Doxis Magazine winter 2018

MAGAZINE
Hét vakblad voor Informatiemanagers
2018 / 04
UITGAVE VAN DOCUMENTWERELD
DOXIS SEMINAR
UITDAGEND &
INSPIREREND
RETURN ON INFORMATION:
Het draait om toegang en
waarde van informatie
EDGAR DU PERRON: OPVALLENDE TREND 2019:
Juridische implicaties
nieuwe techniek niet duidelijk
Digitale Ethiek & Privacy

DOXIS SEMINAR ALS PRIKKELEND EN INSPIREREND EVENEMENT OM KENNIS TE DELEN

INHOUDSOPGAVE
DOXIS SEMINAR (1)
Verbindend, inspirerend,
uitdagend, prikkelend
en confronterend
5
PANELDISCUSSIE
Stof tot nadenken
JIM JANSEN, DAGVOORZITTER
15
DOXIS SEMINAR (2)
Empathische robot als
Een dag vol inspiratie
en meningsvorming
18
aanvulling op arbeidstekort
in zorg, onderwijs…
8
RETURN ON INFORMATION
EDGAR DU PERRON
RAADSHEER BIJ
Uiteindelijk draait het
allemaal om toegang tot
en waarde van de informatie
20
DE HOGE RAAD
Juridische implicaties van
gebruik nieuwe technologie
nog niet zo duidelijk
12
OPVALLENDE TREND IN
HAUSSE VAN TECHNOLOGIE:
Digitale Ethiek & Privacy
22
COLOFON
Redactie
John de Waard
Opmaak en
beeldredactie
Productie
Deze uitgave is
Adresgegevens
Doxis
Loire 126
2491 AJ DEN HAAG
070-3177172
www.doxis.nl
info@doxis.nl
TAPAS, Tekstschrijven
als Passie
Eindredactie
Max Beekhuis (Doxis)
Geraldine Scholten (Doxis)
Fotografie seminar
Spankracht Ontwerpers,
Lunteren
Realisatie
Vakwereld
Postbus 277
3880 AG PUTTEN
geproduceerd op papier,
digitaal gepubliceerd voor
e-readers en de artikelen
zijn te vinden op
www.documentwereld.nl
en www.doxis.nl/publicaties
Auteursrechten
Volg Doxis ook op
Bob Bronshoff
Vakwereld
2018 / 04 Doxis Magazine 3

4
HANS SCHNITZLER

DOXIS SEMINAR IN NEMO SCIENCE MUSEUM
BLIJKT EEN DAG VAN REFLECTIE (1)
VERBINDEND, INSPIREREND,
UITDAGEND, PRIKKELEND
EN CONFRONTEREND
Doxis probeert het jaarlijkse seminar altijd weer iets extra’s te geven.
Of het nu om een specifiek onderwerp gaat dat in de actualiteit is,
zoals de Algemene Verordening Gegevensbescherming, of een nieuwe
manier om tegen onze informatiewereld aan te kijken, zolang er
maar iets prikkelends gebeurt. Deze keer vond het evenement plaats
in het NEMO Science Museum in Amsterdam. Een passende omgeving
om de deelnemers te confronteren met een reeks van opkomende
technologieën en hun nut of noodzaak. Het werd een dag van
reflectie, zoals één van de sprekers het aangaf.
Voorafgaand aan de eerste sprekers had directeur Max Beekhuis
zijn ‘levensobject’ met de bezoekers gedeeld: de waarde
van informatie. ‘Er is zoveel, altijd, overal en wat moeten of kunnen
we ermee?’, aldus Beekhuis. ‘Om daar een idee van te krijgen
heb ik wel zo ongeveer als mijn grootste doel in het leven
gesteld. Deze dag is bedoeld om ook u te inspireren en ik hoop
dat u aan het eind van de dag minstens één moment heeft gehad
dat u aan het denken heeft gezet. Dan ben ik tevreden.’
Beekhuis zal als een tevreden mens naar huis zijn gegaan, want het kan
niet anders of de aanwezigen hebben zo’n moment wel gehad na een serie
presentaties over Artificial Intelligence, over de rol van de sociale robot
in de toekomst of juist de (sociale) bedenkingen tegen de opkomst van
technologie. Technologie zoals een steeds verdergaande gedragssturing
die bij toenemende digitalisering om de hoek komt kijken. Dan hebben we
het nog niet eens gehad over de juridische implicaties van dat alles.
BLIJF KRITISCH
Bij de kick-off gooide filosoof Hans Schnitzler meteen de knuppel in
het hoenderhok. ‘Technologie is mooi en brengt ons veel, maar het
brengt ons ook in een voortdurende staat van alertheid en het is maar
Zo’n 125 deelnemers
hadden zich verzameld in
het NEMO Science Museum
in Amsterdam om mee
te doen met het Doxis
Seminar. Meedoen was het
sleutelwoord. Dagvoorzitter
Jim Jansen, hoofdredacteur
van het wetenschappelijk
tijdschrift New Scientist, had
vooraf beloofd de zaal op
te porren om daadwerkelijk
mee te doen in discussies en
dat ging hem prima af.
2018 / 04 Doxis Magazine 5

de vraag of dat goed voor ons is. Er is altijd ergens
een prikkel, iets dat onze aandacht vraagt.
Het onderscheid tussen wat de offline werkelijkheid
en wat de virtuele online wereld is, wordt
steeds vager. Zoals de Canadese mediaspecialist
Marshall McLuhan zei: ‘First we shape the tools
and thereafter the tools shape us.’ Oftewel, we
bedenken en ontwikkelen technologie en vervolgens
laten we ons steeds meer leiden door die
technologie. Dat leidt er onder meer toe dat we
de mens steeds meer gaan zien als een informatie
genererend systeem: de nieuwe technologie
gaat misschien wel de belofte van onsterfelijkheid
inlossen. Feitelijk hebben we vanaf de
geboorte al technologie nodig om te overleven,
dus zo gek is die gedachte toch niet?’
Schnitzler vraagt zich echter af of die ontwikkeling
wel zo wenselijk of zelfs niet gevaarlijk is. ‘Met een
aantal studenten hebben we een test gedaan met
een periode van volledige digitale onthouding om
zo weer eens na te denken over het mens zijn. De
uitkomsten waren verrassend. De studenten kwamen
zelf tot de conclusie dat ze de ‘buitenwereld’
weer ervoeren. Ze hadden meer erg in wat er om
hen heen gebeurde, met de mensen, de omgeving.
Zelfs het eten smaakte beter, omdat ze met
meer aandacht aten. Het bevestigt wat ik aangaf:
de menselijk conditie is er een van vooral technologische
condities. Technologie is verworden tot
een ‘goddelijk goedje’ waar we niet zonder zouden
kunnen. Het gevaar is dat we niet meer kritisch
zijn naar wat er op ons afkomt. We beseffen
daardoor niet meer hoe groot de impact van technologie
om ons heen eigenlijk al is.’
Als voorbeeld liet Schnitzler een filmpje zien van
een Amerikaanse cabaretier die de draak stak
met ouders die op een toneelavond van hun kinderen
massaal met hun mobiele telefoon voor
het gezicht hun kinderen zaten te filmen. Geen
idee hebbend van wat zich voor hun ogen afspeelt
en dat dat moment nooit meer terugkomt.
‘Aandacht leidt tot denken en voelen. Vermindert
die aandacht, dan leidt dat tot sociale armoede,
tot sociaal onderontwikkeld gedrag. Kijk
maar naar de jongeren van tegenwoordig die
continu met hun telefoon in de weer zijn, terwijl
hun vrienden er gewoon naast zitten. Daar spreken
ze nauwelijks meer mee; die telefoon is de
verbindende schakel. Mijn advies: blijf kritisch,
vraag je steeds af waarom iets wel of juist niet
zou moeten en laat je niet verleiden om technologie
als een heilzame oplossing te zien voor zo
ongeveer alles. Dat is niet zo. Technologie weghalen
is niet reëel, iets minder zou best mogen
(en kunnen!).’
HARRY ZENGERINK: ‘… ZELF CONTROLE HOUDEN…’
Daarmee zette Schnitzler de toon voor de rest
van de dag: blijft vooral kritisch naar alles wat je
te zien en te horen krijgt. Ook tijdens het Doxis
Seminar.
ER ZAL ALTIJD CHAOS ZIJN
Die kritische kanttekeningen plaatste ook Hans
van Heghe van Doxis-technologiepartner Knowliah.
‘Er is weliswaar heel veel informatie die op
ons afkomt en waar we blijkbaar wat mee zouden
moeten, maar hoeveel daarvan is eigenlijk
relevant of nuttig? Het aandeel nuttige informatie
neemt bovendien steeds verder af, relatief gezien.
Het wordt daarmee steeds lastiger om die
nuttige informatie te vinden en te scheiden van
6

