar ook voor extra inkomsten, want onze economie ondervindt veel<br />
schade door individuen of organisaties die elkaar bij voortduring tegenwerken. In<br />
de gezondheidszorg maken bottom-up bewegingen van zorgverleners en patiënten<br />
dat de mens weer meer centraal komt te staan. Reguliere en complementaire<br />
geneeswijzen zullen elkaar ook steeds meer gaan vinden. Uiteindelijk is iedereen<br />
hierbij gebaat en ook hier geldt dat de kosten voor gezondheidszorg erdoor naar<br />
beneden kunnen worden gebracht. De ontwikkeling van nieuwe technologie staat<br />
evenmin stil in <strong>2018</strong>. De blockchain-technologie zal belangrijke nieuwe toepassingen<br />
krijgen, evenals kunstmatiger intelligentie, en digitale beveiliging wordt belangrijker<br />
dan ooit. Verder zal omscholing een belangrijk thema worden in <strong>2018</strong>, want er is weer<br />
genoeg werk, maar er zijn niet genoeg mensen met de juiste kwalificaties. In Trends<br />
<strong>2018</strong> presenteert Adjiedj Bakas de belangrijkste trends op gebieden<br />
zo uiteenlopend als arbeid, technologie, overheid, samenleving,<br />
geopolitiek, business, gezondheidszorg, reizen en design.<br />
Adjiedj Bakas,trendwatcher des vaderlands (Telegraaf, NRC<br />
Handelsblad) en vooruitblikkoning (de Volkskrant), verkocht<br />
meer dan 900.000 boeken. Hij geeft circa 200 lezingen per jaar<br />
in binnen- en buitenland. Hij ‘explodeert van enthousiasme’<br />
(Süddeutsche Zeitung), ‘benut zijn wereldburgerschap op<br />
briljante wijze’ (Times of India), wordt geroemd om zijn<br />
‘optimisme en inspiratiekracht’ (Frits Bolkestein) en om<br />
‘zijn pleidooi voor de As van de Hoop’ (Jan-Peter Balkenende).<br />
Hij werd uitgeroepen tot een de 25 meest creatieve<br />
Nederlanders (Management Team) een van de 100<br />
meest invloedrijke mediapersoonlijkheden<br />
(Nederlands Media Netwerk) en ‘de paradijsvogel’<br />
die vaak gelijk heeft (GeenStijl).<br />
www.bakas.nl<br />
Trends <strong>2018</strong> ADJIEDJ BAKAS<br />
Adjiedj<br />
Bakas<br />
<strong>2018</strong><br />
Trends<br />
EEN JAAR VAN OMSCHOLEN, GEMEENSCHAPSZIN<br />
EN WAAKZAAMHEID<br />
flirtangst l ons IQ daalt l destination marketing l red pilling l<br />
zelfgekozen apartheid l fat start-ups l einde van kantoortuin<br />
en flexwerkplek l nieuwe zeepbellen in de economie l einde<br />
naïeve toegeeflijkheid l biomimicry l mobility as a service l<br />
autonome wapensystemen l de vramilie als hoeksteen van de<br />
samenleving l slow fashion l een wolk van digitale dagloners<br />
De middeleeuwen komen terug l virtuele vrienden en liefjes<br />
l groei van impact beleggen l tribalisering en roedelvorming l<br />
De wereld verandert razendsnel door allerlei technologische en<br />
maatschappelijke ontwikkelingen en de economie trekt weer aan. Dat<br />
betekent dat er legio nieuwe kansen in markt en samenleving ontstaan. Maar<br />
hoe bereid je je daar als bedrijf of organisatie op voor? Bijvoorbeeld door te<br />
rade te gaan bij trendwatcher Adjiedj Bakas en hem te vragen op zijn geheel<br />
eigen, inspirerende wijze personeel of klanten toe te spreken. Zijn lezingen<br />
staan bekend om hun dynamiek en het gebruik van multimedia. Bakas wordt<br />
door de Nederlandse pers geroemd als ‘trendwatcher des vaderlands’ (NRC,<br />
Telegraaf) en ‘vooruitblikkoning’ (Volkskrant).<br />
Bakas is zowel te boeken voor<br />
standaardlezingen als voor<br />
lezingen op maat. De top drie<br />
van de populairste Bakaslezingen<br />
van <strong>2017</strong> is:‘De<br />
Toekomst van de Gezondheidszorg’, ‘De<br />
Digitale Transformatie’ en ‘Trends in<br />
het MKB’. Bakas is echter een allrounder,<br />
waardoor hij over praktisch elk onderwerp<br />
een boeiend en verhelderend betoog kan<br />
houden. Ook kan worden gekozen<br />
voor de breed opgezette lezing<br />
‘Trends <strong>2018</strong>’over de meest actuele<br />
trends in economie, business,<br />
samenleving, politiek, technologie<br />
en arbeidsmarkt.<br />
Het jaar <strong>2018</strong> is volgens de Chinese<br />
astrologie een Jaar van de Hond. Dit<br />
zijn jaren waarin we roedels vormen<br />
en op zoek gaan naar een warme<br />
hondenmand om ons in terug te<br />
trekken. Andersdenkenden gaan we<br />
uit de weg en in het openbare leven worden<br />
we voorzichtiger. Een vreemde al te direct<br />
aankijken, of erger nog, zomaar aanraken,<br />
durven we niet meer. Sinds de #Me Tooactie<br />
speelt flirtangst op. Binnenshuis<br />
of beschermd door de anonimiteit van<br />
internet wanen we ons veilig en zeggen we<br />
wat we denken. Daarbuiten doen we aan<br />
zelfcensuur. Echte vrienden vullen we aan<br />
met virtuele vrienden, want die zijn altijd<br />
beschikbaar. In liefde en seksualiteit vervangt<br />
technologie steeds vaker mensen van vlees<br />
en bloed. Niet de familie maar de ‘vramilie’<br />
(vrienden-familie) is de hoeksteen van onze<br />
samenleving. Andere trends in <strong>2018</strong> zijn<br />
onder meer: omscholing of herscholing;<br />
een wolk van digitale dagloners; nieuwe<br />
zeepbellen in de economie; ‘fat startups’; groei<br />
van impactbeleggen; de machtsstrijd tussen<br />
de VS en China; autonome wapensystemen;<br />
mobiliteit als dienstverlening en doorbraken<br />
in groene energie-technologie.<br />
Trendwatcher Adjiedj Bakas is een<br />
veelgevraagd spreker en dagvoorzitter<br />
en geeft ruim 200 lezingen per jaar in<br />
binnen- en buitenland. Daarnaast is<br />
hij auteur van vele boeken, waarvan in<br />
totaal al zo’n 800.000 exemplaren zijn<br />
verkocht. info@speakersacademy.nl<br />
32<br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> 33
© PORTRET IN BEDRIJF | ENITH VAN TONGEREN<br />
ANDERS DENKEN<br />
DE LOGICA VAN<br />
GELUK IS JEZELF<br />
DE BAAS ZIJN<br />
Mo Gawdat (50), Chief Business Officer bij Google [X], heeft met behulp van algoritmes een moderne<br />
mathematische versie van een eeuwenoude formule voor geluk berekend en uitgewerkt in zijn<br />
boek ‘De logica van geluk’. We zijn allemaal gelukkig geboren, zegt Mo, maar als we die instelling<br />
kwijtraken en echt willen terugvinden moeten we eerst onszelf leren kennen. Uit eigen ondervinding<br />
weet hij dat materiële zaken niet echt gelukkig maken. Geluk komt van binnenuit. Mo’s missie is<br />
miljoenen mensen bereiken met zijn geluksvergelijking. Niet alleen individuen, ook CEO’s: “Gelukkige<br />
werknemers produceren meer en zijn meer betrokken.”<br />
Mo Gawdat<br />
Tekst: Jacques Geluk | Fotografie: Enith van Tongeren<br />
‘DOOR ILLUSIES EN<br />
BLINDE VLEKKEN<br />
LOSSEN WE DE<br />
GELUKSVERGELIJKING<br />
VERKEERD OP’<br />
Mo Gawdat heeft als twintiger en dertiger<br />
alles dat zijn hartje begeert. Hij is<br />
succesvol in zijn werk, heeft een hoog<br />
inkomen en gaat goed om met zijn<br />
familie. Hij heeft een geweldig leven.<br />
Toch voelt hij zich steeds ongelukkiger, klaagt over<br />
alles, is depressief en probeert alles om hem heen naar<br />
zijn hand te zetten. Hij koopt auto’s, spendeert geld aan<br />
allerlei materiële zaken en probeert voortdurend het gat<br />
in zijn ziel op te vullen. Het werkt niet. In 2001 begint<br />
zijn zoektocht naar geluk. Hij ontdekt dat geluk niets<br />
te maken heeft met bezit of status. “Kijk naar succesvolle, beroemde<br />
en machtige mensen. Geluk is geen algemene factor in hun leven.<br />
Daarom is mijn boek ‘De logica van geluk’ gebaseerd op de aanname<br />
dat geluk aangeboren is. Tot we die instelling kwijtraken. Door buiten<br />
jezelf te zoeken en materiële zaken toe te voegen vind je het niet terug.<br />
Geluk zit van binnen”, vertelt Mo die logeert in Rotterdam ter gelegenheid<br />
van het BusinessBoost Live-evenement van ING.<br />
Tussen 2001 en 2014 leert Mo veel. Hij is supergelukkig. In 2011<br />
begint hij notities te maken voor zijn boek, dat inmiddels in vijf en<br />
straks in 30 talen op de markt komt. “Dat was tweeënhalf jaar voordat<br />
mijn zoon Ali door medisch falen stierf tijdens een in principe<br />
niet gevaarlijke operatie. Voor zijn overlijden had ik<br />
nooit tijd om mijn aantekeningen uit te werken. Altijd<br />
was ik bezig met deals sluiten of bedrijven opzetten. Ik<br />
geloofde dat mijn zakelijke achtergrond en mijn ervaring<br />
bij Google voldoende waren om een bijdrage te<br />
kunnen leveren aan de wereld. Ali’s dood schudde me<br />
wakker. Ik wilde zijn nalatenschap eren, de herinnering<br />
aan hem levend houden, de wereld vertellen dat hij mij<br />
geleerd had hoe ik zijn heengaan kon overleven en zijn<br />
laatste wens vervullen. Hij vroeg me hard te blijven werken<br />
en expliciet vaker op mijn hart te vertrouwen bij<br />
mijn pogingen de wereld te verbeteren.”<br />
MODEL DELEN MET MILJARD MENSEN<br />
Niemand is altijd gelukkig, weet Mo. “Ik had inmiddels een model<br />
gevonden dat mij meestal gelukkig maakte. Nu was de truc of ik het<br />
geluk kon terugvinden nadat ik was geconfronteerd met iets dat me<br />
ongelukkig maakte. Ik was al zover dat zaken die mij ongelukkig<br />
hadden kunnen maken, zoals mijn leefstijl, etniciteit , nationaliteit<br />
of stressniveau, mijn geluk in werkelijkheid niet in de weg stonden.<br />
Ook al had ik bijna alle ellende meegemaakt die een mens kan ervaren.<br />
Het verliezen van een kind in de bloei van zijn leven is echter heel<br />
34<br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> 35
ANDERS DENKEN<br />
ANDERS DENKEN<br />
wat anders en niet te vergelijken met bijvoorbeeld<br />
een ziekte, geweld of een beroving.”<br />
Mo laat zich geïnspireerd door zijn zoon<br />
niet overmannen door het verdriet en gemis,<br />
maar gebruikt het door hem ontwikkelde<br />
model om geluk te halen uit het leven dat<br />
ze 21 jaar hebben gedeeld. Zijn boek krijgt<br />
juist dan vorm. Het is nu nog nadrukkelijker<br />
zijn missie de geluksvergelijkingsformule te<br />
delen met de wereld en een miljard mensen<br />
gelukkig te maken.<br />
“We hebben altijd manieren gevonden om<br />
geluk te vinden, maar de moderne wereld is<br />
anders. Ons leven is qua veiligheid, gezondheid<br />
en welvaart nooit beter geweest, tegelijker<br />
tijd zijn we ongelukkiger dan ooit. Eén<br />
op vier mensen is depressief, het aantal zelfmoorden<br />
is ongekend hoog. Dat komt vooral<br />
door de manier waarop we wat de wereld ons<br />
geeft verwerken en analyseren. Verbazingwekkend.<br />
Geluk is geen technologie, maar<br />
wanneer je volgens de werkwijze van een<br />
ingenieur zoekt naar geluk vind je veel verschillende<br />
antwoorden. Daardoor ontdek je<br />
dat niet wat de wereld geeft ons ongelukkig<br />
maakt, de geluksvergelijking die we maken is<br />
fout als gevolg van verkeerde waarden die we<br />
in deze tijd meekrijgen en inbrengen. Sociale<br />
media zorgen er bijvoorbeeld voor dat we<br />
niet aanwezig zijn in het nu en geven ons verlangen<br />
erbij te horen het ego de kans geeft<br />
ons vast te grijpen.”<br />
ZES-ZEVEN-VIJF<br />
Mo beschrijft in zijn boek hoe we het<br />
leven kunnen zien door een heldere lens,<br />
illusies die ons denken vertroebelen kunnen<br />
verdrijven, blinde vlekken van het brein<br />
kunnen overwinnen en ultieme waarheden<br />
kunnen omarmen. “Mijn model noem<br />
ik zes-zeven-vijf. De zes (grote illusies) en<br />
de zeven (blinde vlekken) veroorzaken een<br />
ongelukkig gevoel. De vijf geeft ononderbroken<br />
geluk. Illusies zijn concepten waarmee je<br />
in de moderne wereld denkt te kunnen navigeren<br />
naar succes. We zijn getraind te geloven<br />
dat we alles dat onze richting uitkomt<br />
moeten beheersen en controleren. Verwachtingen<br />
van onze baan moeten uitkomen,<br />
onze kinderen dienen zich op een bepaalde<br />
manier te gedragen en onze partners moeten<br />
voldoen aan een specifiek beeld. Wanneer je<br />
de realiteit van ons universum begrijpt, weet<br />
je dat nooit alles kunt controleren, laat staan<br />
totale controle uitoefenen. We zijn onszelf<br />
niet eens de baas! Door aan die illusie vast te<br />
houden vertellen we onszelf feitelijk dat we<br />
ongelukkig zullen zijn. Kijk er doorheen en<br />
je voelt je weer gelukkig. Loslaten is noodzakelijk,<br />
wat moeilijk is als je denkt dat controle<br />
voorwaarde is voor succes en levensgeluk.”<br />
‘MOETEN WE<br />
NIET AF EN TOE<br />
MET ONSZELF<br />
DATEN OM TE<br />
ONTDEKKEN<br />
WIE WE ECHT<br />
ZIJN?’<br />
Door illusies heen kunnen kijken is slechts<br />
een eerste stap. “De zeven blinde vlekken<br />
maken jouw interpretatie van gebeurtenissen<br />
wazig. Het zijn geen defecten in het brein<br />
en ook geen fouten in de wijze waarop we<br />
naar het leven en het ontwerp van wie we zijn<br />
kijken. Het brein is een overlevingsmechanisme.<br />
Als je oog in oog staat met een tijger<br />
zegt het niet dat er een prachtig dier voor je<br />
staat, maar: rennen! Wanneer iemand slecht<br />
reageert of commentaar levert op je laatste<br />
Facebookpost ga je niet met diegene praten,<br />
maar voelt het alsof je wereld in elkaar stort.<br />
Door die blinde vlekken zien we de echte<br />
wereld niet. Zestig tot zeventig procent van<br />
onze gedachten is negatief, wat een reden is<br />
ongelukkig te zijn. Maar is het in een rijk land<br />
als Nederland wel realistisch zo te denken?<br />
Ga eens een paar dagen naar India of Afrika<br />
en ervaar hoe je er dan tegenaan kijkt. Illusies<br />
en blinde vlekken zorgen er dus voor dat<br />
we de geluksvergelijking verkeerd oplossen.<br />
Het feit dat daardoor onze interpretatie van<br />
het leven niet klopt maakt ons ongelukkig.”<br />
EERST WETEN WAT HET IS<br />
Mo pretendeert niet een accurate definitie<br />
van geluk te presenteren. “Ik ontdekte wel<br />
hoe je een vergelijkingsformule kan creëren<br />
door bij wijze van spreken in omgekeerde<br />
volgorde een machine te bouwen, die te laten<br />
draaien en met ingenieursogen te observeren<br />
wat er dan gebeurt. “Ik moest eerst weten<br />
wat het was, voordat ik kon beginnen met<br />
zoeken. Daarom heb ik van alle ongelukkige<br />
én gelukkige momenten in mijn leven een<br />
lijst gemaakt en vervolgens getracht overeenkomsten<br />
te vinden om te kunnen vergelijken.<br />
Ik vond bijvoorbeeld dat je je gelukkig<br />
voelt als gebeurtenissen aan je verwachtingen<br />
voldoen.” Niet duidelijk? Mo: “Regen op<br />
zich maakt Nederlanders niet per se ongelukkig,<br />
maar als het regent wanneer jij jouw<br />
partner mee wilt nemen naar een zonnig terrasje<br />
voelt het wel zo.” En: “Je kunt naar je<br />
partner kijken en haar geweldig vinden. Je<br />
wilt niets aan haar veranderen en bent gelukkig<br />
met haar zoals ze is, ook al is ze niet perfect.<br />
Die tevredenheid, dat vredige gevoel is<br />
geluk. In de vergelijking is geluk gelijk aan<br />
of groter dan de gebeurtenissen in je leven,<br />
minus verwachtingen van wat het leven zou<br />
moeten zijn. Dat betekent dat als verwachtingen<br />
lager zijn, geluk meer voor de hand<br />
ligt. In landen waar mensen niet verwachten<br />
dat ze drie verfijnde maaltijden per dag<br />
krijgen, zijn ze al gelukkig met een kommetje<br />
rijst. Toch kunnen we best de lat hoger<br />
leggen en hoeft het ons niet ongelukkig te<br />
maken als we een doel niet halen. Wanneer<br />
ik mijn eigen vergelijking toepas zou ik mijn<br />
doel halen als ik via mijn boek drie mensen<br />
gelukkig maak. Mijn missie is echter dat dit<br />
er tien miljoen of uiteindelijk misschien een<br />
miljard moeten zijn. Als ik die doelen mis,<br />
maakt mij dat ongelukkig? Nee. Drie of tien<br />
mensen bereiken en gelukkig maken is ook<br />
een enorme prestatie. Ieder persoon maakt<br />
me gelukkig, ook al zijn er nog 999 miljoen<br />
over.” Mo komt in dit verband terug op<br />
Ali’s overlijden: “Koester de mooie momenten,<br />
maar weet dat je jouw overleden dierbare<br />
nooit kunt terugbrengen. Je kunt het<br />
opnieuw opbouwen van je leven afwijzen<br />
tot op jouw sterfdag, maar dat lost niets op.<br />
Beter is jezelf de vraag stellen wat je vandaag<br />
kunt doen om jezelf en degenen om je heen<br />
gelukkig te maken en het leven een beetje<br />
beter te maken.”<br />
AKKOORD MET MIJN BREIN<br />
“Stel dat gebeurtenissen die je ongelukkig<br />
maken het resultaat zijn van specifieke analyses<br />
in je hersenen die leiden tot bepaalde<br />
denkwijzen, zou je dan geen akkoord moeten<br />
sluiten met je brein over welke gedachten<br />
zijn toegestaan? Sommige maken je immers<br />
gelukkig en andere niet. We stellen iedereen<br />
die we in ons leven tegenkomen en de volle<br />
waarheid niet lijkt te zien vragen. Waarom<br />
doen we dat niet bij onszelf? Komt dat door<br />
de aanname dat we sowieso ongelukkig zijn<br />
in het leven? Die aanname is fout. Als mijn<br />
brein mij ongelukkig maakt zeg ik stop en<br />
vraag ik, net als aan een vriend die me constant<br />
ongelukkig maakt: ‘Waarom doen we<br />
dit? Misschien is het beter geen vrienden<br />
meer te zijn en moeten we op een andere<br />
manier samenwerken’. De kunst is je brein<br />
niet de baas te laten zijn, maar zelf de regie<br />
in handen te nemen.” In zijn boek schrijft<br />
Mo dat illusies, blinde vlekken en waarheden<br />
die voor hem werken, niet per se op iedereen<br />
hetzelfde effect hebben. “Om te ontdekken<br />
wat echt is moeten we de reden van ons<br />
bestaan kennen. Weet dat alles wat echt lijkt<br />
een illusie is, tot je het onderzoekt en vanuit<br />
je eigen context en visie beoordeelt. Begin<br />
daar voortaan de dag mee. Ik leefde met de<br />
door verkopers en fabrikanten opgelegde<br />
illusie dat het kopen van materiële zaken<br />
mij gelukkig zou maken. Ik heb dat extreem<br />
gedaan door zelfs twee klassieke Rolls-Royces<br />
tegelijk te kopen. De bestuurders zagen<br />
er in de reclames immers heel gelukkig uit.<br />
Maar, zoals we allen weten, zodra je achter<br />
het stuur zit kijk je op de weg en maakt het<br />
niet uit in welke auto je rijdt. De reden dat we<br />
toch flitsende auto’s kopen is dat we gezien<br />
willen worden, wat voortkomt uit twijfel of je<br />
in de kern wel goed genoeg bent. Jouw kern<br />
is geweldig. Het gaat erom dat het ego wil<br />
dat we constant proberen te bewijzen dat we<br />
iets zijn dat we niet zijn. Daarom lijden we.<br />
Laat je ego vallen en we zijn allemaal bijna<br />
hetzelfde. Als ik nu een mooie auto zie zeg<br />
ik wauw, maar leg mezelf meteen daarna de<br />
vraag voor of die wagen echt bij mij past. Zou<br />
ik niet beter een efficiëntere auto kunnen<br />
kopen die beter is voor het milieu?” Kortom,<br />
we investeren onvoldoende tijd in het herkennen<br />
en doorprikken van illusies. “Als we<br />
acht uur per dag werken, een uur bewegen en<br />
een uur lezen, moeten we dan ook niet een<br />
uur besteden om te proberen ons eigen ik te<br />
begrijpen? Een vriend of potentiële partner<br />
wil je toch ook eerst leren kennen? Moeten<br />
dan ook niet af en toe met onszelf daten en<br />
vragen stellen om te ontdekken wie we echt<br />
zijn? Niemand kan zonder zijn ego, maar het<br />
is een soort interne nutsvoorziening die ons<br />
aan de gang houdt. Je moet niet toestaan dat<br />
jij eigendom wordt van je ego, want dan voel<br />
je je ellendig en onecht.”<br />
IN DE FLOW<br />
Mo zit in een ongekende flow. Het universum<br />
stuwt hem voort als een staartwind.<br />
Elke dag raakt hij de levens van soms wel<br />
een paar duizend mensen, van wie 96 procent<br />
terugkomt en zegt dat hun leven positief<br />
is veranderd. “Er is geen betere manier<br />
om mijn leven te leven. Voor altijd. Ik reis<br />
de wereld rond en vertel ook CEO’s en HRteams<br />
dat geluk geen luxe is, maar een business.<br />
Steeds mee professionals raken ervan<br />
overtuigd, zeker doordat ze zien dat het<br />
hun medewerkers productiever, gezonder,<br />
toegewijder en trouwer maakt. Mijn boek,<br />
dat ik geschreven heb denkend aan een<br />
vriend, komt precies op het goede moment<br />
en het leuke is dat de lezers de boodschap<br />
massaal verspreiden.<br />
Ingenieur, ondernemer en auteur Mo Gawdat, Chief Business Officer bij Google[X], is geboren in Caïro, Egypte. Zijn carrière als leidinggevende,<br />
onder andere bij Microsoft als hoofd communicatie voor opkomende markten, is indrukwekkend. Mo werkt sinds 2007 voor Google, waar<br />
hij vanaf 2013 verantwoordelijk is voor zakelijke strategie, planning, verkopen, bedrijfsontwikkeling en partnerschappen bij de innovatieve tak<br />
Google[X]’. Dit bedrijfsonderdeel richt zich op radicaal nieuwe technologieën die de wereld kunnen veranderen. Dat leidt tot sciencefictionachtige<br />
ideeën als Project Loon, ballonnen die op grote hoogte betaalbaar internet bieden aan 5 miljard mensen, of Project Makani, een revolutionaire<br />
manier om windenergie te genereren met speciale vliegers. Naast zijn carrière heeft Mo ruim twintig bedrijven (mede) opgericht, op het<br />
gebied van gezondheid, fitness, eten, drinken en onroerend goed. Meer informatie over de missie: www.onebillionhappy.org; hashtag<br />
#OneBillionHappy. info@speakersacademy.nl<br />
© PORTRET IN BEDRIJF | ENITH VAN TONGEREN<br />
36<br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> 37
In het Rotterdamse Hotel New York ontmoet ik Stephen B.<br />
Young, of zoals hijzelf het liefst schrijft Steve Young. De aimabele<br />
Amerikaan is uitvoerend directeur van de Caux Round<br />
Table, een internationaal netwerk van ervaren zakelijke leiders.<br />
Samen met collega’s en politici ontwikkelen zij intellectuele<br />
strategieën, managementinstrumenten en praktijken om private<br />
ondernemingen en het openbaar bestuur zodanig te versterken dat<br />
zij de wereldwijde gemeenschap vooruit kunnen helpen. Aanleiding<br />
voor het gesprek zijn twee boeken die Young heeft geschreven over<br />
moreel kapitalisme, dat in de plaats moet komen van het kapitalisme<br />
dat alleen draait om winst maken, ongeacht de consequenties.<br />
In ‘Moral Capitalism’ uit 2003 legt Steve Young het belang uit van<br />
cultuur-overschrijdende Japanse en Chinese principes van onbaatzuchtigheid.<br />
Hij verbindt morele aspiraties met praktische richtlijnen<br />
voor bedrijven, waardoor ze winstgevend én ethisch verantwoord<br />
kunnen opereren. Dat komt, zegt Young, de publieke zaak ten goede.<br />
Er is licht, of liever verlichting (in de Boeddhistische betekenis van<br />
het woord) aan het eind van de tunnel. Young benoemt in zijn tweede<br />
boek over dit onderwerp, ‘The Road to Moral Capitalism’ (2015), een<br />
aantal kerndrogredenen waarom we vasthouden aan de vrije markt<br />
in zijn huidige vorm. De consequentie is dat het bank- en financiële<br />
systeem steeds weer faalt, waardoor een duurzame, gezonde economische<br />
groei waarvan iedereen profiteert in gevaar komt. Een<br />
te strikte scheiding tussen publieke en private goederen is volgens<br />
Young een van die drogredenen. Hij schrijft ook over het zogenoemde<br />
principaal-agentprobleem (‘agency problem’), een situatie waarin<br />
een principaal (bijvoorbeeld een werkgever of overheid) een agent<br />
(een werk- of opdrachtnemer) een taak laat uitvoeren. Ze hebben<br />
echter niet alleen een gezamenlijk belang, maar ook ieder een eigen<br />
ECONOMIE & MORAAL<br />
‘KAPITALISME MET EEN<br />
VERLICHTE GEEST’<br />
Stephen B. Young<br />
Tekst: Jacques Geluk<br />
De Caux Round Table (CRT) heeft zeven principes geïntroduceerd voor een sociaal, rechtvaardig, ethisch<br />
verantwoord en eerlijk kapitalisme dat het leven van individuen en gemeenschappen verbetert en verrijkt. Dit op<br />
morele waarden gebaseerde systeem moet in de plaats komen van het harde kapitalisme zoals we dat nu kennen.<br />
In Singapore zijn de eerste tekenen al te zien. Stephen B. Young stelt dat Japanse en Chinese filosofieën over<br />
onbaatzuchtigheid de belangrijkste grondslag zouden moeten zijn van moreel kapitalisme.<br />
belang en dat pakt vaak uit in het voordeel van de agent. De huidige<br />
agent-principaaltheorie gaat er vanuit dat markten niet in staat zijn<br />
publieke goederen te leveren, wat bedrijven bevoordeelt ten opzichte<br />
van belanghebbenden en hen ontslaat van taken en verantwoordelijkheden.<br />
Het egoïsme dat dit probleem veroorzaakt is te doorbreken<br />
door de kracht van de moraal toe te passen, ‘die onderdeel is van<br />
ieders sociale psychologie’. Ook hier verwijst Steve Young naar op<br />
(ethische) normen en waarden gebaseerde culturen en leringen. Hij<br />
noemt niet alleen het katholicisme, maar ook het boeddhisme, taoïsme,<br />
Aristoteles en de koran.<br />
THERAVADA BOEDDHISME<br />
“De laatste tijd ligt mijn focus op het Theravada boeddhisme, dat<br />
de oorspronkelijke leer navolgt. Onlangs heb ik een lezing gegeven<br />
voor Unesco over de denkwijzen van de overleden Thaise koning,<br />
waarvan sommige vrij direct afkomstig zijn uit de vroege preken van<br />
Boeddha. De nadruk op ‘mindfulness’, die voortkomt uit die traditie,<br />
is voor mij een vorm van verlichting. Onze geest en geweten zijn<br />
krachten in zichzelf, maar het moderne Westen neemt dat niet serieus.<br />
We worden niet per se gedreven door materialisme, machtsstructuren,<br />
racisme en vooroordelen, maar er zijn mensen bij wie dat wel<br />
het geval is. Zij vallen ten prooi aan het kwaad, zoals de man die in september<br />
<strong>2017</strong> 59 mensen met zware wapens vermoordde in Las Vegas.<br />
Ik vraag me dan altijd af of dit voorkomen had kunnen worden als<br />
deze man ‘mindful’ was geweest. Als een familielid, zijn vriendin of<br />
een vriend had gezegd: ‘Ik heb het idee dat je lijdt aan waanvoorstellingen,<br />
boos bent of wegglijdt uit de werkelijkheid’. Soms voelen zij dat<br />
wel aan, maar de meeste mensen zullen zich er niet mee bemoeien om<br />
te voorkomen dat ze een last op hun eigen schouders leggen.”<br />
© PORTRET IN BEDRIJF | ENITH VAN TONGEREN<br />
‘WIE GOUDEN<br />
EIEREN WIL MOET<br />
EERST DE GANS<br />
VANGEN’<br />
Young constateert dat instinct, de noodzaak tot overleven,<br />
nog steeds in ons zit en er bij tijd en wijle uitkomt. Niet iedereen<br />
neemt verlichting even serieus. “Je hebt een optimistische<br />
of cynische kijk op de menselijke natuur, je hebt hoopt<br />
of je geeft op. Veel mensen, vooral in de zakenwereld en bij<br />
de overheid neigen naar het laatste. Goed zijn doe je in de<br />
kerk denken ze en als je rijk wilt zijn moet je doen wat daarvoor<br />
nodig is. Dat is de menselijke realiteit en die heeft tot op<br />
zekere hoogte te maken met inhaligheid. Wanneer je nadenkt<br />
over het integreren van een verantwoordelijke benadering<br />
in het werk, komen al snel verleidingen, angsten en onzekerheden<br />
om de hoek kijken. Op veel gebieden zijn we als<br />
gevolg daarvan toch afgebogen van de moraal. De liefde voor<br />
geld, waarvan we steeds meer willen hebben, is de wortel van<br />
alle kwaad. Niet het geld zelf, dat kan heel nuttig zijn. Maar<br />
vraag je eens af waarom je van geldt houdt? Is dat iets economisch<br />
of een soort macht, die je het psychologisch comfortabele<br />
gevoel kan geven dat je beter beschermd bent. Vooral in<br />
het communistische systeem brengt geld het slechtste in de<br />
mens naar boven. De mensen hebben dan zo weinig geld (en<br />
macht), dat ze er – zoals in de Stalinistische tijd – voor zouden<br />
moorden of iemand zouden aangeven om het te bemachtigen.<br />
Mensen doen dus slechte dingen, doordat ze wanhopig<br />
zoeken naar een soort macht die hen kan beschermen. Het<br />
probleem is dat mensen die geld hebben steeds meer willen,<br />
ook al bezitten ze alles wat ze willen en zijn ze miljardair.<br />
Waarom? Ze willen een leegte vullen.” Het kapitalisme vat<br />
Steve Young dan ook als volgt samen: “Het is een psychologisch<br />
probleem gevormd door leegte, angst, onzekerheid<br />
en een wanhopige behoefte jezelf ervan te overtuigen dat je<br />
veilig bent, overal naartoe kunt en je geen zorgen hoeft te<br />
maken over anderen.” Die houding, met als credo ‘eerst ik,<br />
dan de rest, ik haal mijn geld weg, laat anderen de risico’s<br />
maar nemen’ heeft volgens hem mede geleid tot de kredietcrisis<br />
van 2008.<br />
NIHILISME EN ONWAARHEID<br />
Young spreekt van een culturele reflectie op ons begrip van<br />
kennis en waarheid, die is begonnen met Nietzsche en Dostojevski<br />
aan het begin van de negentiende eeuw. “Iets in de<br />
moderne rationaliteit leidt naar nihilisme en onwaarheid.<br />
Dostojevski zei ‘waar niets is toegestaan, is alles toegestaan’:<br />
als je kunt voelen dat de wereld instabiel is en je alles kunt<br />
doen, geloven en maken wat je wilt, corrodeer je daarmee de<br />
moraal weg. De moderne versie van de Franse intellectuelen<br />
Derrida en Foucault gaat over postmodernisme, structuralisme<br />
en kritisch denken. Volgens hen is de waarheid slechts<br />
een persoonsgebonden verhandeling, die alleen bestaat uit<br />
woorden. Zij redeneren dat als jij mij op mijn woord gelooft<br />
en accepteert dat een bepaalde zekerheid 100 miljoen waard<br />
is, alle risico’s voor jou zijn. Volgens hen heb ik geen enkele<br />
verplichting jegens jou en voel ik ook niet de morele plicht<br />
38<br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> 39
jou uitleg te geven. Er is geen waarheid. Ik<br />
leg je alleen wat voor. Ik speel in op de kuddementaliteit,<br />
tenzij je slim bent, mij vragen<br />
stelt en misschien de hoek in drijft, waardoor<br />
ik mogelijk wat anders besluit.”<br />
Had een dergelijke reactie bijvoorbeeld<br />
de kredietcrisis van 2008 kunnen voorkomen?<br />
“Niemand heeft individueel het<br />
besluit genomen moraliteit toe te passen<br />
om postmodernisme, nihilisme of cynisme<br />
te overschrijven. De mensen leefden in de<br />
waan van de dag en gaven toe aan hun egoïsme,<br />
net als de anderen. De vraag was of<br />
ze ermee konden wegkomen en daarmee de<br />
risicoberekening veranderen. Doordat er in<br />
dat geval te veel gewicht op één kant van<br />
de weegschaal lag, moesten ze om het evenwicht<br />
te bereiken de andere kant verzwaren<br />
met meer moraliteit, ethiek, zelfbeheersing,<br />
dankbaarheid en een gevoel van (spirituele<br />
of religieuze) zekerheid. Dat was en is moeilijk<br />
voor mensen.”<br />
ZEVEN PRINCIPES VOOR<br />
VERANTWOORDELIJK ONDERNEMEN<br />
De zeven hieronder vermelde principes voor verantwoordelijk ondernemen<br />
van de Caux Round Table worden ondersteund door gedetailleerde<br />
richtlijnen voor stakeholdermanagement. Denk aan klanten, werknemers,<br />
aandeelhouders, leveranciers, concurrenten en gemeenschappen die<br />
allemaal een sleutelrol spelen bij het behalen van succes.<br />
PRINCIPE 1<br />
PRINCIPE 2<br />
PRINCIPE 3<br />
PRINCIPE 4<br />
PRINCIPE 5<br />
PRINCIPE 6<br />
PRINCIPE 7<br />
RESPECTEER STAKEHOLDERS NOG MEER<br />
DAN AANDEELHOUDERS<br />
DRAAG BIJ AAN ECONOMISCHE, SOCIALE EN<br />
OMGEVINGSONTWIKKELING<br />
BOUW VERTROUWEN OP DOOR VERDER TE GAAN DAN<br />
DE LETTER VAN DE WET<br />
RESPECTEER REGELGEVING EN AFSPRAKEN<br />
ONDERSTEUN VERSTANDIGE MONDIALISERING<br />
RESPECTEER HET MILIEU<br />
VERMIJD ILLEGALE ACTIVITEITEN<br />
HOOP EN ANGST<br />
Steve Young komt terug op verlichting,<br />
maar niet nadat hij constateert dat religieuze<br />
tradities mensen proberen te disciplineren<br />
met hoop en angst. Hoop op wederopstanding<br />
in het christendom, angst voor eeuwige<br />
straf, want ‘als je over de schreef gaat zal God<br />
je krijgen’. “De uitdaging voor vrije mensen<br />
in een vrije samenleving is echter door hun<br />
individuele karakter, toewijding en overtuiging<br />
verleidingen te kunnen ontstijgen. Zij<br />
staan er boven, zijn niet bang, hoeven niet<br />
per se veel maar wel genoeg te verdienen<br />
en vinden zichzelf goede mensen. Ik vraag<br />
me alleen af of dat wel kan in een cynische<br />
en nihilistische wereld.” Het gesprek komt<br />
op een Amerikaanse farmaceut die de prijzen<br />
van een bepaald medicijn enorm verhoogde<br />
en dacht daarmee weg te komen.<br />
“Dat bracht de bezorgdheid van mensen<br />
over de structuur van het kapitalisme terug.<br />
Hoe kan het dat we dit soort praktijken toelaten?<br />
Waarom is er niet meer regulering en<br />
falen markten?” Ironisch is de veronderstelling<br />
dat mensen die een morele code volgen<br />
die als hoogste waarde geld verdienen heeft,<br />
het goed doen. Als we hen beter leren kennen<br />
vinden we van binnen echter slechts<br />
leegte en duisternis. De media zouden de<br />
morele code van mensen moeten ondersteunen<br />
die zich gedragen als constructieve<br />
actoren en het beste voorhebben met onze<br />
cultuur, maatschappij, economie en bedrijven.<br />
Helaas is dat niet zo. Daarover maak ik<br />
mij zorgen. Vooral sociale media zijn asociaal<br />
en emotioneel destructief. In een enorm<br />
tempo verspreiden ze nepnieuws, dat vaak<br />
het angstniveau onder de bevolking én leiders<br />
verhoogt. Politici durven geen standpunten<br />
meer in te nemen en blijven hangen<br />
in oppervlakkigheid.” Natuurlijk is er een<br />
positieve keerzijde. “Dankzij sociale media<br />
weten we ook heel snel of iemand iets slechts<br />
of verkeerds heeft gedaan. Het probleem is<br />
wel dat het niemand meer weet wat wel of<br />
niet waar is. De waarheid is verborgen.”<br />
WELKE WAARHEID<br />
IS WAAR?<br />
Wat is die waarheid dan en welke criteria<br />
gelden daarvoor? Steve Young vraagt het<br />
zich hardop af. “Islamitische fundamentalisten<br />
zijn ervan overtuigd dat alleen zij de<br />
waarheid kennen en dichtbij God staan. Dat<br />
is natuurlijk niet de waarheid. In China creëert<br />
president Xi Jinping een nieuw imperiaal<br />
systeem van ideologische conformiteit,<br />
gebaseerd op de waarheid die de partij naar<br />
buiten brengt. Wie daar in deze door computersurveillance-<br />
en tracking gedomineerde<br />
politiestaat niet blij mee is of een<br />
andere waarheid aanhangt, is slim als hij<br />
zijn mening voor zichzelf houdt en in het<br />
openbaar een jaknikker is. Alleen dan houdt<br />
hij allerlei privileges. Maar wat gebeurt er<br />
met christenen die behoren tot de ondergrondse<br />
kerkgenootschappen, omdat de<br />
meeste christelijke kerken onder staatstoezicht<br />
staan?”, vraagt Steve Young zich<br />
bezorgd af. Volgens hem is er een woord<br />
dat beter van toepassing is op China, Poetins<br />
Rusland en Vietnam dan communisme:<br />
fascisme. Hij ziet overeenkomsten met de<br />
geschiedenis, waarin regeringen gecentraliseerde<br />
elites steunden, die de economie<br />
domineerden, vooral zichzelf erg rijk<br />
maakten en alle anderen onder politiecontrole<br />
plaatsten. “Onder Stalin was het niet<br />
veel anders. Het enige verschil is dat fascistische<br />
systemen zijn gebaseerd op nationalisme<br />
en etniciteit en communistische<br />
uitgaan van een internationale ideologie<br />
gebaseerd op klassenverschillen. Tijdens de<br />
Tweede Wereldoorlog was de motiverende<br />
kracht in Rusland niet het communisme,<br />
maar de strijd tegen de Duitsers. In China<br />
is dat vandaag het Han-chauvinisme. Niet<br />
het proletariaat speelt een hoofdrol, maar<br />
de Chinezen zelf. Je ziet dat ze gedragscodes<br />
ontlenen aan het keizerlijke verleden en<br />
toepassen.” Hij haalt een Chinese vrouwelijke<br />
hoogleraar en een Chinese zakenman<br />
aan, die onlangs hebben gesproken tijdens<br />
de Unesco-bijeenkomst. “Beiden eindigden<br />
met dia’s over Xi Linpings ‘One road, one<br />
belt’-handelsstrategie, die bedoeld is om<br />
niet alleen producten, maar ook de ‘superieure<br />
Chinese cultuur’ naar de rest van de<br />
wereld te brengen.” Zoiets als de Zijdenroute<br />
in vroeger tijden. “De Britten, Fransen en<br />
Belgen brachten in de negentiende eeuw op<br />
soortgelijke wijze de Europese beschaving<br />
naar die arme zielen in Afrika. Nu zien we<br />
dit fenomeen overal ter wereld.”<br />
TRIBALISME<br />
Het is, zegt Young, een vorm van tribalisme,<br />
een collectieve weerstand tegen mensen<br />
die geen deel uitmaken van de eigen stam<br />
of groep. “Deze ontwikkeling is een potentiële<br />
bedreiging voor een mondiaal systeem<br />
van moreel kapitalisme, die samenvalt met de<br />
ineenstorting van de naoorlogse wereldorde<br />
gebaseerd op de rechtsstaat, mensenrechten,<br />
vrije markten en intellectuele vrijheid.<br />
Dit verstoort meer en meer het structurele<br />
fundament van moreel kapitalisme en<br />
morele politiek, zonder dat veel mensen<br />
daar tegenin gaan.” Young vertelt over de<br />
zeventien Duurzame Ontwikkelingsdoelen<br />
(SDG’s) van de Verenigde Naties, die passen<br />
binnen de naoorlogse wereldorde en<br />
die ook valideren. Hij noemt mensenrechten,<br />
economische ontwikkeling, uitroeien<br />
van armoede en milieubescherming. Een<br />
menselijke gemeenschap die overal floreert<br />
onder de juiste leiding. “Ik ben alleen bang<br />
dat het bij praten blijft en de wereldmachten<br />
zich hier niet echt achter scharen.” Het idealisme<br />
is geweldig, de praktijk heel anders.<br />
We discussiëren over hoe sterk regeringen<br />
zijn wanneer coalities nodig zijn om ze<br />
te vormen. Over de Catalanen en hun poging<br />
hun autonome regio af te scheiden van<br />
Spanje. Young vergelijkt hen met fundamentalisten<br />
en orthodox-religieuze mensen, die<br />
ook overtuigd zijn van hun gelijk en zich niet<br />
laten tegenhouden. Californië heeft in 1861<br />
ECONOMIE & MORAAL<br />
‘DE WAARHEID IS SLECHTS EEN<br />
VERHANDELING, DIE ALLEEN<br />
BESTAAT UIT WOORDEN’<br />
tevergeefs geprobeerd zich los te maken van<br />
de Unie, maar nu de staten een grote mate<br />
van autonomie hebben, verhuizen Amerikanen<br />
gewoon naar een andere staat als iets<br />
hen in hun eigen staat niet bevalt. We constateren<br />
ook dat mensen zichzelf steeds vaker<br />
segregeren en polariseren en dat dit de dialoog<br />
in de weg staat. In de Verenigde Staten<br />
raken zelfs families verdeeld sinds de verkiezing<br />
van Donald Trump. Dat is voer voor<br />
nihilisme en postmodernisme, zegt Young,<br />
want als er geen waarheid is waarover moeten<br />
we dan praten? “Iedereen heeft meer dan<br />
ooit zijn eigen waarheid. Als we praten wisselen<br />
we beleefdheden uit of we negeren<br />
elkaar. We komen niet echt meer in contact,<br />
wat betekent minder respect voor elkaar.” En<br />
zo komen we toch weer uit op waarmee we<br />
het gesprek zijn begonnen: twee verschillende<br />
filosofieën over het kapitalisme in<br />
onze moderne geïndustrialiseerde beschaving<br />
en private versus publieke goederen.<br />
Over het belang van aansporingen, of met<br />
een modewoord incentives, om mensen aan<br />
te moedigen zelf hun eigen weelde te creëren<br />
en ondernemers duidelijk te maken dat de<br />
toekomst altijd risico’s met zich meedraagt.<br />
Even later zegt Young: “Wie gouden eieren<br />
wil moet eerst de gans vangen. Als dat niet<br />
gebeurt kun je zelfs niet hopen dat je recht<br />
wordt gedaan. In de Caux Round Table proberen<br />
we te verwoorden dat compromissen<br />
tot op zekere hoogte mogelijk zijn, maar dat<br />
niemand per se recht heeft op moreel kapitalisme.<br />
Je moet er wat voor doen en incentives,<br />
de zorg voor alle stakeholders en het<br />
vermenigvuldigen en distribueren van het<br />
aantal beschikbare private goederen helpen<br />
daarbij.”<br />
