Inkijkexemplaar Juist 47

april 2018– jaargang 6 – nummer 47 – 6,95
MEER WERELD, MEER WETEN
AP
Hoogleraar
ELINE
SLAGBOOM
Hoe gezond
te blijven
RECYCLING
Neem Afrika
als voorbeeld!
ALS
HET WATER
OP IS…
Leven in beeld
PRINS
MAURITS 50
IRAN
INSPIREERT
Verrassend mooie
reisbestemming
PENG
LIYUAN
Nieuwe keizerin
van China
HET
MYSTERIE
SLAAP
Wat gebeurt er
in onze hersenen?

JUIST
INHOUD
1 - 64
Flow is een draagbaar
apparaatje dat
luchtvervuiling in je
leefgebied meet en
registreert in een app.
26
11
14
‘Zorg voor
je lichaam
zoals voor
je kinderen’
Hoogleraar moleculaire
epidemiologie Eline
Slagboom legt uit hoe
veroudering in z’n werk
gaat en hoeveel we zelf
kunnen doen om dit
proces zo veel mogelijk
te vertragen.
36 56
006 Van de redactie, colofon
007 Reacties, medewerkers
CHECK IN
008 Het seizoen
Museumweek
010 In de gaten houden...
Maxime Cartens van Teym
011 Div./kort
Susan Bijl, Flow, Coolors
012 Div./infographic
Brandweer
013 ONTDEK
014 INTERVIEW
Liesbeth Wytzes in
gesprek met hoogleraar
moleculaire epidemiologie
Eline Slagboom
020 Binnenkijken in
Zuid-Afrika
De familie Bosman in
Simon’s Town
024 Wereldburger
Patrick Verkooijen in
Washington
IRAN: GASTVRIJ MET
SPROOKJESACHTIG
MOOIE PALEIZEN
DE WERELD VAN
MORGEN: ZOET
WATER RAAKT OP
HET
SLAAPMYSTERIE
ONTRAFELD
026 IRAN
Majestueus mooi
mullahland
034 Column Elif Isitman
Jane Walker? Kom op zeg
Iran heeft een slecht imago,
maar reizigers kunnen een
heel andere kant van het land
ontdekken.
4
Uitkijktoren Pompejus
48
De hoeveelheid zoet water
is eindig: onze reserves
grondwater raken in rap tempo
op. Maar er zijn alternatieven.
Slapen is onmisbaar en
buitengewoon raadselachtig.
Een slag in het donker over wat
er gebeurt in het duister.
Een fraaie toren van waaruit je de contouren kunt zien van de West-Brabantse Waterlinie, een van de
beter bewaarde geheimen van Nederland. Kirsten Hannema beklom de 129 treden van de Pompejus,
een ‘tribunetrap’ op het Fort de Roovere die er staat dankzij een gift van de voormalige burgemeester
van Bergen op Zoom, Ans van den Berg.
035 WEET
036 De wereld van morgen
Onze zoetwaterreserves
raken op. Wat zijn de
alternatieven?
042 Alledaagse wijsheid
& Taalsignaal
044 Profiel
Peng Liyuan is de nieuwe
keizerin van China
048 Het gebouw
Uitkijktoren Pompejus
054 Moderne tijden
Voortaan leasen we kleren
056 MYSTERIE: SLAAP
Wat gebeurt er in onze
hersenen?

INHOUD 65 - 113
BEDRIJF BELICHT:
BOLLEGRAAF
RECYCLING
In Nederland is Bollegraaf
Recycling Solutions uit
Appingedam nog niet zo bekend,
maar in New York bouwen
de Groningers de grootste
recyclinginstallatie van Amerika.
66
FOTOREPORTAGE:
VAKMANSCHAP
NIEUWE STIJL
Wie een huis met een uniek
interieur van hoge kwaliteit wil,
moet verder zoeken dan IKEA
of fonQ. Het boek Insiders &
Company laat vakmanschap zien
in zijn fraaiste vorm.
98
Een tweede leven
76
Millieu-organisaties leveren vaak kritiek op de export van oude
spullen naar Afrika. Maar wat is afgedankt in Europa, gaat daar
nog jaren mee. Afrikanen zijn experts in het opnieuw gebruiken van
oude spullen. Gerbert van der Aa zag hoe inventief ze zijn.
96
92
WERELDKEUKEN:
SLOW ESCARGOTS
Lennard ter Hall kweekt
met engelengeduld zijn twee
soorten slakken.
FAST LANE:
HET DASHBORD VAN
DE TOEKOMST
Vierkant stuur, hip dashbord:
hoe ingenieus ontwerpers van
auto-interieurs ook zijn, ze zijn
beperkt in hun mogelijkheden.
94
LEVEN IN BEELD:
PRINS MAURITS
De ondernemer, echtgenoot van
prinses Marilène en vader van
drie kinderen wordt 50.
SPORTEN IN
STIJL IN HET
VOORJAAR
110
De lente is begonnen, dus
gaan we allemaal weer buiten
sporten! Een selectie vrolijke
kleren en attributen.
065 VERDIEN
066 Bedrijf belicht
Bollegraaf Recycling
Solutions
070 Column Fleuriëtte
van de Velde
Als we allemaal parttime
werken, wordt Nederland
een heel gemiddeld landje
072 Wereldeconomie
Waarom gaan start-ups
niet naar de beurs?
074 Start-up van de maand
Met Travis the Translator
kun je wereldwijd
gesprekken voeren
076 RECYCLING AFRIKA
Gerbert van der Aa over de
recyclingeconomie in Afrika
085 BELEEF
086 Non-fictie
Roelof Bouwman over
positivisme
090 Boeken
Irene Start selecteert
boeken op komst
092 Wereldkeuken
Slow escargots
094 Leven in beeld
Prins Maurits van Oranje-
Nassau van Vollenhoven
096 The Fast Lane
Het dashbord van morgen
098 FOTOREPORTAGE
Meubelen met liefde
gemaakt uit het boek
Insiders & Company
CHECK OUT
106 Cultuuragenda
Selectie uit wereldwijd
aanbod
108 Wijn
Nicolaas Klei over het
wijnachterland Gaillac
110 Stijl
Sportkleding voor de lente
112 Hidden secret
Ankara
113 Reis om de wereld
Inspirerende tips
5

