Predicted Heat Strain- 06.2018

2018 - juni
Afgiftekantoor 3000 Leuven 1
Maandelijks
Verschijnt niet in juli en augustus
PB-PP B-02111
BELGIE(N) - BELGIQUE
P-309472
Magazine over welzijn op het werk
Hou het hoofd koel met de
Predicted Heat Strain (PHS) App
Lasers: anders dan gewoon maar
licht
Reuma op het werk

Inhoud
preventFocus is een uitgave van Prevent en
verschijnt 10 maal per jaar. Er bestaat ook een
Franstalige uitgave. preventFocus verschijnt niet in
juli en augustus.
Medewerkers aan dit nummer
D. Adang, E. Y. Kempeneers, S. Van Damme,
K. Van den Broek, W. Van Hooste
Eindredactie
L. De Greef, N. Polspoel
Tel +32 16 910 910 - Fax +32 16 910 901
editor@prevent.be
De redactie streeft naar betrouwbaarheid van de
gepubliceerde informatie, waarvoor ze echter niet
aansprakelijk kan worden gesteld.
Advertenties
Tel +32 16 910 910 - Fax +32 16 910 901
customer@prevent.be
Abonnementen
Tel +32 16 910 910 - Fax +32 16 910 901
customer@prevent.be
© Copyright, alle rechten voorbehouden,
Prevent. Niets uit deze uitgave mag gepubliceerd
of gekopieerd worden zonder uitdrukkelijke
toestemming van Prevent.
Tools & Methodes
4 Hou het hoofd koel met de Predicted Heat
Strain (PHS) App
Focus
9 Lasers: anders dan gewoon maar licht
Tools & Methodes
14 Reinigen met licht
Onderzoek
16 Voeling houden met elektromagnetische
hypergevoeligheid
Mensen & Preventie
19 Reuma op het werk
2018 juni • preventFocus 3

• Tools & Methodes
Hou het hoofd koel met
de Predicted Heat Strain
(PHS) App
De blootstelling aan warmte evalueren is niet zo evident. Deze tekst vergelijkt de
klassieke WBGT-methode met de complexere PHS-methode. Deze laatste methode
kan, in tegenstelling tot de WBGT, gebruikt worden voor risicoanalyse en is dankzij
een app makkelijk toe te passen.
Regelgeving
De regels over het werk bij hoge omgevingstemperaturen zijn
vastgelegd in Titel 1 betreffende de thermische omgevingsfactoren
van Boek V van de Codex over het Welzijn op het Werk (het
vroegere Koninklijk Besluit van 4 juni 2012). De actiewaarden
voor blootstelling aan warmte zijn vastgelegd uitgaande van
de WBGT (Wet Bulb Globe Temperature)-index in functie van
de fysieke werkbelasting (tabel 1). De actiewaarden hebben als
doel om de gezondheid van de werknemer te beschermen, het
zijn fysiologische grenzen waarboven het risico op gezondheidseffecten
reëel is. Het is geen index voor thermische comfort. Bij
thermisch ongemak heeft het weinig zin om die actiewaarden te
gebruiken, maar kunnen de PMV (Predicted Mean Vote) en PPD
(Predicted Percentage of Dissatisfied).
Tabel 1 - Actiewaarden voor blootstelling aan warmte
Fysieke werkbelasting
Licht of zeer licht 29
Half zwaar 26
Zwaar 22
Zeer zwaar 18
Maximale WBGT-index
Als de maximale WBGT-index overschreden wordt, moet de
werkgever collectieve en persoonlijke beschermingsmiddelen
voorzien, gratis verfrissende dranken verstrekken en binnen de
48 uur een verluchtingsssysteem in de werklokalen installeren.
4
preventFocus • 2018 juni