SINGAPORE<br />
Moreel kapitalisme komt nog slechts op<br />
kleine schaal voor. Een enkel bedrijf past<br />
het hier en daar toe. “Een, niet perfect, voorbeeld<br />
is Singapore. Alles is er gereguleerd en<br />
gebaseerd op incentives en het benadrukken<br />
van het belang van persoonlijke eigenschappen,<br />
zelfdiscipline en opleiding. Iedereen is<br />
doordrongen van de notie dat alle mensen<br />
voor de gemeenschap verantwoordelijk zijn<br />
en omgekeerd. Het land heeft sinds 1965 een<br />
geweldig track record als het gaat om het creëren<br />
en verdelen van rijkdom. Kanttekening<br />
is dat Singapore niet meer is dan een kleine<br />
stadsstaat met 5 miljoen inwoners.” Steve<br />
Young wijst erop dat we vaak kijken in maanden,<br />
jaren of decennia als we een bedrijf of<br />
systeem beoordelen. Wanneer we echter<br />
verder teruggaan, naar de achttiende eeuw,<br />
valt op dat het bourgeois democratisch kapitalisme<br />
sedertdien al veel voordelen heeft<br />
opgeleverd en zelfs moreler is geworden.<br />
Welvaart en levensverwachting zijn overal<br />
ter wereld toegenomen. Zelfs de armsten<br />
in de Verenigde Staten hebben stromend en<br />
heet water, werkende toiletten, toegang tot<br />
gezondheidszorg en redelijke voeding. En<br />
op het menselijke vlak: “Als ik een slecht,<br />
immoreel persoon ben en die immoraliteit<br />
staat aan de basis van mijn handelen, doen<br />
mijn acties mensen waarschijnlijk pijn. Dan<br />
is het goed mijn motivatie en moraal nader<br />
te bekijken. Dat is waarom we praten over<br />
verlichting. Des te meer mensen verlicht zijn<br />
en daardoor betere morele standaarden hebben,<br />
hoe groter de kansen op systematische<br />
betere uitkomsten gedurende de tijd”, zegt<br />
Steve Young, waarna het gesprek nog een<br />
tijdje heel plezierig verdergaat.<br />
Stephen B. (Steve) Young is uitvoerend directeur van de Caux Round Table. Hij is auteur van ‘Moral Capitalism’ (2003) en ‘The Road to<br />
Moral Capitalism’ (2015). Young is geboren in 1945, heeft onderwijs gevolgd aan de internationale school in Bangkok en gestudeerd aan<br />
het Harvard College en de Harvard Law School. In 1981 is hij deken van de Hamline University School of Law geworden, na eerst assistent<br />
deken te zijn geweest. Young heeft gedoceerd aan verschillende instituten en artikelen gepubliceerd over Chinese jurisprudentie, de cultuur<br />
en politiek van Vietnam en Thailand, rechtenstudie, management van advocatenkantoren, de geschiedenis van onwetendheid en de wetten<br />
van de oorlog. info@speakersacademy.nl<br />
40<br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> 41
© CARLI HERMES<br />
GELDZAKEN<br />
GRAPPIG DAT<br />
BELEGGERS LIEVER<br />
NAAR MIJ LUISTEREN<br />
Prikkelende columns over maatschappelijke problemen leveren Annemarie van Gaal bijval én<br />
kritiek op, maar zwengelen vooral de maatschappelijk discussie aan. Dat is precies wat ze wil.<br />
Waardering krijgt ze van beleggers, die volgens recent onderzoek haar adviezen zelfs prefereren<br />
boven die van de Amerikaanse superinvesteerder Warren Buffett. Niet alleen over beleggen heeft ze<br />
een mening en tips, Annemarie is van vele (financiële) markten thuis.<br />
Annemarie van Gaal<br />
Tekst: Jacques Geluk<br />
‘QUA BELEGGEN<br />
ZIJN HARDLOPERS<br />
VAAK DOODLOPERS’<br />
Beleggers én niet-beleggers hebben meer vertrouwen in<br />
beleggingsadvies van ondernemer en televisiepersoonlijkheid<br />
Annemarie van Gaal dan van de Amerikaanse<br />
zakenman en investeerder Warren Buffett. Dat blijkt uit<br />
recent door GfK uitgevoerd onderzoek van Grip op je<br />
Vermogen, ING en NN Investment Partners onder ruim 1.500 Nederlanders.<br />
“Ja, grappige uitkomst vind ik dat. Eigenlijk ben ik er ook best<br />
trots op”, zegt Annemarie van Gaal. “Ik kan natuurlijk niet bogen op<br />
de beleggingsresultaten van Warren Buffett, maar ben blij dat ik kennelijk<br />
in de loop der jaren zoveel vertrouwen heb opgebouwd in geldzaken,<br />
dat zelfs beleggers graag naar mij luisteren.” In een publicatie<br />
van GfK, naar aanleiding van het onderzoek, zegt Valentijn van Nieuwenhuijzen,<br />
CIO bij NN Investment Partners over haar: “Zij scoort<br />
goed, omdat zij in Nederland bekend is door haar inzet voor bewustwording<br />
in financiële zaken. Ook is zij investeerder in verschillende<br />
bedrijven en ondernemingen. Dit wekt kennelijk dusdanig veel vertrouwen<br />
op dat men het beleggingsadvies van Annemarie van Gaal<br />
verkiest boven dat van Warren Buffett. Dat is best opmerkelijk gezien<br />
zijn enorme reputatie en ‘track record’ als 's werelds rijkste belegger<br />
aller tijden.”<br />
Annemarie belegt trouwens zelf ook, ‘maar niet heel risicovol’. “Ik<br />
heb samen met mijn man wat vastgoed dat we verhuren. Daarnaast<br />
heb ik geld geïnvesteerd in een fonds met’ index trackers’ en een paar<br />
bitcoins gekocht. Af en toe verkoop ik wat aandelen voor mezelf. Ik<br />
behaal geen mega-resultaten, maar wel meer dan genoeg om de inflatie<br />
bij te houden. Qua beleggen zijn hardlopers vaak doodlopers. En<br />
om Warren Buffett weer even aan te halen: 'No matter how great the<br />
talents or efforts, some things just take time. You can't produce a baby<br />
in one month by getting nine women pregnant’ (‘Ongeacht hoe groot<br />
je talenten of inspanningen zijn, sommige dingen hebben tijd nodig.<br />
Je kunt een baby niet in één maand produceren door negen vrouwen<br />
zwanger te maken’). Dat mensen vertrouwen in haar hebben blijkt<br />
ook uit het feit dat ze steeds vaker wordt gevraagd lezingen te geven<br />
over geldzaken of vermogensopbouw. “Dat vind ik leuk, omdat er<br />
zoveel haken en ogen aan zitten en er veel zaken zijn die je in de gaten<br />
moet houden. Ik heb me er goed in verdiept en hoop dat ik op deze<br />
manier veel mensen kan behoeden voor valkuilen en risico's.”<br />
WONINGMARKT<br />
De woningmarkt is verhit. De prijzen rijzen de pan uit en veel<br />
huiseigenaren verwachten dat de overwaarde blijft stijgen. Ze sluiten<br />
en masse tweede hypotheken af om bijvoorbeeld verbouwingen te<br />
financieren. Tegelijk lijken woningen zo duur te worden dat ze straks<br />
onbetaalbaar zijn en is sprake van een verdere afbouw van de hypotheekrente.<br />
Hoe schat Annemarie deze ontwikkelingen in? “Ik denk<br />
dat de woningen op toplocaties en in de grote steden wel zullen blijven<br />
stijgen in prijs. Het is ook een kwestie van schaarste: Nederland<br />
is vrij vol en er wordt nauwelijks nog bijgebouwd. Geweldige locaties<br />
komen er niet meer bij. Ik waarschuw voor tweede hypotheken,<br />
omdat je niet weet wat de toekomst brengt. Je kunt gaan scheiden of<br />
je baan kwijtraken. Ik ben er wel een voorstander van om te proberen<br />
je eigen woning zoveel mogelijk hypotheekvrij te hebben op het<br />
42<br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> 43
GELDZAKEN<br />
POLITIEK<br />
© CARLI HERMES<br />
‘IK HOOP OPRECHT<br />
DAT HET KABINET OOK<br />
INSPIRATIE UIT MIJN<br />
COLUMNS HAALT’<br />
‘GEOPOLITIEK TREFT<br />
OOK DE BURGER’<br />
Het woord geopolitiek wordt te pas en te onpas gebruikt. Vooral als niet helemaal begrepen wordt hoe een<br />
gebeurtenis, zoals een crisis in het Midden-Oosten of een conflict met Rusland moet worden verklaard,<br />
haalt men de term van stal. Rob de Wijk heeft er boeken over geschreven, bijvoorbeeld ‘Machtspolitiek’<br />
(Amsterdam: AUP, 2014 en een uitgebreide versie in 2015) en maakt daarover met Arend-Jan Boekestijn<br />
de radio- en tv-programma’s ‘Boekestijn&De Wijk’ voor BNR en ‘Weg van de Wereld’ voor WNL.<br />
prof. dr. Rob de Wijk<br />
moment dat je plant met pensioen te gaan.<br />
Het is zo heerlijk om dan vrijwel geen woonlasten<br />
meer te hebben. Dat maakt de ruimte<br />
in je portemonnee, als je geen salaris meer<br />
hebt, een stuk royaler. Een eigen huis kan<br />
ook een mooie inkomstenbron zijn. Veel<br />
mensen bezitten huizen in grote steden en<br />
hebben kamers over, die ze ook kunnen verhuren<br />
aan leuke studenten. De inkomsten<br />
daarvan zijn tot een bedrag van € 5.164 ook<br />
nog eens belastingvrij.”<br />
‘EEN DUBBELTJE OP<br />
Z’N KANT’<br />
Ook nu vrijwel iedereen er iets op vooruit<br />
gaat, blijven er mensen die met moeite de<br />
eindjes aan elkaar kunnen knopen. Sommigen<br />
lukt dat niet. Zij komen in grote financiële<br />
problemen. John Williams en financieel<br />
deskundige Annemarie van Gaal proberen<br />
een aantal van deze mensen sinds 2009 in<br />
hun programma ‘Een dubbeltje op z’n kant’<br />
weer op weg te helpen. “RTL 4 probeert nog<br />
steeds kandidaten te vinden die mee willen<br />
doen aan het programma en dat zou moeten<br />
lukken omdat er nog steeds heel veel gezinnen<br />
in financiële problemen zitten. Ze willen<br />
echter niet met hun problemen op televisie<br />
komen. Dat kan ik me ook wel voorstellen;<br />
buren, vrienden en werkgevers zien het<br />
ook.” Niet alleen op televisie pakt Annemarie<br />
maatschappelijke problemen aan, in haar<br />
columns doet ze dat ook. Zo deed ze onlangs<br />
de suggestie langdurig bijstandsgerechtigden<br />
gratis te laten sporten. De hoeveelheid kilowattuur<br />
die ze daarmee verbruiken wordt<br />
dan door de gemeente vertienvoudigd, waardoor<br />
ze door te bewegen hun uitkering verdienen<br />
en tegelijk gezond bezig zijn.<br />
Veel kritiek was haar deel, maar in feite<br />
heeft Annemarie slechts de discussie willen<br />
aanzwengelen. Zelf zegt ze daarover:<br />
“Ik probeer in mijn columns altijd een<br />
maatschappelijk probleem aan te pakken.<br />
Dat doe ik vaak door het probleem uiteen<br />
te rafelen, analyseren en er een oplossing<br />
voor te bedenken. Maatschappelijke<br />
issues zoals deze zet ik soms sterker aan in<br />
mijn columns in De Telegraaf om de discussie<br />
aan te wakkeren. Ik merk wel dat ik<br />
een steeds grotere groep fans krijg onder de<br />
lezers, maar ik hoop oprecht dat ons kabinet<br />
er ook inspiratie uit haalt.”<br />
TIPS VOOR<br />
<strong>ACADEMY</strong> ® -LEZERS<br />
Tot besluit geeft Annemarie nog enkele<br />
financiële tips. “De lezers van <strong>ACADEMY</strong>®<br />
Magazine behoren tot een invloedrijke<br />
groep Nederlanders die het over het algemeen<br />
financieel goed voor elkaar heeft. Om<br />
nieuwe ontwikkelingen in de wereld te blijven<br />
volgen en een eventuele prijsstijging mee<br />
te maken, zou ik adviseren een paar ‘cryptocurrencies’<br />
zoals bitcoin te kopen. Het is<br />
goed om te leren hoe die wereld in elkaar zit,<br />
hoe je een ‘wallet’ aanmaakt en hoe de aanen<br />
verkopen werken. In elk geval kun je meepraten<br />
met je kinderen en zelf geloof ik wel in<br />
de blockchaintechnologie die achter ‘cryptocurrencies’<br />
zit.”<br />
Annemarie van Gaal is ondernemer,<br />
investeerder, columnist en bevlogen<br />
spreker. Bij het grote publiek is ze<br />
bekend van programma’s als ‘Dragon’s<br />
den’, ‘Een dubbeltje op z’n kant’ en<br />
‘Divorce Hotel’.<br />
info@speakersacademy.nl<br />
Geopolitiek gaat over de grote<br />
mondiale machtsverschuivingen.<br />
De aanhoudende crises<br />
tussen Europa en Rusland<br />
zijn daar het gevolg van. Dat<br />
geldt ook voor de aanhoudende crises in de<br />
Zuid-Chinese Zee tussen China en Amerika.<br />
Maar ook is het de vraag hoe het Westerse<br />
machtsverval en de opkomst<br />
van China inwerken op het klimaat<br />
en de grondstoffen- en<br />
energievoorziening.<br />
Geopolitiek treft ook de burger.<br />
Daarover gaat zijn laatste<br />
boek ‘De Nieuwe Revolutionaire<br />
Golf ’(Amsterdam: AUP,<br />
<strong>2017</strong>). Hierin beschrijft De<br />
Wijk hoe de opkomst van<br />
China bijdroeg aan de Arabische<br />
Lente, vluchtelingenstromen<br />
en terrorisme. Op deze<br />
ontwikkeling bleken Europese en Amerikaanse<br />
politici geen goed antwoord te hebben,<br />
waardoor grote delen van de bevolking<br />
het gevoel kregen in de steek te worden<br />
gelaten. Dit, in combinatie met de financiële<br />
crisis en het feit dat het reële besteedbare<br />
inkomen sinds 2001 niet of nauwelijks<br />
is gestegen, zorgde voor<br />
polarisatie en politieke instabiliteit<br />
en bracht de Europese Unie<br />
in een existentiële crisis.<br />
© ROGIER CHANG<br />
‘INTERREGNUM’<br />
Rob de Wijk erkent dat makkelijke oplossingen<br />
niet voorhanden zijn. De nieuwe<br />
industriële revolutie van Internet of Things,<br />
waardoor de helft van de bestaande banen<br />
kan verdwijnen bemoeilijkt het vinden<br />
van oplossingen verder. Feitelijk zitten we<br />
in een situatie die door de vooroorlogse<br />
Italiaanse communistenleider Antonio<br />
Gramsci ‘interregnum’ wordt genoemd: de<br />
oude orde bestaat niet meer en de nieuwe<br />
orde bestaat nog niet.<br />
Rob de Wijk neemt u mee op zijn zoektocht<br />
naar die nieuwe orde en is niet pessimistisch<br />
over de toekomst. Een land als<br />
Nederland heeft voldoende innovatieve<br />
kracht om zichzelf door onzekere tijden<br />
te loodsen. Maar aanpassing kan alleen als<br />
eerst over de uitdagingen wordt nagedacht.<br />
Rob de Wijk geeft daartoe een aanzet.<br />
Prof. dr. Rob de Wijk is geschiedkundige op het gebied van internationale betrekkingen en<br />
veiligheidszaken. Sinds 2007 is hij directeur van het Den Haag Centrum voor Strategische<br />
Studies en verder onder meer directeur van de Haagse Security Delta en voorzitter van<br />
Holland Space Cluster, naast adviesfuncties in binnen- en buitenland.<br />
info@speakersacademy.nl<br />
44<br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> 45
© MET DANK AAN SYLVESTER EIJFFINGER<br />
FINANCIËLE ECONOMIE<br />
‘ARBEIDSMARKT<br />
VOOR PROFESSIONALS<br />
HALV EERT’<br />
Dit is het jaar waarin de Europese Centrale Bank (ECB) het opkoopprogramma – ‘dat er überhaupt<br />
niet had moeten en mogen komen’ – langzaam wil afbouwen. Tapering heet dat, maar wel in slow<br />
motion, zegt topeconoom Sylvester Eijffinger. Er staan nog meer ingrijpende veranderingen voor de<br />
deur. Artificiële intelligentie en big data zorgen voor totale ontwrichting van de arbeidsmarkt en<br />
zetten de verhouding arbeid en inkomen op scherp. Professionals die straks niet kunnen omgaan met<br />
algoritmen missen de boot. Een interview met de man die als geen ander weet wat de economie ons zal<br />
brengen. Ook al is niet altijd duidelijk wanneer.<br />
‘ER STAAN<br />
INGRIJPENDE<br />
VERANDERINGEN<br />
VOOR DE DEUR’<br />
“<br />
Zelfs collega-economen en politici beseffen lang niet altijd<br />
hoe belangrijk en ‘giga’ de economische consequenties<br />
van big data en kunstmatige intelligentie zijn. Over vijf<br />
jaar is onze maatschappij totaal veranderd, wat bijvoorbeeld<br />
grote gevolgen heeft voor de verhouding inkomen<br />
en arbeid. In het kader van het negentigjarig bestaan van Tilburg University,<br />
hebben we het afgelopen jaar veel gedaan aan het thema ‘big<br />
data, op weg naar een digitale samenleving’. Daar ben ik ook nu druk<br />
mee”, zegt prof. dr. Eijffinger, hoogleraar Financiële Economie aan<br />
de Tilburgse universiteit. “Robotisering heeft eerder negatieve effecten<br />
gehad op de werkgelegenheid van lager opgeleiden en in mindere<br />
mate de middenklasse. Het toenemend gebruik van algoritmen treft<br />
nu ook professionals, die binnen tien jaar te maken krijgen met een<br />
halvering van de werkgelegenheid”, verwacht Eijffinger. “Bedrijfsjuristen<br />
in de Verenigde Staten stellen alleen nog contracten op met<br />
behulp van algoritmen. Fintech kan niet zonder en accountants ruilen<br />
boeken in voor big data.” Voor wie niet met algoritmen kan omgaan<br />
is in deze sectoren straks geen werk meer.<br />
De technologische ontwikkelingen zorgen voor meer kapitaal en<br />
minder arbeid, wat volgens professor Eijffinger betekent dat het aantal<br />
rijken toeneemt, net als het aantal mensen zonder werk dat wij met<br />
z’n allen moeten onderhouden. En wie een baan heeft, werkt steeds<br />
prof. dr. Sylvester Eijffinger<br />
Tekst: Jacques Geluk<br />
minder uren. Machines en computers zijn immers ideale werknemers,<br />
“die niets anders eten dan stroom.” “We moeten daarom echt<br />
nadenken over de toekomstige verdeling van kapitaal, inkomen en<br />
arbeid en de invulling van de toegenomen vrije tijd. Het oplossen van<br />
dat probleem is lastig en houdt me enorm bezig. Het basisinkomen<br />
is geen oplossing. Micro kun je daarmee experimenteren, macro is<br />
het onbetaalbaar.” Als één van de mogelijke oplossingen suggereert<br />
hij de invoering van een negatieve inkomstenbelasting, een progressief<br />
systeem waarbij mensen beneden een bepaald inkomensniveau<br />
overheidshulp krijgen in plaats van belasting moeten betalen. Prof.<br />
Eijffinger is dit jaar voor de vierde keer – na 2003, 2008 en 2013 – gasthoogleraar<br />
bij het Harvard Department of Economics in Cambridge,<br />
Massachusetts. “Als ik daar, naast de colleges die ik geef, tijd heb voor<br />
onderzoek ga ik ook daar werken aan het in kaart brengen van de economische<br />
aspecten en gevolgen van artificiële intelligentie. Bovendien<br />
wil daar vaker over schrijven.”<br />
OPKOOPPROGRAMMA ECB<br />
Het gesprek komt even op de 'sociale vlaktaks' die het kabinet<br />
Rutte-III wil invoeren, waardoor er maar twee belastingschijven overblijven<br />
voor werkenden: een basistarief van 36,93 procent (voor inkomens<br />
tot ongeveer 68.600 euro) en een hoog tarief van 49,5 procent.<br />
“Ik zeg al tien jaar dat die vlaktaks er moet komen, daar ben ik blij<br />
46<br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong><br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> 47
FINANCIËLE ECONOMIE<br />
FINANCIËLE ECONOMIE<br />
mee”, zegt Eijffinger. Minder gelukkig is hij al<br />
vanaf het begin met het opkoopprogramma<br />
van de Europese Centrale Bank, die in 2015<br />
is begonnen met kwantitatieve verruiming,<br />
het grootschalig opkopen van obligaties om<br />
de economie te stimuleren. “Ik stond heel<br />
toevallig met een aantal studenten voor<br />
het gebouw van de ECB in Frankfurt toen<br />
het opkoopprogramma werd aangekondigd.<br />
RTLZ-verslaggever Bart Reijnen vroeg<br />
mijn commentaar en toen al zei ik: ‘Het programma<br />
is een drug, waarvan steeds meer<br />
nodig is om hetzelfde effect te bereiken. Het<br />
is rampzalig en gaat niet helpen, kan ik al<br />
zeggen. Ik maak me de meeste zorgen over<br />
het afbouwen ervan. Nu drie jaar later zitten<br />
we in die fase. Tapering in slow motion’.”<br />
“ECB-voorzitter Mario Draghi had<br />
gehoopt dat het aantrekken van de economische<br />
groei langer zou duren, maar het<br />
gaat veel beter dan gedacht en dus is de ratio<br />
voor het opkoopprogramma weg en afbouwen<br />
extra urgent. Bovendien is het (niet officiële)<br />
inflatiedoel van twee procent toch niet<br />
gehaald. Prof. dr. Lex Hoogduin, hoogleraar<br />
Economie en Bedrijfskunde aan de Rijksuniversiteit<br />
Groningen en ik hebben dat onlangs<br />
nog geschreven in een zeer kritisch artikel<br />
over het opkoopbeleid en Klaas Knot, de<br />
president van De Nederlandsche Bank, heeft<br />
dat meerdere keren herhaald. Toch zal de<br />
ECB waarschijnlijk niet versneld afbouwen.<br />
Mario Draghi heeft nog twee jaar te gaan,<br />
ECB-directeur Peter Praet iets langer. En als<br />
de ECB afbouwt, volgt een correctie van de<br />
prijzen van obligaties en aandelen, waardoor<br />
ze meer naar de werkelijke marktwaarde<br />
gaan. Dat wil zeker de ECB niet, omdat die<br />
voor drie à vier triljoen euro aan ‘securities’,<br />
staatsobligaties en ‘corporate bonds’ op<br />
de eigen balans heeft staan. Dat zou te veel<br />
vermogensverlies zijn.” Heeft het opkoopprogramma<br />
dan helemaal niets opgeleverd?<br />
Eijffinger: “Het is dankzij het aankondigingseffect<br />
een beetje succesvol geweest in<br />
het begin, doordat de verwachtingen zijn<br />
aangepast. QE1, de eerste fase van de kwantitatieve<br />
verruiming, heeft zowel in de VS als<br />
Europa een enigszins positief effect gehad,<br />
doordat de balansen van de banken erdoor<br />
zijn geschoond. De vervolgrondes hebben<br />
nauwelijks effect gehad. En het was ook niet<br />
nodig, de groei herstelde toch al, en niet<br />
effectief ”, benadrukt Eijffinger. “De economische<br />
groei is voor geen sikkepit geholpen<br />
en zelfs de inflatie is ondanks die paardenmiddelen<br />
niet gestegen naar het gewenste<br />
niveau. Het opkoopprogramma is niet alleen<br />
overbodig en ineffectief, maar het mocht<br />
ook niet. De ECB is ver buiten het mandaat<br />
gegaan dat in het Verdrag van Maastricht is<br />
vastgelegd. Het is de centrale bank verboden<br />
te opereren in monetaire financiering.<br />
Nu dat toch is gebeurd, zijn in feite de eigen<br />
geloofwaardigheid en onafhankelijke reputatie<br />
flink ondergraven.” Een moment later,<br />
zegt de topeconoom: “De verwachtingen die<br />
Donald Trump heeft gewekt bij zijn aantreden<br />
door in te zetten op groei door belastingverlaging,<br />
hebben meer effect gehad dan dat<br />
hele ECB-opkoopprogramma.”<br />
‘PROFESSIONALS<br />
DIE STRAKS NIET<br />
KUNNEN OMGAAN<br />
MET ALGORITMEN<br />
MISSEN DE BOOT’<br />
ECB WIL GEEN<br />
ONTWRICHTING<br />
Op de vraag wat er nu moet gebeuren<br />
antwoordt Eijffinger dat langzaam afbouwen<br />
de beste optie is voor de ECB. “Ze willen<br />
de financiële markten niet ontwrichten.<br />
Te snel afbouwen veroorzaakt een keerpunt,<br />
een schokgolf. De prijzen van obligaties, die<br />
afhankelijk zijn van de dan stijgende kapitaalmarktrente,<br />
zakken dan misschien wel<br />
met twintig procent om weer marktconformiteit<br />
te bereiken. Behalve staatsobligaties<br />
dalen ook ‘corporate bonds’ in waarde.<br />
Daar zou ik niet instappen. Feit is dat we in<br />
een bijzonder tijdsgewricht zitten, waarin we<br />
terug moeten naar normale verhoudingen.”<br />
Op dit moment gaat het goed met de beurs,<br />
obligatiekoersen zijn op peil en met de aandelenkoersen<br />
is het vooral in <strong>2017</strong> heel goed<br />
gegaan. “Men beseft echter niet dat er een<br />
kantelpunt komt en de markt weer omslaat,<br />
alleen weten we niet wanneer. Dat kan over<br />
drie maanden, een half jaar of een jaar zijn,<br />
wie het weet mag het zeggen. Een van mijn<br />
mentoren was de Duitse econoom Helmut<br />
Schlesinger, die van 1991-1993 president<br />
was van de Bundesbank en wiens leerstoel<br />
ik in 1995 heb overgenomen. Hij zei: ‘Het is<br />
net als met alcoholisten, je weet dat ze naar<br />
de fles grijpen, maar niet wanneer’. Een alcoholist<br />
is onvoorspelbaar en weet het zelf ook<br />
niet. Dat geldt ook voor de marktomslag,<br />
waarvan het effect afhangt van het marktsentiment<br />
op dat moment.”<br />
Daarbij spelen zowel economische gegevens,<br />
waarmee het mogelijk is de gezondheidstoestandstoestand<br />
van de economie te<br />
onderzoeken (fundamentals), als psychologische<br />
factoren een rol. Die doen ertoe,<br />
maar maken het voorspellen van een keerpunt<br />
moeilijk. Uitspraken van leiders, aanslagen<br />
of (geo)politieke verschuivingen<br />
kunnen tot onverwachte en onvoorspelbare<br />
effecten leiden. “Denk aan de Brexit of het<br />
al dan niet doorgaan van handelsverdragen<br />
zoals NAFTA. We noemen dat ‘Knightian<br />
Uncertainty’, genoemd naar de Amerikaanse<br />
econoom Frank Knight, die al in 1921 al het<br />
onderscheid heeft gemaakt tussen een zogenaamd<br />
economisch risico en economische<br />
onzekerheid. Risico is een ex post-begrip<br />
dat je achteraf kunt meten. Onzekerheid is<br />
ex ante en dus niet te meten, je kunt hooguit<br />
een inschatting maken. In tijden van ‘Knightian<br />
Uncertainty’ zal elke centrale bankpresident<br />
toegeven dat hij of zij het ook niet<br />
altijd weet.”<br />
BESLOTEN CONFERENTIES<br />
Sylvester Eijffinger zal in die situatie misschien<br />
ook niet alle antwoorden hebben,<br />
maar verder is er weinig dat hem ontgaat.<br />
‘DE VERWACHTINGEN DIE DONALD<br />
TRUMP HEEFT GEWEKT BIJ ZIJN<br />
AANTREDEN DOOR IN TE ZETTEN OP<br />
GROEI DOOR BELASTINGVERLAGING,<br />
HEBBEN MEER EFFECT GEHAD DAN<br />
DAT HELE ECB-OPKOOPPROGRAMMA’<br />
Hij zit al jarenlang dichtbij het vuur en heeft<br />
de drie ECB-presidenten Wim Duisenberg,<br />
Jean-Claude Trichet en Mario Draghi van<br />
dichtbij meegemaakt. “Ik woon op selectieve<br />
uitnodiging alle besloten bijeenkomsten en<br />
conferenties van de ECB en de FED (Federal<br />
Reserve, de Amerikaanse centrale bank)<br />
bij, zoals het ECB Forum in Sintra, Portugal,<br />
waar de helft van de deelnemers bestaat uit<br />
tophoogleraren en de andere uit presidenten<br />
van centrale banken. Voor Nederland is<br />
dat Klaas Knot. Een ideale gelegenheid om<br />
te discussiëren en bij te praten met mensen<br />
als Mark Carney, gouverneur van de Bank<br />
of England, de voorzitter van de FED, Mario<br />
Draghi en Peter Praet, die dan echt naar je<br />
luisteren. Ik mag niets naar buiten brengen<br />
over wat tijdens die bijeenkomsten ter<br />
sprake komt, maar ik ken daardoor veel achtergronden,<br />
waar ik natuurlijk ook als hoogleraar<br />
veel aan heb. Weinigen in Nederland<br />
kunnen dat zeggen en daar ben ik best trots<br />
op.” Dan zegt hij: “Weet u dat Mario een<br />
superslimme man is? Hij heeft een Ph.D van<br />
het Massachusetts Institute of Technology<br />
(MIT) en gewerkt bij Goldman Sachs. Verder<br />
is hij directeur-generaal geweest van de<br />
Italiaanse ‘treasury’, gouverneur van de Bank<br />
van Italië en voorzitter van het Financial Stability<br />
Forum. Bovendien is hij een buitengewoon<br />
charmante man. Als iemand weet hoe<br />
hij effectief en soms rücksichtslos moet opereren<br />
is dat Mario.”<br />
TILBURG UNIVERSITY<br />
SOCIETY<br />
Sinds 2009 is professor Eijffinger president<br />
van de Tilburg University Society, die<br />
de werelden van openbaar bestuur, politiek,<br />
bedrijfsleven en wetenschap wil verbinden.<br />
“Dat presidentschap is, naast het hoogleraarschap,<br />
mijn hoofdtaak. Ik zorg ervoor<br />
dat de universiteit naar haar stakeholders<br />
en externe relaties toe een duidelijk profiel<br />
heeft, met als voornaamste taak valorisatie of<br />
impact creëren. Een universiteit kan slechts<br />
functioneren wanneer zij onderdeel is van<br />
de samenleving en daarin een rol speelt.<br />
Niet alleen om de maatschappij te begrijpen,<br />
maar ook vooruit te helpen. Dat is ook onze<br />
taak, want waarom zou men ons anders uit<br />
publieke middelen financieren? We moeten<br />
ons daarbij niet zoals vroeger beperken tot<br />
onderzoek en onderwijs, maar rekenschap<br />
geven van de maatschappelijke omgeving<br />
die zich in vele gedaanten aandient. Variërend<br />
van media tot contractonderwijs en<br />
-onderzoek en alles dat daar tussenin zit.<br />
Publieke en private financiering zijn bij ons<br />
in balans.” Inmiddels zijn er afdelingen bijgekomen,<br />
zoals Development Alumni Relations,<br />
alles dat met het Universiteitsfonds te<br />
maken heeft, en heeft Eijffinger een aantal<br />
initiatieven ontwikkeld.<br />
“In 2009 ben ik begonnen met sociëteitsbijeenkomsten,<br />
drie à vier keer per jaar in<br />
Sociëteit De Witte in Den Haag. Elke keer<br />
nodig ik vijftig of zestig van de belangrijkste<br />
stakeholders – meer is vanwege de zaalcapaciteit<br />
niet mogelijk – uit, onder wie<br />
politici, ministers, de voorzitter van de<br />
Tweede Kamer, de vicepresident van de<br />
Raad van State, de president van De Nederlandsche<br />
Bank, de president van de Hoge<br />
Raad en top CEO’s, het absolute topechelon.<br />
Een van onze tophoogleraren geeft een inleiding<br />
en na het diner is er een externe inleider.<br />
Onderwerpen kunnen gevoelig zijn,<br />
zeker als zowel de president van de Hoge<br />
Raad als de minister van Justitie en Veiligheid<br />
en Justitie aanwezig zijn die niet altijd<br />
dezelfde belangen hebben. Daarom zijn de<br />
bijeenkomsten besloten onder Chatham<br />
House Rules, een basisprincipe van vertrouwelijkheid.<br />
Ik zit de bijeenkomsten voor.<br />
Later zijn onze activiteiten uitgebreid met<br />
de Cobbenhagen Summit voor bestuurders<br />
uit het bedrijfsleven, publieke en kennisinstellingen<br />
uit voornamelijk Noord-Brabant.<br />
Recente gespreksthema’s zijn onder andere<br />
big data en disruptie en kunstmatige intelligentie.<br />
Inmiddels zijn we in het kader van<br />
de valorisatie alweer met nieuwe initiatieven<br />
bezig om de universiteit neer te zetten voor<br />
een breder publiek en te laten zien dat wij<br />
middenin de samenleving staan.”<br />
Prof. dr. Sylvester C.W. Eijffinger is hoogleraar Financiële Economie aan de Tilburg University en Jean Monnet hoogleraar Europese Financiële<br />
en Monetaire Integratie. Hij is verbonden aan het CentER voor Economisch Onderzoek in Tilburg, het Centre for Economic Policy Research<br />
in Londen en het CESifo Research Network in München. Sinds 2009 is hij president van de Tilburg University Society en geeft hij lezingen.<br />
Daarnaast is hij met regelmaat gasthoogleraar bij het Harvard Department of Economics in Cambridge, Massachusetts.<br />
info@speakersacademy.nl<br />
48<br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> 49
© ESA-S.CORVAJA<br />
SPACEXPERIENCE <strong>2018</strong><br />
VOLGENDE HALTE:<br />
MARS<br />
Astronauten van ruimteschip aarde<br />
maken spectaculaire reis in de toekomst<br />
Astronaut André Kuipers heeft het zestigjarig bestaan van de ruimtevaart in november <strong>2017</strong> gevierd door zo’n<br />
40.000 ‘mede-astronauten’ van ruimteschip aarde mee te nemen op een reis langs sterren, planeten en vliegende<br />
objecten. In drie shows op één dag hebben de bezoekers een onvergetelijke en spectaculaire ruimte-ervaring<br />
meegemaakt in een uitverkochte Ziggo Dome. Op 3 november transformeert de Amsterdamse concerthal<br />
wederom in een universum dat garant staat voor een unieke ontdekkingsreis naar ‘outer space’ – SpaceXperience<br />
Into the Future Live – met Mars als eerste halteplaats.<br />
“<br />
SpaceXperience-Live voelt als een<br />
compleet nieuwe ruimtemissie.<br />
Vorig jaar hebben we ons samen<br />
met een groot team van experts<br />
dr. André Kuipers<br />
Tekst: Jacques Geluk<br />
intensief voorbereid op de lancering<br />
van dit bijzondere, naar nu blijkt zeer<br />
succesvolle spektakel. Ik verheug me nu al<br />
op het vervolg, een toekomstige reis door het<br />
heelal. Naar Mars en verder, onze volgende<br />
stappen in de ruimte”, vertelt astronaut en<br />
arts André Kuipers. Hij benadrukt dat de<br />
toekomst dichterbij is dan menigeen denkt.<br />
“De fictie van vandaag is de wetenschap van<br />
morgen. De meeste mensen hebben echter<br />
geen idee wat er allemaal aankomt.” Samengevat<br />
wil André zijn expertise binnen de<br />
ruimtevaart gebruiken om zijn publiek te<br />
vertellen over zijn eigen ervaringen in de<br />
ruimte en welke toekomst wij ingaan, op<br />
onze eigen planeet en daarbuiten. Bovendien<br />
is het intrigerend te horen wat zich nu<br />
al achter de schermen afspeelt om het mogelijk<br />
te maken dat mensen de ruimte verder<br />
zullen verkennen en veroveren.<br />
VREEMDE WERELD<br />
Op de vraag waarom mensen in zo’n<br />
groten getale op zijn shows afkomen, antwoordt<br />
André: “De ruimte is bijzonder voor<br />
mensen, van jong tot oud, omdat je er niet<br />
zomaar naartoe kan. Het is bovendien een<br />
totaal vreemde wereld. Ik heb dit verhaal in<br />
het theater al vaker verteld, maar nooit op<br />
deze manier. De Ziggo Dome biedt enorm<br />
veel technische mogelijkheden met licht,<br />
geluid, projecties en muziek. Daar pakken<br />
we echt uit en worden mensen emotioneel<br />
geraakt. In het theater leg ik dingen uit. Dat<br />
is een college. Door wat ik vertel spannend<br />
en interessant te maken blijft mijn verhaal<br />
beter hangen en leren de bezoekers sneller.<br />
Zo’n setting in de Ziggo Dome maakt<br />
het voor mij gemakkelijker te laten zien hoe<br />
leuk wetenschap en techniek zijn, maar ook<br />
hoe mooi en kwetsbaar onze planeet is. We<br />
moeten zuinig zijn op onze aarde, het is de<br />
enige planeet.”<br />
MEDE-ASTRONAUTEN<br />
De ruimte kent geen grenzen, maar<br />
bezoekers zullen ervaren dat André Kuipers<br />
die desondanks opnieuw zal opzoeken in<br />
SpaceXperience Into the Future. Natuurlijk<br />
staat nog niet helemaal vast hoe de nieuwe<br />
show er zal uitzien. Om een beetje een idee<br />
te krijgen een terugblik op het Ziggo Domeruimteavontuur<br />
van <strong>2017</strong>. Tijdens die eerste<br />
serie shows zegt André: “Ik mag dan wel<br />
astronaut zijn, maar het is fantastisch om hier<br />
in de Ziggo Dome te zijn met 13.000 medeastronauten<br />
van ruimteschip aarde.” Zijn<br />
publiek heeft dan bijvoorbeeld net gehoord<br />
én gezien dat onze planeet 40.000 kilometer<br />
in omtrek is en op 150 miljoen kilometer<br />
afstand van de zon elk etmaal om zijn as<br />
draait. Iedereen die het nog niet wist, weet<br />
50<br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> 51
© CARLI HERMES<br />
© ISTOCK | TOKARSKY<br />
‘WE HEBBEN JONGE MENSEN NODIG<br />
MET BRILJANTE IDEEËN VOOR EEN<br />
BETER EVENWICHT OP DEZE PLANEET,<br />
ZODAT ONZE AARDE OOK VOOR<br />
TOEKOMSTIGE GENERATIES EEN GOED<br />
THUIS KAN ZIJN’<br />
Astronaut André Kuipers en gezagvoerder Anne Cor<br />
Groeneveld (Dutch Dakota Association) bieden relaties<br />
van Speakers Academy ® exclusief en eenmalig de kans een<br />
uniek evenement te organiseren voor maximaal zestien<br />
personen. De opbrengst komt ten goede aan de André<br />
Kuipers Stichting. Onderdeel van het evenement is een<br />
privé-rondvlucht met de historische dakota Prinses Amalia.<br />
STEUN DE ANDRÉ KUIPERS STICHTING<br />
Exclusief evenement voor relaties mét privérondvlucht<br />
in historische dakota ‘Prinses Amalia’<br />
BIJZONDERE VERHALEN<br />
Tijdens het exclusieve evenement voor de relaties van<br />
Speakers Academy ® presenteren André en Anne Cor in de<br />
lounge van Jetsupport op Schiphol-Oost bijzondere verhalen<br />
over de veelbewogen geschiedenis van de Koninklijke DC -3<br />
Dakota PH-PBA Prinses Amalia. Dit toestel heeft in 1944<br />
deelgenomen aan D-Day (de invasie van Normandië).<br />
nu ook dat de voor ons perfecte atmosfeer<br />
voor 20 procent uit zuurstof en voor 80<br />
procent uit stikstof bestaat, een magneetveld<br />
ons beschermt tegen straling en de aarde<br />
zich beweegt in een koud, ongastvrij heelal.<br />
Nadat André een aantal buurplaneten heeft<br />
voorgesteld, waar we overigens niet kunnen<br />
leven, en vertelt dat er meer sterren in het<br />
heelal dan zandkorrels op alle aardse stranden<br />
samen zijn, deelt hij hoe zijn fascinatie voor<br />
de ruimte is ontstaan. “Van mijn oma kreeg<br />
ik sciencefictionboekjes en later was daar<br />
ineens Wubbo Ockels, een Nederlandse<br />
wetenschapper die zomaar zeven dagen in<br />
de Space Shuttle vloog. Ik kwam erachter dat<br />
astronauten geen supermannen zijn en best<br />
een bril konden dragen, zoals ik. Gewone<br />
mensen dus. In 1990 toen elk Europees<br />
land drie tot vijf astronauten mocht leveren,<br />
ging ik het proberen”, aldus André Kuipers.<br />
“Ik wilde niet het risico lopen later spijt<br />
te krijgen als ik niet had geprobeerd om<br />
astronaut te worden.”<br />
PUBLIEK BELEEFT<br />
LANCERING MEE<br />
Het publiek beleeft de lancering van de<br />
raket ('onze Maxi-Cosi') en later de terugkeer<br />
van de astronauten op aarde letterlijk<br />
van dichtbij mee. Van de gezichten is af te<br />
lezen hoezeer zij onderdeel zijn geworden<br />
van het spektakel. De effecten zijn weergaloos.<br />
Het lijkt alsof de raket elk moment kan<br />
opstijgen als het aftellen begint, de vlammen<br />
eronderuit komen en de zaal zich vult<br />
met rook. Sublieme geluids- en lichteffecten<br />
maken ook hier van fictie werkelijkheid.<br />
Daarna zorgt Andrés verhaal over het leven<br />
in het ruimtestation voor ontspanning, verbazing<br />
en krijgt hij de lachers op zijn hand.<br />
“We maken schoon, zuigen stof uit de filters<br />
en doen aan onderhoud. Als we naar de wc<br />
gaan moeten we ook een stofzuiger aanzetten.<br />
Dat vergeet je maar één keer, want álles<br />
zweeft. De urine vangen we op in een trechter,<br />
een slang, en daar maken we drinkwater<br />
van. Ontlasting gaat in plastic zakjes om<br />
uiteindelijk in de atmosfeer te worden verbrand.<br />
Slapen doe je in een soort bezemkast.<br />
Je hoeft je geen zorgen te maken hoe je ligt,<br />
want je zweeft. Je kunt net zo goed tegen het<br />
plafond hangen.” André gunt zijn publiek<br />
ook een blik op de aarde, zoals hij de planeet<br />
heeft gezien. Het sprookjesachtige noorderen<br />
zuiderlicht, veroorzaakt door radioactieve<br />
deeltjes die ons magneetveld afbuigt<br />
naar beide polen. “We vliegen over mensen,<br />
dorpen en steden, alsof je op een zwartfluwelen<br />
tapijt zit dat met goud is bestikt.”<br />
PLANEET MOOI HOUDEN<br />
De mooiste plekken op aarde zijn te zien,<br />
waaronder de Bahama’s met turkooiskleurige<br />
wateren met zandstructuren en de rode<br />
Australische ‘outback’ met fantastische zoutmeren.<br />
De Maasvlakte, Amsterdam, havens<br />
en vliegvelden in Nederland verschijnen<br />
op het enorme scherm in het midden en<br />
dan ineens prachtige plaatjes, die uiteindelijk<br />
niet zo mooi zijn als ze lijken. Ze laten<br />
zien hoe erosie eruitziet als gevolg van ontbossing.<br />
“Al het lichtgroene laat zien waar<br />
bomen zijn gekapt in het regenwoud van de<br />
Amazone en Indonesië”, zegt André bewogen,<br />
want de zorg om onze planeet is eveneens<br />
een van zijn grote passies. Wat mensen<br />
hebben vernield moet weer worden hersteld.<br />
“Daarvoor zijn jonge mensen nodig met<br />
briljante ideeën, die buiten de geijkte paden<br />
denken en met technologieën komen waarmee<br />
we een beter evenwicht kunnen creëren<br />
zodat we de planeet mooi kunnen houden.”<br />
info@speakersacademy.com<br />
Astronaut André Kuipers krijgt sinds zijn terugkeer uit de<br />
ruimte in 2012 geregeld de vraag of hij zijn ervaringen wil<br />
delen met anderen. De André Kuipers Stichting wil met de<br />
opbrengsten van lezingen en evenementen zoals deze een<br />
bijdrage leveren aan de duurzaamheid van onze planeet, de<br />
ontwikkeling van de wetenschap en een goede toekomst<br />
voor de jeugd. André is voorzitter van de stichting, Anne Cor<br />
Groeneveld secretaris/penningmeester.<br />
Na de oorlog heeft prins Bernhard het vliegtuig als nieuwe<br />
eigenaar geregeld zelf gevlogen tijdens staatsbezoeken,<br />
voordat het in gebruik werd genomen als eerste<br />
regeringstoestel. Deelnemers aan het evenement kunnen<br />
na afloop van de presentatie een rondvlucht maken met<br />
de Prinses Amalia en daarna aanschuiven voor een culinair<br />
driegangendiner. André Kuipers vertelt tussendoor over<br />
wonen, werken en dineren in de ruimte.<br />
Meer informatie over dit unieke en exclusieve evenement en de hoogte van uw donatie,<br />
is te vinden op de website: www.andrekuipersstichting.nl<br />
© MET DANK AAN DE ANDRÉ KUIPERS STICHTING<br />
52<br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> 53<br />
dr. André Kuipers. Astronaut & Ambassadeur van de Aarde.
