152 bijenplanten: nectar en stuifmeel voor honingbijen
vlinderbloemenfamilie 153 Kattendoorn (Ononis repens subsp. spinosa) Kattendoorn behoort tot het geslacht Stalkruid (Ononis) van de Vlinderbloemenfamilie (Fabaceae). Deze familie is rijk aan bijenplanten, waarvan sommige grote honingopbrengsten kunnen leveren. De Kattendoorn heeft honingbijen echter alleen stuifmeel te bieden; er wordt geen nectar geproduceerd. Toch worden de planten vaak nog druk door bijen bezocht. Op de Rode Lijst De soort komt in ons land vooral voor langs de grote rivieren, in het Deltagebied en op de Waddeneilanden. Hij verdraagt ook zout en is dan ook vaak te vinden op de bovenranden van kweldergebieden. Helaas gaat de soort zoals zoveel andere achteruit. Vandaar dat hij is opgenomen in de Rode Lijst: soorten waarvan het voortbestaan in ons land wordt bedreigd. Scherpe doorns Kattendoorn is een overblijvende plant met rechtopstaande, vertakkende stengels. Hoewel die min of meer verhout zijn, sterven ze in de winter toch tot de grond toe af. Door de aanwezigheid van een lange wortelstok gedijt de plant ook nog op tamelijk droge plaatsen. De bladeren zijn drietallig. Het eindblaadje van een blad staat op een steeltje; de andere twee zijn met elkaar vergroeid en met de stengel verbonden. Aan de stengels vormen zich doorns en bebladerde zijscheuten die soms in een scherpe punt eindigen. Bijenblauwe bloemen De bloemen vormen zich in de oksels van de bladeren. Ze hebben een roze bloemkroon met een grote ronde vlag, twee zwaarden en een kiel die soms lichter gekleurd is. De kroon reflecteert ook het voor de Honingbij zichtbare ultraviolet. Vermengd met de andere kleuren zijn de bloemen bijenblauw voor de bijen. De meeldraden zijn grotendeels met elkaar vergroeid en vormen daardoor een buisje rond de stamper. Bij diverse soorten van de familie is vaak één van de meeldraden vrij waardoor de bijen toegang krijgen tot het nectarium onder in de bloem. Bij de Kattendoorn wordt geen nectar geproduceerd en zijn alle 10 meeldraden met elkaar vergroeid. Een deel van de helmdraden (soms alle) is aan het eind verdikt. Het vrijgekomen stuifmeel wordt door de helmdraden in de top van de kiel gedrukt. Op een kleine opening op de top na zijn de randen van beide kielbladen met elkaar vergroeid. Als een bij op de zwaarden landt drukt zij, vaak met de kop tegen de vlag gedrukt, de zwaarden en de daaraan verbonden kiel naar beneden. Het stuifmeel wordt daarbij tegen de onderzijde van de bij gedrukt. Nadat een bloem een paar keer bezoek heeft gehad en dit pompmechanisme zijn werk heeft gedaan, laten de bovenranden van de kielbladen los. Bij een volgend bezoek gaan de zwaarden en de kiel omlaag en komen dan meestal niet meer in de oorspronkelijke stand terug. De meeldraden en de stamper liggen dan vrij. Als bestuiving heeft plaatsgevonden, vouwt de vlag zich dubbel en omsluit de rest van de bloem. Het door de bijen verzamelde stuifmeel heeft een lichtbruine kleur als het in de klompjes aan de poten is verzameld. Vermeerdering De plant vermeerdert zich door zaad. Vanaf juli tot in de herfst rijpt het zaad. De vrucht is een peul, die als het zaad rijp is onder spanning komt te staan, om tenslotte met twee kleppen open te springen. Zaadverspreiding vindt plaats bij het openspringen van de vruchten en door de wind. Het zaad blijft maar kort kiemkrachtig. Het ontkiemt in de herfst of in het volgende voorjaar. plaat 64. Kattendoorn A deel van bloeiende plant; B blad van zijscheut; C bloemkroon: 1 vlag, 2 zwaarden, 3 kiel; D kelk met meeldraden en stamper; E helmknop; F stuifmeelkorrel (tricolporaat): 1 polair aanzicht, 2 equatoriaal aanzicht; G stamper; H vrucht; I zaad.
Bijenplanten: nectar en stuifmeel v
Inhoudsopgave Voorwoord ...........