ONTDEK
FOTO’S: OLIVIER MIDDENDORP
‘Zorg voor je
lichaam zoals voor
je kinderen’
Het wordt steeds duidelijker hoe veroudering van mensen
precies in zijn werk gaat. En ook hoeveel we er zelf aan kunnen
doen om dat proces te vertragen, vertelt hoogleraar moleculaire
epidemiologie Eline Slagboom (58)
Zelfbeheersing. En doorzetten. Dat is het
recept om gezond oud te worden, zegt
Eline Slagboom, hoogleraar moleculaire
epidemiologie in Leiden en werkzaam bij
het Leids Universitair Medisch Centrum.
Matigheid in alles.
‘Ouder worden is één grote oefening in zelfbeheersing.
Niet laat naar bed. Niet te veel eten, niet te
veel drinken, niet roken. Filmster Mae West zei het
al: “Aging is not for sissies”, ouder worden is niet
voor watjes. En die is 87 geworden.’
Ze kijkt er behoorlijk vrolijk bij. Slagboom studeerde
biologie en biochemie en is expert op het
gebied van veroudering en initiatiefnemer van de
Leiden Lang Leven Studie, waarin ze generaties
volgt van families waarvan veel mensen heel oud
worden. Tweelingenonderzoek liet zien dat de
levensduur voor 25 procent wordt bepaald door
je genen en de rest door je leefstijl. Die overige
75 procent is een combinatie van wat er in de
vroegste ontwikkeling gebeurt, gecombineerd met
de latere leefstijl en de omgeving. Dat heb je dus
deels zelf in de hand.
Slagboom heeft, met collega’s, ook onderzoek gedaan
naar de gevolgen van de Hongerwinter, van
1944-1945, voor kinderen die toen in de baarmoeder
zaten. Daaruit bleek dat bij een deel van die
14
TEKST: ELISABETH WYTZES
ELINE SLAGBOOM
mensen de genen van de vroege ontwikkeling zijn
beschadigd en daardoor zouden ze op latere leeftijd
meer kans op hoge bloeddruk en overgewicht
hebben. Haar boodschap na 25 jaar onderzoek: het
is nooit te laat om veroudering af te remmen. Maar
soms moet je wel opschieten.
Slagboom houdt zich bezig met gezondheid en dat
heeft veel te maken met het vermijden van ziekten.
‘Het moeilijke van veroudering,’ zegt Slagboom, ‘is
dat kwalen zich gaan opstapelen. Dus in de periode
daarvoor moet je al aan de slag gaan, om dat
proces uit te stellen of zelfs voor te zijn. Ik vergelijk
het wel met een trein die door het landschap raast,
en ergens staat er een rood licht. Wanneer kun je
dan het beste afremmen? Niet als je al onder dat
licht staat!’
Wat is dat eigenlijk, verouderen? Wat gebeurt er
dan in je lichaam? Dat iemand ouder wordt, kun je
natuurlijk aan hem of haar zien. Aan de buitenkant.
Rimpels, groeven, grijs haar, ouderdomsvlekken,
de hele rataplan. Maar van binnen broeit
het al veel langer.
‘De eerste tekenen van veroudering beginnen al
rond je dertigste. Je gaat wat van dat buikvet krijgen,
ook al ben je slank, en buikvet is het slechtste
vet. Je spieren verliezen aan kracht. Wat gebeurt
er op celniveau? De eiwitten in je cellen moeten de
ELINE
SLAGBOOM
1960 Geboren in
Dordrecht
1987 Doctoraal biologie
1993 Postdoc biochemie
2000 Onderzoeker
Gaubius Instituut,
Leiden
2000 Subsidie NWO
2000 Hoogleraar
moleculaire
epidemiologie in
Leiden
2010 Mededirecteur
Netherlands
Consortium for
Healthy Ageing
2014 Lid Permanent
Scientific Committee
LUMC
Eline Slagboom is
getrouwd en heeft een
zoon en een dochter.