© SANDER KOENEN<br />
andrekuipers.com<br />
Bezoek geregeld www.andrekuipers.com en www.ntk.nl voor de meest actuele<br />
informatie over de Ruimtevaartcolleges van André Kuipers in de Nederlandse theaters.<br />
COLUMN<br />
STORYTELLING<br />
Storytelling. Nog niet zo heel erg lang geleden werd dit woord vooral geassocieerd met het voorlezen van<br />
sprookjes aan kinderen of misschien een bezoek aan de Efteling. Het succes van de soms eeuwenoude<br />
verhalen zit hem in het feit dat kinderen zich zo gemakkelijk kunnen inleven, dat de diepere boodschap<br />
– doorgaans over goed en kwaad – onderdeel van het denken wordt. Sprookjes worden zo, verpakt in<br />
vermaak, een wijze les of moreel kompas. Niet voor niets wordt het vertellen van verhalen vaak als<br />
belangrijk element gezien bij de opvoeding van kinderen.<br />
Tekst: Katinka Simonse<br />
speakersacademy.nl | 010 - 433 33 22<br />
Maar zonder dat de grote<br />
meerderheid van de mensen<br />
het doorhad, werd de<br />
kunst van het verhalen vertellen<br />
opgepikt door slimme<br />
reclamejongens. Zo kon gebeuren dat Coca<br />
Cola het voor elkaar kreeg om het ultieme<br />
kerstgevoel alleen nog bij ons binnen te laten<br />
komen met de kerstman in een rood-witte<br />
Coca Cola ‘outfit’. Inderdaad, slechts weinigen<br />
weten dat de kerstman vóór zijn adoptie<br />
door het grote frisdrankmerk helemaal niet<br />
zo kleurvast was in zijn kledingkeuze.<br />
Storytelling werd een hippe term en sinds<br />
kort is 'storyteller' een heus vakmanschap<br />
geworden binnen de wereld van de marketing.<br />
Dat betekent overigens niet dat het<br />
altijd goed gaat. Wat je wil wanneer je een<br />
verhaal vertelt over een product of organisatie<br />
is dat mensen het gelóven. Zoals de<br />
rood-witte kerstkleuren. Maar wat we bijvoorbeeld<br />
niet geloven is dat Sarah Jessica<br />
Parker – bekend uit de serie 'Sex and<br />
the City’ – haar keukenspullen koopt bij de<br />
Blokker op de Bilderdijkstraat in Amsterdam.<br />
Ja, de commercial waarin we haar in<br />
Amsterdam zien winkelen leverde aandacht<br />
op als stunt. Maar het is niet iets wat in je systeem<br />
gaat zitten, waardoor de Blokker ineens<br />
geloofwaardig ‘fashionable’ wordt.<br />
Waarom vertel ik u dit? Omdat professioneel<br />
storytelling iets is waarvan we ondertussen<br />
weten dat elke organisatie, elk bedrijf<br />
en iedere ondernemer die iets aan de man<br />
wil brengen er baat bij heeft. Maar hoe hip en<br />
eigentijds de term ook wordt gebracht: het<br />
is een eeuwenoud vakmanschap waarvan de<br />
basis ligt in de kunsten. Die hele reclamewereld,<br />
die is er later bij bedacht. Inderdaad, zo<br />
had u er wellicht nog nooit naar gekeken,<br />
maar iedere kunstenaar is een verhalenverteller.<br />
Of een kunstenaar nu schildert, films<br />
maakt, boeken schrijft, fotografeert, borduurt,<br />
zingt, danst of toneelstukken opvoert:<br />
het zijn allemaal manieren om een verhaal<br />
te vertellen. Wij kunstenaars (ja, ik ben er<br />
zelf een) zijn er meer dan wie dan ook in<br />
geoefend om mensen te laten meevoeren in<br />
gedachten, gevoelens, situaties en verhalen.<br />
Zo beïnvloeden we de wereld. Op een wijze<br />
die verdacht veel lijkt op vermaak.<br />
Net als sprookjes. Ik vertel u er graag over.<br />
© TINKEBELL<br />
HET GEVAAR VAN DE ANGST<br />
Hypochonderen in Fukushima<br />
De kernramp in Fukushima op 11<br />
maart 2011. Iedereen herinnert zich<br />
het nieuws. Waarschijnlijk gaan de<br />
meeste mensen er vanuit dat velen<br />
stierven door de straling. Dat is niet zo.<br />
Er zijn geen stralingsdoden, maar veel<br />
mensen zijn overleden door angst. Dat<br />
is een ingewikkeld verhaal. Tinkebell<br />
(pseudoniem van Katinka) heeft zeven<br />
weken door het getroffen gebied gereisd<br />
en geluisterd naar de verhalen<br />
van bewoners en de stilte van verlaten<br />
dorpen. Ze heeft lokale<br />
rijst, bosbessen en<br />
vis uit Fukushima gegeten<br />
en officiële cijfers<br />
vergeleken met<br />
de straling die ze<br />
zelf mat. In dit boek<br />
legt ze uit hoe ze<br />
ontdekte dat angst<br />
soms gevaarlijker is<br />
dan het gevaar zelf.<br />
Uitgever: Atlas Contact.<br />
ISBN: 9789045034751<br />
(publicatie 15 maart <strong>2018</strong>)<br />
Katinka Simonse, die bekend is onder het pseudoniem Tinkebell, is een controversiële<br />
kunstenares. In 2005 is ze afgestudeerd aan de afdeling design van het Sandberg Instituut<br />
in Amsterdam. info@speakersacademy.nl<br />
54<br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> 55
WETENSCHAP<br />
WETENSCHAP<br />
DE RATIO WIKT, HET<br />
EMOTIONELE DNA BESCHIKT<br />
Het DNA is, zo weten we sinds kort, ons eerste en oudste emotionele geheugen. De structuur is stabiel en<br />
verandert traag, het gebruik van de opgeslagen informatie is juist zeer dynamisch. Elk organisme reageert op<br />
een veranderende omgeving door genen specifiek aan en uit te zetten om te kunnen overleven. Bij een gunstige<br />
uitwerking verandert die setting in een standaardinstelling, zodat organismen zich herinneren hoe zij in<br />
soortgelijke situaties moeten reageren en dat doorgeven aan hun nageslacht. Prof. dr. Pierre Capel heeft hierover<br />
het fascinerende boek ‘Het emotionele DNA – Gevoelens bestaan niet, maar ontstaan’ geschreven. Een bestseller<br />
over de biochemische achtergrond van de verbinding tussen geest en materie.<br />
Gevoelens. We kunnen ze vaak<br />
precies omschrijven, maar<br />
wanneer en waarom ze ontstaan<br />
weten we niet. Keiharde<br />
biochemie is met onze gevoelens<br />
verbonden en beïnvloedt ons functioneren<br />
tot op cellulair en moleculair niveau.<br />
Voor prof. dr. Pierre Capel is dat steeds duidelijker.<br />
“Het geldt dus ook voor het DNA<br />
dat de cellen gebruiken.” Mensen nemen de<br />
meeste beslissingen onbewust al in het limbisch<br />
systeem, het centrum van emoties en<br />
motivatie in de hersenen, waarin bijvoorbeeld<br />
de hippocampus, samen met de amygdala<br />
en andere hersengebieden, zorgt voor<br />
het consolideren van nieuwe informatie en<br />
emoties, zoals angst of woede. “Alle zintuiglijke<br />
waarnemingen gaan er direct naartoe.<br />
Daar bepalen we al of het voedsel dat we zien<br />
en ruiken geschikt is om te eten, maar ook of<br />
de persoon die we voor het eerst ontmoeten<br />
al dan niet betrouwbaar is. Pas daarna komt<br />
de ratio om de hoek kijken”, zegt prof. Capel.<br />
“In onze westerse cultuur denken we ten<br />
onrechte dat we rationele wezens zijn. We<br />
beseffen niet dat het positieve en negatieve<br />
gevoelens zijn die in sterke mate het ontstaan<br />
en verloop van ziekten, stress, pijn, angst én<br />
prof. dr. Pierre Capel<br />
Tekst: Jacques Geluk | Fotografie: Enith van Tongeren<br />
© PORTRET IN BEDRIJF | ENITH VAN TONGEREN<br />
relaties bepalen en uiteindelijk onze algehele<br />
gezondheid en levensduur.” Gevoelens<br />
ontstaan constant in voor iedereen verschillende<br />
situaties. De een ervaart een gebeurtenis<br />
als prettig, de ander als traumatisch. “Het<br />
gaat per keer om duizenden gegenereerde<br />
gevoelens, die reëel en zeer krachtig zijn en<br />
aantonen dat zekerheden niet bestaan, maar<br />
ontstaan door het introduceren van ernstige<br />
beperkingen van de werkelijkheid. Als je de<br />
wereld van het emotionele DNA wilt binnentreden<br />
kan dat alleen door bestaande<br />
zekerheden en vooroordelen los te laten.”<br />
IMMUNOLOGIE<br />
Pierre Capel heeft veertig jaar fundamenteel<br />
onderzoek gedaan. Wat blijkt: eigenlijk<br />
heeft alles met elkaar te maken. “Scheikunde<br />
had niet echt mijn liefde, maar toen ik binnen<br />
dat vakgebied biochemie tegenkwam<br />
sloeg de vonk over. Per ongeluk kwam de<br />
immunologie ook op mijn pad. Dat is zo<br />
breed. Elk lichaamsonderdeel heeft een<br />
ander immuunsysteem. Littekenweefsel op<br />
je hand geeft niks, in je oog maakt het je blind<br />
en in je hersenen verlamt het je.” Lachend:<br />
“Weet je dat penicilline niets anders is<br />
dan het immuunsysteem van de schimmel<br />
dat vervelende bacteriën wil tegenhouden?<br />
Op elk niveau zie je afweersystemen,<br />
die als een soort evolutionaire lasagne in<br />
lagen bescherming bieden. De oudste systemen<br />
komen in allerlei variaties voor in alle<br />
levensvormen, van komkommers tot zoogdieren.<br />
Ze zorgen er niet alleen voor dat we<br />
kunnen overleven, maar spelen bij mensen<br />
een waanzinnige rol in de partnerkeuze. Je<br />
wordt echt niet zomaar verliefd. Hondjes<br />
ruiken eerst aan elkaar, mensen doen dat<br />
ook, alleen zijn ze dat een beetje vergeten.<br />
In ‘Het emotionele DNA’ geef ik het voorbeeld<br />
van een nachtclubdanseres, die afhankelijk<br />
van het moment van haar cyclus totaal<br />
andere bedragen krijgt van de mannen op<br />
wier schoot ze gaat zitten. Zij ruiken, via<br />
allerlei stofjes, of een vrouw vruchtbaar is en<br />
reageren daar onbewust op. Bewust merken<br />
ze niets.” Alles in je lijf is verbonden. Emoties<br />
zijn daar onderdeel van. “Mensen met diabetes<br />
type 1 kunnen daar niets tegen doen,<br />
bij hen is er iets echt stuk. Bij diabetes type<br />
2 krijgt een gen een te hoge activiteit, waardoor<br />
de receptor voor insuline op slot gaat<br />
en de cellen hierdoor insuline-ongevoelig<br />
worden. Dat kun je emotioneel terugdraaien.<br />
Sommigen hoeven daarna nooit<br />
meer insuline te spuiten.” Capel legt uit hoe<br />
het werkt door een zonnebloem als voorbeeld<br />
te nemen. “Als de bodemgesteldheid<br />
verandert, bijvoorbeeld verzilt als gevolg van<br />
een dijkdoorbraak, komt die plant in zwaar<br />
weer terecht en ontstaat een zware emotie.<br />
De zonnebloem dreigt immers het loodje te<br />
leggen, tenzij ze haar genen op een nieuwe<br />
manier gaat gebruiken om met het extra<br />
zout te kunnen omgaan. Deze nieuwe DNAinstelling<br />
geeft zij door aan haar nakomelingen,<br />
waardoor kiemende zaadjes niet de<br />
mist ingaan. De DNA-opbouw is voor alles<br />
dat leeft exact hetzelfde. DNA is een informatieketen.<br />
Een computer werkt met plussen<br />
en minnen en DNA met vier eenheden<br />
(A, T, G, C), waarmee van alles te coderen<br />
is.” De emeritus hoogleraar loopt even weg<br />
en komt terug met een recente editie van het<br />
blad Nature. Met zichtbaar plezier laat hij<br />
foto’s zien van de Mona Lisa en andere figuren<br />
die zijn ontstaan door het op een speciale<br />
manier programmeren van de DNA-code,<br />
waardoor de letters A, T, G, C zich op een<br />
andere manier binden en basisvormen veranderen<br />
in pixels. “Dit is wat ik noem emergent:<br />
door een dynamische interactie tussen<br />
cellen en moleculen iets geheel nieuws laten<br />
ontstaan. Net zoals het leven, dat zoals je<br />
begrijpt stopt als de interactie ophoudt.”<br />
BALANS SLAAT DOOR<br />
Op de vraag waarom hij zijn boek heeft<br />
geschreven, antwoordt prof. Capel: “Het<br />
idee is langzaam gegroeid. Wetenschappelijk<br />
gezien bleek het allemaal veel breder te<br />
zijn dan alleen de moleculaire en cellulaire<br />
structuur en zag ik de emergentie. Bovendien<br />
merkte ik vanuit de neurobiologie dat<br />
emoties biochemische achtergronden hebben.<br />
De discrepantie tussen het ‘verneinen’<br />
van emoties en het overschatten van de ratio<br />
kwam ik steeds opnieuw tegen. Van reclameuitingen<br />
klopt in rationele zin meestal geen<br />
hout. In autoreclames praten ze niet over het<br />
aantal cilinders, de verbrandingswaarde en<br />
files, maar over een soort kosmisch gebeuren<br />
met mooie vrouwen, vrijheid en prachtige<br />
landschappen. De commercie speelt handig<br />
in op het feit dat beslissingen voor 95 procent<br />
‘TOEKOMST<br />
BESTAAT NIET:<br />
HET IS EEN<br />
VERSCHUIVEND<br />
HEDEN’<br />
op gevoelens zijn gebaseerd en de balans<br />
doorslaat naar de emotionele kant. Dat heeft<br />
mij gemotiveerd.” Hij geeft nog een voorbeeld.<br />
“Als ik naar jou kijk, scannen mijn<br />
ogen ongeveer 10.000 meetpunten op jouw<br />
gezicht, die bovendien in de tijd variëren.<br />
Zelfs spiertrekkinkjes neem ik onbewust<br />
waar. Heel snel vergelijk ik in mijn persoonlijke<br />
archief in de hippocampus de honderdduizenden<br />
gezichten die ik in de loop der<br />
tijd heb opgeslagen en geef ik, gebaseerd op<br />
voorgeprogrammeerde standaardinstellingen<br />
van wat ik al dan niet prettig vind, een<br />
waardeoordeel. In milliseconden, waarin<br />
een ongekende hoeveelheid bits door mijn<br />
hoofd vliegt, weet ik of ik iemand kan vertrouwen.<br />
Dat is echt big data. Bij een positief<br />
oordeel stel ik me open voor de ander, zonder<br />
dat ik er rationeel over heb nagedacht. Ik<br />
maak ‘goed gevoel’-hormonen (bijvoorbeeld<br />
oxytocine) aan, waarna er van alles in m’n lijf<br />
verandert en ik weet dat ik jou wil terugzien.<br />
Omgekeerd zorgen stresshormonen ervoor<br />
dat ik bij een negatief oordeel geen contact<br />
wil en bepaalde dingen voor mij houdt. Echt,<br />
in een ogenblik heb je een mens (of dier), aan<br />
de hand van reële waarnemingen, big data,<br />
een visuele scan, licht-donkerverhoudingen<br />
en de vorm van het gezicht, volledig gekarakteriseerd.<br />
Voor het leven! Vrouwen die<br />
denken geen kinderen te kunnen krijgen,<br />
kunnen na een scan van een paar milliseconden<br />
weten dat het met deze specifieke<br />
man wel zou kunnen lukken. Een soort oerinstinct,<br />
dat we nog wel bij dieren herkennen<br />
– die paren uitsluitend met partners die voor<br />
nakomelingen zorgen – maar niet bij onszelf.<br />
Emotionaliteit heeft een harde, bijna mathematische<br />
achtergrond, zonder dat we ons<br />
daarvan bewust zijn, maar die er wel voor<br />
zorgt dat liefde letterlijk blind maakt. Dat is<br />
biologisch ook noodzakelijk, voor de voortplanting.<br />
Wanneer je rationeel gaat nadenken<br />
over ‘die ander’ en plussen en minnen<br />
afweegt, wordt het nooit wat.”<br />
HET HIER EN NU<br />
DNA stuurt de hormonen aan, die ervoor<br />
zouden moeten zorgen dat iedereen kinderen<br />
zou willen hebben, maar dat is niet zo.<br />
Dat komt doordat we niet meer in het heden<br />
leven. Het is in onze huidige maatschappij<br />
belangrijk dat wij een tijdsbewustzijn hebben<br />
om ons voor bepaalde situaties te prepareren.<br />
“We zijn totaal van het hier en nu<br />
af en focussen op een leven dat er nog niet is<br />
en waarschijnlijk nooit exact zo zal komen.<br />
We plannen, stellen doelen en laten zesjarige<br />
kinderen een citotoetsje doen, om dan al te<br />
concluderen dat ze iets in de toekomst wel of<br />
niet kunnen. Dat kunnen we helemaal niet<br />
weten. Dus genereert dat niets dan angst en<br />
onzekerheid.” Ook hier komt Pierre Capel<br />
met een helder voorbeeld: “Een kind verwek<br />
je hier en nu in het orgasme. Dat komt. Als<br />
je een kinderwens hebt of de conceptie rationaliseert<br />
(kan het financieel wel, moeten we<br />
verhuizen?) ben je niet in het nu, maar met<br />
de toekomst bezig. Dat creëert ook onzekerheid<br />
en daardoor lukt het misschien niet.<br />
Iets anders: wanneer jij tijdens dit gesprek<br />
aan morgen denkt, heb je je aandacht er niet<br />
bij. Waarom toekomst niet bestaat: het is een<br />
verschuivend heden. Dat we zekerheden<br />
zoeken, die er niet zijn, komt door de angst<br />
die we zelf creëren door het nemen van rationele<br />
beslissingen waarmee we bepaalde situ-<br />
56<br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> 57
WETENSCHAP<br />
© THITIVONG<br />
COLUMN<br />
aties willen voorkomen. Uiteindelijk zijn het<br />
toch allemaal emotionele beslissingen. Hoe<br />
anders gaat het in Afrika. Daar leven de mensen<br />
vandaag. Hun ego’s zijn heel volwassen.<br />
Als je hen in hun bescheiden hutten vraagt<br />
wie zij zijn, komen er altijd hele rijke personen<br />
naar voren. Ze hebben een bepaalde<br />
trots. Omdat ze in het hier en nu zitten. Zij<br />
zeggen wat zij zijn, niet wat zij worden.”<br />
TWEEDE GEHEUGENLAAG<br />
Het gesprek komt op epigenetica, het vakgebied<br />
binnen de genetica dat de invloed<br />
bestudeert van de erfelijke veranderingen<br />
in de genfunctie die optreden zonder wijzigingen<br />
in de sequentie (volgorde van de<br />
basenparen) van het DNA in de celkern.<br />
“Een organisme, dat kan ook een alg, schimmel<br />
of bacterie zijn, verandert niet zijn DNA<br />
als het zich moet aanpassen aan veranderde<br />
omstandigheden. Macro-evoluties nemen<br />
honderdduizenden jaren in beslag. Microevoluties<br />
gaan daarentegen snel, ad hoc, en<br />
gaan niet over het veranderen maar gebruiken<br />
van het DNA, dat ik wel eens omschrijf<br />
als een orgel met 21.000 registers oftewel<br />
genen die je aan en uit kunt zetten. De<br />
nieuwe standaardinstelling in het DNAgeheugen<br />
zorgt er – zoals bij de zonnebloem<br />
– voor dat het organisme als het in dezelfde,<br />
aangepaste omgeving terechtkomt, weet wat<br />
het moet doen. DNA is ons eerste geheugen,<br />
dat vergeten mensen. De tweede geheugenlaag,<br />
gelokaliseerd in de hersenen, is laat in<br />
de evolutie ontstaan. Het limbisch geheugen<br />
slaat al onze zintuiglijke waarnemingen<br />
op, verwerkt ze, maar is niet altijd toegankelijk.<br />
Er zitten hevige emoties tussen, die<br />
een enorm heftige hormoonproductie in<br />
gang kunnen zetten, met als gevolg angsten<br />
vluchtgedrag. Het elke dag herbeleven<br />
van vervelende of traumatische gebeurtenissen<br />
betekent dat leven onmogelijk wordt.<br />
Dus zit er op het geheugen een actieve rem<br />
die deze herinneringen onderdrukt. Associaties<br />
kunnen er echter voor zorgen dat je<br />
© PORTRET IN BEDRIJF | ENITH VAN TONGEREN<br />
‘AFRIKANEN<br />
ZEGGEN WAT<br />
ZE ZIJN, NIET<br />
WAT ZIJ WILLEN<br />
WORDEN’<br />
die geheugenfunctie reactiveert, waardoor je<br />
alles toch weer herbeleeft. #Me Too laat dat<br />
goed zien. Sommige slachtoffers van seksuele<br />
intimidatie hebben zich twintig jaar lang<br />
nauwelijks herinnerd wat er is gebeurd. Dat<br />
is actief weggedrukt. Nu is er een aanleiding<br />
en komt alles weer boven.” Zonder iets<br />
af te doen aan het onrecht dat is geschied,<br />
zegt prof. Capel: “Wat zij zich herinneren is<br />
niet exact de concrete situatie, want waardevrij<br />
en rationeel opslaan kan niet. Alles<br />
is bewerkt en gefilterd, doordat aan elke<br />
impuls een waardeoordeel hangt. Daarom<br />
zijn getuigenverklaringen nooit echt helemaal<br />
betrouwbaar, iedereen ziet wat anders.”<br />
MEDITATIE<br />
Er is eigenlijk maar één manier om dichterbij<br />
je emotionele DNA te komen: meditatie.<br />
Niet het mediteren zelf, maar door even<br />
tijdloos, in het heden te zijn. “In het heden<br />
ligt de Hof van Eden, in de toekomst niet.<br />
Geef je emoties de ruimte, beoordeel ze zelf<br />
en controleer daarna pas wat de omgeving<br />
vindt. Velen doen het andersom. Dan zegt<br />
de omgeving hoe het moet en proberen zij<br />
hun emoties en gevoelens aan te passen. Ik<br />
ben altijd vrij zorgeloos geweest omdat ik<br />
de waarden om mij heen nooit als uitgangspunt<br />
nam, maar als punt waar ik naartoe kon<br />
groeien of wat ik kon verwerpen. Ik noem<br />
mezelf emotioneel autodidact.”<br />
Ten slotte vraag ik prof. Capel wat hij precies<br />
bedoelt met de ondertitel van zijn succesvolle<br />
boek: ‘Gevoelens bestaan niet, ze<br />
ontstaan’. “Uit interacties tussen systemen<br />
(cellen, moleculen of zelfs mensen) – het<br />
geheel is immers groter dan de som der delen<br />
– ontstaan essentiële, richtinggevende en<br />
sturende krachten. Mensen die elkaar jarenlang<br />
liefhebben, haten elkaar later enorm<br />
tijdens de vechtscheiding. Dat is dezelfde<br />
kracht, alleen omgekeerd. De interacties tussen<br />
mensen of mensen en hun omgeving zijn<br />
gebaseerd op steeds weer nieuwe gevoelens.<br />
Een jongetje dat vaak ziek was had veel steun<br />
aan het uitzicht op een boom die voor zijn<br />
raam stond. Later onderzocht hij, inmiddels<br />
dokter, of zo’n uitzicht het genezingsproces<br />
zou beïnvloeden en vond dat patiënten in het<br />
ziekenhuis sneller genezen, minder problemen<br />
hebben en eerder naar huis mogen wanneer<br />
zij zicht hebben op de natuur, waarna<br />
hij dit in Science publiceerde. Een voorbeeld<br />
van hoe in de interactie gevoelens ontstaan.<br />
Je hebt geen gevoel voor mensen die je nooit<br />
hebt gezien, dat ontstaat als je elkaar ontmoet.<br />
Als zodanig bestaan gevoelens niet,<br />
maar als ze er zijn is de kracht enorm.”<br />
Prof. dr. Pierre Capel is emeritus hoogleraar experimentele immunologie aan de Universiteit Utrecht. Naast jarenlang fundamenteel en<br />
moleculair-biologisch onderzoek binnen het vakgebied van de immunologie, heeft hij ook gewerkt aan de ontwikkeling van nieuwe therapieën<br />
en inzichten op het gebied van beenmerg- en niertransplantatie en het ontwikkelen van op antistof gebaseerde immunotherapieën. De laatste<br />
jaren heeft hij de biochemische achtergrond van sport, yoga en meditatie bestudeerd. Hij houdt daarover geregeld lezingen en gastcolleges.<br />
Capel is zeer geïnteresseerd in kwantummechanica en kan daarover veel vertellen. info@speakersacademy.nl<br />
FACTOR 6:<br />
MEER PRODUCTIVITEIT<br />
IN TRANSPORT? DAT<br />
KAN ALLEEN SAMEN<br />
Tekst: jhr. dr. Walther Ploos van Amstel<br />
Tijdens de Nationale Klimaattop hebben bedrijven, overheden en<br />
maatschappelijke organisaties afspraken gemaakt om de uitstoot van<br />
CO₂ te verminderen voor het Akkoord van Parijs. De transportsector<br />
heeft de afgelopen jaren geweldig bijgedragen aan het verbeteren van de<br />
luchtkwaliteit, maar de uitstoot van CO₂ is in 30 jaar helaas toegenomen,<br />
daar waar andere sectoren juist grote stappen hebben gezet.<br />
De topsector logistiek stelt dat<br />
het goederenvervoer een factor<br />
6 aan CO₂-productiviteit<br />
moet winnen in 2050. De<br />
geijkte maatregelen leveren<br />
geen factor 6 op. Transporteurs moeten<br />
samen met hun verladers harder aan de<br />
slag met schone transporttechnologie, slimmere<br />
logistieke concepten om aan de vraag<br />
van klanten te voldoen, het delen van transport-<br />
en verkeersdata en stimulerend overheidsbeleid.<br />
SAMENWERKING<br />
Meer CO₂ -productiviteit is te bereiken met<br />
techniek: lichte elektrische voertuigen voor<br />
stadslogistiek, ‘platooning’ en schone vrachtwagens<br />
en binnenvaartschepen. Maar, dat is<br />
niet voldoende. Verladers en transporteurs<br />
moeten hun multimodale capaciteiten delen<br />
en samen veel slimmer inzetten; meer lading<br />
met veel minder vervoermiddelen. De logistieke<br />
sector moet inzetten op innovatieve<br />
dienstverlening om de groei van het eigen<br />
vervoer in steden te stoppen.<br />
SOCIALE INNOVATIE<br />
Bij factor 6 gaat het om het slimmer regelen<br />
van transport. Dat is nog steeds mensenwerk.<br />
Daarom is sociale innovatie eerst<br />
nodig op strategisch managementniveau;<br />
zijn de ondernemers in de sector klaar voor<br />
echte samenwerking? Zijn we in staat andere<br />
afspraken te maken met ontvangers? Het<br />
gaat behalve om hardware en software ook<br />
om ‘mindware’. Vervolgens is sociale innovatie<br />
nodig bij planners, inkopers en verkopers<br />
en niet in de laatste plaats bij de chauffeurs<br />
achter het stuur.<br />
Jonkheer dr. Walther<br />
Ploos van Amstel is<br />
bedrijfseconoom,<br />
lector City Logistiek<br />
en logistiek adviseur.<br />
© PETER VAN ENK<br />
info@speakersacademy.nl<br />
58<br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> 59
© EVERT-JAN DANIELS<br />
GEZONDHEID<br />
‘BINNEN AFZIENBARE TIJD<br />
RICHT 50% VAN DE ZORGSECTOR<br />
ZICH OP PREVENTIE’<br />
Voldoende inname van vitaminen en micronutriënten is volgens dr. Matthias Rath, arts en grondlegger van<br />
de moderne cellulaire geneeskunde, de sleutel voor het voorkomen en behandelen van levensbedreigende<br />
en chronische ziekten. Hij baseert die stelling op jarenlang wetenschappelijk onderzoek. De farmaceutische<br />
industrie en de Vereniging tegen de Kwakzalverij bestrijden zijn werk. "Met steeds minder succes", zegt dr.<br />
Rath, die tegelijk constateert dat de belangstelling voor vitamineonderzoek ook bij grote (farmaceutische)<br />
ondernemingen groeit. In dit <strong>ACADEMY</strong>®Magazine doet hij, samen met bestuurslid en biochemicus dr.<br />
Aleksandra Niedzwiecki, zijn verhaal, zodat lezers hun eigen mening kunnen vormen.<br />
‘IK WIL MENSEN NIET<br />
WEGHOUDEN BIJ HUN ARTSEN,<br />
MAAR JUIST SAMENWERKING<br />
ZOEKEN, ZODAT WE<br />
PATIËNTEN SAMEN HET BESTE<br />
KUNNEN HELPEN’<br />
“<br />
Cardiovasculaire<br />
dr. Matthias Rath en dr. Aleksandra Niedzwiecki<br />
Tekst: Jacques Geluk<br />
aandoeningen<br />
(hart- en vaatziekten),<br />
arteriosclerose (verdikking<br />
van de slagaderen) en andere<br />
levensbedreigende en chronische<br />
ziekten, waaronder kanker, zijn in<br />
veel gevallen te voorkomen of te repareren<br />
door behandeling met een combinatie van<br />
vitamine C, andere vitaminen en microvoedingsstoffen.<br />
Daaraan ligt jarenlang<br />
onderzoek ten grondslag, waardoor we onze<br />
methode wetenschappelijk kunnen bewijzen”,<br />
zegt dr. Matthias Rath in het gebouw<br />
van de Dr. Rath Health Foundation in Heerlen.<br />
“Vitamine C en micronutriënten zorgen<br />
voor duizenden biochemische reacties<br />
in al onze cellen. Een chronisch gebrek<br />
eraan betekent dat miljoenen lichaamscellen<br />
slecht functioneren. Dat laatste willen<br />
en kunnen we voorkomen.” In hun recente<br />
boek ‘De overwinning op kanker!’ schrijven<br />
dr. Rath en dr. Aleksandra Niedzwiecki, die<br />
aan het hoofd staat van de Amerikaanse vestiging,<br />
specifieker dat natuurlijke, op vitaminen<br />
en microvoedingsstoffen gebaseerde<br />
geneeswijzen sleutelmechanismen in cellen<br />
blokkeren die van een kanker een dodelijke<br />
ziekte maken. Ze constateren dan ook<br />
dat het ‘vergiftigen van cellen door chemotherapie<br />
en bestraling’ op den duur volledig<br />
zal zijn vervangen door celregulering, een<br />
methode die effectiever is en gezonde cellen<br />
spaart. Voldoende inname van vitaminen<br />
en andere microvoedingsstoffen kan volgens<br />
hen de ongecontroleerde aanmaak van<br />
enzymen en biokatalysatoren voorkomen.<br />
Dat zijn kleine proteïnen die als ‘biologische<br />
scharen’ de weg vrijmaken voor kankercellen<br />
om uit te zaaien.<br />
HET BEGIN<br />
In de jaren tachtig is de Duitse medische<br />
student Matthias Rath samen met de Amerikaanse<br />
scheikundige Linus Pauling (†<br />
1994) actief in de vredesbeweging. Hij rijdt<br />
de tweevoudige Nobelprijswinnaar (scheikunde<br />
en vrede) in Duitsland van lezing<br />
naar lezing en leert hem goed kennen. “Ik<br />
studeerde cardiologie, nadat mijn vader<br />
was gestorven aan een hartaanval. Linus<br />
wees me erop dat wetenschappelijk onderzoek<br />
belangrijk is om een goede arts te kunnen<br />
worden. Dat was de les van mijn leven.<br />
Ik pakte onderzoek naar arteriosclerose<br />
(slagaderverdikking) op aan de Universiteit<br />
Hamburg. Daaruit bleek dat lipoproteïne<br />
(a), die nauw gerelateerd is aan vitamine<br />
C en ons metabolisme, een risicofactor is.<br />
60<br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> 61
GEZONDHEID<br />
GEZONDHEID<br />
Destijds, rond 1987, dacht ik nog aan toeval en hield ik me niet zo<br />
bezig met vitaminen, maar naarmate het onderzoek vorderde ging<br />
het vuurtje branden en raakte ik echt geïnteresseerd.” Hij praat met<br />
gevestigde wetenschappers, maar die steunen hem niet echt. “Vergeet<br />
het, zeiden ze, geen enkele serieuze wetenschapper werkt met vitaminen.<br />
In 1989 bezocht ik Linus en vertelde hem over lipoproteïne (a) en<br />
het feit dat dit molecuul alleen voorkomt in mensen en andere wezens<br />
die het vermogen zelf vitamine C te produceren hadden verloren. Een<br />
connectie die nooit eerder was vastgesteld.” Terug in Berlijn ontvangt<br />
dr. Rath een brief van Linus, die hem voorstelt een wetenschappelijke<br />
publicatie te schrijven. “Belangrijker is dat hij mij uitnodigde een cardiovasculaire<br />
onderzoeksgroep binnen het Linus Pauling Instituut te<br />
starten en zijn persoonlijk medewerker te worden.” Als in 1994 duidelijk<br />
is dat Pauling (dan 92) niet lang meer te leven heeft overweegt<br />
Rath terug te keren naar Duitsland om zich met gevestigder zaken<br />
bezig te houden. “Dr. Niedzwiecki en twee anderen probeerden mij<br />
tegen te houden: ‘Wanneer jij dat doet bloedt al het werk dood, omdat<br />
niemand anders de controversiële fakkel van vitamineonderzoek zal<br />
overnemen’. Het is hen gelukt!”<br />
DERTIG JAAR ONDERZOEK<br />
Inmiddels is Matthias Rath al dertig jaar met onderzoek bezig.<br />
Eerst samen met collega’s naar cardiovasculaire ziekten aan de Universiteit<br />
Hamburg, vervolgens naar de connectie tussen cardiovasculaire<br />
risicofactoren, arteriosclerose en vitaminemetabolisme, in het<br />
bijzonder vitamine C aan het Linus Pauling Instituut. “In 1999 waren<br />
er voldoende fondsen om ons eigen instituut te beginnen, waarvan<br />
dr. Niedzwiecki de eerste directeur werd. Inmiddels is het een van de<br />
toonaangevende instituten op het gebied van natuurlijke gezondheid<br />
op wetenschappelijke grondslag, met speciale aandacht voor hart- en<br />
vaatziekten en kanker. Het is vanaf het begin ons uitgangspunt dat we<br />
alles dat we beweren wetenschappelijk kunnen onderbouwen.”<br />
“Een bijzonder feit is dat het Amerikaanse patentbureau al in 1994<br />
octrooi heeft verleend op onze wetenschappelijk onderbouwde therapie<br />
voor de preventie en omkeren van arteriosclerose: het weer laten<br />
verdwijnen van bestaande cardiovasculaire plak (verstopte bloedvaten).<br />
Dat was nooit eerder gebeurd. In teamverband is het ons gelukt<br />
daarna patent te krijgen op de eerste therapie voor de natuurlijke preventie<br />
en behandeling van neoplasma, de Latijnse naam voor kanker.<br />
Op beide gebieden zijn we wat preventie betreft pioniers”, zegt<br />
dr. Rath. “De reguliere medische wereld heeft het patent op de therapie<br />
voor hart- en vaatzieken grotendeels genegeerd. De reactie die ik<br />
kreeg van het hoofd cardiologie van de Harvard Medical School, naar<br />
aanleiding van de publicaties die hebben geleid tot het octrooi, was<br />
wel opbouwend. Een half jaar later was deze man zijn functie kwijt.<br />
Daaruit kan iedereen zijn eigen conclusies trekken. De onderzoeksresultaten,<br />
die hebben geleid tot het patenteren van onze therapie om<br />
het uitzaaien van kankercellen met behulp van micronutriënten te<br />
voorkomen, zijn door ons ingezonden naar medische conferenties.<br />
Ze zijn allereerst besproken tijdens een borstkankerconferentie in<br />
Miami in 2002. Een jaar later waren ze onderwerp van een serie lezingen<br />
op Duitse universiteiten die zich bezighouden met kankeronderzoek.<br />
De gevestigde medische orde, waaraan ik refereer als de status<br />
quo, vond dat dit moest stoppen. Lobbyorganisaties die de belangen<br />
van de farmaceutische industrie vertegenwoordigden spanden zo’n<br />
honderd rechtszaken tegen mij persoonlijk en ons onderzoeksinstituut<br />
aan om dat voor elkaar te krijgen. Vanuit hun standpunt gezien<br />
begrijpelijk: de medicijnmarkt voor kanker is bijzonder lucratief.<br />
Bedrijven verdienen miljarden met de verkoop van chemotherapiemedicamenten,<br />
wat in wezen neerkomt op de verkoop van illusies.<br />
Ze zijn als de dood dat ons onderzoek ‘mainstream’ wordt en die kant<br />
lijkt het nu geleidelijk op te gaan. De filosoof Arthur Schopenhauer<br />
zei het al: ‘Alle belangrijke historische ontdekkingen bestaan uit drie<br />
fasen. Eerst worden ze belachelijk gemaakt, daarna hevig bevochten<br />
en daarna geaccepteerd.”<br />
DERDE FASE<br />
“Nu zijn we duidelijk aan het begin van de derde fase, waarin de<br />
reguliere geneeskunde de explosie aan wetenschappelijke publicaties<br />
over vitaminen niet meer kán negeren. Het zijn er inmiddels<br />
tienduizenden. Een recente Nederlandse universitaire studie toont,<br />
net als wij ruim een decennium geleden, nu ook aan dat vormen<br />
van natuurlijke vitamine C in combinatie met vitamine B en enkele<br />
andere componenten het sterftecijfer aan kanker tot beneden tien<br />
procent kan reduceren. Ons onderzoek laat zien dat het in bepaalde<br />
omstandigheden nodig kan zijn ascorbinezuur te combineren met<br />
bijvoorbeeld natrium- of calciumascorbaat. Vitamine C-moleculen<br />
die zijn verbonden met vetzuren kunnen effectief zijn bij cardiovasculaire<br />
gezondheidsproblemen.”<br />
Op dit moment loopt er geen enkele rechtszaak meer tegen de<br />
Dr. Rath Health Foundation. “Men heeft het opgegeven. Wereldwijd<br />
kunnen ze in geen enkele rechtszaal punten scoren door ons<br />
onderzoek in diskrediet te brengen of te bestempelen als kwakzalverij.<br />
Ze proberen het wel op andere manieren, maar het is een kwestie<br />
van tijd vooraleer de geschiedenis bijvoorbeeld de Vereniging tegen<br />
de Kwakzalverij inhaalt. Ze zien het nog niet en proberen de vooruitgang<br />
te vertragen door twijfel en angst te zaaien. Ze kunnen ons<br />
ongelijk niet bewijzen en zullen in de vergetelheid raken.”<br />
© COURTESY DRRATHRESEARCH.ORG<br />
___<br />
dr. Aleksandra Niedzwiecki<br />
SAMENWERKEN MET<br />
REGULIERE GENEESKUNDE<br />
Critici beweren dat dr. Rath en zijn team mensenlevens in gevaar<br />
brengen, omdat hij hen weghoudt van de reguliere, traditionele<br />
geneeskunde. Niets is volgens hem minder waar. Hij is ervan overtuigd<br />
dat het inzetten van vitaminen, mineralen en andere microvoedingsstoffen<br />
binnen enkele jaren ‘mainstream’ zal zijn en tot de<br />
gewone geneeskunde zal behoren. “Ik wil mensen niet weghouden<br />
bij hun artsen, maar juist samenwerking zoeken, zodat we patiënten<br />
samen het beste kunnen helpen.” Wel constateert hij dat momenteel<br />
wereldwijd jaarlijks 16,5 miljoen mensen sterven aan hartziekten en<br />
7,5 miljoen aan kanker. “Als onze publicaties en die van Linus zouden<br />
zijn opgevolgd en twintig jaar geleden onderdeel zouden zijn geweest<br />
van de reguliere geneeskunde, hadden wellicht honderden miljoenen<br />
levens gered kunnen worden. Degenen die dat hebben geblokkeerd<br />
zullen ooit verantwoordelijk worden gehouden.” Op de vraag<br />
wat er de oorzaak van is dat dit niet is gebeurd, antwoordt Matthias<br />
Rath: “De mechanistische natuur van de huidige geneeskunde komt<br />
voort uit het principe van patentering. Een eeuw geleden was alleen<br />
octrooi mogelijk op een medicijn als dat gepaard ging met de ontwikkeling<br />
van een synthetisch molecuul dat nieuw was voor het menselijk<br />
lichaam. Investeerders in de geneesmiddelenindustrie kozen<br />
daarom voor een mechanistische benadering om winst te kunnen<br />
maken. Chemotherapie is het beste voorbeeld. Je schiet als het ware<br />
met een geweer cellen kapot, zonder te kijken of het gezonde of kankercellen<br />
zijn.” De patiënt wordt daar over het algemeen niet beter<br />
van, de industrie wel.<br />
NIEUWE RICHTING<br />
Daarom was het volgens de Duitse arts nodig een andere richting<br />
in te slaan. “Dat begint met het begrijpen van de aard van biochemische<br />
mechanismen op cellulair niveau. Daarna is het essentieel<br />
natuurlijke moleculen, in het bijzonder micronutriënten te vinden,<br />
die biochemische processen in ons lichaam kunnen reguleren. Door<br />
kankercellen te confronteren met vitamine C, in synergie met andere<br />
microvoedingsstoffen, krijgen die twee opties: ofwel ze herinneren<br />
zich de juiste genetische code om goed te kunnen functioneren of<br />
ze plegen zelfmoord. Dit is geen willekeurige observatie, maar door<br />
onderzoek in meer dan vijftig menselijke kankercellijnen bewezen<br />
dat dit gebeurt. Inmiddels zijn door ons ongeveer een dozijn essentiële<br />
micronutriënten geïdentificeerd die samenwerken als een orkest<br />
en precies dat doen. Tienduizenden mensen wereldwijd volgen nu<br />
dit protocol en we hebben het samengevat in ons populairwetenschappelijke<br />
boek over achttien jaar onderzoek op dit gebied. Daarin<br />
staat eigenlijk één simpele boodschap: preventie. Wij leggen uit hoe<br />
mechanismen op cellulair niveau werken en hoe micronutriënten<br />
interveniëren om niet meer functionerende cellen weer te reguleren.<br />
Het gaat ons er niet per se om te corrigeren wat is misgegaan, we willen<br />
voorkomen dat er überhaupt niets mis kan gaan. Dat is het fundament<br />
van preventie.”<br />
DE TOEKOMST<br />
Kijkend naar de toekomst, zegt dr. Rath: “Wetenschappelijk kunnen<br />
we een periode binnentreden waarin niet alle, maar wel veel ziekten<br />
op grote schaal zijn te voorkomen. Veel onderzoek is nog nodig,<br />
te beginnen naar het nog beter begrijpen van het functioneren van<br />
cellen op cellulair niveau en de rol die micronutriënten spelen als<br />
regulatoren. Eén van de basisargumenten die ik gebruik is dat de<br />
meeste dieren hun eigen vitamine C produceren, waardoor bij hen<br />
hart- en vaatziekten en andere typisch menselijke aandoeningen als<br />
hoge bloeddruk en diabetes niet of nauwelijks voorkomen. Daar was<br />
Linus Pauling erg door gefascineerd. De mens kan dat niet meer en<br />
moet zijn vitamine C uit zijn voedsel halen. Omdat daar door allerlei<br />
omstandigheden steeds minder vitaminen inzitten, zetten wij in op<br />
supplementen met voldoende werkzame stoffen. Elk supplement is uit<br />
62<br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> 63
GEZONDHEID<br />
GEZONDHEID<br />
© EVERT-JAN DANIELS<br />
en te na getest om daarvan verzekerd te zijn.<br />
Uit eigen onderzoek is onlangs gebleken dat<br />
een aantal grote fabrikanten van voedingssupplementen<br />
onderzoek nalaat, waardoor<br />
deze niet effectief zijn. Hoge niveaus van<br />
vitamine C kunnen een groot aantal ziekten<br />
voorkomen. Wanneer dat nodig is dienen<br />
we die intraveneus toe om de concentratie<br />
en dus de werking in de cellen te vergroten.”<br />
De meningen over hoeveel vitamine C mensen<br />
nodig hebben om er baat van te ondervinden<br />
zijn verdeeld. Onderzoek in Amerika<br />
onder mensapen wijst uit dat deze primaten,<br />
die evenals wij zelf geen vitamine C produceren,<br />
900 mg per dag nodig hebben om<br />
gezond te blijven. Voor mensen is het advies<br />
75 mg. Dat snapt niemand volgens dr. Rath.<br />
“Als de baas van een farmaceutisch bedrijf<br />
weet dat vitaminen uiteindelijk zijn markt<br />
vernietigen, is hem er alles aan gelegen dat<br />
die niet wordt aangetast. Een van de manieren<br />
dat te doen is mensen te laten leven met<br />
een chronisch vitaminetekort, maar helaas<br />
voor deze fabrikant ontwaakt de mens.”<br />
VERWARRING<br />
Vitamine C helpt dus. Volgens dr. Rath<br />
geldt dat ook voor aanvullende micronutriënten,<br />
zoals plantextracten en geelwortel.<br />
“Het kankercentrum in Heidelberg heeft<br />
gekeken naar kruisbloemige planten. Polyfenolen<br />
zijn onderdeel van een grote groep<br />
plantnutriënten die werkzaam zijn bij bijna<br />
alle kankervormen. Ze blokkeren uitzaaiingen.”<br />
Dr. Aleksandra Niedzwiecki schuift<br />
aan. Samen met haar team heeft zij micronutriëntensynergie<br />
ontwikkeld, door de<br />
wisselwerking tussen de verschillende voedingsstoffen<br />
te bestuderen. “Daardoor kun<br />
je zelfs de hoeveelheden van bepaalde stoffen<br />