Technologie is verworden tot een ‘goddelijk goedje’
waar we niet zonder zouden kunnen...’ Hans Schnitzler
de rest. De redenering om dan alles maar op te
slaan, (‘want dat kost toch nauwelijks iets’) is een
verkeerde opvatting. Het kost wel degelijk geld –
in beheer, back-up, security - en bovendien gelden
er strenge wetten en regels om bepaalde informatie
juist niet te mogen hebben’, aldus Van
Heghe. ‘Er zal altijd chaos zijn, maar probeer
in die chaos je weg te vinden door er een laagje
context bovenop te zetten. Waarop heeft dit
stukje informatie betrekking? Wat hoort daar nog
meer bij? Hoe verhoudt die informatie zich tot elkaar
en andere beschikbare informatie? Daarvoor
is intelligente technologie toch echt nodig.
Hoe kritisch je ook bent als mens, daar ga je zelf
niet uitkomen’, refereerde Van Heghe aan zijn
voorganger op het podium. ‘Al heel snel komen
dan termen als Artificial Intelligence op tafel. Dat
is niet meer dan een hype, volgens mij. In de context
waarop die term vandaag de dag veel wordt
gebruikt hebben we het hooguit over machine
learning en geavanceerde herkenning (cognitive
computing): de computer kan op basis van wat
hij al heeft gedaan steeds slimmer omgaan met
wat hij nog moet doen. Meer is dat niet. Pas als
het ‘levend’ wordt en binnen neurale netwerken
wordt toegepast en gevoed, komt het een beetje
in de buurt van Artificial Intelligence.’
STUREND OF ONDERSTEUNEND?
Het maakt het leven er zo niet makkelijk op voor
de mensen die dagelijks met informatie moeten
werken en het kaf van het koren moeten scheiden.
Maar Van Heghe is positief: ‘Door op een
intelligente manier kennis te genereren uit bestaande
informatie, bijvoorbeeld door het te
duiden en in de juiste samenhang (context) te
plaatsen, word je in staat gesteld meerwaarde
uit die informatie te halen en effectiever daarmee
om te gaan en het te gebruiken.’
‘Het categoriseren en classificeren van informatie
met de juiste context erbij bepalen de
uiteindelijke waarde van de informatie. Het
gaat om de samenhang binnen en tussen informatie.
Het gevaar van puur data driven technology
is dat de verkeerde technologie wordt
ingezet voor het verkeerde probleem. Dan
schiet je je doel voorbij. En inderdaad zijn er
psychologen en ethici nodig om ons af en toe
weer op het pad te helpen wanneer we dreigen
door te slaan in het toepassen van technologie.
Volume of complexiteit zal niet het probleem
van de toekomst zijn. Echter, de essentiële
vraag of we technologie sturend of ondersteunend
willen laten zijn, is dat wel.’
HANS VAN HEGHE (LINKS): ‘… ER ZAL ALTIJD CHAOS ZIJN…’
2018 / 04 Doxis Magazine 7

DOXIS SEMINAR IN NEMO SCIENCE MUSEUM
BLIJKT EEN DAG VAN REFLECTIE (2)
EMPATHISCHE ROBOT
ALS AANVULLING OP
ARBEIDSTEKORT IN
ZORG EN ONDERWIJS...?
In het vervolg op de sprekers met de kritische kanttekeningen kwam
Elly Konijn het podium op met robot Alice. Een zogenaamde social
robot, bedoeld om in te zetten in bijvoorbeeld de zorg of het onderwijs.
Een sterk pleidooi voor een ondersteunende rol van de robot dus.
Elly Konijn, professor mediapsychologie aan
de Vrije Universiteit Amsterdam, kwam in haar
presentatie met robot Alice het podium op.
Welke bedenkingen of tegenwerpingen je ook
mag hebben bij het fenomeen social robot, in
het filmpje dat zij liet zien, werd overduidelijk
aangetoond dat het wel degelijk mogelijk is
voor mensen om ‘menselijke gevoelens’ te
krijgen voor een apparaat. Want dat is het, een
apparaat. Weliswaar een erg slim apparaat,
maar toch. Konijn: ‘De robot als hulp in de
zorg. Is dat erg? Is dat onwenselijk? Terwijl
we zoveel mensen tekort komen in diezelfde
zorg? Als blijkt dat zo’n robot kan voorzien in
(een deel van) de behoefte aan ondersteuning,
bijvoorbeeld bij de ouder wordende mens, om
die eraan te helpen herinneren dat bepaalde
activiteiten moeten gebeuren, wat is daar dan
mis mee? Het is geen vervanging van mensen,
het is een aanvulling op mensen.’
‘Dat geldt niet alleen in de zorg, maar kan
ook in de horeca (receptie van een hotel) of
in het onderwijs (het eindeloos repeteren van
bepaalde taken). We moeten iets ondernemen
om straks bijvoorbeeld oudere mensen of
mensen die daar specifiek behoefte aan
hebben te kunnen blijven ondersteunen.
Daardoor blijven ze zelfstandiger en houden
een groter gevoel van eigenwaarde. Over
ongeveer tien jaar is twintig procent van de
ELLY KONIJN: ‘SOCIAL ROBOT KAN AANVULLING ZIJN.’
ROBOT PUUR VOOR ONDERSTEUNING
In haar onderzoek naar social robots in de zorg
(VU Amsterdam) probeert Konijn erachter te
komen in hoeverre slimme robots bepaalde
activiteiten kunnen overnemen van mensen.
8

