ACADEMY Magazine 2018-2019
14.01.2019 • Views
Share Embed Flag

ACADEMY Magazine 2018-2019

ePAPER READ
SpeakersAcademy

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

START NOW

<strong>ACADEMY</strong>®<br />

MAGAZINE <strong>2019</strong><br />

MAGAZINE <strong>2019</strong><br />

The Conscious Edition<br />

Met bijdragen van dr. Brian Clement, dr.<br />

Matthias Rath, Joey Carbstrong, Heather Mills,<br />

John Perkins, Sailesh Rao, Ty Bollinger,<br />

Fiona Oakes, Andro Vos en Miki Mottes<br />

Meer dan 50<br />

tópinterviews!<br />

Kay Formanek<br />

‘Onbewuste vooroordelen beperken diversiteit’<br />

prof. dr. Paul Iske<br />

‘Briljante mislukkingen hebben altijd een<br />

positieve uitkomst’<br />

Mikheil Saakashvili<br />

‘Nieuw recept tegen ongewenste leiders’<br />

prof. dr. ir. Jan Rotmans<br />

‘Over vijftien jaar ben je een sukkel als je<br />

nog gas en geen zonnepanelen hebt’<br />

prof. dr. Thomas Hertog<br />

‘Meesters van het multiversum<br />

ontwikkelen nieuw model van<br />

onze kosmos’<br />

Carolijn Brouwer<br />

Tweevoudig Wereldzeiler van het<br />

Jaar kan niet zonder uitdagingen<br />

© KEKE KEUKELAAR<br />

prof. dr.<br />

Erik Scherder<br />

‘SAMEN ZINGEN ACTIVEERT ONS BREIN’

INFORMEER NAAR DE<br />

TURN-KEY<br />

CONGRESPAKKETTEN<br />

VOOR 150 TOT 1.000 PERSONEN<br />

Check FokkerTerminal.nl<br />

®<br />

GRAND SPEAKERS<br />

BUSINESS & KNOWLEDGE CLUB<br />

Th e n o 1<br />

Business Club<br />

Een samenwerking tussen Speakers Academy® en Grand Hotel Huis ter Duin<br />

2<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong><br />

grandspeakers.com<br />

Fokker Terminal - Binckhorstlaan 249 - Den Haag<br />

Informatie en boekingen: 070 262 90 66

GRAND HOTEL HUIS TER DUIN<br />

ENJOY HOLLAND’S FINEST BEACH<br />

EEN MULTIFUNCTIONELE<br />

CONGRESLOCATIE IN DEN HAAG<br />

• 18 subruimtes rondom de congresvloer<br />

• Daglicht in alle ruimtes<br />

• Industriële en frisse uitstraling<br />

• Zeer goede bereikbaarheid<br />

• 380 parkeerplaatsen<br />

Het majestueuze Grand Hotel Huis ter Duin is al meer dan 130 jaar het hoogste punt op<br />

het Duin in Noordwijk, direct gelegen aan het strand met een geweldig uitzicht over de<br />

Noordzee. De 254 kamers inclusief diverse suites en penthouses in combinatie met de 19<br />

multifunctionele vergaderzalen zijn de perfecte combinatie voor een geslaagd evenement!<br />

Een uniek familiebedrijf;<br />

254 kamers, waarvan 20 suites en 4 penthouses;<br />

19 multifunctionele ruimtes, allen met direct daglicht en<br />

airco. De grootste zaal beschikt over een plafond<br />

hoogte van 5,7 meter en kan tot 500 personen in<br />

cabaret stijl met ‘back projection’ faciliteren;<br />

Direct gelegen aan het strand en daardoor perfect<br />

geschikt voor incentives en sociale activiteiten;<br />

Winnaar M&IT Award ‘Best Overseas Hotel’ in<br />

2014, 2016 en 2017;<br />

Winnaar CHS Award ‘Best International Hotel’ in <strong>2018</strong>;<br />

Slechts 20 minuten van Schiphol Airport en 30 minuten<br />

vanaf Amsterdam en Den Haag;<br />

Gratis WIFI verbinding in de kamers, vergaderzalen en<br />

openbare ruimte.<br />

WWW.HUISTERDUIN.COM<br />

FOKKERTERMINAL.NL<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong> 3<br />

GRAND HOTEL HUIS TER DUIN - KONINGIN ASTRID BOULEVARD 5, 2202 BK NOORDWIJK AAN ZEE - WWW.HUISTERDUIN.COM

INHOUDSOPGAVE<br />

© ERIK KOTTIER<br />

16 26 144 68<br />

80<br />

196<br />

© MARCO EDELMAN<br />

© SUSHILLA KOUWEN<br />

© ELISABETH ISMAIL<br />

© REMKO DE WAAL<br />

© ENITH VAN TONGEREN<br />

Erik<br />

Scherder<br />

Ancilla<br />

van de Leest<br />

Guido<br />

Weijers<br />

dr. Ben<br />

Tiggelaar<br />

dr. André<br />

Kuipers<br />

Jaap en Sanne<br />

Korteweg<br />

Business & Knowledge Club ‘Grand Speakers’________________3<br />

Inhoudsopgave_________________________________________4<br />

Voorwoord____________________________________________7<br />

De Kracht van Speakers Academy®_________________________8<br />

Speakers Academy® International <strong>Magazine</strong>®________________10<br />

Speakers Academy® International_________________________11<br />

World of Consciousness®________________________________12<br />

Mind The Matrix______________________________________13<br />

Website______________________________________________14<br />

INTERVIEWS, ARTIKELEN EN COLUMS<br />

prof. dr. Erik Scherder__________________________________16<br />

‘Samen zingen activeert ons brein’<br />

Mikheil Saakashvili____________________________________20<br />

‘Nieuw recept tegen ongewenste leiders’<br />

prof. dr. Jan Peter Balkenende____________________________24<br />

Ex-premier steeds invloedrijker<br />

Ancilla van de Leest____________________________________26<br />

‘De mooiste onderwerpen hebben een ogenschijnlijke<br />

contradictie in zich’<br />

dr. Thomas Hertog PhD_________________________________30<br />

‘Meesters van het Universum ontwikkelen nieuw model van<br />

onze kosmos’<br />

Jack Andraka_________________________________________34<br />

Alvleesklierkankersensor is 26.000 keer goedkoper<br />

en veel accurater dan bestaande testen<br />

Jelle Jolles____________________________________________37<br />

Over leren, brein en ontplooiing<br />

Minchenu Maduro_____________________________________38<br />

‘Ontslag kan uiteindelijk een cadeautje zijn’<br />

dr. Alexander Italianer__________________________________42<br />

‘Samen optreden maakt Europa sterker’<br />

prof. dr. Walter Baets___________________________________46<br />

‘Flamenco is de snelste manier om excellentie te begrijpen’<br />

dr. Koert van Mensvoort________________________________50<br />

Uitzendbureau voor mens én robot: samenwerking creëert<br />

nieuwe banen<br />

Dirk Zeelenberg_______________________________________53<br />

dr. Mathijs Bouman ____________________________________54<br />

‘De mensen zijn op’<br />

Fons Trompenaars_____________________________________56<br />

‘Dilemma-reconciliatie is de essentie van ons werk’<br />

prof. dr. Jan Latten_____________________________________60<br />

Trends voor de komende jaren: ‘Nederland groeit als kool’<br />

Kay Formanek________________________________________64<br />

‘Onbewuste vooroordelen beperken diversiteit’<br />

4 SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong><br />

dr. Ben Tiggelaar______________________________________68<br />

‘De meeste veranderingen mislukken al aan het begin’<br />

drs. Angelien Eijsink___________________________________72<br />

Het draait allemaal om mensen<br />

Arend de Geus________________________________________75<br />

‘U bent geen voorzitter, u bent een dictator!’<br />

Thomas Rau en Sabine Oberhuber________________________76<br />

De Universele Rechten van het Materiaal<br />

dr. André Kuipers arts/astronaut_________________________80<br />

Ruimtevaart haalt de toekomst bijna in<br />

Jeffrey Spalburg_______________________________________84<br />

1,2,3, uit het hoofd<br />

prof. dr. ir. Mathieu Weggeman___________________________85<br />

Een CEO als president<br />

Thijs Launspach Msc___________________________________86<br />

‘Millennials blijven in de alarmstand staan en branden op’<br />

Joost Eerdmans_______________________________________90<br />

‘Samen slappe thee drinken lost niks op’<br />

drs. Arend-Jan Boekestijn_______________________________94<br />

Een Brits festival van fouten<br />

Carolijn Brouwer______________________________________96<br />

Tweevoudig Wereldzeilster van het Jaar kan niet zonder uitdagingen<br />

prof. dr. ir. Jan Rotmans________________________________102<br />

‘Over vijftien jaar ben je een sukkel als je nog gas en geen<br />

zonnepanelen hebt’<br />

ir. Aat Vos___________________________________________106<br />

‘How to create a public relevant space’<br />

Kristel Groenenboom_________________________________107<br />

Kan meneer Kristel komen spreken?<br />

Peter Ros____________________________________________108<br />

Beetje chaos creëert speelruimte voor persoonlijk en zakelijk succes<br />

Lauren Walters_______________________________________112<br />

‘Mijn betaalmiddel is een goede relatie met de artiest’<br />

Herold Dat__________________________________________116<br />

5 survivaltips voor op de werkvloer<br />

Stefan Verhoeven_____________________________________117<br />

Boud Van Rompay____________________________________118<br />

Eerste niet-toxisch coatingsysteem voor scheepsrompen<br />

houdt oceanen schoon<br />

Quintis Ristie________________________________________122<br />

Quintis laat zich niet kennen<br />

Eduard Nazarski______________________________________124<br />

‘Mensenrechten zijn nooit af’<br />

Kim Jansen__________________________________________127<br />

Vijf generaties sterker dan één: future-proof met alle generaties<br />

prof. dr. Peter Boelhouwer______________________________128<br />

‘Mensen zitten niet te wachten op allemaal woontorens’

INHOUDSOPGAVE<br />

Floris van den Berg___________________________________133<br />

Zo moet het zijn<br />

Lennard Toma en Cedric Muchall________________________134<br />

Met vallen en opstaan naar een vernieuwende organisatiecultuur<br />

prof. dr. Maarten van Rossum___________________________136<br />

Nicoline Wisse Smit___________________________________137<br />

De verliefde organisatie<br />

Hans van Breukelen___________________________________138<br />

Omgaan met tegenslag kun je leren<br />

Guido Thys__________________________________________139<br />

De minst gevraagde spreker van Nederland<br />

Hélène Oosterhuis____________________________________140<br />

Waar zijn de leiders die durven te waarderen en verbinden?<br />

Tom Sligting_________________________________________143<br />

‘Ik verzon een app om een spijker mee in de muur te slaan’<br />

Guido Weijers________________________________________144<br />

Ondernemers scoren vanzelf al hoger op de geluksladder<br />

prof. dr. Paul Iske_____________________________________148<br />

‘Briljante mislukkingen hebben altijd een positieve uitkomst’<br />

Luc van Bussel_______________________________________152<br />

Cultuurmakers in Coole Tijden<br />

Dennis Heijn________________________________________153<br />

‘Fearlessness’ voor u als persoon en voor uw organisatie<br />

mr. Bram Moszkowicz_________________________________154<br />

‘Ik ben altijd wat minder ingetogen geweest’<br />

Hans Groenhuijsen___________________________________158<br />

Verandering en veranderen<br />

Filemon Wesselink____________________________________159<br />

LEF en Succes<br />

Peter ten Wolde______________________________________160<br />

Neem betere beslissingen door genuanceerder naar je<br />

omgeving te kijken<br />

Sander Duivestein____________________________________164<br />

Bedrijven moeten in <strong>2019</strong> kleur bekennen<br />

Bart Gielen__________________________________________167<br />

Geen woorden maar daden: een intiem gesprek met ABBA’s Frida<br />

Bert de Bode_________________________________________168<br />

De groenste golfbaan in acht duurzame stappen<br />

Frans de Groot_______________________________________172<br />

‘Zeven revolutionaire principes die gegarandeerd groei opleveren’<br />

Erik-Jan Vlieger PhD, MD______________________________176<br />

Algoritmen versterken het nieuwe brein van de dokter<br />

Farid Tabarki________________________________________181<br />

Naar toekomstbestendige professionals en organisaties<br />

Richard de Leth______________________________________182<br />

Zakelijk succes zonder geluk en gezondheid is een scheve deal<br />

Delft Hyperloop______________________________________186<br />

Tanja Kok___________________________________________190<br />

Sta stil bij geluk en vind jezelf steeds opnieuw uit<br />

Ronald Giphart______________________________________191<br />

prof. dr. Pierre Capel__________________________________192<br />

Ziekteverzuim of arbeidsvreugde<br />

Jaap en Sanne Korteweg________________________________196<br />

Vlees zonder dier smaakt als vlees van een dier<br />

Matthias Scholten_____________________________________200<br />

Manipulatie heeft onterecht een verkeerd imago<br />

Marieke van der Weiden_______________________________203<br />

‘Van ‘doorbitch’ tot uitvaartgoeroe’<br />

Annette Dölle________________________________________204<br />

Chloé Rutzerveld_____________________________________206<br />

Toekomst van ons voedsel kent vele scenario’s<br />

Joost Nauta__________________________________________210<br />

‘Zonder welzijn kun je de zorg net zo goed uitzetten’<br />

Richard van Hooijdonk________________________________214<br />

‘Leiders van de 21ste eeuw mogen niet meer de baas spelen’<br />

Bas Westerweel_______________________________________217<br />

Hartstour <strong>2019</strong><br />

Jeroen Peterse________________________________________218<br />

Waarom slimme mensen zich onlogisch gedragen<br />

Manuel Adamini_____________________________________219<br />

‘De grootste investeringskans ooit: klimaatverandering’<br />

drs. Patrick van Veen__________________________________220<br />

Waarnemen met de ogen dicht<br />

Jarno Duursma_______________________________________222<br />

Sciencefiction wordt realiteit<br />

dr. Casper Hulshof____________________________________224<br />

Mythes raken nooit op!<br />

The Conscious Edition_________________________________225<br />

dr. Brian Clement en dr. Anna Maria Clement______________226<br />

‘Mensen moeten leren zichzelf te helpen’<br />

Joey Carbstrong______________________________________230<br />

Spreekbuis voor onschuldige individuen die we met miljarden<br />

tegelijk vermoorden<br />

John Perkins_________________________________________234<br />

Ex-economische huurmoordenaar leidt wereldwijde<br />

bewustzijnsrevolutie<br />

dr. Sailesh Rao_______________________________________238<br />

De grote transitie is begonnen<br />

Ty Bollinger_________________________________________242<br />

De andere kant van kanker<br />

Andro Vos___________________________________________246<br />

Eerste forensische academie in de strijd tegen stroperij<br />

Heather Mills________________________________________250<br />

‘Maak het leven gemakkelijk voor de onwetenden en<br />

we lossen alles op’<br />

dr. Matthias Rath_____________________________________254<br />

‘Doorbraaktherapie helpt het lichaam antistoffen te maken<br />

tegen kanker’<br />

Fiona Oakes_________________________________________258<br />

Planten geven voldoende energie om extreme marathons te winnen<br />

Miki Mottes_________________________________________262<br />

Grappige figuurtjes wijzen de weg naar volledig plantaardige leefstijl<br />

Een selectie inspirerende sprekers________________________267<br />

Inspirerende boeken__________________________________286<br />

Luizterverhaal_______________________________________289<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong> 5

6 21st Century Art<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong><br />

SOKIA.NL<br />

Bestel de gratis catalogus<br />

Living - Art - The Art of Living<br />

via solange@speakersacademy.nl

VOORWOORD<br />

De mens ontwaakt<br />

Met veel plezier en dankbaarheid<br />

presenteer ik u de 25ste editie<br />

van <strong>ACADEMY</strong>® <strong>Magazine</strong>.<br />

Op veel gebieden constateren wij een groeiend<br />

bewustzijn en daarmee belooft <strong>2019</strong><br />

een bijzonder jaar te worden.<br />

Dit danken wij aan het internet, de sociale<br />

media en een jonge intelligente generatie<br />

die alle informatie ontsluiten en toegankelijk<br />

maken voor iedereen. Deze informatie is<br />

confronterend, maar net zo vaak ook inspirerend<br />

en motiverend. Zij is niet alleen van<br />

levensbelang voor ieder mens, maar net zo<br />

belangrijk voor het bedrijfsleven en de overheid.<br />

De Faculty Members van Speakers Academy®<br />

kunnen u hierover meer vertellen.<br />

Belangrijke sprekers, schrijvers en denkers<br />

© MARIE CECILE THIJS<br />

laten wij in deze editie aan het woord en zij<br />

geven u hun visie op een nieuwe wereld.<br />

Mede dankzij internationale bijdragen van<br />

Sailesh Rao, Brian Clement, Joey Carbstrong,<br />

John Perkins, Andro Vos, Miki<br />

Mottes, Heather Mills, Fiona Oakes en Matthias<br />

Rath gloort aan de horizon zicht op<br />

een nieuwe wereld, waarin de mens eindelijk<br />

ontwaakt.<br />

Het beschrijven van deze nieuwe wereld is<br />

uitgegroeid tot hun levenswerk en zo ook<br />

van Speakers Academy®<br />

Mogen in <strong>2019</strong> al uw dromen en wensen uitkomen.<br />

Ik wens u veel (kritisch) leesplezier.<br />

Albert de Booij<br />

Oprichter en CEO Speakers Academy®<br />

Oprichter en CEO World of Consciousness<br />

‘One moment can change a day,<br />

one day can change a life and<br />

one life can change the world’<br />

- BOEDDHA -<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong> 7

Speakers Academy®'s<br />

1<br />

Speakers Academy® heeft een transparant prijsbeleid. Duidelijkheid vooraf, geen<br />

boekingsfee of verborgen kosten.<br />

2<br />

Het consultancyteam van Speakers Academy® is het meest ervaren team in de Europese<br />

sprekerswereld. Met een gezamenlijke ervaring van zo’n 100 jaar heeft het tienduizenden<br />

aanvragen voor zijn relaties in behandeling genomen.<br />

3<br />

Relaties van Speakers Academy® ontvangen het <strong>ACADEMY</strong>® <strong>Magazine</strong> kosteloos en de<br />

periodieke Nieuwsbrief, waarin de laatste ontwikkelingen worden besproken alsmede de<br />

meest recente sprekers worden voorgesteld.<br />

Zo krijgt de relatie up-to-date kennis van de steeds veranderende sprekersmarkt.<br />

4<br />

Een internationaal netwerk dat zijn weerga niet kent en toegang geeft tot meer dan<br />

25.000 sprekers wereldwijd.<br />

5<br />

Speakers Academy® hanteert een onbesproken ethisch gedrag naar haar klanten,<br />

medewerkers, toeleveranciers, Faculty Members en naar de samenleving, hetgeen<br />

resulteert in een onberispelijke reputatie en een ongeëvenaard betalingsgedrag.<br />

8 SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong><br />

NICK SHARON JACQUES DESMOND MARISA JESSE RENÉ ROXANNE KIKI ALBERT

Unieke Dienstverlening<br />

6<br />

De boeiende en inspirerende werkomgeving op het Speakers Academy® hoofdkantoor<br />

garandeert optimale professionaliteit en klantgerichtheid en staat borg voor het hoogst<br />

denkbare niveau van dienstverlening.<br />

7<br />

Nadat een boeking tot stand is gekomen stemt Speakers Academy® de werkbesprekingen<br />

af, controleert de optredens en evalueert de optredens die hebben plaatsgevonden.<br />

8<br />

Onze Knowledge Ambassadors staan 365 dagen per jaar voor u klaar en zorgen ervoor<br />

dat u binnen 24 uur een offerte ontvangt.<br />

9<br />

In geval van ziekte en/of overmacht draagt Speakers Academy® te allen tijde zorg voor<br />

een vervangende spreker of dagvoorzitter. Uiteraard in overleg met u.<br />

10<br />

Kosteloos advies.<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong> 9<br />

MELANIE NINA WALTER ANDREA GINO MAUREEN SONJA DON

Bestel de internationale editie van<br />

<strong>ACADEMY</strong>® <strong>Magazine</strong> <strong>2019</strong><br />

Bestel via info@speakersacademy.nl, er zijn geen kosten aan verbonden<br />

John Perkins<br />

Matthias Rath PhD<br />

Former Economic Hitman<br />

Breakthrough therapy helps the<br />

leads Global Revolution<br />

body manufacture antibodies<br />

against cancer<br />

Mikheil Saakashvili<br />

New recipe against unwanted Sailesh Rao<br />

leaders<br />

The Great Transition has begun<br />

Brian Clement PhD André Kuipers MD<br />

Hippocrates Health Institute PhD<br />

Over six decades helping<br />

We don’t realise space science is<br />

people help themselves<br />

interwoven with our daily lives<br />

10<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong><br />

THE CONSCIOUS EDITION<br />

Professor Guus<br />

Berkhout<br />

Climate change, in search of<br />

the truth

31-12-18 11:32<br />

Faculty members van Speakers Academy® hebben in het afgelopen seizoen opgetreden in onder meer:<br />

Abidjan<br />

Aken<br />

Amsterdam<br />

Ankara<br />

Antwerpen<br />

Avignon<br />

Bad Kissingen<br />

Bad Orb<br />

Barcelona<br />

Berlijn<br />

Bled<br />

Brest<br />

Brugge<br />

Brussel<br />

Casablanca<br />

Dubai<br />

Dublin<br />

Düsseldorf<br />

Edmonton, AB<br />

Essen<br />

Freiburg<br />

Genève<br />

Gent<br />

Graz<br />

Hamburg<br />

Ile de la Réunion<br />

Istanboel<br />

Keulen<br />

Kingsland, GA<br />

Kitzbühel<br />

Koblenz<br />

Kopenhagen<br />

Lago Maggiore<br />

Las Vegas, NV<br />

Le Touquet<br />

Leuven<br />

Lima<br />

Lissabon<br />

Londen<br />

Luxemburg<br />

Lyon<br />

Madrid<br />

Mallorca<br />

Marrakech<br />

Marseille<br />

Melbourne<br />

Milaan<br />

Montpellier<br />

Montreal<br />

München<br />

Nantes<br />

Nice<br />

Nordhorn<br />

Oostende<br />

Parijs<br />

Portoroz<br />

Praag<br />

Rome<br />

Rotterdam<br />

Schwerin<br />

Sint- Niklaas<br />

Stavanger<br />

Stockholm<br />

Strassbourg<br />

Strömstad<br />

Taipei<br />

Thonon-les-Bains<br />

Tours<br />

Vilnius<br />

Warschau<br />

Wenen<br />

Zürich<br />

© ENITH STENHUYS<br />

© EVERT-JAN DANIËLS<br />

© BORIS CYRULNIK<br />

© XAVIER VERDAGUER<br />

© JOSCHKA FISCHER<br />

© ROBERT ESPALIEU<br />

© PHILIPPE DOUSTE-BLAZY<br />

© LUCY ALEXANDER<br />

© ROY BEUSKER<br />

© SIMON NEWBURY<br />

© RIANNE NOORDEGRAAF<br />

© SUSAN NEIMAN<br />

© ENITH STENHUYSEN<br />

© RÜDIGER JÜRGENSEN<br />

© GINO DEPINTO<br />

Bernard<br />

Kouchner<br />

Mikheil<br />

Saakashvili<br />

dr. Susan<br />

Neiman<br />

prof. dr. Peter<br />

Sloterdijk<br />

Anja<br />

Kohl<br />

David<br />

Shing<br />

Tasha<br />

de Vasconcelos<br />

Virginie<br />

Raisson<br />

Philippe<br />

Douste-Blazy<br />

Lucy<br />

Alexander<br />

Dominique<br />

Moïsi<br />

Alastair<br />

Campbell<br />

Jack<br />

Lang<br />

Jacques<br />

Attali<br />

Jeremy<br />

Rifkin<br />

Boris<br />

Cyrulnik<br />

Xavier<br />

Verdaguer<br />

Joschka<br />

Fischer<br />

MAGAZINE<br />

HOOFDREDACTEUR - Albert de Booij<br />

REDACTIE - Jacques Geluk (tekst) en het<br />

Speakers Academy ® Team<br />

de sprekers copyrightvrije foto’s aan te leveren. In het geval het foto’s<br />

betreft die beschikbaar zijn gesteld door externe fotografen, vermeldt<br />

Speakers Academy ® de naam van de fotograaf op de foto zelf. In een aantal<br />

gevallen is het wellicht niet mogelijk (geweest) de te achterhalen. Mocht<br />

u menen rechthebbende te zijn van een of meerdere foto’s, neem dan<br />

contact op met Speakers Academy ® via e-mail: info@speakersacademy.nl<br />

in 66 countries<br />

NORWAY<br />

PANAMA<br />

POLAND<br />

PORTUGAL<br />

RUSSIA<br />

SAUDI ARABIA<br />

SERBIA<br />

SINGAPORE<br />

SLOVAKIA<br />

SLOVENIA<br />

SOUTH AFRICA<br />

gs<br />

demy.com<br />

SOUTH KOREA<br />

SPAIN<br />

SURINAME<br />

SWEDEN<br />

SWITZERLAND<br />

TAIWAN<br />

THAILAND<br />

TURKEY<br />

UAE<br />

USA<br />

VATICAN CITY<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE | 17 DE JAARGANG | N O 25 | BEWAAREXEMPLAAR | OPLAGE 75.000<br />

<strong>ACADEMY</strong>®<br />

MAGAZINE <strong>2019</strong><br />

The Conscious Edition<br />

Met bijdragen van dr. Brian Clement, dr.<br />

Matthias Rath, Joey Carbstrong, Heather Mills,<br />

John Perkins, Sailesh Rao, Ty Bollinger,<br />

Fiona Oakes, Andro Vos en Miki Mottes<br />

Kay Formanek<br />

‘Onbewuste vooroordelen beperken diversiteit’<br />

prof. dr. Paul Iske<br />

‘Briljante mislukkingen hebben altijd een<br />

positieve uitkomst’<br />

Mikheil Saakashvili<br />

‘Nieuw recept tegen ongewenste leiders’<br />

prof. dr. ir. Jan Rotmans<br />

‘Over vijftien jaar ben je een sukkel als je<br />

nog gas en geen zonnepanelen hebt’<br />

prof. dr. Thomas Hertog<br />

‘Meesters van het multiversum<br />

ontwikkelen nieuw model van<br />

onze kosmos’<br />

Carolijn Brouwer<br />

Tweevoudig Wereldzeiler van het<br />

Jaar kan niet zonder uitdagingen<br />

prof. dr.<br />

Erik Scherder<br />

‘SAMEN ZINGEN ACTIVEERT ONS BREIN’<br />

Meer dan 50<br />

tópinterviews!<br />

© KEKE KEUKELAAR<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong> ®<br />

BEZOEKADRES<br />

Postbus 22307 Schiedamse Vest 67-71<br />

3003 DH Rotterdam 3012 BE Rotterdam<br />

info@speakersacademy.nl Tel.: +31 (0)10 433 33 22<br />

GRAFISCH ONTWERP<br />

Speakers Academy ®<br />

Don de Bruijn<br />

DRUKWERK<br />

Roularta Printing NV,<br />

Roeselare België<br />

COPYRIGHT<br />

Copyright© 1997-<strong>2019</strong> Speakers Academy ® . Niets uit deze uitgave mag<br />

worden verveelvoudigd en / of openbaar worden gemaakt door middel van<br />

druk, fotokopie, microfilm of op welke wijze dan ook zonder voorafgaande<br />

schriftelijke toestemming van de uitgever. Alle rechten voorbehouden.<br />

Speakers Academy ® heeft de grootst mogelijke inspanning gepleegd om<br />

de copyrights van de geplaatste artikelen en foto’s aan de makers daarvan<br />

te doen toekomen. Speakers Academy ® vraagt de auteurs, fotografen en<br />

De interviews, artikelen en columns zijn van onafhankelijke auteurs.<br />

<strong>ACADEMY</strong> ® <strong>Magazine</strong> neemt een metapositie in ten aanzien van geloof,<br />

religie, gender, ras, seksuele geaardheid en aanvaardt geen enkele<br />

verantwoordelijkheid voor de statements die worden gemaakt. <strong>ACADEMY</strong> ®<br />

<strong>Magazine</strong> heeft vanuit deze onafhankelijk positie mensen uitgenodigd, die<br />

vanuit verschillende gezichtspunten hun visie naar voren brengen.<br />

FOTOSTOCK<br />

Bedrijven of organisaties die fotomateriaal nodig hebben, kunnen tegen<br />

een vergoeding hiervan gebruik maken. U kunt contact opnemen met de<br />

informatiedesk van Speakers Academy ® : fotostock@speakersacademy.nl<br />

TOESTEMMING HERDRUK / GEBRUIK FOTO’S EN ILLUSTRATIES<br />

Voor toestemming van herdruk van artikelen, interviews, columns, foto’s en<br />

illustraties, kunt u contact opnemen met Speakers Academy ® :<br />

magazine@speakersacademy.nl<br />

COLUMNSERVICE<br />

Veel van onze sprekers zijn tevens goede<br />

schrijvers. In een aantal gevallen bestaat<br />

de mogelijkheid om een column te laten<br />

schrijven voor uw personeelsblad, huisorgaan,<br />

verenigingsblad, corporate magazine, jaarverslag,<br />

website, publiekstijdschrift. Ook kunnen wij op<br />

verzoek een column, kort verhaal of gedicht ter<br />

ondersteuning van een congres (laten) verzorgen.<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong> 11

World of Consciousness<br />

In Pursuit of Global Awareness<br />

Bewust zijn is de belangrijkste van alle<br />

kosmische wonderen. Bewustzijn is<br />

onderdeel van alles om je heen. In<br />

de bossen, planten en bergen, in de oceanen,<br />

sterren en de planeten, in alle dieren en niet<br />

in de laatste plaats in jezelf.<br />

Wereldwijd zijn mensen bezorgd over de<br />

manier waarop de mensheid zich ontwikkelt.<br />

Vrouwen en mannen willen niet meer<br />

onwetend worden gehouden, ze hebben<br />

genoeg van onderdrukking en controle. Bij<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong><br />

A<br />

BETTER<br />

WORLD<br />

CHANGE<br />

(YOURSELF)<br />

AWARENESS<br />

KNOWLEDGE<br />

IGNORANCE<br />

KIKI<br />

ALBERT<br />

SOLANGE<br />

ANDREA<br />

DON<br />

VERSCHUUREN DE BOOIJ<br />

DE BOOIJ DEN HARTOG DE BRUIJN<br />

de World of Consciousness zijn we het daar<br />

helemaal mee eens. Daarom committeren we<br />

ons aan het verspreiden van ware, cruciale<br />

informatie. Alleen de juiste informatie kan<br />

verandering veroorzaken.<br />

World of Consciousness is een platform<br />

voor bewuste kennis. We verzamelen<br />

artikelen, video’s, tips en films over de<br />

wetenschap van de geest, spiritualiteit,<br />

cultuur, kunst, muziek, voeding en<br />

gezondheid. Allemaal om u te helpen een<br />

hoger bewustzijnsniveau te bereiken.<br />

worldofconsciousness.com<br />

Sluit je aan bij de World of Consciousness en ontvang elke maand<br />

'vers gedachtevoer', helemaal gratis<br />

‘De wereld is een gevaarlijke plek, niet vanwege kwaadwillenden,<br />

maar door degenen die wegkijken en niets doen’ ALBERT EINSTEIN

World of Consciousness<br />

In Pursuit of Global Awareness<br />

MIND THE MATRIX<br />

World of Conciousness® is co-producent van<br />

de nieuwe televisieserie ‘Mind the Matrix’ in<br />

samenwerking met filmmaker Christianne van Wijk<br />

Dit is de spannendste tijd om in te leven. Als we overschakelen op een nieuwe frequentie zal alles dat eons lang verborgen<br />

was naar de oppervlakte komen. Dat veroorzaakt verwarring, onrust en wijdverbreide paniek. Wees niet bang! Al het<br />

donkere dat naar het licht komt heelt. ‘Mind the Matrix’-de serie kijkt naar hoe we collectief alles heel kunnen maken dat uit<br />

balans is en een nieuwe wereldrealiteit kunnen realiseren. De aard daarvan is gekenmerkt door zelf-organisatie, liefhebben,<br />

compassie en harmonie. Dit is onze kans over te stappen naar en te blijven in een positieve tijdlijn.<br />