die nodig zijn om het beoogde effect te<br />
bereiken reduceren van grammen naar milligrammen.<br />
Begrijpen hoe je celregulering<br />
kunt toepassen op basis van de samenstelling<br />
van nutriënten, maakt ons werk spannend.<br />
Vooral omdat we bijna het ideale<br />
evenwicht hebben gevonden”, zegt dr. Rath.<br />
Hij erkent dat dit soort ontwikkelingen en<br />
de ontkenning van de positieve effecten<br />
door de reguliere geneeskunde patiënten in<br />
verwarring kunnen brengen. “Mijn wetenschappelijk<br />
advies als een kankerpatiënt<br />
vraagt wat te doen: “Zoek een arts die om<br />
jou geeft en openstaat voor de conventionele<br />
én de natuurlijke benadering. Iemand<br />
die geen agent is van de farma-sector en ook<br />
niet blind chemotherapie voorschrijft. Niemand<br />
kan beweren altijd kanker te kunnen<br />
genezen, maar de op natuur gebaseerde<br />
wetenschap, zoals ons instituut die beoefent,<br />
is hard op weg kanker en andere ernstige<br />
aandoeningen te reduceren tot beheersbare,<br />
soms chronische ziekten.” Het is natuurlijk<br />
heel verstandig de micronutriëntentherapie<br />
te combineren met een gezonde leefstijl.<br />
“We zeggen niet rook maar lekker door, wij<br />
lossen de schade wel op. Zo werkt het niet.<br />
Regelmatig bewegen en gezond eten dat veel<br />
natuurlijke vitaminen bevat helpen mee. Een<br />
grotendeels ‘whole food plant based’-voedingspatroon<br />
raad ik zeker aan. Biologisch<br />
eten helpt bovendien de toxische aspecten<br />
van voeding te neutraliseren. Probeer<br />
‘DE ONDERSCHATTE<br />
GENEESKRACHT VAN<br />
VITAMINE C’<br />
bovendien te ontspannen om negatieve psychologische<br />
effecten op het metabolisme te<br />
verminderen. Daardoor kun je zelfs de hoeveelheden<br />
van bepaalde stoffen die nodig<br />
zijn om het beoogde effect te bereiken reduceren<br />
van grammen naar milligrammen.<br />
Begrijpen hoe je celregulering kunt toepassen<br />
op basis van de samenstelling van nutriënten,<br />
maakt ons werk spannend. Vooral<br />
omdat we bijna het ideale evenwicht hebben<br />
gevonden”, zegt dr. Rath.<br />
LAGERE KOSTEN<br />
Het gesprek komt op het kostenaspect<br />
van de gezondheidszorg. Het debat daarover<br />
in Nederland is fel. Sommige kankermedicijnen<br />
worden niet meer vergoed,<br />
doordat ze te duur zijn. Aan de andere kant<br />
zijn er betaalbare alternatieve oplossingen,<br />
zoals die van het instituut van dr. Rath.<br />
“Ik zou de minister-president aanraden<br />
een groot deel van het geld dat normaliter<br />
naar de medicijnfabrikanten gaat te gebruiken<br />
voor het opzetten van een staatsonderzoeksinstituut<br />
dat onafhankelijk onderzoek<br />
doet naar natuurlijke, op bewijzen gebaseerde<br />
geneeskunde. Bovendien zou er<br />
een studie moeten komen die conventionele<br />
farmaceutische middelen vergelijkt<br />
met cellulaire medicatie en andere alternatieve<br />
oplossingen. Meer mensen zouden<br />
druk op hun volksvertegenwoordigers<br />
moeten uitoefenen om dit te bereiken. Het<br />
zou een moedige stap zijn van de Staat der<br />
Nederlanden als zij daaraan gehoor geeft.<br />
Helaas zijn veel politici te nauw verbonden<br />
met lobbyisten om onafhankelijk te kunnen<br />
zijn.” Volgens Rath gaat 95 procent van het<br />
onderzoeksgeld voor gezondheidszorg naar<br />
medicijnen en behandelingen die repareren.<br />
Slechts vijf procent naar preventie. “Dat<br />
zal over vijf jaar veranderd zijn. Dan is vijftig<br />
procent van de zorgbegroting bestemd<br />
voor het voorkomen van ziekten, zijn er<br />
gezondheidsadviescentra in elke stad, krijgen<br />
scholieren les over voeding en praktische<br />
manieren om ziek zijn te voorkomen.<br />
Dat heeft niet alleen synergetische effecten<br />
© EVERT-JAN DANIELS<br />
in Europa, maar zorgt er ook voor dat mensen<br />
in derdewereldlanden leren welke planten<br />
geneeskrachtig zijn en niet meer zoveel<br />
dure medicijnen hoeven te importeren.”<br />
‘WETENSCHAPPELIJKE<br />
WAARHEID’<br />
“Wij vechten voor de wetenschappelijke<br />
waarheid en het belangrijkste wapen is educatie:<br />
het brengen van kennis naar mensen<br />
op een manier die zij begrijpen”, zegt dr.<br />
Niedzwiecki. “We stellen graag instrumenten<br />
beschikbaar, zodat mensen hun eigen<br />
mening kunnen vormen en hopeloos tot de<br />
conclusie komen dat natuurlijke gezondheidszorg<br />
de juiste richting is.”<br />
Toegang tot natuurlijke gezondheidzorg<br />
is een belangrijk aspect en daarin constateert<br />
ze een verschil tussen de Verenigde<br />
Staten en Europa. “In Amerika is het niet<br />
nodig te bewijzen dat voedingssupplementen,<br />
die vrij verkrijgbaar zijn, onveilig zijn.<br />
De overheid moet het omgekeerde aantonen.<br />
Wel zijn er nu beperkingen wat betreft<br />
de doses micronutriënten die verkocht<br />
mogen worden en op gezondheidsclaims<br />
die op de verpakking mogen staan.<br />
Mensen trekken echter ook daar hun<br />
eigen conclusies.”<br />
Dr. Matthias Rath is in 1955 geboren in Stuttgart. Na voltooiing van zijn medische opleiding werkte hij als arts en onderzoeker aan de<br />
universiteitskliniek van Hamburg en bij het Duitse hartcentrum in Berlijn. Zijn onderzoek richtte zich vooral op de oorzaken van atherosclerose<br />
en hart- en vaatziekten. Dr. Aleksandra Niedzwiecki, bestuurslid van de Dr. Rath Health Foundation, is hoofd van het onderzoeksinstituut in<br />
Californië. Ze behaalde haar doctorstitel in de biochemie aan de universiteit van Warschau in Polen. info@speakersacademy.nl<br />
64<br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> 65
© PETRINA<br />
COLUMN<br />
MENS<br />
ERGER JE NIET!<br />
"Als je anderen de schuld geeft, mis je de kans om te veranderen", zeg ik tegen de medewerkers van<br />
een verzekeringsmaatschappij. De groep bestaat uit mensen van diverse leeftijden, die verschillende<br />
functies uitoefenen. Mijn workshop is een onderdeel van hun vitaliteitsprogramma. De vraag die ik<br />
laat landen is: "Waar erger je je aan?"<br />
Tekst: Hélène Oosterhuis<br />
‘VERSPIL JE ENERGIE<br />
NIET AAN HET<br />
VEROORDELEN VAN DE<br />
ANDER, MAAR GEBRUIK<br />
HET VOOR JE EIGEN<br />
ONTWIKKELING’<br />
De een roept: "Ik erger mij<br />
aan mensen die arrogant<br />
zijn." Zijn achterbuurvrouw:<br />
"Mij irriteren luie mensen."<br />
En van achter hoor ik: "Ik<br />
hou niet van dominantie." En ondertussen<br />
noteert mijn viltstift gretig de ergernissen uit<br />
het publiek op een flipover.<br />
Als alles staat genoteerd, geef ik het<br />
woord aan een medewerker die haar ergernis<br />
toelicht. "Als het druk is, dan is er een<br />
collega die altijd moppert en zeurt. Daar<br />
word ik echt gek van." Ik schat haar een jaar<br />
of 30 en als ik haar even lang aankijk, vervolgt<br />
ze: "Het is echt een irritante vent die<br />
mijn motivatie wegneemt."<br />
Ik pak een spiegel uit mijn reiskoffer en<br />
stop die in haar handen. "Ken je de uitdrukking<br />
wat je zegt ben jezelf." Hier moet<br />
ze even over nadenken en ze vraagt: "Wat<br />
bedoel je precies? Mopper ik zelf dan?"<br />
"Wellicht te weinig... Je hebt misschien<br />
jezelf het mopperen ontzegd. Ooit heb je<br />
bepaald dat mopperen irritant is en omdat<br />
je het niet bij jezelf accepteert, veroordeel je<br />
dat wanneer een ander moppert. Perceptie<br />
is projectie. Mag ik je uitdagen?"<br />
Ik zet de spiegel neer en spreek de hele<br />
zaal voltallig aan: "Als je van jezelf niet<br />
accepteert dat je lui mag zijn of mag mopperen,<br />
dan veroordeel je dat gedrag bij jezelf<br />
en de ander. Vervolgens zal je juist NIET<br />
gaan mopperen of lui zijn en in plaats daarvan<br />
bijvoorbeeld niets zeggen of hard werken.<br />
Het gedrag dat voor jou vervelend is,<br />
maar voor de ander niet, verstop je. Er ontstaat<br />
een conflict... maar vooral in jezelf."<br />
En ik neem een stap terug, haal adem en<br />
vervolg: "Stel dat je precies het tegenovergestelde<br />
doet wat je hebt afgeleerd. Stel dat jij<br />
afgeleerd gedrag dat je veroordeelt eens uit<br />
de schaduw haalt en in het licht zet, wat zou<br />
het je dan opleveren?" Ik zie mensen nadenken<br />
en construeren hoe het zou zijn als ze<br />
bijvoorbeeld ineens luier zouden zijn, terwijl<br />
ze dat normaal niet doen.<br />
Nu ik merk dat ze zich ervan bewust zijn<br />
geworden vraag ik nog een rondje: "Wat<br />
zou het je opleveren als je voor een dag de<br />
boeg omgooit en net zo arrogant of lui zou<br />
zijn als de persoon van wie je het afkeurt."<br />
De een reageert op arrogantie: "O ja, maar<br />
daardoor zou ik wel mezelf laten zien, daar<br />
word ik wel zichtbaar door." En degene die<br />
na omdenken van ijverig lui zou zijn: "Ik<br />
kan ontspannen en ik hoef me minder te<br />
bewijzen." En bij degene die moppert, maar<br />
nooit wilde: "O maar als ik mopper kan ik<br />
grenzen aangeven."<br />
En dat is de tip die ik mijn toehoorders<br />
meegeef. Benoem eens je irritatie bij een<br />
ander, want dat geeft je de gelegenheid een<br />
verborgen aspect in jezelf te vinden. Daag<br />
jezelf uit tot zelfreflectie.<br />
Dus ik kijk de 30-jarige medewerkster<br />
weer aan. "Verspil je energie niet aan het<br />
veroordelen van de ander, maar gebruik het<br />
voor je eigen ontwikkeling. Ik zou de 'irritante'<br />
collega bedanken met een bloemetje<br />
want hij is nu de sleutel tot jouw persoonlijke<br />
ontwikkeling."<br />
Hélène Oosterhuis is expert in persoonlijk leiderschap en gedragsverandering en auteur van het boek<br />
‘Ken je mij?’ Met humor, kennis en interactie geeft zij inspiratiesessies en trainingen waar persoonlijk<br />
leiderschap, verandering en werkplezier centraal staan. info@speakersacademy.nl<br />
66<br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> 67
O 2<br />
‘DE AFGELOPEN<br />
150 JAAR IS DE<br />
TEMPERATUUR<br />
WERELDWIJD MET<br />
1˚C TOEGENOMEN<br />
ZONDER DAT<br />
DIT ENIGE<br />
SCHADE HEEFT<br />
OPGELEVERD’<br />
“<br />
Klimaatverandering<br />
houden<br />
wij niet voor onmogelijk.<br />
Onze leden zijn wel in<br />
meerdere of mindere<br />
mate sceptisch over de<br />
doemscenario’s van organisaties als het<br />
Intergovernmental Panel on Climate<br />
Change(IPCC). Daarom gaan ze uit van<br />
echte waarnemingen, in plaats van hoe<br />
het zou kunnen zijn in de verre toekomst”,<br />
zegt Benny Peiser, directeur van de Global<br />
Warming Policy Foundation (GWPF)<br />
en oprichter van CCNet, een wereldwijd<br />
klimaatbeleidsnetwerk. Hij noemt zichzelf<br />
nadrukkelijk geen klimaatwetenschapper,<br />
maar een onderzoeker die bekijkt hoe we het<br />
beste kunnen reageren op het volgens hem<br />
‘hysterische’ scenario dat klimaatverandering<br />
kan uitgroeien tot een potentiële ramp.<br />
“Dat komt doordat 97 procent van de<br />
wetenschappers het eens lijkt te zijn over een<br />
slechte uitkomst als we nu niets doen. Vooral<br />
overheden baseren hun beleid uitsluitend op<br />
de meest alarmerende toekomstprojecties<br />
en zijn niet van dat eenzijdige standpunt<br />
af te brengen. Ze geven wetenschappers<br />
en organisaties die ongemakkelijke vragen<br />
stellen of wijzen op tegenstrijdigheden het<br />
predicaat ‘ontkenner’ of ‘vriend van de olieindustrie’<br />
mee. Daarmee ondermijnen ze<br />
dr. Benny Peiser<br />
Tekst: Jacques Geluk<br />
een gebalanceerde, eerlijke discussie en<br />
belemmeren ze nauwkeurig onderzoek”,<br />
aldus Peiser.<br />
“Alles dat we weten is de informatie die nu<br />
voorhanden is. Niemand weet wat de toekomst<br />
echt brengt. Reële observaties tonen<br />
wat ons betreft niets anders aan dan dat de<br />
opwarming van de aarde de laatste vijftig jaar<br />
heel bescheiden is en er geen signalen zijn<br />
die op versnelling wijzen. Eerdere voorspellingen<br />
zijn dus niet uitgekomen. Zelfs het<br />
IPCC beweert niet dat droogte, overstromingen,<br />
orkanen en andere gevolgen van<br />
extreem weer op wereldschaal vaker voorkomen,<br />
alleen dat de nachten soms wat warmer<br />
zijn. ”<br />
OBSERVEREN,<br />
NIET PROJECTEREN<br />
Peisers GWPF kiest voor observeren in<br />
plaats van projecteren, omdat het klimaatsysteem<br />
van de aarde extreem complex is.<br />
“De temperatuur varieert in de tijd en er zijn<br />
indicaties dat warmere en koudere perioden<br />
elkaar afwisselen, maar of en hoe groot<br />
de invloed is van onze CO₂-uitstoot op de<br />
huidige opwarming van de aarde is nauwelijks<br />
te bepalen, omdat we ook niet helemaal<br />
begrijpen wat het aandeel is van natuurlijke<br />
factoren.” Hij accepteert het bestaan van<br />
broeikasgassen en het feit dat een hogere<br />
CO₂-emissie wereldwijd een opwarmend<br />
effect op de temperatuur heeft, maar relativeert<br />
dat meteen: “Wetenschappelijk<br />
gezien stijgt de temperatuur met ongeveer<br />
een graad bij een verdubbeling van de CO₂uitstoot.<br />
Dat is alles en daarover is iedereen<br />
het eens. Wat is dan het probleem? De afgelopen<br />
150 jaar is de temperatuur wereldwijd<br />
met een graad toegenomen zonder dat<br />
dit enige schade heeft opgeleverd.” Niet de<br />
hogere emissie, maar de reacties daarop, de<br />
positieve en negatieve terugkoppelingen,<br />
zijn volgens Peiser de basis van de toekomstprojecties<br />
van het IPCC en andere instituten<br />
en wetenschappers.<br />
WATERDAMP IS EEN<br />
POTENT BROEIKASGAS<br />
De sociaal-antropoloog legt graag uit hoe<br />
dat zit. “Het grootste deel van de toekomstige<br />
opwarming wordt niet veroorzaakt<br />
door CO₂, maar door het domino-effect. De<br />
emissie zorgt ervoor dat de temperatuur van<br />
de oceanen een beetje stijgt. Daardoor geven<br />
ze meer waterdamp af, die extra wolken creëert.<br />
Waterdamp is een zeer potent broeikasgas,<br />
dat leidt tot extra opwarming, die in<br />
sommige scenario’s kan variëren van twee<br />
tot wel vijf graden. Het probleem met deze<br />
© GWPF<br />
KLIMAAT<br />
‘KLIMAATVERANDERING?<br />
WATIS H ET PROBLEEM?’<br />
De Global Warming Policy Foundation ontkent niet dat de aarde opwarmt, maar is sceptisch over de<br />
doemscenario’s die onder meer het VN-klimaatpanel IPCC naar buiten brengt. Doordat de meeste<br />
overheden, nu behalve de VS, daarin meegaan is geen sprake meer van een gebalanceerde discussie,<br />
zegt directeur Benny Peiser. “Wij gaan uit van wat we nu waarnemen en observaties uit het recente<br />
verleden. Die laten zien dat de opwarming langzaam gaat en niet versnelt. Dus vraagt onze stichting,<br />
waarvan mensen met zeer diverse meningen lid zijn, zich af wat het probleem is.”<br />
68<br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> 69
positieve terugkoppelingen, waarbij een geringe opwarming dus veel<br />
meer opwarming genereert, is dat het aannames betreft. Want zijn<br />
wolken wel positieve terugkoppelingen of zijn ze toch negatief en verminderen<br />
ze de opwarming juist? Wetenschappers zijn er nog niet uit.<br />
Doordat we dit fenomeen en de terugkoppelingen niet echt begrijpen<br />
zijn alle toekomstmodellen dus zeer speculatief. Zelfs als je het<br />
basisbroeikaseffect door CO₂-emissie accepteert, blijft de vraag of dit<br />
grote problemen veroorzaakt. Het kan best zo zijn dat het tegenovergestelde<br />
het geval is. Dat is nog helemaal niet bepaald. Er is een gebalanceerd<br />
debat nodig. Dat is onze voornaamste focus, waarbij ook<br />
aan de orde moet komen of een antropogene, door mensen teweeggebrachte<br />
mondiale opwarming echt voor risico’s zal zorgen. Als de<br />
schade beperkt blijft tot één graad in de komende honderd jaar zal het<br />
allemaal wel meevallen.”<br />
‘DE IRONIE IS DAT JUIST<br />
KLIMAATBELEID MENSEN<br />
VERANDERT IN SCEPTICI’<br />
REGERINGSBELEID NIET ZINVOL<br />
De IPCC-modellen, die uitgaan van een opwarming variërend van<br />
anderhalve tot vierenhalve graad, zijn volgens Peiser de laatste tientallen<br />
jaren nooit fundamenteel veranderd. Volgens sommige scenario’s<br />
komt het uiteindelijk ergens in het midden uit, maar het IPCC<br />
laat zich daarover niet uit. “Dat kan ook niet vanwege alle onzekerheden.<br />
Stel dat ze een opwarming met drie graden voorspellen in<br />
honderd jaar, dan is dat per decennium gemiddeld 0,3 graden. De<br />
jaarlijkse opwarming in de laatste vijftig jaar was echter slechts gemiddeld<br />
0,15 graad. Dan kom je niet hoger uit dan 1,5 graad in een eeuw<br />
tijd, dus gedraagt het klimaat zich niet zoals de modellen suggereren.<br />
Daarom lijkt het beleid dat regeringen nu, gebaseerd op de bestaande<br />
doemscenario’s, uitvoeren of voorstellen niet erg zinvol. Ze besteden<br />
miljarden dollars aan hernieuwbare energie, zonder dat dit tot een<br />
echte afname van de CO₂-emissies heeft geleid. Op dit moment is<br />
het volgens ons veel verstandiger te leren omgaan met de effecten<br />
van extreem weer. In de westerse wereld is dat eenvoudiger dan in<br />
veel arme landen en steden die minder veerkrachtig zijn. Die moeten<br />
we helpen, zodat orkanen en tropische stormen huizen niet omver<br />
blazen, water de straten niet kan overstromen en de infrastructuur<br />
tegen een stootje kan. Ook moeten we zorgen voor airconditioning<br />
zodat inwoners hittegolven kunnen doorstaan en voor verwarming<br />
om ze de winter goed te laten doorkomen. Dat heet klimaatadaptatie.<br />
Dat soort maatregelen is altijd zinvol, omdat ze leefomstandigheden<br />
verbeteren. Wat de CO₂-kwestie betreft is het te vroeg om overhaast<br />
het beleid te veranderen en allerlei kostbare maatregelen te nemen.<br />
Als over tien, twintig jaar blijkt dat het probleem overdreven is en de<br />
KLIMAAT<br />
opwarming veel lager uitvalt dan de modellen nu suggereren, is al dat<br />
geld verspild. Wij weten niet wat de toekomst brengt, maar er is pas<br />
sprake van een echt probleem als de temperaturen ineens significant<br />
gaan stijgen en dat is nog maar de vraag.”<br />
BRITTEN NIET LANGER VERONTRUST<br />
Peiser ziet wel positieve ontwikkelingen die een gebalanceerd<br />
debat dichterbij brengen. Enkele kranten zijn bereid meningen weer<br />
te geven die niet per se de scenario’s van het IPCC onderschrijven,<br />
maar de opwarming van de aarde vanuit een ander, breder perspectief<br />
bezien en niet meteen uitgaan van het ergste. Sceptische columnisten<br />
kunnen zich weer uiten. “Dat heeft in Groot-Brittannië tot<br />
een ontspannerder sfeer geleid. De mensen zijn bereid op een rationelere<br />
manier naar de klimaatkwestie te kijken. Dat ligt anders bij<br />
de politiek, die het nog steeds moeilijk vindt om te debatteren en de<br />
kwestie te heropenen.” Maakt het feit dat de Amerikaanse president<br />
Donald Trump in <strong>2017</strong> uit het Klimaatakkoord van Parijs is gestapt<br />
enig verschil? “Ja en neen. Velen zijn het niet met hem eens, maar zijn<br />
besluit zorgt internationaal wel voor een opleving van de discussie<br />
over wat we moeten doen, zeker nu een flinke Amerikaanse financiële<br />
bijdrage wegvalt.” Europa kan dat bedrag niet helemaal ophoesten<br />
en bovendien zijn er grote verschillen. De centraal-Europese landen<br />
vertrouwen vaak nog op kolen, omdat ze niet afhankelijk willen zijn<br />
van Russische energieleveranties en vinden hernieuwbare energie te<br />
duur. “Mede daardoor – en het feit dat Trump de voorkeur geeft aan<br />
het exploiteren van de astronomische hoeveelheden fossiele brandstoffen<br />
die zijn land heeft – kom ik steeds meer tot de conclusie dat<br />
maatregelen meestal meer met energiebeleid te maken hebben dan<br />
met het klimaat. In West-Europa is men meer bereid geld uit te geven<br />
aan hernieuwbare energie, maar wat de bevolking betreft moet het<br />
niet te veel kosten. Een beetje groen zijn. Daar willen we best wat<br />
voor betalen, want dat is ook goed voor ons imago. We gaan graag<br />
elektrisch rijden, tot de subsidie stopt, want dan is daar ineens een<br />
stuk minder belangstelling voor. Dat is onze natuur. En als de regering<br />
ineens besluit dat we twee keer zoveel voor energie moeten betalen<br />
om de planeet te redden, vraagt het volk zich af of dat echt zo is en<br />
gaat men erover nadenken.”<br />
De ironie is volgens Benny Peiser dat juist het klimaatbeleid mensen<br />
vaak verandert in klimaatsceptici, die een groeiende afkeer krijgen<br />
van duurdere energienota’s voor een doel waarin ze niet meer<br />
geloven. “In de jaren tachtig werd voorspeld dat de zure regen alle<br />
bossen zou vernietigen en al tien jaar eerder was de boodschap dat de<br />
olie opraakte. De bomen zijn nog prachtig groen en we zwemmen in<br />
goedkope olie, maar de energieprijzen – met uitzondering van benzine<br />
– gaan nog steeds omhoog. Dat maakt dat de scepsis groeit.”<br />
Sociaal-antropoloog dr. Benny Peiser, geboren in Haifa (Israël)<br />
en opgegroeid in Frankfurt (Duitsland), leidt vanuit Londen<br />
(Engeland) de GWPF. De International Astronomical Union heeft<br />
een 10 km brede asteroïde, Minor Planet (7170) Peiser, naar hem<br />
vernoemd. info@speakersacademy.nl<br />
© ROYBORGHOUTSFOTOGRAFIE<br />
COLUMN<br />
‘I THINK’<br />
Je bent begin 20, net voor de tweede keer gestopt met een studie, omdat je meer<br />
interesse hebt in je hobby’s dan in studeren. Je ouders hebben de hoop op een<br />
echte carrière opgegeven en uit wanhoop facilitairen ze een jaar backpacken voor<br />
je, de start van een wereldreis die uiteindelijk vijf jaar gaat duren.<br />
Tekst: drs. Patrick van Veen<br />
Kun je met zo’n start een geniale<br />
wetenschapper worden?<br />
Kun je met deze bagage de<br />
wereld beïnvloeden? Zullen<br />
de mensen ooit in de rij<br />
staan om een selfie met je te maken en zal<br />
elk kind op de wereld je naam kennen? Tenminste<br />
als je geen voetballer of popster bent<br />
geworden, maar een beetje teruggetrokken<br />
denker. Een jaar na thuiskomst van zijn<br />
wereldreis schrijft de dwarse twintiger twee<br />
woorden in zijn notitieboekje, boven een<br />
simpel schetsje: ‘I think’.<br />
Dit schetsje maakt hem een van de meest<br />
geniale wetenschappers: Charles Darwin.<br />
Bovenaan de trappen van het Natuur Historisch<br />
Museum van Londen wordt hij vereerd<br />
als een grootheid en is het bijna onmogelijk<br />
een foto te maken zonder talloze andere<br />
bezoekers in beeld. In Downe, op 50 kilometer<br />
van Londen probeer ik zittend op de<br />
veranda van Darwins woning het antwoord<br />
te vinden op de vraag wat ik kan leren van de<br />
mens Charles Darwin.<br />
Vandaag de dag proberen we jongeren te<br />
stimuleren om te studeren, kennis te verzamelen,<br />
stoppen we ze in profielen en moeten<br />
ze voldoen aan talloze toetsen. Medewerkers<br />
in organisaties duwen we in opleidingsplannen<br />
en persoonlijke ontwikkeltrajecten.<br />
Maar in hoeverre stimuleren we om open te<br />
denken, creatief of eigenwijs te zijn, je passie<br />
te volgen en je af te zetten tegen de gevestigde<br />
orde? We zijn negatief over te veel gebruik<br />
van sociale media. Darwin trok zich elke dag<br />
minimaal een paar uur terug om brieven te<br />
schrijven, wetenschappelijke vragen, kattenbelletjes<br />
naar vrienden over zijn gezondheid<br />
en brieven met zijn persoonlijke zorgen aan<br />
zijn eigen vrouw. Hij schreef meer woorden<br />
per dag dan de meest aan sociale media verslaafde<br />
puber. Hij was in contact met de hele<br />
wereld ondanks zijn teruggetrokken bestaan<br />
op zijn landgoed.<br />
Wat kunnen we vandaag de dag nog van<br />
hem leren? Mijmerend op Darwins veranda<br />
‘Denk ik’ dat we jongeren, collega’s, vrienden<br />
moeten stimuleren nieuwsgierig te zijn, hun<br />
passie te volgen, buiten kaders te denken, te<br />
communiceren met de wereld en vooral de<br />
eigen weg te gaan.<br />
Gedragsbioloog Patrick van Veen bestudeert<br />
het gedrag van mensen en<br />
apen. In 2002 heeft hij Apemanagement<br />
® opgericht dat zich bezighoudt<br />
met trainingen en onderzoek. Regelmatig<br />
is hij te horen en te zien in de<br />
media om ons menselijke oergedrag<br />
uit te leggen. Hij is lid van het bestuur<br />
van het Jane Goodall Institute.<br />
info@speakersacademy.nl<br />
70<br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> 71
© ALEKSANDRA STRIAPUNINA<br />
COLUMN<br />
NIEUWE LEZING:<br />
‘PERSPECTIEF<br />
VOOR EEN NOG<br />
BETERE WERELD!<br />
WIE DURFT?’<br />
Tekst: Charles Groenhuijsen<br />
Geloof me: Er is veel om opgewekt over te zijn. Natuurlijk<br />
hebben we wereldwijd grote uitdagingen (klimaat,<br />
ongelijkheid, geweld en terrorisme, banenverlies door robots).<br />
Maar de vooruitgang die ons allemaal veiliger, gezonder,<br />
rijker en ondernemender heeft gemaakt, is onstuitbaar.<br />
We worden ouder en zijn beter opgeleid dan ooit<br />
tevoren. Technologie maakt ons leven makkelijker<br />
en aangenamer. Vrouwen hebben de afgelopen<br />
100 jaar meer bereikt dan in de 100.000 jaar daarvoor.<br />
Genoeg redenen dus om optimistisch te zijn.<br />
In mijn nieuwe boek ‘Optimisten hebben de halve wereld’ bespreek ik<br />
de vooruitgang uit het verleden en de prachtige kansen in de toekomst.<br />
Als optimist roei je wel een beetje tegen de stroom in. Ik moet bij<br />
lezingen en discussies uitleggen waarom ik zo zonnig naar de wereld<br />
kijk. De ondertoon van de vragenstellers is negatief: “Kijk eens wat<br />
er allemaal fout gaat in de wereld. Daar kun je je ogen toch niet voor<br />
sluiten? Hoe kun je daar optimistisch bij blijven?” Wat dan nog wel<br />
eens helpt is een tegenvraag stellen. Wie waren de afgelopen 100 jaar<br />
wereldleiders die je oprecht bewondert?<br />
ONBLUSBAAR OPTIMISME<br />
Dan hebben de meeste mensen wel een paar namen paraat. Nelson Mandela<br />
en Martin Luther King hoor je vaak. Of Mahatma Gandhi, moeder<br />
Teresa en John F. Kennedy. Ik houd van geschiedenis en ga nog ietsje verder<br />
terug. Naar de Tweede Wereldoorlog bijvoorbeeld toen Winston Churchill<br />
en Franklin Roosevelt de wereld voorgingen in de succesvolle strijd tegen<br />
Nazi-Duitsland. Want een ramp zou het geweest zijn als zij toen pessimistisch<br />
hadden opgegeven.<br />
Wat hebben al deze wereldleiders met<br />
elkaar gemeen? Twee dingen: Ze moesten<br />
grote problemen overwinnen en kozen<br />
ondanks grote tegenslag en fanatieke tegenwerking<br />
dus voor optimisme. Ze putten uit<br />
kolossale uitdagingen positieve energie en<br />
oogstten daarmee wereldwijd bewondering.<br />
Stel dat ze het anders hadden gedaan? Nelson<br />
Mandela en Martin Luther King hadden<br />
te maken met onderdrukking en discriminatie<br />
maar staken ook de hand uit naar hun<br />
tegenstanders. Martin Luther King sprak in<br />
zijn beroemde speech over zijn droom (‘I<br />
have a dream’), níet over een nachtmerrie.<br />
Franklin Roosevelt en Winston Churchill<br />
bleven optimistisch, ook op het dieptepunt<br />
van de oorlog. Wat was er gebeurd als<br />
ze de moed hadden laten zakken? Er waren<br />
genoeg redenen pessimistisch te zijn. Dan<br />
had uw en mijn wereld er nu anders uitgezien.<br />
Toch? We moeten deze leiders innig<br />
dankbaar zijn.<br />
OPTIMISME IS EEN KEUS.<br />
PESSIMISME OOK<br />
In de kritische gesprekken over mijn<br />
boek en tijdens lezingen probeer ik mensen<br />
aan het denken te zetten over de keus<br />
tussen optimisme en pessimisme. Neem de<br />
opvoeding van onze kinderen. We proberen<br />
er gelukkige en energieke wereldburgers<br />
van te maken. Lukt dat door alles wat<br />
ze doen negatief te benaderen? Helpt het<br />
als we – als ze iets niet goed doen – daarover<br />
blijven doorzeuren? U en ik weten het<br />
antwoord. Optimisme brengt oplossingen<br />
dichterbij. Pessimisme zelden.<br />
Stel, je kind komt thuis met een schoolrapport.<br />
Met prachtige cijfers, maar ook<br />
met twee onvoldoendes. Je kind kijkt trots<br />
naar je op en zegt: “Moet je kijken pap,<br />
voor wiskunde ben ik vooruitgegaan en<br />
voor Frans heb ik nu zelfs een 8.” Je kijkt je<br />
kind mistroostig aan een mompelt: “Goed<br />
nieuws is geen nieuws.” Dat is immers de<br />
levensregel van journalisten die onveranderlijk<br />
het slechte nieuws in de wereld<br />
benadrukken. Je kind krimpt ineen. Een<br />
ouder die zo tegen een kind praat is een<br />
heel belabberde pedagoog.<br />
COLUMN<br />
‘DE JEUGD VAN<br />
TEGENWOORDIG IS DE<br />
BEST GEÏNFORMEERDE<br />
JONGE GENERATIE UIT DE<br />
WERELDGESCHIEDENIS’<br />
Of neem een dokter bij wie je komt met<br />
een pijnlijke rug, slapeloosheid of grieperig<br />
gevoel. Je vertelt de dokter wat er aan de hand<br />
is en sluit opgewekt af : “Maar voor de rest<br />
gaan het picobello met me”. De dokter kijkt<br />
mistroostig en voorspelt een snelle en mogelijk<br />
zelfs fatale verergering van de klachten.<br />
Hij zegt het net niet maar je ziet hem denken:<br />
“Al aan je testament gedacht?” Wat een<br />
slechte dokter zou dat zijn.<br />
Maar zo’n tomeloze depri-aanpak is<br />
bij mijn journalistieke beroepsgroep heel<br />
gewoon: Doemdenken als businessmodel!<br />
Hoe treurig kan het zijn? Realiseren nieuwsconsumenten<br />
zich dat we lezend in de krant,<br />
rondklikkend op internet of kijkend naar de<br />
televisie voortdurend een overdreven somber<br />
wereldbeeld krijgen voorgeschoteld: Net<br />
niet het einde der tijden maar het scheelt niet<br />
veel.<br />
EEN ZONNIG PERSPECTIEF:<br />
WIE DURFT?<br />
In mijn boek ‘Optimisten hebben de hele<br />
wereld’ kies ik een radicaal andere aanpak.<br />
Ik bespreek veel akelige voorspellingen uit<br />
het verleden. Daar put je moed uit want die<br />
kwamen erg vaak níet uit. Als ik érgens pessimistisch<br />
van word, dan is ‘t van de kwaliteit<br />
van pessimistische voorspellingen. De<br />
mens lijdt het meest door het lijden dat hij<br />
vreest. Is dat herkenbaar?<br />
In lezingen en in discussies met mijn<br />
publiek zal ik die optimistische boodschap<br />
ook gretig uitdragen. Probleempje: Er gaat<br />
te veel goed in de wereld om het in één lezing<br />
kwijt te kunnen. Daarom pas ik het verhaal<br />
aan op het publiek: overheid, bedrijfsleven,<br />
bibliotheken, studenten, ondernemers.<br />
In mijn nieuwe boek staan hoofdstukken<br />
over arbeidsmarkt, banen, burn-outs,<br />
geluk, management, media, robots, terrorisme<br />
en internet. Het is dus heel breed: Van<br />
basisinkomen, bitcoin en blockchain tot en<br />
met digitalisering, dating en data; van creativiteit,<br />
consumenten en kwantumcomputers<br />
tot en met vrouwen, verspilling en<br />
voorspellingen.<br />
Ik deel mijn optimisme graag met mijn<br />
lezers en toehoorders. U en ik weten immers:<br />
Als je pessimisme met anderen deelt is de<br />
uitkomst – kijk naar geschiedenis – vaak<br />
onrechtvaardig en gewelddadig. Maar als je<br />
optimisme deelt – de les van Churchill, Gandhi,<br />
Kennedy King, Mandela en Roosevelt –<br />
kun je écht een zonnig perspectief creëren<br />
voor een nog betere wereld.<br />
Wie durft?<br />
Amerika-kenner Charles Groenhuijsen<br />
is schrijver, columnist, programmamaker,<br />
consultant en spreker en een veelgevraagd<br />
moderator en dagvoorzitter.<br />
Hij is sinds 1974 actief in de journalistiek,<br />
waarvan 23 jaar bij de publieke<br />
omroep. Hij heeft vele publicaties op<br />
zijn naam staan.<br />
info@speakersacademy.nl<br />
72<br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong><br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> 73
COLUMN<br />
MARKETING<br />
YES,<br />
GROENTEKOFFIE<br />
Hoe blij kun je zijn? Uit ervaring kan ik zeggen: heel blij. Ik voel me nu in een extase van blij 3.0.<br />
Hoe dat komt? Door de groentekoffie.<br />
Tekst: Pierre Wind<br />
STAP VOOR STAP SUCCES BOEKEN<br />
IN MARKETINGCOMMUNICATIE<br />
Samen met Gert Koot heeft Guy van Liemt het boek ‘Marketingcommunicatie in 14 stappen’<br />
uitgebracht dat glashelder aangeeft welke stappen nodig zijn om succesvol te zijn in de<br />
complexe wereld van marketingcommunicatie.<br />
drs. Guy van Liemt RM en Gert Koot<br />
Voor de een is het een bonus<br />
die hem of haar drijft, voor<br />
de ander is het een nieuwe<br />
hit. In de jaren tachtig doorbrak<br />
ik met de uitvinding ‘de<br />
dropsoep als voorgerecht’ culinaire grenzen.<br />
En nu heb ik er weer een uit mijn kookbrein<br />
laten ontspruiten die culinair taboedoorbrekend<br />
is. Natuurlijk heb ik tijdens die tussentijdse<br />
periode wel honderden andere kikkûh<br />
gerechten het leven laten zien, maar niet<br />
met de heisa die onlangs de groentekoffie<br />
teweegbracht. Werkelijk hele boze e-mails<br />
en andere sociale media-uitingen kwamen<br />
mijn kant op. Met de strekking, zachtjes<br />
uitgedrukt: ‘Kale man, blijf van mijn koffie<br />
af ’. Wat blijkt? Koffie is voor velen een heilig<br />
vuur. Een traditie waar je niet aan mag<br />
komen. Een troost. Een baken in het leven.<br />
Je altijd trouwe vriend in de morgen, middag,<br />
avond of nacht. Koffie is koffie. En daarmee<br />
uit. Dan heb je nog de koffiefielen, die<br />
het als een hoger smaakelan zien en de gecultiveerde<br />
status van koffie omarmen. Geloof<br />
me. Ik ben ook een koffiefiel. Drink heel veel<br />
van dat zwarte geurige vocht. Van bagger tot<br />
en met een hoogwaardig bakkie.<br />
Wanneer je hoort van groentekoffie, heb<br />
dan geen vooroordeel, maar probeer het<br />
© WIM TE BRAKE<br />
‘ZET JE<br />
GRENZEN OPEN<br />
EN GEEF DE<br />
GROENTEKOFFIE<br />
EEN KANS’<br />
eens eerst te proeven en kom dan met je vonnis.<br />
Gasten die nu al gelurkt hebben aan de<br />
bloemkool-, spruiten-, sinaasappel-, chocoof<br />
bietenkoffie zijn verrast en moeten erkennen<br />
dat het ook echt lekker kan zijn.<br />
Ik droog bijvoorbeeld spruiten, maal<br />
deze tot fijnstof en ga dan met gemalen kwaliteitskoffie<br />
een blend maken. Ik voeg altijd<br />
een tegenhanger toe. In het geval bij spruiten<br />
is dat de speculaasspecerij. Ook houd ik er<br />
rekening mee of het voor een espresso of filterkoffie<br />
toegepast moet worden. Het is niet<br />
simpel bij elkaar gooien. Het is echt proeven,<br />
voelen, ruiken, doen en meten. Alle facetten<br />
van het koffie brouwen zijn ermee gemoeid.<br />
De oorsprong van koffie is een bes. Fruit<br />
dus. Zo gek is het niet dat deze fantastisch<br />
smaakt met andere grondstoffen. Daarbij is<br />
het ook nog een smaakverhoger. Daarom is<br />
koffie multifunctioneel. In vele metamorfoses<br />
kan deze ons culinair behagen. Zet je<br />
grenzen open en geef de groentekoffie een<br />
kans. Blij 3.0 zal je daarna in euforie brengen.<br />
En ja, groentekoffie is een echte Windcreatie:<br />
culinaire dwarsheid ten voeten uit.<br />
Volgens mij kom ik nu in een fase van blij<br />
4.0 terecht!<br />
Het boek dat Van Liemt en<br />
Koot hebben uitgebracht<br />
hoort thuis bij elke marketing-<br />
en communicatieopleiding<br />
in het hoger onderwijs<br />
en op het bureau van iedere marketingcommunicatieprofessional.<br />
Het traditionele<br />
denken wat betreft het gebruik van offlineen<br />
onlinemiddelen hebben zij vervangen<br />
door een crossmediale en geïntegreerde<br />
benadering. De onlineomgeving biedt studenten<br />
verdiepingsstof en extra toetsen om<br />
mee te oefenen.<br />
Even kennismaken met de auteurs. Guy<br />
van Liemt is programmadirecteur bij de<br />
© HAN VAN SENUS<br />
Erasmus Happiness Economics Research<br />
Organization en uitvoerend directeur van<br />
de ESAA Happiness Economics Executive<br />
Programs. Hij is ook actief als adviseur<br />
strategische marketing, communicatie en<br />
‘branding’ en als docent/trainer bij diverse<br />
marketing-, marketingcommunicatie- en<br />
merkgerichte opleidingen. Guy is gecertificeerd<br />
register marketeer, gekwalificeerd<br />
marketing auditor en lid van de NIMA-programmaraad.<br />
Hij geeft regelmatig boeiende<br />
© JULIA KOOT<br />
lezingen over de rol van doel en zingeving in<br />
een bedrijfsmatige context.<br />
Gert Koot is – na een loopbaan bij diverse<br />
reclameadviesbureaus – sinds 1999 marketingdirecteur<br />
bij een internet joint venture<br />
van Endemol en SBS Broadcasting geweest<br />
en heeft daarna voor SBS de afdeling Multi<br />
Media Concepten opgezet. Hij gelooft in de<br />
nieuwe marketing(communicatie)regels en<br />
verzorgt geregeld trainingen voor bedrijven<br />
met en zonder winstoogmerk. Gedreven<br />
door technologische ontwikkelingen gelooft<br />
hij in de vicieuze cirkel van vertrouwen en<br />
aandacht als basis voor een succesvolle toekomst<br />
van zijn vakgebied.<br />
© JULIA KOOT<br />
Pierre Wind is (televisie-)kok, kookdocent, ‘practor’ aan de Internationale Hotel & Managementschool ROC Mondriaan in Den Haag, ‘executive<br />
chef’ van tramrestaurant Hoftrammm, voedselstilist, columnist en schrijver van culinaire boeken. Hij verzorgt workshops, kookentertainment en<br />
lezingen op maat en ontwerpt en fabriceert digigrafie, websites, i-books en video’s in eigen beheer of samen met anderen.<br />
info@speakersacademy.nl<br />
drs. Guy van Liemt<br />
Gert Koot<br />
Ga voor recensies van 'Marketingcommunicatie in 14 stappen' naar noordhoff.nl. Bestel via bol.com, managementboek.nl en<br />
noordhoff.nl | ISBN 9789001820596 | info@speakersacademy.nl<br />
74<br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> 75
© STUDIO OOSTRUM<br />
TRENDWATCHER | FUTURIST<br />
‘IN DE WERELD VAN<br />
MORGEN IS ALLES<br />
ANDERS’<br />
‘We staan aan de vooravond van een technologische revolutie, die de manier waarop we leven, werken en<br />
met elkaar omgaan fundamenteel zal veranderen. Op deze schaal en qua strekking en complexiteit gaat deze<br />
transformatie verder dan wat de mensheid ooit heeft meegemaakt’, aldus futurist en trendwatcher Richard van<br />
Hooijdonk in zijn bestseller ‘De Wereld van Morgen’. Door ontwrichtingen in het verleden zijn eveneens talloze<br />
banen verdwenen en zijn daar tegen de verwachting in vele nieuwe voor in de plaats gekomen. Nu gebeurt dat<br />
volgens Van Hooijdonk weer, maar op een ongekende schaal. We kunnen er ons maar beter op voorbereiden.<br />
Richard van Hooijdonk<br />
Tekst: Jacques Geluk<br />
‘DIT HEEFT DE<br />
MENSHEID NOG<br />
NOOIT MEEGEMAAKT’<br />
Technologische vooruitgang zorgt de komende decennia<br />
voor verdere disruptie van de arbeidsmarkt en bijgevolg<br />
het verdwijnen van veel bestaande banen. Eerst<br />
hebben robots veel werk overgenomen van onder anderen<br />
fabrieksarbeiders en magazijnmedewerkers. Nu<br />
dreigen ook secretaresses en zelfs hoogopgeleide professionals, zoals<br />
advocaten, rechters, accountants en notarissen – zeker degenen die<br />
niet kunnen omgaan met algoritmen – werkloos te worden. “Ook<br />
chirurgen”, zegt vooraanstaand futurist en trendwatcher Richard van<br />
Hooijdonk, enkele dagen na de première van zijn succesvolle theatertour<br />
‘Welcome to the future’, waarin hij zijn publiek meeneemt naar<br />
de wereld van morgen. “Robots opereren preciezer en vrijwel zonder<br />
littekens met ‘vaste hand’, met als bijkomend voordeel dat patiënten<br />
eerder naar huis kunnen”, legt hij uit. “Supercomputers als IBM’s<br />
Watson kunnen straks door algoritmen te gebruiken veel sneller dan<br />
juristen een ‘onmenselijk’ aantal rechtszaken en achtergronden doorworstelen<br />
en op basis daarvan tot een oordeel komen. Wellicht blijft<br />
aanvankelijk een aantal rechters nodig om het menselijke aspect in<br />
sommige zaken te kunnen doorgronden, tot machines ook deze taak<br />
kunnen invullen.”<br />
Vaste banen verdwijnen nu al in rap tempo. Flexibele arbeidskrachten<br />
en zzp’ers nemen hun plaats in. “Dat betekent niet dat we zijn<br />