evolking in Europa ouder dan 65 jaar en zijn
er vier keer zoveel mensen 80 jaar of ouder dan
nu. Daarvan heeft naar schatting 75 procent
een of andere vorm van intensieve zorg nodig.
We komen nu al handen te kort, dus hoe gaan
we dat oplossen? Niet direct door die robots
die intensieve zorg te laten verrichten, maar
het zou wel kunnen door die robots juist de
lichtere vormen van ondersteuning te laten
verrichten, waardoor gekwalificeerde mensen
vrijkomen voor die andere taken. Eenzaamheid
is een van de snelst groeiende problemen bij
ELLY KONIJN IN GESPREK MET DE ARTIEST
DIE DE HELE DAG SAMENVAT IN ÉEN TEKENING.
Zolang de robot
ondersteunend is en
niet beslissend, lijkt mij
dat het geen probleem
hoeft te zijn.
ouderen. Dat zorgt indirect dan weer voor
allerlei gezondheidsproblemen: een sociale
robot kan daarin prima taken vervullen.
Experimenten hebben uitgewezen dat mensen
daarbij echte gevoelens van aanhankelijkheid
voor z’n robot gaan ontwikkelen en er wel
degelijk baat bij hebben. Ethisch probleem? Je
hoort veel argumenten die daarvoor zouden
pleiten: Het vervangt mensen, oudere mensen
worden afgescheept met een machientje, er is
geen menselijk contact meer… Waarom zou dat
zo zijn? Zolang de robot ondersteunend is en
niet beslissend, lijkt mij dat het geen probleem
hoeft te zijn. Ook vanuit de naaste omgeving
van de mensen waarmee we de test hebben
gedaan, waren de betrokkenen lovend over het
effect van de sociale robot.’
In het onderwijs en in de horeca/hotellerie
ziet Konijn eveneens mogelijkheden. ‘Wanneer
het gaat om bepaalde routinezaken, zoals het
uitchecken bij een hotel bijvoorbeeld, kan zo’n
robot prima functioneren. Dat scheelt de gast
tijd en het is reuze efficiënt. Natuurlijk moet je
eraan wennen. Maar dat moesten we ook aan
een smartphone, toch? Moet je zien wat we
daar nu allemaal mee doen.’
PRIVACYGEVOELIG
Natuurlijk is het niet meteen allemaal rozengeur
en maneschijn. Wat bijvoorbeeld wel degelijk
een probleem op de achtergrond is, is het
feit dat alle informatie waarover de robot
beschikt of die hij krijgt ‘toegespeeld’ behoorlijk
privacygevoelig kan zijn. Een schrikbeeld voor
menig anti-Google aanhanger. Konijn: ‘Die
gegevens komen in de cloud, maar wie bewaakt
die gegevens? Wie borgt de veiligheid van en
toegang tot die gegevens? Dat zijn belangrijke
zaken die moeten worden opgelost, alvorens
we daadwerkelijk op grotere schaal dergelijke
robots kunnen inzetten. Zover is het nog niet,
maar dat deze robots een rol gaan spelen in de
maatschappij is voor mij wel zeker.’
TECHNOLOGIE IS GEEN OPLOSSING
Dorien Zandbergen, antropologe bij de UvA,
pleitte er in haar presentatie nog maar eens
voor dat technologie inderdaad geen oplossing
is, maar een hulpmiddel. Zij sloot daarmee
eigenlijk mooi aan op het verhaal van Konijn
en impliciet ook op het verhaal van Schnitzler.
‘In de zogenaamde smart cities wordt van alles
aan gegevens verzameld waarmee ‘wij beter
kunnen worden bediend’. Toepassen van die
technologieën lijkt de facto standaard te worden.
Het is niet de vraag óf maar meer wanneer we die
technologie gaan toepassen en hoeveel we willen
toepassen. Douglas Engelbart, een Amerikaanse
elektrotechnicus en uitvinder van de muis,
waarschuwde al in de jaren ’80 van de vorige
eeuw: ‘We have built a civilization beyond our
understanding and we are finding that it is getting
2018 / 04 Doxis Magazine 9

out of hand. What are we to do?’ Vrij vertaald, hoe
remmen we de invloed van technologie tot een
proportie die we zélf nog kunnen managen? Hoe
houden we grip op onze zelf gecreëerde, digitale
samenleving? We hadden technologie nodig om
de wereld te begrijpen en nu begrijpen we de
technologie niet meer. Er is een enorme publieke
betrokkenheid bij de digitale ontwikkelingen in
de maatschappij aan het ontstaan, maar het is
tegelijkertijd belangrijker en ingewikkelder dan ooit
om het te begrijpen. Die betrokkenheid moeten
we organiseren. Technologie is niet de oplossing.
Technologie wordt echter aan het publiek al als dé
oplossing aangedragen. Een ander gevaar is dat
technologie onzichtbaar en genetwerkt is; het is een
black box. Het is overal en nergens en we hebben
het niet in ons bezit, al lijkt het soms wel zo.’
Zandbergen pleitte voor een wederopstanding
van ‘het publiek’. ‘We moeten terug naar de basis.
Technologie is ondersteunend. Het moet buiten
het oplossingsidioom gehouden worden. De
discussie moet niet gaan over welke technologie we
gaan gebruiken, maar over hoe we een probleem
oplossen. Maak duidelijk waar technologie zit: het
moet weer gematerialiseerd worden, zichtbaar
gemaakt. Het gaat toch om computers, kabels en
satellieten? Laat dat zien en maak duidelijk wat
het doet en waarom. Dan kun je je als individu of
als maatschappij afvragen of je dat eigenlijk wel
wilt. Daarmee krijgen we weer grip op ons leven
en wordt de technologie gedemocratiseerd: we
kunnen erover meebeslissen.’
DOEN WE DE GOEDE DINGEN?
Harry Zengerink, opleidingsmanager
Communicatie, Media & Design bij de Hogeschool
van Amsterdam onderschreef dat laatste: ‘We
ontwikkelen technologie steeds verder, zodat die
in staat is om beslissingen te nemen, maar dat
wil niet zeggen dat je dat ook moet toelaten.’ De
technische elite maakt zich volgens Zengerink
steeds verder los van de werkelijkheid, refererend
aan The Battery in San Francisco. Dat is een soort
elitaire herenclub, opgericht door en bevolkt
met de CEO’s van de grote ICT-bedrijven. Een
community die steeds meer bedenkt en helemaal
losgaat in technologie, maar intussen steeds
verder van de mensen en de maatschappij af
staat. Zengerink: ‘Er is geen inmenging van buiten
de ‘society’ dus niemand vanuit de maatschappij
heeft invloed op wat zij voor ons bedenken. Dat is
geen goede zaak. Wij, ‘het gewone volk’, moeten
zelf bedenken binnen welke randvoorwaarden
Een ander gevaar is dat
technologie onzichtbaar en
genetwerkt is; het is een black
box. Het is overal en nergens
en we hebben het niet in ons
bezit, al lijkt het soms wel zo.’
we willen dat zij eventueel verder voor ons gaan
ontwerpen. Dat moet gebeuren vóór er iets wordt
ontworpen. Dat is in essentie wat wij proberen te
bereiken met onze opleiding: we leveren designers
met een blik op de wereld die wordt gevoed door
de mensen die erin (moeten) leven. De twee
cruciale vragen die daarbij steeds terugkeren zijn:
doen we de goede dingen en helpt wat we doen
ons verder? Dat kan en moet om veel meer gaan
dan alleen de materiële kant. Deze opleiding is
een aanzet voor dat reflectieproces.’
KEN JE KLANT
Petra Lubbers, Chief Digital Transition bij de
Shared Stories Group, hield haar betoog over
hoe je met klantdata kunt omgaan. ‘Daar zou
een overheid nog best wat in kunnen leren’,
concludeerde Lubbers. ‘De basis is dat je je
klant moet begrijpen. Niet alleen het een of
het ander, maar de mogelijkheid om te kiezen
moet bovenaan staan. Wie dus afdwingt dat
mensen een keuze moeten maken slaat de
plank mis en raakt klanten kwijt. Nu raak je als
overheid geen klanten kwijt, maar het publiek keert
zich wel meer van je af en vertrouwt je niet (meer).
10
JIM JANSEN INSTRUEERT ROBOT ALICE

