Elise's Parijs - De Batavier

REISLUSTIGE VROUWEN
Elise’s Parijs
E 1858 F
Reisimpressies
F R I E D A V A N E S S E N

De met glas overdekte hoofdingang van Grand Hôtel du Louvre vlak na de opening (okt. 1855). De staatsietrap kwam uit op
de galerij, waar volgens Elise gasten na het diner ‘verzamelen tot een kalme digestie’. [ILN]
REISLUSTIGE VROUWEN 28 ELISE’S PARIJS 1858

E 3 F
De Batavier
n
Met al het lawaai voor de deur staan Elise en Henriette vroegtijdig
naast hun bed. Bertha heeft als barones een eigen kamer. Maar zij doet
helemáál geen oog dicht. Haar kamer ligt nóg ongunstiger ten opzichte
van het straatlawaai. Ze roept de hoteldirecteur er bij en dient een klacht
in. Maar helas! Hij is désolé, er is echt geen andere kamer beschikbaar.
Bertha houdt voet bij stuk. Dan maar verhuizen naar een ander hotel.
HET GRAND HOTEL VOOR
ELEGANTE MENSEN
In de loop van de middag ‘verkaste’
het drietal naar het nabij
gelegen Grand Hôtel du Louvre.
Een gloednieuw hotel aan het
Place du Palais Royal, hoek Rue de
Rivoli. Het stond er net drie jaar.
Dit Grand hotel naar Amerikaans
model – voorzien van de nieuwste
technologische snufjes, luxueus
gestoffeerd en comfortabel
ingericht – zou Parijs aantrekkelijk
maken voor ook de meest verwende
toerist.
Zo konden gasten op een met
glas overdekte binnenplaats,
beschermd tegen weer en wind,
hun rijtuig verlaten en in stijl het
hotel betreden. En – niet onbelangrijk
voor Parijs – de binnenplaats
was groot genoeg opdat rijtuigen
konden keren of elkaar passeren:
REISLUSTIGE VROUWEN 29 ELISE’S PARIJS 1858

Grote eetzaal Grand Hôtel du Louvre (circa 1860). Gasten kunnen privé op hun kamer van een maaltijd genieten, of in de grote
of kleine eetzaal aan een table d’hôte. Dit laatste betekende aanschuiven aan lange eettafels: zien en gezien worden. [AGL]
’Wanneer gij door de wijde arcade
binnentreedt, komt gij in een ruimen
met glas overdekten voorhof…
die zich op het bordes splitst om…
naar eene prachtige ja vorstelijke
zaal of galerij te leiden –
’t is alles spiegelglas en
verguldsel wat daar omgeeft
en als de gaslichten
op de sierlijke candelabres
schitteren, levert de zaal een heerlijken
aanblik op, vooral als, na het
diner, de geheele galerij door een
elegant publiek wordt bevolkt.’
Elise van Calcar-Schiotling is op
haar best wanneer zij mensen
Men ziet en
wordt gezien
beschrijft die ze in Parijs en het
hotel ontmoet. Na het diner verzamelden
gasten van het Grand
Hôtel du Louvre zich in haar woorden:
‘tot een kalme digestie…; men
schertst, men lacht, men
critiseert, men pronkt, men
coquetteert – men captiveert
– elk naar zijn doel en
aanleg. Men ziet en wordt
gezien.’
Maar het moge duidelijk zijn. In
een Grand Hotel gedroegen gasten
zich stipt volgens de meer verfijnde
etiquette van dat moment. Zelfs
‘den dikken Engelschman, een
REISLUSTIGE VROUWEN 30 ELISE’S PARIJS 1858

vervaarlijke eetmachine, die alleen
tot kaauwen geboren scheen…’
EEN WANLUIDEND
JONG MENSCH
Tot op een avond een
‘jong mensch’ aanschoof
in hun kleine eetzaal.
Hij zag er ‘zoo bestoven uit, als
ware hij regelregt uit de stofwolken
van een snellen rid de eetzaal
ingehold.’ En opeens leek de dikke
Engelsman een bagatel.
‘Hoewel hem [jong mensch] kaart
En opeens leek de
dikke Engelsman
een bagatel
en potlood was gegeven om op te
schrijven wat hij verlangde, riep
hij zijne bevelen zoo luide uit,
dat van de beide andere
[lange] tafels reeds
zeer schuine blikken op
hem geslagen werden.…
Telkens brak zijne schetterende
stem de deftige stilte af
met een vrij vlug, maar door een
sterk accent wanluidend Fransch.…
Hij trok een tweeden stoel tot zich
en wierp daar zijne beslijkte beenen
op, terwijl hij gemelijk om zes
NARCISSUS
Narcissus is een bloem
die stinkt naar muskus,
naar krachtige L’eau de
Portugal, naar patchoeli,
naar maakt niet uit
welke geur - verder zijn
ze van generlei waarde.
Wispelturige dames
decoreren er soms hun
salons mee, zonder dol
op ze te zijn, alleen om
mee te koketteren, zoals
ze ook tulpen hebben,
papegaaien, poezen,
honden en corpulente
Chineesjes van porselein.
Je komt ze ook vaak tegen,
onder de meer vulgaire
benaming Dandy of
Fashonista, bij Tortoni,
in het Bois de Boulogne,
op het balkon van de
opera, waar ze slechts
in een pot pommade
[vleierij] gestoken
hoeven te worden en wat
besprenkeld met houtolie
om volledig op te gaan
in het plantenrijk. (Dejus,
Flora of Bloem van Paris)
[DR]
REISLUSTIGE VROUWEN 31 ELISE’S PARIJS 1858