Eline Slagboom
met een
DNA-model
15

Cecil en Sarah Bosman
zijn de jongste bewoners
van hun straat in Simon’s
Town bij Kaapstad
‘ Het huis zelf
was nog veel
mooier dan de
omschrijving’
Het gezin Bosman verruilde een
flat in Kaapstad voor een huis met
meer ‘buiten’. Nu kijkt hun huis uit
over een baai met pinguïns. ‘Het
voelt als een vakantiehuis’
Als midden-dertigers zijn ze de jongste zelfstandige
bewoners van de straat, van de buurt waarschijnlijk
en mogelijk van heel Simon’s Town. De zuidelijkste
plaats van het Kaapse schiereiland trekt weinig jong
volk. Maar na achttien maanden speuren naar iets
betaalbaars kozen Cecil en Sarah Bosman ervoor om met hun
vijfjarige zoontje Louis, twee honden en een kat hun kleine flat
in het centrum van Kaapstad te verruilen voor een vrijstaand
huis in het naar de Nederlandse gouverneur Simon van der Stel
vernoemde ‘pensionadodorp’ 45 kilometer verderop. Ze wilden
meer ruimte en meer ‘buiten’. ‘Bij onze flat was alleen een park
voor Louis en de hond,’ zegt Sarah (36). Hier wonen ze op vijf
minuten lopen van het strand met pinguïns en kan Cecil (35) naar
hartelust fietsen, vissen en kajakken.
De woonsituatie in Kaapstad lijkt op die in Amsterdam: het is
een enclave voor expats en welgestelden. Bijna 3 miljoen rand
(200.000 euro) is een koopje voor een wankele woning naast het
spoor in de wijk Rondebosch, ver van berg en zee gelegen.
Twee ton was het budget van de Bosmannen. Steeds verder van
de stad gingen ze zoeken, totdat ze op dat vrijstaande huis in
Simon’s Town stuitten: met een bordes, een redelijke tuin en zelfs
ruimte voor een zwembad.
Het huis staat tegen een heuvel en kijkt uit over False Bay. In de
verte zie je de buurdorpen, het hippe Kalk Bay en het surfersparadijs
Muizenberg. Simon’s Town is stijver. Al sinds jaar en dag
geldt het als marinebasis. In 1743 bouwde de Verenigde Oostindische
Compagnie hier een scheepswerf, die de Britse marine
zo’n vijftig jaar later overnam. De hoofdweg staat vol statige ge-
21

Boven: Uitzicht over de baai
Midden: Het voelt als een
vakantiehuis
Onder: De pergola is net voltooid
THUIS BIJ DE
FAMILIE BOSMAN
IN SIMON’S TOWN
> HUISHOUDEN: 4 personen
> VIERKANTE METERS: 140
> SLAAPKAMERS: 3
> PRIJS PER VIERKANTE METER: 300 euro
> MEEST KOSTBAAR: mezzanine (Sarah),
braai (Cecil)
CHECKLIST:
STROMEND WATER
ELEKTRICITEIT
VASTE TELEFOONLIJN
INTERNET
KOOP
TUIN
bouwen uit die tijd, inclusief de fraaie admiraalswoning.
Bij de bezichtiging hoopte de aanvankelijk sceptische (‘brrr, suburbia’)
Sarah op een signaal. ‘Ik keek naar de baai en zag een
onderzeeër voorbijschuiven. Dat was voor mij het teken dat deze
plek okay is,’ zegt ze. Dat het minstens een uur rijden is naar
Kaapstad, waar twee van hun drie Mr & Mrs-winkels gevestigd
zijn met uit India geïmporteerde kleren, sieraden en meubelen,
vinden ze geen probleem. ‘Ik heb geen hekel aan autorijden,’ zegt
Cecil. En dat de buren qua leeftijd hun ouders zouden kunnen
zijn, stoort ze evenmin. ‘Ze zijn jong van geest.’
Ze kochten het huis en betrokken het vijf maanden later. Het huis
verkeerde in goede staat, was net geschilderd, had een hoog plafond
en er viel veel licht binnen. Alleen de keuken stamde uit een
ander tijdperk en de tuin was een woestenij vol slangen. Maar de
magie was onmiskenbaar. Sarah kan zich de eerste dag nog precies
voor de geest halen. ‘We liepen de trap op, draaiden ons om
en keken naar het zonlicht dat op de baai viel.’ Cecil: ‘Dit was het
eerste huis dat in het echt beter was dan de omschrijving.’
Ze gingen aan de slag. Er kwam een moderne keuken, de braaiplek
(barbecueplaats) kreeg nieuwe tegels, in de tuin werd
afgerekend met de wildgroei en het bordes werd met 1 meter
verhoogd, waarna er een zwembad kwam. Onlangs is ook de constructie
van een pergola voltooid, opdat het terras volop schaduw
heeft. Cecil: ‘Het voelt als een vakantiehuis. Je kunt hiervandaan
’s avonds om zeven uur op je gemak naar het strand lopen.’
Het huis heeft een mediterrane uitstraling, met veel wit en blauw.
Zelfs de inbraakbeveiliging, ook hier op een van de veiligste plekken
van Zuid-Afrika geen overbodige luxe, is subtiel: transparant
materiaal dat volgens Cecil net zo sterk is als metaal.
Geest
In de loop der maanden diende zich een onvoorzien probleem
aan. De spiritueel ingestelde Sarah raakte ervan overtuigd dat de
geest van een oude vrouw in het huis rondwaarde. ‘De vorige eigenaar
had het hele pand opnieuw laten verven, op één kamer
na, heel bizar. Er hebben hier in de loop der jaren veel gezinnen
gewoond en niemand heeft iets aan dat ene vertrek gedaan,’ vertelt
ze. ‘Op een dag zat ik in de kamer, genietend van hoe mooi
alles was. Toen hoorde ik een zucht achter me...’
Het bleef bij die zucht. Sarah en Cecil hebben de geest verjaagd
– of in elk geval gerustgesteld – door het verbranden van saliestokjes
en het strooien van zout in de hoeken van de kamer,
een bekend middel om negatieve energie uit te bannen. Sarah is
opgelucht. Voor haar is dit geen grap. Als de met een Hollandse
nuchterheid gezegende Cecil opmerkt dat het slaperige Simon’s
Town wel wat ‘geestdrift’ kan gebruiken, zucht ze. ‘Het zou lekker
zijn om hem af en toe een fijne klap te geven.’
Gevraagd naar het meest gewaardeerde stukje huis, zegt Cecil
meteen: ‘de braai’, de haast rituele plek waar de mannen rond
het vuur staan, biertje in hun hand, starend naar het vlees dat
langzaam dichtschroeit, terwijl de vrouwen met een glas witte
wijn in de tuin zitten en de kinderen (Louis kreeg in december
een zusje, Rose) in het zwembad ravotten. Sarah zucht nogmaals,
nu wat harder. ‘Dat is niet mijn favoriet. Voor mij is dat de entree,
de mezzanine, waar we laat in de middag oesters eten en champagne
drinken en uitkijken over de baai.’
22
←