Daarmee (... het materialiseren
van technologie...) krijgen we
weer grip op ons leven en wordt
de technologie gedemocratiseerd:
we kunnen erover meebeslissen.’
Dorien Zandbergen
COMBINATIE IN KLANTCOMMUNICATIE
IS CRUCIAAL
Dat geldt overigens ook voor bedrijven die
online groot zijn geworden, zoals Coolblue.
Begonnen als een puur online verkoopkanaal
maar het heeft inmiddels ook fysieke winkels
geopend. Hiermee inspelend op de behoefte
bij hun klanten aan persoonlijk contact.
Blijft nog steeds de vraag wie over al die
klantdata gaat. Het grappige en tegelijk het
meest beangstigende is dat tegenwoordig
veel instanties gebruik maken van de data die
één bedrijf heeft opgebouwd: Amazon Web
Services. Ook overheden maken daar gebruik
van... Amazon was begonnen als een uitgeverij,
offline en schoof op naar een online winkel en
is inmiddels uitgegroeid tot ’s werelds grootste
online retailer. De data die ze verzamelen over
aankopen, klantgedrag et cetera. hebben ze
opgeslagen en bewaard. Inmiddels, afgesplitst
naar Amazon Web Services, is dat het meest
winstgevende onderdeel. Via deze Web Services
bedienen ze niet alleen allerlei andere online
retailers, maar dus ook overheden.
Het was een inspirerende dag daar in het New
NEMO Science Museum. De nieuwsgierigheid
werd gewekt om ook de andere kanten van
technologie te ontdekken. Het prikkelde genoeg
om de dagen erna nog steeds bezig te zijn met het
stellen van vragen aan jezelf, aan je organisatie en
aan misschien wel de maatschappij: is dit wat we
willen? In de tijd dat op Bright Day de weer verder
doorontwikkelde social robot Sophia ‘geïnterviewd’
kon worden door wetenschapsjournalisten
(waaronder Jim Jansen) alsof het een levend
organisme is, dringt die vraag zich steeds verder op.
Uiteindelijk is de gedachte dat bijvoorbeeld
sociale robots – als Alice of Sophia - in het
gemeentedomein terecht komen, niet zo gek: de
Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) en
Jeugdzorg bijvoorbeeld zijn immers bij de gemeente
ondergebracht. Dus hoe we met al die informatie
moeten omgaan, die we moeten beschermen
tegen onbevoegde ogen en hoe we op intelligente
wijze structuur moeten aanbrengen en houden
in de enorme brei aan informatie worden de
grootste dilemma’s voor de nabije toekomst.
Hoe spreker Edgar du Perron er als raadsheer bij de Hoge Raad in staat met betrekking tot
bijvoorbeeld juridische aansprakelijkheid wanneer zo’n robot een fout maakt, kun je lezen op pagina
12 van dit magazine. De paneldiscussie aan het eind van de dag leverde nog interessante inzichten
op over hoe gedacht wordt over de rol van technologie in onze maatschappij.
Ook daarvan is een apart artikel te lezen op pagina 15 van dit magazine.
De eindconclusie werd het best verwoord door Harry Zengerink:
‘Het is een mooie dag geweest. Vooral een dag van reflectie.
Wat is er al, wat komt er op ons af en doen we het goede? Wat mij
betreft geeft dit stof tot nadenken. De thuisblijvers hadden ongelijk…’
2018 / 04 Doxis Magazine
11

JURIDISCHE IMPLICATIES
VAN GEBRUIK NIEUWE
TECHNOLOGIE
NOG NIET ZO
DUIDELIJK
‘Heeft een robot geld? Nee? Dan heeft het weinig zin
om die aansprakelijk te stellen voor een gemaakte
fout. Maar wie dan wel?’ Edgar du Perron, Raadsheer
bij de Hoge Raad, snijdt tijdens het Seminar een
onderwerp aan waarover nog niet zo vaak wordt
geschreven of gesproken; de juridische implicaties van
het gebruik van alle nieuwe technologie. Oftewel, wat
is de juridische keerzijde van een in toenemende mate
virtueel wordende wereld? Du Perron neemt hierbij
zeker geen blad voor de mond.
12

Du Perron had plezier in zijn presentatie. Dat kwam niet in het minst
door de interactie met de dagvoorzitter Jim Jansen en de zaal. Hij
houdt gewoon van zijn vak en het vak in combinatie met het onderwerp
van de dag spreekt hem zeer aan. ‘Juridische zaken zijn altijd
complex, lastig te omschrijven en worden steeds lastiger om mee
om te gaan’, aldus Du Perron. ‘Nu de wereld steeds meer virtueel begint
te worden, wordt het nog moeilijker om in te schatten welke consequenties
er zijn, bijvoorbeeld wanneer zo’n sociale robot een fout
maakt. Wie kunnen we dan aansprakelijk stellen? Is het de maker van
de hardware, de robot zelf, of gaat het om de programmatuur? En dan
is er ook nog iemand die de programmatuur zodanig inregelt dat deze
ene robot specifiek bij deze cliënt deze taken uitvoert. Zo’n robot kan
disfunctioneren. Wie kan dan aansprakelijk worden gesteld?’
WETGEVING LOOPT ACHTER
Volgens Du Perron loopt wetgeving per definitie achter op de ontwikkelingen
in de maatschappij. ‘Wij zijn volgend. Ontwikkelingen in de
maatschappij leiden ertoe dat we zaken rondom die ontwikkelingen
geregeld of aangepast willen zien. Uit bovenstaand voorbeeld zou je
kunnen concluderen dat we er altijd maar op uit zijn om ergens iemand
aansprakelijk voor te kunnen stellen, mocht er iets misgaan.
Maar de realiteit is wel, dat we regels moeten vaststellen voor het geval
er inderdaad iets misgaat. Dat helpt namelijk ook om deze technologie
verder in de maatschappij in te voeren en een hogere acceptatie
te krijgen. We willen, en moeten misschien zelfs op langere termijn,
gebruik maken van bijvoorbeeld de social robots. Prima, maar dan
moet wel voor alle betrokkenen duidelijk zijn waar oorzaken en gevolgen
toe kunnen leiden. Is er een fout in de software, dan past het nog
wel enigszins in de huidige wet- en regelgeving, maar wat nu als de beslissingen
genomen gaan worden op basis van Artificial Intelligence?’
Er is een groot
tempoverschil tussen
de ontwikkelingen in de
maatschappij en het recht.
‘We moeten oppassen dat
het gat niet te groot wordt
en we er helemaal geen
grip meer op hebben.
Daar ligt een mooie taak
voor de wetenschap,
gevoed door de praktijk
vanuit de maatschappij.
Die combinatie moet
uiteindelijk het gewenste
resultaat geven en dan zijn
wij in staat dat resultaat te
toetsen aan de praktijk.’’
Edgar du Perron,
Raadsheer bij de Hoge raad
Hoe het zit met het beschermen of gebruiken van al die geaggregeerde
gegevens die via zo’n robot bij elkaar komen? Du Perron: ‘Daarin
schuilt wel degelijk een gevaar als je niet goed regelt wie verantwoordelijk
is voor het beheer van die gegevens. Er kunnen persoonsgebonden
gegevens bij zitten waarvoor strenge regels gelden. Maar wie is
de bewerker: de software en daarmee de ontwikkelaar van de software?
Of de gebruiker van de gegevens, dus een zorginstelling die de
robot inzet? Hoe zit het met de algoritmen die worden gebruikt om gegevens
te verkrijgen of te verwerken? Er is een sterke hang naar meer
transparantie, ook voor overheden die als gegevensverzamelaars een
behoorlijke reputatie hebben. Maar wanneer je AI gebruikt om gegevens
op een of andere manier voor je te laten ‘werken’, moet je ook
transparant kunnen zijn over wat die algoritmen dan inhouden. Vaak
is het verkrijgen van gegevens gebaseerd op toestemming van de betrokkene,
maar in veel gevallen hebben die geen idee waarvoor ze
dan precies toestemming hebben gegeven. Dat is inmiddels wel aan
het veranderen. De betrokkenen, de mensen waarop de gegevens
betrekking hebben, willen meer weten alvorens ze ergens toestemming
voor geven. Die zit niet meer standaard ingebakken als je een
applicatie gebruikt. Je moet het dus kunnen uitleggen en dat gaat het
2018 / 04 Doxis Magazine
13