••EXTRA••
Grand Hôtel du Louvre heeft ongeveer 700 kamers, is 152 meter lang en 38 tot 56 meter breed en telt
7911 m² woonoppervlak. Het hotelgedeelte begint op de 1ste verdieping. Aan de straatzijdes op de begane
grond zijn, al vanaf de start, winkels. [ILN]
GRAND HÔTEL DU LOUVRE
Elise besteedt een heel hoofdstuk aan het wel en wee van het
hotel en haar gasten. Gebouwd in opdracht van Napoleon III
opende het in 1855 haar deuren. Napoleon III wilde tonen dat
Parijs niet onderdeed voor Londen of New York. Daarom kreeg Parijs
in 1855, naast een Grand Hôtel, eveneens een Exposition Universelle
– vergelijkbaar met de Great Exhibition (1851) van Londen.
De ongeveer zevenhonderd kamers tellende hotelmoloch was
de eerste in zijn soort voor Parijs. De eerste van een hele reeks
Grands Hôtels, bedoeld om kapitaalkrachtige buitenlandse
bezoekers naar Parijs te lokken. Maar zevenhonderd kamers – in
combinatie met de bouw van nog meer Grands Hôtels – bleek
wat veel van het goede, ondanks nieuwe Expositions Universelles
(Wereldtentoonstelling voor Franse handel, industrie en
wetenschap) in 1867, 1878, 1889 (Eiffeltoren) en 1900 (metro).
Steeds meer verdiepingen van het Grand Hôtel du Louvre werden
in de loop der jaren ingericht als winkelruimte. En in 1887
gaven de vastgoedeigenaren het hele gebouw een retail-bestemming
onder de naam: Les Grands Magasins du Louvre. Datzelfde jaar
werd het overgebleven hotelgedeelte (177 kamers) verplaats naar
een bescheidener locatie aan de andere kant van het Place du
Palais Royal: Place André Malraux. Het Hôtel du Louvre bestaat
nog steeds. En het is nog steeds een gerenommeerd vijfsterrenhotel
in hartje Parijs, op de plek waar het sinds 1887 staat.

Crinolines of hoepelrokken volgens de laatste mode van 1863. Te koop op de begane grond onder Grand Hôtel du Louvre. [MI]
druiven schreeuwde.… De Duitsche
bediende, die een edelman leek bij
den reiziger, bood hem zwijgend
een tros;… “Ik vroeg er zes!” Riep
hij, “en niet meer.”’
Daarna vroeg het ‘jong mensch’
om andere wijn. In eerste instantie
werd de ene na de andere fles
afgewezen voor hij er uiteindelijk
eentje goedkeurde. Vervolgens
– oh hemel -, ‘toen hij een paar
glazen geledigd had, eischte hij
water. De bediende wees hem
een enorme caraf, die vlak voor
hem stond; maar hij antwoordde:
“Ik wil laauw water, om mij te
waschen!”… Het werd doodstil in
de zaal, als om het algemeen afgrijzen
der Engelschen te kennen
te geven; de heeren werden rood
en zagen grimmig rond; de dames
REISLUSTIGE VROUWEN 33 ELISE’S PARIJS 1858

De glasoverdekte hoofdingang van Grand Hôtel du Louvre getransformeerd tot winkelvloer van warenhuis Grands Magasins
du Louvre (rond 1910). Staatsietrap en glazen overkapping zijn duidelijk zichtbaar. [AE]
werden bleek en sloegen zedig de
oogen neer.… De opgewonden reiziger…
riep… al luider... hoe noodig
hij zich te wasschen had.… En twee
lange magere ladys schenen op het
punt van in onmagt vallen.’
‘Men wascht zich niet in
de eetzaal! Men wascht
zich niet in gezelschap van
dames, mompelde de bediende
vergramd.… Maar het jonge
mensch verzekerde, dat hij in een
logement zou doen wat hem goed
dacht...’ De bediening bleef kaarsrecht
staan en verzocht het ‘jong
Men wascht
zich niet in de
eetzaal!
mensch’ beleefd zich terug te
trekken in zijn kamer. ‘Ik heb geen
kamer; ik wil geen kamer; ik ben
pas aangekomen! riep de reiziger,
‘hier wil ik mij wasschen. Reeds
deed hij boord en das
af, sloeg de mouwen op,
ontdeed zich van een paar
manchetten, en herhaalde
zijn verzoek om lauw
water.’ Op dat moment trad
de maître d’hôtel de eetzaal binnen.
Volgens Elise ‘… pinkten zijn
kleine loerende oogen naar alle
zijden, om de ontroerde dames te
kalmeren en de verontwaardigde
REISLUSTIGE VROUWEN 34 ELISE’S PARIJS 1858