DE SERIE WORDT IN DE ZOMER VAN <strong>2019</strong> UITGEBRACHT<br />

TOPICS:<br />

Onze huidige staat van bewustzijn<br />

De invloed van bestaande media op onze<br />

geestesgesteldheid<br />

Het belang van een gezonde omgeving<br />

en een gezond voedingspatroon voor een<br />

optimale ervaring van het mens zijn<br />

Zorgen voor ouderen en kinderen. Een<br />

betere wereld begint bij de manier waarop<br />

we onze kinderen opvoeden en scholen<br />

Dieren. Hoe ziet hun reis er uit en wat<br />

willen ze ons vertellen? Wat doet het<br />

eten van vlees met ons op lichamelijk en<br />

spiritueel niveau?<br />

De noodzaak voor een integrerende<br />

benadering van genezing<br />

Nieuwe paradigma-uitvindingen die in<br />

harmonie zijn met de aarde<br />

Het probleem met moderne relaties<br />

verandert ons perspectief op wat gezonde<br />

relaties zijn<br />

Hedendaagse politiek, bankieren en<br />

bedrijven en de noodzaak om over te<br />

schakelen naar een cyclische 'mindset'<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong> 13<br />

© COURTESY CHRISTIANNE VAN WIJK | DRONE IMAGE

BEZOEK ONZE NIEUWE WEBSITE<br />

speakersacademy.com<br />

BOOK A SPEAKER<br />

AFGESTEMD OP UW WENSEN<br />

14<br />

Meer info. Hot topics. Sneller vinden.<br />

GEOPTIMALISEERD VOOR SMARTPHONE, TABLET EN COMPUTER<br />

Ontwikkelen is cruciaal, privé of als je ondernemer bent. Maar hoe weet je dat je nieuwe kansen kunt grijpen op het moment<br />

dat ze zich aandienen? Een van de meest effectieve manieren is het bijwonen van inspirerende lezingen. Speakers Academy®<br />

werkt al meer dan 20 jaar samen met de beste sprekers, wereldwijd. Consultants begeleiden u bij het selecteren van de juiste<br />

spreker voor elk evenement uit een portfolio van meer dan 25.000 sprekers.<br />

Meest ervaren team van consultants +25.000 sprekers wereldwijd Meer dan 20 jaar ervaring Service van de hoogste kwaliteit<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong><br />

speakersacademy.com

World of Consciousness<br />

In Pursuit of Global Awareness<br />

Climate Change<br />

In search of the truth<br />

by professor Guus Berkhout<br />

Bestel het 'special report' van prof. dr. ir. Guus Berkhout<br />

Bestel via info@speakersacademy.nl, er zijn geen kosten aan verbonden<br />

This essay is a revised and extended version of the essay ‘Climate Change, Broadening the<br />

Horizons’ that was published by the Global Warming Policy Foundation, London 2017.<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong> 15

‘Samen zingen<br />

activeert ons brein’<br />

NEUROPSYCHOLOGIE<br />

Zingen, vooral met elkaar, geeft kracht. Met muziek bezig zijn stimuleert hersenfuncties en heeft fysiologisch<br />

gunstige effecten, bijvoorbeeld op het hart. Dr. Erik Scherder heeft er een boek over geschreven, ‘Singing in the<br />

brain'. Op aanraden van André Rieu is inmiddels een ‘light’-versie verschenen, met minder wetenschap en nog<br />

meer leuke verhalen. Zijn boek krijgt ook dit jaar een vervolg in het theater. Gelukkig oud worden speelt zich<br />

eveneens af in het brein. Daarover heeft Scherder de EO-televisieserie ‘Het geheim van Methusalem’ gemaakt, mét<br />

een persoonlijke noot. Dit jaar komt er een nieuwe reeks, die ook maatschappelijker onderwerpen behandelt.<br />

De jeugdige, 67-jarige neuropsycholoog<br />

dr. Erik Scherder reizen door het brein in woord en klank herinneringen, die door hun ziekte niet zijn<br />

In <strong>2018</strong> heeft Erik Scherder muzikale in contact kunnen komen met hun vroege<br />

speelt sinds kort viool. “Drie gemaakt, met onder anderen de jonge pianist<br />

Nikola Meeuwsen (2002) in de Kleine<br />

aangetast.<br />

jaar geleden ben ik ermee<br />

begonnen. Het afgelopen Zaal van De Doelen in Rotterdam. Dit jaar ALZHEIMER<br />

jaar heeft dat door de hectiek even stilgelegen,<br />

doet hij het een aantal keren samen met Alzheimer Nederland heeft onlangs<br />

maar rond de kerstdagen heb ik het weer<br />

opgepakt. Ik heb het idee dat vioolspelen mij<br />

ook in algemene zin wat scherper maakt.<br />

De inspanning, het leren lezen van muzieknoten.<br />

Het lijkt erop dat ik wat makkelijker<br />

kan onthouden, maar zeg er direct bij dat je<br />

naar jezelf toe altijd wat subjectiever bent.<br />

Daarom kan ik aan dit persoonlijke gevoel<br />

geen wetenschappelijke inhoud geven”, zegt<br />

Scherder. Feit is echter dat muziek een positief<br />

effect heeft op de verbindingen tussen<br />

verschillende hersengebieden. Dat blijkt bijvoorbeeld<br />

tijdens stressvolle momenten in<br />

de dagelijkse zorg. In de wachtkamer van artsen<br />

of bij de eerste hulp en de afdeling intensieve<br />

zorg in ziekenhuizen. “Daar zie je dat<br />

de bloeddruk daalt en de ademhaling verbetert<br />

wanneer iemands favoriete muziek te<br />

horen is. Zoek haar of zijn ‘playlist’ op. Dat is<br />

belangrijk!” Hoe dat werkt vertelt hij ook dit<br />

jaar onder de noemer ‘Science meets music’<br />

tijdens een aantal concerten in het hele land.<br />

pianist Jan Vayne. “Het is een een-tweetje.<br />

Hij speelt, ik leg uit. Op 8 februari ook<br />

met vier bijzondere koren, bestaande uit afasie-,<br />

Parkinson-, Alzheimer- en kankerpatiënten.<br />

Ik vertel dan tussendoor wat zich bij<br />

die ziektebeelden voordoet in het brein en<br />

waarom zingen een positief effect heeft, bijvoorbeeld<br />

op de hersenfuncties. Al was het<br />

maar omdat het stress vermindert. Chronische<br />

stress heeft een negatief effect op allerlei<br />

gebieden, waaronder de hippocampus die<br />

essentieel is voor de werking van ons geheugen.<br />

Die wordt door de stress kleiner en gaat<br />

onderuit, waardoor je minder goed kunt<br />

onthouden. Door naar muziek te luisteren<br />

neemt de hippocampus weer in volume toe.<br />

Nostalgische muziek is het beste, omdat de<br />

hippocampus een rol speelt bij het geheugen.<br />

Het roept herinneringen op en laat je<br />

mijmeren over vroegere tijden of mooie<br />

momenten met je geliefden.” Dat is ook de<br />

reden waarom mensen met dementie weer<br />

onderzoek naar buiten gebracht waaruit<br />

blijkt dat muziektherapie één van de weinige<br />

therapieën is die een positief effect heeft<br />

op mensen met vormen van dementie. Dat<br />

bevestigt de bevindingen van Erik Scherder<br />

en andere wetenschappers. Kan muziek<br />

luisteren, naast meer bewegen (wat heel erg<br />

goed is voor lichaam én geest, zoals Scherder<br />

beschrijft in ‘Laat je hersenen niet zitten’)<br />

en gezond eten Alzheimer en andere vormen<br />

van dementie vertragen? “Deze ziekte is niet<br />

te voorkomen, maar je kunt wel de risico’s<br />

op het krijgen ervan verlagen. Studies laten<br />

zien dat als iedereen in de wereld een actieve<br />

leefstijl zou hebben, dat in 2050 zestien miljoen<br />

mensen met Alzheimer zou schelen.<br />

Hart- en vaatziekten en hoge bloeddruk zijn<br />

de grote boosdoeners en daar kunnen mensen<br />

zelf veel aan doen door veel te bewegen,<br />

een gezond dieet te volgen, niet te roken em<br />

matig te drinken. Ook sociale contacten zijn<br />

heel belangrijk om de geest langer gezond<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong>

prof. dr. Erik Scherder<br />

Tekst: Jacques Geluk | Fotografie: Erik Kottier<br />

‘Door naar muziek te<br />

luisteren neemt het volume<br />

van de hippocampus weer toe’<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong> 17

NEUROPSYCHOLOGIE<br />

te houden. De ziekte helemaal vermijden kan niet. We kennen allemaal<br />

mensen die ondanks een gezonde leefstijl toch Alzheimer hebben<br />

gekregen.”<br />

‘WEER GREEP OP MIJN LEVEN’<br />

“Vooral zingen in koren, zoals tijdens die concerten, laat zien hoeveel<br />

kracht het oplevert als je met elkaar zingt. Koorleden stemmen<br />

zich op elkaar af en synchroniseren hun zang, waardoor activiteit in<br />

hersengebieden ontstaat die ook een rol speelt bij zelfregulatie, autonomie<br />

en zelfreflectie. Neurale netwerken die jou de indruk geven dat<br />

je de regie hebt, zijn dezelfde die een rol spelen bij het zingen in een<br />

koor. Mensen leven er dus van op als die netwerken geactiveerd zijn.<br />

Kankerpatiënten zeggen bijvoorbeeld: ‘Sinds ik in het koor zing heb<br />

ik het idee dat ik zelf een actieve rol speel in mijn herstel. Dat ik niet<br />

alleen chemokuren onderga, maar ook weer gewoon meedoe en een<br />

beetje greep op mijn leven heb gekregen’.” Scherder geeft nog een paar<br />

voorbeelden. “De dag na de aanslagen op de Kerstmarkt in Berlijn en<br />

de concertzaal Bataclan in Parijs zag je mensen op die plekken de volgende<br />

dag samen zingen. Ook na de aanslag in Manchester tijdens<br />

een optreden van Ariane Grande zongen jonge mensen. Hetzelfde<br />

zie je in voetbalstadions, bij begrafenissen en huwelijken. Samen zingen<br />

heeft een enorme verbindende kracht.” Dat komt volgens Scherder<br />

onder andere door oxytocine, een neuropeptide die als hormoon<br />

en neurotransmitter fungeert en mogelijk een rol speelt bij het verbinden<br />

van sociale contacten met gevoelens van plezier. “Dit knuffelhormoon<br />

komt ook vrij als je in groepen met elkaar zingt en voedt een<br />

soort gemeenschappelijke kracht die ervoor zorgt dat je wilt meedoen<br />

of je beter en sterker voelt.”<br />

LICHTE VERSIE BOEK<br />

Het boek ‘Singing in the brain’, over de unieke samenwerking tussen<br />

muziek en de hersenen, loopt goed. Er zijn ongeveer 30.000 exemplaren<br />

verkocht. “Dat is al heel mooi. Dankzij André Rieu, met wie ik<br />

een leuk contact heb, is in <strong>2018</strong> een ‘light’-versie uitgebracht, die binnenkort<br />

ook in het Engels verschijnt. Hij vond de titel van het boek<br />

geweldig, maar de inhoud te technisch. ‘Die wetenschap wil niemand<br />

lezen’, zei hij. ‘Je moet een kleinere versie maken met leuke verhalen’.<br />

Met dit advies heb ik met de uitgever gesproken en nu zijn er twee.<br />

De zwaardere versie blijft overigens toch goed lopen.” Op televisie<br />

heeft Erik Scherder in <strong>2018</strong> drie ‘MAX Masterclasses’ gegeven over<br />

muziek, stress en taal.<br />

GEZOND OUD WORDEN<br />

In de EO-televisieserie ‘Het geheim van Methusalem’ is Scherder<br />

vorig seizoen op zoek gegaan naar een zinvolle en gelukkige oude dag,<br />

een onderwerp dat hem ook persoonlijk zeer aanspreekt. Het woord<br />

pensioen komt niet in zijn vocabulaire voor. Toch is het niet zijn idee<br />

geweest het programma te maken. “Nee! Ik werd gebeld. De EO was<br />

18<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong><br />

bezig het programma-idee te ‘pitchen’ bij de baas van de NPO, die er<br />

uiteindelijk een klap op gaf. Het idee was wat te doen met 60-, 80- en<br />

100-jarigen,met mij, niet als wetenschapper, maar als ondervrager en<br />

onderzoeker. Iemand die de wereld rondreisde en oude mensen zou<br />

vragen naar hun geheim. Dat vond ik een goed idee, omdat het helemaal<br />

past bij mijn onderzoekslijnen. Het probleem was dat ik moest<br />

vliegen. Ik had al dat al vier jaar niet gedaan, was er klaar mee en dorst<br />

het eigenlijk niet meer aan. Thuis kreeg ik het advies er niet aan te<br />

beginnen, omdat ze wisten dat ik er nachten wakker van zou liggen.<br />

Dat was ook zo. Uiteindelijk was het heel leuk om te doen.” In de serie<br />

ontmoet hij onder anderen een 91-jarige barvrouw en een 106-jarige<br />

vrouw die met haar bijna 100-jarige vriend een tuincentrum bezoekt,<br />

loopt hij mee op een dementie-afdeling en belandt hij bij vakantievierende<br />

senioren op een camping. In het buitenland bezoekt hij<br />

Europese kampioenen oud worden op het Griekse eiland Ikaria en<br />

onderzoekt hij op IJsland het Viking genenmysterie.”<br />

‘ALTIJD BEZIG BLIJVEN’<br />

Scherder is oprecht verbaasd als een zeer gezonde vrouw van begin<br />

zeventig zegt dat ze op haar 81ste wil ophouden met leven? “Ik vroeg<br />

haar hoe ze dat nu al kan weten. Ze antwoordde dat haar ouders<br />

dement waren en dat de kans dat dit bij haar niet zo zou zijn haar niet<br />

uitmaakte. ‘Dan stap ik eruit’. Dat ging mij net te ver. Een deel van de<br />

mensen zal dat met mij eens zijn en ook denken ‘Waar slaat dit op?’,<br />

maar anderen zullen het prima vinden als die vrouw die keuze maakt.”<br />

Door zijn reis is Scherder gesterkt in zijn idee dat je altijd bezig moet<br />

blijven. Als het werk ophoudt moet er iets anders voor in de plaats<br />

komen. “Als ik ga zitten en niets meer doe ga ik vanzelf achteruit.”<br />

Het is duidelijk dat Erik Scherder in de hoogste versnelling verdergaat<br />

en ondanks zijn vliegangst een vervolgserie gaat maken. “Ergens<br />

in de komende maanden gaan we draaien. Deze keer gaat het niet<br />

alleen over ouder worden, maar komen ook allerlei maatschappelijke<br />

onderwerpen aan de orde. Over verwachtingen en dromen die niet in<br />

vervulling gaan, bijvoorbeeld omdat mensen gewoon pech hebben.<br />

We focussen op de dagelijkse dingen.”<br />

In een recent interview heeft Erik Scherder op de vraag wat zijn<br />

grootste angst is, geantwoord dat hij bang is om dood te gaan en dat<br />

dit alles te maken heeft controleverlies: ‘Ik ben best hypochondrisch,<br />

vooral ‘s nachts. Als ik overdag hoofdpijn heb is dat gewoon zo. Wanneer<br />

dat ’s nachts gebeurt ben ik bang dat ik een hersentumor heb’.<br />

Nu zegt hij: “Ja, ja, ja. Hersentumor is ietsje aangezet, maar zo voel ik<br />

het wel. ’s Nachts ben ik altijd veel ongeruster. Dan maak ik me zorgen,<br />

vraag ik me af welke kant het uitgaat, of zal verergeren of gewoon<br />

wegzakken. Overdag ben ik aan het werk, heb ik het druk. Dan kan<br />

ik bijvoorbeeld buikpijn hebben, maar die trekt vanzelf weer weg. Ik<br />

sta er vaak niet eens bij stil. Ik denk dat veel mensen dat hebben. Een<br />

van de afleveringen in de nieuwe serie gaat over het dagelijkse tobben<br />

en piekeren. ‘Heb ik dit als enige of hebben anderen het ook?’ ‘Ga

NEUROPSYCHOLOGIE<br />

ik naar de dokter of niet?’ Wat niet weet, wat<br />

niet deert. Dat is een beetje struisvogelpolitiek.<br />

We zoeken geen excessen, maar dagelijkse<br />

dingen die mensen laten zien dat we<br />

daar allemaal last van hebben en welke rol<br />

de hersenen daarbij spelen.”<br />

PERSOONLIJKE VERHALEN<br />

Doordat Scherder vertelt over zijn eigen<br />

ervaringen, maakt wat hij vertelt over de<br />

werking van het brein en de effecten daarvan<br />

nog geloofwaardiger en sterker. Hij snapt als<br />

deskundige hoe het in het brein werkt en kan<br />

oplossingen bedenken, zelfs dan lukt het ook<br />

hem niet altijd te veranderen. “Mensen zeggen<br />

vaak: ‘U weet wat er gebeurt, toch heeft<br />

u er last van, hoe kan dat?’ Sommigen zeggen<br />

dan dat ze daardoor gerustgesteld zijn.<br />

‘Als u het niet kunt oplossen, kan ik het ook<br />

niet. Dan hoef ik mij er ook niet druk over<br />

te maken. Daarna lopen ze vrolijk door.”<br />

Toch heeft Scherder zich voor de opnamen<br />

van de eerste serie voorzichtig afgevraagd<br />

of hij die persoonlijke ideeën en gevoelens<br />

wel moest laten zien in het programma. “De<br />

omroep dacht dat het voor de kijker makkelijker<br />

zou zijn. We zijn er schoorvoetend<br />

mee begonnen, maar dat ging steeds makkelijker.<br />

Mensen spreken me op straat juist<br />

op dat persoonlijke element aan.” Scherder<br />

besluit het interview met een positieve eindconclusie:<br />

“Het mooie is dat ons eigen brein<br />

kan helpen positief oud te worden! Ik raak<br />

elke keer weer in vervoering van de werking<br />

van onze hersenen!” Hij kan het weten.<br />

Boek Erik Scherder bij<br />

Speakers Academy ®<br />

info@speakersacademy.nl<br />

© ERIK KOTTIER<br />

‘Als het werk ophoudt moet er iets anders<br />

voor in de plaats komen’<br />

Prof. dr. Erik J.A. Scherder is sinds 2007 hoogleraar aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Scherder is gediplomeerd fysiotherapeut en<br />

heeft aan de VU de studie psychologie gevolgd, met als specialisatie neuropsychologie, waarin hij in 1995 is gepromoveerd. In 2002<br />

is hij benoemd tot bijzonder hoogleraar aan de VU en in 2004 tot hoogleraar aan de RUG in Groningen.<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong> 19

Mikheil Saakashvili<br />

Tekst: Jacques Geluk | Fotografie: Rianne Noordegraaf<br />

‘Wanneer Poetin mij fysiek wil<br />

pakken, lukt hem dat toch wel’<br />

20 SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong>

GEO-POLITIEK<br />

Nieuw recept tegen<br />

ongewenste leiders<br />

Mikheil Saakashvili, de voormalige president van Georgië en vroegere gouverneur van Odessa, Oekraïne,<br />

zet sinds 25 februari <strong>2018</strong> zijn strijd tegen corruptie en voor hervormingen en directe democratie in beide<br />

landen voort. Vanuit Nederland. Zijn vrouw, Sandra Roelofs, is Nederlandse, maar woont met hun jongste<br />

zoon gedeeltelijk in Georgië, het land waar hem een gevangenisstraf boven het hoofd hangt. Volgens<br />

Mikheil Saakashvili is het echter de Russische president die hem meer dan wie ook haat, zelfs meer dan<br />

de Oekraïense leider Petro Porosjenko. “Wanneer Poetin mij fysiek wil pakken, lukt hem dat toch wel. Ik<br />

loop zonder lijfwachten op straat, ga uit eten en besef dat Novitsjok, het dodelijkste gifgas ter wereld,<br />

tegenwoordig makkelijk te transporteren is.”<br />

In hartje Amsterdam woont Mikheil<br />

Saakashvili nu. Alweer bijna een jaar. Hij<br />

heeft het druk met het leiden van zijn<br />

oppositiebeweging en weet zich gesteund<br />

door vele landgenoten en Oekraïners, die<br />

hem wekelijks met miljoenen tegelijk volgen<br />

via Facebook of hem aanklampen op straat.<br />

Sinds hij weg is, verdampt de economische<br />

groei in Georgië en stijgen de misdaadcijfers<br />

weer. Daar en in Oekraïne neemt ook de<br />

corruptie weer toe. Werk genoeg dus. En lastig.<br />

Oost-Europese leiders houden niet van<br />

hervormingen en meer democratie, want<br />

dat betekent vrijwel altijd dat hun macht en<br />

invloed afneemt. Na dit gesprek, in een voor<br />

Amsterdam unieke stadstuin, wacht hem<br />

een Skype-interview met een belangrijk<br />

nieuwsmedium uit Oekraïne. “Ik reis veel<br />

en mensen zoeken me hier op. In Polen ontmoet<br />

ik binnenkort een Georgische groep,<br />

onder wie een presidentskandidaat voor de<br />

verkiezingen van oktober. Daar organiseer<br />

ik ook een groot congres voor directe democratie<br />

in Oekraïne, waarbij ik pleit voor elektronische<br />

stemsystemen. In oktober houd<br />

ik, onder auspiciën van Speakers Academy®,<br />

een keynote speech voor 2.000 studenten<br />

van de Tilburg Universiteit over hoe ik de<br />

toekomst zie van de Oost-Europese regio”,<br />

vertelt hij. Inmiddels kan hij erop terugkijken,<br />

maar hij heeft het nog steeds even druk.<br />

De strijd is nog lang niet gestreden.<br />

CULTUURSCHOK<br />

Zijn verhaal – tot het moment dat hij als<br />

stateloos burger, met een voorlopige Nederlandse<br />

verblijfsvergunning, vanuit Amsterdam<br />

zijn beweging leidt – is spannend, bijna<br />

een filmscript. Terwijl hij een glas Aloë Vera<br />

inschenkt, begint Saakashvili te vertellen:<br />

“In 1998 won ik een Sovjet studentenwedstrijd.<br />

Ik had de meeste kennis over de Verenigde<br />

Naties, dus werd ik als beloning naar<br />

Den Haag gestuurd om een conferentie bij te<br />

wonen op Scheveningen. Dat was mijn eerste<br />

buitenlandse reis en meteen een grote cultuurschok.<br />

Mijn vrouw Sandra ontmoette ik<br />

in Straatsburg, waar wij beiden mensenrechten<br />

studeerden. Zij was toen al een keer in<br />

Georgië geweest, waar zij deel uitmaakte van<br />

een humanitaire missie.” Samen studeren ze<br />

rechten in New York, voordat ze in 1995<br />

verhuizen naar zijn geboorteland Georgië,<br />

waar Saakashvili eerst parlementslid en later<br />

minister van Justitie wordt voor de partij van<br />

Edoeard Sjevardnadze. Hij neemt ontslag en<br />

gaat verder als oppositieleider, als die zijn<br />

anti-corruptiewetsvoorstel weigert te steunen.<br />

In 2003 leidt Saakashvili de Rozenrevolutie,<br />

die uiteindelijk leidt tot Sjevardnadzes<br />

vertrek.<br />

Van 2004 tot 2013 is Mikheil Saakashvili,<br />

met een korte onderbreking, president<br />

van Georgië. Het gaat negen jaar goed met<br />

het land, hoewel grote buur Rusland voor<br />

de nodige onrust zorgt. Om het zachtjes<br />

uit te drukken. “Wij waren het enige voorbeeld<br />

van succesvolle postcommunistische<br />

economische en politieke hervormingen in<br />

de voormalige Sovjet-Unie. Die geslaagde<br />

transformatie maakte Poetin bang. De Georgische<br />

economie groeide bijna 400 procent<br />

tijdens de negen jaar dat ik president was.<br />

Dat was uniek in de wereld, zeker gezien<br />

de Russische aanval op ons land tijdens die<br />

periode en de wereldwijde economische crisis.<br />

Cijfers staven dat. In de Business Index<br />

van de Wereldbank waren wij vijf jaar lang<br />

’s werelds nummer één hervormer, waardoor<br />

we in die lijst opklommen van de 127ste<br />

naar de negende plaats. Van een falende staat<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong> 21

GEO-POLITIEK<br />

‘Slechts één persoon zei tegen me dat ik<br />

mijn problemen niet in Nederland moest<br />

importeren’<br />

werd Georgië een functionerende democratie<br />

en bovendien wat misdaadcijfers betreft<br />

het veiligste land van Europa.” In het Westen<br />

is Saakashvili geprezen om zijn beleid, zeker<br />

in de beginperiode. In eigen land ook, maar<br />

rond zijn herverkiezing voor een tweede<br />

termijn (januari 2008) – die volgt op een<br />

turbulente periode – wordt de anti-corruptiestrijder<br />

door de oppositie zelf beschuldigd<br />

van fraude en corruptie.<br />

SAAKASHVILI VERSUS<br />

POETIN<br />

Na negen jaar, wat lang is in dat deel<br />

van de wereld, verliest Mikheil Saakashvili<br />

verkiezingen en volgt een vreedzame<br />

machtswisseling. “We verloren, doordat<br />

zelfs wanneer je een succesvolle hervormer<br />

bent mensen op een gegeven moment klaar<br />

met je zijn. Bovendien hebben we het langer<br />

uitgehouden dan verwacht”, lacht hij. “Maar<br />

vooral doordat we het moesten opnemen tegen<br />

de Russische machine die de verkiezingen,<br />

net als in Amerika, beïnvloedde. De Russen<br />

haalden dezelfde trucs uit: cyberaanvallen,<br />

nepnieuws, massapropaganda, provocaties,<br />

zelfs moord. Tegen Russische oligarchen die<br />

speciaal voor deze verkiezingen twee miljard<br />

dollar van Poetin hadden ontvangen, die er<br />

zelf ook enorm veel geld aan spendeerde,<br />

konden we als klein land zonder grote<br />

financiële reserves, niet op.” Saakashvili<br />

heeft tijdens zijn regeerperiode meer dan<br />

dertig ontmoetingen met Poetin. “Hij was<br />

en is gefascineerd door mij, waardoor hij<br />

mij gemiddeld vaker ontmoette dan zijn<br />

andere buren. Poetin gaf zelfs samen met<br />

mij persconferenties en ging geregeld met<br />

mij in debat, wat heel ongebruikelijk is.”<br />

Het probleem is volgens de Georgische<br />

ex-president dat Poetin en de zijnen de Sovjet-<br />

Unie terug willen, wat het samenvallen van<br />

hun belangen onmogelijk maakte. “Daarom<br />

22<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong><br />

gedroeg hij zich als een concurrent, ook al<br />

is Georgië vele malen kleiner dan Rusland.”<br />

Hij denkt even na en zegt dan: “Hij herinnert<br />

mij zich vast als een harde, niet te breken<br />

opponent.”<br />

OORLOG EN OEKRAÏNE<br />

Georgische troepen trekken in augustus<br />

2008 Zuid-Ossetië binnen, internationaal<br />

gezien als een afvallige regio, waarna de<br />

Russen ten strijde trekken ‘om Osseten<br />

met Russische paspoorten te beschermen’.<br />

Volgens Mikheil Saakashvili heeft<br />

Vladimir Poetin Georgië aangevallen met<br />

een leger van 100.000 man. “De Russen<br />

bombardeerden ons, voerden aanvallen uit<br />

met de Zwarte Zee-vloot en bezetten steeds<br />

meer gebieden, sommige controleerden ze<br />

al voor deze oorlog. Het lukte hen niet onze<br />

hoofdstad Tblisi in te nemen. Ook konden ze<br />

onze hervormingen niet ongedaan maken.”<br />

Zelfs na Saakashvili’s vertrek als president<br />

kan Poetin niet stoppen met praten over<br />

zijn buurman. “Hij noemde mijn naam tien<br />

keer tijdens zijn jaarlijkse persconferentie in<br />

december 2017, hij mag me niet, misschien<br />

ook wel doordat een Georgische oligarch,<br />

die de grootste private aandeelhouder is van<br />

Gazprom, mij niet waardeert.” Maar hoe zit<br />

het dan met zijn oude studievriend Petro<br />

Porosjenko, de president van Oekraïne en een<br />

oligarch? “Hij benoemde mij tot gouverneur<br />

van de belangrijkste regio, Odessa, omdat<br />

niemand anders dat wilde gezien de<br />

toenmalige moeilijke politieke situatie. Het<br />

lukte mij die te stabiliseren en begon met<br />

hervormingen, tot de lokale maffia dacht dat<br />

ik inging tegen hun belangen. Ze lobbyden<br />

bij Porosjenko en ineens was iedereen tegen<br />

mij. Ik nam ontslag, omdat het werken mij<br />

onmogelijk was gemaakt. Op een gegeven<br />

moment werd de Oekraïense nationaliteit<br />

mij afgenomen terwijl ik op bezoek was in de<br />

Verenigde Staten. Het lukte Oekraïne weer<br />

binnen te komen. Doordat ik bij de grens<br />

werd onthaald door duizenden supporters,<br />

lieten de grenswachten me door. Intussen<br />

begonnen ze een strafzaak tegen mij. De<br />

overheid beschuldigde mij van het willen<br />

plegen van een staatsgreep en samenzweren<br />

met de Russen. Dat is het meest cynische dat<br />

je over mij kunt zeggen. De Russen haten me<br />

immers nog meer dan sommige Oekraïners!<br />

Ze arresteerden mij, maar na massaprotesten<br />

ben ik weer vrijgelaten dankzij een rechter<br />

die tegen de regering inging. Drie maanden<br />

later ontvoerden persoonlijke lijfwachten<br />

van Porosjenko me in het centrum van Kiev.<br />

Documenten bevestigen dat. Ze stopten me<br />

in een bus, daarna in een helikopter waarmee<br />

ze boven de stad anderhalf uur rondvlogen,<br />

en ten slotte zetten ze op een vliegtuig dat me<br />

het land uitbracht. Ik kwam in Polen terecht<br />

en vertrok de volgende dag naar Nederland.”<br />

Saakashvili zegt dat niet alleen Porosjenko<br />

verantwoordelijk is voor de manier waarop<br />

hij is behandeld. “Er is een groep oligarchen<br />

die mij absoluut haat. Daarom ben ik uit<br />

Oekraïne verdreven. Ik verkeer in een<br />

unieke situatie. In feite ben ik geen politieke<br />

vluchteling, want ik verschuil me niet om<br />

vervolging in eigen land te voorkomen. Ik<br />

wilde juist terug naar Georgië en Oekraïne.<br />

Ik stond er zelfs op, ook al hadden beide<br />

landen mij in strafzaken veroordeeld. Toch<br />

zeiden ze: ‘Blijf waar je bent’.”<br />

OPNIEUW PRESIDENT?<br />

Op de vraag of hij opnieuw president van<br />

Georgië zou willen zijn, mocht die mogelijkheid<br />

zich ooit voordoen, antwoordt Mikheil<br />

Saakashvili in een omtrekkende beweging.<br />

“Ik speel nog steeds een belangrijke rol in<br />

Georgië en Oekraïne, maar meer als een<br />

regionale leider. Ik zie wel welke kansen zich<br />

voordoen en welke rol ik in de transforma-

GEO-POLITIEK<br />

tie kan spelen. Een hoge positie is niet per se<br />

nodig, omdat er tegenwoordig veel manieren<br />

zijn om het publiek in beweging te krijgen.<br />

Ik heb al verteld over de vele interviews<br />

die ik doe, de congressen waar ik spreek en<br />

de kracht van Facebook, maar ik ben ook<br />

betrokken bij een nieuw project over directe<br />

democratie. In landen waar corrupte autoriteiten<br />

hun volk hebben verraden moeten<br />

mensen de gelegenheid krijgen ongewenste<br />

leiders vaker weg te sturen door hen elke vier<br />

of vijf jaar elektronisch te laten stemmen.<br />

Zo kunnen de inwoners zorgen voor wetten<br />

die ze zelf belangrijk vinden.” De motivatie<br />

om in welke hoedanigheid ook actief<br />

te blijven strijden voor verbeteringen in<br />

Oekraïne en Georgië zit in zijn DNA, zeker<br />

nu hij constateert dat – hoewel de blik op<br />

het Westen gericht blijft – zijn erfenis nog<br />

grotendeels intact is, maar zijn hervormingen<br />

wel aan sleet onderhevig zijn. “Inmiddels<br />

leeft een kwart van de Georgiërs weer<br />

onder de armoedegrens en hebben 700.000<br />

mensen het land verlaten en verruild voor<br />

Europa. Sandra woont daar nog steeds. Zij is<br />

er heel populair. Ze spreekt de taal vloeiend,<br />

heeft vrijwel elk afgelegen plattelandsgebied<br />

bezocht en leidt een liefdadigheidsstichting.<br />

Ook heeft ze veel gedaan voor de gezondheidszorg<br />

en een screeningprogramma voor<br />

borstkanker opgezet. Voor haar komst liet<br />

geen enkele vrouw haar borsten controleren.<br />

Dat was een soort taboe en jammer, want het<br />

sterftecijfer was hoog. Ook de kindersterfte<br />

heeft ze enorm omlaag gekregen, maar die is<br />

‘Van een falende<br />

staat werd<br />

Georgië een<br />

functionerende<br />

democratie’<br />

inmiddels weer verdubbeld.” Ook in Nederland<br />

kennen veel mensen Mikheil en Sandra.<br />

De NPO heeft een documentaire over haar<br />

uitgezonden en beiden zijn vaak op televisie<br />

geweest. “Ze kennen het verhaal over mijn<br />

vervolging in Oekraïne. Ze zijn solidair. Veel<br />

mensen komen naar me toe en zeggen dat ze<br />

blij zijn dat ik hier vreedzaam kan leven en<br />

niemand me lastigvalt. Dat is fijn. Slechts één<br />

persoon zei tegen me dat ik mijn problemen<br />

niet in Nederland moest importeren.”<br />

EUROPA’S ZWAKTE<br />

Voor de laatste keer komt het gesprek op<br />

Poetin, omdat hij eerder heeft gezegd dat de<br />

Europese leiders zwakte tonen tegenover<br />

de Russische president. “Het gaat beter”,<br />

zegt Sakaashvili. “Na wat is gebeurd met de<br />

MH17 en in Oekraïne zijn ze realistischer<br />

geworden. Nadat Rusland de Krim had<br />

geannexeerd heb ik gedebatteerd met Federica<br />

Mogherini, een Italiaanse politica die lid<br />

is van de Europese Commissie. Ik vroeg haar<br />

waarom zij niets deed om te voorkomen dat<br />

Rusland nog meer gebied zou annexeren. Ze<br />

antwoordde: ‘Moeten wij Rusland dan bombarderen?’,<br />

waarop ik sarcastisch opmerkte:<br />

‘Dan moet je wachten tot ze jou bombarderen’.<br />

Het gaat niet over wel of niet bombarderen,<br />

maar over het inkapselen van een<br />

probleem. Laat zien dat het je kan schelen.<br />

Door niets te doen om een oorlog te voorkomen,<br />

provoceer je de agressor juist. Als<br />

je een krokodil voedt, bijt die uiteindelijk<br />

je hoofd eraf.” Mikheil Saakashvili kijkt op<br />

zijn horloge, het volgende interview wacht,<br />

maar tot besluit nog even een blik op Amerika.<br />

De zakenman Trump heeft Georgië<br />

bezocht en het land een voorbeeld voor de<br />

wereld genoemd. Daar is hij trots op. Later<br />

heeft hij samen met Trump Broadway-musicals<br />

bezocht. “Hij staat met beide benen op<br />

de grond, onderschat hem niet. Ik was een<br />

van de weinigen die geloofde dat hij de presidentsverkiezingen<br />

zou winnen. Maar ik was<br />

en ben ook goede vrienden met Bill en Hillary<br />

Clinton. Het is jammer dat zij geen deel<br />

meer uitmaken van de Amerikaanse politiek,<br />

maar ik constateer dat de elitepolitiek<br />

die Hillary vertegenwoordigde is verzwakt.”<br />

Boek Mikheil Saakashvili exclusief bij<br />

Speakers Academy ®<br />

info@speakersacademy.nl<br />

Mikheil Saakashvili was van begin 2004 tot 2013 president van Georgië en van<br />

mei 2015 tot november 2016 gouverneur van de regio Odessa in Oekraïne. In de<br />

zomer van 2017 werd hij stateloos en kwam hij uiteindelijk in Nederland terecht.<br />

