262 bijenplanten: nectar en stuifmeel voor honingbijen
zeepboomfamilie 263 Witte paardenkastanje (Aesculus hippocastanum) De Witte paardenkastanje behoort tot het geslacht Aesculus van de Zeepboomfamilie (Sapindaceae). Het telt 13 soorten, die als boom of struik voorkomen in de gematigde streken van het noordelijk halfrond. Opvallende bloesem De Witte paardenkastanje kan tot 30 meter hoog worden en heeft een brede kroon. De boom heeft tegenoverstaande, handvormig samengestelde bladeren. De zittende blaadjes hebben een onregelmatig getande rand. In mei en juni tooien de kastanjebomen zich met opvallende kegelvormige bloemtrossen (‘kaarsen’). De bloemen staan op stevige stengels. In een tros bevinden zich meestal mannelijke en tweeslachtige bloemen. De mannelijke, waarin de ontwikkeling van de stamper achterwege is gebleven, staan bovenin de tros. Daaronder staan tweeslachtige, waarvan de onderste functioneel vrouwelijk zijn, omdat de stuifmeelkorrels steriel zijn. Verandering van kleur en geur De met elkaar vergroeide kelkbladen staan klokvormig rond de vijf witte kroonbladen. Deze laatste hebben een lange nagel en een gewimperde rand. De bovenste twee kroonbladen zijn groter dan de andere en hebben bij het openen van de bloem boven de nagel een gele vlek, die tijdens de bloei oranje is en later rood wordt. De bloemen produceren nectar in de gele fase en het begin van de oranje fase. Behalve dit optische aspect van het nectarmerk is er ook nog de intensievere geur van de vlek. De vlek blijft geuren, ook als na de verkleuring van geel naar rood de geur van de rest van de bloemkroon is veranderd. Uit onderzoek is gebleken dat hommels aanvankelijk zowel bloemen met gele vlekken als met rode bezoeken. Als ze ontdekt hebben dat in het rode stadium geen nectar aanwezig is vliegen ze alleen nog op geelgevlekte bloemen. Bijen kunnen het verschil in geur van het nectarmerk en de rest van de bloem waarnemen. Bewegende meeldraden Tegen het opengaan van de bloemknoppen steken de meeldraden al naar buiten. Toch komt het stuifmeel pas vrij na het rijp worden van de stempels. De bloemen zijn dus proterogyn, dat wil zeggen dat eerst de stamper rijp is om ‘vreemd’ stuifmeel te ontvangen en dat daarna het eigen stuifmeel wordt afgegeven. Bij het openen van een bloem hangen de meeldraden naar beneden. Even voor het opengaan van de helmhokken richten ze zich op en staan naast de stamper uitgestrekt in de bloem. Later buigen ze weer terug. Honingzoete nectar Het nectarium ligt op de bloembodem tussen de nagels van de bovenste kroonbladen en de meeldraden. De bijen landen op de stamper en de meeldraden of op de bovenste kroonbladen om nectar te puren. In het eerste geval wordt het achterlijf van de bij geheel met roestbruin stuifmeel bepoederd. Het suikergehalte van de nectar is zeer hoog: 65-75% saccharose, bijna een verzadigde oplossing bij 20°C. Weinig planten hebben een zo hoog suikergehalte. Het is daarom niet verwonderlijk dat de Witte paardenkastanje druk door honingbijen en andere insecten wordt bezocht. Stekelige vruchten Uit het driehokkige vruchtbeginsel ontwikkelt zich een stekelige doosvrucht, die met drie kleppen opengaat. De vrucht bevat meestal één, soms twee zaden, de bekende glimmendbruine kastanjes. plaat 119. Witte paardenkastanje A bloeiwijze; B blad; C meeldraad; D helmknop; E stuifmeelkorrel (tricolporaat): 1 polair aanzicht, 2 equatoriaal aanzicht; F stamper; G vrucht; H zaad.
Bijenplanten: nectar en stuifmeel v
Inhoudsopgave Voorwoord ...........