voorbereid op alle veranderingen”, waarschuwt Van Hooijdonk. “Het<br />
onderwijs leidt op voor banen die er straks niet meer zijn en anticipeert<br />
niet op wat komen gaat. Veel ondernemers denken onterecht<br />
dat het zo’n vaart niet zal lopen en de meeste werknemers van morgen<br />
hebben geen idee! Zij moeten bij het kiezen van een beroep of baan<br />
goed nadenken wat ze willen bereiken en welke opleiding ze daarvoor<br />
nodig hebben. Met in het achterhoofd dat de wereld sneller verandert<br />
dan ze wellicht op dit moment denken en in de verdere toekomst niet<br />
alles meer om werk draait.”<br />
AI VERSLAAT VERTALERS EN CHAUFFEURS<br />
“Het is moeilijk exact aan te geven wanneer welke banen in welke<br />
sector (grotendeels) verdwijnen, maar realiseer je wel dat industriële<br />
robots in 2016 wereldwijd al 2,6 miljoen banen hadden overgenomen.”<br />
Een team wetenschappers van het ‘Future of Humanity<br />
Instititute’ van de Universiteit van Oxford (Engeland) heeft daarover<br />
een groot aantal vooraanstaande academici en industriële deskundigen<br />
die zich bezighouden met kunstmatige of artificiële intelligentie<br />
(AI) ondervraagd. Uit de antwoorden van de meeste experts die<br />
hebben gereageerd blijkt bijvoorbeeld dat AI in 2024 al mensen verslaat<br />
op het gebied van vertalen, in 2026 beter opstellen schrijft dan<br />
middelbare scholieren en in 2027 veiliger vrachtauto’s bestuurt. In<br />
zijn opvallend complete, makkelijk leesbare en goed geïllustreerde<br />
boek ‘De Wereld van Morgen’ geeft Richard van Hooijdonk een overzicht<br />
en voorbeelden van jobs die verdwijnen. Brugwachters zijn niet<br />
meer nodig. Sensoren en camera’s herkennen schepen en houden<br />
het verkeer op de wal in de gaten, waardoor bruggen zonder gevaar<br />
automatisch open en dicht gaan. Parkeerwachters verdwijnen uit het<br />
76<br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> 77
TRENDWATCHER | FUTURIST<br />
© ROGIER BOS<br />
straatbeeld, nu in grote steden wagens rondrijden<br />
die kentekens scannen om te controleren<br />
of automobilisten parkeergeld hebben<br />
betaald. Banken hebben alleen nog baliemedewerkers<br />
in dienst om problemen op te lossen<br />
of advies te geven. In fabrieken nemen<br />
robots veel werk over en door verdergaande<br />
automatisering staan ook de banen van<br />
onder anderen beveiligers, tuinmannen,<br />
boekhouders en secretaresses op de tocht.<br />
Straks bezorgen drones pizza’s en pakketjes.<br />
En zelfrijdende vrachtwagens zorgen<br />
voor het verdwijnen van talloze banen in<br />
de transport- en logistieke sector, inclusief<br />
het personenvervoer. Daarbij blijft het niet.<br />
Alle banen met voorspellende en herhalende<br />
taken gaan eraan. Geen enkele kantoorbaan<br />
is veilig.<br />
BASISINKOMEN EN<br />
NIEUWE BANEN<br />
Er is ook goed nieuws. Iedereen krijgt<br />
een basiskomen verwacht Van Hooijdonk,<br />
maar we moeten tegelijk nadenken over hoe<br />
we onze vrije tijd zinvol gaan besteden en<br />
mensen een betekenisvol leven kunnen hebben.<br />
Geluk gaat niet alleen over geld. Bovendien<br />
komen er heel veel banen bij, waarvan<br />
we in veel gevallen nu nog het bestaan niet<br />
afweten. Deze banen zijn veel uitdagender<br />
en juist het menselijke aspect voert daarin<br />
vaak de boventoon. “Dan gaat het om emoties,<br />
empathie en begrip. Een forensisch<br />
wetenschapper zal bijvoorbeeld onderzoeken<br />
waarom een robot een bepaalde beslissing<br />
heeft genomen. Voorlopig dat wel,<br />
want ik verwacht dat er over enkele tientallen<br />
jaren ook sociaal-empathische robots<br />
komen, die het werk van therapeuten, psychologen,<br />
maatschappelijk werkers en dansleraren<br />
overnemen.” Welke banen komen er<br />
dan wel bij? Van Hooijdonk: “Door verdergaande<br />
automatisering en robotisering van<br />
onze samenleving verdwijnen er banen. Dat<br />
is onomkeerbaar, maar er komen ook veel<br />
nieuwe carrièrekansen voor mensen met<br />
specifieke vaardigheden, die aansluiten op<br />
bepaalde nieuwe technologische mogelijkheden.<br />
Maar: zij moeten zich daar nu al op<br />
voorbereiden. Zoals gezegd is het onderwijs<br />
daar, uitzonderingen daargelaten,<br />
nog niet klaar voor. Het verleden heeft wel<br />
geleerd dat voor nieuwe beroepen meestal<br />
een hogere en bredere opleiding nodig is.<br />
De meeste vakopleidingen van nu zijn dan<br />
ook veel te specialistisch. Veel is nog onbekend,<br />
maar mensen zouden manager digitaal<br />
overlijden kunnen worden, die na het<br />
einde van het stoffelijk leven ook het digitale<br />
leven afsluit en alle bestanden virtueel<br />
en doeltreffend voorgoed verwijdert.”<br />
Robotpsycholoog of persoonlijkheidsontwerpers<br />
voor robots, machinetrainers en<br />
onderhoudsmensen zijn andere mogelijke<br />
beroepen die Van Hooijdonk noemt. “Veel<br />
mensen zullen in de verdere toekomst een<br />
coach nodig hebben die hen helpt de stortvloed<br />
aan extra informatie in goede banen<br />
te leiden. Dat zal niet altijd goed gaan en<br />
dan moet een verbindingstechnicus de neurale<br />
verbindingen ‘resetten’ en voor de fijnafstemming<br />
zorgen.”<br />
VAARDIGHEDEN<br />
Wie straks wil kunnen meedraaien op<br />
de totaal veranderde arbeidsmarkt moet<br />
beschikken over sociale vaardigheden, die<br />
nodig zijn om de toekomst op een menselijke<br />
wijze vorm te geven. Van Hooijdonk<br />
doelt daarmee op overtuigingskracht,<br />
emotionele intelligentie, kritisch denken,<br />
flexibiliteit, kunnen samenwerken en het<br />
vermogen anderen wat te leren. Deze vaardigheden<br />
zorgen er – samen met begrip<br />
van nieuwe media – voor dat werknemers<br />
de kans krijgen zichzelf te specialiseren en<br />
efficiënter te werken. Menselijke creativiteit,<br />
samenwerking en communicatiekwaliteiten<br />
worden in toenemende mate belangrijker<br />
in een steeds meer geautomatiseerde<br />
wereld. Hoe meer robots en AI van ons overnemen,<br />
des te groter is de behoefte aan mensen<br />
met sociale vaardigheden, Dat geldt voor<br />
de hele arbeidsmarkt. Naast deze ‘soft skills’<br />
zijn ‘hard skills’ even belangrijk. Dan gaat<br />
het om meetbare, functionele en technische<br />
vaardigheden, zoals coderen, ontwikkelen<br />
van algoritmen en specifieke vakinhoudelijke<br />
kennis. Er zijn nog veel mensen nodig<br />
die robots en machines opleiden. Ook vakken<br />
als filosofie, sociologie, psychologie en<br />
antropologie worden belangrijk: niet iedereen<br />
kan de transitie even makkelijk maken<br />
dus hebben mensen daar hulp bij nodig.<br />
‘DE WERELD VAN MORGEN’<br />
Richard van Hooijdonk heeft bijna een jaar<br />
lang hard gewerkt aan zijn boek ‘De Wereld<br />
van Morgen’, waarin hij de lezers meeneemt<br />
op een fascinerende ontdekkingsreis naar de<br />
toekomst. Daarin gaat het niet alleen over<br />
werk, maar ook over onderwijs, gezondheidszorg,<br />
slim wonen en rijden. “We worden<br />
200 of misschien wel 1000 jaar en rijden<br />
rond in zelfrijdende auto’s op zonne-energie,<br />
die zo uit een 3D-printer rollen. Als we<br />
deze aarde over een paar honderd jaar onverhoopt<br />
moeten verlaten, is leven op Mars misschien<br />
een alternatief.” Van Hooijdonk vindt<br />
het opmerkelijk hoe snel technologie ons<br />
leven verandert en verwacht vooral dat dit<br />
positief uitwerkt: “Meer welvaart, een betere<br />
gezondheid voor iedereen en onbeperkte<br />
intelligentie waarmee alle wereldproblemen<br />
zijn op te lossen.” We moeten ons daarop niet<br />
alleen qua werk goed voorbereiden, zoals hij<br />
in dit artikel benadrukt, maar op allerlei terreinen.<br />
Het is van groot belang dat iedereen<br />
de goede keuzes maakt, zodat die betere<br />
wereld ook echt werkelijkheid wordt. Het<br />
boek is een bron van inspiratie en dat geldt<br />
in gelijke mate voor zijn theatertour die in<br />
<strong>2018</strong> een vervolg krijgt.<br />
GEÏMPLANTEERDE CHIPS<br />
Zelf is Neêrlands invloedrijkste trendwatcher/futurist<br />
niet alleen een graag geziene<br />
gast op het podium, op televisie of radio, hij is<br />
zelfs de toekomst al letterlijk binnengestapt<br />
door zichzelf onderdeel te maken van deze<br />
verbonden wereld. Al in 2015 heeft Richard<br />
van Hooijdonk een zogenoemde RFID-chip<br />
(waarbij de afkorting staat voor Radio Frequentie<br />
IDentificatie) laten implanteren in<br />
zijn lichaam. “Ik er mijn telefoon mee simlock-vrij<br />
maken en er mijn huisdeur van twee<br />
meter afstand mee openen. Een toegangspas<br />
voor de sportschool is niet meer nodig, mijn<br />
hand is voldoende om toegang te krijgen.<br />
Eind <strong>2017</strong> is een nieuwe platte chip geplaatst<br />
in zijn hand, een procedure die is uitgezonden<br />
in ‘RTL Late Night’. “Ik kan ook met deze<br />
chip allerlei deuren openen. Deze heeft een<br />
groter bereik, je kunt er meer op opslaan. Dat<br />
is leuk, maar het gaat er mij meer om een<br />
statement te maken over de technologie. Een<br />
‘BEDRIJVEN EN<br />
ORGANISATIES<br />
MOETEN ZICHZELF<br />
OPNIEUW<br />
UITVINDEN,<br />
ZODAT ZE OVER<br />
TIEN JAAR NOG<br />
BESTAANSRECHT<br />
HEBBEN’<br />
van de mooiste ontwikkelingen is dat wij in ons lichaam sensoren<br />
krijgen die ons onmiddellijk waarschuwen wanneer ze kanker<br />
in een vroeg stadium of andere ernstige ziektes detecteren. Binnen<br />
tien jaar krijg je een paar uur voordat je een hartaanval of een<br />
beroerte krijgt een signaal. Een hersenchip, waarover ik in mijn<br />
boek ook uitgebreid schrijf, is een ander hoofdstuk. Zo’n implantaat<br />
helpt nu al mensen die een arm missen. Ze kunnen hun prothese<br />
aansturen met een hersenchip. Of het nu gaat om autisme of<br />
epilepsie, zoals mijn zoon van 15, ik zou wensen dat ik hem zo’n<br />
chip kon geven, zodat die aandoening verdwijnt. Je kan ook een<br />
chip implanteren achter de oogbal, waardoor sommige blinden<br />
weer kunnen ‘zien’. Over tien jaar ziet zo iemand scherper dan<br />
jij of ik nu. Ik wil een lans breken voor een andere ‘mindset’. Het<br />
lijkt allemaal zo eng, maar we moeten goed nadenken over wat we<br />
ermee kunnen en dan pas een mening vormen.”<br />
Richard van Hooijdonk is trendwatcher en futurist,<br />
internationaal topspreker en gastdocent aan diverse<br />
universiteiten. Hij geeft inspirerende lezingen over disruptieve<br />
veranderingen en past deze ook toe voor specifieke branches<br />
en sectoren. Ook komt hij met opmerkelijke ideeën over hoe<br />
mensen en organisaties extreme veranderingen met succes<br />
kunnen overleven. Zijn lezingen zijn inmiddels bezocht door<br />
ruim 420.000 mensen, die hem daarvoor gemiddeld met<br />
een 9,2 waarderen. Zijn boek ‘De Wereld van Morgen’ is eind<br />
<strong>2017</strong> verschenen bij Bertram+de Leeuw Uitgevers.ISBN:<br />
9789461562432. info@speakersacademy.nl<br />
KIJK OP NTK.NL VOOR DE MEEST ACTUELE<br />
INFORMATIE OVER DE THEATERTOUR VAN RICHARD<br />
VAN HOOIJDONK IN DE NEDERLANDSE THEATERS.<br />
78<br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> 79
© OSCAR SEYKENS<br />
COLUMN<br />
Topinterviewer Frénk van der Linden trekt door Nederland met de lessen die hij de afgelopen<br />
veertig jaar leerde over de manier waarop onze media werken. Instructief voor wie regelmatig<br />
met de pers te maken krijgt – en voor wie méér wil begrijpen van ‘De Koningin der Aarde’.<br />
VAN JOHAN<br />
CRUIJFF TOT<br />
NEELIE KROES:<br />
EEN KIJKJE IN DE<br />
KEUKEN VAN DE<br />
JOURNALISTIEK<br />
Freddy Heineken ontving me in<br />
de jaren negentig bij hem thuis<br />
in Antibes, aan de Middellandse<br />
Zee, met een notarisverklaring<br />
in zijn hand. Of ik die als interviewer<br />
van NRC Handelsblad om te beginnen<br />
maar even wilde tekenen.<br />
Pardon, wat stond erin?<br />
“Dat ik alles mag veranderen wat ik wil in<br />
jouw artikel”, lachte de biermiljardair. “Ook<br />
als je ons gesprek van A tot Z correct hebt<br />
weergegeven.”<br />
Ik tekende. Direct.<br />
“Wat doe je nóu?”, vroeg Heineken. “Jij<br />
bent toch de interviewer die altijd zijn mond<br />
vol heeft over de onafhankelijkheid en autonomie<br />
van de pers?”<br />
Ja, knikte ik. Toch kon hij die handtekening<br />
krijgen. “U staat met grote regelmaat in<br />
‘Stan Huygens Journaal’ van De Telegraaf ”,<br />
zei ik, “en nu wilt u eindelijk eens uitgebreid<br />
aan het woord komen in een sjieke krant.<br />
Prima. Alleen: wanneer u één woord te veel<br />
schrapt, gooi ik het hele verhaal in de prullenbak.<br />
Kunt u zich weer melden bij mijn<br />
collega’s van De Telegraaf.”<br />
Heineken lachte: hij was lakeien gewend,<br />
mensen die keurig deden wat hij wilde, maar<br />
ditmaal kreeg hij tegenspel. Daar genoot hij<br />
van. In ons vraaggesprek vertelde hij voor<br />
de eerste en laatste keer uitgebreid over zijn<br />
ontvoering (“Ik was al ruimschoots getikt<br />
vóór ik werd gekidnapt”). Het was de start<br />
van een professionele relatie die wij tot aan<br />
zijn dood zouden onderhouden.<br />
Hoe werken journalisten wanneer zij kopstukken<br />
als Mark Rutte, Youp van ’t Hek,<br />
Paul Polman, Ivo van Hove, Linda de Mol,<br />
Ahmed Aboutaleb, Arnon Grunberg, Neelie<br />
Kroes en talloze anderen ontmoeten? Welke<br />
interviewtechnieken gebruiken ze? Waarop<br />
baseren de media het beeld dat zij geven<br />
van Bekende Nederlanders? Wie maken de<br />
belangrijkste redactionele afwegingen? Wat<br />
speelt zich af achter de schermen van kranten,<br />
journaalredacties, tijdschriften, radioen<br />
televisieprogramma’s?<br />
Daarover vertel ik uitvoerig in de bundel<br />
‘Onder Hollandse Helden - Valkuilen en<br />
levenslessen van een vragensteller’. Dit boek<br />
verscheen onlangs bij de opening van de<br />
gelijknamige expositie over mijn portretten<br />
in Museum De Fundatie, Zwolle. Dit jaar zal<br />
ik door Nederland trekken om in lezingen<br />
en discussies (maar ook op uitnodiging, misschien<br />
wel door u) uit de doeken doen wat<br />
ik de afgelopen vier decennia met vallen en<br />
opstaan heb geleerd over ‘De Koningin der<br />
Aarde’, zoals de journalistiek in oude handboeken<br />
wordt genoemd. Mijn verhaal lardeer<br />
ik met vermakelijke, confronterende en<br />
ontroerende anekdotes. Opmerkelijke uitspraken<br />
die ik optekende uit de mond van<br />
geïnterviewden zullen niet ontbreken:<br />
• “Ik heb een minderwaardigheidscomplex”<br />
(Gerrit Zalm)<br />
• “Geluk is voor mij een onprettig<br />
gevoel” (Anouk)<br />
• “Ik was een gek die vrij rondfietste”<br />
(Leontien van Moorsel)<br />
• “Machtswellust, dát heb ik” (Wouter<br />
Bos)<br />
• “Voor sommige spelers is seks voor<br />
de wedstrijd achteraf een goed<br />
excuus” (Johan Cruijff)<br />
• “Niemand heb ik zo vaak voor klootzak<br />
uitgemaakt als Albert Heijn”<br />
(Albert Heijn)<br />
Een interviewer die frequent CEO’s,<br />
ministers, cultuurpausen en andere ‘top<br />
dogs’ de maat neemt, moet zelf ook met de<br />
billen bloot durven gaan. Ik heb regelmatig<br />
grote fouten gemaakt en probeer daar open<br />
over te zijn. De ene keer interviewde ik een<br />
Tweede Kamerlid te hard, de andere keer liet<br />
ik me om de tuin leiden door de topman van<br />
een multinational. Het loont om te onderzoeken<br />
wat journalisten als ik beter zouden<br />
kunnen en moeten doen. Niet alleen mijn<br />
beroepsgroep heeft het nodige aan een kijkje<br />
in de keuken, maar ook lezers, luisteraars en<br />
kijkers – én degenen die soms vanwege hun<br />
functie door verslaggevers of interviewers<br />
het hemd van het lijf worden gevraagd.<br />
Daar zitten overigens mensen tussen die<br />
het heel anders aanpakken dan Freddy Heineken.<br />
Ooit interviewde ik VVD-staatssecretaris<br />
van Onderwijs Annette Nijs, die in<br />
ons gesprek haar minister, Maria van der<br />
Hoeven van het CDA, kenschetste als absoluut<br />
onbetrouwbaar. Die uitlatingen leidden<br />
tot het aftreden van de staatssecretaris,<br />
een unicum in de Nederlandse politiek. Nijs<br />
had er geen behoefte aan haar opmerkingen<br />
te schrappen of veranderen. Zij verklaarde<br />
publiekelijk dat ze correct was geciteerd en<br />
bleef bij wat zij had gezegd. Toen mijn interviewbundel<br />
recentelijk verscheen, nam zij<br />
in De Fundatie het eerste exemplaar in ontvangst.<br />
Annette Nijs is een kerel.<br />
___<br />
Onder Hollandse Helden - Valkuilen<br />
en levenslessen van een vragensteller,<br />
uitgeverij Luitingh-Sijthoff, € 24,95<br />
Tekst: Frénk van der Linden<br />
Frénk van der Linden is journalist. Hij heeft onder meer gewerkt voor De Tijd, Nieuwe Revu, NPS en NRC Handelsblad. Hij heeft vanaf 1980<br />
honderden mensen uit onder meer de wereld van politiek, sport en media geïnterviewd. info@speakersacademy.nl<br />
80<br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong><br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> 81
AUTO-ONTWERP<br />
DESIGN IS DE ENIGE<br />
ZIENSWIJZE MET DUURZAAM<br />
TOEKOMSTPERSPECTIEF<br />
De wereld verandert de laatste jaren zo snel dat feitelijk sprake is van een constante disruptie. Waar<br />
voorheen multinationals gemiddeld 65 jaar succesvol actief waren, is dat nu minder dan 10 jaar. Nieuwe<br />
spelers zijn agressiever dan ooit. De de vraag is dan ook niet of, maar wanneer uw onderneming obsoleet<br />
zal zijn. Om dat voor te zijn heeft de auto-industrie een unieke troef in handen: design. Dat is wereldwijd<br />
aanschafreden nummer één, ongeacht afkomst, sekse of budget. De focus van de auto-industrie op design<br />
is nu nog uniek. Het moet voor elke sector prioriteit nummer een worden om te kunnen overleven.<br />
Tekst, illustraties & fotografie: Niels van Roij<br />
In onze Londense designstudio werken<br />
we aan grote vraagstukken voor<br />
de automobielindustrie. We hebben<br />
bijvoorbeeld strategische beslissingen<br />
voor merken als Volvo en Ford begeleid.<br />
Ook werken we voor techbedrijven die<br />
nog nooit een auto hebben gebouwd. Tevens<br />
bevinden we ons in aangrenzende business:<br />
voor 10 Downing Street en parlementleden<br />
hebben we recent ‘Design Thinking workshops’<br />
verzorgd. Het blijkt dat binnen alle<br />
branches design de enige zienswijze is met<br />
duurzaam toekomstperspectief. De dialoog<br />
met industrie en overheid ga ik graag aan.<br />
PARADIGMAVERANDERING<br />
Door nieuwe businessplannen, eigenaarsmodellen,<br />
productietechnieken en elektromotoren<br />
vindt de komende 10 à 15 jaar een<br />
paradigmaverandering plaats in de ‘automotive’-wereld.<br />
Dit heeft enorme implicaties<br />
voor de werelden daar omheen: transport<br />
van mensen en goederen, het wegennet en<br />
architectuur in zowel stedelijke als landelijke<br />
gebieden. Ook voor toeleveranciers<br />
van de industrie en oliemaatschappijen zal<br />
de kentering grote consequenties hebben.<br />
De complexe ommezwaai blijft niet beperkt<br />
tot technologische veranderingen: mensen<br />
worden ouder en trekken richting steden.<br />
Deze oudere generatie eist bovendien continuering<br />
van haar mobiliteit, waar deze voorheen<br />
vaak werd afgenomen.<br />
Autonoom rijdende auto’s zijn volop in<br />
ontwikkeling, Het Internet of Things is geen<br />
utopie meer, maar nu al werkelijkheid, hetzelfde<br />
geldt voor betaalbare elektrische auto’s<br />
met een realistische actieradius. Tevens zijn<br />
wereldwijd overheden bezig met de planning<br />
tot het bannen van brandstof gestookte<br />
automobielen. De wijze waarop bedrijven<br />
op deze mondiale en lokale veranderingen<br />
inspelen zal hun toekomst bepalen.<br />
GEEN RATIONELE REDEN<br />
VOOR DE AANSCHAF<br />
VAN EEN AUTO<br />
Afschrijving, motorrijtuigenbelasting,<br />
verzekering, brandstofkosten, onderhoudskosten<br />
en onvoorziene problemen nemen<br />
een groot percentage uit het huishoudboekje<br />
van elk gezin voor hun rekening. Er is geen<br />
enkele rationele reden om tot de aanschaf<br />
van een nieuwe auto over te gaan. Dan laten<br />
we het feit dat de gemiddelde auto zo’n 98<br />
procent van de tijd stilstaat buiten beschouwing.<br />
Waarom blijven mensen desondanks<br />
wereldwijd massaal auto’s kopen?<br />
Loop waar dan ook ter wereld een boekenzaak,<br />
tankstation of krantenwinkel in<br />
en een wand vol met auto<strong>magazine</strong>s glanst<br />
u tegemoet. Wij nemen het als vanzelfsprekendheid<br />
aan. Denkt u eens aan een andere<br />
dure aanschaf in het leven: hoeveel <strong>magazine</strong>s<br />
ziet u in de boekenwinkel staan over wasmachines?<br />
Het antwoord op al deze vragen is<br />
eenvoudig: nieuwe auto’s, álle nieuwe auto’s,<br />
worden gekocht met het hart en niet met het<br />
hoofd. De meest kostbare aankoop in ons<br />
leven, naast onze woning, wordt op irrationele<br />
gronden gedaan!<br />
DE KRACHT VAN DESIGN<br />
Zodra een Chief Designer in de ‘Board of<br />
directors’ van een autofabrikant wordt gestationeerd<br />
schieten verkoopcijfers omhoog.<br />
Autofabrikanten die design als onderdeel<br />
van hun bedrijfsstrategie inzetten zijn bijvoorbeeld<br />
Renault, BMW, Land-Rover,<br />
82<br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> 83
AUTO-ONTWERP<br />
AUTO-ONTWERP<br />
Volvo en Kia. Bij de laatstgenoemde vond<br />
binnen tien jaar binnen Europa een verdubbeling<br />
plaats van zowel verkoopaantallen<br />
als markaandeel. De Koreaanse autobouwer<br />
bewerkstelligde bovendien exact hetzelfde<br />
binnen de VS. Geen toeval, maar succes toe<br />
te wijden aan hun designstrategie.<br />
‘ER IS GEEN<br />
ENKELE<br />
RATIONELE<br />
REDEN OM<br />
EEN AUTO TE<br />
KOPEN’<br />
DESIGN IS GEEN FINEER<br />
De strategie van design is de strategie van<br />
emotie, de strategie van verleiding. Maar<br />
wat is design nu eigenlijk? Design is geen<br />
fineer. Het is niet een mooi laagje vorm over<br />
techniek. Design is een manier van denken.<br />
Autodesign is dus ook niet enkel het maken<br />
van schetsen, dit is slechts een deel van het<br />
proces. Het vak behelst veel meer: zo is autodesign<br />
psychologie. Het menselijk brein is<br />
geprogrammeerd om gezichten te herkennen.<br />
Uw perceptie van sommige auto’s zal er<br />
een zijn van agressie, terwijl u andere juist<br />
interpreteert als vriendelijk. Wat u denkt<br />
wordt gecontroleerd door de autodesigner.<br />
Autodesign is ook filosofie. Het is de<br />
strategie achter het antwoord op de vraag<br />
waarom de fabrikant doet wat hij doet. Dat<br />
antwoord wordt middels merk-DNA in een<br />
fysiek object vertaald. De rol van het merk-<br />
DNA van de automaker is mensen raken in<br />
de ziel en ze overtuigen over te gaan tot aanschaf.<br />
Het merk-DNA van uw onderneming<br />
moet u zien als dat van uw familie. Zo dragen<br />
twee dochters van één gezin duidelijk<br />
het familie-DNA van hun ouders: zowel<br />
uiterlijke kenmerken als karaktereigenschappen.<br />
Maar binnen het familie-DNA<br />
zijn vele verschillende voorkomens en persoonlijkheden<br />
mogelijk: geen enkel kind is<br />
een kloon van zijn broer of zus. Hetzelfde<br />
geldt voor een goed ontwikkeld merk-DNA:<br />
het is de overkoepelende look and feel, waarbinnen<br />
verschillende karakters zich kunnen<br />
manifesteren. Binnen merk-DNA is verder<br />
de nalatenschap van de onderneming van<br />
belang, net als de fysieke afkomst. Ook moet<br />
worden bepaald waar het bedrijf zich bevindt<br />
op de schaal van traditie en innovatie. Uw<br />
firma kan nooit of alleen op haar geschiedenis<br />
of enkel op innovatie focussen. Te veel<br />
innovatie zal mensen net zo vervreemden<br />
als te weinig: de Google Glass werkte perfect,<br />
maar het concept stond te ver af van wat<br />
mensen wilden dragen. Te weinig innovatie<br />
werd toegepast door Kodak. Het merk vond<br />
de digitale camera uit, plaatste zijn innovatie<br />
in de ijskast en richtte zich op fotorolletjes.<br />
Ook van grote waarde: als autodesigner<br />
doet mijn persoonlijke smaak of voorkeur<br />
niet ter zake. Ik teken met de hand van het<br />
bedrijf, doe dat wat relevant is voor het merk<br />
en de wereld om het merk heen.<br />
En als ik als autodesigner, na onderzoek,<br />
eindelijk kan gaan ontwerpen is het vormgeven<br />
van een mooie auto nog lang niet goed<br />
genoeg. De ‘mooi of lelijk’-argumentatie is<br />
niet ter zake doende binnen een inhoudelijke<br />
discussie over design. Relevant design<br />
– correct gemeten aan het merk-DNA van<br />
de fabrikant, gecombineerd met de wensen<br />
uit de markt – is de belangrijkste leidraad<br />
voor een succesvol product. Consistentie<br />
is daarin essentieel: zelfs een goed product<br />
maken passend binnen het merk-DNA is<br />
© NIEL VAN ROIJ<br />
niet voldoende. Ook technologie, marketing, verkoop- en communicatiekanalen<br />
moeten consequent dezelfde taal spreken - één holistische<br />
designvisie.<br />
DESIGN THINKING IN DE PRAKTIJK<br />
Bovenstaande methodologie passen we toe in al onze opdrachten<br />
en bespreken we in ‘keynotes’ en masterclasses. Het merendeel van<br />
onze projecten geschiedt onder strikte NDA’s, over ons werk aan de<br />
‘Future London Taxi’ en onze ‘coach-building’-activiteiten kan ik hier<br />
echter wel vertellen. Voordat we begonnen met schetsen van ‘London<br />
Cabs’ zijn we gaan luisteren. Je moet weten voor wie je werkt voordat<br />
je gaat ontwerpen. We zijn daarom ruim 1,5 jaar in gesprek geweest<br />
met taxichauffeurs – die 10 of 12 uur per dag in de taxi zitten. Ook<br />
discussieerden we met passagiers – zakenmensen, toeristen, moeders<br />
met kinderwagens, ouderen en mindervaliden – die gemiddeld maar<br />
10 à 12 minuten achterin zitten. Een groot contrast.<br />
Een aantal unieke oplossingen gedestilleerd uit ons onderzoek:<br />
1. Wij hebben in het ontwerp van de zijkant in vorm en met<br />
lichtlijnen in de deur, aangegeven waar men naar binnen kan.<br />
Zelfs een welkomstboodschap is mogelijk.<br />
2. Voor het uitstappen hebben we voorzien in niet ‘The Red<br />
Carpet’, maar ‘The Ocher Carpet’ – licht dat schijnt op de weg<br />
in kleur van het oker taxidaklampje. Het behoedt mensen voor<br />
natte voeten in het regenachtige Londen. Bovendien voegt de<br />
oplossing glamour toe aan de ervaring: wie wil nu niet dat bij elke<br />
aankomst de loper ‘uitgerold’ wordt?<br />
3. De zijruiten lopen taps toe naar achteren. Dat betekent dat de<br />
passagiers prima naar buiten kunnen kijken, maar niet gezien<br />
worden. Een geborgen en veilig gevoel tijdens de rit.<br />
‘COACH-BUILDING’ ALS IN DE<br />
‘ROARING TWENTIES’<br />
Ook het succes van onze ‘coach-built’-activiteiten, het samen met<br />
een privépersoon ontwerpen en ontwikkelen van een uniek, handgemaakt<br />
automobiel naar het voorbeeld uit ‘the roaring twenties’ ligt<br />
louter ten grondslag aan de emotionele binding met het product. Hier<br />
‘DESIGN IS<br />
EEN MANIER<br />
VAN DENKEN’<br />
geldt ook dat voordat we beginnen met tekenen we allereerst uitgebreid<br />
de wensen van de klant analyseren. In het geval van het maken<br />
van een gelimiteerde serie voertuigen, zoals voor het ontwerp dat<br />
we maakten op basis van de Tesla Model S, onderzoeken we ook de<br />
markt. Wie is er actief, wat zijn de trends in vormen, materialen en<br />
attitudes van de verschillende auto’s? Hoe gaat de klant zijn op maat<br />
gemaakte auto gebruiken? Welke andere auto’s staan in de garage?<br />
Welke muziek is favoriet? Is sprake van een verzameling of liefhebberij?<br />
Waar woont de klant? Hoe zien het huis en de tuin eruit?<br />
Al deze informatie vormt de basis voor relevante beslissingen. De<br />
ervaring leert dat in de loop van het proces klanten steeds enthousiaster<br />
worden over design. Over hoe individueel het proces is en hoe<br />
direct het ze raakt op het persoonlijk vlak. Zo blijkt opnieuw hoe de<br />
strategie van design de strategie van verleiding is.<br />
Niels van Roij is een Nederlandse autodesigner woonachtig in Londen, waar hij zijn bekroonde ontwerpstudio runt. Via zijn ‘automotive’-atelier<br />
heeft Niels aan vele projecten voor de transport- en ontwerpindustrie gewerkt. Zo werkte hij aan de exclusief ontworpen ‘Future London<br />
Taxi’ en hij was betrokken bij projecten met Ford, Volvo en 10 Downing Street. Het genereren van ontwerpstrategieën en merk-DNA's, via<br />
designdenken, is tevens een belangrijk onderdeel van zijn werkzaamheden.<br />
Naast zijn designwerk voor automerken, schrijft Van Roij - vaak de ‘Car Design Thinker’ genoemd - voor autopers en publiceert hij in eigen<br />
beheer. Verder is Niels van Roij visiting lecturer voor verschillende academies en universiteiten wereldwijd, Chief Design Officer voor Saluqi<br />
Motors - fabrikant van super-efficiënte elektrische mobiliteitsoplossingen en verzorgt hij masterclasses en ‘keynotes’. Hij boekt succes met<br />
het ontwerpen van coach-built auto’s gebaseerd op wensen van privépersonen, ofwel op maat en met de hand gemaakte unieke topklasse<br />
automobielen. info@speakersacademy.nl<br />
84<br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> 85
© CARL ROHDE<br />
CHINA<br />
HET WESTEN BEGRIJPT HET CHINESE<br />
BUSINESSMODEL NIET... EN MOET BLOEDEN<br />
In 2012 heeft de stad Shanghai mij professor ‘Future Forecasting & Innovation’ aan het Shanghai Institute of Technology<br />
gemaakt. Sindsdien doe ik er voortdurend onderzoek en snuif ik de veranderingen op die China, en dus de wereld, ondergaat.<br />
China maakt zich op voor een immense opmars. Minder dan ooit is dit een tijd om de kop in het zand te steken.<br />
Tekst: dr. Carl Rohde<br />
Een klein jaar geleden heeft het<br />
Shanghai Institute of Technology<br />
mij gevraagd te onderzoeken<br />
hoe de meest succesvolle<br />
innovaties in Europa tot stand<br />
komen. Men is ingetogen trots op de grote<br />
sprong die China heeft gemaakt, maar wil<br />
niet blijven steken in een nationaal middeninkomen.<br />
De ambitie is om naar de internationale<br />
top te groeien. Dus zet men krachtig in<br />
op méér creativiteit en innovatie. President<br />
Xi Jinping maakte de ambitie in korte tijd<br />
collectief en urgent. Toen ik onlangs mijn<br />
Europese top-innovatieonderzoek presenteerde,<br />
bedankte men, maar opdrachtgever<br />
professor Cao Yang gaf ook aan te beseffen,<br />
dat China qua creativiteit en innovatie niet<br />
veel meer van het Westen kan leren. China<br />
beschouwt zichzelf nu als het slimste land ter<br />
wereld. Dat is geen opschepperij maar een<br />
feit in Chinese ogen. Chinezen scheppen<br />
nooit op, ook Cao Yang niet. Dat hij plompverloren<br />
vertelde van het nieuwe Chinese<br />
zelfvertrouwen, is te danken aan het feit dat<br />
we al tien jaar samenwerken. Alleen zo bouw je vertrouwelijkheid op<br />
in China. Wel constateert Cao Yang een nieuw probleem: Europa en<br />
Amerika beseffen nog niet hoe ‘smart’, creatief en innovatief China is<br />
geworden. Hoe dat te veranderen valt, is mijn nieuwe onderzoeksopdracht.<br />
Hoe Chinese merken in het oog van de Westerse business en<br />
consumenten naar voren te schuiven als het uitstekende alternatief?<br />
En dat niet op het gebied van goedkope massaproductie – die fase<br />
heeft China gehad – maar van geavanceerde producten en productiewijzen?<br />
Dit is de omslag waarop China inzet.<br />
Elk jaar dat ik in Shanghai rondloop, ongeveer een decennium,<br />
zie ik het westerse superioriteitsgevoel slinken. Werkelijk alle expats<br />
die ik in China tegenkom, verwachten over tien jaar te zijn vertrokken.<br />
“Ze hebben ons niet meer nodig.” “Innovatie verloopt hier veel<br />
sneller dan bij ons.” “China is immens. Het aantal weinig innovatieve<br />
bedrijven dus ook. Maar staar je daar als Westerling vooral niet blind<br />
op. Vlak niet uit hoe internationaal georiënteerd en ondernemend de<br />
jonge generatie Chinezen in de grote steden is. Ze brengen een nieuwe<br />
nationale energie. Die is doorslaggevend”, aldus Joost Roozekrans,<br />
docent in het hogere onderwijs van Shanghai en creatief directeur van<br />
design- & consultancybureau Sparky Tiger. Pascal Absil laat voor zijn<br />
Nederlandse bedrijven al vijftien jaar riemen en andere accessoires<br />
produceren in China. “De oude generatie liet het er vaak op aankomen.<br />
Als er iets verkeerd ging met de productieopdracht stak men zo<br />
lang mogelijk de kop in het zand. De jonge generatie Chinezen is veel<br />
proactiever, alerter en opener qua businessoriëntatie. Ze zijn in alle<br />
opzichten onze gelijken.” Expats in China hebben dus een probleem.<br />
Ze kunnen China snel steeds minder leren.<br />
ZAKENREGELS HERSCHRIJVEN<br />
Lange tijd kalmeerden we onszelf met de mantra dat China weliswaar<br />
alles maakte, maar dat wij de creativiteit bezitten om alles te<br />
bedenken. Innovatie was Westers bij uitstek en Steve Jobs de ultieme<br />
held. De Chinezen konden hooguit creatief kopiëren. ‘Poorly Made<br />
in China’ (Paul Midler) lazen velen in 2009. Nu lezen we ‘China’s<br />
Disruptors’ (Edward Tse). Ondertitel: Hoe de grootste bedrijven uit<br />
China wereldwijd de zakenregels herschrijven. Naast Jobs bewondert<br />
de wereld nu evenzeer Alibaba’s Jack Ma. De online verkopen<br />
op China’s meest drukke dag – Vrijgezellen Dag – zijn meer dan de<br />
tweemaal zo hoog als op Amerika’s drukste online koopdagen, Black<br />
Friday en Cyber Monday, samen. China heeft nu bijna evenveel ‘eenhoorns’<br />
(startups met een waarde van meer dan een miljard dollar) als<br />
Amerika. Het Chinese Haier is zijn twee grootste internationale concurrenten,<br />
Whirlpool (Verenigde Staten) en Electrolux (Europa) in<br />
omzet en winst voorbij gestreefd. De BATs – de top drie Chinese sociale<br />
media giganten: Baidu, Alibaba en Tencent – boezemen internationaal<br />
ontzag en angst in. Tencent is qua marktwaarde de grens van<br />
500 miljard dollar gepasseerd en de gelijke van Facebook. Alibaba<br />
en JD.com investeren massief in werkelijk-álles-aan-huis-bezorgdiensten,<br />
meer nog dan Amazon. Sinds 2013 koopt China ook meer<br />
industriële robots dan welk ander land – in 2016 27% meer dan in<br />
2015. Wel loopt het aantal Chinese robots per tienduizend fabrieksarbeiders<br />
(36) nog sterk achter bij robot-koplopers als Duitsland (292),<br />
Japan (314) en Korea (478). De Chinese auto-industrie legt het vanouds<br />
geruststellend af tegen de onze. Maar men bereidt zich voor op<br />
het tijdperk van de elektrische wagen, waar onze superieure expertise<br />
van traditionele (diesel)motoren er weinig toe doet. De Chinese<br />
elektrische auto’s zien er niet zo ravissant uit als ‘onze’ Tesla, maar ze<br />
verkochten er afgelopen jaar wel 330.000 van. Daarmee hebben ze het<br />
‘first-mover’-voordeel op het gebied van technologische productie,<br />
consumentenkennis en overheidsregulering in de grootste automarkt<br />
ter wereld. Didi, de Chinese Uber, heeft daar ‘onze’ Uber uit de markt<br />
gedreven. Didi is nu zo rijk dat ze prima geëquipeerd is om ook in de<br />
internationale concurrentieslag geducht te participeren. Het bedrijf<br />
verzorgt diverse malen meer ritten per dag dan Uber wereldwijd,<br />
ongeveer 20 miljoen. Didi is vast geholpen door Chinese overheidsmaatregelen,<br />
is de vigerende mening in het Westen. Maar dat is niet<br />
de hoofdfactor aldus professor Cao Yang, designer Joost Roozekrans<br />
en ook Ada Xiao, strategisch directeur bij een van China’s vele ‘blockchain’-bedrijven,<br />
in koor. “Veel Westerse bedrijven kennen de cultuur<br />
van het land niet. Ze komen binnen – van Yahoo, Groupon en Ebay<br />
tot en met Google en Uber – met weinig kennis van zaken hier. En<br />
verliezen. Hoe superieur moet je je trouwens voelen als je denkt dat<br />
je op basis van succes in het Westen China wel even kunt veroveren?”<br />
DUURZAAMHEIDSMARKT<br />
De innovatieve krachttoer waarmee China bezig is, kan vlot worden<br />
aangevuld. Met zonnepanelen, artificiële intelligentie, genetische<br />
manipulatie en mobiel betalen. De grootste handelspartner van<br />
Duitsland is tegenwoordig China. En president Trump speelt met<br />
zijn afbraak van de klimaatmaatregels China magnifiek in de kaart<br />
op een van de grootste markten van de 21ste eeuw, de duurzaamheidsmarkt.<br />
De nieuwe kracht van China kent niet alleen de economische,<br />
maar ook de cultureel-politieke dimensie. Het land krijgt door<br />
hoe het ‘soft power’ kan inzetten, van Confucius-centra wereldwijd<br />
tot hun panda-politiek, die inhoudt dat elke natie die China welwillend<br />
is, een koppeltje panda-beertjes kan huren. Met veel publicitaire<br />
fanfare en voor een miljoen per jaar. Het internationale onderzoeksbureau<br />
Pew meldt dat sinds kort onderling zeer verschillende landen<br />
als Duitsland, Canada en Indonesië meer fiducie hebben in de Chinese<br />
leiderschapsstijl dan in de huidige Amerikaanse.<br />
De omvang van de Chinese opmars dringt nog niet ten volle door in<br />
het Westers zakenperspectief, doordat wij hun ultieme businessstrategie<br />
onvoldoende helder hebben. Die wijkt namelijk af van de onze<br />
– en dat maakt een beetje blind. Het Westen ziet innovatie vooral als<br />
86<br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> 87
CHINA<br />
COLUMN<br />
‘ELK JAAR DAT IK IN<br />
SHANGHAI RONDLOOP<br />
ZIE IK HET WESTERSE<br />
SUPERIORITEITSGEVOEL<br />
SLINKEN’<br />
het voortdurend verbeteren van ons producten-<br />
en diensten arsenaal. Zo slaan we verbeterslag<br />
na verbeterslag, kunnen we voor<br />
de nieuwste versies meer geld vragen, terwijl<br />
de oudere versies prettig afdalen naar<br />
de massa en vervolgens de achterblijvers.<br />
China doet het anders: zeer krachtdadig<br />
maar niet meteen zichtbaar. Neem mobiele<br />
telefoonproducent Xiaomi. Het zeer jonge<br />
bedrijf besefte enkele jaren terug terecht dat<br />
het beslist niet kon concurreren met wereldleider<br />
Apple. Dus legde Xiaomi zich toe op<br />
het maken van mobieltjes die zich beduidend<br />
onder Apple-niveau bevonden, maar<br />
nog veel lager geprijsd waren. Zo veroverden<br />
ze een fiks marktaandeel, vooral ook in<br />
het achterland waar Chinese bedrijven de<br />
beste distributiekanalen bewandelen. Dat<br />
achterland is het grootste achterland ooit.<br />
Zo werd Xiaomi rijk en verbetert sindsdien<br />
de kwaliteit van zijn producten hardnekkig<br />
en continu. Xiaomi nadert de groten:<br />
Apple en Samsung. Tegenwoordig is het ook<br />
actief op markten als India, Mexico, Brazilië<br />
en Indonesië. Daar verdienen ze nog<br />
meer geld waarmee, vroeg of laat, de topmarkten<br />
Europa en Amerika geattaqueerd<br />
gaan worden. Tencent bewandelt dezelfde<br />
weg met WeChat, de wereldwijde concurrent<br />
van WhatsApp. Nu nog volstrekt onbekende<br />
elektrische autofabrikanten als BYD<br />
en Anhui Jianghuai maken zich op voor<br />
dezelfde route. “WeChat heeft zoveel meer<br />
functies dan WhatsApp – de helft van de<br />
Chinezen die het gebruiken zit er anderhalf<br />
uur per dag op”, aldus Alireza Forouzesh,<br />
een voormalige Iraanse student van mij uit<br />
Shanghai. Hij ging werken voor een internationaal<br />
handelshuis in voedingsingrediënten,<br />
eerst in Shanghai en vanaf deze zomer<br />
in Amsterdam. “Amsterdam is fantastisch.<br />
Op IJburg heb ik een strand voor de deur.<br />
Maar ik mis de ‘vibe’ van Shanghai. Die stad<br />
wordt binnen twintig jaar de onbetwistbare<br />
wereldhoofdstad. Al was het maar omdat ze<br />
bouwen en herbouwen zoals geen Westerse<br />
stad met democratische beslissingsprocedures<br />
dat kan benaderen. Op dat gebrek aan<br />