Niet onlogisch. Doordat hij is getrouwd met Sandra Roelofs uit Terneuzen, die<br />

hij ontmoette tijdens een mensenrechtenstudie in Frankrijk, kreeg hij in februari<br />

<strong>2018</strong> een verblijfsvergunning in het kader van de gezinshereniging. Saakashvili<br />

studeerde Internationaal recht in Oekraïne en aan het Internationaal Instituut<br />

voor de Mensenrechten in Straatsburg. In New York, waar hij samen met Roelofs<br />

naartoe vertrok, studeerde hij rechten om daarna als advocaat te gaan werken in<br />

de Verenigde Staten. In 1995 verhuisde het echtpaar, dat twee zonen heeft, naar<br />

Georgië. Saakashvili is een begenadigd spreker over onderwerpen als de bewogen<br />

geschiedenis van en huidige situatie in Oekraïne en Georgië, de relatie met de<br />

Verenigde Staten, politiek in het algemeen en de mensenrechten.<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong> 23

© SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® | WALTER KALLENBACH<br />

‘De uitdagingen waarvoor de<br />

mondiale samenleving staat,<br />

vragen om nieuwe allianties’<br />

24<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong>

MAATSCHAPPIJ EN DUURZAAMHEID<br />

Ex-premier steeds<br />

invloedrijker<br />

De populariteit van adviseur en bestuurder Jan Peter Balkenende is verdubbeld. In de Top 200 van<br />

invloedrijkste Nederlanders, die in december <strong>2018</strong> is gepubliceerd in De Volkskrant, is hij gestegen van de<br />

70ste naar de 35ste plaats. Op één staat Feike Sijbesma, bestuursvoorzitter van DSM.<br />

prof. dr. Jan Peter Balkenende<br />

Jan Peter Balkenende vindt dat iedereen verantwoordelijk is<br />

voor de grote vraagstukken van deze tijd, zoals duurzaamheid,<br />

rentmeesterschap, milieu en respect voor mensenrechten.<br />

“Alles begint bij de ondernemer, die duurzaamheid<br />

in zijn of haar manier van denken en het DNA van het<br />

bedrijf moet toelaten, maar de overheid mag niet aan de zijlijn staan”,<br />

zei hij eerder in een interview met <strong>ACADEMY</strong>®<strong>Magazine</strong>. In 2016<br />

voorspelt hij: “Nu het bewustzijn groeit – en ondernemers beseffen<br />

dat duurzaamheid een hoger ‘return on investment’ kan opleveren<br />

– gaat het de goede kant op, maar ‘er moet nog veel gebeuren.” Zo is<br />

het nog steeds en de ex-premier zit wat dat betreft nog steeds niet stil.<br />

Balkenende is op dit moment extern senior adviseur van adviesbureau<br />

EY en hoogleraar op het gebied van bestuur, instituties en internationalisering<br />

aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Bovendien is<br />

hij lid van de Raad van Toezicht van de Goldschmeding Foundation<br />

voor Mens, Werk en Economie van Frits Goldschmeding, de oprichter<br />

van Randstad, die werkt aan een inclusieve en duurzame samenleving<br />

vanuit de overtuiging dat een betere wereld ontstaat als mensen<br />

elkaars belangen dienen. De stichting ondersteunt innovatieve praktijkprojecten<br />

en excellent wetenschappelijk onderzoek binnen de thema’s<br />

Inclusiviteit, circulaire economie en menswaardige economie.<br />

Balkenende, die zich ook als partner bij EY (2011-2016) heeft ingezet<br />

voor duurzaamheid, zegt hierover: “Ik sta van harte achter dit initiatief,<br />

omdat het een zoektocht wil naar een nieuwe verhouding tussen<br />

economie en ethiek. Nieuwe inzichten zullen bijdragen aan noodzakelijke<br />

vernieuwingen binnen economie, onderzoek en onderwijs.”<br />

MAATSCHAPPELIJKE ALLIANTIE<br />

Als voorzitter van de Maatschappelijke Alliantie, een samenwerkingsverband<br />

van 250 familie-, bedrijfs- en vermogensfondsen,<br />

dat honderden miljoenen in de Nederlandse samenleving wil steken,<br />

onder meer in het bevorderen van de integratie, onderstreept<br />

hij opnieuw zijn streven naar een verantwoordelijke samenleving.<br />

“De uitdagingen waarvoor de mondiale samenleving staat, vragen<br />

om nieuwe allianties. De Maatschappelijke Alliantie wil de impact<br />

van maatschappelijke initiatieven van fondsen, bedrijven en overheid<br />

vergroten door innovatie, duurzaam ondernemerschap en beleid te<br />

bundelen met het oog op strategieën voor de langere termijn”, aldus<br />

Balkenende op de website van de alliantie. Zijn betrokkenheid is al<br />

jaren zichtbaar. Zoals in zijn proefschrift ‘Overheidsregelgeving en<br />

maatschappelijke organisaties', zijn politieke leiderschap binnen het<br />

CDA en als premier (2002-2010). Hij is betrokken bij diverse initiatieven<br />

die zijn gericht op de verbetering van de kwaliteit van samenleven:<br />

de ‘Dutch Sustainable Growth Coalition’, het ‘International<br />

Advisory Board van Rotterdam’, NL2025 en Wereldtentoonstelling<br />

Rotterdam 2025.<br />

De agenda voor <strong>2019</strong> / 2020 is geopend!<br />

Neem contact op met het Speakers Academy ® Team voor beschikbaarheid, bel 010-4333322<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong> 25

26<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong>

EIGENAARSCHAP<br />

‘De mooiste onderwerpen<br />

hebben een ogenschijnlijke<br />

contradictie in zich’<br />

Wie Ancilla van de Leest ontmoet krijgt toegang tot een schat aan kennis en ervaringen in talloze zaken,<br />

die ze zorgvuldig en betrokken deelt. Als internet-ondernemer en ‘influencer’ vanaf haar tienerjaren<br />

ontdekt ze al jong de tweeledigheid van de digitale wereld. Waarbij ‘media-frames’, de politieke arena en<br />

overheidshandelen haar in de jaren daarna enkel krachtiger en meer overtuigd van haar visie maken. "De<br />

mooiste onderwerpen hebben namelijk een ogenschijnlijke contradictie in zich."<br />

Ancilla van de Leest<br />

Tekst: Annette Dölle | Fotografie: Marco Edelman<br />

Via de digitale zoekmachine<br />

komt de verscheidenheid die<br />

Ancilla tentoonspreidt naar<br />

voren. Ze was lijsttrekker van<br />

de Piratenpartij, zette zich in<br />

voor Wakker Dier, bouwde als tiener een<br />

website waar ze haar eigen foto's op verkocht.<br />

Nu strijdt ze voor digitale (burger)<br />

rechten en onafhankelijkheid van de bancaire<br />

industrie en het energienet. Artikelen<br />

hierover heeft ze met regelmaat geschreven<br />

in het Financieele Dagblad Outlook magazine.<br />

Dat oogt zeer gevarieerd en is het ook.<br />

De overkoepelende visie van Ancilla van de<br />

Leest is terug te brengen naar een holistische<br />

kijk op zelfredzaamheid en het nemen<br />

van eigenaarschap. Ancilla: "De consequenties<br />

van je eigen gedrag, die leiden je naar<br />

zelfredzaamheid. Hoe richt je je leven in en<br />

neem je er wel verantwoordelijkheid voor?<br />

Met andere woorden; is je kamer wel opgeruimd?"<br />

DIGITALE RECHTEN EN<br />

PRIVACY<br />

“Het is tijd voor een ‘reality-check’<br />

rondom het vacuüm van macht op het gebied<br />

van data”, legt Ancilla uit. Banken weten en<br />

onthouden elke keer wanneer je pint, wat je<br />

koopt en waar. Al die data gaan de digitale<br />

‘clouds’ in, waar ze bewaard blijven. Maar<br />

dat niet alleen; ze zijn overal voor te gebruiken.<br />

Zonder dat de betrokkene daarvan op<br />

de hoogte is. Juist dat laatste is verkeerd,<br />

vindt Ancilla. “Technologie maakt het voor<br />

bedrijven mogelijk hun doelen steeds sneller<br />

en makkelijker te bereiken, maar als<br />

we niet weten waar we heen willen met z’n<br />

allen, weten we ook niet welke afspraken<br />

we moeten vastleggen.” Gelukkig verandert<br />

de wetgeving rondom dit thema net zo<br />

snel als het klimaat en moeten banken zich<br />

al aan strikte AVG-voorwaarden en privacywetten<br />

houden. Dit euvel speelt echter niet<br />

alleen bij semi-overheidsorganisaties. Sterker<br />

nog, bij commerciële producenten worden<br />

er volledige verdienmodellen omheen<br />

gebouwd. Het is op het moment zo troebel,<br />

dat het tijd wordt meer bewustwording te<br />

creëren. Ancilla richt zich hier in lezingen<br />

en haar blogs op. Ook haar werk voor stichting<br />

Privacy First is uiteraard verbonden aan<br />

dit thema.<br />

Uit China afkomstige chips, die in westerse<br />

apparaten zijn geplaatst, blijken al jaren<br />

lek te zijn, maar niemand weet er precies het<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong> 27

EIGENAARSCHAP<br />

fijne van. Dus hebben we het er maar niet<br />

over. Net zoals Uber een voorbeeld is van<br />

een bedrijf dat zijn data niet netjes gebruikt.<br />

“Ze schrijven er niet over, maar buiten het<br />

wel uit. De mens binnen dat bedrijf doet er<br />

niet toe”, vertelt Ancilla. “Nu dit besef steeds<br />

meer doordringt in de maatschappij, is het<br />

aan ondernemers om producten te maken<br />

en aan te bieden die wèl rekening houden<br />

met de digitale rechten van de mens.” Ancilla<br />

werkt voor Startpage, een privacy-vriendelijk<br />

alternatief voor de zoekmachine, die<br />

gebruikte zoektermen en verworven data<br />

níet opslaat of stiekem doorsluist naar derden<br />

(onder wie adverteerders). “We zijn ons<br />

er niet van bewust, maar niet alleen je zoekgedrag<br />

wordt opgeslagen, ook je IP-adres, de<br />

cookies en alles dat kan bijdragen aan een<br />

opbouw van jouw profiel.”<br />

TRANSPARANTIE<br />

Startpage voorkomt dit door de werking<br />

van technologie te verbinden aan het recht<br />

op privacy. Het levert een discrete manier<br />

op om met digitalisering om te kunnen<br />

gaan. Moet alles dan echt beschermd worden?<br />

Hoe zit dat dan met transparantie?<br />

Die twee lijken haaks op elkaar te staan. “Er<br />

speelt een oorlog tegen contact geld, die de<br />

burger tekort doet. De transparantie moet<br />

komen vanuit de producenten die nu ‘big<br />

data’ verzamelen, zonder enige toestemming<br />

of communicatie erover. Wees duidelijk<br />

en open. Zodat de burger kan kiezen wat<br />

hij wil. Als je het niet weet, kun je ook geen<br />

keuze maken. Daar begint je eigen verantwoordelijkheid.”<br />

Vanuit dat oogpunt spelen<br />

alle partijen hun eigen rol, maar delen<br />

ze de verantwoordelijkheid voor de aarde en<br />

samenleving waarin we wonen. Het is van<br />

hieruit maar een kleine stap naar de humanistische<br />

visie van de (internationale) Piratenpartij<br />

waar Ancilla lijsttrekker voor was,<br />

en zich jaren actief inzette voor het collectieve<br />

gedachtengoed.<br />

REBELS<br />

De Piraterij speelt nog altijd een rol in het<br />

28<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong><br />

‘Het is tijd voor<br />

een ‘reality-check’<br />

rondom het vacuüm<br />

van macht op het<br />

gebied van data’<br />

leven van Ancilla, al is dat nu vooral in visie.<br />

Sinds april 2017 is ze gestopt met de politiek.<br />

"De Piratenpartij had als slogan ‘evidence<br />

based policy' (op bewijs gebaseerd beleid).<br />

Feitenkennis gebruiken en een rationele<br />

benadering van situaties hanteer ik nog<br />

steeds zo. Ik kijk naar dogma's die spelen in<br />

de samenleving en ga dan – wars van autoriteit<br />

– het onderzoek aan." Van Kapitein<br />

Haak naar Robin Hood, in zekere zin! Door<br />

de feiten terug te leggen op de juiste plek,<br />

kan de burger zijn eigen rechten oppakken,<br />

maar worden ook bedrijven en overheidsinstanties<br />

gedwongen hun handelen te verantwoorden.<br />

“Verantwoordelijkheid nemen<br />

over je eigen handelen en zorgvuldigheid<br />

hanteren, zijn aandachtspunten die ook bij<br />

de Piratenpartij heel belangrijk waren. Het<br />

zijn universele waarden, van waaruit je je<br />

leven vormgeeft.”<br />

Ancilla loopt in gedachtengoed sowieso<br />

vaak voor de troepen uit, wat maakt dat ze<br />

vaak al weer met nieuwe projecten bezig<br />

is, als de vorige net 'geland' zijn. "Ik was al<br />

jong internetondernemer en bouwde mijn<br />

eigen website, waar ik een betaalsysteem aan<br />

gekoppeld had. Mijn product had van alles<br />

kunnen zijn, maar ik werd het zelf. Dat was<br />

het enige product dat ik had! (lachend) De<br />

modellenfoto's plaatste ik op de website en<br />

op die manier verdiende ik mijn geld." Dat de<br />

media meer aandacht gaven aan het modellenwerk<br />

zelf dan aan het ondernemerschap<br />

van Ancilla, is een niet verrassende, maar<br />

wel opvallende gebeurtenis in de route die<br />

volgde. Het heeft haar autonomie en onderzoekende<br />

eigenschappen versterkt, waar<br />

ze in haar werk rondom privacywetgeving<br />

en digitale rechten nu veel baat van heeft.<br />

Lachend vertelt ze: "Mensen vroegen me<br />

toentertijd of ik wist hoe je met internet geld<br />

kon verdienen, terwijl ik dat al jaren in de<br />

praktijk aan het doen was… Ik had mijn<br />

eigen internetonderneming op mijn zeventiende!<br />

Maar niemand had dat door, omdat<br />

ze focus legden op de foto’s.”<br />

De samenleving verandert zo snel, dat ook<br />

werkomstandigheden veranderen. “Bedrijven<br />

moeten zich veel bewuster worden dat<br />

mensen die de hele dag achter een computer<br />

zitten en diepgaand onderzoek doen,<br />

ook andersoortige mentale uitdagingen<br />

krijgen. Vooral digitale hackers met enorm<br />

veel vaardigheden lopen daardoor risico op

EIGENAARSCHAP<br />

mentale vermoeidheid, die eerder vrij onbekend<br />

was.” De analytische wetenschap hierover<br />

bestaat allang. En ook een instituut uit<br />

de Verenigde Staten (Invitae), heeft kunnen<br />

aantonen welke neurologische bijeffecten<br />

ontstaan. Ancilla; “Niet alleen de fysieke<br />

component van digitaal hacken is een uitdaging,<br />

maar met name de gevoelige en<br />

geheime kennis en informatie die je opdoet<br />

als je achter bepaalde feiten komt, kunnen<br />

je meer raken dan je in het begin beseft.”<br />

Komende tijd zal Ancilla zich, zowel in lezingen<br />

als bij bedrijven, meer gaan richten op<br />

deze kant van de medaille. Het brengt haar<br />

bij de tekst ‘Things that do Matter’ die tegenwoordig<br />

op haar visitekaartje te vinden is.<br />

DINGEN DIE ERTOE DOEN<br />

Persoonlijke omstandigheden hebben<br />

Ancilla in <strong>2018</strong> in een situatie gebracht,<br />

waarbij ze direct betrokken is geraakt bij de<br />

gevoeligheid rondom dataverzameling en<br />

privacy. Dingen die ertoe doen (‘Things that<br />

do Matter’) komen dan opeens erg dichtbij.<br />

Een heel goede vriend, cyberexpert Arjen<br />

Kamphuis raakt vermist, waardoor familie<br />

en vrienden in zijn privé-eigendommen<br />

naar aanknopingspunten moeten zoeken<br />

om een spoor te vinden. Het laat haar zien<br />

hoe belangrijk het is niet te snel genoegen<br />

te nemen met het voor de hand liggende.<br />

Maar om soms door te vragen, of andere<br />

taal te gebruiken. “Er is een groot onderscheid<br />

in taalgebruik van de bedrijfswereld<br />

en hackers. Iemand die deze taal bijvoorbeeld<br />

ook goed spreekt is de Canadese psychotherapeut<br />

Jordan Peterson. Hij wordt<br />

begrepen door specifieke doelgroepen, terwijl<br />

anderen hem nauwelijks verstaan. Die<br />

brugverbinding tussen ‘nerds’ en de bedrijven<br />

en organisaties waarvoor ze werken, kan<br />

ik goed tot stand brengen. Ik spreek beide<br />

talen – iets wat ongelofelijk belangrijk is in<br />

deze tijd. In lezingen leg ik dit vaak ook uit.<br />

We moeten veel meer ruimte gaan maken<br />

voor echt belangrijke dingen!” In <strong>2019</strong> wil<br />

ze juist deze specifieke doelgroep in relatie<br />

met de bedrijven en organisaties waarvoor<br />

ze werken, voorzien van context en bewustwording.<br />

Een verbinding creëren tussen<br />

elementen die nu nog vaak te gescheiden<br />

blijven. Aan veelzijdigheid en verdieping zal<br />

het in elk geval niet ontbreken!<br />

Boek Ancilla van de Leest bij<br />

Speakers Academy ®<br />

info@speakersacademy.nl<br />

Ancilla van de Leest is al heel lang maatschappelijk betrokken. Realiserend hoe<br />

waardevol een vrij en open internet is, verdiept zij zich in de ethische en morele<br />

kant van digitalisering. Sinds 2012 wijdt zij zich volledig aan digitale rechten door<br />

bewustzijn rondom online privacy te creëren in samenwerking met NGO’s als Bits<br />

of Freedom. Hierover spreekt zij veelvuldig in binnen-en buitenlandse media als<br />

Wired magazine en programma’s als ‘Buitenhof’ en ‘Pauw’. Ze heeft als adviseur<br />

ervaring opgedaan in het bedrijfsleven en in de politiek als lijsttrekker van de<br />

Piratenpartij. Hiermee is zij een van de vroegste en bekendste voorvechters van<br />

digitale burgerrechten. Tegenwoordig is zij bestuurder bij stichting Privacy First<br />

en zet zich in voor Startpage.com om deze privacyvriendelijke zoekmachine van<br />

Nederlandse bodem op toegankelijke wijze naar een gro(o) t(er) publiek te brengen.<br />

Ancilla is een ervaren keynote spreker over de onderwerpen als digitale rechten,<br />

online ondernemerschap, vrouwelijk leiderschap en leefstijlethiek.<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong> 29

dr. Thomas Hertog PhD<br />

Tekst: Jacques Geluk | Fotografie: Gert Verbelen<br />

30 SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong>

WETENSCHAP<br />

Meesters van het<br />

Multiversum ontwikkelen nieuw<br />

model van onze kosmos<br />

Kosmoloog Stephen Hawking heeft twintig jaar nauw samengewerkt met zijn Vlaamse collega Thomas<br />

Hertog. Samen hebben ze vlak voor Stephens overlijden in maart <strong>2018</strong> de studie ‘A smooth exit from eternal<br />

inflation’ afgerond, die in mei is gepubliceerd. Daarin bestrijden ze het idee dat er oneindig veel universa zijn<br />

in een eeuwig uitdijende kosmische oceaan. Volgens hen is er een begrensd multiversum en is de doorbraak<br />

dat ze daar nu voor het eerst greep op krijgen. Een interview over de oerknal, ontdekkingen en de bijzondere<br />

band tussen de jonge Vlaamse theoretische fysicus en de Britse astrofysicus, die iedereen kent als de<br />

wetenschapper in rolstoel die sprak via zijn computer.<br />

Thomas Hertog is een wereldwijd<br />

bekende kosmoloog en<br />

theoretisch fysicus, die jarenlang<br />

heeft samengewerkt met de<br />

Britse fysicus Stephen Hawking.<br />

Ze ontmoeten elkaar als de dan 22-jarige<br />

Thomas als juist afgestudeerd natuurkundige<br />

door de gangen van de universiteit van<br />

Cambridge doolt. De jonge Vlaamse wetenschapper<br />

is op weg naar een college hogere<br />

wiskunde. Hij excelleert en mag bij Hawking,<br />

die daar zijn werkkamer heeft, onderzoek<br />

doen op weg naar zijn doctoraat. “Na<br />

het behalen daarvan ging ik naar Amerika.<br />

Vervolgens zag ik hem tijdens een conferentie<br />

en bleek dat wij beiden over dezelfde<br />

vragen rond de oerknal waren blijven nadenken.<br />

Toen vonden we elkaar pas echt en ontstond<br />

een nieuwe werkrelatie. Twintig jaar<br />

lang werkten we nauw samen en ontwikkelden<br />

we theorieën om te kunnen terugkijken<br />

naar het begin van alles, zo’n 13,8 miljard<br />

jaar geleden, de oerknal. Uiteindelijk werden<br />

we ‘soul mates’ in onze queeste vat te krijgen<br />

op de fysische aard van de oerknal.” In een<br />

gezellige Antwerpse brasserie vol geroezemoes<br />

stelt Thomas Hertog voor het eerst en<br />

vooral over de wetenschap te hebben en vervolgens<br />

ook over Stephen Hawking, die we<br />

daardoor op een unieke manier een beetje<br />

beter leren kennen.<br />

We beginnen bij dat begin. De oerknal<br />

of ‘big bang’. “Er zijn heel wat theoretische<br />

en observationele aanwijzingen dat die<br />

heeft plaatsgevonden. Maar wat er precies<br />

gebeurd is, blijft onderwerp van discussie.”<br />

De oerknal is een geesteskind van de Leuvense<br />

priester/kosmoloog Georges Lemaître.<br />

Hij ontdekte in de jaren dertig van de<br />

vorige eeuw op basis van Albert Einsteins<br />

algemene relativiteitstheorie dat het heelal<br />

expandeert en concludeerde daaruit dat dit<br />

waarschijnlijk een oorsprong heeft gekend<br />

in een ver verleden. In Lemaîtres visie is de<br />

oerknal letterlijk het begin van de tijd zoals<br />

we die kennen. Einstein had de traditionele<br />

notie van tijd al bijgeschaafd en in feite<br />

`gerelativeerd’. Lemaître ging een stap verder<br />

en stelde dat tijd is geboren vanuit een<br />

soort abstracte tijdloze realiteit bij de ‘big<br />

bang’. Hij heeft daarvoor echter nooit een<br />

wetenschappelijk model opgesteld. De tijd<br />

was daar nog niet rijp voor.” Einsteins relativiteitstheorie<br />

gaat immers niet op bij de oerknal.<br />

“Het was wachten op de ontwikkeling<br />

van de snaartheorie vooraleer het oerknalonderzoek<br />

echt op gang kwam. Vandaag vermoeden<br />

we op basis daarvan dat het heelal<br />

ontstaan is met een korte fase van versnelde<br />

expansie, ook wel inflatie genoemd. Dergelijke<br />

fase van inflatie gaat gepaard met<br />

zwaartekrachtsgolven, die vervolgens al<br />

die miljarden jaren uiteen zijn getrokken<br />

door de uitdijing van het heelal. Hun golflengtes<br />

zijn daardoor enorm. Ze zijn niet<br />

rechtstreeks waarneembaar met de huidige<br />

meettoestellen,maar inflatie voorspelt dat<br />

ze hun sporen nalaten in de kosmische achtergrondstraling,<br />

het nagloeien van de hete<br />

oerknal. Satellietbeelden moeten nu uitwijzen<br />

of dat zo is.”<br />

HOLOGRAFIE<br />

Thomas Hertog en Stephen Hawking zijn<br />

in hun zoektocht naar antwoorden over de<br />

aard van de oerknal vertrokken vanuit de<br />

allesomvattende, fundamentele en daardoor<br />

zeer complexe snaartheorie. Die theorie is<br />

een wiskundig kader dat Einsteins relativiteitstheorie<br />

van de zwaartekracht verenigt<br />

met de kwantumtheorie, die de microscopische<br />

wereld beschrijft, en zo potentieel geldig<br />

blijft bij de oerknal. “De kwantumtheorie<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong> 31