ONTDEK
TEKST: LINDA OTTER IN IRAN
IRAN
Majestueus
mooi
mullahland
Iran heeft een slecht imago van
vrouwenonderdrukking en haat jegens het
Westen. Maar reizigers ontdekken een heel andere
kant: het Iran van eeuwenoude geschiedenis,
sprookjesachtige paleizen en een innemende
gastvrijheid. ‘Wij zijn gek op westerlingen’
26

De tombe van de
Iraanse dichter
Hafez (1315-1390)
in Shiraz, populair
bij toeristen
én locals
BornaMir

CO2? OLIE?
WATER IS HET
PROBLEEM
We zijn zo gewend dat het uit de kraan komt dat we
niet beseffen dat de hoeveelheid zoet water eindig
is. ‘Technologie is geen oplossing. We maken in
honderd jaar de reserves op die in miljoenen jaren
zijn ontstaan.’ Maar er zijn tal van alternatieven
ANP/ Mike Hutchings
← Wegens extreme droogte moeten Zuid-Afrikanen op waterrantsoen
in the Dutch’ wordt er
wel geroepen als er ergens
de wereld een waterprobleem
is. Bij een stijgende
‘Bring
zeespiegel lijkt de Nederlandse
waterexpertise steeds belangrijker
te worden. Velen denken aan dijken en
overstromingen, als het om toekomstige
waterproblemen gaat. Kortom: aan water
weghouden. Maar veel groter is een andere
uitdaging, die de laatste maanden
opeens dichtbij komt: water behouden.
Als het tegenzit, komt er in Kaapstad deze
lente geen druppel meer uit de kraan.
Zuid-Afrikanen zijn op waterrantsoen,
mogen niet meer douchen en kunnen hun
water eigenlijk alleen nog via de wc het
huis uit loodsen. Het is geen louter Afrikaans
probleem. Miami, Peking, Moskou
en zelfs Londen wacht eenzelfde scenario,
volgens de Britse omroep BBC die een
top-11 maakte van steden met vooruitzichten
zoals die van Kaapstad.
Een tekort aan water? Maar ruim 70 procent
van het aardoppervlak bestaat uit
water, en dat blijft rondcirkelen in onze
dampkring. Water genoeg dus. Alleen is
slechts 1 procent daarvan zoet. De steeds
dorstiger mensheid tapt daarom steeds vaker
water uit ondergrondse zoetwaterbronnen.
Maar die zijn even eindig als olie en
gas.
Er zijn al veel alternatieve manieren om
aan zoet water te komen. Wetenschappers
en ondernemers oogsten water uit mist of
damp, bouwen bergen om regenwolken
kunstmatig omhoog te stuwen (in de Verenigde
Arabische Emiraten) of zetten machines
neer die zout water ontzilten met
behulp van zonne-energie.
Een out-of-the-box-oplossing voor watertekort
komt gek genoeg van Texel. Gek
genoeg, want Nederland is nou net één
van de landen waar zoet water nog in
overvloed stroomt. Toch bevecht Marc
van Rijsselberghe (63) de grootste bron
van zoetwaterverbruik door de mens: dat
in de landbouw. Op Texel besproeit Van
Rijsselberghe zijn gewassen daarom met
zilt water.
‘Boeren zien zout water als een enorme
bedreiging en een aantasting van hun
systemen,’ zegt Van Rijsselberghe. ‘En dat
is ook zo. Met te veel zout water gaat alles
kapot, dood, einde.’ Omdat volgens de
Texelse boer nooit was vastgesteld wanneer
het precies misgaat, besloot hij te
gaan experimenteren. ‘Ik zag de zee aan
37