Het is uitermate belangrijk om een plan van aanpak ter beschikking
te hebben voordat het warm weer de kop opsteekt (preventief
actieplan). Bij warmte van klimatologische oorsprong,
gebeurt het in België zelden dat de maximale WBGT-index
overschreden wordt.
Warmtebelasting op de werkplek
Warmtebelasting komt veel voor in industrieën waar hoge procestemperaturen
nodig zijn voor de belangrijkste productieprocessen,
waar tijdens het productieproces veel vocht vrijkomt,
of waar de werkomgeving bijdraagt aan hoge temperaturen en
hoge luchtvochtigheid. Ook bij het dragen van koudebeschermende
kledij in koude werkplekken of beschermende kledij kan
er warmtebelasting zijn. Vanzelfsprekend bij werknemers die
tewerkgesteld worden in het warme(re) buitenland en indien
er speciale omstandigheden zijn bij normaliter comfortabele
omstandigheden, zoals een extreem hete zomer of een kapotte
klimaatinstallatie.
Warmtebelasting wordt veroorzaakt door diverse factoren,
waarvan de klimaatfactoren de belangrijkste zijn (luchttemperatuur,
stralingstemperatuur, luchtvochtigheid en luchtsnelheid).
De overige factoren die van invloed zijn, zijn de uit te voeren
werkzaamheden en de lichamelijke inspanning die daarbij
vereist is, de kleding die wordt gedragen, de werkomgeving,
maar ook persoonlijke factoren zoals conditie, leeftijd, gewicht,
vochtbalans, acclimatisatie, ziekten en gebruik van medicatie.
Om een goede beoordeling te maken van de warmtebelasting
van werknemers of om een goed advies te geven over vermindering
van de belasting is het van belang inzicht te krijgen in
deze factoren, en de invloed ervan op de warmtebelasting van
de werknemers.
Beoordelen van warmtebelasting
op de werkplek
Sobane-strategie
Het is kaart brengen van risico’s op het gebied van thermische
belasting of klimaatgerelateerde gezondheidsrisico’s begint
met het uitvoeren van een goede inventarisatie. De observatiemethode
van het Europese ‘BIOMED research programme’ is
gebaseerd op de SOBANE 4-fasen strategie:
(1) Screening,
(2) OBservatie,
(3) ANalyse
en (4) Expertise.
Screening is de inventarisatie van de werkplekken met problemen
op het gebied van klimaat, de bronnen van warmtebelasting.
Door een rondgang door het bedrijf, checklisten of door
interviews met werknemers kunnen eventuele problemen aan
het licht komen.
Observatie gebeurt met behulp van een scorelijst om zicht te
krijgen op mogelijke knelpunten (tabel 2). Het is een hulpmiddel
bij het verbeteren van de klimaatomstandigheden. Het
is geen risicoanalyse! Op basis van deze observatiemethode kan
een beargumenteerde beslissing genomen worden of het noodzakelijk
is om de situatie verder te analyseren en/of te meten.
Analyse evalueert de in fase 2 geobserveerde knelpunten. Voor
de evaluatie van klimaatbelasting zijn verschillende normen
beschikbaar.
Expertise is noodzakelijk als er problemen bij de analyse opduiken
die niet direct met maatregelen ten aanzien van klimaat,
kleding, werktempo en werk-rustschema’s op te lossen zijn.
Tabel 2 - SOBANE-scoresysteem
Score - 3 - 2 - 1 0 1 2 3
Factor Risico overmatige koude Ideale zone Risico overmatige warmte
Luchttempertuur
Relatieve vochtigheid
Thermische straling
Luchtsnelheid
Werkbelasting (M)
Kleding (clo)
Mening werknemers
2018 juni • preventFocus 5