6 bijenplanten: nectar en stuifmeel
8 bijenplanten: nectar en stuifmeel
10 bijenplanten: nectar en stuifmee
12 bijenplanten: nectar en stuifmee
14 bijenplanten: nectar en stuifmee
16 bijenplanten: nectar en stuifmee
18 bijenplanten: nectar en stuifmee
20 bijenplanten: nectar en stuifmee
22 bijenplanten: nectar en stuifmee
24 bijenplanten: nectar en stuifmee
26 bijenplanten: nectar en stuifmee
28 bijenplanten: nectar en stuifmee
30 bijenplanten: nectar en stuifmee
32 bijenplanten: nectar en stuifmee
34 bijenplanten: nectar en stuifmee
36 bijenplanten: nectar en stuifmee
38 bijenplanten: nectar en stuifmee
40 bijenplanten: nectar en stuifmee
42 bijenplanten: nectar en stuifmee
44 bijenplanten: nectar en stuifmee
46 bijenplanten: nectar en stuifmee
48 bijenplanten: nectar en stuifmee
50 bijenplanten: nectar en stuifmee
52 bijenplanten: nectar en stuifmee
54 bijenplanten: nectar en stuifmee
56 bijenplanten: nectar en stuifmee
58 bijenplanten: nectar en stuifmee
60 bijenplanten: nectar en stuifmee
62 bijenplanten: nectar en stuifmee
64 bijenplanten: nectar en stuifmee
66 bijenplanten: nectar en stuifmee
68 bijenplanten: nectar en stuifmee
70 bijenplanten: nectar en stuifmee
72 bijenplanten: nectar en stuifmee
74 bijenplanten: nectar en stuifmee
76 bijenplanten: nectar en stuifmee
78 bijenplanten: nectar en stuifmee
80 bijenplanten: nectar en stuifmee
82 bijenplanten: nectar en stuifmee
84 bijenplanten: nectar en stuifmee
86 bijenplanten: nectar en stuifmee
88 bijenplanten: nectar en stuifmee
90 bijenplanten: nectar en stuifmee
92 bijenplanten: nectar en stuifmee
94 bijenplanten: nectar en stuifmee
96 bijenplanten: nectar en stuifmee
98 bijenplanten: nectar en stuifmee
100 bijenplanten: nectar en stuifme
102 bijenplanten: nectar en stuifme
104 bijenplanten: nectar en stuifme
106 bijenplanten: nectar en stuifme
108 bijenplanten: nectar en stuifme
110 bijenplanten: nectar en stuifme
112 bijenplanten: nectar en stuifme
114 bijenplanten: nectar en stuifme
116 bijenplanten: nectar en stuifme
118 bijenplanten: nectar en stuifme
120 bijenplanten: nectar en stuifme
122 bijenplanten: nectar en stuifme
124 bijenplanten: nectar en stuifme
126 bijenplanten: nectar en stuifme
128 bijenplanten: nectar en stuifme
130 bijenplanten: nectar en stuifme
132 bijenplanten: nectar en stuifme
134 bijenplanten: nectar en stuifme
136 bijenplanten: nectar en stuifme
138 bijenplanten: nectar en stuifme
140 bijenplanten: nectar en stuifme
142 bijenplanten: nectar en stuifme
144 bijenplanten: nectar en stuifme
146 bijenplanten: nectar en stuifme
148 bijenplanten: nectar en stuifme
150 bijenplanten: nectar en stuifme
152 bijenplanten: nectar en stuifme
154 bijenplanten: nectar en stuifme
156 bijenplanten: nectar en stuifme
158 bijenplanten: nectar en stuifme
160 bijenplanten: nectar en stuifme
162 bijenplanten: nectar en stuifme
164 bijenplanten: nectar en stuifme
166 bijenplanten: nectar en stuifme
168 bijenplanten: nectar en stuifme
170 bijenplanten: nectar en stuifme
172 bijenplanten: nectar en stuifme
174 bijenplanten: nectar en stuifme
176 bijenplanten: nectar en stuifme
178 bijenplanten: nectar en stuifme
180 bijenplanten: nectar en stuifme
182 bijenplanten: nectar en stuifme
184 bijenplanten: nectar en stuifme
186 bijenplanten: nectar en stuifme
188 bijenplanten: nectar en stuifme
190 bijenplanten: nectar en stuifme
192 bijenplanten: nectar en stuifme
194 bijenplanten: nectar en stuifme
196 bijenplanten: nectar en stuifme
198 bijenplanten: nectar en stuifme
200 bijenplanten: nectar en stuifme
202 bijenplanten: nectar en stuifme
204 bijenplanten: nectar en stuifme
206 bijenplanten: nectar en stuifme