WETENSCHAP<br />

‘Stephen Hawking en ik werden ‘soul<br />

mates’ in onze queeste vat te krijgen<br />

op de fysische aard van de oerknal’<br />

is echter probabilistisch. Zij beschrijft een<br />

wereld van waarschijnlijkheden voor verschillende<br />

scenario’s. Toegepast op de hele<br />

kosmos, impliceert de kwantumtheorie dat<br />

uit de oerknal niet een enkel heelal ontstaat<br />

maar een verzameling van verschillende<br />

heelallen; een multiversum. Op basis van de<br />

snaartheorie hebben wij in ons laatste werk<br />

een nieuw model van het multiversum ontwikkeld,<br />

waardoor we daar voor het eerst<br />

enige greep op krijgen.”<br />

“De notie van `holografie’ is essentieel<br />

in ons werk. Het is het meest verbluffende<br />

en vergaande concept dat is voortgekomen<br />

is uit de snaartheorie”, vervolgt Thomas.<br />

“Ruwweg betekent het dat de driedimensionale<br />

realiteit die we waarnemen in feite een<br />

soort hologram is van een meer fundamentele<br />

tweedimensionale realiteit. Binnen de<br />

snaartheorie krijgt het concept van holografie<br />

een zeer precieze, wiskundige invulling.<br />

Met holografie is onze notie van ruimte nog<br />

minder fundamenteel dan in Einsteins visie.<br />

Voor hem was de ruimte kneed- en rekbaar,<br />

maar snaartheoretici zeggen dat ruimte een<br />

zogenaamd emergent, dus spontaan optredend<br />

en in de grond niet aanwezig, fenomeen<br />

is. De voornaamste doorbraak in ons<br />

laatste werk bestaat erin dat wij die notie van<br />

32<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong><br />

holografie uit de snaartheorie introduceren<br />

en toepassen op de kosmologie. En wat<br />

blijkt? In een kosmologische context impliceert<br />

holografie niet dat één van de ruimtelijke<br />

dimensies emergent is, maar wel dat de<br />

tijdsdimensie holografisch emergeert!”<br />

DE MAGIE VAN WISKUNDIGE<br />

SAMENHANG<br />

“Kijk”, zegt Thomas, “nu kunnen we vlotjes<br />

de link leggen met de oerknal. Het probleem<br />

was altijd dat Einsteins notie van tijd<br />

niet lijkt op te gaan bij de ‘big bang’. Hoe<br />

dichter we bij dat moment van de oerknal<br />

komen, des te minder het begrip tijd steekhoudt<br />

en daarom blijft uiteindelijk ook Einsteins<br />

relativiteitstheorie niet overeind bij de<br />

oerknal. Er komt rook uit Einsteins vergelijkingen<br />

als we ze loslaten op de oerknal. Het<br />

holografische model van de oerknal dat wij<br />

voorstellen is daarentegen niet fundamenteel<br />

gebaseerd op enige notie van tijd. Zo<br />

zorgt holografie ervoor dat het model wiskundig<br />

perfect samenhangend blijft ook<br />

in de extreme omstandigheden bij de oerknal.<br />

Die wiskundige cohesie stelt je in staat<br />

nieuwe horizonten te verkennen en – in ons<br />

geval – uit te komen bij een nieuw soort realiteit.<br />

Ik zeg erbij dat we nog slechts de contouren<br />

van het holografisch denken over het<br />

heelal kennen en nog niet goed weten wat<br />

ons model gaat voorspellen. Dit is de eerste<br />

stap in een nieuwe ontwikkeling, die eindelijk<br />

aan de kern van de uitdaging raakt waarvoor<br />

de oerknal ons stelt door de notie van<br />

tijd aan te pakken.” Wat hebben wij mensen<br />

daaraan? “De verdieping van de samenhang<br />

en de weg er naartoe maken dat we<br />

fundamenteel ook iets ontdekken over wie<br />

wij zijn”, zegt Thomas. “Het is een beetje als<br />

bij astronauten. Ze staan op de maan, kijken<br />

naar de aarde en krijgen dat wauw-gevoel.<br />

Een gelijkaardig gevoel heb ik ook als het<br />

gaat over kosmologie. We proberen greep te<br />

krijgen op dat hele heelal en ontdekken daardoor<br />

voor een stuk onszelf. We zijn er tenslotte<br />

deel van.”<br />

GREEP OP HET<br />

MULTIVERSUM<br />

In Thomas’ vakgebied kom je alleen<br />

vooruit door nieuwe technieken en<br />

modellen te ontwikkelen. “Het nieuwe<br />

holografische model dat Stephen en ik de<br />

laatste jaren hebben opgebouwd, is hiervan<br />

een voorbeeld.” Dit model, dat nieuwe<br />

beeld dat voortvloeit uit het samenbrengen<br />

van kwantum en relativiteit bij de oerknal,<br />

lijkt ons bovendien voor het eerst greep te<br />

geven op die verzameling universa die we<br />

multiversum noemen. Dat is noodzakelijk<br />

om voorspellingen te doen en de theorie te<br />

testen.” Hawking en Hertog zijn namelijk tot<br />

de conclusie gekomen dat er niet oneindig<br />

veel universa zijn, zoals eerder gedacht. Ze<br />

bestrijden met hun model het heersende<br />

idee onder kosmologen dat het heelal is<br />

ontstaan als één van een oneindig aantal<br />

verschillende soorten bubbels in een eeuwig<br />

uitdijende kosmische oceaan. Eigenlijk<br />

maken we ons heelal weer wat meer uniek.<br />

Even later zegt Thomas: “Stephen had een<br />

ongelooflijk talent zich te laten leiden door<br />

een mix van wiskunde en intuïtie, zonder<br />

ooit de ultieme toetsing van zijn theorieën<br />

aan astronomische waarnemingen uit het<br />

oog te verliezen.”<br />

EEN SERIEUZE BEPERKING<br />

Kan het ooit zeker worden? Een hele diepe<br />

vraag volgens Thomas: “Met ons model van

WETENSCHAP<br />

de kosmos kan je een aantal eigenschappen<br />

van ons heelal voorspellen. Maar niet noodzakelijk<br />

alle, dat is nu eenmaal eigen aan elke<br />

multiversumtheorie. Je zit sowieso met die<br />

variatie tussen verschillende heelallen. Het is<br />

best mogelijk dat ons universum in bepaalde<br />

opzichten zelfs atypisch is. Ik denk dus dat<br />

we gaandeweg aan de hand van onze waarnemingen<br />

wel meer vertrouwen kunnen<br />

opbouwen in een theorie van het multiversum,<br />

maar om een sluitend bewijs te leveren<br />

en een multiversumtheorie in al haar glorie<br />

en detail te testen en te verifiëren zou je als<br />

het ware uit ons heelal moeten stappen, om<br />

al die universa te kunnen overschouwen.<br />

Dat gaat natuurlijk niet! Wij bestuderen en<br />

exploreren het heelal van binnenuit. Dat is<br />

een serieuze beperking. En een wetenschappelijke<br />

kosmologie dient op een of andere<br />

manier dit perspectief van ‘binnenin’ te<br />

incorporeren. Voor mij is dan de magie dat<br />

we via de theoretische natuurkunde toch iets<br />

te weten kunnen komen over die andere universa.<br />

Het multiversum is een verdere verdieping<br />

en uitbreiding van onze notie van<br />

realiteit, waarbij zelfs de natuurwetten zelf<br />

deel worden van een grotere kosmische evolutie.<br />

In mijn ogen een grandioos beeld.”<br />

BOEK<br />

Thomas Hertog schrijft nu aan een populairwetenschappelijk<br />

boek over de ontdekkingen<br />

die Stephen Hawking en hij hebben<br />

gedaan, maar ook over twijfels en paradigmaverschuivingen.<br />

In Amerika, waar<br />

hij jaarlijks minimaal een maand naartoe<br />

gaat en nog veel onderzoekscontacten<br />

heeft. “Ook in mijn boek staat de wetenschap<br />

voorop en en passant ga je iets te<br />

weten komen over Stephen. Straffer gezegd:<br />

via onze wetenschappelijke samenwerking<br />

kom je bijzondere dingen te weten. “Ik was<br />

altijd al geïnteresseerd in natuur- en wiskunde,<br />

maar een passie om sterren te kijken<br />

had ik niet. De ontmoeting met Stephen<br />

in Cambridge opende mij de ogen: dit was<br />

zuivere wetenschap die filosofische vragen<br />

probeerde te beantwoorden. Die verbinding<br />

vond ik geweldig. Het gaf een gevoel<br />

van thuiskomen. Stephen hanteerde de<br />

moderne wetenschappelijke methode om<br />

inzicht in eeuwenoude filosofische vragen te<br />

verschaffen. Daar was ik naar op zoek, zonder<br />

ten gronde te beseffen wat het inhield.<br />

Onze eerste ontmoeting was memorabel en<br />

we konden toen nog vlot converseren via een<br />

spraakcomputer, die hij destijds nog met een<br />

muis kon bedienen. De hele doctoraatsperiode<br />

in Cambridge legde vervolgens het fundament<br />

voor onze verdere samenwerking.”<br />

Thomas omschrijft Stephen als een zoeker,<br />

die zich nimmer door zijn beroemdheid<br />

heeft laten beïnvloeden.<br />

STERRENDOM IN DE MARGE<br />

“Dat sterrendom speelde zich in de marge<br />

af. Hij genoot ervan en gebruikte het, maar<br />

het heeft nooit geraakt aan de kern van wie<br />

hij was als wetenschapper noch aan onze<br />

samenwerking. Ook zijn communicatie naar<br />

een breed publiek toe bleef altijd opborrelen<br />

vanuit zijn denken als wetenschapper.<br />

Wetenschap was een manier van leven<br />

voor Stephen. Dat waardeerde ik later pas<br />

en kreeg er gaandeweg veel bewondering<br />

voor. Dat probeer ik nu ook te doen. Dat<br />

onderscheidt ons als wetenschappers<br />

van anderen.” De samenwerking tussen<br />

beide kosmologen is een geleidelijk proces<br />

geweest. “Een goede leermeester neemt<br />

je mee in zijn denken en dat heeft Stephen<br />

gedaan.” Hun samenwerking verdiept zich<br />

als Thomas eind vorige eeuw zijn doctoraat<br />

behaalt en hij het idee krijgt ook iets voor<br />

Stephen te kunnen betekenen. “Hij heeft<br />

niet speciaal voor mij gekozen. Het was een<br />

samenwerking die voortkwam uit het elkaar<br />

vinden, op dezelfde golflengte zitten rond<br />

die fundamentele vragen rond de oerknal.”<br />

Op de opmerking dat Stephen Hawking met<br />

zijn ogen kon lachen, zegt Thomas: “Ik heb<br />

er nooit zo bij stilgestaan, maar het is zeker<br />

juist dat hij op een bepaalde manier enorm<br />

toegankelijk was en zijn blik speelde daarin<br />

een cruciale rol. Ik denk ook dat zijn passie<br />

in combinatie met een zekere lichthartigheid<br />

voor hem een soort overlevingsstrategie was,<br />

waardoor hij kon door blijven gaan. Als je<br />

in zijn geval stilstaat bij alles dat niet gaat,<br />

verlies je ongetwijfeld de moed om door te<br />

gaan.”<br />

IN DE CLINCH<br />

“Het grootste deel van de tijd lagen Stephen<br />

en ik in de clinch, maar dat was net het<br />

mooie en vruchtbare in onze samenwerking.<br />

Bewust zijn we ons blijven bezighouden met<br />

de meest conceptuele vragen binnen ons<br />

domein, wat heel voedend was voor mijn<br />

onderzoeksgroep in Leuven die er sinds<br />

2011 actief is en het onderzoek voortzet. Ik<br />

ging elke twee maanden naar Cambridge<br />

om het conceptuele onderzoek verder te<br />

zetten, Stephen kwam eens per jaar naar<br />

Leuven. Dat valt nu weg. Hij reisde graag<br />

en dit was een toegankelijke bestemming.”<br />

Thomas denkt met veel plezier terug aan<br />

hun vertrouwensrelatie. “We waren close en<br />

konden onze twijfels aan elkaar kwijt. Dat<br />

heeft ons enorm vooruit geholpen.”<br />

Boek Thomas Hertog exclusief bij<br />

Speakers Academy ®<br />

info@speakersacademy.nl<br />

Thomas Hertog (Leuven, 1975) studeerde in 1997 af aan de KU Leuven als licentiaat natuurkunde en behaalde een doctoraat aan<br />

de Universiteit van Cambridge met een proefschrift waarin hij de oorsprong van de kosmische expansie onderzoekt. Hij heeft<br />

nadien als onderzoeker gewerkt aan de Universiteit van Californië, het CERN en de Université Paris 7. Hertog is een internationaal<br />

gerenommeerd kosmoloog en werkte vele jaren nauw samen met de onlangs overleden Stephen Hawking. Hij is momenteel<br />

hoogleraar aan het Instituut voor Theoretische Fysica aan de KU Leuven, waar hij een onderzoeksgroep leidt die de oerknal<br />

bestudeert op basis van de snaartheorie. Tevens is Hertog verantwoordelijk voor de Belgische deelname aan de eerste missie van<br />

het European Space Agency (ESA) gewijd aan gravitatiegolven, trillingen van het ruimteweefsel die destijds door Einstein zijn<br />

voorspeld. Hertog is wereldwijd een gerenommeerd spreker en vaak te gast in de media.<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong> 33

Alvleesklierkankersensor is<br />

26.000 keer goedkoper<br />

en veel accurater dan<br />

bestaande testen<br />

WETENSCHAP<br />

Vlak voor zijn zestiende verjaardag presenteert de Amerikaanse scholier Jack Andraka een papieren sensor, die<br />

in een druppeltje bloed kan ontdekken of iemand pancreas- oftewel alvleesklierkanker heeft. Deze snelle en<br />

goedkope manier van diagnosticeren vergroot de overlevingskansen van patiënten enorm, van 5,5 naar bijna 100<br />

procent. Inmiddels studeert de 22-jarige Jack elektrotechniek (Master’s opleiding) en antropologie (Bachelor’s) aan<br />

de Stanford Universiteit en is hij initiatiefnemer van en betrokken bij projecten in Tanzania en Sierra Leone om de<br />

bevolking toegang te geven tot schoon drinkwater en structurele gezondheidszorg.<br />

Jack Andraka<br />

Tekst: Jacques Geluk<br />

“<br />

Ik raakte geïnteresseerd in alvleesklierkanker doordat een naaste ties voorkomt in de bloedstroom van mensen met alvleesklier-, longvriend<br />

van de familie, die ik als een oom beschouwde, eraan overleed<br />

toen ik 13 jaar was. De opmerking van de arts dat de ziekte te pancreaskanker zou kunnen zijn.”<br />

en eierstokkanker. Ik besefte dat dit eiwit een goede biomerker voor<br />

behandelen zou zijn geweest als die eerder was ontdekt, zette mij<br />

ertoe aan te onderzoeken hoe je in een zo vroeg mogelijk stadium Hoe spoor je dat eiwit op?<br />

zou kunnen vaststellen of iemand eraan lijdt. In de moderne geneeskunde<br />

gebeurt dat in 85 procent van de gevallen te laat. Dat komt delbare school kreeg ik een artikel over koolstofnanobuisjes onder<br />

“Dat idee is toevallig ontstaan. Tijdens de biologieles op de mid-<br />

doordat de testmethode die men gebruikt zestig jaar oud, extreem ogen. Die zijn echt gaaf, sterker dan staal en één atoom dik, oftewel<br />

duur (800 dollar per test) en niet erg accuraat is. Ik wist dat dit beter éénvijftigduizendste van de diameter van een mensenhaar. De les zelf<br />

kon en stelde een aantal wetenschappelijke criteria op waaraan een ging echter over antistoffen, moleculen die reageren op een specifiek<br />

effectieve detectiesensor zou moeten voldoen: snel, simpel, gevoelig, eiwit. Op dat moment bedacht ik dat ik die twee moest combineren.<br />

sensitief en nauwelijks invasief. Ik zocht veel informatie op internet en Door de antistoffen voor mesotheline te verweven in de koolstofnanobuis<br />

kon ik die proteïne in het bloed vinden en daarmee de kanker<br />

kwam terecht op een databank met 8.000 verschillende proteïnen die<br />

voorkomen in het bloed wanneer iemand alvleesklierkanker heeft. diagnosticeren in zo’n vroeg stadium dat de patiënt een bijna honderd<br />

procent overlevingskans heeft. Het resultaat van mijn onder-<br />

Na heel lang zoeken ontdekte ik mesothaline, een heel gewoon eiwit<br />

dat, met name in de vroegste stadia van de ziekte, in hoge concentrazoek<br />

was een kleine papieren sensor die drie cent kost en binnen vijf<br />

34<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong>

minuten een positieve of negatieve uitslag geeft. Dat is 168 keer sneller,<br />

meer dan 26.000 keer goedkoper en ruim 400 keer gevoeliger dan<br />

bij de huidige testen het geval is. Die bieden een overlevingskans van<br />

slechts 5,5 procent.”<br />

Je hebt contact opgenomen met 200 professoren van de<br />

Johns Hopkins University en de National Institutes of Health<br />

met een plan, budget en tijdlijn voor jouw project, in de hoop<br />

laboratoriumruimte en hulp van een professional te krijgen.<br />

Van deze professoren reageerde er slechts één, dr. Anirban<br />

Maitra, hoogleraar pathologie, oncologie en chemische<br />

en biomoleculaire techniek aan de Johns Hopkins School of<br />

Medicine, op een positieve manier. Hebben de anderen je niet<br />

serieus genomen?<br />

“Ik zocht naar detectiemethodes voor mesotheline en leerde dat ik<br />

met koolstofnanobuisjes en antistoffen een soort netwerk kon maken<br />

dat uitsluitend op dat eiwit zou reageren. Dat kon ik niet thuis in de<br />

kelder. Daarom heb ik, 14 jaar oud, die hoogleraren benaderd. 199<br />

van hen wezen mij af, omdat ze me te jong vonden, dachten dat de sensor<br />

niet zou werken of de kosten te hoog waren. Dat laatste ondanks<br />

het feit dat ik hen een budgetplan had gestuurd, waaruit het tegendeel<br />

bleek. Ze geloofden gewoon niet in mij en mijn idee. Sommigen<br />

waren heel grof. Eén professor vertelde mij dat ik het best met wetenschap<br />

kon ophouden. Uiteindelijk ben ik door de Johns Hopkins Universiteit<br />

geaccepteerd, maar als vrijwilliger. Ze mochten mij vanwege<br />

mijn leeftijd niet betalen, omdat dit in strijd was met de kinderarbeidwetgeving.<br />

Dr. Anirban Maitra was erg geïnteresseerd in (nanobio-)<br />

technologie en beschouwde mijn onderzoeksvoorstel van dertig<br />

WETENSCHAP<br />

pagina’s als dat van een promovendus die een nieuwe procedure heeft<br />

uitgevonden. Meteen al wilde hij graag praten over mijn idee en hoe ik<br />

daarmee verder wilde gaan. Gedurende zeven maanden heb ik in zijn<br />

laboratorium gewerkt, maar het lukte in eerste instantie niet mesothelinemonsters<br />

te laten reageren op de buisjes, maar na maanden<br />

sloeg de meter uit en was de doorbraak een feit. Ik had beginnende<br />

kanker aangetoond.”<br />

Hoe ging je om met de kritiek?<br />

“Kritiek kun je verwachten als je op academisch niveau bezig bent.<br />

Sommige kritiek was legitiem. Anderen achtten het onbestaanbaar<br />

dat zo’n jonge jongen zoiets zou kunnen ontwikkelen, maar mijn<br />

resultaten bewezen het tegendeel. Inmiddels geloven veel wetenschappers<br />

erin en hebben ze mijn techniek om koolstofnanobuisjes te<br />

combineren met antistoffen geaccepteerd en gevalideerd. Ik was niet<br />

per se de allereerste met dit idee, maar welk de eerste die het gebruikte<br />

voor alvleesklierkankerdetectie. Het is een hele vette innovatie die<br />

duizenden levens kan helpen redden. En wat die kritiek betreft: die<br />

overleef ik wel.”<br />

Wordt de sensor al getest en binnenkort geïmplementeerd?<br />

“Ik heb internationaal octrooi aangevraagd op de technologie. Er<br />

is contact met een biotechbedrijf om het verder te ontwikkelen. We<br />

gaan eerst echter klinische tests uitvoeren en daarna pas de markt op,<br />

maar dat zal nog wel enige tijd duren.”<br />

Je bent met veel meer bezig. Wat is het Watertech-initiatief?<br />

“Daaraan heb ik met mijn bedrijf gewerkt sinds 2014, toen ik in<br />

© WIKI COMMONS<br />

Jack Andraka in 2013 bij<br />

de presentatie van zijn<br />

onderzoek<br />

© ALIFAZAL (WIKIPEDIA CREATIVE COMMONS)<br />

‘Ik was niet per se de allereerste met<br />

dit idee, maar welk de eerste die het<br />

gebruikte voor alvleesklierkankerdetectie’’<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong> 35

WETENSCHAP<br />

de bovenbouw van de high school zat (‘11th<br />

grade’) en ongeveer 17 jaar oud was. Dat gaat<br />

over kleine papieren biosensoren ter grootte<br />

van een postzegel die binnen een minuut<br />

bijna voor niets twintig verschillende watervervuilende<br />

stoffen kunnen detecteren, met<br />

de bedoeling de toegang tot schoon drinkwater<br />

in noordwest-Tanzania en te verbeteren.<br />

Mensen kunnen met hun telefoon een<br />

foto van het testresultaat maken en dat in een<br />

speciaal ontwikkelde app laden, die de verkleuringen<br />

herkent en aangeeft welk water<br />

schoon of juist verontreinigd is. We implementeren<br />

dit nu in Tanzania en Sierra Leone.<br />

Dankzij deze ontwikkeling is het mogelijk<br />

een mijnbouwbedrijf aansprakelijk te stellen<br />

voor het vervuilen van water. Ik heb<br />

de technologie ontwikkeld, samengewerkt<br />

met lokale gemeenschappen, mogelijkheden<br />

gecreëerd om besmetting van de omgeving<br />

te voorkomen en daar nog steeds zeer<br />

bij betrokken.”<br />

Wat wil je uiteindelijk doen<br />

met je leven?<br />

“Uiteindelijk wil ik gekwalificeerd zijn om<br />

ook onderzoek te doen naar het verlenen van<br />

directe gezondheidszorg aan de bevolkingsgroepen<br />

met wie ik werk. In Sierra Leonie wil<br />

ik verdergaan met het ontwikkelen van initiatieven<br />

waarin ik onderzoek, antropologie<br />

(menskunde) en volksgezondheid zodanig<br />

kan combineren dat de zorg echt verbetert.<br />

Inzichten die ik daar opdoe kan ik in de Verenigde<br />

Staten gebruiken bij het in samenwerking<br />

met de verschillende gemeenschappen<br />

ontwikkelen van nieuwe technieken die aansluiten<br />

op wat ze nodig hebben. Ik pas mijn<br />

onderzoeksagenda aan de hunne aan. Ik<br />

hoop straks ook als volksgezondheidsarts<br />

voorbij de individuele zorg te kunnen kijken<br />

en die bovendien structureler te maken.<br />

Ook om te zien hoe je beginnende ziekten in<br />

de kiem kunt smoren of zelfs voorkomen en<br />

tegelijk het sociale veiligheidsvangnet kunt<br />

36<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong><br />

versterken. Artsen hebben een bevoorrechte<br />

positie in onze samenleving, vanwege hun<br />

kennis, autoriteit en expertise, die ze kunnen<br />

gebruiken om de rechten en de gezondheid<br />

van hun patiënten te bewaken. Het is<br />

de bedoeling dat ik dadelijk afwisselend zes<br />

maanden in de VS en Sierra Leone ben.”<br />

Je bent onlangs door de Harry S. Truman<br />

Scholarship Foundation uitgeroepen<br />

tot Truman Scholar <strong>2018</strong>.<br />

Hoe geweldig is dat?<br />

“Dat is echt een geweldige eer en erkenning.<br />

Daarmee is niet alleen mijn eigen werk<br />

erkend, maar ook dat van iedereen met wie<br />

ik heb gewerkt. Ik kreeg 30.000 dollar om<br />

mijn opleiding ook de komende jaren financieel<br />

mogelijk te maken.”<br />

Beschouw je jezelf als een rolmodel<br />

voor middelbare scholieren?<br />

“Ik vertel middelbare scholieren nog vaak<br />

over mijn passie. Ik wil sowieso meer kinderen<br />

en jongeren interesseren in wat wij<br />

de STEM-gebieden noemen. (STEM is een<br />

educatief programma dat is ontwikkeld<br />

om basis- en middelbare scholieren voor te<br />

bereiden op een studie in de exacte wetenschappen,<br />

technologie, techniek en wiskunde.<br />

Naast vakspecifiek leren is STEM<br />

gericht op het stimuleren van onderzoekend<br />

denken, logisch redeneren en samenwerken).<br />

Ik richt me daarbij in het bijzonder<br />

op minderheden, onder wie ook lesbische,<br />

homoseksuele, biseksuele en transgender<br />

jongeren. Zelf ben ik sinds mijn dertiende<br />

openlijk homo en ik wil ook andere<br />

LGTB-ers, zowel profesoren als studenten,<br />

via een speciaal mentorprogramma inspireren<br />

STEM te omarmen. Naast Alan Turing,<br />

een Britse wiskundige (1912-1954) ken ik<br />

zelf weinige homoseksuele wetenschappers.<br />

Overigens wil ik alle jongeren vragen rekening<br />

te houden met sociale aspecten, door<br />

bijvoorbeeld na hun studie niet per se te gaan<br />

werken voor Google, IBM of Exxon Mobil,<br />

maar voor organisaties<br />

die werken aan<br />

het verbeteren van<br />

leefomstandigheden<br />

en STEM<br />

mede te gebruiken<br />

voor het creëren<br />

van een<br />

betere wereld.”<br />

Boek Jack<br />

Andraka exclusief bij<br />

Speakers Academy ®<br />

info@speakersacademy.nl<br />

Jack Andraka (januari 1997) is een Amerikaanse wetenschapper, innovator en kankeronderzoeker. Hij is bekend door zijn onderzoek<br />

naar potentiële methoden naar het in een zeer vroeg stadium detecteren van pancreas- en andere kankersoorten. Andraka, die<br />

sinds zijn 15e ook een veelgevraagd spreker is, heeft al vele prijzen gewonnen. Zijn onderzoek is zowel bekritiseerd als toegejuicht.<br />

Andra is oprichter en bestuursvoorzitter van Andraka Technologies LLC sinds 2012. Hij studeert aan de Stanford Universiteit. Hij<br />

onderzoekt daar als ‘junior’ nanorobots, inkjet-geprinte biosensoren voor het detecteren van milieuvervuilende stoffen en ziektes,<br />

ontwikkelingshulp, internationale ontwikkelingen, econometrie en volksgezondheid.<br />

‘De huidige<br />

detectiemethode is al<br />

zestig jaar oud’<br />

© LUKE ANDRAKA

COLUMN<br />

Over leren, brein en ontplooiing<br />

Tekst: Jelle Jolles<br />

Het brein is een bijzonder orgaan. Het stelt ons in staat om direct te reageren op de omgeving maar ook om te<br />

denken en om de toekomst te overzien. Kind, tiener en volwassene worden gebombardeerd met prikkels van<br />

buiten maar slechts een klein deel daarvan is relevant. De hersenen filteren en selecteren deze informatie. Dat<br />

doen ze op basis van kennis die eerder is opgedaan. Zo zijn zintuiglijke en cognitieve prikkels uit kindertijd en<br />

jeugd cruciaal voor de verdere ontplooiing. En ook de sociale en emotionele ervaringen en de eerder opgedane<br />

kennis zijn bepalend voor het functioneren in de volwassenheid en voor het levenlang leren.<br />

BREIN EN OMGEVING<br />

Tijdens de periode van kindertijd en adolescentie<br />

tot ongeveer het 25ste jaar worden<br />

complexe netwerken in de hersenen actief.<br />

Hierdoor worden bijna 200 hersenstructuren<br />

in de hersenschors en dieper in de<br />

hersenen met elkaar verbonden. Deze hersenrijping<br />

vindt plaats dankzij de vele zintuigelijke,<br />

emotionele, cognitieve en sociale<br />

prikkels die het brein ontvangt. Deze nieuwe<br />

prikkels zijn de brandstof voor de rijping van<br />

hersenstructuren die het mogelijk maken<br />

dat we waarnemen, dat we spreken, denken<br />

en begrijpen, dat we keuzes kunnen maken<br />

en dat we leren.<br />

De omgeving is dus essentieel voor het<br />

proces van hersenrijping. De omgeving zorgt<br />

dat de jeugdige vaardigheden opdoet, kennis<br />

verwerft, zelfinzicht krijgt en zijn talenten<br />

ontwikkelt. Daardoor leert de adolescent<br />

om zijn weg te vinden tussen de verlokkingen,<br />

uitdagingen, kansen en mogelijkheden<br />

in onze snel veranderende maatschappij.<br />

De omgeving? Dat zijn de ouders en leraren,<br />

de sport- en de muziekcoach, de familie<br />

en de buurt. Maar ook het bedrijfsleven<br />

en instituties zoals het onderwijs, de overheid<br />

en vele maatschappelijke organisaties.<br />

Zij zorgen voor de randvoorwaarden waarbinnen<br />

jongeren maar ook volwassenen zich<br />

kunnen ontwikkelen, ervaringen opdoen,<br />

zich ontplooien en levenlang leren.<br />

KENNIS, STEUN, STURING<br />

EN INSPIRATIE<br />

Opvoeders en leraren dragen bij aan ontwikkeling<br />

en hersenrijping omdat ze kennis<br />

en ervaringen overdragen maar ook zorgen<br />

voor steun, voor sturing en inspiratie. Jongeren<br />

zijn daardoor de ontvanger van de gecumuleerde<br />

kennis en ervaring van eerdere<br />

generaties. Daardoor ontwikkelen zij het<br />

vermogen om impulsen te beheersen, om te<br />

kiezen en om te denken. Ze worden nieuwsgierig,<br />

en leren om ondernemend te zijn. En<br />

ze krijgen kennis over vroeger, over andere<br />

culturen en ervaren alternatieve mogelijkheden<br />

tot ontplooiing. Ook kunst, sport en<br />

cultuur maken het leren afwisselend, uitdagend<br />

en spannend: het brein houdt ervan om<br />

breed gestimuleerd te worden! Kennis en<br />

ervaring zit deels in kennisdragers zoals boeken<br />

en informatie die via internet kan worden<br />

ingezien. Maar die zit ook in de verhalen<br />

en de inspiratie van volwassenen: van opvoeders,<br />

van leraren, van sport- en muziekcoaches<br />

en leiding-gevenden.<br />

DE PERSOON VAN NU IN DE<br />

SAMENLEVING VAN STRAKS<br />

Omdat de samenleving om ons heen snel<br />

verandert, moeten we voorbereid worden<br />

op een maatschappij die we nog geheel niet<br />

kennen: die van 2025, 2035 en verder. De<br />

huidige ouders, leraren, onderwijsorganisaties,<br />

bestuurders en politici moeten daarom<br />

zorgen dat jongeren niet alleen de kennisen-procedures-van-gisteren<br />

overgedragen<br />

krijgen.Zij moeten de kansen krijgen,<br />

en actief worden gestimuleerd en geïnspireerd<br />

om nieuwsgierig te zijn en blijven. Om<br />

ondernemend te zijn en uitdagingen aan te<br />

gaan. We moeten ook werken aan hun attitude:<br />

‘leren is fun’. Zo zullen zij in staat zijn<br />

om creatieve, geheel nieuwe combinaties te<br />

maken van ‘oude’ en ‘nieuwe’ kennis en procedures.<br />

Daardoor<br />

zullen ze nieuwe<br />

routes inslaan die<br />

de huidige volwassenen<br />

zonder<br />

deze jongere<br />

generatie niet<br />

zullen kunnen<br />

ontdekken.<br />

Boek Jelle Jolles exclusief bij<br />

Speakers Academy ®<br />

info@speakersacademy.nl<br />

© FRED VAN DIEM<br />

Jelle Jolles is hoogleraar Neuropsychologie e.m., Universiteit Maastricht en Vrije Universiteit Amsterdam. Hij werkt actief aan de<br />

dialoog tussen wetenschap en samenleving en is auteur van de bestseller Het tienerbrein. Hij is een veelgevraagd spreker op<br />

de domeinen onderwijs, ontplooiing, opvoeding, leren en geheugen, en de factoren die bepalend zijn voor talent-ontwikkeling,<br />

ontplooiing en levenlang leren.