‘We moeten oppassen dat
het gat niet te groot wordt
en we er helemaal geen
grip meer op hebben.’
Niet voor niets zijn er regelmatig discussies over
of en wanneer de Belastingdienst gegevens van
bijvoorbeeld zwartspaarders wel mag opeisen
en wanneer niet. Of waarom het UWV bepaalde
vragen helemaal niet mag stellen aan mensen
die een ziekte-uitkering aanvragen.’
best als er algemeen geldende regels worden
opgesteld over hoe je dient om te gaan met de
rechten en plichten in de virtuele wereld. Het
gekke is dat we in de huidige maatschappij al
beginnen te wennen aan het fenomeen dat onze
gegevens her en der worden gebruikt/misbruikt.
Soms nemen we dat gewoon voor lief. Dat is
misschien nog wel het engst. Het idee dat als je
niets hebt te verbergen, je er ook geen last van
hebt, is een serieuze misvatting. Het gaat bovendien
ook om misbruik op langere termijn. Wat
nu nog niet kan, kan over vijf jaar wellicht wel en
dan is het ineens heel lastig als ‘men’ dingen van
je weet. Want wie is ‘men’ precies? Hoe komen
ze aan jouw gegevens? Welke gegevens hebben
zij en waarom willen zij die hebben? Ook overheden
en bijvoorbeeld de Belastingdienst maken
zich schuldig aan dergelijke vergaring van gegevens
waarvoor nu eigenlijk nog geen grond is.
OP EUROPEES NIVEAU
Dergelijke complexe juridische zaken in een
nieuw werkveld kun je volgens Du Perron niet als
Nederland alleen regelen. ‘Hiervoor is echt Europese
samenwerking nodig. Als juristen zijn wij bovendien
echt niet in staat dé oplossing aan te dragen.
Wij geven hooguit een denkrichting aan. De
maatschappij, wij met zijn allen dus, is de enige
die daadwerkelijk concrete oplossingen kan afdwingen.
Maar dan moet je wel weten waar we
staan en welke richting het uitgaat of dreigt uit te
gaan. Als je toestemming geeft, moet je heel concreet
weten waarvoor je precies toestemming
geeft. Dat betekent niet dat je ‘het’ meteen kwijt
bent voor altijd. Toestemming kan worden ingetrokken.
Dat is in essentie waar ook de GDPR al
op inspeelt, maar misschien gaat dat lang niet ver
genoeg. Het is in ieder geval zo dat die GDPR ook
geen antwoord heeft op de vragen vanuit de virtuele
wereld waar we naartoe op weg zijn.’
MET DE MINDER WENSELIJKE ASPECTEN VAN TECHNOLOGIE MOETEN WE OOK LEREN OMGAAN.
14

Wat is de allesomvattende vraag?
STOF TOT
NADENKEN
Waar in veel gevallen de paneldiscussie gezien wordt als een
noodzakelijk kwaad voordat de borrel begint, was er bij het
Doxis Seminar nog alle reden om even te blijven zitten. Als je
een stelling voorgelegd krijgt als ‘Robots worden een nieuwe
sociale entiteit in onze maatschappij’ wil je toch wel heel
graag weten wat de sprekers daarvan vinden.
2018 / 04 Doxis Magazine 15

‘Als het gewoon een black box
was, zou zo’n robot dan veel
minder snel geaccepteerd
worden als ‘maatje’? Wordt
het kortom makkelijker of
moeilijker als de robot
menselijke trekjes vertoont?’
Hans Schnitzler
Waarom hebben die robots eigenlijk het uiterlijk
van een mens(je), vraagt filosoof Hans
Schnitzler zich af. ‘Als het gewoon een black
box was, zou zo’n robot dan veel minder snel
geaccepteerd worden als ‘maatje’? Wordt het
kortom makkelijker of moeilijker als de robot
menselijke trekjes vertoont?’ Elly Konijn was er
als eerste bij om aan te geven dat uit haar onderzoek
al is gebleken dat het feitelijk niet uitmaakt
hoe zo’n robot eruitziet. ‘Mensen hebben
echt wel door dat het geen mens is, het
gaat om de functie.’ Maar volgens Schnitzler
kan een functie als bijvoorbeeld de robot bij de
receptie van een hotel prima worden gedaan
met een app op de tablet. ‘Daarvoor heb je toch
geen robot nodig, dus waarom? Blijkbaar omdat
het tot de verbeelding van de cliënt of gast
spreekt als er een soort mensje staat.’
‘T ELASTIEKJE BREEKT EEN KEER
Hans van Heghe (Knowliah) had eerder in zijn
presentatie al aangegeven dat de acceptatie van
steeds meer technologie best lang goed gaat,
maar er komt altijd een moment dat het elastiekje
knapt. ‘Daarmee wil ik zeggen dat we prima
in staat zijn een bepaalde hoeveelheid technologie
tot ons te nemen, maar ooit wordt de
grens bereikt. Dat is het breekpunt. Gaan we
daaraan voorbij dan wordt technologie niet
meer geaccepteerd en keren we ons daar zelfs
tegen, wat ook weer jammer zou zijn. De vraag
is dus, waar ligt dat breekpunt?’
Dat robots de invulling van zorg en onderwijs
gaan veranderen lijkt volgens sommigen zeker,
de vraag is echter hoe. Harry Zengerink (Hogeschool
van Amsterdam, opleiding Communicatie,
Media & Design) ziet uiteraard graag dat de
kwaliteit in het onderwijs verbetert. ‘Als robots
of het delen van gegevens daaraan een bijdrage
kunnen leveren, prima. Of dat goed of slecht
is, geen idee. De allesomvattende vraag is: helpt
het ons? Blijf je daarop het antwoord schuldig
of is het antwoord domweg nee, dan moet je
16