Zilte aardappels blijken een succesvol gewas dat gedijt op zout water
de andere kant van de dijk niet als bedreiging,
maar als kans. Ik wilde de grenzen
opzoeken.’
Zoutwaterbubbel
Vanuit een zoutwaterbubbel onder de
dijk, mengt hij nu zeewater met zoet water
en sproeit dat in verschillende zoutgradaties
over zijn testveldjes. Zo testte zijn Zilt
Proefbedrijf al bijna duizend gewassen,
waaronder aardappelen, komkommer,
parelgierst, andijvie en bloemkool. Van
Rijsselberghe heeft inmiddels vastgesteld
dat met irrigatiewater dat half zo zout is
als zeewater grofweg 70 procent van alle
geteste gewassen doodgaat, 30 procent
blijft leven en slechts 2 procent het goed
doet. Tot die 2 procent hoort bijvoorbeeld
een zilte aardappel, die mensen lekkerder
– zouter én zoeter – vinden dan zijn
klassiek bewaterde broertje. Inmiddels
leert Van Rijsselberghe mensen in landen
als Ghana, Bangladesh, Egypte en Pakistan
zilt te irrigeren en krijgt hij wekelijks
hulpvragen van over de hele wereld. ‘Van
rijke stinkerds, tot arme sloebers. Van regeringen
tot criminele organisaties.’
Of zij van zilte landbouw gebruik kunnen
maken, hangt af van de grond waarop
ze werken. ‘Het water moet wel kunnen
wegspoelen, anders krijg je een zoutmeer
en dan is het afgelopen.’ Volgens zijn ei-
Op Texel besproeit Marc van Rijsselberghe zijn gewassen met zilt water
gen berekeningen kan 300 miljoen hectare
land verspreid over de wereld met
de kweekpraktijken van Zilt Proefbedrijf
beginnen.
‘Het zou geweldig zijn als die zilte teelt
kan worden gebruikt in de grote graanschuren
van de wereld,’ zegt Cees Buisman
(56), directeur van Wetsus, een onderzoeksinstituut
dat zich bezighoudt met
watertechnologie. Het zijn vooral bulkgewassen
die veel zoet water opslorpen. Volgens
Buisman is er eigenlijk – als je het
grote geheel bekijkt – geen structureel tekort
aan drinkwater of zelfs aan water om
de luxere gewassen mee te besproeien.
‘Groenten en vruchten zijn veel waard in
vergelijking tot het water dat ze verbruiken.’
Zeewater zoet maken, kost 0,1 cent
per liter – grofweg de kosten voor transport
en ontzilting, rekent Buisman voor.
Dat is bij groente en fruit geen probleem.
Maar het ligt anders bij basisvoedsel zoals
tarwe, mais en aardappels. ‘Irrigatiewater
daarvoor mag maar 5 cent per kuub kosten,
twintig keer minder dus. Nu putten
we daarvoor uit grondwaterreserves die
snel op raken. Zo maken we in honderd
jaar bronnen op die in miljoenen jaren
zijn ontstaan.’
Buisman noemt het een wicked problem,
waarvoor niemand nog de oplossing
weet. De richting is wel duidelijk: minder
water gebruiken. ‘Mensen die zeggen
dat dit technisch is op te lossen, vergeten
altijd het graan. We moeten echt minder
water gaan gebruiken. Als we zo doorgaan,
komt er tussen nu en dertig jaar een
38

WEET
TEKST: EEFJE RAMMELOO IN SJANGHAI
ILLUSTRATIE: KATHRYN RATHKE
Eindelijk hebben we een first lady die
mooi is, was de eerste gedachte van
veel Chinezen toen Xi Jinping, met zijn
vrouw Peng Liyuan aan zijn zijde, president
werd. Peng Liyuan (55) stelt niet teleur.
De modeminnende mevrouw Xi laat met haar
gracieuze verschijning de harten van de Chinezen
sneller kloppen. Toch wordt ook menige wenkbrauw
opgetrokken wanneer Peng tijdens dienstreizen
naast haar man staat te zwaaien.
Het was voor Chinese politici een ongeschreven
wet: je vrouw laat je thuis. Tot Jiang Qing, de vrouw
van Mao Zedong, in de jaren vijftig op een foto verscheen,
brak niemand met die regel. Jiangs rol in
Mao’s entourage werd geleidelijk groter en ze was
een drijvende kracht achter de Culturele Revolutie.
Nadat ze achter de tralies verdween, keerden first
lady’s snel weer terug naar hun rol in de schaduw.
Peng Liyuan breekt met die conventie. Of ze nou wil
of niet: zij was veel beroemder dan hij, die weliswaar
een zoon is van een van de eerste leiders van
de Communistische Volksrepubliek, maar toen
toch vooral een vrij onbeduidende politicus uit de
provincie Fujian.
Al haar schoonheid en roem ten spijt, de Chinezen
waren op hun hoede voor Peng. Jiang Qing was immers
ook zangeres en actrice voordat ze met Mao
NR: 27
trouwde. Ze bleek een op macht beluste intrigante
die haar man inzette voor politiek gewin. De macht
van Peng blijkt veel subtieler.
Ze was al twintig jaar met Xi getrouwd toen hij werd
44
Presidentsvrouw
Peng Liyuan
‘Op hun
eerste
date had
Peng
oude
kleren
aan’
Elke maand
portretteert Juist Magazine
een internationaal
kopstuk
China’s
swingende
geheime wapen
De presidentsvrouw brak met de traditie en
geeft swung aan het grijze imago van haar man.
Peng Liyuan was ooit beroemder dan Xi Jinping
verkozen tot lid van het politbureau – het hoogste
politieke orgaan van China. De iconische zangeres,
tevens generaal-majoor in het Chinese leger, is cultureel
erfgoed, en zoals dat gaat in China, was haar
huwelijk een staatszaak. Ze werd in de jaren tachtig
van de vorige eeuw gekoppeld aan een rijzende ster
in de Communistische Partij, een princeling bovendien,
die tot zijn grote schande gescheiden was.
Op hun eerste afspraakje had Peng oude kleren
aangetrokken, om haar glamourprofiel wat te verdoezelen.
De politicus, tien jaar ouder dan zij, deed
haar hart niet bepaald sneller kloppen. ‘Hij zag er
nogal onbehouwen uit, en hij leek veel ouder dan
hij was,’ zei ze later in een interview. Xi’s eerste
vraag ging naar verluidt over muziek, Pengs grootste
liefde, en, zoals het sprookje gaat, verdwenen
toen alle bezwaren als sneeuw voor de zon.
De censor veegde internet schoon. Er is geen gevoelige
informatie meer over Peng te vinden. De informatie
over haar achtergrond als dochter van een
dorpsambtenaar en een rondtrekkende zangeres in
Shandong is summier en past niet geheel toevallig
perfect in het communistische plaatje.
Haar vader was ambtenaar van het lokale cultuurbureau
en werd tijdens de Culturele Revolutie
veroordeeld tot het schoonmaken van wc’s. Haar
moeder werd beschuldigd van spionage omdat ze
familie in Taiwan had. Peng kreeg zoals zoveel Chinezen
van haar generatie geen onderwijs en werd –
net als Xi – naar het platteland gestuurd om te werken.
Haar heldere sopraanstem was haar redding.