38<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong>

MENSELIJK GEDRAG<br />

‘Ontslag kan<br />

uiteindelijk een<br />

cadeautje zijn’<br />

Minchenu Maduro is sinds haar jeugd gefascineerd door mensen en hun gedrag. Als pedagoog, coach en<br />

dramadocent traint ze professionals in zorg, hulpverlening, politie, justitie en onderwijs in het omgaan met<br />

moeilijke groepen, waarbij ze haar werk en ervaringen met gevangenen vaak als metafoor gebruikt. Ook tijdens<br />

lezingen. Onder het motto ‘Ontwapen een ander door jezelf te ontwapenen’, geeft ze leidinggevenden uit het<br />

bedrijfsleven een duwtje in de rug. Ze inspireert werknemers weer met frisse moed aan de slag te gaan, zodat<br />

ze productief zijn en blijven, maar legt ook uit waarom een reorganisatie voor degenen die het betreft niet<br />

altijd negatief is en zelfs – soms na een periode van rouw om het verlies van een baan – een cadeautje kan zijn.<br />

Minchenu Maduro<br />

Tekst: Jacques Geluk | Fotografie: Speakers Academy ® | Walter Kallenbach<br />

Ze is geboren op Curaçao en<br />

naar Nederland gekomen toen<br />

haar vader ging studeren aan<br />

de Hogere Zeevaartschool in<br />

Den Helder. “Ik ben best streng<br />

opgevoed en mocht na vijf uur ‘s middags,<br />

behalve als ik moest trainen voor het voetbal,<br />

niet naar buiten. In plaats daarvan gingen<br />

mijn vriendin Ikram en ik – 12, 13 jaar<br />

oud – in de gang zitten en het gedrag van<br />

mensen analyseren. We probeerden altijd te<br />

achterhalen waarom ze zich op een bepaalde<br />

manier gedroegen en wat hen motiveerde.<br />

Soms werden we daar onzeker van, omdat<br />

we niet alle antwoorden hadden. In het<br />

meiden- en jongensvoetbalteam (waar we<br />

stiekem gingen kijken) waren groepsdynamische<br />

processen aan de gang. Het was één<br />

grote ervaring, waardoor ik heel goed heb<br />

leren verklaren wat er met mensen, alleen of<br />

in groepen, gebeurt wanneer situaties veranderen”,<br />

legt Minchenu Maduro uit. “We staan<br />

allemaal in relatie tot anderen. Dat gaat veel<br />

dieper dan wij beseffen. Soms reageren we<br />

niet eens op wat iemand zegt, maar op het<br />

gevoel dat je erbij krijgt. Als voor de ander<br />

dan alleen de inhoud telt ontstaat al snel een<br />

meningsverschil.”<br />

Minchenu is een in alle opzichten kleurrijke,<br />

vrolijke en open vrouw, wier gefascineerdheid<br />

met de gelaagdheid van mensen,<br />

maar ook met de overeenkomsten en verschillen<br />

tussen hen, aanstekelijk werkt. In<br />

principe is iedereen uniek en toch hetzelfde.<br />

“Behoeften en levensthema’s verschillen niet<br />

zoveel, hoewel dat vaak is verhuld en bijvoorbeeld<br />

afhangt van sociale status.” De<br />

hoogste energie die mensen kunnen hebben<br />

en voelen is liefde. “Als ik een lezing houd of<br />

dagvoorzitter ben probeer ik mijn hart open<br />

te stellen en het publiek te voeden met mijn<br />

liefde. In de basis hoop ik hen daardoor een<br />

veilig en goed gevoel te geven en hun positieve<br />

energie te voelen.” Minchenu beseft dat<br />

toehoorders in de zaal haar snel scannen om<br />

te bepalen of ze al dan niet gaan luisteren.<br />

“Als mijn energie open, puur en dus onvervalst<br />

is, geloof ik dat die zeker bij hen binnenkomt,<br />

of ze dat willen of niet. Sommigen<br />

kunnen de inhoud van wat ik zeg niets vinden,<br />

maar wanneer ik een paar mensen kan<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong> 39

‘Wees een<br />

origineel<br />

exemplaar<br />

van jezelf in<br />

plaats van de<br />

kopie van een<br />

ander’<br />

raken en zij de connectie maken ontstaat een<br />

collectief. Dat is bijzonder. Elke keer is het<br />

super spannend of die verbinding tot stand<br />

komt. Vaak wel en dan ga ik echt op vleugels<br />

na een presentatie naar huis.” Even later zegt<br />

ze: “Mensen willen graag dat anderen op een<br />

bepaalde manier over hen denken, maar het<br />

is niet belangrijk of ze je aardig vinden. Het is<br />

allemaal een staat van zijn, wat betekent dat<br />

je je ego moet afpellen en kwetsbaar moet<br />

durven zijn. Dat is best moeilijk als je altijd<br />

hebt geleerd allerlei dingen te doen om jezelf<br />

bepaald gedrag aan te leren.”<br />

FIGUURLIJKE TRALIES<br />

Minchenu’s lezing ‘Ontwapen een ander<br />

door jezelf te ontwapenen’ gaat over de<br />

figuurlijke tralies waarachter we ons als<br />

mensen verschuilen. “Ik werk ook in een<br />

gevangenis. Achter letterlijke tralies leer ik<br />

veel over menselijk gedrag. Gedetineerden<br />

hebben vrijwel niets te verliezen, wat aan de<br />

ene kant leidt tot puur gedrag. Tegelijk zie<br />

je dat er soms maar een dun laagje beschaving<br />

over de mens zit. Ik zie ook dat weinig<br />

40<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong><br />

mensen met heel veel plezier naar hun werk<br />

gaan, omdat ze er kennelijk geen voldoening<br />

aan beleven. Ze kiezen voor de schijnveiligheid<br />

van inkomen, waardoor ze achter<br />

figuurlijke tralies zitten en de jaren aftellen<br />

tot ze ‘vrijkomen’ en bijvoorbeeld met pensioen<br />

kunnen. Mensen die echt passie hebben<br />

voor hun werk denken daar niet eens aan, die<br />

zijn meer in het moment. Mijn lezingen gaan<br />

daarover, maar ik zeg dat niet zo expliciet als<br />

nu. Onze hersenen zijn namelijk zo ingesteld<br />

dat ze ons willen beschermen, waardoor<br />

informatie die echt anders is dan ze gewend<br />

zijn ervoor kan zorgen dat ze in de ‘vechten<br />

of vluchten’-modus gaan staan. Dat wil<br />

je niet”, lacht Minchenu. “Om de boodschap<br />

goed te laten overkomen moet ik die veiligheid<br />

blijven creëren. Daarom gebruik ik een<br />

metafoor over een jongeman die vastzit. Zijn<br />

waargebeurde verhaal krijgt aan het einde<br />

een bijzondere wending. Het raakt iedereen<br />

zo, dat ze als ze na mijn lezing huiswaarts<br />

gaan, de gedachte hebben dat het onmogelijke<br />

mogelijk kan worden door gewoon te<br />

zijn en niet per se wat te willen doen.”<br />

OOK WERKNEMERS WILLEN<br />

GEZIEN WORDEN<br />

Erkenning is wat eigenlijk iedereen wil, al<br />

is het maar in de vorm van negatieve aandacht.<br />

Opstandige en ontevreden werknemers<br />

zijn minder actief. Daarmee geven ze<br />

onbewust aan dat ze er zijn en het productieproces<br />

– in dit geval negatief – kunnen beïnvloeden,<br />

omdat ze het gevoel hebben dat<br />

niemand hen ziet. “Iedereen is van invloed<br />

en door elkaar te zien en op te merken verfijnen<br />

onderlinge relaties. Dingen die wat minder<br />

zijn, zoals boosheid en irritatie, horen er<br />

dan gewoon bij. Wanneer je daar samen uitkomt,<br />

net als in persoonlijke relaties, is het<br />

alsof je nog dichter bij elkaar bent gekomen.”<br />

Minchenu’s tip is te proberen de intenties die<br />

iemand heeft voor ogen te houden en niet<br />

meteen geïrriteerd te reageren. Compassie<br />

en verbinden vormen de beste manier om<br />

samen een goed product te leveren, ook als<br />

het eens tegenzit. Vaak reageren mensen volgens<br />

haar zoals ze doen, doordat ze constant<br />

bezig zijn zichzelf te beschermen uit angst<br />

gekwetst te worden. “Ze moeten weten dat<br />

tegenover angst vertrouwen staat. Ga er vanuit<br />

dat niemand jou iets naars wil aandoen.<br />

Een idealistische gedachte misschien, want

MENSELIJK GEDRAG<br />

er zijn mensen die wel slechte intenties hebben.<br />

Dat is echter een minderheid, die jouw<br />

energie niet waard is. Jij hebt de regie over<br />

jouw energie en die kun je maar een keer uitgeven.<br />

Doe dat dan op een positieve manier,<br />

bijvoorbeeld aan dankbaarheid en goede<br />

intenties. Dat heeft een positieve wisselwerking<br />

op jouw gevoel en kan angels uit een<br />

conflict halen voordat het escaleert.”<br />

ANDERS ZIJN IS VAAK<br />

EEN BLOKKADE<br />

Mensen die voelen dat ze anders zijn ervaren<br />

dat vaak als een blokkade die verbinden<br />

in de weg staat. “Angst is een slechte raadgever,<br />

maar mensen laten zich erdoor regeren<br />

omdat ze niet willen toegeven bang te zijn.<br />

Onbekend maakt onbemind, maar het is de<br />

kunst dat onbekende bekend en dus bemind<br />

te maken. Het kan al helpen een klein beetje<br />

uit je comfortzone te stappen door bijvoorbeeld<br />

mensen die je tegenkomt op straat te<br />

groeten. Op Curaçao is dat heel gebruikelijk,<br />

maar hier zijn ze het zeker in de steden niet<br />

gewend. En als iemand niet terug groet moet<br />

je dat bij diegene laten. Als een opdrachtgever<br />

wil dat ik een lezing geef over hoe mensen<br />

zich tegenover elkaar gedragen en welke<br />

consequenties dat kan hebben, geef ik vaak<br />

een voorbeeld over een situatie waarin ik het<br />

zelf ook niet goed deed. Ik vond het bijvoorbeeld<br />

vreemd dat een mevrouw naast mij in<br />

het vliegtuig zich ergerde aan de man voor<br />

haar die zijn stoel zover naar achteren deed<br />

dat zij er last van hart. Ze keek om zich heen,<br />

zocht medestanders en vertelde haar echtgenoot,<br />

die achter haar zat, hoe belachelijk<br />

ze het vond. De man om wie het ging sprak<br />

ze echter niet aan. Daar had ik een mening<br />

over, maar toen de vrouw voor mij ook haar<br />

stoel erg ver naar achteren zette vertoonde<br />

ik hetzelfde gedrag. Pas toen ik mij daarvan<br />

bewust werd sprak ik haar aan.” Om te doorbreken<br />

dat we elkaar blijven kopiëren en<br />

vaak hetzelfde reageren moeten we ons daarvan<br />

volgens Minchenu eerst bewust worden.<br />

“Probeer niet te oordelen, ga naar de essentie<br />

en wees actief. Het is wat het is.”<br />

GEVANGENIS ALS<br />

METAFOOR<br />

Minchenu Maduro werkt met gevangenen.<br />

Mensen met maximale gedragsproblemen,<br />

van wie je niet weet hoe ze reageren als<br />

zij zenuwachtig zijn. Misschien wel agressief.<br />

“Ik heb in gevangenissen theaterstukken<br />

mogen produceren, regisseren en<br />

presenteren en gemerkt dat het zelfvertrouwen<br />

van gedetineerden als zij op het podium<br />

staan een enorme oppepper krijgt. Daar<br />

doe ik het voor. De weg er naartoe is echter<br />

niet makkelijk en die gebruik ik dan als<br />

metafoor, die CEO’s en leidinggevenden kan<br />

helpen bij het uitvoeren van reorganisatieprocessen,<br />

die uiteindelijk moeten leiden tot<br />

een gestroomlijnde bedrijfsvoering en een<br />

goede verhouding tussen de leiding en de<br />

mensen op de vloer. Daar te komen is dus<br />

best lastig.” Minchenu houdt haar toehoorders<br />

voor dat medewerkers, ook degenen die<br />

door de reorganisatie wegmoeten en begrijpelijk<br />

met veel boosheid zitten, net als die<br />

gevangenen een oppepper kunnen ervaren.<br />

“Soms kan het een cadeau zijn als je wordt<br />

weggestuurd. Eerst moet je door een rouwproces<br />

en voel je je afgewezen. Afwijzing zit<br />

hetzelfde deel van de hersenen als fysieke<br />

pijn en doet dus echt zeer. Daarna zul je<br />

merken dat uit zwarte modder een lotus kan<br />

bloeien. Die lotus ben jij, want jouw talent en<br />

vaardigheden neem je mee. Bij elke crisis in<br />

jouw leven gebeurt een wonder. Het Japanse<br />

woord voor crisis bestaat uit twee karakters.<br />

Het ene staat voor gevaar, het andere voor<br />

kansen. Dat is precies wat ik bedoel”, zegt ze,<br />

terwijl ze benadrukt dat ze niet alleen positieve<br />

boodschappen doorgeeft, omdat mensen<br />

dan kunnen denken dat zij hen niet<br />

serieus neemt.<br />

DANKBAARHEID HELPT<br />

“Ik probeer mee te geven dat ontslagen<br />

medewerkers kunnen aarden om van daaruit<br />

te ontdekken dat zij voor veel bedrijven<br />

toegevoegde waarde hebben. Ik help hen<br />

de gedachte los te laten dat ze niets waard<br />

zijn en dat ze in gesprek moeten gaan met<br />

hun innerlijke stem die dat maar blijft roepen.<br />

Dat kritische geluid is het kind in hen<br />

dat heel primair boos reageert op afwijzing.”<br />

Volgens Minchenu blijft het kind in ons heel<br />

sterk, vooral op emotioneel gebied. “Het kan<br />

zijn dat het ruimte nodig heeft. Ga op een<br />

bankje zitten, loop door de natuur en haal de<br />

druk van je hersenen. In ruimte en tijd ontstaan<br />

ideeën en besef je dat er nieuwe kansen<br />

komen als je ergens weggaat. Hoe naar het<br />

ook is wat je hebt meegemaakt, houd dagelijks<br />

bij waarvoor je dankbaar bent. Daarmee<br />

train je je brein positiever te denken. Dat is<br />

makkelijker gezegd dan gedaan. Daarom<br />

gebruik ik vaak metaforen of krijgen mensen<br />

wat mee. Een steentje of schelpje ter herinnering<br />

aan wat ik heb verteld. Dat werkt.” Als ik<br />

haar kleurrijke Amsterdamse ontvangstkamer<br />

verlaat moet ik ineens denken aan een<br />

uitspraak die ik heb gezien op Minchenu’s<br />

website: ‘Wees een origineel exemplaar van<br />

jezelf in plaats van de kopie van een ander’.<br />

Zij is wie en wat ze preekt. Dat zou iedereen<br />

moeten doen.<br />

Boek Minchenu Maduro exclusief bij<br />

Speakers Academy ®<br />

info@speakersacademy.nl<br />

Minchenu Maduro heeft communicatie, pedagogiek en drama gestudeerd en zich gespecialiseerd in ‘didactiek’. Ze is onder meer<br />

landelijk bekend door haar medewerking als pedagoog aan het NPO-programma ‘Het geheime leven van 4-jarigen’. Minchenu<br />

heeft gewerkt met tegendraadse jongeren en door de wol geverfde professionals en geleerd hoe ze zelfs de meest weerbarstige<br />

en kritische groepen in beweging kan krijgen. Dat doet ze onder meer door het vertellen van verhalen die mensen inspireren, in<br />

beweging zetten, energie geven en motiveren, al naar gelang het doel van de lezing, training of bijeenkomst die zij geeft. Minchenu<br />

is ook een veelgevraagd dagvoorzitter die elke situatie aankan.<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong> 41

© ARTJAZZ<br />

42<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong>

EUROPA<br />

‘Samen optreden maakt<br />

Europa sterker’<br />

De rol van Europa in de wereld neemt toe. “We hebben hier diverse crisissituaties meegemaakt. Daardoor<br />

realiseren de mensen zich steeds vaker dat individuele landen grote problemen en uitdagingen niet<br />

meer elk afzonderlijk kunnen oplossen of aangaan”, zegt dr. Alexander Italianer, die tientallen jaren als<br />

topambtenaar voor de Europese Commissie heeft gewerkt. De laatste 2,5 jaar – tot 1 maart <strong>2018</strong> – in de<br />

functie van secretaris-generaal. Een gesprek over Europese eenwording en soevereiniteit, maar ook over de<br />

Brexit, waarbij hij nauw betrokken is geweest en over de liefdevolle en tegelijk kritische band die zijn familie<br />

al bijna driekwart eeuw met Europa heeft.<br />

dr. Alexander Italianer<br />

Tekst: Jacques Geluk<br />

“<br />

Gezamenlijk hebben de landen<br />

van de Europese Unie<br />

een akkoord kunnen sluiten<br />

met Turkije, waardoor de<br />

illegale migratie van vluchtelingen<br />

naar Griekenland – en daarmee de<br />

rest van Europa – sterk is verminderd. Griekenland<br />

had die afspraak nooit in z’n eentje<br />

kunnen maken en was zeker niet in staat<br />

een cheque van 3 miljard euro aan de Turken<br />

te overhandigen.” Hetzelfde verhaal<br />

geldt voor de Europese reactie op het opzeggen<br />

van handelsakkoorden door de Amerikaanse<br />

president Donald Trump. Alexander<br />

Italianer: “Aziatische landen zijn onmiddellijk<br />

naar ons toe gekomen. In recordtijd hebben<br />

Japan en de EU een gigantisch goede<br />

deal gesloten. Apart zouden de verschillende<br />

landen dat nooit voor elkaar hebben gekregen.”<br />

Doordat Trump zich heeft teruggetrokken<br />

uit het Klimaatakkoord van Parijs en<br />

bovendien vindt dat Europa zelf meer moet<br />

doen aan defensie, betekent dat ook dat de<br />

EU-landen in gezamenlijkheid nieuwe kansen<br />

krijgen zich verder te profileren.<br />

‘KOSTEN-BATENANALYSE’<br />

Als econoom is Alexander Italianer<br />

gewend te denken in termen van kostenbatenanalyses.<br />

Hij weegt de voor- en nadelen<br />

van het lidmaatschap van de EU al 33<br />

jaar af en kiest duidelijk vóór de gemeenschappelijkheid.<br />

Hij begrijpt dat veel mensen<br />

vinden dat Europa zich te veel bemoeit<br />

met allerlei in hun ogen kleine details. “Die<br />

zijn juist vaak historisch en juridisch goed<br />

te verklaren. Waarom Europa bijvoorbeeld<br />

bepaalt hoe krom komkommers of bananen<br />

mogen zijn? Omdat de industrie om zulke<br />

regels vraagt ter voorkoming van oneerlijke<br />

handel. Meer dan 95 procent van de door het<br />

Europees Parlement en de Raad van Ministers<br />

aanvaarde en soms als vreemd ervaren<br />

regels, is er gekomen op verzoek van de lidstaten<br />

zelf. Vrijwel niemand beseft dat. Hier<br />

ligt een taak voor de lidstaten. Die moeten<br />

hun verantwoordelijkheid nemen en Brussel<br />

verdedigen door in eigen land uitleggen<br />

waarom bepaalde maatregelen zijn genomen.<br />

Brussel is geen abstracte notie waaraan<br />

we niets kunnen doen of waarmee we<br />

niets te maken hebben. Duizenden nationale<br />

ambtenaren onderhandelen elke dag weer in<br />

allerhande comités in Brussel over dit soort<br />

wetgeving. Goede communicatie is van het<br />

grootste belang om meer draagvlak te creëren.”<br />

BREXIT<br />

De Brexit speelt al als Alexander Italianer<br />

in maart <strong>2018</strong> wordt opgevolgd door Martin<br />

Selmayr. Voor het eerst wil een lidstaat de EU<br />

verlaten. “Het uittredingsproces mocht de<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong> 43

EUROPA<br />

‘Meer dan 95 procent van de Europese<br />

regels is er gekomen op verzoek van de<br />

lidstaten zelf ’<br />

rest van het Europese programma niet verstoren,<br />

dus heeft Commissievoorzitter Jean-<br />

Claude Juncker een taskforce opgericht die<br />

onder leiding van Michel Barnier met de<br />

Britten moest onderhandelen over de Brexitvoorwaarden.<br />

Ik was daar heel nauw bij<br />

betrokken en gaf Barnier, samen met andere<br />

hoge ambtenaren, advies. Op een gegeven<br />

moment is een direct onder mij vallende<br />

afdeling opgezet die zich vooral bezighield<br />

met de voorbereidingen op de Brexit. Gekeken<br />

is naar de gevolgen van een vertrek met<br />

én zonder akkoord. In december <strong>2018</strong> heeft<br />

de commissie een aantal voorstellen op tafel<br />

gelegd over wetgeving en hoe we met het uittreden<br />

moeten omgaan. De bedoeling was<br />

onder meer te voorkomen dat vliegtuigen<br />

niet meer tussen het Verenigd Koninkrijk en<br />

de EU kunnen vliegen omdat landingsrechten<br />

vervallen, of de Britten met een enorm<br />

tekort aan medicijnen komen te zitten.” Italianer<br />

benadrukt dat de grens tussen Noord-<br />

Ierland, dat onderdeel is van het Verenigd<br />

Koninkrijk, en de Ierse republiek, die in de<br />

EU blijft, de grootste aandacht vraagt. “Voor<br />

Europa is belangrijk te kijken naar de toekomstige<br />

positie van Europese burgers in<br />

Groot-Brittannië en Britten in de EU-landen<br />

en de financiële afhandeling. Mogen<br />

producten die al verscheept zijn Europa nog<br />

binnen en omgekeerd na 29 maart <strong>2019</strong> als<br />

er geen deal is? Het grote struikelblok voor<br />

de Britten is echter die nieuwe Europese buitengrens<br />

met het VK, straks een ‘derde land’,<br />

in Ierland. We moeten daar bepaalde controles<br />

uitvoeren. Het akkoord met Theresa<br />

44<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong><br />

May, dat een speciale backstopbijlage kent,<br />

geeft ruimte voor onderhandelingen na de<br />

uittreding tijdens een overgangsperiode tot<br />

31 december 2020.” Tot die tijd blijft het VK<br />

onderdeel van de Europese Douane Unie en<br />

kan de grens open blijven. Het grote probleem<br />

is dat die transitie weliswaar éénmaal<br />

te verlengen is, maar het vangnet voor<br />

Noord-Ierland (de backstop) in principe<br />

oneindig kan blijven duren wanneer er geen<br />

beter alternatief is. Dat stuit veel Britse politici<br />

tegen de borst. Zij willen niet aan Europese<br />

regels gebonden blijven. Afwijzing van<br />

het akkoord en ook de backstop betekent<br />

echter dat er bij het ontbreken van een handelsovereenkomst<br />

in <strong>2019</strong> al een harde grens<br />

zal ontstaan.<br />

‘MAY DOET HET ENIGE<br />

JUISTE’<br />

“De Britse regering is nooit in staat geweest,<br />

vanwege wisselende inzichten en steun van<br />

diverse partijen, een duidelijk beeld te verschaffen<br />

van hoe de toekomstige relatie met<br />

de EU er moet uitzien. May’s tegenstanders,<br />

ook uit haar eigen Conservatieve partij, hebben<br />

er geen baat bij dat het door haar gesloten<br />

akkoord een succes wordt en blijft, maar<br />

zij doet het enige dat juist is: voet bij stuk<br />

houden. Wanneer er 29 maart geen ordelijk<br />

arrangement is ontstaat chaos, ondanks<br />

eventuele voorzorgsmaatregelen aan beide<br />

zijden. Het beste is een goed geregelde overgangstermijn,<br />

ook voor hen, want het duurt<br />

jaren voordat ze honderden nieuwe internationale<br />

handelsakkoorden kunnen sluiten.<br />

Dat betekent een juridisch vacuüm en er zullen<br />

rechtszaken volgen”, zegt Alexander Italianer,<br />

die zich niet meer beroepsmatig met<br />

de kwestie bezighoudt, maar die nauw blijft<br />

volgen en er op aanvraag graag over spreekt.<br />

LIEFDE VOOR EUROPA<br />

Alexander Italianer wekt niet de indruk<br />

dat zijn liefde voor Europa bekoelt door<br />

het vertrek van de Britten. Hij blijft zoals<br />

altijd positief en tegelijk waar nodig kritisch.<br />

Europa speelt eigenlijk al sinds zijn<br />

geboorte een rol in zijn leven. “Mijn vader<br />

Franz Italianer, die van 1973-1977 directeur-generaal<br />

Europese Samenwerking en<br />

daarna tot 1982 secretaris-generaal op het<br />

ministerie van Buitenlandse Zaken was, is<br />

er een beetje ingegroeid. Als jong ambtenaar<br />

was hij betrokken bij de onderhandelingen<br />

over het verdrag dat leidde tot de Europese<br />

Defensiegemeenschap (EDG). De Fransman<br />

Jean Monnet, de ‘vader van Europa’ en<br />

een der wegbereiders van de Europese eenwording,<br />

probeerde geen grote unie op te<br />

richten zoals we die nu kennen, maar via<br />

kleine projecten integratie te bewerkstelligen.<br />

Dat begon met de Europese Gemeenschap<br />

voor Kolen en Staal (EGKS) in 1952 en<br />

direct daarop volgde de EDG, die indertijd<br />

bedoeld was om mogelijke Duitse militaire<br />

activiteiten in te kapselen. Het streven was<br />

de oprichting van een Europees leger, maar<br />

Frankrijk besloot in 1954 de ratificatie niet<br />

ter stemming te brengen. Mijn vader, die dus<br />

al vroeg in zijn carrière met de Europese eenwording<br />

in aanraking kwam, heeft wel altijd

EUROPA<br />

© NICOELNINO<br />

een cynische blik gehouden. Het was geen blinde liefde.” Om nu te<br />

zeggen dat Franz Italianer zoon Alexander al jong met het Europavirus<br />

heeft besmet, gaat wat ver.<br />

INTERNATIONALE MODELLEN<br />

“Ik wist überhaupt niet wat mijn vader daar allemaal deed in Brussel.<br />

Ik ging als kind liever voetballen bij wijze van spreken en ben later<br />

op indirecte wijze met Europa in aanraking gekomen”, aldus Italianer,<br />

die is opgeleid tot econometrist. “Voor mijn promotieonderzoek ben<br />

ik in België terechtgekomen, waar ik mee kon doen aan onderzoek<br />

gefinancierd door de Europese Commissie,. Ik hield mij bezig met<br />

internationale econometrische modellen en hoopte na afronding van<br />

mijn onderzoek te kunnen gaan werken voor internationale organisaties<br />

als het IMF en de OESO. Ik zette die modellen echter in om op<br />

verzoek van Commissievoorzitter Jacques Delors, die lid was geweest<br />

van het Europees Parlement en later minister van Financiën van<br />

Frankrijk, de voor- en nadelen van de interne markt en het integratieproces<br />

te berekenen en analyseren. Hij wilde die markt een oppepper<br />

geven. Hij gaf daarna opdracht voor een gelijkaardig onderzoek<br />

naar de euro, waarvoor ik ingewikkelde econometrische technieken<br />

moest toepassen. Zo rolde ik in de politiek en raakte daar steeds dichter<br />

bij betrokken. Toch was het min of meer een toevalstreffer. Mijn<br />

droom was veel academischer. Ik wilde professor worden en me volledig<br />

wijden aan de econometrie, maar blijkbaar was ik meer in de<br />

wieg gelegd voor praktischer zaken.”<br />

Boek Alexander Italianer<br />

exclusief bij<br />

Speakers Academy ®<br />

info@speakersacademy.nl<br />

© ETIENNE ANSOTTE<br />

Dr. Alexander Italianer (1956) is een gepensioneerde Europese topambtenaar, die sinds 1985 heeft<br />

gewerkt voor de Europese Commissie, van 1 september 2015-1 maart <strong>2018</strong> als secretaris-generaal.<br />

“Ik ben vertrokken op een door mij zelf gekozen moment. Toen ik werd benoemd tot secretarisgeneraal<br />

heb ik met Jean-Claude Juncker afgesproken dat ik het 2,5 jaar zou doen.” Italianer studeerde<br />

econometrie aan de Rijksuniversiteit Groningen en promoveerde daar in 1986 in de economie. Van 1980-1985 was hij assistent aan<br />

de KU Leven en van 1987-1988 gastdocent kwantitatieve macro-economie aan de Katholieke Universiteit Brabant.<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong> 45

46<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong>

INNOVATIE<br />

‘Flamenco is de snelste manier<br />

om excellentie te begrijpen’<br />

Systemisch is oorspronkelijk een medische term die ‘verspreid over het hele lichaam’ betekent. Tegenwoordig<br />

beschrijft het ook een manier om niet rechtlijnig of systematisch, maar in een bepaalde context naar<br />

problemen en complexiteit te kijken. “Anders creëer je meer problemen dan je oplost”, zegt prof. dr. Walter<br />

Baets. Hij houdt zich onder andere bezig met de manier waarop je bedrijven excellent kunt maken. “Dat<br />

we het daar nog over hebben geeft aan, dat dit nog niet voor de hand ligt, wat wel zo zou moeten zijn.”<br />

Over complexiteit, innovatie, transformatie, het cruciale belang van toegevoegde waarde én de rol van<br />

flamencomuziek spreken we Baets in zijn nieuwe Haagse woning. Een verrassend gesprek.<br />

prof. dr. Walter Baets<br />

Tekst: Jacques Geluk | Fotografie: Geraldine Aresteanu<br />

De wereld is (fundamenteel)<br />

complex en dus niet alleen<br />

gecompliceerd. Complexiteit<br />

ontstaat eigenlijk als intelligente,<br />

autonome individuen<br />

samen dingen creëren of situaties beheersen.<br />

Walter Baets geeft een voorbeeld. “Een<br />

aantal automobilisten rijdt op een rotonde<br />

af. Ze hebben allemaal hetzelfde doel – veilig<br />

aan de ander kant komen. Wie zich al op de<br />

rotonde bevindt heeft voorrang. De chauffeurs<br />

bepalen ieder voor zich of zij stoppen<br />

of doorrijden. Als iedereen zich aan de minimale<br />

spel- en interactieregels houdt gebeuren<br />

er geen ongelukken. Zo krijg je vanuit<br />

complexiteit een overzichtelijk gecompliceerd<br />

verhaal. Hetzelfde gebeurt bij voetbal.<br />

Iedere speler doet wat hij wil en dat gaat<br />

goed zolang iedereen hetzelfde doel heeft<br />

(een doelpunt maken) en de voorwaarden<br />

en regels respecteert. Dat is ook de realiteit<br />

in de markt, de politiek en bij de bedrijven<br />

en organisaties waar we werken en daarom<br />

moeten we uitsluitend systemisch kijken<br />

naar alle uitdagingen die we tegenkomen.”<br />

Een excellente organisatie is systemisch<br />

en laat zich leiden door doel, betekenis,<br />

waarde en de bijdrage die zij levert (‘purpose,<br />

meaning, value, contribution’). “In<br />

tegenstelling tot groei die leidt tot exclusiviteit,<br />

beschouw ik groei om de groei als een<br />

van de waanzinnigste destructieve concepten<br />

in de economie. Met die instelling is de<br />

halve wereld naar de maan geholpen. Toch<br />

gaan we er gewoon mee door. Tijdens een<br />

conferentie in Frankrijk met honderden<br />

zakenmensen, naar aanleiding waarvan het<br />

boek ‘Rethinking growth’ is geschreven, ging<br />

het alleen over winst en aandeelhouderswaarde,<br />

maar met die afgeleide begrippen<br />

kun je niets. Op mijn vraag welke waarde die<br />

bedrijven toevoegden aan de maatschappij,<br />

de wereld en de economie volgde absolute<br />

stilte. Dat herhaalde zich na mijn vervolgvragen<br />

‘Wat mis ik als jullie morgen failliet<br />

zijn?’ en ‘Als ik niets mis, waarom bestaan<br />

jullie dan?’. Waarop ik zei: ‘Denk er eens over<br />

na in het weekend. Als je maandag het antwoord<br />

nog niet weet, begrijp je dan dat je<br />

een probleem hebt? Als jullie niets toevoegen,<br />

waarom kom ik naar jullie als klant?’<br />

Tegenwoordig begin ik veel seminars met<br />

deze vragen.”<br />

EMOTIES ALS DRIJFVEER<br />

Een andere grote uitdaging bij het bouwen<br />

van een excellente organisatie is de emotionele<br />

kant. “Vraag je af welke emoties leiders<br />

en medewerkers drijven om die zo belangrijke<br />

waarden te realiseren en toe te voegen.<br />

Dan gaat het niet per se om de ethiek of om<br />

de vraag waarom sommige mensen, op wie<br />

thuis niets is aan te merken, onethische din-<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong> 47

INNOVATIE<br />

gen gaan doen zodra ze in een managementfunctie<br />

belanden. Mijn vrouw heeft wat dat<br />

betreft een fantastische uitspraak: ‘goed’ is<br />

waar je ‘s avonds vrolijk en blij met je (klein)<br />

kinderen over praat en hen vertelt wat je die<br />

dag gedaan hebt, ‘slecht’ is als je daarover liever<br />

niet praat. In het eerste geval is iemand<br />

gedreven en wil hij of zij dat met de hele<br />

wereld delen. Het probleem is dat wij niet<br />

noodzakelijk de drijfveer hebben onze emoties<br />

onderdeel te maken van onze persoonlijke<br />

inzet om die waarden te realiseren en<br />

ook niet weten hoe dat te organiseren. Veel<br />

bedrijven hangen tien waarden aan de muur<br />

en dat is het. Ze doen wat ze al jaren doen<br />

en krijgen wat ze al jaren krijgen. Het is niet<br />

moeilijk, ze doen het gewoon niet.”<br />

VIER TERUGKERENDE<br />

BEGRIPPEN<br />

Betekenisvol, geïntegreerd, relevant en<br />

onderdeel van de maatschappij. Deze vier<br />

begrippen keren vaak terug in waar Walter<br />

Baets mee bezig is. “De hedendaagse<br />

omgeving is complex en ernstig beïnvloed<br />

door exponentiële technologieën. We zijn in<br />

staat fantastische dingen te doen, maar niet<br />

vooraleer is nagedacht over de toegevoegde<br />

waarde ervan. Technologie op zich is neutraal,<br />

het gaat erom hoe we haar gebruiken<br />

en dat zit opgesloten in de waarde. Ik denk<br />

dat er wat dat betreft een revolutie gaande<br />

is”, aldus Baets. Het heeft allemaal te maken<br />

met complexiteit. “Begin jaren negentig ben<br />

ik toen begonnen mij te verdiepen in artificiële<br />

intelligentie, neurale netwerken en<br />

agent-gebaseerde simulaties. Twaalf jaar<br />

lang bouwde ik financiële modellen (beursvoorspellingen,<br />

portefeuilleoptimalisering,<br />

risicobeheer) en kwam erachter dat die niet<br />

werkten. Daardoor kwam ik uit bij complexiteit,<br />

de theorie die AI ondersteunt. Het<br />

onderzoek naar kunstmatig leven ervoer<br />

ik in die tijd als enorm boeiend, voor mij<br />

was het de basis van collectieve intelligentie.”<br />

Even later zegt hij: “Als het onmogelijk<br />

is een complex systeem te reduceren tot iets<br />

simpels, kun je dan met het simuleren van<br />

de interactie tussen eenvoudige elementen<br />

complex gedrag creëren? Wanneer je daarnaar<br />

kijkt, kun je net als op het voetbalveld of<br />

48<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong><br />

de rotonde, aan de hand van de regels afleiden<br />

of collectieve intelligentie wel of niet<br />

werkt. Als de dan verder gaat op die ontdekking,<br />

eindig je uiteindelijk via de biologie bij<br />

de kwantummechanica.”<br />

‘Als nog<br />

niets bestaat,<br />

kunnen<br />

we alles<br />

uitvinden’<br />

FLAMENCO MAAKT ALLES<br />

DUIDELIJK<br />

De kwantumwereld is niet moleculair,<br />

maar heeft alles te maken met denken, creativiteit<br />

en innovatie. “Als er nog niets bestaat,<br />

kunnen we alles uitvinden. Bijvoorbeeld,<br />

een huis dat in de lucht hangt. Dat kan in de<br />

gedachtenwereld, de creatieve wereld, hoewel<br />

we het in de moleculaire wereld misschien<br />

niet kunnen bouwen. De wereld der<br />

gedachten biedt oneindige mogelijkheden,<br />

maar die baten we niet uit. We laten ons<br />

beperken door de moleculaire regels en bouwen<br />

een muur rondom ons, waardoor we<br />

niets (uit)vinden. Alles is afgesloten voordat<br />

we gaan denken. Dat is intrigerend en een<br />

beetje het verhaal achter wat ik doe. Complexiteit,<br />

biologie, onderzoek naar kunstmatig<br />

leven en kwantummechanica toepassen<br />

op de organisaties en bedrijven van vandaag<br />

om ze excellent te maken. Daarom noem<br />

ik mijn onderneming Obviously Excellent.<br />

Het ligt zoals gezegd voor de hand, maar is<br />

het niet. Maar wat is excellentie en welke<br />

rol spelen leiders daarin? Ik gebruik flamenco-muziek<br />

om dat te illustreren. Ik laat<br />

mijn groep spelen en de toehoorders beleven<br />

letterlijk wat een excellente organisatie<br />

is. Op YouTube kun je een voorbeeld zien<br />

van hoe dat precies werkt. Achteraf gaan we<br />

in gesprek met de artiesten en leren hoe zij<br />

excellentie hebben gecreëerd en een excellent<br />

optreden in elkaar knutselen. De waarden<br />

en emoties die daarvoor onontbeerlijk<br />

zijn komen tijdens het spel naar voren. In<br />

anderhalf uur tijd kan ik mensen iets aan het<br />

verstand brengen, waar anders een cursus<br />

van twintig uur voor nodig is.”<br />

Walter Baets heeft ook vaak gewerkt<br />

met een dvd van de Amerikaanse dirigent<br />

Roger Nierenberg. “Hij liet zijn toehoorders<br />

zelf ervaren hoe het is leiding te geven<br />

door hen een stukje te laten dirigeren.<br />

De dvd die daarvan is gemaakt is de beste<br />

leiderschapscursus ooit, maar dateert uit<br />

1999. Dat vinden sommigen te gedateerd.<br />

Nu heb ik een jonge dirigent gevonden die<br />

hetzelfde doet met een jong orkest en ik<br />

denk erover met hem samen te werken. Dan<br />

denk ik aan een soort workshop van een<br />

halve dag, waarbij hij een uur lang met zijn<br />

symfonisch orkest laat zien wat leiderschap<br />

is en de flamencogroep na de pauze<br />

uitbeeldt wat excellentie is. Overigens kan<br />

een orkest perfect spelen zonder dirigent,<br />

die is alleen nodig om veranderingen aan<br />

te geven. Muziekmetaforen zijn dikwijls<br />

heel sterk en zijn in dit geval, net als bij<br />

de voetballers en rotonderijders, volledig<br />

gebaseerd op autonome, intelligente en<br />

competente musici, die allen hetzelfde<br />

doel hebben en dezelfde regels respecteren.