het niet doen. Is het antwoord ja, waarom zou
je deze fenomenen dan niet gebruiken?’
Petra Lubbers (Chief Digital Officer, Shared
Solutions Group) is het daar wel mee eens: ‘Er kunnen
ook veel voordelen zitten aan het afstaan van
gegevens bijvoorbeeld. Het gaat om het vinden
van de juiste balans. Te veel lasten en geen lusten
werkt niet, maar andersom ook niet. Je moet
iets van jezelf durven laten zien, durven weg te geven
om er uiteindelijk een beter geheel van te kunnen
maken. Het gaat vooral om het vertrouwen in
de instantie of de persoon die deze gegevens beheert.’
Dat is vooralsnog een heikel punt.
Op de stelling dat overheden meer gebruik zouden
moeten maken van social media werd namelijk
direct die ene cruciale vraag gesteld door Edgar
De allesomvattende vraag is:
helpt het ons? Blijf je daarop
het antwoord schuldig of is
het antwoord domweg nee,
dan moet je het niet doen.
Harry Zengerink
du Perron: ‘Maar van wie zijn dan die social media
en wie beheert die gegevens? Dat mogen
geen bedrijven met commerciële belangen zijn.
Die hebben we nu al en zie wat daarvan komt.’
‘Dat is precies de reden waarom we zelf het
heft in handen moeten nemen’, aldus Harry
Zengerink. ‘Wij moeten de basis bepalen van
de architectuur, het ontwerp van de technologie
waarvan we gebruik willen maken.’ De stelling
dat de overheid ons over pakweg tien jaar nauwelijks
nog persoonlijk te woord zal staan, geloofde
niemand echt. ‘Het zal altijd om een combinatie
gaan. Voor sommige zaken is een social media
kanaal heel effectief, maar er zijn genoeg zaken
waarvoor je graag even iemand aan de lijn wilt
hebben of persoonlijk wilt spreken aan de balie’,
zo was de algemene opinie. ‘Er zijn veel voordelen
bij digitaal, maar er zijn grenzen en langzaamaan
komen we steeds dichter bij die grenzen’, aldus
Van Heghe. ‘Er zal nog altijd iemand, een mens,
nodig blijven voor wat specifieke uitleg over een
specifiek geval. Als het positief is, gaat het langer
goed qua acceptatie, maar zeker als het gaat om
een negatieve uitslag of afwijzing bijvoorbeeld,
willen mensen toch wat meer tekst en uitleg.
Dat is toch de essentie van persoonlijk contact?
Mensen willen gehoord worden. Door mensen.’
De laatste stelling prikkelde Hans
Schnitzler als filosoof tot in zijn
vingertoppen: gesloten technologie
werkt vooruitgang in de hand.
‘Tja, wat is precies gesloten technologie
en vooral, wat is vooruitgang?
Hoe definieer je vooruitgang? Meer
technologie? Wie of wat bepaalt
dat iets vooruitgang betekent?
Voor wie dan? En vooral, voor wie
dan niet? We willen toch geen efficiency
tot het uiterste en ten koste
van alles?’ Daarop wist Harry Zengerink
(rechts op de foto) een passend
antwoord: ‘Stel jezelf gewoon
weer die ene vraag: Helpt het ons
verder? Dat antwoord bepaalt of
iets vooruitgang betekent.’
2018 / 04 Doxis Magazine 17

Jim Jansen, dagvoorzitter, terugkijkend op het Doxis Seminar:
EEN DAG VOL
INSPIRATIE EN
MENINGSVORMING
Hij doet het wel vaker, als dagvoorzitter optreden, maar
dan is het meestal een ander publiek. Voor dagvoorzitter
Jim Jansen, hoofdredacteur van het wetenschappelijke
tijdschrift New Scientist, was het dan ook even
aftasten in het begin. ‘Maar het kwam snel op
gang en de interactie met de zaal was heel
goed. Blijkbaar wordt ook dit publiek,
met vooral specialisten op
gebied van informatiebeheer,
getriggerd door een wat
meer wetenschappelijke
benadering van problemen
en ontwikkelingen.’
‘Belangrijk is dat je je verplaatst in de
doelgroep’, begint Jansen. ‘De bedoeling
van Doxis en ons was om het publiek te
interesseren, af en toe te verbazen en
vooral vaak te prikkelen. Prikkelen om
na te denken, om eens vanuit een andere
invalshoek te kijken naar wat jou
dagelijks bezighoudt. Misschien niet
eens zozeer alleen in je werk, maar
ook als persoon, als individu. Iedereen
krijgt uiteindelijk te maken met
nieuwe technologieën als Artificial Intelligence,
machine learning, robots,
dataverzameling en -gebruik, dus
18

‘Als je nooit buiten de
gebaande paden treedt,
kom je ook nooit verder.
Dat geldt net zozeer voor
deze doelgroep.’
Jim Jansen
JIM JANSEN...INTERACTIE OP GANG BRENGEN...
erover nadenken kan zeker geen kwaad. Het
geeft je ook houvast in je dagelijks werk.
Dat bestaat voor deze mensen immers
uit het op de juiste wijze omgaan met informatie.
En de juiste wijze is blijkbaar
een interpretabel begrip… Zoveel is wel
duidelijk geworden deze dag.’
UIT DE COMFORTZONE
Mensen uit hun comfortzone
halen is Jansen wel toevertrouwd.
Hij is niet voor niets
hoofdredacteur van een wetenschappelijk
tijdschrift.
‘Als je nooit buiten de gebaande
paden treedt, kom
je ook nooit verder’, aldus
Jansen. ‘Dat geldt net zozeer
voor deze doelgroep. Vragen
zoals Edgar du Perron die
stelde, wat zijn eigenlijk de
juridische implicaties, of zoals Hans Schnitzler
aangeeft, mag het een ietsje minder digitaal,
bedenk je niet altijd zelf. Soms heb je iemand
nodig die je erop wijst hoe het ook zou
kunnen. Dan is de vraag van Harry Zengerink
inderdaad misschien wel alles bepalend: helpt
het ons verder? Daarover nadenken met collega’s,
andere informatieprofessionals of betrokkenen,
helpt je al verder. Daarmee kun je altijd
je voordeel doen. Weten hoe je met informatie
omgaat, bedenken welke (juridische of organisatorische)
consequenties er zouden kunnen
zitten aan jouw handelen, of het handelen van
de organisatie, jezelf een beeld van het grotere
geheel vormen, het geeft je, kortom, een nieuwe
kijk op dingen. Het nut of de noodzaak van
alle technologie die op ons afkomt of die we al
gebruiken, is niet direct duidelijk voor iedereen.
Soms is het (nog) niet eens duidelijk (te maken),
maar die technologie is er wel. Daarover wil je
je dan toch een gefundeerde mening kunnen
vormen? Zo’n dag als deze is daarvoor perfect
om je zo breed mogelijk te laten informeren en
‘de zaak’ van alle kanten te belichten.’
De samenwerking tussen
Doxis en New Scientist is goed
bevallen. Wordt vervolgd?
2018 / 04 Doxis Magazine 19