6 bijenplanten: nectar en stuifmeel
8 bijenplanten: nectar en stuifmeel
10 bijenplanten: nectar en stuifmee
12 bijenplanten: nectar en stuifmee
14 bijenplanten: nectar en stuifmee
16 bijenplanten: nectar en stuifmee
18 bijenplanten: nectar en stuifmee
20 bijenplanten: nectar en stuifmee
22 bijenplanten: nectar en stuifmee
24 bijenplanten: nectar en stuifmee
26 bijenplanten: nectar en stuifmee
28 bijenplanten: nectar en stuifmee
30 bijenplanten: nectar en stuifmee
32 bijenplanten: nectar en stuifmee
34 bijenplanten: nectar en stuifmee
36 bijenplanten: nectar en stuifmee
38 bijenplanten: nectar en stuifmee
40 bijenplanten: nectar en stuifmee
42 bijenplanten: nectar en stuifmee
44 bijenplanten: nectar en stuifmee
46 bijenplanten: nectar en stuifmee
48 bijenplanten: nectar en stuifmee
50 bijenplanten: nectar en stuifmee
52 bijenplanten: nectar en stuifmee
54 bijenplanten: nectar en stuifmee
56 bijenplanten: nectar en stuifmee
58 bijenplanten: nectar en stuifmee
60 bijenplanten: nectar en stuifmee
62 bijenplanten: nectar en stuifmee
64 bijenplanten: nectar en stuifmee
66 bijenplanten: nectar en stuifmee
68 bijenplanten: nectar en stuifmee
70 bijenplanten: nectar en stuifmee
72 bijenplanten: nectar en stuifmee
74 bijenplanten: nectar en stuifmee
76 bijenplanten: nectar en stuifmee
78 bijenplanten: nectar en stuifmee
80 bijenplanten: nectar en stuifmee
82 bijenplanten: nectar en stuifmee
84 bijenplanten: nectar en stuifmee
86 bijenplanten: nectar en stuifmee
88 bijenplanten: nectar en stuifmee
90 bijenplanten: nectar en stuifmee
92 bijenplanten: nectar en stuifmee
94 bijenplanten: nectar en stuifmee
96 bijenplanten: nectar en stuifmee
98 bijenplanten: nectar en stuifmee
100 bijenplanten: nectar en stuifme
202 bijenplanten: nectar en stuifme
204 bijenplanten: nectar en stuifme
206 bijenplanten: nectar en stuifme
208 bijenplanten: nectar en stuifme
210 bijenplanten: nectar en stuifme
212 bijenplanten: nectar en stuifme
214 bijenplanten: nectar en stuifme
216 bijenplanten: nectar en stuifme
218 bijenplanten: nectar en stuifme
220 bijenplanten: nectar en stuifme
222 bijenplanten: nectar en stuifme
224 bijenplanten: nectar en stuifme
226 bijenplanten: nectar en stuifme
228 bijenplanten: nectar en stuifme
230 bijenplanten: nectar en stuifme
232 bijenplanten: nectar en stuifme
234 bijenplanten: nectar en stuifme
236 bijenplanten: nectar en stuifme
238 bijenplanten: nectar en stuifme
240 bijenplanten: nectar en stuifme
242 bijenplanten: nectar en stuifme
244 bijenplanten: nectar en stuifme
246 bijenplanten: nectar en stuifme
248 bijenplanten: nectar en stuifme
250 bijenplanten: nectar en stuifme
252 bijenplanten: nectar en stuifme
254 bijenplanten: nectar en stuifme
256 bijenplanten: nectar en stuifme
258 bijenplanten: nectar en stuifme
260 bijenplanten: nectar en stuifme
262 bijenplanten: nectar en stuifme
264 bijenplanten: nectar en stuifme
266 bijenplanten: nectar en stuifme
268 bijenplanten: nectar en stuifme
270 bijenplanten: nectar en stuifme
272 bijenplanten: nectar en stuifme
274 bijenplanten: nectar en stuifme
276 bijenplanten: nectar en stuifme
278 bijenplanten: nectar en stuifme
280 bijenplanten: nectar en stuifme
282 bijenplanten: nectar en stuifme
284 bijenplanten: nectar en stuifme
286 bijenplanten: nectar en stuifme
288 bijenplanten: nectar en stuifme
290 bijenplanten: nectar en stuifme
292 bijenplanten: nectar en stuifme
294 bijenplanten: nectar en stuifme
296 bijenplanten: nectar en stuifme
298 bijenplanten: nectar en stuifme
300 bijenplanten: nectar en stuifme
302 bijenplanten: nectar en stuifme
304 bijenplanten: nectar en stuifme
306 bijenplanten: nectar en stuifme