INNOVATIE<br />

Daardoor bereiken zij wat ze willen. Als één<br />

orkestlid een afwijkend akkoord zou spelen,<br />

krijg je een kakofonie. Een flamenco- of<br />

jazzoptreden is een fantastisch voorbeeld<br />

van een complex systeem waaruit de realiteit<br />

naar boven komt. Dat concept zien wij nog<br />

te weinig. Belangrijk is dat we systemisch<br />

denken, of systeemdenken, om eventuele<br />

problemen in beeld te brengen. Als we dat<br />

doen en begrijpen waar we mee bezig zijn,<br />

zijn we een eind opgeschoten.”<br />

BÈTAFASE VAN EEN<br />

REVOLUTIE<br />

Doordat we geen systeembeelden hebben<br />

als dingen niet goed gaan, in bedrijven of tussen<br />

bijvoorbeeld lidstaten van de Europese<br />

Unie, vinden we altijd tijdelijke (deel)oplossingen,<br />

die extra problemen opleveren en<br />

het originele probleem niet verhelpen. “Met<br />

exponentiële technologieën kun je fantastische<br />

dingen doen. Vandaag werken we met<br />

een semantische machine in een leerplatform,<br />

waarin je een tekst kunt geven die op<br />

basis van betekenis, dus niet van de gebruikte<br />

woorden, ter plekke en snel opzoekt welke<br />

content uit bijvoorbeeld TEDx-lezingen<br />

en Open MIT-cursussen en van Wikipedia<br />

relevant voor jou is. Door die content te<br />

bekijken begrijp je wat erachter zit. Ik noem<br />

dit echt de bètafase van een revolutie. Een<br />

toegevoegde waarde op talloze gebieden.<br />

Bijvoorbeeld in het onderwijs. Content is er<br />

vaak wel, maar voor docenten onvindbaar.<br />

Dat probleem is op een semantische manier<br />

opgelost. Dus, onderwijsjongens en meisjes<br />

word wakker. De tijd dat je in de les mocht<br />

vertellen wat je toch al in een boek kon lezen<br />

is voorbij. Nu is er altijd actuele informatie,<br />

op eenvoudig verzoek en op het moment dat<br />

je die nodig hebt. We doen nog niets met die<br />

semantiek”, zegt Baets, die op korte termijn<br />

wel kansen ziet en merkwaardig genoeg wellicht<br />

op het Afrikaanse continent.<br />

“Ik ben in gesprek met een Zuid-Afrikaanse<br />

industrieel, die wil investeren in virtuele/hybride<br />

managementopleidingen. Als<br />

voormalig voorzitter van de Association of<br />

African Business Schools weet ik dat er op<br />

het hele continent op een miljard mensen<br />

twintig deftige businessscholen zijn. Voor<br />

uitbreiding van dat aantal is geen geld. Exponentiële<br />

technologie, hoe simpel ook, is hier<br />

– maar net zo goed voor de bankensector bijvoorbeeld<br />

– de oplossing en ook bruikbaar<br />

voor het onderwijs en het bankensysteem.<br />

We moeten precies weten waarvoor we deze<br />

technieken gaan gebruiken, want als wij het<br />

niet weten, gaan anderen ze gebruiken voor<br />

de verkeerde dingen.” Baets realiseert zich<br />

dat we ook heel wat ellende van exponentiële<br />

technologie over onze kop krijgen en tegelijk<br />

vertikken na te denken over wat we er<br />

wel mee kunnen. “Als je dat weet is het cruciaal<br />

ook hier te bedenken wat de toegevoegde<br />

waarde is en waarom je het doet.”<br />

SOCIALE MEDIA EEN ZEGEN?<br />

Zijn sociale media een zegen of niet voor<br />

de maatschappij? Walter Baets kent alle<br />

nadelen, zoals de verspreiding van nepnieuws<br />

dat ons geloof in de informatievoorziening<br />

belemmert, maar ziet ook een<br />

geweldig potentieel. “Je kunt er mobiele netwerken<br />

mee aansturen en zo bijvoorbeeld<br />

de gezondheidszorg in afgelegen gebieden<br />

verbeteren. Daar wordt nauwelijks in geïnvesteerd.<br />

Jammer, de technologie is er en ik<br />

ben fanatiek geïnteresseerd in wat je daarmee<br />

kan en waarom je dat zou moeten doen.<br />

Over de waarde ervan wordt wel vaker<br />

gesproken tijdens een groeiend aantal evenementen<br />

en seminars. Ook opleidingen<br />

besteden er meer aandacht aan. Ik ben wat<br />

pessimistisch of dat veel impact heeft, doordat<br />

het steeds weer als iets wordt voorgesteld<br />

dat erbij komt, naast alles dat al moet gebeuren.<br />

Mensen zijn bovendien al verantwoordelijk<br />

voor van alles en nu moeten zij dat<br />

ook nog zijn voor de realisatie van de waarde<br />

van het bedrijf. Dat is dan vaak geen prioriteit,<br />

maar als de waarde niet goed is heeft<br />

dat een prijs. Als we in systemen denken, is<br />

het nastreven van waarden niet nog eens iets<br />

nieuws, maar essentieel onderdeel van het<br />

geheel. Wie een excellente organisatie wil<br />

bouwen moet eerst bedenken wat hij of zij<br />

kan toevoegen aan wat er al is. Ik ga als klant<br />

naar een bedrijf dat iets te bieden heeft dat<br />

ik nergens anders kan krijgen. In sommige<br />

sectoren vind je die niet eens. Benzinestations<br />

en banken bijvoorbeeld concurreren op<br />

producten die zo goed als identiek zijn, waar<br />

ze producten met toegevoegde waarde op<br />

de markt zouden kunnen brengen. Er is nog<br />

steeds geen enkele ‘internationale’ bank, die<br />

een klant in verschillende landen diensten<br />

verleent. Wie veel verhuist moet in elk land<br />

nieuwe bankrekeningen openen en zelfs in<br />

Nederland is het een ramp. Ik heb drie rekeningen,<br />

maar die ene bank die systemisch<br />

kijkt naar mijn probleem en mij kan informeren<br />

over internationale verzekeringen en<br />

hypotheken is er niet!”<br />

Boek Walter Baets exclusief bij<br />

Speakers Academy ®<br />

info@speakersacademy.nl<br />

Prof. dr. Walter Baets is (strategisch) consultant in complexiteit, collectieve intelligentie, transformatie en beweeglijke<br />

innovatie. Hij is een pedagogische innovator en een inspirerende key-note spreker over complexiteit en waarden-gebaseerd<br />

leiderschap. Hij is ‘dean’ geweest van The Camp in Aix-en-Provence, een internationale campus toegewijd aan opkomende<br />

technologieën en sociale innovatie. Daar is een uniek ecosysteem ontstaan bestaande uit studenten, professionals uit de<br />

publieke en private sector, deskundigen, ondernemers en kunstenaars die samen streven naar een duurzame toekomst vol<br />

samenwerking. Daarvoor was hij onder meer ‘dean’/directeur van de Graduate School of Business van de Universiteit van<br />

Kaapstad. Baets is afgestudeerd (HDR) in bedrijfskunde en management aan de Université Aix-Marseille III op een proefschrift<br />

over de kwantuminterpretatie van innovatie. Hij heeft zijn PhD in kennisbeheer gehaald aan de Universiteit van Warwick en<br />

zijn Master's in econometrie aan de Universiteit Antwerpen.<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong> 49

© SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong> ® | WALTER KALLENBACH<br />

WERKGELEGENHEID IN DE TOEKOMST<br />

Uitzendbureau voor<br />

mens én robot:<br />

samenwerking creëert<br />

nieuwe banen<br />

Robots zijn steeds slimmer, betrouwbaarder en goedkoper. Jongeren<br />

studeren voor beroepen die straks niet meer bestaan, anderen vrezen<br />

voor hun baan. Zitten wij straks thuis, terwijl lager en hoger ‘opgeleide’<br />

machines het werk doen? Technoloog, filosoof en kunstenaar dr. Koert<br />

van Mensvoort is optimistisch. Hij denkt dat er talloze nieuwe banen<br />

ontstaan (“een robot wordt niet ziek, maar kan wel kapotgaan, dus moet<br />

een mens hem repareren”) en dat samenwerken met robots dé oplossing<br />

is. Om ons daarvan bewust te maken heeft Koerts Next Nature Network,<br />

samen met Start Foundation en gemeente Eindhoven, in 2017 HUBOT, het<br />

uitzendbureau voor mensen én robots, geïntroduceerd.<br />

alleen mensen kunnen. Empathie, creativiteit, improvisatietalent en kunnen<br />

reageren op dubbelzinnigheden zijn exclusief aan ons voorbehouden”, zegt een optimistische<br />

Koert van Mensvoort. “Banen verdwijnen, maar er komen ook veel nieuwe.” Naast bestaande,<br />

zijn zestien toekomstige beroepen te vinden op de website van het speculatieve uitzendbureau<br />

HUBOT, dat eind 2017 is geïntroduceerd tijdens de Dutch Design Week, variërend van stratenbreier<br />

en Shiva-fysiotherapeut tot exoskeletverhuizer, robotcoach en blinde verkeersregelaar.<br />

Via een job-test op http://hubot.org/job-test kunnen geïnteresseerden ontdekken welke<br />

baan bij hen past. De uitkomsten zijn verrassend en vooral gedachtevoer. Ikzelf had bijvoordr.<br />

Koert van Mensvoort<br />

Tekst: Jacques Geluk<br />

‘Een blinde<br />

verkeersregelaar<br />

trekt een krachtpak<br />

aan, waardoor ze<br />

zowel aan de voorals<br />

achterzijde<br />

aanvoelt wat het<br />

verkeersbeeld is’<br />

“<br />

De industriële revolutie zorgt er al ruim een eeuw voor dat we onze spierkracht<br />

uitbesteden aan machines. Nu besteden we ook onze denkkracht en cognitie<br />

voor een deel uit. Dat is nieuw en eng voor veel mensen. Ze zijn bang dat er voor<br />

hen niets overblijft. Ik denk niet dat die angst terecht is. Er zijn veel dingen die

WERKGELEGENHEID IN DE TOEKOMST<br />

beeld nooit gedacht dat ik in plaats van journalist<br />

– als algoritmen straks op basis van<br />

ingevoerde feiten bepalen hoe een artikel<br />

er inhoudelijk uitziet – nog een carrière als<br />

orgaanontwerper kan ambiëren. Belangstellenden<br />

kunnen ook hun licht opsteken door<br />

in <strong>2019</strong> de reizende installatie van het uitzendbureau<br />

te bezoeken tijdens evenementen<br />

en festivals in heel Nederland.<br />

Onze vaak autonome en alom aanwezige<br />

technologische omgeving is zo complex,<br />

dat die nu te beschouwen is als een op zichzelf<br />

staande nieuwe natuur. Dit ‘Next Nature’-concept<br />

draagt Koert van Mensvoort al<br />

geruime tijd uit. Door het aangaan van een<br />

co-evolutionaire relatie met technologie en<br />

het realiseren van een symbiose tussen bio-<br />

(de oude natuur) en technosfeer (de volgende<br />

natuur) kunnen we volgens hem op<br />

weg gaan naar een betere toekomst voor<br />

de mensheid én de planeet. HUBOT (een<br />

samentrekking van ‘Human’ en Robot) is<br />

daar de laatste exponent van. “Aanleiding<br />

was het toenemende aantal verhalen over<br />

robots die steeds meer werk overnemen van<br />

mensen, wat werd bevestigd door rapporten<br />

van de Oxford Universiteit (ongeveer<br />

de helft van de banen verdwijnt de komen<br />

twintig, dertig jaar) en een Nederlands consultancybureau<br />

(270.000 mbo-leerlingen<br />

volgen een opleiding voor beroepen die<br />

straks niet meer bestaan)”, zegt Koert. “De<br />

nadruk ligt nog altijd vooral op werk dat<br />

wegvalt en wordt overgenomen door robots,<br />

maar dat klopt volgens mij niet helemaal. Er<br />

komen ook nieuwe beroepen bij en we kunnen<br />

mét robots gaan werken.”<br />

NIEUW BEROEP:<br />

STRATENBREIER<br />

“Honderd jaar geleden was een groot deel<br />

van onze beroepsbevolking boer, nu gaat het<br />

nog om 1 op 250 mensen. Onze overgrootouders<br />

hadden die ontwikkeling niet voor<br />

mogelijk gehouden en zich afgevraagd of er<br />

voor al die andere mensen wel banen zouden<br />

zijn.” Paardenmenners zijn er, behalve<br />

op Prinsjesdag, ook vrijwel niet meer, maar<br />

voor hen zijn wel chauffeurs in de plaats<br />

gekomen. “Als beroepen verdwijnen door<br />

bijvoorbeeld technologische ontwikkelingen,<br />

denken we te weinig na over welke<br />

erbij komen.” Daardoor zijn mensen onnodig<br />

bang voor de gevolgen van verandering.<br />

“Met een uitzendbureau voor de toekomst,<br />

zoals HUBOT, kunnen we dat tastbaarder<br />

maken door beroepen te bedenken en<br />

visualiseren, waardoor mensen zich hopelijk<br />

realiseren dat een toekomst mét robots<br />

best interessant kan zijn. Machines kunnen<br />

taken overnemen die wij saai vinden of<br />

waarin we niet zo goed zijn en daardoor ons<br />

werk leuker, boeiender en zelfs menselijker<br />

maken. Een voorbeeld. Stratenmakers hebben<br />

een zwaar beroep. Op hun 45ste kunnen<br />

de meesten een arbeidsongeschiktheidsregeling<br />

in, want dan is hun rug versleten.<br />

Stratenmakerrobots, die er op verschillende<br />

plaatsen zelfs al zijn, zijn machines waarin<br />

stratenbreiers, de vroegere menselijke stratenmakers,<br />

stenen gooien. Ze stellen een<br />

bepaald patroon in, waarna de machine de<br />

straat exact op die manier legt. Het werk<br />

van de stratenmaker is hierdoor vermenselijkt.<br />

Ze hoeven niet meer de hele dag met<br />

gebogen rug op hun knieën te zitten.” Koert<br />

erkent wel dat er op deze manier minder<br />

stratenmakers nodig zijn en dat dit eveneens<br />

geldt voor andere processen, maar ook hier<br />

ontstaan vervangende beroepen. Er moeten<br />

mensen zijn die de machines ontwerpen, ‘fit’<br />

houden en zo nodig repareren.<br />

ROBOTS OM AAN<br />

TE TREKKEN<br />

Nog een voorbeeld. Dankzij exoskeletten<br />

– robots die je aantrekt – kunnen mensen<br />

met een dwarslaesie weer lopen, maar<br />

verhuizers kunnen door het dragen van zo’n<br />

krachtpak straks zo met een piano naar buiten<br />

lopen, zonder daar fysieke klachten aan<br />

over te houden. Defensie heeft belangstelling<br />

voor militaire toepassingen. Als mensen en<br />

robots samenwerken kunnen wij banen aan,<br />

die anders te zwaar of te ingewikkeld zouden<br />

zijn. “Dat realiseren is niet wat wij doen.<br />

Onze taak is mensen bewust maken en het<br />

maatschappelijk debat promoten, zowel binnen<br />

bedrijven als de samenleving als geheel.”<br />

Na even nadenken zegt Koert: “Het zou me<br />

niets verbazen als een verpleegkundige<br />

straks beter verdient dan een chirurg. Die<br />

moet nu nog een geavanceerde opleiding<br />

volgen om heel precies te leren snijden. Dat<br />

gebeurt vaak in een virtual reality-omgeving<br />

waarin alles zo vergroot is dat hij zulke grote<br />

bewegingen kan maken dat het lijkt alsof<br />

hij door een bos wandelt in plaats van jouw<br />

lichaam. Hoewel er altijd een mens bij moet<br />

zijn, zijn er inmiddels operatierobots die dat<br />

beter kunnen, doordat ze met precisie op<br />

detailniveau werken. Patiënten zijn tijdens<br />

de operatie onder narcose en voor hen is het<br />

veel belangrijker een echt mens aan hun bed<br />

te hebben tijdens het herstel. Dan willen ze<br />

menselijk contact en empathie. Wanneer<br />

artsen en medische robots samenwerken bij<br />

het stellen van diagnoses hebben ze de beste<br />

score. Beiden letten namelijk op andere dingen<br />

en maken andere fouten.”<br />

HUBOT BREIDT UIT<br />

Sommige beroepen staan al op het punt<br />

werkelijkheid te worden en er komen nieuwe<br />

ideeën hoe we moeten omgaan met kunstmatige<br />

intelligentie en welke banen dat<br />

kan opleveren. Veel beroepen zijn nog niet<br />

bedacht, ook niet door Koert van Mensvoort.<br />

Hij gaat daar wel zijn best voor doen,<br />

want hij wil het aanbod van HUBOT-uitzendbureau<br />

uitbreiden. “Er is verbeeldingskracht<br />

nodig om te beseffen wat eraan kan<br />

komen, ook al zijn sommige beroepen nu<br />

nog niet eens mogelijk. Denk aan de orgaanontwerper.<br />

Maar er is wel een donortekort en<br />

we zijn al bijna in staat organen in 3D te printen<br />

en te laten groeien.” Wanneer dat met<br />

eigen materiaal van de patiënt gebeurt is de<br />

kans op afstoting minder, wat een groot bijkomend<br />

voordeel is. “Als dat lukt kunnen we<br />

misschien ook bijzondere nieuwe organen<br />

bedenken, printen en kweken. Toekomstmuziek,<br />

maar sommige wetenschappers zijn<br />

er al serieus mee bezig. Door dit soort beroepen<br />

te benoemen en visueel te maken, wil<br />

het HUBOT-project die niet zelf realiseren,<br />

maar wel de luiken openen om een breed<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong> 51

maatschappelijk debat op gang te brengen, het leuk de job-test te doen. Soms vragen<br />

de verbeelding te prikkelen en indien mogelijk<br />

angst weg te nemen. Ik heb zelf die angst wel bij hen passen en zijn ze niet altijd blij<br />

mensen zich af of de banen die eruit komen<br />

niet. Als je weet dat er hele nieuwe dingen wanneer een beroep wordt voorgesteld dat<br />

aankomen, ben je minder nostalgisch of eerder past bij mensen die lager zijn opgeleid<br />

dan zij. Waar het ons om gaat is dat men-<br />

bang voor wat wegvalt.”<br />

sen gaan nadenken door het doen van de test.<br />

VREEMDE INSTALLATIE<br />

Bovendien geven de antwoorden een goede<br />

De eerste reizende installatie van HUBOT indicatie van hoe zij erin staan. Wie bij een met een achterstand op de arbeidsmarkt bij<br />

is vorig jaar in het kader van de Dutch vraag of brillen aanvinkt belangstelling te het arbeidsproces kan betrekken. Een van de<br />

Design Week gehouden in de Mediamarkt, hebben voor een slimme bril, laat zien dat beroepen die HUBOT voorstelt is de eerder<br />

een elektronicawinkel waar mensen normaal<br />

komen om een televisie, computer of dat is eigenlijk de enige manier om verder te blinde trekt een krachtpak aan, waardoor ze<br />

hij of zij openstaat voor nieuwe dingen. En genoemde blinde verkeersbegeleider. Een<br />

kabeltje te kopen. “Nu zag het publiek ineens komen.” De reizende installatie gaat ook naar zowel aan de voor- als achterzijde aanvoelt<br />

een uitzendbureau voor mensen en robots scholen om leerlingen en studenten, die nu wat het verkeersbeeld is en aan de hand daarvan<br />

aanwijzingen kan geven aan ziende ver-<br />

op een onverwachte plek, wat heel verwarrend<br />

en vreemd was en tegelijk interesse beroepen bij te brengen, dat er nieuwe banen keersdeelnemers. Een blinde taxichauffeur<br />

nog opleidingen volgen voor verdwijnende<br />

wekte. Daarna is de installatie, die kan worden<br />

ingehuurd, gaan reizen door het land worden geïnspireerd en zin krijgen in de passagiers, terwijl zijn auto zelf rijdt.”<br />

aankomen. “Op die manier hopen we dat ze kan ook. Hij onderhoudt het contact met zijn<br />

en daar gaan we mee door. We laten trouwens<br />

niet alleen zien hoe mensen kunnen voort, als altijd enthousiast: “Na een tussen-<br />

toekomst.” Ten slotte zegt Koert van Mens-<br />

samenwerken met fabrieksrobots, maar ook periode ontstaat een nieuwe balans tussen Boek Koert van Mensvoort exclusief<br />

met robots die intelligenter zijn en kunnen het aantal verdwijnende en nieuwe banen. bij Speakers Academy ®<br />

‘bedenken’ wat hun volgende stap is. Bezoekers<br />

zijn absoluut geïnteresseerd en vinden Het mooie is dat robotisering ook mensen<br />

Hopelijk gaat dat zo geleidelijk mogelijk. info@speakersacademy.nl<br />

Dr. Koert van Mensvoort heeft – omdat hij ontdekte dat hij voor hetzelfde (college)geld meerdere studies kon doen – tegelijkertijd<br />

informatica en filosofie gestudeerd en de kunstacademie gedaan. Nu werkt hij precies in het gebied waar technologie, creativiteit<br />

en filosofie samenkomen. Hij heeft verschillende boeken en publicaties (mede) op zijn naam staan, waaronder ‘Next Nature’, ‘Natuur<br />

2.0’ en ‘Visual power’. Van Mensvoort is directeur van het Next Nature Network, een denktank rond de veranderende relatie tussen<br />

mensen, natuur en technologie. Daarnaast geeft hij lezingen en presentaties.<br />

52<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong><br />

‘Machines<br />

kunnen taken<br />

overnemen die<br />

wij saai vinden<br />

of waarin we niet<br />

zo goed zijn en<br />

ons werk leuker,<br />

boeiender en<br />

zelfs menselijker<br />

maken’

COLUMN<br />

Dirk Zeelenberg<br />

Als acteur kruip ik doorgaans in de<br />

huid van iemand anders. Zeker bij<br />

grote of lang lopende producties als<br />

'Divorce', komt er een heel team<br />

aan te pas. Poetst een visagist<br />

de rimpels weg (steeds vaker), of voegt ze juist<br />

toe (steeds minder) als dat nodig is voor de rol.<br />

Verwoord ik uitgeschreven teksten van een<br />

scenarioschrijver. Is er een regisseur aanwezig<br />

die me aanwijzingen geeft, een schop onder<br />

m’n bips of een aai over m’n bol. Heb ik er vaak<br />

weken, zo niet maanden repetitie opzitten met<br />

collega’s. Kortom, acteren doe je niet alleen.<br />

Schrijven of spreken daarentegen…<br />

Moederziel eenzaam zweet ik de spreekwoordelijke bloed, zweet,<br />

tranen en peentjes om tot een goed, nee geweldig verhaal te komen.<br />

Voor welke gelegenheid ook, na het eerste kennismakingsgesprek<br />

begint zich een idee te vormen. Flarden, invalshoeken, anekdotes. De<br />

uitdaging is om die brokstukken aan elkaar te smeden tot een lopend<br />

geheel, met een kop en een staart. En dat proces is fascinerend. Want<br />

geheid denk ik bij iedere speech, zonder uitzondering, ergens wel een<br />

keer: waar ben ik aan begonnen, wat doe ik mezelf aan.<br />

Dat grote IT bedrijf, waar ze alle neuzen dezelfde kant op willen. Of<br />

dat stel, waarvan zij voor de zesde keer het jawoord gaat geven en over<br />

genoeg zelfspot beschikt om dat met iemand van ‘Divorce’ te doen. De<br />

bank, waar hele afdelingen er uit gaan. Het snelle reclamebureau met<br />

allemaal types die alles al een keer meegemaakt hebben. De uitvaart,<br />

die drie dagen later plaats zou vinden en waarvoor ze mij vroegen de<br />

ceremonie te begeleiden.<br />

Iedere keer moet en zal ik het best mogelijke leveren. En dat begint<br />

met inlevingsvermogen. Laatst stelde ik me voor, dat ik bij zo’n bedrijf<br />

zou werken. En dat ik het vermoeden had, dat mijn baan op de tocht<br />

zou staan. Terwijl ik net een nieuwe hypotheek had en een prille<br />

relatie. Ook met kinderen, dus een samengesteld gezin waarvan met<br />

name de tieners het uiterste van ons vergden. En laten we vooral de<br />

bijzonder wraakzuchtige ex niet vergeten.<br />

En dat er dan een te dikke B-acteur wordt ingezet om de boel een<br />

beetje te verzachten, terwijl jij alles onder je handen ziet verkruimelen.<br />

Die carrière, waar je zo hard voor hebt gewerkt. En dat je nog maar<br />

moet zien of je op jouw leeftijd nog wel aan de bak komt. Ik leef me<br />

dan dermate in, dat ik letterlijk met m’n handen<br />

in het haar zit, ijsberend door de gang. Naar mijn<br />

kinderen toeter ik of ze niet éven wat stiller elkaar<br />

het leven zuur kunnen maken. Tot mijn vrouw zich<br />

ermee bemoeit: ‘Dirk, doe eens even normaal, ze<br />

zitten heel zoet te ganzenborden samen’.<br />

Met een klap beland ik in de realiteit. Mijn<br />

fantasie had weer eens een loopje met me<br />

genomen. Noem het beroepsdeformatie,<br />

maar een die wel z’n vruchten afwerpt als<br />

het op schrijven aankomt. Ineens weet ik<br />

namelijk welke invalshoek ik zal kiezen voor<br />

mijn speech. Als een bezetene galoppeer ik<br />

naar mijn laptop, daarbij het ganzenbord<br />

omstotend. Gelukkig speelden ze natuurlijk online, op de iPad.<br />

En was het helemaal geen ganzenbord, maar zodra er niet wordt<br />

geschoten of iemand anderszins het loodje legt, noemen mijn vrouw<br />

en ik het ganzenbord.<br />

Geïnstalleerd achter mijn laptop, kunnen mijn vingers het verhaal<br />

wat zich in mijn hoofd ontspint maar nauwelijks bijbenen. Als ik<br />

eindelijk opkijk van mijn toetsenbord, is het uren later. Ik check een<br />

keer of 16 of ik alles goed heb opgeslagen en laat het dan even rusten.<br />

Even rijzen, voordat het definitief de oven in gaat. Maar niet nadat ik<br />

alle ingrediënten nog eens nauwkeurig onder de loep heb genomen,<br />

een snufje van dit, of een vleugje van dat heb toegevoegd. Ja, smullen<br />

vind ik het - het schrijfproces.<br />

Soms blijft het daarbij en overhandig ik mijn speech aan iemand<br />

anders. Wat ik overigens net zo geweldig vind als het zélf delen van het<br />

resultaat, voor een live publiek. Waar ik mezelf niet kan verschuilen<br />

achter een rol, maar in m’n blootje sta. Bij wijze van spreken dan<br />

(gelukkig maar - voor u). Maar ik geef altijd mijn ziel en zaligheid<br />

voor de juiste toon, het juiste verhaal. Ongeacht de opdrachtgever, het<br />

aantal gasten, of ik het zelf doe of voor derden schrijf. Iedere keer is<br />

het weer een première, waar geen enkele acteursklus aan kan tippen.<br />

Omdat dit om het échte leven gaat.<br />

Boek Dirk Zeelenberg bij Speakers Academy ®<br />

info@speakersacademy.nl<br />

Dirk Zeelenberg heeft in zijn lange carrière als acteur geschitterd in de meest uiteenlopende film- (Zwartboek), tv- (DIvorce, All Stars) en<br />

theaterrollen (o.a. met Mary Dresselhuys en Johnny Kraaykamp Sr.). Daarnaast is hij van jongs af aan al aan het ondernemen (o.a. met een<br />

succesvol evenementenbureau). De afgelopen jaren is Dirk tevens een zeer veelgevraagd trouwambtenaar (Bijzonder Ambtenaar Burgerlijke<br />

Stand, BABS), spreker voor bedrijven, ceremonieel begeleider/spreker bij uitvaarten én speechschrijver voor derden. Al zijn uiteenlopende<br />

ervaringen bundelde hij in zijn bestseller boek ‘Niet bepaald een succesverhaal’, waarin hij op zeer openhartige wijze niet alleen zijn successen<br />

omschrijft, maar ook de tegenslagen die op zijn pad kwamen. Met zijn kenmerkende gevoel voor humor en zelfspot deelt hij zijn ervaringen,<br />

ambities, dromen en levenslessen. Door Dirks zeer brede carrière, kennis van en oprechte interesse in de mens en nieuwsgierigheid naar<br />

wat de ander drijft, is hij bij uitstek geschikt als spreker, dagvoorzitter of presentator. Tijdens congressen, evenementen, workshops of andere<br />

bijeenkomsten weet hij als geen ander met zijn energie, ongebreidelde passie, creativiteit, improvisatievermogen en humor de zaal mee te<br />

krijgen. Saai wordt het in ieder geval nooit.<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong><br />