UITEINDELIJK DRAAIT HET
ALLEMAAL OM TOEGANG TOT
EN WAARDE VAN DE INFORMATIE
Tijdens de goed bezochte duopresentatie van Doxis en Knowliah
op Return on Information in Hart van Holland (Nijkerk) bleek uit
de respons van de aanwezigen dat de informatiebeheerproblemen
vaak nog behoorlijk basaal zijn: we kunnen vaak niet terugvinden
wat we nodig hebben omdat de informatie vanaf het moment van
ontstaan of binnenkomst niet goed is gestructureerd.
Johan Vranckx, Director Partnerships bij Knowliah,
duidde aan de hand van een aansprekend voorbeeld
het belang van het ordenen van (ongestructureerde)
informatie op de juiste manier en in de juiste context.
‘De internationale organisatie Artsen zonder Grenzen
(AZG) heeft ten tijde van de vorige ebolacrisis in Afrika
zo’n twee jaar geleden, een enorme hoeveelheid informatie
verzameld. Dat ging om zo’n 300.000 documenten
en bijna één miljoen e-mails met toch voor het
grootste deel relevante informatie, zou je denken. ‘Relevant
omdat je uit die informatie veel kunt leren over
de aanpak van een volgende crisis’, aldus Vranckx.
‘Maar hoe kom je tot die voor AZG zo belangrijke lessons
learned? Daar kom je alleen uit als je weet wat er
in de beschikbare informatie staat.’
JOHAN VRANCKX: ‘HET DRAAIT OM DE RELEVANTE INFORMATIE.’
TOEGANKELIJKHEID VAN
INFORMATIE VERGROTEN
AZG had bedacht dat om de toegankelijkheid van al
die informatie te vergroten deze zou moeten worden
gemetadateerd en geclassificeerd. Echter, een handmatige
behandeling zou meerdere manjaren in be-
Goede sturingsinformatie, shiny BI-dashboards; we kijken likkebaardend naar de eindeloze mogelijkheden
die de berg digitale data biedt. We laten er een softwaretool op los en concluderen:
‘Waardeloze info’. Herkenbaar? Pak eerst je ongestructureerde data aan! Door kwalitatief hoogwaardige
data realiseer je rechtmatigheid en doelmatigheid; randvoorwaarden voor waardevolle
sturingsinformatie. Zo luidde de intro van deze duopresentatie van Thijs Perenboom (Doxis)
en Johan Vranckx (Knowliah) en die was intrigerend genoeg voor zo’n 40 aanwezigen.
20

‘Lessons learned worden alleen
duidelijk als je weet wat er in de
beschikbare informatie staat.
Johan Vranckx, Knowliah
slag nemen. Vranckx: ‘Veel te duur en te tijdrovend
dus. Toen wij eenmaal met AZG in contact kwamen,
bleek dat het met onze aanpak zou kunnen in
drie maanden tijd en nagenoeg volledig geautomatiseerd.
Op basis van onze slimme (cognitive computing
& NLP) software zijn alle documenten en de
e-mails van metadata voorzien, geclassificeerd én
zijn verbanden gelegd tussen andere documenten
en snippers informatie die relevant waren. De informatie
werd dus niet alleen effectief beter vindbaar
gemaakt, maar tegelijkertijd in de juiste context geplaatst
met andere beschikbare informatie en werd
waarde toegevoegd aan de informatie. Daarmee is
AZG in staat om operations dusdanig efficiënt aan
te sturen dat bij een volgende crisis, die er overigens
weer zit aan te komen, de hele logistiek, met inzet
van mensen, middelen en materieel een stuk efficiënter
en tegen lagere kosten kan plaatsvinden. Een
hele geruststelling voor de directie van AZG die zo’n
10.000 mensen moet aansturen en dat graag wil
doen op basis van relevante informatie uit eerder
opgedane ervaring.’
THIJS PERENBOOM: ‘ONDUIDELIJK WAT
ONGESTRUCTUREERD EN GESTRUCTUREERD IS.’
‘Bepaal welke informatie
je het belangrijkst vindt
en focus je daarop….’
Thijs Perenboom, Doxis
HERKENBARE PROBLEMATIEK
Een mooi voorbeeld waar de zaal direct op anticipeerde:
uit het publiek kwam de vraag of ook de
bijlagen bij e-mails automatisch kunnen worden
gemetadateerd en geclassificeerd. Blijkbaar een herkenbare
problematiek voor de aanwezigen en ondanks
de opkomst van allerlei geavanceerde technologie
blijkt meteen dat het toepassen ervan wordt
‘platgeslagen’ naar de praktijk bij de deelnemers:
voldoen we aan de AVG, kunnen we informatie altijd
terugvinden, wat moeten we wel/niet opslaan en
waarom? Eerder op de dag waren er discussies geweest
over wat nu eigenlijk ongestructureerde data
zijn en wat je er mee kunt of moet. Moet je er eigenlijk
altijd wel wat mee? En wanneer dan? Op de
vraag wat te doen als je voor de keuze staat om ofwel
meer te doen met gestructureerde data ofwel de
ongestructureerde data organiseren antwoordt Thijs
Perenboom: ‘Dat lijkt een open deur, maar is een
wezenlijk vraagstuk. Het is namelijk vaak erg onduidelijk
binnen organisaties wat nu de gestructureerde
en wat de ongestructureerde data zijn. Dat merk
je al tijdens dit congres, waar meerdere definities
van die begrippen door elkaar worden gebruikt.
Er heerst ook veelal de opvatting dat
wanneer data in een DMS, zaaksysteem of ECM
systeem zitten, die ook per definitie gestructureerd
is. Dat is ten dele waar. Als je dan wat gaat
grasduinen in deze applicaties, blijkt dat ook
daarin heel veel informatie zeer lastig is te vinden,
niet goed is verwerkt of slecht is gemetadateerd.
Oftewel, zelfs binnen deze systemen is
informatie vaak niet goed terug te vinden, dus
hoezo gestructureerd? Start bij je doelstellingen:
bepaal welke informatie je het allerbelangrijkste
vindt om goed op te slaan en te bewaren, richt je
strategie daar op en pel zo je informatiehuishouding
af van primaire aandachtsgebieden naar de
gebieden die daarna belangrijk zijn. Zodoende
werk je aan een gerichte, kwalitatief hoogwaardige
informatiehuishouding in plaats van dat je
alle ballen in de lucht probeert te houden.’
2018 / 04 Doxis Magazine 21