heeren te regtvaardigen. En [ging]
regelregt op zijn slagtoffer af.’
‘Welke biologie hij oefende, weet ik
niet, maar op een paar vriendelijke
zacht gesproken woorden tot den
opstandeling, zag men dit stoute
kind in zijn schulp kruipen en vrij
bedremmeld opstaan, om al pruilend
en grommend den grooten
vredestichter te volgen naar een
vertrek, waar hij alle geriefelijkheden
ter verfrissching vinden zou.’
DE ENGELSE EETMACHINE
Met het vertrek van het ‘jonge
mensch’ keerde Elise’s aandacht
noodgedwongen terug naar de
dikke Engelsman die regelmatig
tegenover haar zat. ‘Mijn overbuur
had ondertusschen vreeselijke
bergen verslonden en zich telkens,
als het jonge mensch zijne
onafhankelijkheid openbaarde,
verslikt; want dan waagde hij het
schuw, en voor zijn doen snel, ter
zijde te kijken, als vreesde hij dat
iemand intusschen zijn bord zou
wegnemen. Dit bleek een gevaarlijke
spierbeweging.‘
‘Daar de man het meest op een
enorme klomp deeg geleek, waarin
een paar krenten voor oogen
dienden, dreigden gezegde krenten
er bij het hoesten letterlijk uit
te vliegen;… O de mortier zal in
Staatsietrap van het Grand Hôtel du Louvre in een nieuwe functie:
winkeltrap met verkooppunten van winkelproducten. [AE]
stukken springen, dacht ik ieder
oogenblik, als hij zich weder
verslikte.’
De drie vrouwen bediscuteerden
onderling regelmatig waar zijn
vraatzucht toch vandaan zou
kunnen komen – of zoals Elise het
zei: ‘Wij konden ons studiebeeld
niet ontgaan, want hij was altijd
REISLUSTIGE VROUWEN 35 ELISE’S PARIJS 1858

••EXTRA••
VREEMDELINGEN
IN PARIJS
H. Daumier over de
opkomst van toerisme
in de jaren 1840:
Aankomst (1844)
- Hoe bedoelt u,
geen plek!
- Niet eens voor
uw hoedendoos...
- Maar hoe zit het dan
met de slaapzaal?
- Daar heb ik
al 21 Britten
ondergebracht.
- Op zolder?
- Daar zitten 11
Noord-Italianen…
- En de kelder?
- Daar zijn 15 Polen
neergestreken...
- Oh! Wel verdraaid
nog aan toe… sapperloot… Oh! Mijn hemel!… moeten we dan vannacht
op straat slapen?…
- Geen slecht idee. De politie zal jullie snel genoeg uit de brand helpen
en voor een slaapplaats zorgen op het hoofdbureau, slaapcel St.
Martin!… speciaal gereserveerd voor daklozen en jandoedels zonder
identiteitspapieren!… [DR]
REISLUSTIGE VROUWEN 36 ELISE’S PARIJS 1858

de eerste en de laatste, dien men
zag eten.’
DE BATAVIER
Los van de ‘hongerige’ Engelsman
bleven veel gasten vooral napraten
over het ‘jong mensch’. Hij
hield de gemoederen aardig bezig
en Elise ‘was regt blij te hooren,
dat men hem tot de Portugezen,
Ieren en ik weet niet welke onhebbelijke
naties rekende. [… Maar]
Lezer, wat ik voor mijne Duitsche
reisgenooten zorgvuldig verborg,
zal ik u hier toevertrouwen – het
onafhankelijke jonge mensch was,
ach arme, een “modern Batavier”!
– van goeden huize, maar van
kwader opvoeding – een exemplaar
van het ‘jonge Holland’…’
Het ‘jong mensch’ liet daarna nog
regelmatig van zich horen. Hij
nam uiteindelijk alsnog zijn intrek
in het Grand Hôtel du Louvre.
‘… en als er bij dag en nacht eenig
ongepast gerucht van boven
klonk, dan was hij het.’ De vrouwen
ontliepen hem verder maar zo
veel mogelijk.
Onder de arcade aan het Place du Palais Royal, vlak bij de hoofdingang van voormalig Grand Hôtel du Louvre. Nu
getransformeerd tot groot warenhuis: Grands Magasins du Louvre. Rechts, op het plein, stappen winkelende dames uit ter
hoogte van de ingang. [LV]
REISLUSTIGE VROUWEN 37 ELISE’S PARIJS 1858