democratische structuren geeft het Westen<br />
nog wel eens af. Maar vergeet niet dat desondanks<br />
in China het vertrouwen van de bevolking<br />
in haar overheden aanmerkelijk hoger<br />
ligt dan hier het geval is.”<br />
ONVOLDOENDE KENNIS<br />
CHINESE CULTUUR<br />
Als ik mijn Chinese contacten vraag wat<br />
het Westerse zakenleven in China het meest<br />
verkeerd doet, is het antwoord unaniem.<br />
Men verdiept zich onvoldoende in de Chinese<br />
cultuur en omgangsvormen. Onlangs<br />
begeleidde ik een topdelegatie van het Shanghai<br />
Institute of Technology (S.I.T.) naar een<br />
academische instelling in Nederland. President<br />
Li Jung van S.I.T. is een belangrijk man.<br />
Het bezoek was een keer uitgesteld, omdat<br />
Li Jung werd ontboden op het recente grote<br />
partijcongres. Nu kwam de man alsnog. In<br />
China staat bij zo’n hoog bezoek iedereen<br />
op een rij, in volgorde van belangrijkheid,<br />
om de grote man te ontvangen. In Nederland<br />
niet natuurlijk. De diverse (prima) programmasprekers<br />
wisten ook niet wie uit de<br />
delegatie de grote man was, en groetten hem<br />
dan ook niet in het bijzonder. Diverse sprekers<br />
volgden ook niet uit respect het hele<br />
ochtendprogramma, maar excuseerden zich<br />
hoffelijk voor vervroegd vertrek. Dat mogen<br />
we Hollands informele omgangsvormen<br />
noemen. Maar blijkbaar vinden we ook, dat<br />
we ons niet zo hoeven te verdiepen in hoe het<br />
elders toegaat. De S.I.T. delegatie glimlachte<br />
– ondoorgrondelijk, want wellicht enigszins<br />
gegeneerd.<br />
Natuurlijk heeft China immense problemen.<br />
Van een autoritair staatsbestel via<br />
corruptie en milieuvervuiling naar vergrijzing.<br />
En dan zijn er nog de weinig efficiënte<br />
staatbedrijven die, al dan niet in samenwerking<br />
met de politiek, private bedrijven als<br />
de BATs in de wielen kunnen rijden. Ook<br />
is ons Westerse onderwijsbestel duidelijk<br />
meer afgestemd op de vier kerncompetenties<br />
van de 21ste eeuw – Creativiteit, Collaboratie,<br />
Communicatie en Kritisch denken.<br />
Vooralsnog. Maar mensen in het algemeen<br />
en Chinezen in het bijzonder leren snel bij.<br />
Zeker als ze er ergens geld mee kunnen verdienen.<br />
In die zin zijn het net Nederlanders.<br />
De Chinese opmars gaat meer verrassen<br />
dan wij nu vermoeden.<br />
Dr. Carl Rohde is als cultureel-sociologisch<br />
onderzoeker en academisch<br />
trendwatcher gespecialiseerd in de<br />
studie van toekomstontwikkelingen.<br />
Waar gaat het met onze samenleving<br />
en planeet, burgers en consumenten<br />
naartoe? Daarnaar doet Rohde wereldwijd<br />
onderzoek, in samenwerking<br />
met universiteiten en hogescholen op<br />
vier continenten met meer dan drieduizend<br />
studenten die op jaarbasis bij dit<br />
onderwijs en onderzoek betrokken zijn.<br />
info@speakersacademy.nl<br />
Hieraan ten grondslag ligt het<br />
eeuwenoude principe dat<br />
ongeacht leeftijd, klasse of<br />
achtergrond iedere gast even<br />
belangrijk is. Hierbij gebruik<br />
ik enkele onorthodoxe methodes, waarmee<br />
ik de lezing c.q. training open in overleg<br />
met de gastvrouw of gastheer. Waarom deze<br />
titel? Ik ben van mening dat als je iets met<br />
passie en de juiste bewoordingen over kunt<br />
brengen naar je gehoor, de leeftijd letterlijk<br />
slechts een getal is. Door passie en uitstraling<br />
komt deze boodschap altijd over. Ik hoop<br />
deze trend nog lang te mogen overbrengen<br />
en zeker op de komende generaties, die ooit<br />
de fakkel zullen overnemen. Mijn motto is:<br />
‘MANIEREN ZIJN NOOIT UIT DE MODE<br />
EN ETIQUETTE IS COOL’.<br />
Vanzelfsprekend is de basis van al deze<br />
zaken de ouderwetse etiquette, ooit op schrift<br />
gesteld door Amy Groskamp-ten Have en<br />
vernieuwd door Reinildis van Ditzhuyzen.<br />
Deze zaken, die steeds ons dagelijkse leven<br />
dienen te beheersen of in elk geval een<br />
leidraad zouden moeten zijn, helpen mij elke<br />
keer weer om mijn publiek een spiegel voor<br />
LEEFTIJD<br />
IS SLECHTS EEN<br />
GETAL!<br />
De afgelopen jaren heb ik mij op verschillende fronten bewogen, die zijdelings met mijn beroep te<br />
maken hebben en soms helemaal niet. Dankzij televisieoptredens en mijn verleden als directeur van<br />
een hotel met zeshonderd kamers en een super de luxe 5 sterren-tent, heb ik door deze verschillende<br />
bedrijven mijn eigen horizon riant kunnen verbeteren. Dit heeft er mede toe geleid, dat ik mij<br />
mede dankzij de Speakers Academy® vaak kan presenteren als spreker die de mensen een spiegel<br />
mag voorhouden over de vele manieren om met klanten – ‘GASTEN’ – te communiceren en de<br />
verhoudingen tussen beide partijen vaak in een ander daglicht te laten zien.<br />
Tekst: Willem Reimers<br />
te houden. Voor mij is daarmee bewezen dat<br />
etiquette springlevend is en godzijdank met<br />
de tijd meegaat en evolueert. Een voorbeeld<br />
hiervan is: vroeger ging men niet achter een<br />
meisje de trap op, omdat je dan onder haar<br />
rokken kon kijken. Tegenwoordig draagt<br />
een dame vaak een broek en dus ga ik achter<br />
haar de trap op. Stel dat ze struikelt, dan<br />
kan ik haar opvangen en ben dan de galante<br />
ridder. Een goed ander voorbeeld is het<br />
huidige ‘tenue de ville’. Tot ongeveer twintig<br />
jaar geleden was dit voorschrift beperkt tot<br />
een grijs, donkerblauw of zwart pak en ging<br />
© WALTER KALLENBACH<br />
men zelfs zover dat tot zes uur de lichtere<br />
kleuren geaccepteerd waren en na die tijd<br />
alleen donkere pakken. Tegenwoordig<br />
gelden combinaties van broek en jasje ook<br />
als ‘tenue de ville’. Zoals u kunt lezen, zijn<br />
mijn optredens volledig aangepast aan de<br />
huidige tijd, maar ook aan uw bedrijf. Ik<br />
gebruik alleen altijd de horeca als metafoor,<br />
want wij hebben niet alleen 17.000.000<br />
voetbalkenners, maar hetzelfde aantal<br />
horecaexperts. Graag kom ik mijn verhaal bij<br />
u toelichten en uw bedrijf gastvriendelijker<br />
c.q. klantvriendelijker maken.<br />
Willem Reimers is eigenaar van<br />
Reimers Hotel Consultancy, spreker<br />
en televisiemaker (‘Mijn tent is top’,<br />
‘Herrie XXL’, ‘Knallen in de horeca’,<br />
'Herrie in de druiventros', e.a.). Hij<br />
is cum laude afgestudeerd aan de<br />
Steigenberger Hotelfachschule en<br />
directeur geweest van verschillende<br />
hotels, waaronder Sofitel Den Haag<br />
en The Grand in Amsterdam.<br />
info@speakersacademy.nl<br />
88<br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> 89
© RENI VAN MAREN<br />
ONDERNEMERSCHAP<br />
‘ONDERNEMEN IS<br />
ENTERTAINEN’<br />
De Brabantse gastvrijheid is voelbaar als Nikki Ouborg direct na binnenkomst een rondleiding geeft door het<br />
prachtige voormalige gemeentehuis van Ginneken (nu gemeente Breda), waarin alle bedrijven van Aad Ouborg<br />
en zijn kinderen zijn ondergebracht. De eerste kamer die ze laat zien staat vol voorbeelden van de innovatieve<br />
producten die in eigen huis zijn bedacht en ontwikkeld, zoals koffers met ingebouwde opladers en weegschalen.<br />
Langs de wand staat het bewijs dat het team onmiddellijk kan inspelen de actualiteit: een trolley met geluidloze<br />
wieltjes, zodat toeristen stadsbewoners niet meer uit hun slaap houden.<br />
‘HET IS<br />
BIJZONDER<br />
DAT JE ALS<br />
FAMILIE ZO KUNT<br />
ONDERNEMEN’<br />
Tim, Florentine en Nikki Ouborg omarmen het familiecredo<br />
Tekst: Jacques Geluk<br />
“<br />
Ik volgde een masteropleiding en<br />
wilde praktijkervaring opdoen bij<br />
mijn broer Tim en mijn zus Florentine,<br />
die in 2011 waren begonnen met<br />
Princess Sportsgear en Princess Traveller.<br />
Aad, mijn vader, had iets anders in<br />
gedachten: een afstudeerproject. Ik moest,<br />
onofficieel, een nieuw merk van kleine huishoudelijke<br />
apparatuur opzetten, een naam<br />
en logo verzinnen en bepalen welke producten<br />
ik wilde voeren. Daar ben ik acht maanden<br />
mee bezig geweest. Tijdens de jaarlijkse<br />
beurs voor relaties van Sportsgear/Traveller<br />
in ons gebouw had ik alles uitgestald in een<br />
geheime kamer. Enkele grote retailers mochten<br />
deze kamer in en spraken hun interesse<br />
uit. Daarop volgden de eerste orders, terwijl<br />
wij nog zoiets hadden van ‘gaan wij dit<br />
doen?’ We hebben een maand nagedacht en<br />
besloten toen met Bourgini te starten”, vertelt<br />
Nikki Ouborg. Hoewel ze pas sinds 2014<br />
volop meedraait, zijn de innovatieve Bourgini-producten<br />
al in bijna twintig landen te<br />
koop en een succes. Dat komt misschien wel<br />
doordat de vijf Ouborg-telgen van kinds af<br />
aan zijn betrokken bij het bedenken en ontwikkelen<br />
van elektrische huishoudelijke<br />
apparaten. Nikki wijst op tekeningen aan<br />
de muur van zus Lotte en broer Jaap, die als<br />
kinderen al respectievelijk een juicer met<br />
afneembare motor, druppelstop en schenkkan<br />
en een Sandwich Maker voor vier tosti’s<br />
ontwerpen. Nikki bedenkt als meisje de<br />
roterende tafelgrill, omdat ze het gezellig<br />
vindt als het hele gezin samen aan tafel kokkerelt.<br />
Kinderen bedenken toepassingen en<br />
innovaties die volwassenen over het hoofd<br />
zien en bij de familie Ouborg houden ze dat<br />
er zolang mogelijk in. Bijvoorbeeld door de<br />
wedstrijd ‘Bourgini Kids Designer van <strong>2018</strong>’<br />
te organiseren. Gegarandeerd dat goede<br />
ideeën die daaruit voortkomen later in de<br />
winkels en online terug te vinden zijn.<br />
BETAALBAAR DESIGN<br />
Nikki gaat voor naar een vertrek waar de<br />
Bourgini-collectie overzichtelijk staat opgesteld.<br />
“Betaalbare kwaliteit voor iedereen<br />
onder de noemer ‘The starmaker at home’.<br />
Zo staan we in de markt”, zegt Nikki, terwijl<br />
ze een klassieke frituurpan laat zien,<br />
met drie verschillende mandjes. Handig als<br />
je tegelijk frietjes en kroketten wilt frituren<br />
of juist een grotere hoeveelheid ineens. “Dit<br />
is een frituurpan met een uniek gepatenteerd<br />
filter, waardoor de bellen die onderin<br />
verzadigd raken niet in een keer naar boven<br />
kunnen. Dat voorkomt spatten en bruisen<br />
van de olie.” De blenders, friteuses, juicers,<br />
koffiemachines (nu ook een filterkoffieapparaat<br />
en waterkoker ineen) en keukenmachines<br />
hebben een design-uitstraling,<br />
ogen robuust, sterk, luxueus en veelzijdig<br />
en zijn heel betaalbaar. Dat de ontwerpers<br />
meedenken met de consument is duidelijk<br />
als Nikki een elektrische ‘multi plate’ aanwijst.<br />
De langwerpige versie is wereldwijd<br />
een succes, maar sinds kort is er een nieuw<br />
‘funcook’-product dat in vier vierkante delen<br />
uitklapbaar is, de One4All. Ideaal, ook voor<br />
vegetariërs en veganisten die niet willen dat<br />
hun hapjes in aanraking komen met vlees,<br />
vis of andere dierlijke producten. Iedereen<br />
kan zijn eigen gerecht maken, maar gezellig<br />
samen kokkerellen kan natuurlijk ook.<br />
90<br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong><br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> 91
ONDERNEMERSCHAP<br />
ONDERNEMERSCHAP<br />
© RENI VAN MAREN<br />
___<br />
Tim, Aad en Florentine met een van de koffers uit de collectie<br />
“Dit is de voormalige gevangeniscel, helemaal<br />
in oude staat, omdat dit pand uit 1792<br />
een Rijksmonument is. We mogen daarom<br />
alleen losse marketingpanelen neerzetten”,<br />
vertelt Nikki als we deze kleine ruimte passeren.<br />
Even later arriveren we in een soort<br />
openlucht tussenruimte. Daar is ter gelegenheid<br />
van de jaarlijkse relatiebeurs een heuse<br />
keuken met eigen Bourgini-apparatuur<br />
geplaatst om vijfhonderd gasten uit de hele<br />
wereld in de watten te leggen en te laten kennismaken<br />
met alle noviteiten en innovaties.<br />
“We moeten elk jaar echt wat neerzetten,<br />
zodat ze blijven komen. Dat is belangrijk,<br />
want ook van hen leren we. Grote koffermerken<br />
hebben een vaste collectie, wij ook,<br />
maar bij ons is daarna nog van alles mogelijk.<br />
Persoonlijk maken, flexibel zijn, dat is<br />
onze kracht”, zegt broer Tim, die aanschuift<br />
in het tijdelijke restaurant. “Als niemand met<br />
niemand praat ontstaan er ook geen goede<br />
ideeën. Door ervoor open te staan gebeuren<br />
de gekste en mooiste dingen. Daarom organiseren<br />
we deze beurs, maar gaan we ook zes<br />
keer per jaar naar Hong Kong, China en het<br />
Verre Oosten.” Tim kondigt de komst aan<br />
van monoshops in Guangzhou en daarna in<br />
andere grote Chinese steden en mogelijk Taiwan<br />
en Singapore. Tim: “We hebben in Hong<br />
Kong vier winkels. Daar komt samen met<br />
een partner een vijfde bij. Het is de bedoeling<br />
onze producten bij consumenten te introduceren<br />
door ze een beleving te bieden. Ze zelf<br />
te laten ervaren hoe handig het is je telefoon<br />
op te laden aan je koffer of de ingebouwde<br />
weegschaal te gebruiken zodat je niet onnodig<br />
hoeft bij te betalen als je incheckt.” Ze zijn<br />
snel internationaal gegaan, net zoals vader<br />
Aad eertijds met Princess, en zijn de juiste<br />
mensen inmiddels tegengekomen.<br />
ONDERNEMERSGEEST<br />
Tim is het eerste kind dat in de voetsporen<br />
van zijn vader is gestapt. Zijn verhaal staat<br />
aan de basis van Princess Sportsgear en Princess<br />
Traveller, de twee bedrijven die in de<br />
eerste drie jaar van hun bestaan (2011-2014)<br />
als snelst groeiende Nederlandse onderneming<br />
een mega-omzetgroei van 1.210 procent<br />
hebben gerealiseerd en waarvoor Tim<br />
en Florentine de Gouden Gazelle hebben<br />
ontvangen. “Ik was 16 toen ik slaagde voor<br />
de havo. Uiteindelijk ben ik International<br />
Business & Management gaan studeren in<br />
Breda. Tegelijk speelde ik, ook als aanvoerder,<br />
hockey bij Heren 1. Te gezellig allemaal.<br />
Op mijn zeventiende liep ik tussendoor stage<br />
bij mijn vader, die mij een grote verantwoordelijkheid<br />
gaf. Ik moest een groot evenement<br />
voor tweehonderd gasten mee helpen organiseren<br />
in Hong Kong. Dat betekende klusjes<br />
doen, maar ook voor groepen staan en<br />
praten. Daarna mocht ik de kerstborrel doen<br />
voor vijfhonderd relaties. Ik kreeg een budget,<br />
huurde het Efteling Theater af en zorgde<br />
voor voldoende kunstsneeuw om sfeer te<br />
maken. Fantastisch! Toen heb ik gemerkt dat<br />
ik de ondernemersgeest in me had. Daarna<br />
ben ik verder gaan studeren en heb ik tot<br />
mijn twintigste in Breda gewoond.”<br />
In 2009, Tim is dan al naar Utrecht verhuisd,<br />
vraagt Aad Ouborg zijn kinderen of<br />
hij Princess Huishoudartikelen moet verkopen<br />
of dat zij het bedrijf willen voorzitten. “Ik<br />
was de oudste, 22 jaar, volop aan het studeren<br />
en volgens mezelf te jong. Dus zei ik dat<br />
hij beter kon verkopen en wij het later eventueel<br />
zouden oppakken: ‘als wij goed genoeg<br />
zijn kunnen wij het zelf ook’. Dat gebeurde in<br />
2011, nadat ik eerst lid was geworden van het<br />
Utrechtsch Studenten Corps en een jaar lang<br />
de Woolloomooloo, de grootste studentendiscotheek<br />
van Utrecht, had gerund.” Aad<br />
heeft na de verkoop de naam Princess voor<br />
andere toepassingen behouden. Dat is een<br />
steun in de rug voor Tim, die – mede vanuit<br />
zijn liefde voor de hockeysport – begint<br />
met Princess Sportsgear. Hij introduceert<br />
onder meer hockeytassen en een innovatieve<br />
hockeystick met speciaal rubber op<br />
het slag- en aannamevlak. Snel realiseert hij<br />
zich dat hockey geen sport is voor iedereen<br />
is en breidt hij het assortiment uit met reistassen,<br />
trolleys en koffers. Gewone koffers,<br />
maar ook innovaties. “Ik heb de koffer met<br />
weegschaal al genoemd. Op een gegeven<br />
moment moesten de mensen per kilo gaan<br />
betalen voor het meenemen van hun bagage.<br />
Alle andere merken zaten te slapen, maar<br />
wij zijn ervoor gegaan en hebben een weegschaal<br />
ingebouwd. In vier jaar tijd hebben we<br />
wereldwijd anderhalf miljoen van deze koffers<br />
verkocht. Inmiddels bieden we ook driein-een-koffers<br />
aan, dus inclusief weegschaal,<br />
paspoorthouder én oplader.” Wat later zegt<br />
hij: “Ik geloof ook heilig in de koffer met<br />
ingebouwde geluidsbox, voor bijvoorbeeld<br />
op vakantie. Regionaal zijn er verschillen in<br />
© RENI VAN MAREN<br />
‘DE EERSTE VIER JAAR<br />
IS DE OMZET MET 1.210<br />
PROCENT GEGROEID’<br />
wat mensen mooi vinden. Nederland is een<br />
pioniersland en een moeilijke markt, maar<br />
wat hier aanslaat kun je goed kopiëren naar<br />
de rest van de wereld. Hooguit willen mensen<br />
andere kleuren of materialen en in die<br />
wensen kunnen we voorzien.”<br />
AANBOD AAN FLORENTINE<br />
Florentine komt erbij zitten. “Ik ben er in<br />
2011, toen mijn broer de hockeyproducten<br />
deed, al snel bijgekomen. Ik had mijn hbostudie<br />
afgerond en veel in het buitenland<br />
gezeten. Tim vond dat ik het beste<br />
werkervaring bij hem kon opdoen. Datzelfde<br />
jaar begonnen we met Princess Traveller. Dat<br />
nam zo’n grote vlucht en ik had hier in een<br />
half jaar meer geleerd dan tijdens vier jaar<br />
studie, dat ik inging op Tims aanbod het<br />
___<br />
vlnr: Nikki, Aad, Tim en Florentine Ouborg<br />
samen te gaan doen. Nu doen we beiden<br />
als directieleden alles, van management<br />
en marketing tot productontwikkeling en<br />
van sales tot inkoop. We bepalen samen de<br />
richting, hoewel Tim de kar wat meer trekt<br />
op financieel gebied en ik me meer bemoei<br />
met de ‘supply chain’.” Tim: “Ik reis ook<br />
veel samen met mijn zus naar de mensen<br />
die de fabrieken in China runnen, met wie<br />
we nu kunnen lezen en schrijven. En ook<br />
voor export zijn wij beiden veel onderweg.<br />
Het voelt alsof we op familiebezoek gaan.”<br />
Lachend: “Alles gebeurt hier intern. Alles dat<br />
je zelf doet heeft snel resultaat. We komen<br />
van nul en nu zitten we, zes jaar later, in<br />
een monumentaal pand.” Wat Florentine<br />
verleidt tot de opmerking: “Ik ben blij dat<br />
we in de maakindustrie zitten. Je ziet wat je<br />
92<br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> 93
ONDERNEMERSCHAP<br />
© SUITABLE IMAGES<br />
COLUMN<br />
© JARO VAN MEERTEN<br />
ONDERNEMERS:<br />
INVESTEER!<br />
Tekst: dr. Mathijs Bouman<br />
___<br />
Nikki met Bourgini-ambassadeur Jacob Jan Boerma<br />
Niets is zo leuk als een zaal met ondernemers. Waar ook in het land.<br />
Van Goes tot Heerenveen, van Ulft tot Schagen, overal blijken leergierige,<br />
eigenwijze ondernemers te zitten. Een strak geplande lezing ontaardt<br />
dan vaak in een (veel interessantere) wisseling van gedachten. Gaat het<br />
echt zo goed met de economie als ik beweer? Kloppen die cijfers over lage<br />
werkloosheid wel? De huizenmarkt, is dat geen grote zeepbel? En het<br />
onvermijdelijke: moet ik nu bitcoins te kopen?<br />
maakt en vooral bij de koffers zie je hoeveel<br />
je kunt doen om iedere consument een op<br />
hem of haar afgestemde koffer te kunnen<br />
bieden. Verschillende kleuren, vormen en<br />
mogelijkheden. Het kan allemaal.”<br />
SLIMME<br />
MARKETINGCAMPAGNES<br />
Princess Sportsgear en Traveller zijn nu<br />
in dertig landen actief, Bourgini in een<br />
kleine twintig. In sommige landen zijn<br />
de Ouborgs hun activiteiten nog aan het<br />
opbouwen. Zowel de verkoop via fysieke<br />
winkels als grote webshops gaat uitstekend.<br />
“Stenen winkels blijven belangrijk, terwijl<br />
online groeit. Op den duur zal een balans<br />
tussen beide verkoopkanalen ontstaan”,<br />
weet Tim. Een deel van het succes heeft te<br />
maken met slimme marketingcampagnes<br />
en het kunnen inzetten van aansprekende<br />
ambassadeurs. “’Ondernemen is entertainen’<br />
is het credo van de familie. Door elke<br />
dag nieuws te maken en de wereld rond<br />
te gaan met spraakmakende evenementen<br />
en marketing onderscheiden wij onszelf.”<br />
Nikki werkt zoals gezegd samen met de<br />
jonge driesterrenchef Jacob Jan Boerma,<br />
die het boegbeeld is van haar Bourginicollectie.<br />
Tim: “Het is belangrijk te laten<br />
zien dat de beste mensen werken met onze<br />
producten. Dat geldt ook voor hockey.<br />
Jorrit Croon (19), die als 17-jarig talent al<br />
meeging naar Rio de Janeiro, representeert<br />
Princess Sportsgear. Hij begrijpt onze filosofie<br />
en straalt naast professionaliteit ook<br />
warmte en gezelligheid uit. Dat is precies<br />
wat wij willen. Wij zijn de jongste partner<br />
van NOC*NSF. De Olympische atleten reizen<br />
alweer enkele jaren met onze oranje<br />
Princess koffers, die we mét de Olympische<br />
ringen ook in de winkel verkopen.<br />
Dat heeft natuurlijk enorm veel publiciteit<br />
opgeleverd, net als de wand met koffers<br />
van 17 m² in het Holland Heineken<br />
House in Rio de Janeiro waaraan iedereen<br />
zijn telefoon kon opladen.”<br />
‘AADVISEUR’<br />
De innovatiekracht van de jonge Ouborgs,<br />
die zich graag laten bijstaan door hun ‘Aadviseur’,<br />
vader Aad, komt misschien wel door<br />
het feit dat Princess Traveller/Sportsgear en<br />
Bourgini – ondanks hun eigen marketing,<br />
acquisitie en beleid – raakvlakken hebben<br />
en in elkaar overlopen. Tim: “Het is bijzonder<br />
dat je met familie zo kunt ondernemen<br />
en als ons jongste broertje en zusje Jaap en<br />
Lotte zich bij ons willen voegen zullen we hen<br />
zeker niet ontmoedigen. Mijn broer gaat in<br />
elk geval net als ik een jaar Woolloomoolloo<br />
doen.” Dat dit niet onopgemerkt is gebleven<br />
blijkt wel uit de prijzen die de jonge ondernemers<br />
al hebben gekregen. De prestigieuze<br />
design- en innovatieprijs Red Dot Award en<br />
de German Design Award voor de koffer met<br />
ingebouwde oplader en een finaleplaats voor<br />
Tim Ouborg bij de Ondernemer van het Jaarverkiezing<br />
2015 van EY en natuurlijk de al<br />
genoemde Gouden Gazelle voor het snelst<br />
groeiende bedrijf in Nederland. Zo wordt<br />
Princess vanzelf koninklijk.<br />
Tim en Florentine Ouborg vormen sinds 2011 de directie en het management van<br />
Princess Sportsgear en Princess Traveller. Nikki Ouborg is vanaf 2014 verantwoordelijk<br />
voor het huishoudelijke apparaten-merk Bourgini. Vader Aad Ouborg, die introduceert<br />
in 1983 BabyLiss in Nederland en in Princess Household Appliances en een nieuwe,<br />
onderscheidende manier van ondernemen. In 2010 verkoopt hij Princess, maar behoudt<br />
de naam voor andere activiteiten. Hij blijft ondernemen met andere bedrijven van de<br />
Ouborg Group, zoals Princess Entertainment, Princess Hotels, Ouborg Monumenten<br />
Vastgoed en Borg’s Onroerend Goed. info@speakersacademy.nl<br />
Ik geniet daar altijd met volle teugen<br />
van. Het is buitengewoon leerzaam<br />
voor een econoom om direct contact<br />
te hebben met de mensen die<br />
dag in dag uit de beslissingen nemen<br />
die een goed deel van onze economische<br />
voorspoed bepalen. Maar soms blijkt uit de<br />
gesprekken dat ondernemers er ook collectief<br />
naast kunnen zitten. Dat was het afgelopen<br />
jaar het geval. Want, beste ondernemers<br />
van Nederland, u was en bent veel te voorzichtig.<br />
Twijfel over de kracht van het herstel<br />
heeft u verlamd. U was te voorzichtig<br />
met doorgroeien en te voorzichtig met het<br />
vol investeren in nieuwe technologie. Terwijl<br />
u nog dacht dat Nederland voorzichtig aan<br />
het opkrabbelen was, zat de vaart er in werkelijkheid<br />
alweer flink in.<br />
Dat levert een acuut probleem op voor<br />
veel bedrijven, want terwijl de vraag groeit<br />
kan het aanbod dat tempo niet bijhouden.<br />
Vooral het gebrek aan goed opgeleid, talentvol<br />
personeel doet zich voelen. Technisch<br />
talent is schaars, maar ook in handel, horeca<br />
en bouw zijn vacatures moeilijk te vervullen.<br />
Daar is wat aan te doen. Concurreer op<br />
arbeidsvoorwaarden, biedt aan wat de jonge<br />
werknemer van vandaag wil: vrijheid, zelfontplooiing,<br />
afwisseling en vooral: contact<br />
met gelijkgestemde professionals in andere<br />
bedrijven. Ga ook zelf mensen opleiden.<br />
Werk samen met MBO’s en HBO’s en biedt<br />
stages aan zoveel je kunt.<br />
En ten slotte: omdat arbeid structureel<br />
schaars zal blijven: investeer in automatisering,<br />
digitalisering en robotisering. Ja, dat is<br />
een hele klus. Bedrijfsvoering, personeelsbeleid<br />
en financiering moeten ervoor op de<br />
schop. Maar wie wil profiteren van de nieuwe<br />
groei, zal wel moeten. Ik praat er graag met u<br />
verder over. Waar dan ook in Nederland.<br />
Dr. Mathijs Bouman is econoom<br />
en journalist. Hij is vaste columnist<br />
van Het Financieele Dagblad en<br />
redacteur/econoom bij ‘Nieuwsuur’.<br />
De afgelopen jaren was hij regelmatig<br />
te zien bij RTLZ, ‘De wereld draait<br />
door’, ‘Jinek’, ‘Pauw’, ‘EénVandaag’,<br />
‘RTL Late Night’ en andere nieuws- en<br />
actualiteitenprogramma’s. Bouman<br />
geeft lezingen over de (Nederlandse)<br />
economie, economische problemen,<br />
maar ook over wat er allemaal wel<br />
goed gaat. Hij vertelt graag over<br />
innovatie (robots!), de arbeidsmarkt en<br />
succesvolle Nederlandse bedrijven.<br />
info@speakersacademy.nl<br />
94<br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> 95
© ERIC BRINKHORST<br />
ROBOTICA<br />
‘ROBOTS NEMEN DE<br />
MACHT NOG LANG<br />
NIET OVER’<br />
Vanessa Evers, de eerste vrouwelijke hoogleraar (sociale) robotica, kan niet zeggen dat zij robots maakt. “Dat<br />
doe je niet alleen, daar zijn veel mensen én kennisgebieden voor nodig.” Dus doet ze dat aan de Universiteit<br />
Twente samen met een team van specialisten, onder wie technici, IT-ers en experts op het gebied van navigatie,<br />
besturing, en menselijk gedrag, maar ook deskundigen die weten hoe een computer ziet en geluid waarneemt.<br />
“Het is niet veel anders dan samen een oplossing vinden als een dijk is doorgebroken, dan is alleen waterkennis<br />
ook niet genoeg.” Het doel van Vanessa en haar team is sociaalvaardige, intelligente robots te maken die ons<br />
begrijpen door onze emoties en gedragingen te leren kennen. Ze hoeven echter niet per se op ons te lijken en<br />
zullen ook niet binnen afzienbare tijd de controle overnemen.<br />
prof. dr. Vanessa Evers<br />
Tekst: Jacques Geluk<br />
‘ZELFS EEN SIMPEL<br />
WEZEN ALS EEN<br />
MUG IS NIET NA TE<br />
BOUWEN’<br />
De (sociale) interactie tussen mens en robot heeft de<br />
grote belangstelling van prof. dr. Vanessa Evers, die<br />
sinds 2011 hoogleraar Computerwetenschappen en<br />
Robotica is aan de Universiteit Twente. Een robot<br />
integreert allerlei nieuwe technologieën en dat maakt<br />
het voor haar interessant. “Een robot die niet ‘begrijpt’ dat de omgeving<br />
waarin wij leven sociaal bepaald is, kan daarin nooit functioneren.<br />
Daarom moeten we de technologie daarop aanpassen. Essentieel<br />
is dat een robot in staat is de mens te herkennen en zich op natuurlijke<br />
wijze aanpast. Door menselijk gedrag in parameters en algoritmes<br />
te vertalen, kan een robot leren ons te begrijpen.” Nu is het nog<br />
behelpen. Vanessa legt uit: “Technologie blijft zich ontwikkelen. De<br />
verwarming vast instellen op het tijdstip dat je denkt thuis te komen<br />
is een eerste stap, maar een sociaalvaardige robot wéét straks wanneer<br />
je thuiskomt. Dan hoef jij er geen moeite meer voor te doen en kun je<br />
je tijd aan andere dingen besteden.”<br />
Vanessa Evers houdt veel lezingen en na afloop vragen mensen haar<br />
niet alleen of zij denkt dat robots hun banen inpikken, maar ook of ze<br />
slimmer kunnen worden dan wij en de wereld overnemen. “Ze hebben<br />
een beeld in hun hoofd van een robot die alles kan. Ik begrijp<br />
wel dat mensen zich afvragen waar hun autonomie blijft. Ze merken<br />
dat intelligente apparaten nu al steeds meer informatie over hen verzamelen<br />
en verhandelen, weten wat hun gezondheidsrisicoprofiel is<br />
waardoor ze misschien een hogere verzekeringspremie moeten betalen<br />
of geen hypotheek krijgen, welke medicijnen ze innemen, waar<br />
ze naartoe rijden en met wie ze hoe lang telefoneren. Nog even en<br />
hun mobieltje bepaalt wanneer ze gestoord mogen worden. Ergens<br />
leven we al in een wereld waarin technologie beslissingen voor en<br />
over ons neemt, die vergaande consequenties kunnen hebben. Mensen<br />
zijn bang dat dit nog veel verdergaat en dat is ook zo. Consumenten<br />
moeten nu al tegen die ontwikkeling ingaan en eisen stellen. Het<br />
is toch bizar dat Facebook alle informatie die het verzamelt doorverkoopt.<br />
Het is onze informatie, maar opkomen voor ons informatierecht<br />
is niet gemakkelijk.”<br />
Trendwatchers en futuristen denken dat het in 2080 al gebeurt,<br />
maar Vanessa ziet de huidige ontwikkelingen niet als een voorbode<br />
van een nieuw tijdperk waarin de mens niet meer de baas is. “Dat<br />
kan ik zeggen, omdat mijn team en ik robots maken. Het is de taak<br />
van collega’s als prof. dr. Peter-Paul Verbeek (zie elders in deze editie)<br />
na te denken over wat we moeten doen als robots net zo intelli-<br />
96<br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> 97
ROBOTICA<br />
© ISTOCK | PHONLAMAIPHOTO<br />
ROBOTICA<br />
gent of zelfs intelligenter zijn dan mensen.<br />
Als je mij vraagt wanneer dat gebeurt, is mijn<br />
antwoord dat we nog niet eens aan het begin<br />
krabbelen.”<br />
CONCEPTFASE<br />
We zitten volgens de hoogleraar nog echt<br />
in de conceptfase. “In het laboratorium of<br />
in een gecontroleerde werkelijke omgeving<br />
kunnen we aantoonbaar bewijzen dat<br />
technologie heel accuraat menselijk gedrag<br />
kan voorspellen en herkennen. Hoe lang<br />
het duurt voordat dit een alledaags fenomeen<br />
is? Ik kan geen koffiedik kijken, maar<br />
zeker de komende tien jaar niet. Elementen<br />
ervan misschien wel. Het is voorstelbaar dat<br />
de kunstmatige intelligentie van een zelfrijdende<br />
auto voetgangers herkent en afremt<br />
als ze ineens oversteken. Hoe ze dat kunnen<br />
leren is voor alle robots anders en ligt bovendien<br />
aan het probleem dat je wilt oplossen<br />
of de uitdaging die je wilt aangaan. Als je<br />
een robot wilt leren emoties en gezichtsuitdrukkingen<br />
te herkennen, moet je de computer<br />
veel voorbeelden geven van lachende<br />
of huilende mensen in combinatie met parameters,<br />
zoals de stand van de mond- en ooghoeken<br />
en de wenkbrauwpositie. Op basis<br />
daarvan kan de computer met 80 procent<br />
zekerheid ‘zien’ of iemand blij of droevig is.”<br />
EÉN DING<br />
Bestaat dan niet het gevaar dat robots op<br />
den duur zoveel patronen ontdekken dat ze<br />
die niet alleen zelf op nieuwe situaties kunnen<br />
toepassen, maar ook gaan interpreteren?<br />
Vanessa: “Het is mogelijk dat robots<br />
op den duur gaan redeneren over de relaties<br />
tussen de dingen die ze waarnemen.<br />
Dat is neuro-geïnspireerde artificiële intelligentie,<br />
maar er zijn veel verschillende vormen.”<br />
Toch blijft dat voorlopig heel beperkt.<br />
“Een robot krijgt zoveel mogelijk informatie<br />
over volgens jou belangrijke stukjes van<br />
de werkelijkheid. Het is bijvoorbeeld ongelooflijk<br />
wat Watson, de supercomputer van<br />
IBM kan. Als jij een vraag hebt zoekt hij ontzettend<br />
snel het hele internet af naar antwoorden.<br />
Als die grotendeels overeenkomen<br />
moet dat wel het juiste antwoord zijn.” Die<br />
vragen en antwoorden zijn echter niet door<br />
Watson bedacht, maar door mensen ingevoerd.<br />
Vanessa geeft een ander voorbeeld.<br />
“De thuiszorg biedt al allerlei hulpmiddelen<br />
aan, zoals een rollator, speciaal bed of sokkenoptrekker.<br />
Er komt een dag dat het bed<br />
doorkrijgt wanneer je wilt zitten of dreigt<br />
© ERIC BRINKHORST<br />
door te gaan liggen. De rollator meet straks<br />
je hartslag en slaat alarm bij een hartstilstand<br />
en de koelkast bestelt zelfstandig producten<br />
die op zijn. De mogelijkheden apparaten uit<br />
te rusten met waarnemings- en reactievermogen<br />
nemen snel toe. Het is veel onwaarschijnlijker<br />
dat er binnen afzienbare tijd<br />
universele, veelzijdige robots zijn die ons<br />
helemaal ontzorgen of verzorgen.”<br />
EÉN TAAK<br />
Robots zijn in principe goed in één taak,<br />
zegt Vanessa Evers. “Je leert ze iets heel goed<br />
te kunnen, zoals het internet lezen of autorijden,<br />
maar het wisselen van context ligt<br />
echt niet voor de hand. Wel is het denkbaar<br />
dat ze verschillende taken uitvoeren binnen<br />
één bepaalde context: stoffen, moppen<br />
én zuigen.” Ze sluit niet uit dat robots ooit<br />
zelf nieuw nieuwe vaardigheden aanleren,<br />
maar niet op korte of zelfs middellange termijn.<br />
“Zelfs een simpel wezen als een mug<br />
is niet na te bouwen”, zegt ze ter illustratie.<br />
“Wat betreft kunstmatige intelligentie is er<br />
nog niet echt een plausibel model dat daadwerkelijk<br />
overeenkomt met de menselijke<br />
hersenen.”<br />
ROBOT VOOR DE KLAS<br />
Op dit moment zijn Vanessa en haar<br />
team bezig met het afronden van een bijzonder<br />
project. “Nu pas is robottechnologie<br />
zo robuust, dat we thuis, op school of op<br />
het werk gedurende langere tijd informatie<br />
kunnen gaan verzamelen over de impact<br />
die dat op ons heeft en hoe relaties daardoor<br />
veranderen.”, zegt prof. dr. Vanessa Evers.<br />
“We hebben gedurende een aantal maanden<br />
een robot met interactief lesmateriaal<br />
in de klas op een basisschool gezet. Er zijn<br />
geen onderzoekers in de klas geweest om<br />
beïnvloeding van het experiment te voorkomen.”<br />
De robot is echt aan het werk geweest<br />
met de kinderen. De definitieve uitkomsten<br />
van dit experiment zijn nog niet bekend,<br />
maar nu we de informatie verwerken leren<br />
wij al wel hoe leraren daarmee omgaan. De<br />
een laat kinderen een werkje doen met een<br />
robot over massa en gewicht, de ander laat<br />
hen helemaal vrij. Er is veel variatie in de<br />
wijze waarop onderwijzers de nieuwe techniek<br />
onderdeel maken van hun manier van<br />
lesgeven. Ik hoop dat ze met behulp van de<br />
robot, die tot in detail kan bijhouden hoe ze<br />
presteren, individuele leerlingen beter kunnen<br />
volgen en hun lesmethode specifieker<br />
op hen zullen afstemmen. Interessant is ook<br />
dat de houding van de kinderen ten opzichte<br />
van onderwijzers, elkaar en technologie verandert.”<br />
Deze robot heeft uiterlijk menselijke kenmerken<br />
en lijkt zowel op een jongen als een<br />
meisje. “Zij praten meer met en tegen zo’n<br />
robot en proberen hun vragen zo begrijpelijk<br />
mogelijk uit te leggen. We hebben hetzelfde<br />
experiment gedaan met een tablet, waarop<br />
‘EEN ROBOT<br />
IS GEEN MENS<br />
EN HOEFT<br />
ER OOK NIET<br />
UITERLIJK OP<br />
TE LIJKEN’<br />
alles hetzelfde is, tot en met de stem aan toe,<br />
maar dat had veel minder effect.”<br />
HUMANOÏDE ROBOTS<br />
Moeten alle robots dan op mensen lijken?<br />
Vanessa Evers denkt van niet. Een robot is<br />
geen mens en hoeft er ook niet uiterlijk op<br />
te lijken. Een robot neemt waar, begrijpt,<br />
handelt, stelt gerust of kan mensen bereiken<br />
die voor ons onbereikbaar zijn, zoals zwaar<br />
dementerenden. Een zelfrijdende auto is<br />
een robot, net als een vuilnisbak die als hij<br />
vol is automatisch naar de leegplek rijdt.<br />
In fabrieken en laboratoria is de omgeving<br />
aangepast aan de robot, Vanessa is vooral<br />
geïnteresseerd in robots die zich aanpassen<br />
aan de mens en zijn omgeving. “Voor<br />
basisschoolleerlingen is een humanoïde of<br />
menselijke robot belangrijk en voor politiemensen<br />
die moeten leren verdachten te verhoren.<br />
Robots leren lopen als mensen is heel<br />
duur en vaak niet nodig. Het is trouwens heel<br />
moeilijk een robot een pak melk te laten aanpakken<br />
of aanreiken. “Dat komt doordat er<br />
te veel onzekere factoren zijn. Pakt de ontvanger<br />
het rechts of links aan en op welk<br />
moment? Grote kans dat het valt. We moeten<br />
samenwerken met apparaten en ze leren<br />
omgaan met onze chaos en dat kan alleen als<br />
ze ons begrijpen.”<br />
DESIGNLAB<br />
In het DesignLab van de UT voor multidisciplinair<br />
onderzoek, waarvan ze wetenschappelijk<br />
directeur is, werkt Vanessa<br />
Evers samen met partners uit het bedrijfsleven<br />
en de maatschappij. Het duurt vaak lang<br />
vooraleer uitkomsten van wetenschappelijk<br />
onderzoek landen, maar voor bedrijven,<br />
maatschappelijke of overheidsinstanties zijn<br />
vaak slechts enkele aspecten van belang.<br />
“Daarom maken we in het DesignLab meer<br />
gebruik van creatieve workshops, waarbij we<br />
een verbinding maken tussen problemen in<br />
de samenleving, maatschappelijke innovaties<br />
en mogelijke oplossingen.” Zo’n oplossing<br />
is Spencer. Na ruim drie jaar bouwen,<br />
programmeren en testen heeft deze robot,<br />
die overigens wel menselijke trekken heeft,<br />
in 2016 met succes een groep KLM-passagiers<br />
naar de gate van vertrek begeleid.<br />
Spencer scant de instapkaarten, weet wanneer<br />
de groep compleet is en vertrekt, zijn<br />
snelheid aanpassend aan die van de passagiers.<br />
Onderweg informeert hij hen over de<br />
resterende afstand via zijn scherm. “Deze<br />
oplossing is ideaal om minder ervaren reizigers<br />
te begeleiden.”<br />
Vanessa Evers is als hoogleraar Computerwetenschappen verbonden aan de Universiteit Twente<br />
en vakgroepvoorzitter van de ‘Human Media Interaction Group’. Ze is bovendien de eerste<br />
vrouwelijke hoogleraar Robotica in Nederland. Ze ontwerpt samen met haar team robots en kijkt<br />
vanuit sociaalpsychologisch perspectief specifiek naar theorieën over menselijk gedrag en hoe<br />
zich dat ontwikkelt tijdens interacties met technologie. info@speakersacademy.nl<br />
98<br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> 99
© ISTOCK | PIYASET<br />
WETENSCHAP<br />
KLIMAATVERANDERING,<br />
HET GROTE PLAATJE MET<br />
HET ÉCHTE VERHAAL<br />
In de plannen voor een duurzame toekomst<br />
speelt klimaatbeleid een dominante rol. We<br />
hebben daarvoor in het nieuwe kabinet zelfs<br />
een klimaatminister. Maar wat bedoelt men<br />
in het ‘groenste kabinet ooit’ nu eigenlijk<br />
met klimaatbeleid? Uit het regeerakkoord<br />
blijkt dat het gaat over een groene ambitie<br />
waarin verspilling van grondstoffen (inefficiënt<br />
gebruik), vervuiling van het natuurlijke milieu<br />
(dumping van afval, emissie van schadelijke<br />
stoffen) en verandering van het aardse klimaat<br />
(emissie van broeikasgassen) aan elkaar zijn geknoopt.<br />
Zo krijgen in het Akkoord drie totaal verschillende thema’s<br />
het klimaatetiket opgeplakt. Het gevolg is dat we in de<br />
komende regeerperiode opgescheept zitten met een<br />
uitermate verwarrende klimaatprobleemstelling. Eén van de<br />
gênante gevolgen is dat andersdenkenden (‘klimaatcritici’)<br />
beschuldigd worden vóór verspilling en vóór vervuiling te<br />
zijn. In de VS wordt door klimaatalarmisten al geroepen<br />
© JOE CRAIG, BLACK LABEL<br />
dat andersdenkenden voor de rechter<br />
moeten worden gesleept (keren we terug<br />
naar de duistere tijden van Galilei?). Maar<br />
ook dreigen we in ons land vele miljarden<br />
belastinggeld te gaan uitgeven aan talloze<br />
dubieuze projecten. Dat is het meest zichtbaar<br />
in de energiepolitiek, waar de verhouding<br />
tussen kosten en baten volledig uit de hand<br />
dreigt te lopen. Voor de klimaatminister<br />