Opvallende trend in hausse van technologie:
DIGITALE ETHIEK & PRIVACY
In de media kunnen we alles lezen over aankomende trends voor
2019 en verder. Vooral op het gebied van technologie (blockchain,
cloud, big data en voice-technologie) gaat veel gebeuren. Daarnaast
is er nog een aantal andere trends waarvan één opvallende, door
Gartner aangehaald, Digitale Ethiek & Privacy. Dat vormt volgens
Gartner een groeiende bron voor ongerustheid. Geldt dat ook
voor Nederland? Met in het achterhoofd bijvoorbeeld (weer) de
perikelen rondom de uitvoering van de Wet op de Inlichtingen- en
Veiligheidsdiensten (‘Sleepwet’), waarover de Commissie van Toezicht
nu heeft aangegeven dat het wel erg lastig toezicht houden is...
Of technologie ons leven gaat beïnvloeden is niet
de vraag: het gaat alleen om de mate waarin wij
het laten gebeuren. En of we daar eigenlijk wel invloed
op (kunnen) uitoefenen, want hoe democratisch
is digitaal eigenlijk? Zoveel is in ieder geval
duidelijk geworden na het Doxis Seminar. Maar
wat te denken van de door Gartner aangehaalde
trend Digitale Ethiek & Privacy?
BRON VAN ZORGEN
Digitale ethiek en privacy zijn volgens Gartner een
groeiende bron van zorgen voor individuen, organisaties
en overheden. Mensen maken zich steeds
meer zorgen over de wijze waarop zowel de publieke
als private sector hun persoonlijke informatie
gebruikt. De impact hiervan op organisaties die
deze zorgen niet serieus (genoeg) nemen, zal
alleen maar toenemen, voorspelt Gartner. De onderliggende
problematiek wordt misschien wel het
best in beeld gebracht door onderstaande quote:
nacht niets anders doet dan investeren, monitoren
en vernieuwen van hun product? Als (MKB of
MKB+) bedrijf met een paar man IT kun je niet op
tegen de Googles en Amazons die dit met teams
van duizenden mensen doen.’ Dat was een van de
opmerkingen rondom de trendvoorspellingen voor
2019 in de media. Het is waar, we kunnen niet zo
eenvoudig op tegen die IT-reuzen. Maar de vraag
die direct opkomt, is natuurlijk: wie beheert al die
gegevens die in de cloud worden opgeslagen? Wie
bepaalt de spelregels rondom de handling van die
data? Zoals Edgar du Perron het op het Doxis Seminar
stelde: ‘Dat mag geen commercieel bedrijf
zijn, want we zien wat daarvan dan terecht komt.’
Maar is de overheid als toezichthouder zoveel beter
dan? Dat vraagt een substantieel deel van de
bevolking (ongeveer 50% afhankelijk van de leeftijd)
zich in ieder geval af, zo blijkt uit een recent
onderzoek door PanelWizzard voor Dell EMC onder
meer dan 1000 respondenten in Nederland.
‘Waarom zou je als bedrijf investeren in het onderhouden
van een datacentrum met alle bijbehorende
licenties, commitment en langlopende investeringen
als je hetzelfde product kan afnemen
van een partij die er 24/7 mee bezig is? Die dag en
WIE BEHEERT DE INFORMATIE?
Past een behoefte aan steeds meer data, inclusief
alle analyses, afkomstig uit de inrichting van bijvoorbeeld
smart cities of de digitale overheid, of
het voortdurend proberen te creëren van volledig
22

MAX BEEKHUIS (RECHTS) WIL LEREN BEGRIJPEN WAT DE WAARDE VAN INFORMATIE IS.
klantbeeld, zowel in de particuliere sector als in de
publieke sector, nog bij de individuele integriteit?
Dat schuurt hier en daar wat. Hoe verhoudt zich
dat tot de benadering van Doxis op het gebied
van informatiemanagement, de reis van analoog
naar virtueel werken zoals beschreven in ‘Expeditie
Zwerm’? Hoe houd je nog grip op die virtuele
wereld en op de informatie die daarin rondgaat?
Max Beekhuis, directeur Doxis Informatiemanagers
en wiens missie het is om te (leren) begrijpen
wat de waarde is van informatie en hoe we
daarmee moeten omgaan: ‘Naarmate meer en
steeds persoonlijker informatie vanuit allerlei
verschillende omgevingen wordt verzameld en
gebruikt, zal het beheer ervan doorslaggevend
zijn of mensen vertrouwen hebben (of houden)
in bedrijven of overheid. Het draait om transparantie.
Hoe ver wil je gaan? Hoe ver mag je gaan?
Nieuwe kansen en mogelijkheden brengen ook
nieuwe verantwoordelijkheden met zich mee.
Juist op het gebied van informatiebeheer en informatiehuishouding.
Overheid en samenleving
hechten onder alle omstandigheden aan zorgvuldigheid.
Dat stelt eisen aan wat je aan de burger
vraagt én hoe je daarmee omgaat.’
Daarmee verwijst Beekhuis naar een column die
onlangs in het AD verscheen en waarin Nederland
als ‘documentloze bananenmonarchie’ werd
bestempeld. Een parlementair journalist beklaagde
zich bij de columnist over het feit dat politici en
ambtenaren wel met elkaar communiceren, maar
dat dat steeds vaker mondeling of langs andere
dan de geëigende en officiële kanalen gebeurde.
Er wordt steeds minder vastgelegd uit angst dat
‘het’ kan worden getraceerd. Beekhuis: ‘Daarmee
wordt gezaagd aan de poten van onze parlementaire
democratie. Dit soort activiteiten worden wel
steeds eenvoudiger gemaakt door juist de digitalisering.
En daarvoor moeten we waken!’
‘Het feit dat Gartner Digitale Ethiek & Privacy als
één van de belangrijke trends voor komend jaar
voorziet, geeft aan dat we ons bewustzijn daarin
verder moeten ontwikkelen. Het is aan ons allemaal
om mee te denken over de waarde van informatie
en de impact van het gebruik ervan op
ons leven, op de samenleving. Ik geloof zeker dat
Digitale Ethiek & Privacy komend jaar – en ook de
jaren daarna – een steeds doorslaggevender factor
wordt in hoe we met elkaar omgaan in onze
steeds digitaler wordende wereld.’
2018 / 04 Doxis Magazine 23

EXPEDITIE
ZWERM
HET PRAKTISCH
VERVOLG OP
‘DE ZWERM. EEN
VERHAAL OVER
DE VIRTUELE
SAMENLEVING’
DE WEG VAN
ANALOOG
NAAR VIRTUEEL
WERKEN
HET
TWEEDE
BOEK VAN
DOXIS!
Er voltrekt zich een wereldrevolutie. De werkplek van
de toekomst is online, robots schuiven aan als ‘virtuele collega’s’.
In het nieuwe boek van Doxis, ‘Expeditie Zwerm’, gaan wij samen
met jou op expeditie naar de virtuele toekomst.
‘Expeditie Zwerm’ fungeert als een routekaart,
we nemen de lezer mee langs vier fasen van
werk organiseren: analoog, hybride, digitaal
en virtueel. Stap voor stap doorlopen we deze
fasen, aan de hand van verhalen en voorbeelden.
Door welke tendensen ontstaat de noodzaak
om je organisatie te veranderen en hoe pak je
dat aan? Is het mogelijk om je organisatie zo te
veranderen, dat je grip houdt op een virtueel
werkveld dat voortdurend in beweging is?
Ga mee op expeditie en krijg
een antwoord op deze vragen.
Download nu gratis ‘Expeditie
Zwerm’ op www.doxis.nl/
dezwerm. Beschikbaar als
ePub en PDF.
Als digitaal mensenwerk wordt:
www.doxis.nl