53

‘De mensen<br />

zijn op’<br />

Jarno Duursma<br />

dr. Mathijs Bouman<br />

54<br />

Tekst: Jacques Geluk | Fotografie: Speakers Academy ® Walter Kallenbach<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong>

ECONOMIE<br />

“Onze economie groeit in <strong>2019</strong>, volgens ramingen van het Centraal Plan Bureau uit december, met 2,2 procent, iets<br />

minder dan eerder gedacht, maar minder slecht dan ik had verwacht”, zegt topeconoom Mathijs Bouman. “Dat<br />

percentage ligt nog altijd hoger dan je van een vergrijzende economie zou verwachten.” Bouman noemt de raming<br />

van het CPB optimisch. “Ze benoemen de onzekerheden wel, zoals de Brexit. Die kunnen in het slechtste geval van<br />

de plus een min maken.” De Nederlandsche Bank beperkt de groeiverwachting tot 1,7 procent.<br />

“<br />

Ondernemers kunnen zich<br />

zorgen maken over allerlei<br />

doemscenario’s, maar als ze<br />

actief zijn in een van de vele<br />

florerende bedrijfstakken<br />

zouden ze moeten inzien dat er geen betere<br />

omstandigheden zijn dan nu om behoorlijk<br />

te investeren. Zo goedkoop met de huidige<br />

lage rentes wordt het nooit meer. Als ze<br />

het nu niet doen, wanneer dan wel, welke<br />

omstandigheden moeten nog beter worden?<br />

Er is veel angst dat de economie weer<br />

in elkaar stort, maar wie daaraan toegeeft<br />

geeft zijn groeipotentieel op ten voordele<br />

van de concurrent”, aldus Mathijs Bouman.<br />

“Los van (internationale) onzekerheden,<br />

gaat het CPB nog uit van bovengemiddelde<br />

groei en toename van de koopkracht. De<br />

reden waarom ze nu in hun prognose iets<br />

voorzichtiger zijn heeft te maken met goed<br />

nieuws. Alle seinen staan voor <strong>2019</strong> wat het<br />

binnenland betreft op groen, maar iedereen<br />

probeert nu zo hard te rijden dat een economische<br />

file ontstaat op de arbeidsmarkt. Dat<br />

we wat minder hard groeien dan de afgelopen<br />

twee jaar, komt doordat we zo hard zijn<br />

gegroeid dat de mensen op zijn. Nederlandse<br />

bedrijfstakken zijn optimistisch, maar doordat<br />

de werkloosheid nu zo laag is hebben ze<br />

een luxe probleem: het is lastig voldoende<br />

vakbekwaam personeel te vinden.”<br />

Wat de beurs betreft is <strong>2018</strong> met een flinke<br />

min geëindigd. “Dat is beroerd. Wanneer je<br />

daarnaar en indicatoren er omheen kijkt –<br />

het buitenland en het ECB-beleid – staan de<br />

seinen wel op oranje. De beurs signaleert al<br />

sinds medio <strong>2018</strong> dat we moeten opletten<br />

omdat het straks weer wat minder kan gaan.<br />

Dat geldt eveneens voor het vertrouwen van<br />

producenten, inkopers in de industrie en<br />

Duitse ondernemers. Die en andere zachte<br />

indicatoren zijn verslechterd. Bedrijven die<br />

naar hun kasboek en orderportefeuille kijken<br />

kunnen – ondanks personeelstekorten<br />

– niet anders dan optimistisch zijn, maar het<br />

‘Umfeld’ begint langzamerhand veel zwakke<br />

tekenen te vertonen.” Bouman benadrukt<br />

dat vertrouwenscijfers en de beurs heel goed<br />

een recessie kunnen voorspellen, maar dat<br />

dit lang niet altijd uitkomt. “Verslechtering<br />

van dit soort indicatoren gaat altijd vooraf<br />

aan een recessie, maar betekent niet per se<br />

dat we die krijgen”, verduidelijkt hij. Voor<br />

nu is hij het met de optimistische prognose<br />

van het CPB eens. “De interne dynamiek in<br />

onze economie is heel positief. We hebben<br />

alleen een luxe probleem. Wat nu in de economische<br />

politiek gebeurt, maakt wel dat ik<br />

me meer zorgen maak over of het goed blijft<br />

gaan dan een jaar geleden.”<br />

ZORG 1: BREXIT<br />

“Relevant is of we kunnen voorkomen dat<br />

de Britten op 29 maart op een zeer ongelukkige<br />

manier, dus zonder deal, uit de Europese<br />

Unie vertrekken. Dat heeft vooral voor<br />

hen, maar zeker ook voor Nederland, veel<br />

onbedoelde en ongewenste consequenties.<br />

Het Verenigd Koninkrijk is dan in één keer<br />

een zogenoemd derde land, waarmee je zonder<br />

nieuwe afspraken nauwelijks zaken kunt<br />

doen. In dat geval komt alles tot stilstand en<br />

is het nog maar de vraag of zij nog medicijnen<br />

kunnen importeren of vliegverkeer<br />

mogelijk blijft. Dat noodscenario is zo heftig<br />

dat voorspellingen over de gevolgen eigenlijk<br />

niet mogelijk zijn. Totale onzekerheid die<br />

nog niet is ingeprijsd. Niemand rekent erop<br />

dat we zo dom zullen zijn de Britten te laten<br />

vertrekken zonder essentiële afspraken over<br />

handel en samenwerking. Ook het CPB gaat<br />

uit van een zachte Brexit, met een transitieperiode<br />

van twee jaar die de werkelijke handelseffecten<br />

uitstelt en van het niet overslaan<br />

van Trumps handelsoorlog naar Europa. Als<br />

dat toch niet zo is voorspel ik een krimp en<br />

zou ik gokken op een recessie, vooral vanwege<br />

het vertrouwenseffect. Het VK is<br />

immers, na Duitsland, onze tweede handelspartner<br />

als het gaat om binnenlands geproduceerde<br />

export, bijvoorbeeld van groente<br />

en fruit.” Als die uitvoer wegvalt heeft dat een<br />

groot negatief effect op ons bruto nationaal<br />

product. “Daar hebben we niet meteen last<br />

van, maar mensen gaan de kat uit de boom<br />

kijken. Dat is het ergste wat je kan hebben.”<br />

ZORG 2: HANDELSOORLOG<br />

“Onderzoeken laten zien dat de effecten<br />

van de Chinees-Amerikaanse handelsoorlog<br />

op de Europese economische groei niet per se<br />

negatief hoeven te zijn. Wij kunnen het leveren<br />

van sommige producten overnemen van<br />

de Amerikanen en de Chinezen gaan misschien<br />

met prijzen stunten op de Europese<br />

markt. Dat levert extra koopkracht. Op lange<br />

termijn zijn wel negatieve effecten mogelijk.”<br />

Bouman sluit niet uit dat wanneer Donald<br />

Trump vanwege binnenlandse affaires verder<br />

onder vuur komt te liggen hij op zoek gaat<br />

naar successen in het buitenland. Dan kan hij<br />

de wapenstilstand met de EU verbreken en<br />

extra invoerheffingen opleggen aan bijvoorbeeld<br />

de Duitse auto-industrie.<br />

Boek Mathijs Bouman exclusief bij<br />

Speakers Academy ®<br />

info@speakersacademy.nl<br />

Dr. Mathijs Bouman is econoom, journalist, economisch commentator bij ‘Nieuwsuur’ (NOS) en veelgevraagd spreker. Na zijn<br />

promotie in 1998 was hij onderzoeker en docent aan de Universiteit van Amsterdam, de Vrije Universiteit en de Universiteit Leiden.<br />

Vervolgens was hij adjunct-hoofdredacteur van FEM Business. Tussen 2003 en 2005 werkte hij voor De Nederlandsche Bank.<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong> 55

© COPYRIGHT CLEARED<br />

56<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong>

WETENSCHAP<br />

‘Dilemma-reconciliatie is<br />

de essentie van ons werk’<br />

Fons Trompenaars is gespecialiseerd in organisatorische en nationale culturen om optimaal te kunnen<br />

profiteren van diversiteit. Van alle edities van zijn boek ‘Riding the waves of culture’ die sinds 1993 in zestien<br />

talen zijn verschenen, zijn samen 200.000 exemplaren verkocht. Hij reist als managementconsultant de hele<br />

wereld rond en heeft onlangs in Singapore de resultaten gepresenteerd van de mede namens zijn bedrijf<br />

Trompenaars Hampden-Turner uitgevoerde studie ‘Culturele transformatie in de digitale wereld’. Wat dat<br />

te maken heeft met ‘hi-tech versus high touch’ of zelfs met John Cleese, is een boeiend verhaal dat deze<br />

‘keynote’-spreker graag deelt. In Nederland en ver daarbuiten.<br />

Fons Trompenaars<br />

Tekst: Jacques Geluk<br />

Het onderzoek naar de culturele<br />

transformatie in de digitale<br />

wereld is gehouden onder<br />

48 zogenoemde C-suite-leiders,<br />

zeer belangrijke topfunctionarissen,<br />

en 401 anonieme zakelijke<br />

leiders. Ze zijn het erover eens dat digitalisering<br />

het nieuwe normaal is en dringend<br />

noodzakelijk voor organisaties om te kunnen<br />

overleven en bloeien. Tachtig procent<br />

van de ondervraagden legt de nadruk op het<br />

belang van focussen op de menselijke aspecten<br />

en medewerkers betrekken bij digitale<br />

transformatietrajecten. Het succes van<br />

dergelijke transformaties hangt bovendien<br />

vooral af van de acties die de leiders laten<br />

zien en veel minder van de woorden die zij<br />

gebruiken. Aardig cijfer uit de studie is ook<br />

nog dat vier van de vijf respondenten denken<br />

dat cultuur grotere barrières opwerpt tegen<br />

digitale transformatie dan technologie.<br />

“Ik heb deze en andere resultaten in Singapore<br />

gepresenteerd en afgezet tegen het<br />

model dat ik heb gecreëerd en ontwikkeld”,<br />

zegt Fons Trompenaars. In dit geval gaat het<br />

erom dat het dilemma hier de relatie van<br />

de analoge mens met de digitale wereld is.<br />

Onder dat dilemmadenken hangt een aantal<br />

subdilemma’s, met als centrale vraag: hoe<br />

kun je een cultuur creëren die digitalisering<br />

ondersteunt? Ik noem dat ‘hi tech versus<br />

high touch’. Eigenlijk heb ik geleerd van<br />

de situatie rond Merrill Lynch, die aan het<br />

begin van deze eeuw dertig procent van de<br />

markt verloor aan de bank van investeerder<br />

Charles Schwab. Toen was het dilemma of en<br />

hoe we Schwab konden aanpakken. Ik was<br />

er zeker van dat we die strijd zouden verliezen.<br />

We hielden een dilemmaworkshop, met<br />

als motto: hoe laat je nauwe zakelijke relaties<br />

intensiever omgaan met het internet en<br />

hoe kunnen we dat gebruiken om de relatie<br />

met de klant te verdiepen? Kortom ‘hi tech<br />

versus high touch’. Dat zijn de juiste vragen,<br />

want met alleen maar roepen ‘We gaan digitaal’<br />

kom je er niet. Dan ben je zeker tegenwoordig<br />

te laat.”<br />

‘TAX ACROSS CULTURES’<br />

Trompenaars haalt zijn model naar deze<br />

tijd, maar eigenlijk is het mooie van zijn<br />

werk dat dit overal en altijd toepasbaar is.<br />

Bovendien komen er steeds nieuwe onderwerpen<br />

op zijn pad die binnen zijn verhaal<br />

passen. “Ik werk nu aan een nieuw boek. ‘Tax<br />

across cultures’, dat gaat erover dat we aan<br />

de ene kant belastingen harmoniseren, terwijl<br />

we aan de andere kant rekening moeten<br />

houden met het feit dat veel belastingen<br />

lokale wortels hebben. Daar komen leuke<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong> 57

WETENSCHAP<br />

dingen uit. Bijvoorbeeld hoe meer belastingen<br />

je moet betalen, des te gelukkiger je bent.<br />

Intuïtief lijkt dat een tegenstelling. Toch laat<br />

de Geluksindex zien dat mensen in Noord-<br />

Europa die de meeste belasting betalen het<br />

gelukkigst zijn en dat het met landen waar ze<br />

nauwelijks belasting verschuldigd zijn verkeerd<br />

afloopt. Wat hier, ook in Nederland,<br />

eveneens helpt is dat we genoeg vertrouwen<br />

hebben in onze instituten dat we denken dat<br />

we er iets voor terugkrijgen. Ik houd me ook<br />

bezig met het levendilemma. Enerzijds wil<br />

je controle hebben over je leven en bijvoorbeeld<br />

je auto, anderzijds wil je dat jouw auto<br />

jou controleert.” Of is het andersom? “De<br />

CEO van Ford zei: ‘Ik geloof nooit dat een<br />

zelfrijdende auto een succes wordt als we<br />

de controle door de chauffeur volledig wegnemen.<br />

Wie controleert de controleur? De<br />

chauffeur moet bepalen of de auto zelf rijdt<br />

of niet’. Dat is zeker een metafoor die je kunt<br />

toepassen op het bedrijfsleven. Ik ben trouwens<br />

begonnen met een citaat van Daniel<br />

Pink over motivatie: ‘Het slechtste middel<br />

58<br />

© COPYRIGHT CLEARED<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong><br />

om mensen te motiveren is geld. Als je het<br />

eenmaal hebt is de motivatie weg en als je het<br />

niet hebt ben je de rest van het jaar chagrijnig’.<br />

Het beste is de baas zijn of jezelf, zodat<br />

je het idee hebt de controle te hebben over de<br />

uitkomst van je werk.”<br />

DE VIER R’S<br />

Trompenaars succesvolle bedrijfsmodel<br />

bestaat eigenlijk al meer dan 25 jaar en<br />

werkt nog steeds. De omgeving en sommige<br />

omstandigheden zijn wel veranderd. “Een<br />

fundamentele verandering is dat we niet<br />

alles meer kunnen categoriseren in hokjes.<br />

Als vroeger ineens een vrouw ging werken<br />

in een werkplaats, was het steekwoord ‘gender’.<br />

Of we konden het hebben over generaties.<br />

Als een jonge Amerikaanse vrouw nu<br />

praat met een oude Nigeriaanse man, wat is<br />

dan de oorzaak van het probleem dat zij hebben?<br />

Dat is lastig als sprake is van diversiteit<br />

van diversiteit. Om dat te kunnen behappen<br />

moet je anders met diezelfde methode<br />

omgaan. Verschillen tussen landen zijn<br />

allang niet meer het enige aspect. Diversiteit<br />

van diversiteit heeft geleid tot dilemmamanagement<br />

en gaat het niet meer om waar ze<br />

vandaan komen, maar wat je met verschillen<br />

doet. Wij onderscheiden daarin vier stappen.<br />

De eerste is ‘Recognition’: verschillen herkennen<br />

en mensen daarvan bewust maken,<br />

zonder te vervallen in stereotyperingen, die<br />

vaak negatief uitpakken. Respect, de tweede<br />

stap, begint als je onderkent dat alle verschillen<br />

die er wereldwijd bestaan ergens ook in<br />

jou verborgen zijn. Die moet je ontdekken en<br />

laten ontluiken. Wanneer je zegt dat Aziaten<br />

moeilijk te vertrouwen zijn, omdat ze vaak<br />

ja zeggen als ze nee bedoelen, kijk dan ook<br />

eens naar jezelf. Getrouwde mensen weten<br />

precies wat ik bedoel. Dat is een geintje, maar<br />

niet iedereen heeft dat door.”<br />

DE ESSENTIE:<br />

RECONCILIATIE<br />

Wie zich bewust is van de verschillen en<br />

die respecteert komt bij de derde stap terecht.<br />

‘Reconciliaton’. “Dat is moeilijk te verta-

WETENSCHAP<br />

‘Het mooie van dilemmadenken is dat<br />

je beide zienswijzen respecteert’<br />

len, daarom gebruiken we reconciliatie. Het<br />

woordenboek zegt dat dit verzoening betekent,<br />

maar dat is in mijn visie een soort compromis.<br />

Reconciliatie is in mijn optiek aan<br />

de ene kant meer van de andere kant kunnen<br />

krijgen. Dat is eigenlijk de essentie van<br />

ons werk, die ook nog eens uit zes stappen<br />

bestaan. Hierbij kom ik terug op het dilemmadenken,<br />

dus – nu met andere woorden –<br />

wat kan ik met waarde X doen om meer van<br />

waarde Y te krijgen? Allereerst zijn een X-<br />

en een Y-as nodig. Een duaal assenstelsel dat<br />

meteen een reflectie is van de uitnodiging<br />

om samen te werken. ‘All-inclusive synergie’<br />

noem ik dat, die leidt tot integriteit; het<br />

creëren van eenheid door het integreren van<br />

tegenstellingen. Er zijn verschillende manieren<br />

en negen benaderingen om die situatie<br />

te bereiken. Een daarvan is humor. Dat is in<br />

dit geval het samenbrengen van twee tegengestelde<br />

logica’s die opeens voor beiden<br />

logisch worden en je aan het lachen maken.<br />

Dat is interessant. Ik heb dat geleerd van de<br />

Britse acteur John Cleese, met wie ik een<br />

vijftal workshops heb gedraaid. In een boek<br />

dat ik over innovatie heb geschreven heb ik<br />

ook een hoofdstuk aan hem gewijd. Wat die<br />

humor betreft, is dit een mooi voorbeeld van<br />

een grap die precies beschrijft waarom het<br />

gaat: ‘Vier gevangenen zaten te kaarten met<br />

elkaar. Eén speelde vals, dus die gooiden ze<br />

gevangenis uit.’ Dat noemen we contextualiseren.<br />

Als je tekst en context omdraait, wat<br />

hier gebeurt, is dat een manier om te herkennen<br />

dat logica tegengesteld kan zijn. Een<br />

ander voorbeeld is te vinden bij ‘branding’.<br />

Neem Ford Focus. Ford is de tekst, Focus de<br />

context. Bij General Motors is het andersom.<br />

Daar zeggen ze Opel, onderdeel van GM.<br />

Twee verschillende manieren om te uiten<br />

dat het om één merk gaat. Wat de een op de<br />

voorgrond zet, brengt de ander op de achtergrond.<br />

Unilever heeft gekozen voor een<br />

klein logo, maar de merknaam van het artikel<br />

voorop. Dat heeft te maken met strategie.<br />

Ben je toch een lokaal merk dat toevallig<br />

wordt gestandaardiseerd of een wereldmerk<br />

dat lokaal niet verkoopt?” Welke kant je uiteindelijk<br />

opgaat – de ‘clockwise helix’ of ‘anticlockwise<br />

helix’ – en wat je samenbrengt op<br />

het duale assenstelsel hangt meestal van het<br />

beginpunt af.”<br />

MENSELIJKE KANT<br />

Praten over X en Y is gebruikelijk, maar<br />

komt het in de basis niet neer op mensen, hun<br />

reactie en acceptatie? Trompenaars: “Wij<br />

proberen de theorie en de menselijke kant te<br />

verbinden. Dat is wel een heikel punt, want<br />

de wil van de mens om te reconciliëren is wel<br />

essentieel voor het vinden van oplossingen.<br />

Soms vinden werknemers mijn verhaal interessant,<br />

maar wil hun baas er niet aan. Toch<br />

vertel ik al zo’n dertig jaar iets nieuws en gaat<br />

veel nog steeds tegen de intuïtie in. Gezien<br />

het enthousiasme waarmee men dit model<br />

omarmt, vind ik het gek dat niet iedereen het<br />

gebruikt. Vaak hoor ik dat mensen reconciliëren,<br />

het samenbrengen van tegenstellingen,<br />

iets heel optimistisch vinden. Neem<br />

standaardiseren, alles hetzelfde maken. Dat<br />

klinkt logisch. Lokale medewerkers zeggen<br />

dat het hoofdkantoor hen niet begrijpt<br />

en niet doorheeft dat een klant uniek is en<br />

dat het in een ander land nu eenmaal anders<br />

werkt. Hoe kun je beide logica’s in een geval<br />

als dit, waarin beide partijen gelijk hebben,<br />

bijeenbrengen zonder strijd. Het mooie van<br />

dilemmadenken is dat je beide zienswijzen<br />

respecteert en dus de vraag gaat stellen wat<br />

je lokaal kunt doen om de standaard voor het<br />

hele bedrijf te verhogen en tegelijk de lokale<br />

klant betere bedienen. Dat is een heel andere,<br />

optimistische discussie die ook bij fusies en<br />

overnames goed werkt. Ik herhaal daarom<br />

graag de essentie van wat wij doen: het in de<br />

reconciliatiehoek proberen creëren van een<br />

constructieve dialoog, waarvan het eindresultaat<br />

een betere is dan de ene of de andere<br />

oplossing.”<br />

Boek Fons Trompenaars bij<br />

Speakers Academy ®<br />

info@speakersacademy.nl<br />

Fons Trompenaars is een wereldwijd gewaardeerde consultant, trainer, motivatiespreker en auteur van vele boeken over alles<br />

dat met cultuur en bedrijven te maken heeft. Hij is de enige Nederlander in Thinkers50 Hall of Fame. Als oprichter en directeur<br />

van Trompenaars Hampden-Turner Consulting (THT), een interculturele managementfirma, heeft hij al ruim een kwart eeuw<br />

Fortune 500-leiders geholpen bij het managen en oplossen van hun zakelijke en culturele dilemma’s, vooral op het gebied van<br />

mondialisering, fusies en overnames, HR en leiderschapsontwikkeling.<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong> 59

‘Er is een herverdeling<br />

van onze bevolking<br />

over ons land gaande’<br />

60<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong>

DEMOGRAFIE<br />

Trends voor de komende jaren:<br />

‘Nederland groeit als kool’<br />

Het aantal inwoners van ons land neemt toe. In maart 2016 is het zover: Nederland heeft 17 miljoen inwoners.<br />

Sindsdien zit de groei er goed in. Op de drempel van <strong>2019</strong> is er al een kwart miljoen inwoners bijgekomen.<br />

De trend is duidelijk: Nederland groeit als kool. En dat terwijl het aantal baby’s ook in <strong>2018</strong> nauwelijks is<br />

toegenomen. De groei komt vooral door immigratie. Dat maakt meteen duidelijk dat Nederland al enkele<br />

jaren een magneet is voor mensen uit het buitenland. En dan gaat het zeker niet alleen om vluchtelingen<br />

maar ook om expats, arbeidsmigranten, hun partners, studenten.<br />

Tekst: prof. dr. Jan Latten<br />

Fotografie: Speakers Academy ® Walter Kallenbach<br />

Het Centraal Plan Bureau verwacht<br />

op korte termijn een<br />

aanhoudend gunstige conjunctuur.<br />

Dat is compost voor<br />

aanhoudende bevolkingsgroei.<br />

Ook in <strong>2019</strong> zal de immigratie hoog<br />

blijven. Wat op middellange termijn gaat<br />

gebeuren is onzeker, maar als de tekenen niet<br />

bedriegen blijft het inwonertal niet steken op<br />

18 miljoen. Het Centraal Bureau voor de Statistiek<br />

taxeert de kans op 19 miljoen kleiner,<br />

maar sluit het niet uit. In de minder waarschijnlijk<br />

geachte variant wordt niet uitgesloten<br />

dat het inwonertal medio deze eeuw<br />

eventueel de 20 miljoen grens zal naderen.<br />

BROKKELT HET IDEAAL VAN<br />

DE KOOPWONING AF?<br />

De aanhoudende groei zal op korte termijn<br />

de vraag naar woningen opjagen. De<br />

sociale huursector blijft onder druk staan,<br />

doordat het absolute aantal sociale huurwoningen<br />

daalt als gevolg van regeringsbeleid.<br />

De flexibilisering van de arbeidsmarkt<br />

draagt voor flex-werkenden bij aan financiële<br />

bestaansonzekerheid op langere termijn.<br />

Dat legt meer druk op de sociale huurmarkt:<br />

ben je niet zeker van je inkomen of is dat niet<br />

zo hoog, dan ben je eerder op een huurwoning<br />

aangewezen. Dat raakt in sterke mate<br />

een onzekere generatie millennials. Deze<br />

generatie komt minder dan haar ouders<br />

toe aan een koopwoning. Daarmee groeit<br />

een markt voor ongesubsidieerde huurwoningen,<br />

ook al omdat de sociale huur steeds<br />

meer bestemd is voor financieel en psychisch<br />

kwetsbaren. Verwarde mensen, senioren<br />

zonder koophuis die niet meer naar het<br />

verzorgingstehuis doorstromen en alleenstaanden<br />

aan de onderkant van de inkomensladder.<br />

Het SCP verwacht niet dat de<br />

’onzeker werkenden’ als categorie kleiner<br />

wordt. Alles wijst er op dat de druk op de<br />

sociale huursector toeneemt. Een clustering<br />

van zwakkere groepen in de sociale huursector<br />

is misschien niet het doel van het beleid,<br />

maar wel de resulterende toekomst.<br />

ZONDEREN SUCCESVOLLE<br />

NEDERLANDERS ZICH AF?<br />

Aan de ene kant zijn er achterblijvers aan<br />

de andere kant succesvolle superkoppels.<br />

Die laatste categorie manifesteert zich steeds<br />

duidelijker. Allebei hoog opgeleid, een goede<br />

baan en in staat een koopwoning in een prettige<br />

buurt te kiezen. Het zijn de succesvolle<br />

tevreden mensen met een hoge kwaliteit van<br />

leven voor zichzelf en hun kinderen. Superkoppels<br />

kunnen het voor zichzelf goed regelen.<br />

Aan de basis ligt gek genoeg de liefde.<br />

Het aantal superkoppels neemt toe doordat<br />

het aantal hoogopgeleide vrouwen stijgt en<br />

hoogopgeleiden elkaar in hun eigen bubbel<br />

ontmoeten. Wat wij zien als romantische<br />

liefde, is min of meer onbedoeld evenzogoed<br />

een selectie op talent. Dat zie je terug in de<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong> 61

62<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong>

DEMOGRAFIE<br />

kille cijfers. Hoewel niemand sociale en ruimtelijke segregatie als doel<br />

heeft kan het wel de uitkomst zijn van ons streven naar een ideale<br />

match op de liefdesmarkt.<br />

HOE REAGEREN TELEURGESTELDE<br />

MILLENNIALS?<br />

Het gaat goed met de kans op een baan. Maar het zijn dan wel vaak<br />

flex-banen. Vooral twintigers hebben daarmee te maken. Een vaste<br />

baan laat steeds langer op zich wachten. Onderzoek van CBS laat<br />

zien dat twintigers en begin dertigers met een flex-baan minder snel<br />

een kind krijgen dan leeftijdgenoten met een vaste baan. Ook de stap<br />

naar een eigen woning is moelijker voor hen. Minder jonge kopers<br />

op de woningmarkt, stijgende leeftijden voor eerste ouderschap en<br />

meer jongeren die als boemerangkind terugkeren naar het ouderlijk<br />

huis, Met andere woorden , heel wat millennials zien dat ze hun dromen<br />

niet kunnen verwezenlijken. In de Verenigde Staten wordt men<br />

nu geconfronteerd met een onverwachte duidelijke daling van het<br />

geboortecijfer. Onderzoekers twijfelen over de oorzaken, maar kijken<br />

toch naar het fenomeen van de onzekerheid. Dat geldt ook voor Zuid-<br />

Korea waar het gemiddeld kindertal is gezakt onder één per vrouw.<br />

Dat betekent in wezen dat een generatie zichzelf in de volgende generatie<br />

halveert. De vraag voor Nederland is of het kindertal laag blijft<br />

of er herstel komt naar het niveau van de afgelopen decennia. Zo niet<br />

zullen we over twintig jaar een nieuwe trendbreuk hebben en zien we<br />

dat de instroom van jongeren op de arbeidsmarkt achterblijft bij wat<br />

we tot voor kort dachten. Wat zullen de consequenties zijn? Langer<br />

doorwerken?<br />

BEPALEN METROPOOLREGIO’S DE SFEER?<br />

De stad blijft in trek. Daar is immers alles te vinden dat voor ons<br />

leven van belang is: werk, afwisseling, keuzemogelijkheden, aandacht.<br />

Daarbij lijkt het wel of iedereen in Amsterdam wil wonen.<br />

‘Lijkt’ , want ook andere steden groeien. De cijfers laten zien dat de<br />

trek naar stedelijk gebied onverminderd doorgaat. In wezen is een<br />

herverdeling van onze bevolking over het land gaande. De aanwas van<br />

jonge mensen concentreert zich in toenemende mate niet alleen in de<br />

centrale steden van de Randstad, de Brabantse stedenrij en regionale<br />

centra als Groningen, Zwolle en Arnhem-Nijmegen. Deze urbanisatiefase<br />

houdt aan: alle prognoses wijzen op een verdere concentratie.<br />

De steden lopen letterlijk over, en daardoor ontstaat groei in<br />

omliggende gemeenten zoals Almere en Amersfoort. Amsterdam<br />

groeit desondanks door naar een miljoen inwoners. Soms lijkt het of<br />

Amsterdamse normen bepalend zijn voor wat mag in andere delen<br />

van het land. Komt dat misschien door de kwantitatieve kracht van<br />

een stad die straks Neêrlands eerste ‘miljoenenstad’ wordt?<br />

Steden passen zich ook in uiterlijk aan. Onder andere de residentie<br />

verwacht een groei met vele tienduizenden inwoners en moet die<br />

onderbrengen op een beperkt grondgebied. Wat tot voor kort onmogelijk<br />

leek wordt werkelijkheid: de woningen gaan de hoogte in. Zelfs<br />

Eindhoven zoekt het komende jaren hogerop.<br />

WAAROM WILLEN WE ANDERS WONEN?<br />

We hebben behoefte aan onze individuele vrijheid. Die gaat zo ver<br />

dat we steeds vaker alleen door het leven gaan. Niet zozeer omdat<br />

we dat willen, maar omdat het niet meer vanzelfsprekend is dat we<br />

iemand vinden die onze levensgezel wil zijn. Om dat te compenseren<br />

zoeken mensen meer naar alternatieve woonvormen. Bijvoorbeeld<br />

een eigen privéruimte in combinatie met een gedeelde ruimte.<br />

Dat is de trend onder jongeren. Maar ook ouderen die lang zelfstandig<br />

moeten blijven wonen zullen merken dat zorg en hulp steeds lastiger<br />

te regelen zijn. Groepswonen heeft meer te bieden. En dat geldt<br />

ook voor wonen in grotere gemeenten. In steden zijn allerlei voorzieningen<br />

dichterbij. Dus zullen niet alleen jonge mensen uit de kleinste<br />

dorpen vertrekken. Dat het platteland verder vergrijst is zeker. En de<br />

stedelingen van nu, zullen in de stad blijven. Wie nu vijftig is behoort<br />

over enkele jaren tot de stadsveteranen van straks. Steden zullen daar<br />

op moeten aanpassen. Ouderen wonen nu eenmaal vaker alleen.<br />

Juist door de zelfstandigheid komt er een toenemende behoefte aan<br />

aandacht of verbondenheid. Net als in het buitenland zijn er ook in<br />

Nederland tekenen dat ouderen vaker willen samen wonen. Woonvormen<br />

waar men een oogje op elkaar kan houden groeien in belangstelling<br />

inkopen. Ook de vraag naar micro-wonen geeft aan dat er<br />

andere woningvraag ontstaat Ze staan voor een hang naar verbondenheid,<br />

flexibiliteit en tijdelijkheid en duurzaamheid. Daar gaan vast<br />

nog mooie dingen uit voortkomen.<br />

Boek Jan Latten exclusief bij Speakers Academy ®<br />

info@speakersacademy.nl<br />

Prof. dr. Jan Latten is bijzonder hoogleraar sociale demografie aan de Universiteit van Amsterdam en was tot voor kort<br />

hoofddemograaf van het Centraal Bureau voor de Statistiek. “Theorie tegenover feiten. Ik werk op het snijvlak van beide. De<br />

essentie voor mij is dat ik de abstracties van de wetenschap kan vertalen naar de werkelijkheid van het gewone leven. Wat<br />

betekent het voor de mensen, ouders, buren en mijzelf?”<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong> 63