WBGT-methode
NBN ISO 7243
Vaak wordt de norm NBN ISO 7243: 1996 genoemd, ofwel de
WBGT-methode. Deze methode maakt een koppeling tussen een
inschatting van het metabolisme (interne warmteproductie) en
metingen van temperatuur, luchtvochtigheid en stralingswarmte
met een WBGT- of vochtige globethermometer. Deze norm is een
‘verkennende’ empirische hitte index die de externe warmtbelasting
bepaalt waaraan iemand wordt blootgesteld. Met de
methode kan het gemiddelde effect van warmte op de werknemer
worden bepaald gedurende periode die representatief is
voor de uit te voeren activiteiten. De norm is goed toepasbaar
op groepsniveau. Aan de uitkomst kan echter geen absolute
waarde worden gehecht. De norm beveelt aan om de metingen
uit te voeren in de periode die correspondeert met de maximale
externe warmtebelasting. De meeste werkgevers beschikken
niet over de juiste apparatuur om de natuurlijke natte temperatuur
en globetemperatuur te bepalen. In de screeningsfase kan
de werkgever zelf droge luchttemperaten en relatieve vochtigheden
bepalen, en aldus de stralingstemperatuur proberen
‘inschatten’. Dit resulteert is een benadering gebruik makende
van verschillende algoritmes, die ook verschillende eindresultaten
opleveren.
Parameters
De WBGT-index wordt bepaald uit 3 klimaatparameters, namelijk
de natuurlijke natte luchttemperatuur (t nw
), globetemperatuur
(t g
) en luchttemperatuur (t a
) volgende de onderstaande
formules:
Bij afwezigheid van zonnestraling (doorgaans binnen):
WBGT = 0,7t nw
+ 0,3t g
Bij aanwezigheid van zonnestraling (doorgaans buiten):
WBGT = 0,7t nw
+ 0,3t g
+ 0,1t a
Bij niet homogene omgeving (> 5% verschil in de meetwaarden
tussen hoofd (1,7 m), buik (1,1 m) en enkels (0,1 m)):
WBGT = (WBGT hoofd
+ (2 x WBGT buik
) + WBGTe nkels
) / 4
De WBGT-index dient te worden bepaald gedurende 1 uur, bij
voelbare luchtbeweging en bij geacclimatiseerde personen.
Daarnaast zijn in de norm, als richtlijn, diverse werk/rustcycli
vastgesteld voor de referentiewaarden van WBGT (tabel 3).
Als de referentiewaarden worden overschreden dan dient de
externe warmtebelasting op de werkplek direct te worden verminderd
door maatregelen te treffen, en wordt aanbevolen de
werksituate verder te onderzoeken met de methode beschreven
in de norm ISO 7933. Tabel 4 somt alle voor- en nadelen op van
de WBGT-methode.
PSH-methode
NBN EN ISO 7933
De norm NBN EN ISO 7933 : 2004 - Ergonomie van de thermische
omgeving - Analytische bepaling en interpretatie van
warmtebelasting met behulp van een berekening van het
voorspelbare fysiologisch gedrag bij warmtebelasting (ISO
7933:2004) werd voor de eerste maal gepubliceerd in 1989.
Het is een rationele hitte index die gebaseerd is op een mathematisch
model van het fysiologische gedrag van de gemiddelde
mens bij hitte. Deze methode laat een nauwkeuriger benadering
toe tot dan die gebaseerd op de WBGT-index. Deze norm
is complexer in gebruik, maar geeft een betere indicatie voor
maximale verblijfstijden en houdt specifiek rekening met het
vermogen tot warmte-uitwisseling, waarbij kleding een belangrijke
factor is. Het voordeel is dat per variabele inzicht ontstaat,
zodat duidelijk is waar maatregelen het meest effectief kunnen
zijn (tabel 5). De ontwikkeling van het Predicted Heat Strain
(PHS)-model werd gesponsord door het BIOMED II Programma
van de Europese Commissie van de Europese Unie. Het heeft
een goede correlatie tussen geobserveerde en voorspelde
waarden van de klimaatparameters, metabolisme, kleding en
intervariabele verschillen.
Required Sweat Rate prediction model
De basis van het PHS-model was het “Required Sweat Rate
prediction model”, dat werd aangepast gebaseerd op de
wetenschappelijke literatuur en studies van convectie en
Tabel 3 - Richtlijn voor werk-rustschema's
Afwisseling in het werk
WBGT-indexwaarden
Licht werk Halfzwaar werk Zwaar werk Zeer zwaar werk
45 min werk – 15 min rust 29,5 27 23 19
30 min werk – 30 min rust 30 28 24,5 21
6
preventFocus • 2018 juni

Tabel 4 - Voor- en nadelen van de WBGT-methode
Voordelen
Internationaal aanvaarde Hittestress Index
Wereldwijd gebruikt (o.a. American Conference
of Governmental Industrial Hygienists, ACGIH)
Goed screeningsinstrument
Eenvoudige interpretatie van werktijd
Kan bepaald worden aan de hand van weerdata
Nadelen
Vereist specifieke instrumenten
Blootstellingslimieten zijn gebaseerd op een specifiek instrument
Limieten zijn niet altijd lineair gerelateerd aan klimaat
Goedkope meetinstrumenten leveren een te hoge of te lage
waarde op
Complexe algoritmes dienen aangewend te worden om WBGT te
bepalen aan de hand van weerdata
Geen risicoanalyse tool
Aangepast naar: Holmér I, Global Health Action, 2010
Tabel 5 - Voor- en nadelen van de PHS-methode
Voordelen
Internationaal aanvaarde Hittestress Index
Veel gebruikt, met name in Europa
Nadelen
Computerprogramma noodzakelijk om de berekingen te doen
(ontwikkeld in België door Prof. Malchaire), maar nu ook beschikbaar
als een gratis App voor tablet en smartphone (ontwikkeld
in Australië aan de Universiteit van Queensland)
Kan gemeten worden met eenvoudige instrumenten
Kan makkelijk bepaald worden uit weerdata
Kan toegepast worden in alle klimaten, normale kleding en laag
tot hoog activiteitsniveau
Limietwaardes zijn gebaseerd op fysiologische belasting
Kan gebruikt worden voor risicoanalyse
‘Control measure modelling’ is eenvoudig: scenario’s opstellen
met verschillende potentiële preventieve controlemaatregelen
(bv. effect verhogen luchtsnelheid of invoeren werk-rust schema)
Aangepast naar: Holmér I, Global Health Action, 2010
evaporatie, de huidtemperatuur, de transfer huid-naar-lichaamskern
distributie, de rectale temperatuur en de evaporatie
efficiëntie. Daarenboven werden de maximale zweetproductie,
maximale dehydratatie en maximale stijging in kernlichaamstemperatuur
herbekeken. Deze kennis en algoritmes leidden tot
het ontstaan van het PHS-model, dat het mogelijk maakt om de
zweetproductie en de rectale temperatuur te bepalen, alsook
om de Duration Limit Exposures (DLE) te bepalen om 95% van
de werkende populatie te beschermen. Het PHS-model werd
getest door 8 Europese researchlaboratoria in meer dan 600
laboratoriumexperimenten en meer dan 200 veldexperimenten.
Formule
De centrale formulie die gehanteerd wordt in dit model is:
M – W = C res
+ E res
+ K + C + R + E + S
Met: M = stofwisselingssnelheid, W = effectief mechanische
arbeid, C res
= convectie door ademhaling, E res
= verdamping door
2018 juni • preventFocus 7