zijn nu drie zaken van vitaal belang: (1)<br />
maak in het beleid een helder onderscheid<br />
tussen de thema’s grondstoffenverspilling, milieuvervuiling<br />
en klimaatverandering; (2) zorg dat de aanpak van<br />
klimaatverandering veel innovatiever wordt door<br />
nieuwe _ vooral ook kritische _ spelers te laten<br />
meedoen; (3) neem sociaaleconomische aspecten mee<br />
in de kosten-batenanalyse van klimaatmaatregelen.<br />
Immers, welvaart en welzijn (‘brede welvaart’) zijn een<br />
essentieel onderdeel van duurzaamheid.<br />
‘HET AARDSE<br />
KLIMAAT WORDT<br />
GEZIEN ALS<br />
MAAKBAAR, IS DAT<br />
WEL ZO?’<br />
We zijn wereldwijd ambitieus<br />
bezig met het<br />
rentmeesterschap over<br />
onze planeet. De plannen<br />
gaan niet alleen<br />
over goede zorg voor onze natuurlijke hulpbronnen<br />
en onze natuurlijke omgeving,<br />
maar óók over zorgvuldig beheer van het<br />
aardse klimaat. Vooral die laatste ‘verantwoordelijkheid’<br />
krijgt veel aandacht. Daarbij<br />
wordt er vanuit gegaan dat klimaatverandering<br />
veroorzaakt wordt door de mens en<br />
Tekst: prof. dr. ir. Guus Berkhout<br />
Emeritus hoogleraar in de geowetenschappen en directeur van het<br />
Centre for Global Socio-Economic Change (CFGSEC)<br />
daarom ook opgelost moet worden door de<br />
mens. Het aardse klimaat wordt dus gezien<br />
als maakbaar. Maar is dat wel zo?<br />
De contouren van het toekomstige klimaatbeleid<br />
zijn recentelijk geformaliseerd<br />
in het Verdrag van Parijs (referentie 1).<br />
‘The science is settled’ zo werd daar euforisch<br />
vastgesteld en, gebaseerd op theoretische<br />
modeluitkomsten, werden vergaande<br />
besluiten genomen om de stijging van de<br />
gemiddelde aardse temperatuur beneden<br />
de twee graden Celsius te houden. Die uitzonderlijke<br />
afspraken zullen ongekend grote<br />
gevolgen hebben voor de wereldeconomie.<br />
De armste landen in de wereld – en de laagst<br />
betaalden in ons land – zullen voor de historisch<br />
hoge kosten gaan opdraaien (referentie<br />
2). Het is daarom opmerkelijk dat tot nu<br />
toe economen nauwelijks zichtbaar zijn in<br />
de klimaatdiscussie. Dat geldt ook voor ons<br />
land, terwijl de kabinetsformatie toch al die<br />
maanden grotendeels ging over koopkrachtplaatjes<br />
en houdbare welvaart. >><br />
100<br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> 101
© HERIANUS<br />
WETENSCHAP<br />
in Afrika helemaal niets mee bereikt en<br />
we halen in Nederland het cement uit<br />
de samenleving. Het nieuwe kabinet<br />
zou zich moeten laten inspireren door<br />
het fascinerende boek ‘Exodus’ van<br />
Oxford econoom Paul Collier (referentie<br />
3).<br />
WE HEBBEN ONS IN PARIJS HET GOEDE GEVOEL<br />
AANGEPRAAT DAT HET AARDSE KLIMAAT MAAKBAAR IS.<br />
MAAR IS DAT GOEDE GEVOEL NIET HET DIRECTE GEVOLG<br />
VAN AANNAMES DIE WE ZÉLF HEBBEN BEDACHT EN<br />
ZEKERHEDEN DIE WE ZÉLF HEBBEN INGEVOERD?<br />
Heel anders is dat bij het bedrijfsleven.<br />
CEO’s van de grote internationale bedrijven<br />
laten zich veelvuldig horen en proberen zich<br />
te profileren met hun duurzaamheidsambities.<br />
Maar let wel, vele ‘klimaatprojecten’ in<br />
het bedrijfsleven worden aangejaagd door<br />
overheidssubsidies en niet door de apocalyptische<br />
boodschap van Parijs. Ook Nederlandse<br />
pensioenfondsen zijn welwillend om<br />
in het vaderlandse klimaatbeleid te investeren,<br />
maar zij stellen wél dat er zicht moet zijn<br />
op behoorlijke rendementen.<br />
VERSPILLING EN VERVUI-<br />
LING ZIJN ANTROPOGEEN<br />
De zorgen over grondstoffen en milieu<br />
zijn terecht groot. Met name de voortgaande<br />
bevolkingsexplosie gaat in de komende<br />
decennia voor een ongekend grote uitdaging<br />
zorgen. Zo zal Afrika bij ‘business as usual’<br />
in 2100 ongeveer 4 miljard zielen kennen,<br />
tegenover 200 miljoen in 1950. Door de alsmaar<br />
groeiende mensenmassa zal het steeds<br />
moeilijker worden om op een verantwoorde<br />
manier aan de wereldwijde vraag naar basisbehoeften<br />
als energie, water, voedsel en huisvesting<br />
te voldoen. Om dat tóch voor elkaar<br />
te krijgen, bedreigen we onze planeet met<br />
uitputting en lopen we risico onze ecologische<br />
kringlopen onomkeerbaar te beschadigen.<br />
Waste<br />
Climate change<br />
Pollution<br />
Poverty<br />
Het aardoppervlak bestaat voor 2/3 uit<br />
water (hydrosfeer) en voor 1/3 uit continenten<br />
(‘geosfeer’). Daarmee is de<br />
aarde een unieke planeet in ons zonnestelsel.<br />
De mens deelt de continenten<br />
met de natuur, maar eist een steeds<br />
groter deel voor zichzelf op. Dat kan<br />
niet zo doorgaan.<br />
Duurzaamheid vraagt bovenal om het<br />
stellen van grenzen aan bevolkingsgroei,<br />
maar dat is tot nu toe een moeilijk<br />
bespreekbaar onderwerp.<br />
Ook in Nederland zien we een toenemende<br />
druk op de kwaliteit van onze natuurlijke<br />
leefomgeving. Kent u de mega hit nog<br />
uit het spotje van de Postbank uit 1996: ’15<br />
miljoen mensen, op dat hele kleine stukje<br />
aarde’? We zien dat er op dit hele kleine<br />
stukje vaderlandse aarde nu al meer dan 17<br />
miljoen mensen wonen, dat de wegen aan<br />
het dichtslibben zijn, dat de treinen overvol<br />
zitten, dat de woningnood toeneemt, dat<br />
onze economie het grote aanbod van laaggeschoolden<br />
niet meer kan absorberen, dat<br />
onze nog aanwezige natuurgebieden onder<br />
grote druk staan, enz.<br />
Is de oplossing nog meer asfalt, steeds<br />
maar meer bijbouwen, nog meer opeengepakt<br />
zitten in volle bussen en treinen, nog<br />
meer natuurgebieden opofferen? Is dat wat<br />
we in de toekomst van Nederland willen<br />
maken?<br />
Ruimhartig vaderlands immigratiebeleid<br />
lijkt zo lankmoedig, maar er wordt<br />
Nederland krijgt in 2021 de Omgevingswet.<br />
Met deze wet worden bouw, milieu en<br />
natuur beter op elkaar afgestemd. Technologie<br />
is het eenvoudigste onderdeel van de<br />
oplossing (aanbodkant). Daar wordt dan<br />
ook veel vooruitgang geboekt. Het lastigste<br />
stuk ligt bij de mens zelf (vraagkant).<br />
Zo beginnen we te begrijpen dat de bevolkingsgroei<br />
niet zo kan doorgaan, dat de consumptie<br />
van milieubelastende producten zal<br />
moeten verminderen en dat verspilling van<br />
grondstoffen – met veel aandacht voor energie<br />
– zal moeten verdwijnen. Ook beginnen<br />
we nu te begrijpen dat overheden en bedrijven<br />
anders moeten gaan samenwerken om<br />
de economie van lineair naar circulair te<br />
transformeren. Bij die transformatie moet<br />
de overheid het bedrijfsleven geen oplossingen<br />
voorschrijven, maar moet zij aangeven<br />
waar die oplossingen aan moeten voldoen!<br />
Politici ter linkerzijde van het politieke<br />
spectrum hebben altijd heilig geloofd<br />
in een maakbare samenleving. Maar<br />
top-down socialistische planeconomieën<br />
hebben altijd gefaald. Nu hebben<br />
deze politieke groeperingen een<br />
nieuw maakbaarheidsideaal gevonden:<br />
klimaatverandering. Wie zich erin<br />
verdiept ziet dat het aardse klimaat<br />
nog ingewikkelder is dan de menselijke<br />
samenleving. Het aan de knoppen<br />
willen draaien van het aardse klimaat<br />
riekt naar een ongekende zelfoverschatting<br />
van de mens.<br />
Temperatuurmetingen over de laatste 20 jaar gepubliceerd door HadCRUT. Het<br />
gemiddelde is vrij constant met een tijdelijke lage afwijking rond 2000 (La Niña?) en een<br />
tijdelijke hoge afwijking rond 2016 (El Niño?). Anderzijds, antropogene CO 2<br />
modellen<br />
voorspellen geen afvlakking, maar laten juist een alarmerende temperatuurstijging zien.<br />
IS KLIMAATVERANDERING<br />
OOK ANTROPOGEEN?<br />
Maar wat voor de natuurlijke omgeving<br />
glashelder is, is voor het aardse klimaat nog<br />
volstrekt onduidelijk. De huidige klimaatmodellen<br />
gaan er vanuit dat de menselijke<br />
uitstoot van CO 2<br />
– een gevolg van de industriële<br />
revolutie – zorgt voor klimaatverandering.<br />
Die verandering wordt uitgedrukt<br />
in verhoging van de gemiddelde temperatuur<br />
op aarde. Maar feiten laten steeds beter<br />
zien dat de rekenresultaten van de theoretische<br />
klimaatmodellen niet kloppen met<br />
wat we in werkelijkheid zien. Modelvoorspellingen<br />
zijn stelselmatig niet in overeenstemming<br />
met wat er gemeten wordt. Nog<br />
belangrijker, klimaatveranderingen bestonden<br />
al voordat de mens er was. Dat betekent<br />
zeker niet dat CO 2<br />
geen rol speelt, maar er<br />
lijkt wel veel meer aan de hand te zijn dan het<br />
antropogene CO 2<br />
-model ons vertelt.<br />
We zitten anno <strong>2017</strong> dus met twee onopgeloste<br />
problemen: (1) in het verleden was<br />
er geen antropogene CO 2<br />
, maar er kwamen<br />
wel regelmatig grote klimaatveranderingen<br />
voor en (2) modelvoorspellingen geven<br />
resultaten die duidelijk een ander beeld<br />
geven dan wat er werkelijk gemeten wordt.<br />
Let wel, dat de voorspellingen niet kloppen is<br />
geen schande. Het aardse klimaat is immers<br />
ongelooflijk ingewikkeld. Die ingewikkeldheid<br />
wordt schematisch toegelicht aan de<br />
hand van het holistische ‘Cyclisch Klimaat<br />
Model’ dat vier verschillende wetenschapsgebieden<br />
(‘de grote vier’) in een totaalplaatje<br />
bij elkaar brengt (CK4 model). In het model<br />
speelt feedback een sleutelrol. Beginnend bij<br />
de bovenkant, het zonnestelsel levert door<br />
instraling een gigantische hoeveelheid energie<br />
aan de aarde: elke seconde ontvangen we<br />
zo’n 162.000 TJ (terajoule). Een belangrijk<br />
deel van die indrukwekkende energieflux<br />
wordt door de aardse atmosfeer gereflecteerd,<br />
opgeslagen en ook weer vrijgegeven.<br />
Het geheel is een uitermate complex cyclisch<br />
proces dat tegelijkertijd plaats vindt in de<br />
waterdampkringloop (H 2<br />
O) en in de koolzuurgaskringloop<br />
(CO 2<br />
) van onze atmosfeer<br />
(‘dampkring’). Dat zien we weergegeven aan<br />
de linker- en rechterzijde van het model.<br />
Merk op dat ten opzichte van de zon de<br />
maan zich in een gelijke positie bevindt als<br />
de aarde, maar dat de maan geen dampkring<br />
kent. We weten dat daar de gemiddelde temperatuurvariaties<br />
liggen tussen de -170C en<br />
+110C. Echter, door de aanwezigheid van<br />
onze dampkring liggen die temperatuurvariaties<br />
op aarde tussen de -40C en +40C.<br />
Dat reflecteren, opslaan en vrijgeven van<br />
ingestraalde zonne-energie door de beide<br />
kringlopen functioneert als een natuurlijke<br />
thermostaat. H 2<br />
O en CO 2<br />
zijn dus geen<br />
broeikasgassen, maar het zijn thermostaatgassen!<br />
Beide zijn cruciaal voor het leven op<br />
aarde. Dat laatste geldt vooral voor de H 2<br />
O-<br />
kringloop. De aarde bestaat immers voor<br />
102<br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> 103
WETENSCHAP<br />
WETENSCHAP<br />
EXOGEEN<br />
twee derde uit water (‘hydrosfeer’) en slechts een derde uit continenten<br />
(‘geosfeer’). Daar komt bovenop dat H 2<br />
O in de natuur ook nog<br />
eens in drie fasen voorkomt (gas, vloeistof en vast). Door dat alles is<br />
de thermostaatwerking van de H 2<br />
O-kringloop vele malen groter dan<br />
de CO 2<br />
-kringloop (denk bijvoorbeeld aan de invloed van het wolkendek<br />
of van een ijslaag op temperatuur en vochtigheid).<br />
nen zijn daarbij uit het zicht geraakt. Er moet dus niet alleen nog heel<br />
veel onderzoek plaatsvinden, het moet ook heel anders worden aangepakt:<br />
‘The science is not settled at all’. Het holistische CK4 model<br />
maakt duidelijk dat het antropogene CO 2<br />
-model door een sleutelgat<br />
naar het klimaat kijkt en veel te nauw van opzet is om geloofwaardige<br />
uitspraken te kunnen doen over de toekomst van het aardse klimaat.<br />
De werkelijkheid is veel omvattender. Klimaatwetenschappers moeten<br />
deuren en ramen wijd open gooien.<br />
Klimaatmodellen moeten in de eerste plaats het verleden goed<br />
kunnen verklaren. Eerst nadat we het verleden kennen en begrijpen,<br />
kunnen we het heden in de juiste context bestuderen en pas dán is het<br />
verantwoord om iets zinvols over de toekomst te gaan zeggen. Gezien<br />
de ongelooflijke complexiteit van het aardse klimaat, staan we nog<br />
maar aan het begin van de ontwikkeling van voorspellende klimaatmodellen.<br />
Willen we hierin sneller voortgang boeken, moet in ieder<br />
geval de aanpak aanzienlijk verbreed worden. Nieuwe spelers in het<br />
klimaatonderzoek zijn hard nodig. Dat is geen verrassing: in wetenschappelijke<br />
kringen begint men in toenemende mate de noodzaak in<br />
te zien dat bij complexe vraagstukken de hoge hekken tussen wetenschapsgebieden<br />
moeten worden afgebroken.<br />
HYDRO<br />
SPHERE<br />
ATMOSPHERE<br />
H 2<br />
O CYCLE<br />
GEO<br />
SPHERE<br />
SOLAR<br />
SYSTEM<br />
OUTER<br />
EARTH<br />
CYCLE<br />
INNER<br />
EARTH<br />
CYCLE<br />
ATMOSPHERE<br />
GEO<br />
SPHERE<br />
CO 2<br />
CYCLE<br />
HYDRO<br />
SPHERE<br />
Maar er is nog iets belangrijks. H 2<br />
O en CO 2<br />
zijn ook onmisbaar<br />
voor een bloeiende biosfeer. Beide kringlopen zorgen ervoor dat de<br />
aarde groen is en blijft. Te kort aan H 2<br />
O en CO 2<br />
leidt tot een minder<br />
groene aarde, wat leidt tot een verstoring van de beide kringlopen.<br />
Zo is ontbossing een ramp (denk aan de rampzalige houtstookhype).<br />
Daarom is het moeilijk te begrijpen dat het ‘groene’ klimaatbeleid<br />
steeds meer verworden is tot een kruistocht tegen CO 2<br />
. Immers, CO 2<br />
is de ‘zuurstof ’ voor bomen en planten.<br />
Ten slotte – we zijn nu beland aan de onderkant van het CK4 model<br />
– binnen in de aarde (de plastische ‘asthenosfeer’) heersen temperaturen<br />
van vele duizenden graden Celsius die materie-en warmtestromen<br />
veroorzaken naar het oppervlak. Bovendien, de stromende<br />
vloeibare gesteenten aldaar hebben een dusdanig grote kracht dat<br />
ze hele continenten meeslepen (‘continental drift’). Daardoor ontstaan<br />
niet alleen aardbevingen, maar verandert ook langzaam het<br />
land-water beeld op onze planeet. Anderzijds, dichter bij het aardoppervlak<br />
(de stijve ‘lithosfeer’) bevindt zich een rijke schakering aan<br />
gesteentelagen die functioneren als het archief van de aardse geschiedenis.<br />
Aardwetenschappers kunnen daaruit aflezen wat in het (verre)<br />
verleden met de aarde is gebeurd, met name wat betreft het klimaat.<br />
Samenvattend, bij klimaatverandering zijn meerdere fundamentele<br />
fenomenen in het spel – we laten in het CK4 model de ‘grote vier’<br />
zien – maar in de klimaatdiscussie vinden we dat niet terug. Onderlinge<br />
interacties en onderlinge grootteorden vinden we al helemaal<br />
niet terug. We discussiëren verwoed over details, maar de grote lij-<br />
Onze internationale luchthaven Schiphol kent door de sterke<br />
groei een groot milieuprobleem, met name op het gebied van<br />
geluid. Schiphol is een schoolvoorbeeld om te laten zien hoe<br />
het helemaal mis kan gaan als je bij een uitermate complex<br />
probleem beleid louter gaat baseren op theoretische rekenmodellen.<br />
Net als nu gebeurt in het klimaatbeleid, werd toen<br />
door beleidsmakers meer waarde gehecht aan modeluitkomsten<br />
dan aan meetresultaten. Wij hebben als Schipholcommissie<br />
het toenmalige kabinet Kok II nadrukkelijk geadviseerd te<br />
investeren in een hoogkwalitatief meetnetwerk om te achterhalen<br />
wat er werkelijk aan lawaai wordt gemaakt om vervolgens<br />
daarop het beleid te baseren. Dat is niet gebeurd; men<br />
prefereerde het om aan de knoppen van het model te blijven<br />
draaien. We hebben na 15 jaar nog steeds geen inzicht in wat<br />
er nu werkelijk aan lawaai wordt geproduceerd rondom Schiphol.<br />
Dat drama is zich nu aan het herhalen rondom Lelystad.<br />
BIJDRAGE VAN AARDWETENSCHAPPERS<br />
Aardwetenschappers gaan een sleutelrol spelen in de data-gedreven<br />
onthullingen van het aardse klimaatmysterie. Zij laten overtuigend<br />
zien dat klimaatverandering al bestond voordat de mens er<br />
was. Aardwetenschappers zijn ‘geologische detectives’ die het verleden<br />
reconstrueren aan de hand van het rijke geologische archief<br />
van onze planeet (referentie 4). Dat verleden – een afwisseling van<br />
grote en kleine ijstijden met grote en kleine warmte perioden – zit<br />
verborgen in de geologische lagen van de lithosfeer en wordt op een<br />
indrukwekkende manier door aardwetenschappers in kaart gebracht,<br />
met heldere inzichten over oorzaak en gevolg. De aardwetenschappen<br />
vertellen ons ook dat er geen enkele aanwijzing is dat de grote<br />
natuurkrachten, die al miljoenen jaren verantwoordelijk zijn geweest<br />
Het holistische CK4 model laat zien dat het klimaat op aarde<br />
wordt bepaald door een complexe interactie tussen vier<br />
cyclische fenomenen (‘big picture’) :<br />
1. instraling van zonne-energie<br />
2. hoeveelheid water (H 2<br />
O) in de atmosfeer<br />
3. hoeveelheid koolstofdioxide (CO 2<br />
) in de atmosfeer<br />
4. dynamiek in de aardkorst<br />
Hiermee worden vier wetenschapsgebieden bij elkaar gebracht.<br />
voor dramatische klimaatveranderingen op aarde, vanaf de industriële<br />
revolutie niet meer actief zouden zijn (referentie 5).<br />
Belangwekkend is ook dat aardwetenschappers het geologisch<br />
archief gebruiken om de zeespiegel in het verleden te reconstrueren.<br />
Bij het ontstaan van elke ijstijd zien we een indrukwekkende daling<br />
van de zeespiegel (meer dan 100 m), die daarna weer werd gevolgd<br />
door een zeespiegelstijging van dezelfde grootteorde in de daarop volgende<br />
warmteperiode. We zien uit het archief opeenvolgende cycli<br />
van deze op- en neerwaartse bewegingen. De zeespiegelstijging is<br />
nu heel stabiel. We meten al millennia lang een minieme verhoging<br />
van ongeveer 18cm per eeuw. Let wel, in vele delta’s is de ‘man-made’<br />
bodemdaling vele malen groter (Jakarta daalt met 20 cm per jaar).<br />
ASTHENO<br />
SPHERE<br />
ENDOGEEN<br />
Zoals we bij de beschrijving van ‘de grote vier’ al zagen, aardwetenschappers<br />
kijken ook onder de lithosfeer (de asthenosfeer). Daar<br />
worden ontzagwekkende krachten ontwikkeld die hele continenten<br />
kunnen verplaatsen. Als mens word je daar heel bescheiden van.<br />
Door die oerkrachten ontstaan ook aardbevingen en onderzeese vulkanische<br />
uitbarstingen. Zijn deze krachten ook (mede)oorzaak van<br />
regelmatig terugkerende fenomenen als La Niña en El Niño?<br />
BIJDRAGE VAN ASTRONOMEN<br />
De zon heeft een dramatische invloed op de aarde. Dat ervaart<br />
iedereen, elke dag weer, in het dagelijkse leven:<br />
1. De aarde is een planeet die draait om zijn as, hetgeen resulteert<br />
in het dag en nacht ritme. De verschillen in instraling van zonneenergie<br />
zorgen ervoor dat dag- en nachttemperaturen al snel 10<br />
graden of, bij een onbewolkte hemel, zelfs meer kunnen variëren.<br />
Denk bijvoorbeeld aan het woestijnklimaat.<br />
2. De aarde draait om de zon en de aardas staat scheef (‘tilt’) op zijn<br />
omloopbaan, hetgeen resulteert in de seizoenen. De verschillen<br />
in instraling van zonne-energie zorgen er nu voor dat zomer- en<br />
wintertemperaturen variaties kunnen laten zien van vele tientallen<br />
graden. Dat gebeurt elk jaar weer.<br />
104<br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> 105
© SCHROPTSCHOP<br />
© VIOLETKAIPA<br />
TRANS<br />
FORMATIE<br />
‘HET IS DE GROOTSTE WETENSCHAPPELIJKE,<br />
SOCIAALECONOMISCHE EN BESTUURLIJKE UITDAGING<br />
WAAR DE MENS OOIT VOOR HEEFT GESTAAN’<br />
3. De omloopbaan van de aarde heeft de vorm van een ellips. Maar<br />
de vorm van die ellips varieert in de tijd. Dat gebeurt in cycli<br />
van 100.000 jaar (Milankovic cycli). Omdat de invloed van de<br />
zonne-instraling op de aarde zo ingrijpend is, is het geen verrassing<br />
dat die kleine baanveranderingen een grote invloed hebben<br />
op de aardse temperaturen. Het geologisch archief laat glashelder<br />
zien dat de grote ijstijden (‘glacialen’) en de grote warmteperioden<br />
(‘interglacialen’) op aarde precies overeenkomen met de<br />
Milankovic cycli (zie referenties 6 en 7). Wat in de astronomie<br />
werd voorspeld, wordt nu door aardwetenschappers bevestigd.<br />
Een prachtige illustratie hoe totaal verschillende wetenschapsgebieden<br />
elkaar kunnen versterken. In de afgelopen miljoen jaar<br />
zijn tien Milankovic cycli in het geologische archief gevonden.<br />
Extreme koude- en warmteperioden zijn dus niet zo maar een<br />
eenmalige gebeurtenis, ze blijven zich met grote regelmaat herhalen.<br />
Er is geen enkele aanwijzing dat dit zich niet in de toekomst<br />
zal voortzetten.<br />
Maar de werkelijkheid is nog spectaculairder. Omdat ook de<br />
scheefheid van de aardas varieert (‘tilt dynamiek’) en de aardas ook<br />
nog eens als een tol beweegt (‘precessie’), voorspelde Melankovic ook<br />
nog twee kleinere warmte-koude cycli met een periode van 43.000 en<br />
21.000 jaar. Ook die zijn duidelijk terug te vinden in het geologisch<br />
archief. Met behulp van geavanceerde data-analyse (‘spectraalanalyse’)<br />
kunnen we ook nog eens grootteorden uit die archiefdata bepalen.<br />
De grootste bijdrage aan de aardse klimaatverandering wordt<br />
veroorzaakt door de baanvariatie (cycli van 100.000 jaar), daarna<br />
volgen de variaties in de tilt van de aardas (cycli van 43.000 jaar) en<br />
de tolbeweging van de aardas (cycli van 21.000 jaar). Variaties in de<br />
CO 2<br />
-kringloop ten gevolge van antropogene CO 2<br />
zitten waarschijnlijk<br />
ergens in de gemeten 'ruis'. Daar zouden CO 2<br />
-onderzoekers zich<br />
op moeten gaan richten.<br />
BIJDRAGE VAN ECONOMEN<br />
Economen weten dat je bij grote onzekerheden moet gaan werken<br />
met scenario’s en vervolgens binnen elk scenario met één of meer<br />
modellen. Die modellen moeten dan stuk voor stuk wetenschappelijk<br />
kritisch worden getoetst (‘model falsification’). Zo worden stap<br />
voor stap op ‘Popperiaanse wijze’ valse opties geëlimineerd. Nu werkt<br />
de klimaatwereld met slechts één scenario (de mens is de veroorzaker<br />
van klimaatverandering) en één model (antropogene CO 2<br />
zorgt<br />
voor wereldwijde opwarming). In feite stellen klimatologen dus dat<br />
hun scenariozekerheid 100 procent is. En ze stellen ook nog eens dat<br />
hun modelzekerheid 100 procent is. Zo’n stellingname is onhoudbaar.<br />
Economen zijn ook nodig omdat ze ingewikkelde kostenbaten analyses<br />
kunnen maken die onmisbaar zijn in het stellen van prioriteiten<br />
en het welvaartsvast maken van de duurzaamheidstransitie. Nederlandse<br />
huishoudens staan opnieuw voor hogere lasten in de toekomst,<br />
denk hierbij aan de oplopende kosten in de sectoren energie, zorg en<br />
veiligheid. Als hier ook nog eens aanzienlijke kosten bijkomen om de<br />
vele miljarden aan slecht gefundeerde klimaatmaatregelen te financieren,<br />
zullen vooral de huishoudens met een laag besteedbaar inkomen<br />
de meeste pijn gaan lijden. Sociaaleconomisch is dat een slechte<br />
duurzaamheidspropositie (referentie 8).<br />
NIEUWE WEG INSLAAN<br />
Goed inzicht in duurzaamheid vereist dat er een duidelijk verschil<br />
wordt gemaakt tussen fenomenen die worden veroorzaakt door de<br />
grote natuurkrachten en fenomenen die worden veroorzaakt door<br />
dominant menselijk handelen. De grote natuurkrachten vinden hun<br />
oorsprong ver boven (‘outer earth’) en ver onder (‘inner earth’) het<br />
aardse oppervlak. Veranderingen in die krachten zijn direct verantwoordelijk<br />
voor de grote klimaatcycli (grote en kleine ijstijden, grote<br />
en kleine warmteperioden) die de aarde al miljoenen jaren kent. We<br />
moeten die cycli niet als een Don Quichotte bestrijden, maar we moeten<br />
er mee leren leven en er zelfs ons voordeel mee doen (denk aan<br />
de nieuwe Nederlandse aanpak van de strijd tegen water). Anderzijds,<br />
de mens is wél schuldig aan slecht rentmeesterschap van onze<br />
planeet: we verspillen de schaarse grondstoffen en we vervuilen het<br />
natuurlijke milieu. Daar kunnen en moeten we met z’n allen veel harder<br />
aan werken. Het moet de basis worden voor een nieuwe productie-<br />
en consumptiemaatschappij.<br />
In het wereldwijde klimaatonderzoek moeten we een nieuwe<br />
weg inslaan. Klimaatwetenschappers moeten uit hun ivoren toren<br />
stappen en bereid zijn te gaan samenwerken met andere wetenschapsgebieden.<br />
Opereren met samenwerkende groepen van kleine<br />
interdisciplinaire teams is het geheim van innovatie. In meer concrete<br />
termen, ‘Climate analytics’ moet een belangrijke rol gaan spelen<br />
in het versterken van de meetnetwerken en het analyseren van<br />
de metingen, dwars door wetenschapsgebieden heen (benutting van<br />
big data). Onderzoekteams moeten uitgebreid worden met aardwetenschappers,<br />
astronomen en economen. Aardwetenschappers laten<br />
zien wat er in al die miljoenen jaren met de aarde en met ons klimaat<br />
is gebeurd; astronomen leren ons welk aandeel het buitenaardse op<br />
die veranderingen heeft gehad in die miljoenen jaren. Zo ontstaat een<br />
breed en samenhangend verhaal over ons klimaatverleden. Vervolgens<br />
kan een overkoepelend team van klimaatwetenschappers, aardwetenschappers<br />
en astronomen hun kennis inzetten om gezamenlijk<br />
met een grotere zekerheid de oorzaken van al die aardse klimaatveranderingen<br />
vast te stellen. Pas dán is het verantwoord om de uitdaging<br />
aan te gaan het toekomstige gedrag van ons klimaatsysteem te voorspellen.<br />
Met al die kennis zijn we in staat welvaartsvast te investeren in<br />
de toekomst. Het is de grootste wetenschappelijke, sociaaleconomische<br />
en bestuurlijke uitdaging waar de mens ooit voor heeft gestaan.<br />
MEER INFORMATIE<br />
De H20- en CO 2<br />
-kringlopen worden aangestuurd door zonneenergie.<br />
Ze zorgen beide voor een groene aarde. H 2<br />
O en CO 2<br />
zijn<br />
geen broeikasgassen, maar het zijn thermostaatgassen. Zonder<br />
H 2<br />
O en CO 2<br />
in onze dampkring groeien er geen bomen en<br />
planten en zou de aarde er maanachtig uitzien. Het is daarom<br />
onbegrijpelijk dat het klimaatbeleid is verengd tot een hysterische<br />
‘War on CO 2<br />
’. Die kruistocht heeft geleid tot absurde discussies<br />
en peperdure keuzen, waar noch het klimaat noch het<br />
milieu beter van wordt. We worden er als mens wél armer van.<br />
TOT SLOT<br />
Nederland gaat binnenkort het ‘Internationale Klimaatinstituut’<br />
huisvesten. Laat het een open kenniscentrum worden, waarin<br />
de ruwe klimaatdata voor iedereen toegankelijk worden en waarin<br />
niet alleen de traditionele klimaatwetenschappers het voor het zeggen<br />
krijgen. Het Internationale Klimaatinstituut zou moeten functioneren<br />
als een Platform dat klimaatdata deelt met iedereen die daar<br />
onderzoek mee wil doen. Werken met een klimaatblokchain is hier<br />
van grote waarde. Als lid van de Koninklijke Nederlandse Akademie<br />
van Wetenschappen (KNAW) nodig ik de KNAW uit om het klimaatonderzoek<br />
uit handen van politieke ideologieën te houden en de<br />
wetenschappelijke regie naar zich toe te trekken. De geschiedenis van<br />
de wetenschap vertelt ons keer op keer dat wetenschappelijke vooruitgang<br />
nooit ontstaan is uit consensus, maar door eigenwijze wetenschappers<br />
die bestaande concepten ter discussie durfden te stellen.<br />
Het is in het belang van de wetenschap en de mensheid dat juist<br />
die dwarsdenkers niet monddood worden gemaakt. We willen toch<br />
weten hoe het écht zit? info@speakersacademy.nl<br />
1. Klimaatconferentie van Parijs 2015: 174 landen spraken af de uitstoot van broeikasgassen aan banden te leggen met als doel om<br />
de klimaatopwarming beperkt te houden tot 2 graden Celsius ten opzichte van vóór de industriële revolutie (‘Verdrag van Parijs’).<br />
Voor details zoek naar ‘Parish Agreements’.<br />
2. Rupert Darwall, <strong>2017</strong>, World Bank’s energy policy abandons the poor, Annual World Bank Meeting, Washington DC<br />
3. Paul Collier, 2015, Exodus: How Migration is Changing Our World, Oxford University Press<br />
4. Salomon Kroonenberg, 2006, De Menselijke Maat, Atlas Uitgeverij<br />
5. Climate Change, <strong>2017</strong>, Institute of Public Affairs, Melbourne<br />
6. Hays, Imbrie and Shackleton, 1976, Variations in the Earth’s Orbit: Pacemaker of the Ice Ages. In: Science 194, 1121-1132.<br />
7. Ruddiman, W.F., 2001, Earth’s Climate: Past and Future, Freeman &Co, New York.<br />
8. Guus Berkhout and Evgueni Poliakov, 2016, First World Prosperity Outlook, Center for Global Socio-Economic Change, The Hague.<br />
106<br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> 107
© WALTER KALLENBACH<br />
MANAGEMENT & ORGANISATIE<br />
Tekst: prof. dr. ir. Mathieu Weggeman<br />
Hoogleraar Organisatiekunde - Technische Universiteit Eindhoven<br />
REGELDRUK<br />
Ondanks alle goede bedoelingen leiden we in het<br />
onderwijs, in de zorg en in het bedrijfsleven nog steeds<br />
aan een ongezonde regeldruk die ons ook nog eens 2,5<br />
miljard per jaar kost en de arbeidstevredenheid en de<br />
productiviteit van dokters, leraren, ingenieurs en andere<br />
professionals ernstig belemmert. Waarom hebben we die<br />
hoge regeldruk? Vier oorzaken:<br />
1 - VEEL BELEIDSONTWIKKELAARS<br />
Op veel ministeries werken grote groepen ambtenaren die beleidsontwikkeling<br />
als taak hebben. En wat gaan die doen als ze 's ochtends<br />
op hun werk arriveren? Inderdaad, beleid ontwikkelen! Na de nodige<br />
besluitvormingsprocedures landt dat beleid dan uiteindelijk op de vloer<br />
van onze organisaties, voorzien van allerlei implementatie- en verantwoordingssregels.<br />
De juiste toepassing en handhaving van die regels<br />
wordt weer gecontroleerd door inspecties en autoriteiten voor wie de<br />
professionals steeds weer andere, op het nieuwe beleid afgestemde evaluaties<br />
en rapportages moeten maken. Hoe meer beleidsontwikkelaars,<br />
hoe meer beleid er geproduceerd wordt, hoe vaker nieuwe administratieve<br />
taken en verantwoordingsverplichtingen het leven van de professionals<br />
op de vloer zuur maken. Want net als je een beetje gewend bent<br />
aan de nieuwe manier van rapporteren en je enige routine in het toepassen<br />
van de regels hebt opgebouwd, komt er nieuw beleid en veranderen<br />
de regels weer. Daar komt nog bij dat de aandacht van de beleidsontwikkelaars<br />
voor het invoeren van de nieuwe regels doorgaans veel groter is<br />
dan de zorg voor het afschaffen van de oude regels.<br />
2 - WEINIG RESPECT VOOR HIËRARCHIE<br />
Uit onderzoek naar verschillen tussen nationale culturen blijkt dat<br />
Nederland, evenals bijvoorbeeld Denemarken, een lage machtsafstand<br />
kent. Dat wil onder meer zeggen dat in ons land medewerkers niet zo<br />
snel onder de indruk raken van bazen hoog in de hiërarchie en de autoriteit<br />
van die bazen niet erkennen, alleen omdat ze hoog geplaatst zijn.<br />
Als je aan professionals vraagt: “Welke van de volgende twee stellingen<br />
is juist: Wie de baas is mag het zeggen, of Wie het weet, mag het zeggen,<br />
dan kiezen ze zonder uitzondering voor het laatste. In zo’n cultuur<br />
moet het gezag dus ergens anders vandaan komen. In ons land komt dat<br />
gezag van onpersoonlijke administratieve regels die voor iedereen en<br />
voor alle situaties geldig worden verklaard. Als er een paar woningcorporaties<br />
de fout in gaan, komen er op grond van die incidenten nieuwe<br />
verantwoordingsregels die voor alle 390 woningcorporaties verplicht<br />
worden gesteld.<br />
3 - STEEDS MEER MANAGERS DIE NIET<br />
UIT HET VAK AFKOMSTIG ZIJN<br />
In tegenstelling tot Duitsland en Frankrijk stellen we in Nederland<br />
steeds vaker managers aan die niet uit het vak afkomstig zijn, maar die<br />
‘management’ gestudeerd hebben. Professionele managers dus, vaak<br />
met een MBA-diploma op zak. Misschien kunnen die van nut zijn in<br />
een koekjesfabriek, maar professionals in de zorg, in het onderwijs en<br />
in het kennisintensieve bedrijfsleven worden er zelden warm van. Dat<br />
komt omdat die MBA’s niet aan een half woord genoeg hebben, omdat<br />
die een andere taal dan de vaktaal spreken en maar moeilijk de schoonheid<br />
of de moeilijkheden van het werk op de vloer kunnen inzien. Ze<br />
zijn daarom ook niet zo vaak op de vloer te vinden maar geven van achter<br />
hun pc leiding met behulp van spreadsheets, balanced score cards en<br />
KPI’s (Kritische Prestatie Indicatoren). Daarvoor hebben ze voortdurend<br />
tal van data nodig die ze met behulp van allerlei niet-vakinhoudelijke<br />
administratieve regels en rapportageverplichtingen ophalen van<br />
de vloer. Pieter Winsemius zei het mooi toen hij minister van VROM<br />
was: “Daar waar de vakdeskundigheid ontbreekt, ontstaat als vanzelf de<br />
regelneef ”. Als je niet weet waar het op de vloer over gaat, ga je maar kijken<br />
of de mensen op tijd binnen zijn, of ze niet te vroeg weggaan, waar<br />
ze hun tijd aan besteden, of iedereen een functioneringsgesprek heeft<br />
gehad, of de ARBO-wet wordt toegepast, of iedereen een POP heeft en<br />
dergelijke. Wat moet je anders? Er is een batterij aan regels, procedures<br />
en rapportages voor nodig om managers van al die, voor de professionals<br />
onnutte informatie te voorzien.<br />
Dus hoe vaker we kiezen voor een ex-fractievoorzitter van de PvdA<br />
als baas van het VU Medisch Centrum of voor de ex-baas van een zorgverzekeraar<br />
als chef van de NS, hoe meer administratieve regels de professionals<br />
aan hun broek krijgen die weinig met de werkprocessen op<br />
de vloer te maken hebben.<br />
4 - GROTE BEHOEFTE AAN<br />
ONZEKERHEIDSREDUCTIE<br />
Uit genoemde studies naar verschillen in nationale culturen,<br />
blijkt dat Nederland hoog scoort op onzekerheidsvermijding. Wij<br />
houden niet zo van verrassingen en avontuur. We hebben het grootste<br />
aantal verzekeringen per hoofd van de bevolking, een van de rijkste<br />
pensioenfondsen ter wereld en als het dreigt wat minder te worden,<br />
gaan we niet ondernemen maar hard sparen. Die grote behoefte<br />
aan onzekerheidsreductie zorgt er ook voor dat Nederlanders<br />
elkaar niet snel vertrouwen. Een door veel managers onderschreven<br />
adagium luidt: “Vertrouwen is goed, maar controle is beter!”. En<br />
onzekerheid reducerende controle realiseer je met regelgeving,<br />
verantwoordingsrapportages, tijdschrijfsystemen, afvinklijstjes e.d.<br />
De cultuur van een land veranderen is geen klein bier en als er al een<br />
gerichte actie daartoe geformuleerd en uitgevoerd kan worden, duurt<br />
het jaren voordat er merkbaar iets verandert in het gedrag van mensen.<br />
Aan de regeldruk-oorzaken 2 en 4 kunnen we op korte termijn dus niet<br />
zo veel doen. Wat wèl heel goed kan is minder beleidsontwikkelingsambtenaren<br />
aanstellen (oorzaak 1) en meer managers en bestuurders<br />
benoemen die uit het vak afkomstig zijn (oorzaak 3).<br />
Daar kan morgen mee begonnen worden.<br />
Prof. dr. ir. Mathieu Weggeman is hoogleraar Organisatiekunde (specialisatie Innovatiemanagement) aan de TU Eindhoven, strategisch partner<br />
van Squarewise en bestuursadviseur. Weggeman focust met name op het begrijpen en verklaren van innovatieprocessen in technologie- en<br />
kennisintensieve organisaties, met bijzondere aandacht voor leidinggeven aan professionals en het Rijnlands-model. In 2001 kreeg hij de œuvreprijs<br />
van de Orde van Organisatiekundigen en -Adviseurs voor zijn bijdragen aan de management-vakliteratuur. info@speakersacademy.nl<br />
108<br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> 109
© WALTER KALLENBACH<br />
PEDAGOGIE<br />
AMATEURSCHAP<br />
BRENGT HET ONDERWIJS<br />
VEEL GOEDS<br />
De complexiteit in het onderwijs is groot. Hetzelfde geldt voor de samenleving. Dat komt mede doordat er<br />
naast overeenkomsten veel verschillen zijn tussen leerlingen onderling, die bovendien steeds veranderen. Ook<br />
moeten leerkrachten allerlei mythen herkennen en ermee afrekenen. Gentenaar Pedro De Bruyckere heeft het<br />
boekje ‘Klaskit’ geschreven, waarin hij leerkrachten van het basis- en middelbaar onderwijs instrumenten en<br />
handvatten geeft om dat te kunnen doen. Onderwijzers en docenten in Nederland en Vlaanderen zijn alvast<br />
blij met het boek, dat sommigen zelfs beschouwen als een lofdicht op hun vak.<br />
Pedro De Bruyckere PhD<br />
Tekst: Jacques Geluk | Fotografie: Walter Kallenbach<br />
‘LEREN SCHRIJVEN IS<br />
EEN GOUDEN WEG<br />
NAAR LEREN LEZEN’<br />
Pedro De Bruyckere houdt zich als pedagoog bezig met de<br />
driehoek jongeren, onderwijs en populaire cultuur en hoe<br />
die drie op elkaar inwerken. In zijn nieuwste boek ‘Klaskit’,<br />
zijn solodebuut, presenteert hij instrumenten waarmee<br />
topleraren aan de slag kunnen voor de klas. “Het is<br />
geen receptenboek, maar biedt leraren wel de kans bepaalde ingrediënten<br />
van het onderwijs beter te begrijpen en na te denken over de<br />
effecten van wat ze doen. Het onderwijs is complex. Kinderen en jongeren<br />
verschillen qua achtergrond, interesses, intelligentie- en kennisniveau<br />
van elkaar, maar ook hun doelen en sociaaleconomische<br />
status zijn anders. Het zijn allemaal verschillende factoren die samen<br />
een zeer boeiend systeem vormen waarmee de leraar moet kunnen<br />
omgaan: de klas. Daarom is het lerarenberoep zo cruciaal.”<br />
Leerkrachten en docenten moeten een evenwicht zien te vinden<br />
tussen differentiëren of vandaag personaliseren en tegelijk ook socialiseren<br />
en de klas als één geheel kunnen aankijken. “Interacties tussen<br />
kinderen zijn belangrijk, want op het einde van de rit willen we<br />
een maatschappij waarin mensen kunnen samenwerken. Je kan moeilijk<br />
ieder kind individueel leren hoe het moet samenwerken. Bovendien<br />
is er naast de complexiteit van de klas, ook de complexiteit van<br />
de samenleving. Die vraagt van alles van ons, maar is daar ook dubbel<br />
in. Mensen vragen zich af waarom kennis nodig is als we alles<br />
online kunnen opzoeken. We zoeken echter niet naar kennis, maar<br />
naar informatie. Kennis is nodig om die informatie op waarde te kunnen<br />
schatten.” Er gaan ook stemmen op het schrijven met een pen<br />
op papier af te schaffen, omdat we alles typen. Geen goed idee. “De<br />
wetenschap heeft zicht op een antwoord: Leren schrijven, of dat nu<br />
in schoonschrift of blokletters is, is een gouden weg naar leren lezen.<br />
We weten ook dat op papier notities maken ervoor zorgt dat je meer<br />
onthoudt. Dat komt doordat je meer moet selecteren en nadenken<br />
dan wanneer je een computer gebruikt.” De kunst van het weglaten en<br />
alleen het belangrijkste opschrijven houdt onze geest scherp. Dit wil<br />
echter niet zeggen dat technologie geen meerwaarde kan hebben en<br />
heeft in onderwijs. Dus: het juiste instrument op het juiste moment.<br />
PROFESSIONELE LIEFHEBBERS<br />
De Bruyckere geeft wereldwijd lezingen over onderwijs en in de<br />
lage landen ook over jongeren. "Ik pas mijn taalgebruik een beetje aan<br />
wanneer ik in Nederland spreek. Dan heb ik het over een mobieltje<br />
en een TomTom, in plaats van gsm en gps. Doordat ik als pedagoog,<br />
geïnspireerd door twee Leuvense collega’s, zeer bewust pleit voor<br />
meer amateurschap in het onderwijs, wil ik díe term niet veranderen.<br />
Oorspronkelijk betekent amateur liefhebber. Leerkrachten gaan het<br />
onderwijs vaak niet in omdat ze professional willen zijn, maar omdat<br />