Miljoenen herkennen zich in het verhaal van haar
uitzichtloze jeugd, maar anders dan de gemiddelde
Chinees had Peng haar stem om op terug te vallen.
Als een ware Assepoester wint ze op haar vijftiende
een zangwedstrijd. Ze kan naar het conservatorium
en op haar achttiende treedt ze toe tot het Volksbevrijdingsleger.
Binnen de kortste keren doet ze mee
aan voorstellingen die het moreel onder de strijdkrachten
moeten opvijzelen.
Vlak na het bloedbad op het Plein van de Hemelse
Vrede klimt ze als propagandazangeres op een tank
om de soldaten op het plein toe te zingen. Een foto
van die gebeurtenis duikt later op in Hongkong.
Hoewel omstreden, toont het beeld ook de loyaliteit
van de zangeres.
Pengs rijzende ster brengt haar in 1983 voor het
eerst op het podium van de beroemde Nieuwjaarsshow,
waar honderden miljoenen mensen naar kijken.
In extravagante creaties geeft ze in diverse edities
acte de présence. De optredens zijn niet louter
gebaseerd op dramatiek, ook Pengs techniek wordt
geprezen en volgens kenners kent China geen betere
vertolker van volksliederen dan Peng.
De sopraan moet flink inleveren als ze met Xi
trouwt. De dramatiek van het podium behoort tot
een vorig leven, en haar wilde haren worden getemd
in een simpele knoet. Jarenlang zien Peng en
Xi elkaar nauwelijks. Dat is niet ongewoon in een
Chinees huwelijk. Man en vrouw werken soms in
verschillende steden en zien elkaar alleen tijdens
vakanties. Terwijl Peng schitterde in Peking, was Xi
bestuurder in het zuiden. Toen in 1992 hun dochter
Mingze werd geboren, kon Xi daar door hevige
overstromingen in Fujian niet bij zijn.
Huiselijk
Toch blijft Peng benadrukken hoe ‘gewoon’ en
huiselijk ze als stel zijn. Zij houdt van koken en
televisie kijken en kan naar het schijnt uitstekend
borduren en kalligraferen. Het liefst zit ze ’s avonds
met haar man op de bank. Eigenlijk is ze best benaderbaar,
zei ze tegen een televisiepresentator die
haar aansprak op haar beroemdheid. ‘Je komt me
overal tegen, op de markt en in de winkel. Ik ben
altijd boodschappen aan het doen.’
Als haar man is verkozen tot lid van het achtkoppige
politbureau, het hoogste orgaan van de Chinese
politiek, verschijnt ze steeds minder op het toneel.
In plaats daarvan krijgt ze een respectabele positie
als leider van een culturele afdeling van de krijgsmacht.
Ze wordt ook gastdocent aan het Chinese
Conservatory of Music, en parttime hoogleraar aan
onder meer de Peking Universiteit. Peng Liyuan is
dan geen artiest meer, maar een wetenschapper en
een docent. First lady-waardige posities.
Rond diezelfde tijd duiken er in de buitenlandse
45

Boven: Het oorspronkelijke
idee
was dat de hele
toren van hout
zou worden
vervaardigd
Onder: Maar
de toren was te
scheef en te hoog

H
ET
GEB
OUW
ARCHITECTUUR
TEKST: KIRSTEN HANNEMA
FOTO’S: KATJA EFFTING
WEET
NR: 22
→ Het Gebouw:
Uitkijktoren Pompejus
→ Functie: uitkijktoren,
openluchttheater
en bezoekerscentrum
→ Bouwjaar: 2017-2018
→ Architect:
RO&AD architecten
→ Opdrachtgever:
Gemeente Bergen op Zoom
→ Adres: Halsteren
De West-Brabantse Waterlinie vanuit de lucht
Een fraaie toren van waaraf je de
contouren van de West-Brabantse
Waterlinie kunt zien. Kirsten
Hannema beklom de 129 treden
van de Pompejus, een ‘tribunetrap’
die er staat dankzij een gift van de
voormalige burgemeester van Bergen
op Zoom, Ans van den Berg
Een aanvullende staalconstructie bleek onvermijdelijk
De West-Brabantse
Waterlinie is een
van de beter bewaarde
geheimen
van Nederland.
Logisch, want In 1628 is op
initiatief van de Staten van
Zeeland en Holland tussen
Steenbergen en Bergen op
Zoom een vernuftig verdedigingsstelsel
aangelegd,
bestaand uit forten en velden
die onder water konden worden
gezet om de vijand tegen
te houden.
Het vernuft school in het
gebruik van water, en de
subtiele ingrepen in het landschap:
de glooiende zandwallen
en de lager gelegen
inundatievelden vielen niet op
in de Brabantse heuvels.
Bijna vierhonderd jaar later
vinden we dat spijtig. De
linie is zes keer in werking
gebracht, tegen de Spanjaarden,
de Fransen en de Belgen.
Zo’n wonder van ingenieurskunst
– dit is de voorloper van
de wereldberoemde Nieuwe
Hollandse Waterlinie – beladen
met geschiedenis, maar
bijna niemand die weet waar
de linie ligt.
Daarom besloot Ans van den
Berg (VVD), oud-burgemeester
van Bergen op Zoom, om de
10.000 euro die zij bij haar afscheid
in 2000 als cadeau van
de bevolking had gekregen,
in te zetten om de linie nieuw
leven in te blazen. Het idee
was om op het (te renoveren)
Fort De Roovere, het hart van
de West-Brabantse Waterlinie,
een toren te plaatsen van
49