ademhaling, K = warmtestroming door contact, C = warmtestroming
door convectie huidoppervlak, R = warmtestroming door
straling, E = warmtestroming door verdamping en S = warmteopslag
in het lichaam.
De vergelijkingen in het model laten de invloed zien van verschillende
omgevingsparameters op de thermische belasting
van een persoon. Hierdoor is het mogelijk te bepalen welke
parameter of groep van parameters veranderd zou moeten
worden en in welke mate om het risico als gevolg van de veroorzaakte
fysiologische belasting te reduceren (= control measure
modelling).
Het PHS-model is enkel toepasbaar voor gezonde personen die
conditioneel geschikt zijn. Als één van de parameters buiten de
gevalideerde range valt, dienen de personen nauwkeurig in de
gaten te worden gehouden tijdens de uitvoering van het werk.
Vergeleken met de WBGT
WBGT-methode speelt een rol als screeningstool, suggererend
als er misschien een thermisch stress probleem aanwezig is. De
PHS-methode kan gebruikt worden om te bepalen of er inderdaad
een hittestressprobleem is en om het werk daaraan aan te
passen.
WBGT-index mist validiteit, is eenvoudig, maar leidt (vaak) tot
verwarring: WBGT is 25 maar de thermometer wijst 32°C aan!?
De PHS-methode voorspelt in de evolutie in de tijd vanuit de
6 primaire parameters (luchttemperatuur, luchtvochtigheid,
radiatie, luchtsnelheid, metabolisme en kledingsinsulatie) de
mate van het transpireren en van de centrale lichaamkernstemperatuur.
Conclusies
De PHS mobiele applicatie (App) maakt het mogelijk om snel
een inschatting te maken van de warmtebelasting zonder gebruik
te hoeven maken van computerprogramma’s die algoritmische
berekeningen uitvoeren. Voordeel is ook dat het geen
screeningsinstrument is zoals de WBGT-methode, maar een
échte risicoanalyse toelaat, waarbij bovendien de effecten van
potentiële preventieve controlemaatregelen kunnen ingeschat
worden door middel van ‘control measure modelling’.
De Titel Thermische omgevingsfactoren van de codex stelt dat
er een risicoanalyse opgesteld dient te worden, waarvoor de
WBGT-methode niet geschikt is. De WBGT-methode wordt echter
wel gekoppeld aan de actiewaarden.
Als je verder wilt gaan dan louter screenen, is deze gratis PHS
App uitermate geschikt.
Over de auteur
dokter Wim Van Hooste,
PA-AG Mediwet
Warmtebelasting komt
veel voor in industrieën
waar hoge procestemperaturen
nodig zijn voor de
belangrijkste productieprocessen,
waar tijdens
het productieproces veel
vocht vrijkomt, of waar de
werkomgeving bijdraagt
aan hoge temperaturen en
hoge luchtvochtigheid.
Bronnen:
Thermische Omgevingsfactoren, FOD WASO.
Praktijkgids: Thermische Omgevingsfactoren, Co-Prev.
Thermische Omgevingsfactoren. Reeks Sobane-Strategie. Het beheer van
beroepsgebonden risico’s, FOD WASO.
Werken bij koud of warm weer, NAVB.
Klimaat. Hoofdstuk 23. Welzijn op het Werk, PVI.
Predicted Heat Strain (PHS), User Guide 2016.
Thermal Environment. Student Manual, OH Learning.com.
Travail à la chaleur et confort thermique, INRS.
Holmér I. Climate change and occupational heat stress: methods for
assessment, Global Health Action 2010.
App kan hier teruggevonden worden:
www.thethermalenvironment.com/the-predicted-heat-strainmobile-application/
• PreventAssist abonnees kunnen dit artikel online lezen:
prevent.be/node/186424
8
preventFocus • 2018 juni