208 bijenplanten: nectar en stuifme
210 bijenplanten: nectar en stuifme
312 bijenplanten: nectar en stuifme
314 bijenplanten: nectar en stuifme
316 bijenplanten: nectar en stuifme
318 bijenplanten: nectar en stuifme
320 bijenplanten: nectar en stuifme
322 bijenplanten: nectar en stuifme
324 bijenplanten: nectar en stuifme
326 bijenplanten: nectar en stuifme
328 bijenplanten: nectar en stuifme
330 bijenplanten: nectar en stuifme
332 bijenplanten: nectar en stuifme
334 bijenplanten: nectar en stuifme
336 bijenplanten: nectar en stuifme
338 bijenplanten: nectar en stuifme
340 bijenplanten: nectar en stuifme
342 bijenplanten: nectar en stuifme
344 bijenplanten: nectar en stuifme
346 bijenplanten: nectar en stuifme
348 bijenplanten: nectar en stuifme
350 bijenplanten: nectar en stuifme
352 bijenplanten: nectar en stuifme
354 bijenplanten: nectar en stuifme
356 bijenplanten: nectar en stuifme
358 bijenplanten: nectar en stuifme
360 bijenplanten: nectar en stuifme
362 bijenplanten: nectar en stuifme
364 bijenplanten: nectar en stuifme
366 bijenplanten: nectar en stuifme
368 bijenplanten: nectar en stuifme
370 bijenplanten: nectar en stuifme
372 bijenplanten: nectar en stuifme
374 bijenplanten: nectar en stuifme
376 bijenplanten: nectar en stuifme
378 bijenplanten: nectar en stuifme
380 bijenplanten: nectar en stuifme
382 bijenplanten: nectar en stuifme
384 bijenplanten: nectar en stuifme
386 bijenplanten: nectar en stuifme
388 bijenplanten: nectar en stuifme
390 bijenplanten: nectar en stuifme
392 bijenplanten: nectar en stuifme
394 bijenplanten: nectar en stuifme
396 bijenplanten: nectar en stuifme
398 bijenplanten: nectar en stuifme
400 bijenplanten: nectar en stuifme
402 bijenplanten: nectar en stuifme
404 bijenplanten: nectar en stuifme
406 bijenplanten: nectar en stuifme
408 bijenplanten: nectar en stuifme
410 bijenplanten: nectar en stuifme
412 bijenplanten: nectar en stuifme
414 bijenplanten: nectar en stuifme
416 bijenplanten: nectar en stuifme
418 bijenplanten: nectar en stuifme
420 bijenplanten: nectar en stuifme
422 bijenplanten: nectar en stuifme
424 bijenplanten: nectar en stuifme
426 bijenplanten: nectar en stuifme
428 bijenplanten: nectar en stuifme
430 bijenplanten: nectar en stuifme
432 bijenplanten: nectar en stuifme
434 bijenplanten: nectar en stuifme
436 bijenplanten: nectar en stuifme
438 bijenplanten: nectar en stuifme
440 bijenplanten: nectar en stuifme
442 bijenplanten: nectar en stuifme
444 bijenplanten: nectar en stuifme
446 bijenplanten: nectar en stuifme
448 bijenplanten: nectar en stuifme
450 bijenplanten: nectar en stuifme
452 bijenplanten: nectar en stuifme
454 bijenplanten: nectar en stuifme
456 bijenplanten: nectar en stuifme
458 bijenplanten: nectar en stuifme
460 bijenplanten: nectar en stuifme
462 bijenplanten: nectar en stuifme
464 bijenplanten: nectar en stuifme
466 bijenplanten: nectar en stuifme
468 bijenplanten: nectar en stuifme
470 bijenplanten: nectar en stuifme
472 bijenplanten: nectar en stuifme
474 bijenplanten: nectar en stuifme
476 bijenplanten: nectar en stuifme
478 bijenplanten: nectar en stuifme
480 bijenplanten: nectar en stuifme
482 bijenplanten: nectar en stuifme
484 bijenplanten: nectar en stuifme
486 bijenplanten: nectar en stuifme
488 bijenplanten: nectar en stuifme
490 bijenplanten: nectar en stuifme
492 bijenplanten: nectar en stuifme
494 bijenplanten: nectar en stuifme
496 bijenplanten: nectar en stuifme
498 bijenplanten: nectar en stuifme
500 bijenplanten: nectar en stuifme
502 bijenplanten: nectar en stuifme
504 bijenplanten: nectar en stuifme
506 bijenplanten: nectar en stuifme
508 bijenplanten: nectar en stuifme
510 bijenplanten: nectar en stuifme