308 bijenplanten: nectar en stuifme
310 bijenplanten: nectar en stuifme
312 bijenplanten: nectar en stuifme
314 bijenplanten: nectar en stuifme
316 bijenplanten: nectar en stuifme
318 bijenplanten: nectar en stuifme
320 bijenplanten: nectar en stuifme
322 bijenplanten: nectar en stuifme
324 bijenplanten: nectar en stuifme
326 bijenplanten: nectar en stuifme
328 bijenplanten: nectar en stuifme
330 bijenplanten: nectar en stuifme
332 bijenplanten: nectar en stuifme
334 bijenplanten: nectar en stuifme
336 bijenplanten: nectar en stuifme
338 bijenplanten: nectar en stuifme
340 bijenplanten: nectar en stuifme
342 bijenplanten: nectar en stuifme
344 bijenplanten: nectar en stuifme
346 bijenplanten: nectar en stuifme
348 bijenplanten: nectar en stuifme
350 bijenplanten: nectar en stuifme
352 bijenplanten: nectar en stuifme
354 bijenplanten: nectar en stuifme
356 bijenplanten: nectar en stuifme
358 bijenplanten: nectar en stuifme
360 bijenplanten: nectar en stuifme
362 bijenplanten: nectar en stuifme
364 bijenplanten: nectar en stuifme
366 bijenplanten: nectar en stuifme
368 bijenplanten: nectar en stuifme
370 bijenplanten: nectar en stuifme
372 bijenplanten: nectar en stuifme
374 bijenplanten: nectar en stuifme
376 bijenplanten: nectar en stuifme
378 bijenplanten: nectar en stuifme
380 bijenplanten: nectar en stuifme
382 bijenplanten: nectar en stuifme
384 bijenplanten: nectar en stuifme
386 bijenplanten: nectar en stuifme
388 bijenplanten: nectar en stuifme
390 bijenplanten: nectar en stuifme
392 bijenplanten: nectar en stuifme
394 bijenplanten: nectar en stuifme
396 bijenplanten: nectar en stuifme
398 bijenplanten: nectar en stuifme
400 bijenplanten: nectar en stuifme
402 bijenplanten: nectar en stuifme
404 bijenplanten: nectar en stuifme
406 bijenplanten: nectar en stuifme
408 bijenplanten: nectar en stuifme
410 bijenplanten: nectar en stuifme
412 bijenplanten: nectar en stuifme
414 bijenplanten: nectar en stuifme
416 bijenplanten: nectar en stuifme
418 bijenplanten: nectar en stuifme
420 bijenplanten: nectar en stuifme
422 bijenplanten: nectar en stuifme
424 bijenplanten: nectar en stuifme
426 bijenplanten: nectar en stuifme
428 bijenplanten: nectar en stuifme
430 bijenplanten: nectar en stuifme
432 bijenplanten: nectar en stuifme
434 bijenplanten: nectar en stuifme
436 bijenplanten: nectar en stuifme
438 bijenplanten: nectar en stuifme
440 bijenplanten: nectar en stuifme
442 bijenplanten: nectar en stuifme
444 bijenplanten: nectar en stuifme
446 bijenplanten: nectar en stuifme
448 bijenplanten: nectar en stuifme
450 bijenplanten: nectar en stuifme
452 bijenplanten: nectar en stuifme
454 bijenplanten: nectar en stuifme
456 bijenplanten: nectar en stuifme
458 bijenplanten: nectar en stuifme
460 bijenplanten: nectar en stuifme
462 bijenplanten: nectar en stuifme
464 bijenplanten: nectar en stuifme
466 bijenplanten: nectar en stuifme
468 bijenplanten: nectar en stuifme
470 bijenplanten: nectar en stuifme
472 bijenplanten: nectar en stuifme
474 bijenplanten: nectar en stuifme
476 bijenplanten: nectar en stuifme
478 bijenplanten: nectar en stuifme
480 bijenplanten: nectar en stuifme
482 bijenplanten: nectar en stuifme
484 bijenplanten: nectar en stuifme
486 bijenplanten: nectar en stuifme
488 bijenplanten: nectar en stuifme
490 bijenplanten: nectar en stuifme
492 bijenplanten: nectar en stuifme
494 bijenplanten: nectar en stuifme
496 bijenplanten: nectar en stuifme
498 bijenplanten: nectar en stuifme
500 bijenplanten: nectar en stuifme
502 bijenplanten: nectar en stuifme
504 bijenplanten: nectar en stuifme
506 bijenplanten: nectar en stuifme
508 bijenplanten: nectar en stuifme
510 bijenplanten: nectar en stuifme