TEKST: JOPPE GLOERICH
WEET
SLAAPMYSTERIE
56

SLAAP:
HET
GROTE
MYSTERIE
Slapen is onmisbaar, nogal riskant
en buitengewoon raadselachtig. Het
meest basale wat er is, blijkt moeilijk te
doorgronden. Wat is slaap precies? Een
stofje? Een plaats in de hersenen? Een slag in
het donker over wat er gebeurt in het duister
Het leven is levensgevaarlijk.
De
evolutie van mens
en dier kenmerkt
zich door de constante
noodzaak om voedsel te
bemachtigen, uit de klauwen te
blijven van hongerige of agressieve
anderen, en tussendoor
nog even nageslacht te regelen.
Overleven is opletten, niet
indutten.
Maar gek genoeg trekken vrijwel
alle levende wezens zich
daar een paar uur per etmaal
niets van aan. Tijdens de slaap
zijn we kwetsbaar, gaan we
niet op zoek naar voedsel en
zit onszelf vermenigvuldigen
er ook niet in. Slaap is ons
grote risico’s waard, elke nacht
57

XXX BELEEF
TEKST: CARLA XXX JOOSTEN
FOTO: XXX
LEVEN IN
BEELD
MAURITS VAN ORANJE-
NASSAU VAN VOLLENHOVEN
De prins wordt 50. De ondernemer,
echtgenoot van prinses Marilène en vader
van drie kinderen woont aan het Vondelpark
in Amsterdam. Hij werkt op de Zuidas, fluit
hockeywedstrijden van zijn kinderen en is er
elk jaar bij op Koningsdag
ANP/Mischa Schoemaker
1968: Snoeperdje
De oudste zoon van prinses
Margriet en Pieter van Vollenhoven
wordt op 17 april
geboren in Utrecht. Oma
Van Vollenhoven haalde de
krant toen ze zei: ‘Het is een
snoeperdje van een baby. Een
gaaf rond hoofdje en bruine
haartjes. Ik heb zijn oogjes
niet gezien, want het kind
sliep.’ Oma had het goed
gezien want het prinsje zou
uitgroeien tot de knapste van
de Oranjes. Maurits Pieter
Hendrik van Oranje-Nassau is
vernoemd naar Johan Maurits
van Nassau-Siegen, in de zestiende
eeuw gouverneur van
Nederlands-Brazilië. Maurits
bezoekt het land geregeld.
ANP/Ge van der Werff
1989-1995: Student
Na militaire dienst – hij
ruilde het Korps Mariniers
wegens een rugblessure
al snel in voor de Koninklijke
Marine – studeert hij
economie in Groningen. De
prins leidt er een zo gewoon
mogelijk studentenleven
en haalt het nieuws als
hij bij een vechtpartij een
gebroken neus oploopt. Hij
verdient bij als barman in
Dinercafé Soestdijk waar hij
zijn latere vrouw leert kennen
die er serveerster is.
ANP/Hans Steinmeier
1998: Huwelijk met Marilène van den Broek
Hij trouwt met de dochter van Europees Commissaris Hans van den
Broek, een katholieke CDA’er. De oecumenische viering in de Grote
Kerk van Apeldoorn wekt enige consternatie omdat vier hervormde
leden van de koninklijke familie voor het oog van de camera’s ter communie
gaan: Maurits zelf, zijn moeder Margriet, grootmoeder prinses
Juliana en haar man prins Bernhard. Maurits werkt in 1998 op de
luchthaven Schiphol en Marilène bij Ahold. Ze wonen in Amsterdam.
94

