Bijenplanten_web

muskuskruidfamilie 415
Gewone vlier (Sambucus nigra)
De Gewone vlier behoort tot het geslacht Vlier (Sambucus)
van de Muskuskruidfamilie (Adoxaceae). Dit omvat 21 soorten,
waarvan sommige een klein verspreidingsgebied hebben.
De Gewone vlier is inheems in West- en Midden-Europa en
in het Middellandse-Zeegebied. Al lang geleden is de soort
in cultuur gebracht. Er zijn veel cultivars bekend, met vooral
afwijkingen in de groeiwijze, bladvorm en bladkleur. Er is
ook een vorm met gevulde bloemen. In het wild is de struik
veel te vinden op voedselrijke gronden langs bosranden.
Hij houdt van een stikstofrijke bodem. De soort groeit ook
veel in kalkrijke duinen samen met de Duindoorn (Hippophae
rhamnoides), die met behulp van wortelbacteriën stikstof in
de grond brengt. Ook op afvalplaatsen en bij vogelkolonies,
waar vogelmest de grond met stikstof verrijkt, vindt men
Gewone vlier.
Geen nectar
Op de Gewone vlier is over het algemeen weinig insectenbezoek
waar te nemen. Bijenbezoek is al helemaal zeldzaam.
Toch wordt stuifmeel van de Gewone vlier veelvuldig in
Nederlandse honing aangetroffen. Dat de bloemen voor de
bijen niet zo aantrekkelijk zijn, valt te verklaren uit het feit
dat de bloemen geen nectariën bezitten. Het zijn echte pollenbloemen.
Wel zitten er nectariën op de bladstelen. Vaak komen
daar mieren op af. Op zoek naar het zoete vocht lopen ze
ook over de bloemen en leveren zodoende een bijdrage aan de
bestuiving.
Veel stuifmeel
Geen nectar in de bloemen, maar wel een overvloed aan stuifmeel.
De aanwezigheid van stuifmeel in honing is toch een aanwijzing
dat bijen zo nu en dan toch op de Gewone vlier vliegen.
Na lang speuren vond ik een struik waar bijen op de bloemen
stuifmeel verzamelden. Ze deden dat niet uit armoede, want in
de omgeving was een overvloed aan bijenplanten te vinden.
Dat de bloemen veel stuifmeel produceren is te zien aan het
bijenbezoek. Wanneer ze een klein aantal bloemen hebben aangedaan
vliegen ze weer op om het stuifmeel in de klompjes te
verzamelen. Opvallend is dat ze dat ‘stilstaand’ vlak voor de
bloeiwijze doen. Als die door de wind of met de hand heen en
weer wordt bewogen volgt de bij precies die bewegingen. Bij
weinig wind vlogen de bijen de gehele dag op de vlier bloesem.
Bij harde wind bezochten ze ‘s middags andere soorten, mogelijk
ook omdat het meeste stuifmeel ‘s morgens vrijkomt.
Vroeg in blad
De Gewone vlier staat al in april in blad. De bladeren zijn
oneven geveerd. In juni bloeit de soort uitbundig, maar niet
iedereen waardeert de geur van de bloemen. De bloeiwijze is
een scherm met enkele honderden kleine bloemen. De kroon is
helderwit en vier- of vijftallig.
Zwarte bessen
In de nazomer vormen zich de glanzende zwarte bessen,
waarvan een heerlijke jam is te maken. Ze worden door vogels
gegeten en met de uitwerpselen worden de zaden verspreid.
plaat 195. Gewone vlier
A bloeiwijze met bladeren; B bloemen; C stamper; D stuifmeelkorrel
(tricolp(or)aat), polair aanzicht; E vruchten; F zaad; G bladknoppen
in de winter.