ze kinderen graag zien en hen op een professionele manier wat willen<br />
bijbrengen. Zoals gezegd is de complexiteit van de klas groot. Als<br />
aanpak A en B niet werken bij een leerling, probeert de professional<br />
methode C. De amateur spreekt over zijn of haar leerlingen, zijn<br />
of haar klas en heel soms over zijn of haar puistenkoppen. Daaruit<br />
spreekt een enorme liefde en verantwoordelijkheid, waardoor deze<br />
110<br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> 111
© WALTER KALLENBACH<br />
PEDAGOGIE<br />
leerkrachten het als hun taak zien uit te zoeken<br />
wat wel werkt. Dat is een voorbeeld van<br />
hoe de professional en de amateur in elkaar<br />
overvloeien.” De Bruyckere constateert dat<br />
de term amateur in Nederland meer dan in<br />
Vlaanderen een zeer negatieve connotatie<br />
heeft. “Opgelet: onbewust hebben veel mensen<br />
wel door wat amateurschap inhoudt en<br />
dan denken ze dat ze alles kunnen vragen<br />
van die leerkrachten omdat het liefhebbers<br />
zijn. Zo werkt het natuurlijk ook niet.”<br />
Uiteindelijk reageert een zaal vaak met<br />
een gevoel van herkenning. “Sommige leerkrachten<br />
beschouwen mijn boek als een<br />
soort van erkenning, bijna een lofdicht op<br />
hun beroep. Dat komt mede door het benoemen<br />
van de complexiteit die zij dagelijks<br />
ervaren in het basis- en middelbaar onderwijs.<br />
Het vwo en mbo in Nederland streven<br />
een zekere homogeniteit na, maar die<br />
kan niet anders dan oppervlakkig zijn doordat<br />
de complexiteit steeds verandert, al was<br />
het maar door de hormonen. Sander Dekker,<br />
de nieuwe minister van Justitie en Veiligheid,<br />
heeft vorig jaar als staatssecretaris<br />
van Onderwijs gezegd dat de job van een<br />
leerkracht in het basisonderwijs gemakkelijker<br />
is dan die van een leraar in het middelbaar.<br />
Die ongelukkige uitspraak heeft heel<br />
wat debat opgeleverd en is een voorbeeld<br />
van miskijken op complexiteit. Hij heeft<br />
zich er wel voor geëxcuseerd. Ook is er nu<br />
aandacht voor iets waar wij in Vlaanderen<br />
allang mee bezig zijn: ongelijkheid. Die is er<br />
trouwens ook tussen het Vlaamse en Nederlandse<br />
onderwijs. Jullie komen constant met<br />
nieuwe plannen, ideeën en hervormingen,<br />
terwijl wij lang nadenken over een hervorming<br />
die uiteindelijk niet meer is dan een<br />
kleine evolutie.” Behalve ongelijkheid, is er<br />
ook veel hetzelfde. “Ik sprak een tijdje geleden<br />
in New York en heb hardhandig ontdekt<br />
dat ze daar geen onderscheid maken tussen<br />
didactiek en pedagogiek, wat voor iemand<br />
die is opgegroeid in een Germaanse traditie<br />
compleet onbegrijpelijk is. Toch merk ik dat<br />
veel van hun discussies niet zo anders zijn<br />
dan de onze. Lerarentekort is wereldwijd<br />
een probleem, waardoor leerkrachten uit het<br />
buitenland halen welhaast onmogelijk is.”<br />
‘HET EERSTE ECHTE ONDERZOEK<br />
NAAR DE LEERPIRAMIDE IS IN 2007<br />
UITGEVOERD EN TOEN BLEEK DAT<br />
ER NIETS VAN KLOPT’<br />
MYTHENBOEK<br />
Samen met Casper Hulshof en Paul<br />
Kirschner heeft De Bruyckere het boek<br />
‘Jongens zijn slimmer dan meisjes’ geschreven<br />
over 35 mythen over leren in het onderwijs.<br />
Binnenkort verschijnt, na het Engels en<br />
Zweeds, de derde vertaling in het Chinees.<br />
“Ook hier zie je dat vele thema’s overal gelijk<br />
zijn, ook al zijn de systemen vaak anders en niet<br />
vergelijkbaar. Leren doen we overal hetzelfde<br />
en ook veel van de broodje aap-verhalen die<br />
wij beschrijven lijken op elkaar. Het grappige<br />
is dat we nu werken aan een nieuw boek en<br />
al meer dan dertig nieuwe mythen hebben<br />
verzameld, waarvan we verschillende de<br />
voorbije jaren gewoon hebben zien ontstaan.”<br />
Een van de mythen die zij ontrafelen is dat er<br />
te weinig mannen voor de klas staan op de<br />
basisschool. “Die discussie gaat al decennia<br />
mee, maar op het leren heeft het geslacht van<br />
de leraar weinig invloed, een balans is alleen<br />
interessant voor de organisatie. Ik krijg hier<br />
elke zes, zeven maanden nog telefoontjes<br />
over. Die blijven terugkomen, net als over de<br />
negatieve invloed van videospelletjes.”<br />
Eén van de strafste mythen is wel de leerpiramide,<br />
een studiemethode waarmee je<br />
na het leren nog minder weet dan ervoor.<br />
De leerpiramide beschrijft hoeveel een student<br />
procentueel onthoudt na bepaalde vormen<br />
van leren, zoals lezen en discussiëren.<br />
“De oudste bron dateert uit 1912 en werkte<br />
met compleet verzonnen percentages. De<br />
piramidevorm gaat terug naar 1946 en is<br />
bedacht door de Amerikaanse onderwijsdeskundige<br />
Edgar Dale. Hij gebruikte geen<br />
percentages. In de jaren zestig heeft wellicht<br />
een HR-manager van een Texaanse oliemaatschappij<br />
beide samengevoegd. Het eerste<br />
echte onderzoek naar de leerpiramide is<br />
in 2007 uitgevoerd en toen bleek dat er niets<br />
van klopt. Ware dit wel zo, dan betekent dit<br />
dat er een aanpak zou bestaan die voor alle<br />
leerlingen voor elk doel in elke context het<br />
beste werkt. In ‘Klaskit’ staat dat in 2013 is<br />
berekend hoeveel opties een leerkracht heeft<br />
als hij voor een nieuwe les een al dan niet<br />
virtueel wit blad voor zich heeft. Dat zijn er<br />
205 triljoen! Ongelooflijk. En dat zijn alleen<br />
de werkende opties. Een eenvoudig model<br />
als de leerpiramide en andere mythen staan<br />
recht tegenover deze complexe werkelijkheid<br />
van het onderwijs. Dat is meteen de<br />
rode draad in alles dat ik doe: ik kijk wat<br />
klopt en breng nuance aan.” De eerste categorie<br />
mythen is complete onzin, de tweede<br />
genuanceerd. In veel foute theorieën zit wel<br />
een kern van waarheid. “Een populair idee<br />
is dat we een creatieve hersenhelft hebben.<br />
Dat slaat nergens op. Enkele jaren geleden<br />
zijn 5.000 mensen in een scanner gerold om<br />
te zien of ze een helft vaker gebruiken, Nee<br />
dus. Enkele onderzoekers zeggen dat creatievere<br />
mensen meer witte hersencellen zitten,<br />
waardoor zij meer verbindingen in hun<br />
brein maken. Dat betekent dat creativiteit<br />
overal kan zitten. Gaan we nu al onze kinderen<br />
onder de hersenscan zetten en wat moeten<br />
we met die informatie?”<br />
KINDEREN IN<br />
HET HUISHOUDEN<br />
Vooral de Vlaamse pers benadert hem<br />
geregeld met vragen. VTM Nieuws zegt op<br />
haar website: ‘Je kinderen op jonge leeftijd<br />
betrekken in het huishouden is een goed<br />
idee. Dat vindt ook pedagoog Pedro De<br />
Bruyckere: “Dat is positief voor de ontwikkeling<br />
en het kan stereotypen doorbreken.”<br />
Nu zegt hij: “Dit is een interessant artikel<br />
voor een breed publiek. Als iemand vraagt<br />
op basis waarvan ik dat zeg heb ik mijn bronnen,<br />
zoals studies over bijvoorbeeld stereotypen<br />
die uitwijzen dat als mannen meer<br />
helpen in het huishouden, meisjes later stereotiepe<br />
jobs kiezen.” De Standaard schrijft:<br />
‘Het voorstel van N-VA-parlementslid Koen<br />
Daniëls om het IQ van scholieren te meten,<br />
zodat kan worden nagegaan of het gelijke<br />
onderwijskansenbeleid (GOK) van de overheid<br />
zijn doel bereikt, maakt heel wat reacties<br />
los. Pedagoog Pedro De Bruyckere wijst<br />
er op dat IQ wel degelijk deels erfelijk kan<br />
zijn’. “De aanleiding voor het artikel was het<br />
falen van het gelijkekansenbeleid, waarna<br />
Daniëls zijn suggestie deed om via geanonimiseerde<br />
IQ-testen te weten te komen welke<br />
marges er zijn. Toen ik dat las wist ik dat mijn<br />
weekend er zou aangaan. Ja, een erfelijkheidsaspect<br />
speelt een rol bij intelligentie. Cijfers<br />
die ik mijn studenten heb meegegeven laten<br />
zien dat tweelingbroers die niet samen zijn<br />
opgegroeid qua IQ voor 70 procent overeenkomen.<br />
Dat is serieuze erfelijkheid. Wil<br />
dat zeggen dat opvoeding en omgeving geen<br />
invloed hebben? Nee. Stel je voor. Als ik jou<br />
vraag of jij vanmorgen het gas hebt uitgedraaid<br />
begin je te twijfelen en hoor je vrijwel<br />
niets meer van wat ik zeg. Harvard-econoom<br />
Sendhil Mullainathan en Princeton-psycholoog<br />
Eldar Shafir beschrijven in hun onderzoeken<br />
en hun boek ‘Schaarste!’ hetzelfde<br />
principe: wanneer jij je zorgen maakt over<br />
de armoede waarin jij verkeert, krijgt jouw<br />
mentale bandbreedte minder energie. Daardoor<br />
kun je minder presteren en ontwikkel<br />
je een tunnelvisie. Het IQ daalt daardoor volgens<br />
Indiaas en Amerikaans onderzoek met<br />
gemiddeld dertien punten. Dat is gigantisch.<br />
Als je je zorgen kunt vergeten, vergroot dat<br />
je IQ weer. Dat alleen al toont de invloed<br />
van de omgeving. De Bruyckere geeft een<br />
voorbeeld: “Enkele jaren geleden bleek uit<br />
onderzoek dat de schoolresultaten van arme<br />
kinderen omhoog gingen, doordat de huur<br />
van sociale woningen daalde. De toxische<br />
stress die zij overnamen van hun ouders die<br />
zich zorgen maakten of zij in het huis konden<br />
blijven wonen, nam af naarmate de woonlasten<br />
daalden. Lagere huur betekent betere<br />
schoolprestaties.”<br />
18 IS HET NIEUWE 15<br />
Hij noemt het ene feit op na het andere.<br />
Als het over het IQ gaat, vertelt hij wat de<br />
oorsprong is van het Intelligentie Quotiënt,<br />
als het over andere onderwerpen in zijn vakgebied<br />
gaat schudt hij titels en auteurs zo uit<br />
zijn mouw. “Paul Kirschner, die mijn promotor<br />
was, noemt mij altijd een omgevallen<br />
bibliotheekkast. Op zoek naar de nuance<br />
wil ik alles uitrafelen. Ik onthoud heel veel,<br />
behalve gezichten, en kan het niet uitstaan<br />
als ik ergens niet kan opkomen.” Zo reciteert<br />
hij tot besluit, zonder erover hoeven<br />
nadenken, een recent onderzoek van Jean<br />
Twenge, waarover hij in oktober een column<br />
heeft geschreven voor NPO Radio 1. “Uit<br />
een analyse van gegevens van acht miljoen<br />
Amerikaanse jongeren over de jaren 1976-<br />
2016 blijkt dat 18 het nieuwe 15 is en 25 het<br />
nieuwe 18. Amerikaanse tieners gedragen<br />
zich steeds later volwassen als het gaat over<br />
seks of drankgebruik. Sinds 2000 zouden<br />
de Amerikaanse jongeren ook later beginnen<br />
met werken, een rijbewijs halen en<br />
afspraakjes maken. In Vlaanderen suggereren<br />
de cijfers eenzelfde trend. Het aantal tienerzwangerschappen<br />
daalt ook hier gestaag,<br />
zoals in de meeste Westerse landen.” Volgens<br />
Twenge zijn Amerikaanse jongeren langer<br />
jong en gaat dat, denkt De Bruyckere, zij het<br />
in mindere mate ook voor Nederlandse en<br />
Vlaamse jongeren steeds vaker op.<br />
Pedro De Bruyckere is onderzoeker en<br />
pedagoog aan de Arteveldehogeschool in<br />
Gent en verdiept zich al jaren in de leefwereld<br />
van jongeren. Als spreker streeft hij ernaar<br />
moeilijke theorieën zo helder mogelijk<br />
te verklaren en te vertalen naar de praktijk<br />
aan de hand van ontelbare voorbeelden.<br />
In 2013 is hij door Vrij Nederland omgeschreven<br />
als een van de beste Onderwijsvernieuwers<br />
in Nederland.<br />
info@speakersacademy.nl<br />
112<br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> 113
JOIE DE VIVRE<br />
‘MIJN IDEEËN OVER DE<br />
WIJNWERELD BLEKEN<br />
NIET WAAR TE ZIJN’<br />
De Château La Tulipe- en Slurp-wijnen van wijn- en televisiemaker, componist, schrijver en<br />
spreker Ilja Gort (van een goed jaar, 1951) zijn in Nederland exclusief te koop bij Albert Heijn. Zijn<br />
televisieprogramma ‘Gort over de grens: op zoek naar het geheim van la dolce vita’ krijgt een vervolg en<br />
zijn roman ‘De Vulkaan’ is een bestseller. Ilja heeft geen verstand van geld, daar houdt zoon Klaas zich<br />
mee bezig, maar wel van wijn, muziek, vermarkten en joie de vivre. We zoeken hem op in zijn idyllische<br />
wijnkasteel Château La Tulipe in Saint-Romain-la-Virvée, niet ver van Bordeaux en Saint-Émilion.<br />
‘MIJN COLLEGA<br />
STING IS TWINTIG<br />
JAAR GELEDEN<br />
MISSCHIEN<br />
WEL HARDER<br />
BELAZERD DAN IK’<br />
“<br />
Mijn collega Sting, zanger van<br />
The Police, is twintig jaar<br />
geleden misschien wel harder<br />
belazerd dan toen ik in<br />
1994 het vervallen Château<br />
de la Garde in Saint-Romain-la-Virvée kocht.<br />
De eigenaar van dit wijnkasteel liet me wijn<br />
proeven die niet te hachelen was, maar dat zou<br />
ik wel goed krijgen. Sting kreeg wijn voorgezet<br />
die helemaal niet werd gemaakt op zijn<br />
wijnkasteel in Italië. Ze hadden andere, hele<br />
lekkere wijn in een fles van het château gegoten.<br />
Van de vijftien hectare grond die ik had<br />
gekocht, waren er elf bestemd voor de wijnproductie.<br />
Zijn wijndomein besloeg driehonderd hectare, maar ook<br />
daar groeiden op slechts elf hectare wijnranken. De rest bestond uit<br />
brandnetels, bos en andere ellende”, vertelt Ilja Gort ontspannen aan<br />
een tafeltje voor zijn inmiddels opgeknapte kasteel, dat gedeeltelijk<br />
nog dateert uit de dertiende eeuw. “De Engelsen waren toen door een<br />
koninklijk huwelijk de baas in wat nu het departement Gironde is”,<br />
vertelt vriendin Caroline d’Hollosy.<br />
Ilja heeft al heel lang belangstelling voor wijn, leest wijnboeken,<br />
koopt en drinkt veel wijn en praat er graag over. Als hij zijn kasteel<br />
koopt weet hij echter niet hoe hij wijn moet maken. De toenmalige<br />
eigenaar vertelt hem dat hij 80.000 flessen wijn kan produceren, die<br />
Ilja Gort<br />
Tekst en fotografie: Jacques Geluk<br />
gemiddeld 22 franc (destijds zes à zeven gulden)<br />
per stuk opbrengen. “Ik dacht: mooi, een<br />
gratis buitenhuis. Dat pakte anders uit. Die<br />
man kletste maar wat, de wijn bracht geen<br />
pepernoot op en was aan de straatstenen niet<br />
kwijt te raken. Jarenlang zijn er karrenvrachten<br />
geld ingegaan. Wat ik met het componeren<br />
van hippe muziek voor reclamefilmpjes<br />
in Nederland verdiende, verdween meteen in<br />
het zwarte gat, terwijl de buitenwereld dacht<br />
dat snorremans het goed voor elkaar had en<br />
op zijn château de gebraden haan uithing. Alle<br />
ideeën die ik had over de wijnwereld bleken<br />
niet waar te zijn, behalve dan dat het gezellig<br />
is met familie en vrienden samen een glas te drinken. Niets lukt, tot<br />
je weet op welke knoppen je moet drukken. Dan gaan luikjes open en<br />
met wat mazzel komt het dan goed. Maar ja, eerst roept dan je boekhouder,<br />
na een jaar of drie van zware verliezen, dat je opnieuw moet<br />
investeren, waarna weer geld in het zwarte gat verdwijnt. Bij Sting<br />
ging dat net zo, maar bij hem kostte dat slechts de opbrengst van één<br />
liedje. Hij had alleen al voor de tuin 22 man rondlopen.”<br />
VLAGGENSCHIPWIJN<br />
Sinds Ilja een vlaggenschipwijn is gaan maken en daarnaast kleinere<br />
wijnen met een lagere prijs die voor volume zorgen, gaat het<br />
114<br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> 115
JOIE DE VIVRE<br />
JOIE DE VIVRE<br />
goed. “De château-wijn moet 14,95 euro<br />
kosten, maar wij kunnen ons nu permitteren<br />
die wijnen voor 9,90 aan te bieden bij AH.<br />
Onze andere wijn, Slurp, kost 4,99 en dat is<br />
meer dan de 3,44 die de Nederlander gemiddeld<br />
voor zijn wijn betaalt. Dat het goed gaat<br />
blijkt wel uit het feit dat Ilja en Klaas er twintig<br />
hectare wijngaard bijgekocht hebben.<br />
Daar moet nog meer bij komen, maar ze<br />
moeten steeds verder weg zoeken. Boeren<br />
om hen heen ruiken geld en stuwen de hectareprijs<br />
omhoog. “Hier maken we mooie<br />
complexe wijnen, met veel nuances, zoals La<br />
Tulipe, maar voor poeha-loze recht voor z’n<br />
raap-boerenwijnen van rijpe, pure druiven is<br />
dit klimaat te wisselvallig. Daarom produceren<br />
we Slurp in de Languedoc en Spanje. Zo<br />
kan ik de risico’s spreiden. In april <strong>2017</strong> heeft<br />
de vorst hier dertig procent van de oogst vernield,<br />
maar gelukkig konden we het omzetverlies<br />
opvangen met onze Slurpwijnen uit<br />
de Languedoc.” Dat is belangrijk, niet alleen<br />
om een flink omzettekort te voorkomen,<br />
maar ook om AH te kunnen blijven bedienen<br />
met wijnen van een gegarandeerde, constante<br />
kwaliteit.<br />
BAKZEIL HALEN<br />
IS GROOTSHEID<br />
De afgelopen jaren is Michel Rolland zijn<br />
wijnmaker, maar die bedient tegenwoordig<br />
vooral grote, prestigieuze wijnhuizen<br />
overal ter wereld. Rollands opvolger is diens<br />
‘kroonprins’ Bruno Lacoste. “Het duurde<br />
even vooraleer ik iemand had gevonden, die<br />
wijnkunstenaar is en tegelijk bereid zijn vakmanschap<br />
in mijn dienst aan te wenden. Ik<br />
vertel wat het door mij gewenste smaakprofiel<br />
is en dat ik niet te veel eikenhout wil. Als<br />
de oenoloog zegt dat hij doet wat hij het beste<br />
vindt en ik vind het niet lekker, moet hij de<br />
grootsheid hebben bakzeil te halen. Toen ik<br />
muziek voor reclamefilmpjes maakte heb ik<br />
ook precies gedaan wat de klant wilde.” Ilja<br />
constateert dat veel mensen dat niet kunnen<br />
en vinden dat de opdrachtgever altijd maar<br />
goed moet vinden wat zij maken. “Wijn<br />
heeft van zichzelf natuursuiker, die gedeeltelijk<br />
verdwijnt tijdens het fermentatieproces.<br />
Vier procent blijft achter in de wijn. Fransen<br />
vinden dat prima. Nederlanders niet, die<br />
vinden het dan zuur. “Daarom wilde ik een<br />
maximaal toegestaan percentage van één<br />
à twee procent suiker toevoegen, maar de<br />
toenmalige wijnmaker zei: ‘niet doen, wijn<br />
moet zo zijn, ook als Nederlanders dat minder<br />
lekker vinden’. Dan weet je dat je de verkeerde<br />
man hebt.”<br />
Als het gesprek gaat over het kookboek dat<br />
hij samen met ‘wijnboerenminnares’ Caroline<br />
aan het schrijven is, staat Ilja op. Ten<br />
bewijze dat hij zelf zijn koksmessen slijpt,<br />
laat hij in een eeuwenoude ruimte een pas<br />
op de kop getikte antieke messenslijper zien,<br />
een flink apparaat met een grote slijpschijf<br />
die hij kan aandrijven door op een zadel te<br />
gaan zitten en flink te trappen. Terug aan<br />
tafel vertelt hij dat hij en Klaas in Frankrijk<br />
acht mensen in vaste dienst hebben, aangevuld<br />
met een paar medewerkers op contractbasis.<br />
In Nederland bestaat het verkoopteam<br />
uit vier personen. Zij bedienen niet alleen<br />
de Nederlandse grootgrutter, maar bijvoorbeeld<br />
ook supermarktketen Sainsbury’s in<br />
Groot-Brittannië en afnemers in andere landen.<br />
“In de oogsttijd komen hier zo’n dertig<br />
Nederlandse wijnplukkers, die in tentjes<br />
in het kasteelpark slapen en overdag druiven<br />
plukken. Die twee weken vormen de leukste<br />
periode van het jaar. Dan is het feest. ’s<br />
Avonds braadt de kok een schaap aan het<br />
spit en eten en drinken we aan lange tafels.<br />
Ik ben er vaak bij, want ik wil het gevoel met<br />
de wijngaard, de grond en de mensen niet<br />
kwijtraken.”<br />
OPVOLGER KLAAS<br />
Op termijn neemt Klaas het bedrijf over<br />
van Ilja. “Een gevoelsmatige oogwenk geleden<br />
zat hij op mijn schoot, nu kijkt hij mijn<br />
___<br />
Ilja en zoon Klaas Gort<br />
bonnetjes na en vraagt aan mij of het nodig<br />
was in zo’n duur hotel te verblijven. Grappig.<br />
Ik heb geen verstand van geld en rekenen,<br />
Klaas heeft gestudeerd aan de wijnuniversiteit<br />
in Bordeaux en Economie en Business<br />
management in Londen. Hij heeft niets met<br />
marketing, maar wel met het aansturen van<br />
mensen en het management doen. ’s Zomers<br />
wonen we hier, ’s winters in de Amsterdamse<br />
Jordaan – en dan zijn we ook minstens tien<br />
dagen per maand in Frankrijk. Een groter<br />
contrast kun je niet bedenken. Klaas woont<br />
hier permanent. Het leukste vindt hij met<br />
die mannen kletsen, aansturen, het hele<br />
managementdeel. Toen ik het kasteel kocht<br />
zag ik het als buitenhuis, waar ik geen bezoek<br />
wenste. Dat had met het verleden te maken.<br />
In 1985 kocht ik een (vakantie)huis in de<br />
Morvan, een prachtige streek in Bourgondië,<br />
die precies voldeed aan het bijna niet meer<br />
bestaande beeld van Frankrijk dat ik sinds<br />
mijn jeugd had. Ik waande mij in het aards<br />
paradijs, totdat luidruchtige buren mijn<br />
droom verscheurden.” Inmiddels komen er,<br />
mede door het succes van Ilja’s tv-programma’s,<br />
wel bezoekers. Klaas, die zijn belofte<br />
dat dit omzet zou opleveren heeft waargemaakt,<br />
ontvangt hen en Ilja gaat op verzoek<br />
met ze op de foto.<br />
ITALIË IS FRANKRIJK 2.0<br />
Ilja heeft vier jaar lang programma’s voor<br />
Omroep MAX gemaakt, ‘Wijn aan Gort’ en<br />
‘Gort à la carte’. “Ik zat eerst bij Omroep MAX,<br />
maar bij AVROTROS kreeg ik carte blanche<br />
en kon ik geheel op mijn eigen manier de<br />
serie ‘Gort over de grens: op zoek naar het<br />
geheim van la dolce vita’ maken.” Daarin verlaat<br />
de Frankoseksueel zijn geliefde Frankrijk,<br />
om erachter te komen waarom Italianen<br />
zoveel talent hebben te genieten van de<br />
goede dingen des levens. Hij heeft er Italiaanse<br />
les voor genomen en komt als het over<br />
eten en drinken gaat een heel eind. Tevoren<br />
zijn afspraken gemaakt met mensen die<br />
in de serie (zouden) verschijnen, maar er is<br />
veel ruimte voor spontane ontmoetingen.<br />
Misschien wel daarom hebben gemiddeld<br />
ruim een half miljoen mensen per aflevering<br />
gekeken en is het programma genomineerd<br />
voor de Televizierring. Begin <strong>2018</strong> is<br />
dan ook de tweede serie te zien op NPO 2.<br />
Daarin gaat hij naar Toscane, Sardinië, Marche<br />
en Calabrië. “Fransen zien hun land vaak<br />
___<br />
Ilja Gort samen met Albert de Booij in de wijngaard<br />
als de navel van de wereld. Ik vind dat chauvinisme,<br />
patriottisme leuk, maar eigenlijk<br />
is Italië de 2.0-versie van Frankrijk. Er zijn<br />
overeenkomsten, maar ook grote verschillen.<br />
Fransen zijn hautain en tegelijk dociel.<br />
Ze houden van een sturende hand, terwijl<br />
Italianen graag alle wetten overtreden.” Ilja<br />
maakt bovendien nog een nieuwe serie:<br />
‘Gort’s Wijnkwartier’, waarin hij antwoord<br />
116<br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> 117
COLUMN<br />
© HENNIE KEERIS<br />
‘EIGENLIJK IS ITALIË DE<br />
2.0-VERSIE VAN FRANKRIJK’<br />
GEDREVEN<br />
Tekst: Marc Sluszny<br />
Toen Sir George Mallory zich in 1924 opmaakte om als eerste Brit<br />
de hoogste berg van de wereld te beklimmen, vroeg een reporter<br />
hem: “Why do you want to climb Mount Everest?” Mallory<br />
antwoordde kort en bondig: “Because it’s there.” Dit lijkt een<br />
uiterst eenvoudig antwoord. Ik heb er jaren over gedaan om te begrijpen<br />
wat hij hiermee bedoelde.<br />
geeft op vragen van kijkers. “Op zo’n manier<br />
dat het mij wel weer de nodige vijanden zal<br />
opleveren, want ik houd ervan de gevestigde<br />
wijnwereld een beetje op de hak te nemen.”<br />
‘DE VULKAAN’<br />
Na een experiment met een gewelddadige<br />
roman, heeft Ilja met ‘De Vulkaan’ opnieuw<br />
een bestseller geproduceerd. Het verhaal<br />
over de arme Emile die onverwacht een wijndomein<br />
erft en een creatieve ondernemer<br />
blijkt te zijn, speelt zich af in een bestaand<br />
dorp. De slapende vulkaan die hij laat uitgroeien<br />
tot een toeristische attractie van formaat<br />
is daar niet te vinden, maar het gegeven<br />
is een door de lezers gewaardeerde vondst.<br />
Ook nieuw is de ‘Slurp Vakantiegids’. Ilja<br />
118<br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong><br />
Gort vertelt graag over wat hij doet en waarvoor<br />
hij staat. In zijn boeken, de nieuwsbrief<br />
Slurp!, maar ook voor een zaal vol mensen<br />
als spreker. “Een bloemenkweker vertel ik<br />
over druiventeelt, voor andere ondernemers<br />
hou ik een verhaal over marketing of vermarkten,<br />
een van mijn stokpaardjes. Door<br />
allerlei dure opleidingen op dat gebied heeft<br />
dat een vreemd aureool gekregen, maar in<br />
feite is marketing niets meer dan de inventiviteit<br />
om je product boven andere producten<br />
te laten uitsteken. Wat mensen bedenken om<br />
geld te verdienen is een bron van humor.” Ter<br />
illustratie vertelt hij over een toiletjuffrouw<br />
in Duitsland die een bordje heeft opgehangen<br />
met de tekst: ‘Heren met een kleine piemel<br />
1 euro, met een grote piemel 2 euro’.<br />
“Vrijwel iedereen betaalt twee euro.”<br />
Ilja Gort is wijn- en televisiemaker, componist, schrijver en spreker. Zijn wijnen, waaronder<br />
Château La Tulipe Bordeaux Supérieur, La Tulipe en ‘Slurp’ hebben internationale prijzen<br />
gewonnen bij Albert Heijn. Boeken die Ilja heeft geschreven zijn onder andere: ‘Leven<br />
als Gort in Frankrijk’, de roman ‘De Geluksvogel’ en een serie ‘Slurp!’-boeken. Hij werkt<br />
samen met Caroline d’Hollosy aan hun nieuwste vrucht, het kookboek ‘Châteaukoken<br />
voor iedereen’. info@speakersacademy.nl<br />
Elk individu beschikt over een bepaalde hoeveelheid energie die het mogelijk<br />
maakt om zijn of haar dromen te verwezenlijken – op voorwaarde dat<br />
hij of zij beschikt over genoeg moed, doorzettingsvermogen en focus. Toch<br />
zoeken wij allen de eenvoudigste weg. Waarom pijn of ongemak verduren?<br />
Waarom onze confortzone verlaten?<br />
Met zijn legendarische respons bedoelde Mallory dat niet zozeer de<br />
bergbeklimming de uitdaging was, maar het feit dat hij een keuze maakte<br />
om zijn doel te bereiken en zijn eigen weg te volgen. Minutieus had hij zich<br />
voorbereid en zorgvuldig de mogelijkheden gecreëerd om deze hachelijke<br />
onderneming tot een succesvol einde te brengen. Het ging niet om geld, roem<br />
of glorie. Zijn zoektocht ging om persoonlijke groei! Als mens hoef je geen<br />
‘natuurlijk talent’ te hebben om je dromen te verwezenlijken.<br />
Als je echt iets wil bereiken, zijn er een paar vereisten: inzet, angsten<br />
overwinnen en gefocust blijven. Gun jezelf de tijd om (zelf)kennis te<br />
vergaren. Werk dagelijks bewust aan je fysieke en mentale ontplooiing,<br />
haal het beste uit jouw capaciteiten. Ga op zoek naar inspiratie, zorg ervoor<br />
dat je gemotiveerd blijft. Trotseer de uitdaging, zet jezelf maximaal in en<br />
wie weet waartoe jij in staat bent. Ook in jou zit er een Mallory! Waarom<br />
is het voor velen zo moeilijk in hun opzet te slagen? Het antwoord heet:<br />
angst. Angst is de grootste hindernis naar de verwezenlijking van onze<br />
dromen. Hetgeen ons ervan weerhoudt om onze objectieven te bereiken,<br />
is gebaseerd op angst. Angst is een onderdeel van ons bestaan en bepaalt<br />
mee wie we zijn, waar we naartoe gaan en hetgeen we doen. Pas als we<br />
onze angsten in de juiste context kunnen plaatsen en de psychologische<br />
herkomst ervan doorgronden, kunnen we deze hindernis overwinnen. De<br />
meeste mensen hebben de neiging onbekende situaties te vermijden, om zich<br />
zo te distantiëren van alle onzekerheden.<br />
Als het je lukt om je geest vrij te maken van angsten en je negatieve gedachten<br />
uit te schakelen, dan kun je een zen-toestand bereiken, waarin je geest één is<br />
met je lichaam. Pas als geest en lichaam harmonieus samenwerken, kan je<br />
je doel bereiken. Het is niet hoe goed je bent, maar hoe goed je wilt zijn.<br />
Marc Sluzny is een Belgische sportman en avonturier, die voortdurend<br />
zijn grenzen verlegt en zijn angsten overwint tijdens het voorbereiden en<br />
uitvoeren van extreme sportuitdagingen. Hij is onder andere lid geweest<br />
van het nationale Davis Cup-tennisteam, het nationale bobsleeteam<br />
en het Olympisch schermteam. Zijn nieuwe boek heet ‘Gedreven’, een<br />
compilatie van interviews met iconen uit de Belgische sportwereld.<br />
info@speakersacademy.nl<br />
‘HET IS NIET HOE<br />
GOED JE BENT,<br />
MAAR HOE GOED<br />
JE WILT ZIJN’<br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> 119
AVONTUUR<br />
WERELDFIETSER LEERT<br />
ANDERE KANT VAN<br />
ZICHZELF KENNEN<br />
‘DAT IK HET HEB<br />
GEHAALD IS<br />
ABSOLUUT TE<br />
DANKEN AAN<br />
HET FEIT DAT IK<br />
ALLEEN WAS’<br />
___<br />
Op de steppe beleeft Rick een van zijn<br />
moeilijkste momenten<br />
Per fiets heeft Rick Creemers 55.000 kilometer afgelegd tijdens een wereldreis die hem naar alle<br />
continenten – inclusief Antarctica – heeft gevoerd. Twee jaar na zijn vertrek fietst hij op 2 september<br />
<strong>2017</strong> weer onder de Utrechtse Domtoren door en kan hij terugkijken op een bijzonder en prachtig<br />
avontuur. Hij voelt zich verrijkt en is van binnen diep veranderd door zijn ontmoetingen met<br />
mensen van verschillende culturen. Hij is ook blij dat hij nog leeft, want onderweg heeft Rick naast<br />
hoogtepunten ook de nodige dieptepunten meegemaakt.<br />
“<br />
Voor mijn solofietstocht, in het<br />
voetspoor van mijn opa naar<br />
Rome in 2013 en mijn wereldreis<br />
was ik geen enthousiaste<br />
wielrenner, wel een sportieveling”,<br />
vertelt Rick Creemers. Toch speelt<br />
een ontmoeting met twee fietsers tijdens een<br />
reis met zijn moeder en zusje door Australië<br />
een rol. “Ik was zes en dat is mij altijd bijgebleven.<br />
Zo’n fietstocht maken wilde ik ook.<br />
Zestien jaar later had ik voldoende geld bij<br />
elkaar gespaard en zag ik mijn kans schoon<br />
die droom waar te maken.” Hij laat een baan,<br />
een appartementje en een vriendin achter<br />
als hij in 2015 vertrekt. “Ik was bang voor<br />
de reactie van mijn werkgever, maar die viel<br />
mee. ‘Ga alsjeblieft je gang en bel als je weer<br />
in Nederland bent. We willen graag dat je<br />
terugkomt’.”<br />
De grote training voor een fietstocht van<br />
55.000 kilometer begint volgens Rick pas<br />
echt op het moment dat je weggaat. “Voor<br />
mij was het belangrijk een globaal idee te<br />
hebben van waar ik naartoe wilde en hoe ik<br />
dat zou doen”, zegt Rick. “Je moet gewoon<br />
Rick Creemers<br />
Tekst: Jacques Geluk | Fotografie: Rick Creemers<br />
een planning maken en dat kost de meeste<br />
voorbereiding. Wanneer je de wereld rondfietst<br />
moet je rekening houden met de seizoenen<br />
en het feit dat niet (altijd) elk gebied<br />
toegankelijk is. Maar als je bij wijze van spreken<br />
eenmaal begint met lopen, ben je al na<br />
drie stappen aan het rennen. En tijdens het<br />
realiseren van je droom besef je niet eens<br />
meer wat je allemaal doet. Dan is alles gaaf<br />
en gaat het ineens veel gemakkelijker. Voor je<br />
het weet ren je niet meer, maar zit je – zoals<br />
in mijn geval – op de fiets en begin je aan een<br />
avontuur dat twee jaar duurt.”<br />
INSTELLING IS BELANGRIJK<br />
“Zo’n reis lijkt gemakkelijk. Dat is het ook,<br />
tot je Europa uitfietst.” Vanuit Utrecht rijdt<br />
Rick richting Istanboel, vandaar fietst hij<br />
door Azië, waar hij uiteindelijk terechtkomt<br />
op het Indonesische eiland Bali. Ook als hij<br />
vliegend over zee van het ene naar het andere<br />
continent wil, gaat zijn fiets mee. “Ik heb tijdens<br />
de hele reis maar één fiets gebruikt,<br />
alleen de banden zijn een paar keer vervangen,<br />
omdat je natuurlijk niet alleen over glad<br />
asfalt rijdt, maar vooral over zand, stenen en<br />
keien.” Australië doorkruist hij van Darwin<br />
naar Sydney, waar hij ook weer de plek aandoet<br />
waar het zaadje inmiddels achttien jaar<br />
geleden is geplant.” Na Hawaii komt hij in<br />
Alaska terecht, vanwaar hij helemaal naar<br />
het zuidelijkste puntje van Zuid-Amerika<br />
gaat. Via Antarctica, dat aanvankelijk geen<br />
deel zou uitmaken van de reis, gaat Rick<br />
naar Zuid-Afrika. Van Kenia vliegt hij naar<br />
Marokko, omdat de reis daar naartoe simpelweg<br />
te gevaarlijk is om per fiets af te leggen.<br />
En dan terug naar Nederland. “Op zo’n<br />
reis moet je absoluut door gevaarlijke gebieden<br />
heen. Je moet altijd je verstand blijven<br />
gebruiken en uiteindelijk hangt het enorm<br />
af van je eigen instelling. Mensen benaderen<br />
jou zoals je hen benadert.”<br />
JEZELF ONTWIKKELEN<br />
‘The cycling Dutchman’ wil tijdens zijn<br />
reis vooral zichzelf ontwikkelen en kennismaken<br />
met verschillende volken. “Er zijn<br />
zoveel culturen, waarvan je zoveel kunt<br />
opsteken! In het Westen denken we soms<br />
120<br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong><br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> 121
AVONTUUR<br />
AVONTUUR<br />
dat we superieur te zijn, maar er zijn culturen<br />
die honderdduizenden jaren ouder zijn<br />
en heel veel kennis hebben. Bijna van iedereen<br />
met wie ik in aanraking kwam, kreeg ik<br />
wel hulp of adviezen aangeboden, die ik ook<br />
in acht heb genomen. Als je dat niet doet is<br />
dat vragen om problemen. De meeste mensen<br />
vonden het mooi of zelfs briljant wat<br />
ik deed, anderen verklaarden me voor gek.<br />
In westerse landen sprak ik vooral mensen<br />
die er altijd van hebben gedroomd zoiets te<br />
gaan doen, maar eigenlijk nooit achter hun<br />
bureau vandaan zijn gekomen.” Jij hebt het<br />
wel gewoon gedaan! “Precies!”<br />
Rick Creemers zegt dat de ontmoetingen<br />
met vertegenwoordigers van al die culturen<br />
hem als persoon heel erg hebben beïnvloed.<br />
“Ik kan het zelfs nog niet helemaal bevatten.<br />
‘MIJN DENKPATROON<br />
IS VERANDERD, IK<br />
VEROORDEEL MENSEN<br />
NIET MEER ZO SNEL’<br />
Mijn denkpatroon is veranderd, ik veroordeel<br />
mensen niet meer zo snel. Als ik nu iets<br />
doe besef ik dat anderen, elders in de wereld,<br />
dat heel anders doen dan wij hier in het Westen<br />
leren. Bijvoorbeeld zoiets basaals als het<br />
bouwen van een huis, maar het werkt wel<br />
overal. Dat is heel frappant. Door dat soort<br />
dingen ben ik als mens diep van binnen veranderd.”<br />
KIPPENHERSENEN<br />
EN BEVROREN TENEN<br />
Ook ervaringen onderweg tellen mee.<br />
“Meestal heb ik wild gekampeerd in mijn<br />
tentje, vaak wekenlang in mijn eentje. Soms<br />
had ik het geluk dat iemand mij uitnodigde.<br />
Ook kwam ik wel eens een hostel tegen waar<br />
ik lekker kon douchen. Fietsend door grote<br />
steden, woestijnen of afgelegen gebieden was<br />
er niet veel vers voedsel te vinden, wanneer<br />
dat wel het geval was probeerde ik zoveel<br />
mogelijk in te slaan. Mee-eten met lokale<br />
mensen leverde soms verrassingen op. In<br />
Nepal mocht ik kippenhersenen eten. Eerst<br />
moest ik met mijn tanden de schedel openkauwen<br />
om vervolgens de hersenen eruit te<br />
zuigen. Per keer krijg je drie tot vijf porties.<br />
___<br />
Samen met een douanier op<br />
de grensovergang bij India<br />
___<br />
Antarctica<br />
Dat is me bijgebleven als heel apart voedsel.<br />
Daarna durf je alles te eten”, lacht Rick.<br />
“In India bleek dat ik illegaal het land was<br />
binnengekomen, doordat ik bij de grenspost<br />
niet het volwaardige aantal stempels had<br />
gekregen. Daardoor kon ik het land niet officieel<br />
verlaten. Dankzij de hulp van een aantal<br />
douaniers en de Bengaalse ambassadeur, die<br />
me onder zijn hoede had genomen, kreeg ik<br />
in Bangladesh alsnog een geldig visum voor<br />
India en kon ik er legaal in en weer uit.” Erger<br />
zijn z’n ervaringen in Oezbekistan. Koude<br />
lucht uit Siberië zorgt ervoor dat de temperatuur<br />
daalt tot -32 graden Celsius. Ricks<br />
tenen bevriezen (en ook zijn vingers en neus<br />
krijgen een ijzige tik), maar hij moet desondanks<br />
veertien dagen fietsen om de volgende<br />
stad te bereiken. Daar kan hij uiteindelijk<br />
een vlucht nemen naar de Nepalese stad<br />
Kathmandu, waar artsen net op tijd amputatie<br />
kunnen voorkomen. “De laatste zwarte<br />
plekken verdwijnen nu langzaam van mijn<br />
tenen, maar het gevoel is nog steeds weg. Dat<br />
blijft waarschijnlijk zo. Ik beschouw het als<br />
bijkomende schade, ik ben allang blij dat ik<br />
nog leef.” Goed nieuws uit Kathmandu is er<br />
ook. “Ik heb daar een hele lieve Oostenrijkse<br />
vriendin leren kennen. Negentien maanden<br />
later, toen ik terugkwam in Nederland,<br />
bloeide dat bloemetje nog steeds en hebben<br />
we elkaar weer gezien. We hebben besloten<br />
samen een volgende stap te zetten.”<br />
ANTARCTICA<br />
Herinneringen aan mooie momenten<br />
overheersen. Aan Alaska (2.700 kilometer<br />
onder de Noordpool), dat in zijn top 3<br />
van bezochte landen staat en aan Antarctica,<br />
de Zuidpool, dat op 1 staat. “Het is daar zo<br />
ontiegelijk mooi, groot en eigenlijk onvoorstelbaar.<br />
In de kustgebieden is het daar in<br />
de nazomer niet extreem koud, maar ik heb<br />
gelukkig wel een jas en een paar laarzen kunnen<br />
lenen”, zegt Rick. “Een ander heel bijzonder<br />
land was Belize. Daar fietsen de mensen<br />
heel veel, vooral mannen met dreadlocks tot<br />
op de knieën op beach cruisers. Dat weet<br />
bijna niemand en heeft me enorm positief<br />
verbaasd.” Absoluut ook in de top 3 van Rick<br />
Creemers. Hij heeft natuurlijk veel meer<br />
meegemaakt dan hij hier kan vertellen,<br />
maar wie meer wil weten kan bijvoorbeeld<br />
een van zijn lezingen bezoeken. “Tijdens<br />
een aantal lezingen ga ik dieper in op persoonlijke<br />
situaties, hoe ik de stap heb durven<br />
nemen en hoe het uiteindelijk is gelukt<br />
om in twee jaar (730 dagen) per fiets 63 landen<br />
te bezoeken. Ik probeer mensen bewust<br />
te maken dat ze het kunnen en hoe ze in zichzelf<br />
kunnen geloven. Het is leuk om te zien<br />
dat vooral jongvolwassenen onder de indruk<br />
zijn en ook zo’n tocht willen maken. Volg je<br />
hart, je instinct, je droom en durft te vertrouwen<br />
op jezelf en anderen is het advies<br />
dat ik hen meegeef. Ze moeten natuurlijk<br />
wel een bepaalde mate van verantwoordelijkheidsgevoel<br />
en volwassenheid hebben,<br />
maar geloof me: als ze dat niet hebben, krijgen<br />
ze het snel genoeg.” Natuurlijk zijn er<br />
ook lezingen waarin Rick Creemers voornamelijk<br />
spreekt over hoogte- en dieptepunten,<br />
mooie en benauwde situaties.<br />
TOEKOMST<br />
Wat de toekomst betreft heeft hij een aantal<br />
gave plannen. Iemand heeft hem bijvoorbeeld<br />
uitgedaagd van pool tot pool te fietsen.<br />
“Ik durf nog niet te zeggen dat dit realiteit<br />
wordt en ik volgend jaar weer op de fiets stap.<br />
Die uitdaging blijft nog wel even staan. Ook<br />
heb ik er nog niet over nagedacht of ik alleen<br />
of samen wil fietsen. Eenzaamheid was een<br />
van de zwaarste beproevingen onderweg,<br />
maar dat ik het heb gehaald is absoluut te<br />
danken aan het feit dat ik alleen was.” Hoe is<br />
het nu met zijn conditie? “Na twee jaar was<br />
die, na al dat fietsen en ook nog eens hardlopen,<br />
uitstekend. Nu ik iets minder actief<br />
ben is mijn conditie een beetje achteruit<br />
gegaan, maar gezonde voeding en meer rust<br />
komen daarvoor in de plaats. Ik ben bezig<br />
een nieuwe balans te vinden.”<br />
___<br />
Alaska<br />
Wie meer wil weten over Rick Creemers of alle details wil weten over zijn reis kan de<br />
website www.thecyclingdutchman.com bezoeken. info@speakersacademy.nl<br />
122<br />
___<br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> Het middelpunt van Australië<br />
SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2018</strong> 123
© SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>© - WALTER KALLENBACH<br />
VEILIGHEID<br />
‘UITLEGGEN WAAROM<br />
IETS GEBEURT IS ZÓ<br />
BELANGRIJK’<br />
Over immigratie, integratie, het gevangeniswezen en veiligheid heeft iedereen wel een oordeel,<br />
maar vaak is dat gebaseerd op aannames en ‘van horen zeggen’. Mensen maken zich bijvoorbeeld<br />