BELEEF
TEKST: ARTHUR VAN LEEUWEN
THE FAST LANE
Van onderen vlak stuur in
de McLaren 570 Spider
DASHBOARD
VAN MORGEN
(EN GISTEREN)
Vierkant stuur, stoel achterstevoren of het
dashboard van een ruimteschip, het zijn de vaste
ingrediënten van ‘innovatief ’ interieurdesign.
Toch blijven de conceptinterieurs voor de auto
van morgen op beurzen publiekstrekkers
Het interieur van de BMW i3,
met kaasjeskruid
Hoe ingenieus
ontwerpers van
auto-interieurs
ook zijn, ze zijn
beperkt in hun
mogelijkheden
96
Uit het oogpunt van
design, of specifieker
het design van interieurs,
kent de autoindustrie
slechts één
revolutionair moment. Dat was toen
Citroën de DS op de wereld zette, in
1955. Het stuur met slechts één spaak
was een ware nouveauté, en datzelfde
gold voor het materiaal waarvan het
voor die tijd futuristische dashboard was
gemaakt: nylon. Dichter bij de toekomst
kon niet.
Hoe ingenieus ontwerpers van autointerieurs
ook zijn, ze zijn beperkt in hun
mogelijkheden. Een ruimte waarin met
moeite vijf personen passen, vraagt om
evenzovele stoelen bemeten naar een
menselijk lichaam. De bestuurdersplek is
verplicht voorzien van pedalen plus stuur,
en alle handels, knoppen en functies om
het ding te laten rijden en stoppen.
Het interieur moet ook veilig zijn, dus
scherpe ornamenten zijn verboden. Verder
moeten bekleding, armsteunen en
handschoenenkastje slijtvast zijn. En er is
de eis van ruiten rondom, met een minimale
dode hoek. Je kunt er dus niet voor
de afwisseling een leuk schilderijtje in
hangen. Zo bezien is het nog een wonder
dat je automerken louter op basis van hun
interieur uit elkaar kunt houden.
Het kan niet anders of al die beperkingen
vormen de verklaring voor een curieus fenomeen:
elk jaar weer staan concept cars
op autobeurzen te pronken met het interieur
van de toekomst.
Maar de toekomst van nu is meestal ook
de toekomst van gisteren. Een sprekend
voorbeeld is de Mercedes-Benz F 800
Style uit 2009. De auto was destijds een
research vehicle voor het topsegment. Zet
het interieurontwerp in een hedendaagse
conceptauto, en je zou opnieuw denken
dat je in de toekomst kijkt. Het curieus
vierkante en gedeelde stuur, de vloeiende
lijnen van console en dashboard en de
blauw oplichtende beeldschermen – het
zijn inmiddels de standaardsignalen voor
de mededeling ‘dit is de auto van morgen’.
In het algemeen geldt dat er wel iets geks
moet zijn met het stuur, anders werkt de
suggestie niet. Kijk naar de spectaculaire
Xmotion, een SUV die Nissan in januari
presenteerde op de autoshow van Detroit,
met een gestileerde stuurknuppel die zo
uit een Boeing 747 lijkt te komen. Helemaal
mooi: alle schermpjes die samen het
dashboard vormen, schijnen ook nog de
gedachten van de bestuurder te kunnen
lezen. Ja, waarom niet?
Gaat de auto in productie, dan is het
eerste wat sneuvelt: dat gekke stuur.
Een van de mooiste actuele interieurs
is dat van de spiksplinternieuwe Jaguar
i-PACE. Luxe gepaard aan een zekere so-

Citroën DS met het befaamde éénspaaksstuur
Loungen kan in de XiM18 van de Chinees-Amerikaanse fabrikant Yanfeng
berheid, de vloeiende lijnen die bij een
concept car hoorden en nu zomaar ‘echt’
zijn – maar wel een ouderwets ronde hoepel
om hem de bocht om te krijgen.
Zo’n stuur van morgen moet je dan weer
niet verwarren met het stuur in een sportauto,
of supercar zoals de McLaren 570
Spider. Dat soort snelle auto’s heeft vanonder
een vlak stuur om de bestuurder
meer ruimte tot snelle reacties te geven.
Anders gezegd, je moet er niet aan denken
dat je bij 300 kilometer per uur in de
knoop komt met je knieën. Waar nogal
wat hedendaagse auto’s uitbundig via
beeldschermen en oplichtende tiptoetsen
showen wat er allemaal aan technologische
wondertjes is meegeleverd, geeft
zo’n McLaren een statement van pure
functionaliteit: kleine console met een
paar knoppen, klein scherm met de belangrijkste
functies, alleen dat wat strikte
noodzaak is om er eens flink de sokken in
te zetten.
Toch zijn er ontwikkelingen met een vermoeden
van revolutie. De eerste is de toepassing
van natuurlijke materialen. Wat
dat betreft mag de elektrische BMW i3
een bijzonderheid heten. Niet omdat natuurvezels
waren verwerkt in het conceptmodel
– ‘kenaf’, gewonnen uit de malveplant,
in Nederland kaasjeskruid geheten
– wel omdat diezelfde noviteit de eindproductie
heeft gehaald. Bovendien kan
het design ook over tien jaar nog mee als
‘van morgen’.
De tweede ontwikkeling is alles wat de
race naar de zelfrijdende én emissievrije
auto teweegbrengt. Die zet als het ware
de geesten hernieuwd aan het denken.
Daarvan leverde Yanfeng afgelopen najaar
een aansprekend voorbeeld op de
autobeurs van Frankfurt. Wat Yanfeng is?
Een Chinees-Amerikaanse multinational
en de grootste toeleverancier van autointerieurs
ter wereld, met klanten van
Dacia tot Aston Martin. De XiM18 laat zien
wat inzittenden ervaren als ze niet langer
zelf hoeven te rijden. Met een flexibele indeling
voor Rijden, Familie, Vergaderen
en Loungen. Gimmick van het stuur: dat
kun je opbergen.
←
De Mercedes-Benz F 800 Style uit 2009: vierkant stuur
Het spectaculaire dashboard van de Nissan Xmotion
De Jaguar i-PACE heeft een van de mooiste interieurs van nu
97