64<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong>

DIVERSITEIT<br />

‘Onbewuste vooroordelen<br />

beperken diversiteit’<br />

Diversiteit maakt bedrijven succesvoller en de maatschappij socialer. Goede leiders sluiten niemand uit en<br />

stimuleren betrokkenheid. Zij kijken naar de talenten van mensen, zonder te letten op sekse, ras, leeftijd of<br />

geaardheid. Dat is best een prestatie, want een klein gedeelte van onze hersenen zorgt ervoor dat iedereen<br />

behept is met onbewuste vooroordelen en angst voor alles dat vreemd is. Dus ook mensen met een andere<br />

achtergrond, cultuur of kleur. Kay Formanek, oprichter/CEO van KAY Diversity & Performance, legt uit dat<br />

wie zich bewust is van zijn of haar onbewuste vooringenomenheid, vaker openstaat voor meer diversiteit.<br />

Daardoor krijgen meer talenten een kans en profiteert iedereen.<br />

Kay Formanek<br />

Tekst: Jacques Geluk | Fotografie: Speakers Academy ® | Walter Kallenbach<br />

Kay Formanek weet wat diversiteit<br />

is. Als kind groeit ze op in<br />

het door apartheid verscheurde<br />

Zuid-Afrika, maar heeft het<br />

geluk een van de weinige private<br />

scholen te mogen bezoeken waar ‘alle<br />

kleuren van de regenboog’ welkom zijn. Stereotypen<br />

over mensen met een andere achtergrond<br />

of cultuur krijgen daardoor geen<br />

kans zich te nestelen in haar brein. Ze snapt<br />

er als meisje niets van dat mensen niet in<br />

dezelfde bus mogen reizen of in dezelfde<br />

buurt mogen wonen als zij, alleen omdat ze<br />

zwart zijn. Heel jong weet ze al dat dit niet<br />

klopt en laat ze zich niet leiden door vooroordelen,<br />

waarvan vele anderen zich niet<br />

eens bewust zijn. Nelson Mandela, die als<br />

zogenaamde terrorist jarenlang gevangen<br />

zat op Robbeneiland, verandert na zijn vrijlating<br />

in een staatsman vol vergiffenis, die<br />

in staat is de verschillende bevolkingsgroepen<br />

te verenigen. “Vanuit dat erfgoed is mijn<br />

passie ontstaan voor diversiteit en het creëren<br />

van een wereld waarin niemand meer<br />

anderen uitsluit”, zegt Kay. “Ik ben altijd<br />

benieuwd geweest waarom we mensen die<br />

anders zijn dan wij niet accepteren. Het antwoord<br />

op deze vraag zit in ons ongelooflijke<br />

brein. Dat is de reden dat ik focus op neurowetenschappen<br />

en onbewuste vooringenomenheid.”<br />

“Diversiteit zorgt wereldwijd voor een<br />

toename van creativiteit, innovatie, groei<br />

en betrokkenheid en beter financieel rendement.<br />

Angst voor verschillen tussen mensen<br />

houdt leiders van organisaties vaak nog<br />

tegen hun blik te verruimen en bewust uit te<br />

kijken naar nieuwe medewerkers die anders<br />

zijn”, legt Kay uit. Ook op de werkvloer willen<br />

werknemers het liefst samenwerken met<br />

mensen die op hen lijken. Zij sluiten, vaak<br />

zonder zich dat te realiseren, anderen uit, die<br />

daardoor hun talenten niet kunnen gebruiken<br />

of ontwikkelen en dus ook geen bijdrage<br />

kunnen leveren aan het diversifiëren van de<br />

organisatie. Dat betekent dat heel wat potentieel<br />

onnodig verdampt. “De oorzaak is verscholen<br />

in ieders hersenen: ons drie-enige<br />

brein volgens dr. Paul MacLean, dat bestaat<br />

uit het reptielenbrein (overleven, voortplanten,<br />

instinct), het limbische brein (emoties)<br />

en de neocortex (intellect, leervermogen,<br />

taal, geheugen), waarvan de prefrontale cortex<br />

(planning, doelen, actie) deel uitmaakt.”<br />

ONBEWUSTE BREIN HEEFT<br />

TOUWTJES IN HANDEN<br />

Het onbewuste oerbrein (bestaande uit<br />

het reptielen- en het limbische brein) heeft<br />

de touwtjes in handen en bepaalt voor 90<br />

procent wat we doen op basis van een eenvoudige<br />

regelset. Vaak als spontane reactie<br />

op gebeurtenissen of bij gevaar. Dat vertaalt<br />

zich nu nog steeds in angst voor mensen en<br />

situaties die anders zijn dan wij kennen. Dat<br />

is volgens Kay de oeroude bron van allerlei<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong> 65

DIVERSITEIT<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong><br />

vooroordelen waarvan we ons niet bewust<br />

zijn, maar die wel doorwerken als we bijvoorbeeld<br />

nieuw personeel zoeken. “Ons instinct<br />

zegt ‘zij zijn anders. Ze kunnen gevaarlijk<br />

zijn. Misschien wil ik die personen niet in<br />

mijn bedrijf ’. Voor leiders is het belangrijk<br />

dat zij beseffen dat dit ook bij hen gebeurt.<br />

Daardoor kunnen zij ruimte creëren om te<br />

schakelen tussen het reptielen- en limbische<br />

brein en de prefrontale cortex, waardoor ze<br />

diversiteit kunnen waarderen en implementeren.<br />

Schakelen gaat het gemakkelijkst door<br />

af en toe te pauzeren en reflecteren terwijl je<br />

diep ademhaalt of mediteert.”<br />

De regelset, die bepaalt hoe wij zaken<br />

benaderen, valt uiteen in twee delen. Systeem<br />

1 zit in onze reptielen- en limbische<br />

hersenen. Dit oerbrein controleert automatisch<br />

de gedragspatronen die ons moeten<br />

beschermen als zich situaties voordoen<br />

waardoor we ons onveilig voelen, tegenwoordig<br />

als zich bijvoorbeeld bedreigende<br />

situaties voordoen op ons werk of in de<br />

samenleving. Het limbisch systeem (‘apenhersenen’)<br />

wordt gevoed door emoties en<br />

bepaalt hoe we reageren op gevaar: vechten,<br />

vluchten of bevriezen. Dit gedeelte van onze<br />

hersenen kenmerkt zich door een vluchtige,<br />

meestal ongefundeerde manier van denken<br />

en is verantwoordelijk voor de onbewuste<br />

vooroordelen die we hebben tegen mensen<br />

die buiten onze eigen groep vallen. Hoewel<br />

we dus denken dat we zelf keuzes maken, zijn<br />

ze in feite al voor ons gemaakt. “Die regelset<br />

past zich wel aan als de maatschappij verandert.<br />

Zo hoeven vrouwen hun mans naam<br />

niet meer aan te nemen na een huwelijk.<br />

Wanneer we daaraan gewend zijn, heeft een<br />

herprogrammering plaats en reageert ons<br />

vluchtige brein voortaan op de nieuwe regel.<br />

Dat betekent niet automatisch dat meer<br />

vrouwen aan de top komen of hetzelfde verdienen<br />

als mannelijke collega’s. Nederland<br />

kent in tegenstelling tot Zweden geen quota<br />

en dus is die regel niet opgenomen in onze<br />

regelset. “Stap 1 zou dus moeten zijn overstappen<br />

op systeem 2, de rationele manier<br />

van denken vanuit de prefrontale cortex, die<br />

het mogelijk maakt onze gebrekkige logica te<br />

herkennen en over onbewuste vooroordelen<br />

heen te stappen om zo te werken aan diversi-<br />

66<br />

teit.” Met andere woorden: “Zakelijke leiders<br />

die divers talent willen aantrekken moeten<br />

zich bewust zijn van de kracht van diversiteit<br />

en het feit dat ons oerbrein de neiging<br />

heeft mensen die anders zijn uit te sluiten.<br />

Daarom moeten zij vaardigheden ontwikkelen<br />

die hun frontale cortex activeren.”<br />

‘Negentig<br />

procent<br />

van wat<br />

we doen is<br />

onbewust’<br />

GEEN MULTITASKING<br />

Ook multitasking is een uiting van onbewust<br />

bezig zijn. “Sommige bedrijven beoordelen<br />

nieuwe talenten door hun dossiers te<br />

bespreken tijdens een telefonische conferentie.<br />

Dat gebeurt soms zelfs als de deelnemers<br />

aan het gesprek onderweg zijn en<br />

vanuit de auto inbellen. Natuurlijk gaat dat<br />

niet goed, want onze hersenen zijn eigenlijk<br />

niet in staat verschillende dingen tegelijk te<br />

doen. Tijdens het rijden is het rationele hersengedeelte<br />

bezig met de primaire taak: het<br />

besturen van de auto. Wanneer er dan een<br />

vraag komt over het talent van de betreffende<br />

kandidaat geeft systeem 1 in feite een<br />

vluchtig, onbewust bevooroordeeld antwoord.<br />

Mijn advies aan klanten is dan ook:<br />

rijd geen auto en gebruik geen apparaten,<br />

zoals iPads en smartphones, als je over talent<br />

praat. Schakel naar het systeem 2-brein,<br />

zodat je je bewust bent van de vooroordelen<br />

en de tijd en ruimte neemt om een echt,<br />

inhoudelijk en zuiver gesprek te voeren over<br />

dat talent’.” Met andere woorden: maak een<br />

bewuste keuze. “Dan besef je dat diversiteit,<br />

door te kiezen voor mensen die anders zijn<br />

dan jij, eerder een verrijking dan een probleem<br />

is voor jouw bedrijf.” Kay Formanek<br />

tekent een diagram waarin de verschillende<br />

fases van bewustwording goed te zien zijn<br />

en hoe vaardigheden verbonden zijn aan het<br />

al dan niet bewust zijn, variërend van onbewust<br />

en niet vaardig tot en met bewust en<br />

excellerend. “Kijkend naar diversiteit en leiderschap,<br />

leg ik vaak uit wat het betekent<br />

als mensen onbewust niet vaardig zijn, dan<br />

weten ze namelijk niet wat ze niet weten. Bijvoorbeeld<br />

dat ze onbewust bevooroordeeld<br />

zijn en hun reptielenbrein bepaalt hoe zij<br />

reageren. Dan zeg ik daar achteraan dat ze<br />

een beetje aan zelfopvoeding moeten doen<br />

en leren schakelen. Ik hoop dat mijn toehoorders<br />

zich na afloop van een lezing realiseren<br />

dat zij onbewust reageren en daar wat<br />

aan kunnen veranderen.”<br />

PROTOCOLLEN EN RITUELEN<br />

Zelfopvoeding houdt ook in dat directeuren<br />

en managers bereid moeten zijn de protocollen<br />

en rituelen binnen hun organisatie<br />

aan te passen om ruimte te creëren voor het<br />

nemen van goede besluiten. Uiteindelijk is<br />

de nieuwe manier van denken verankerd<br />

in hun gedrag en excelleren zij bewust zonder<br />

dingen tegelijk te doen. “Dus niet bij het<br />

doornemen van een dossier meteen vragen<br />

naar demografische gegevens, want daar<br />

speelt het reptielenbrein op in. Bepaal in<br />

plaats daarvan wat het beste talent is voor het<br />

bedrijf en waarom. Vervolgens kijk je welk<br />

profiel daarbij hoort. Moet diegene echt een<br />

afgestudeerde ingenieur zijn?” De criteria<br />

zijn dan vastgesteld, maar hoe zit het met bijvoorbeeld<br />

de verdeling mannen/vrouwen?<br />

Die zou idealiter 50-50 moeten zijn. En met<br />

de verhouding Nederlanders/medelanders?<br />

Kay: “Onderzoek toont aan dat wanneer<br />

het bedrijf bestaat uit een meerderheid van<br />

mannen, witte mensen en ouderen, dat het<br />

reptielenbrein ervoor zorgt dat de diversiteit<br />

eerder kleiner dan groter wordt. Bedrijven<br />

kunnen daar echt wel wat aan doen, maar dat<br />

lukt alleen als de leiding begrijpt dat onbewuste<br />

vooringenomenheid meespeelt en

DIVERSITEIT<br />

waarom dat gebeurt. Een mogelijkheid is<br />

sollicitanten vragen een cv in te sturen zonder<br />

vermelding van naam, geslacht, afkomst<br />

of leeftijd, zodat bedrijven een eerlijk keuze<br />

maken op basis van kwaliteiten, specialisaties<br />

en ervaring.” Dat het werkt blijkt uit dit<br />

voorbeeld uit de jaren zeventig van de vorige<br />

eeuw: “Van elke honderd musici bij symfonieorkesten<br />

waren er maar vijf vrouw. De<br />

orkesten wilden meer vrouwen en vroegen<br />

zich af of ze juist niet werden aangenomen<br />

omdat ze vrouw waren. Besloten werd een<br />

blinde auditie te houden. De jury kon de kandidaten,<br />

die zich bevonden achter een zwart<br />

scherm en hun schoenen hadden uitgedaan,<br />

niet zien en wist niet of een man of vrouw<br />

proef speelde. Door deze methode nam het<br />

aantal vrouwelijke musici toe van vijf naar 35<br />

procent binnen tien jaar.” Hiermee is het reptielenbrein<br />

gefopt, maar tegelijk bewezen dat<br />

het een grote invloed heeft op de onbewuste<br />

vooringenomenheid waarmee ook zakelijke<br />

leiders mensen beoordelen.<br />

STEM<br />

Kay Formanek spreekt ook over hoe<br />

bedrijven meer kunnen doen om vrouwen<br />

aan te trekken én te behouden voor functies<br />

op het gebied van ‘Science, Technology,<br />

Engineering en Mathematics’ (STEM).<br />

“Nederland wil wereldwijd de leidende digitale<br />

economie zijn. Dat kan ook, want het<br />

land heeft een uitstekende IT-structuur.<br />

Het probleem is echter een groot tekort aan<br />

geschoolde mensen, waardoor een onbalans<br />

is ontstaan tussen vraag en aanbod. Een<br />

van de voornaamste redenen is dat organisaties<br />

te weinig doen om vrouwen proactief<br />

te benaderen voor een STEM-functie en dat<br />

veel vrouwen vanaf hun eerste sollicitatie en<br />

gedurende hun hele carrièrecyclus te vaak<br />

afvallen. Ik omschrijf dat als een lek in de<br />

pijplijn. Deze situatie is mede een gevolg van<br />

onbewuste vooroordelen die vastgeroeste<br />

opvattingen bevestigen, zoals ‘mannen zijn<br />

beter dan vrouwen in ICT’. Bovendien toont<br />

onderzoek aan dat ondanks vele inspanningen<br />

te weinig meisjes kiezen voor een bètaopleiding.”<br />

Vanuit haar passie vertelt Kay wat<br />

bedrijven en leiders kunnen doen om optimaal<br />

gebruik te maken van het arsenaal aan<br />

vrouwen dat voorhanden is en hun talent te<br />

koesteren. “Dat creëert enorm veel waarde.”<br />

Ze benadrukt dat hetzelfde geldt voor cyberveiligheid,<br />

waar onbewuste vooroordelen er<br />

ook voor zorgen dat organisaties vooral op<br />

zoek zijn naar mannen van 40 jaar en ouder,<br />

met een militaire achtergrond of een graad<br />

in computerwetenschappen. “Dat kan echt<br />

niet meer. Als we echt een veilige leefomgeving<br />

willen creëren is diversiteit hard nodig,<br />

zowel wat betreft talent als profielen.”<br />

Boek Kay Formanek exclusief bij<br />

Speakers Academy ®<br />

info@speakersacademy.nl<br />

Kay Formanek is oprichter/CEO van KAY Diversity & Performance BV, een wereldwijd opererend bedrijf dat transformatie wil<br />

bevorderen door diversiteit. Ze heeft 25 jaar lang gewerkt voor organisatieadviesbureau Accenture in vele leidinggevende topfuncties,<br />

waarbij diversiteit altijd een grote rol heeft gespeeld. Kay is een gewilde spreker over diversiteit, doet onderzoek naar de relaties tussen<br />

diversiteit en bedrijfsprestaties, coacht bedrijven op het gebied van diversiteit en leiderschap en heeft verschillende publicaties<br />

over dit en gerelateerde onderwerpen op haar naam staan. Bovendien is ze ‘visiting professor’ bij een aantal internationale top<br />

businessscholen en niet te vergeten moeder van drie kinderen.<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong> 67

© ELISABETH ISMAIL<br />

‘Veel jonge mensen willen graag<br />

leider zijn, maar weten eigenlijk<br />

niet wat erbij komt kijken’<br />

68<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong>

LEIDERSCHAP, VERANDERING EN GEDRAG<br />

‘De meeste veranderingen<br />

mislukken al aan het begin’<br />

Veranderen is moeilijk, maar vaak essentieel om te groeien in ons werk of privéleven. Goede voornemens<br />

alleen zijn nooit genoeg. We moeten ons eigen gedrag – en soms ook dat van andere mensen – veranderen.<br />

Topspreker en gedragswetenschapper Ben Tiggelaar beschrijft in zijn boek ‘De Ladder’ wat daarbij komt kijken.<br />

Op een toegankelijke, enthousiasmerende manier. Hij gebruikt daarvoor een eenvoudig model, een ladder met<br />

drie treden: doel, gedrag en support. De behoefte aan dit soort kennis is groot, merkt Ben. “Ook bij belangrijke<br />

veranderingen vallen de meeste mensen al terug, voordat ze zijn begonnen.”<br />

dr. Ben Tiggelaar<br />

Tekst: Jacques Geluk<br />

“<br />

Boeken over veranderen zijn er genoeg. Met complexe<br />

schema’s, diagrammen en soms wel twaalf stappen om<br />

het doel te bereiken. Ik geloof echter dat een simpele<br />

aanpak doeltreffender is en beter werkt. Een model dat<br />

mensen niet begrijpen en niet onthouden, zullen ze<br />

ook niet gebruiken." ‘De Ladder’ van Ben Tiggelaar is een eenvoudig<br />

model met slechts drie treden: doel, gedrag en support. Je moet een<br />

doel stellen, concreet gedrag formuleren en dat vervolgens ondersteunen.<br />

Eenvoudig, maar wel gebaseerd op actuele inzichten binnen<br />

de gedragspsychologie. Ben haalt zijn inzichten uit de wetenschap en<br />

test ze daarna in de praktijk. “‘De Ladder’ is de uitkomst van twintig<br />

jaar sleutelen aan mezelf. Daarnaast heb ik de inzichten en technieken<br />

in mijn nieuwe boek jarenlang uitgeprobeerd in colleges en workshops.<br />

Om te zien of de mensen mijn verhaal begrijpen.”<br />

Een van Bens inzichten is dat de eerste stap in veranderingen zo<br />

eenvoudig mogelijk moet zijn. “Dat blijkt uit onderzoek en ik herken<br />

het ook zelf. Je ziet vaak op tegen die eerste stap. Dat geldt ook voor<br />

mij, bijvoorbeeld als ik een nieuw boek wil schrijven. De opdracht<br />

die ik mezelf geef is dan dat ik één pagina moet schrijven, niet meer.<br />

En vaak volgen dan de tweede, derde en zelfs vierde bladzijde vanzelf.<br />

Omdat de druk eraf is en die eerste stap gemakkelijk is, begin je. Dat is<br />

winst. Eigenlijk geldt: een eerste stap in een verandering moet zo eenvoudig<br />

zijn, dat iedereen denkt dat het wel héél makkelijk is. Dan weet<br />

je dat het goed zit.” Ben wijst erop dat mensen die een zeer ambitieus,<br />

‘hemelbestormend’ idee hebben, vaak uiteindelijk die eerste stap niet<br />

zetten. “Verreweg de meeste veranderingen mislukken al helemaal<br />

aan het begin. Omdat mensen niet eens uit de startblokken komen.”<br />

DE OMGEVING IS CRUCIAAL<br />

Ben wijst er al jarenlang op dat ons dagelijkse gedrag heel sterk<br />

gestuurd wordt door de directe, waarneembare omgeving. Wat je op<br />

dit moment ziet en hoort – mensen om je heen, de ruimte waar je je<br />

bevindt, de informatie op het scherm van je computer of telefoon<br />

– heeft een grote invloed op wat je denkt, voelt en doet. Hij pleit er<br />

daarom voor dat mensen die iets willen veranderen aan hun gedrag<br />

éérst kijken of ze iets kunnen veranderen in die omgeving. "De vraag is:<br />

wat kun je aanpassen in je omgeving dat je gedragsverandering makkelijker<br />

maakt. Welke belemmeringen kun je weghalen en welke positieve<br />

prikkels kun je toevoegen? Dat is cruciaal. Vaak denken mensen<br />

dat veranderen primair draait om motivatie, maar dat is een misvatting.<br />

Ik ben gefascineerd door het verhaal van Ignaz Semmelweis.<br />

Een Hongaarse arts, die zo’n 170 jaar geleden ontdekte dat je levens<br />

kunt redden als arts of verpleger, simpelweg door je handen goed te<br />

wassen. Elk ziekenhuis heeft nu een handenwas-protocol en je zou<br />

zeggen dat iedereen dit serieus neemt. Recent onderzoek laat echter<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong> 69

LEIDERSCHAP, VERANDERING EN GEDRAG<br />

zien dat het medisch personeel in Nederland<br />

zich in slechts twintig procent van de gevallen<br />

aan het eigen protocol houdt. Ze kennen<br />

de noodzaak, de motivatie is er zeker, maar<br />

onder meer drukte, afleiding en het slechte<br />

voorbeeld van collega's werken ondermijnend.<br />

Daaruit blijkt hoe moeilijk het is menselijk<br />

gedrag te veranderen.” Schokkend. “De<br />

mensen willen het wel en kunnen het ook,<br />

alleen de omgeving biedt te weinig gelegenheid<br />

voor het juiste gedrag en te veel gelegenheid<br />

voor het verkeerde gedrag. In die<br />

werkomgeving moet je de oplossing zoeken.<br />

Wél je handen desinfecteren moet eigenlijk<br />

makkelijker zijn dan het overslaan ervan.”<br />

PRAKTISCHE TIPS VOOR<br />

GEWONE MENSEN<br />

Maar liefst acht van Bens boeken stonden<br />

tot nu toe op nummer één in de management<br />

top 100. Enkele waren goed voor meer dan<br />

100.000 verkochte exemplaren. Voor ‘De<br />

Ladder’ staat de teller nu na een paar maanden<br />

op 30.000. Ook goed voor een langdurige<br />

notering in de top 10 van Managementboek.<br />

nl, waarvan negen weken op één. Wat is er<br />

anders aan dit nieuwe boek? Ben: “De laatste<br />

jaren voel ik mij steeds meer journalist.<br />

Na mijn promotie als gedragswetenschapper<br />

had ik de neiging alles wat ik had geleerd in<br />

mijn lezingen en colleges te persen, maar dat<br />

etaleren van je kennis is natuurlijk niet per<br />

se nuttig voor lezers of publiek in een zaal.<br />

Mensen hebben vooral behoefte aan praktische<br />

handvatten. Ook mijn allereerste boek,<br />

eind jaren negentig, was heel dik. Zo'n 650<br />

pagina's! Speakers Academy® kreeg toen wel<br />

veel aanvragen voor lezingen van mij. Mensen<br />

wilden blijkbaar graag een korte samenvatting<br />

van dat dikke boek.”<br />

Ben vertelt dat dit proces in de loop der<br />

jaren is omgedraaid. “Wanneer ik nu lezingen<br />

geef of doceer, bijvoorbeeld voor internationale<br />

groepen managers aan de IE<br />

Business School in Madrid, probeer ik altijd<br />

buiten mijn gewone lesstof nieuwe dingen<br />

uit. Ik gebruik mijn studenten eigenlijk een<br />

beetje als proefkonijnen. Dat helpt mij om<br />

duidelijk te krijgen welke ideeën resoneren<br />

en waaraan mensen echt iets hebben. Technologie<br />

helpt daarbij. De laatste jaren werk ik<br />

70<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong><br />

tijdens lezingen én grote seminars geregeld<br />

met de app Mentimeter. Aan het einde van<br />

een lesblokje laat ik toehoorders of deelnemers<br />

even met elkaar praten over wat ze hebben<br />

opgestoken en wat ze relevant vinden.<br />

Via Mentimeter kunnen ze daarna, gewoon<br />

met hun telefoon, hun mening geven die dan<br />

live wordt geprojecteerd. Mensen vinden het<br />

leuk te zien wat de anderen vinden en ik leer<br />

wat zij écht belangrijk vinden.”<br />

Samenvattend zegt Ben: “De grote uitdaging<br />

blijft telkens weer de slag te maken<br />

van wetenschap naar de ‘gewone’ luisteraars,<br />

managers of professionals. Mensen die het<br />

allemaal heel interessant en inspirerend vinden,<br />

maar er de volgende dag wel mee aan<br />

het werk moeten kunnen.”<br />

RECHT OP EEN<br />

BEGRIJPELIJK VERHAAL<br />

“Veel wetenschappers gruwen bij het<br />

idee dat je je ideeën simpel moet uitleggen<br />

aan een breed publiek. In mijn vakgebied<br />

gaat het juist om gewone veranderingen en<br />

gewone mensen. Wat is dan de maatschappelijke<br />

waarde als je dat op een onbegrijpelijke<br />

manier zou brengen? Mensen hebben recht<br />

op een begrijpelijk verhaal met een model<br />

dat iedereen kan snappen. Dan pas kun je<br />

het ook praktisch toepassen, is het nuttig en<br />

weet ik dat ik het ergens voor doe.” Dat laatste<br />

is belangrijk voor Ben. Naast zijn werk<br />

voor Speakers Academy® en het bedrijfsleven<br />

geeft hij geregeld pro deo-lezingen voor<br />

doelgroepen in de marge van de samenleving,<br />

zoals gedetineerden. “Het is heel spannend<br />

om te zien of je aan deze doelgroep<br />

iets kwijt kunt op het gebied van persoonlijk<br />

leiderschap, zelfsturing, iets van je leven<br />

maken. Maar ik heb al vaak gemerkt dat ook<br />

zij echt iets hebben aan de inzichten uit ‘De<br />

Ladder’ en 'Dromen, Durven, Doen'.<br />

Dat geldt bijvoorbeeld ook voor mensen<br />

met een verslaving. Dat is een doelgroep<br />

waarmee ik iets heb. Ik doe graag dingen<br />

voor organisaties als het Leger des Heils<br />

en De Hoop. Je merkt vaak dat zij alleen al<br />

de aandacht en het feit dat ze serieus worden<br />

genomen waarderen. En er is nog iets<br />

anders: als managers je verhaal niet begrijpen<br />

of waarderen blijven ze meestal netjes<br />

zitten. Het publiek in mijn pro deo-werk is<br />

daarentegen vaak een open boek. Je ziet aan<br />

hun lichaamstaal meteen of je hen bereikt.<br />

Ik zou het iedere spreker aanraden voor deze<br />

groepen te spreken. Dat is echt heel leerzaam<br />

en louterend.”<br />

Of het nu gaat om gedetineerden of managers,<br />

om lager opgeleiden of hoger opgeleiden,<br />

voor alle mensen geldt dat ze van een<br />

spreker vooral graag iets praktisch willen<br />

horen. Kennis waar ze iets mee kunnen.<br />

“Ook als je gepromoveerd bent geldt: als je<br />

al tien keer hebt geprobeerd iets aan jezelf te<br />

veranderen of verbeteren en het lukt maar<br />

steeds niet... sta je net als ieder ander open<br />

voor gewoon, nuchter, praktisch advies. Dat<br />

is een belangrijke les om te leren als spreker.<br />

Natuurlijk bestaat een wereld waarin je<br />

als spreker of als schrijver kunt scoren door<br />

zoveel mogelijk academische kennis te etaleren.<br />

Maar ik richt me vooral op bedrijven<br />

waar mensen iets praktisch willen leren.<br />

Bedrijven waar mensen gewoon een stap<br />

vooruit willen zetten, waar managers zich<br />

afvragen waarom dat het zo moeizaam gaat,<br />

waar medewerkers zich vertwijfeld afvragen<br />

wat hun baas toch bedoelt met al dat gepraat<br />

over 'zelfsturing'.”<br />

HOE WE ONSZELF<br />

BEDRIEGEN<br />

Bens boek 'De Ladder' is toepasbaar<br />

op allerlei soorten gedragsverandering.<br />

Thuis, in organisaties en op maatschappelijk<br />

niveau. Ben legt uit wat de fundamentele<br />

factoren zijn die ons gedrag sturen. En<br />

hij beschrijft, op basis van actueel onderzoek<br />

en eigen ervaring, welke praktische technieken<br />

helpen bij verandering. Ben: “Daarbij<br />

ben ik een groot voorstander van observatieonderzoek.<br />

Kijken en meten wat mensen<br />

écht doen. Dus niet met een enquêteformulier<br />

vragen wat mensen dénken dat ze hebben<br />

gedaan. Vaak blijkt dat mensen denken<br />

dat ze iets veranderd hebben in hun gedrag,<br />

maar dat er in het echt niets te zien was. Die<br />

veranderingen bestaan alleen in hun hoofd.<br />

Ze zijn anders gaan denken. Maar klanten<br />

of collega’s merken er niets van. Dat kun<br />

je als een tegenvaller zien, maar het is ook

LEIDERSCHAP, VERANDERING EN GEDRAG<br />

wel grappig natuurlijk hoe we onszelf vaak<br />

bedriegen. Mensen hebben sowieso allerlei<br />

vertekeningen in hun waarneming en hun<br />

denken. Neem het fenomeen verliesaversie.<br />

Dat speelt een belangrijke rol in mijn boek.<br />

De hekel die we hebben aan pijn en verlies,<br />

is veel groter dan liefde die we voelen voor<br />

plezier en winst. Dat is een van de redenen<br />

dat veranderen zo moeilijk is. Het gaat niet<br />

om de verandering op zich, het gaat om het<br />

verlies dat we verwachten, om de dingen die<br />

we moeten opgeven om te kunnen veranderen.<br />

Vakgenoten zouden misschien zeggen:<br />

‘Dat weet toch iedereen’. Maar mijn ervaring<br />

leert dat de gemiddelde middenmanager of<br />

een net afgestudeerde bedrijfskundige wel<br />

veel weet van geldzaken, maar slechts weinig<br />

van menselijk gedrag. En de kennis die<br />

ze hebben, kunnen ze vaak niet vertalen naar<br />

praktisch handelen.”<br />

Vooral voor leiders is dit soort kennis volgens<br />

Ben essentieel. “Leiderschap draait voor<br />

honderd procent om mensen, gedrag en verandering.<br />

Het gaat erom dat je mensen helpt<br />

en beïnvloedt om samen doelen te bereiken.<br />

Veel jonge mensen willen graag leider zijn,<br />

maar weten eigenlijk niet wat erbij komt kijken.<br />

Andere mensen echt effectief en positief<br />

beïnvloeden valt niet mee. Zeker niet als<br />

je graag wilt dat die beïnvloeding leidt tot<br />

duurzame veranderingen. Tot gedragsveranderingen<br />

die ook blijven als jij weer vertrokken<br />

bent. Essentieel daarbij is: liefde<br />

voor leren en experimenteren. In de literatuur<br />

en ook in mijn eigen onderzoek zijn<br />

nauwelijks voorbeelden te vinden van veranderingen<br />

die in één keer slagen. Dat kan<br />

ook niet als het gaat over menselijke ontwikkeling.<br />

Ervaren ondernemers die weten dat<br />

vaak wel heel goed. Je begint als ondernemer<br />

met een plan, probeert van alles en kijkt tien<br />

jaar later terug en realiseert je dat het heel<br />

anders is gegaan dan aanvankelijk gepland.<br />

Zo werkt dat nu eenmaal met veranderingen<br />

en daar moet je de lol ook een beetje van<br />

inzien.”<br />

BEN INTERVIEWT BARACK<br />

Ben doet veel inspiratie op door zijn<br />

gesprekken met anderen. Tijdens het seminar<br />

‘Forward Thinking Leadership’, dat in<br />

het teken staat van vernieuwend leiderschap<br />

in een veranderende wereld, krijgt hij eind<br />

september <strong>2018</strong> de kans om een uur lang de<br />

Amerikaanse ex-president Barack Obama<br />

te interviewen voor een publiek van 3.500<br />

mensen. “Het maakte veel indruk op mij met<br />

iemand te praten van deze statuur, die oprecht<br />

het beste voor heeft met de mensen om zich<br />

heen. Obama werkt zijn hele leven al voor<br />

een hoger doel. Ook bij dit seminar zat hij er<br />

niet voor zichzelf. Veel mensen waren vooral<br />

geïnteresseerd in de vergoeding die hij kreeg<br />

als spreker. Maar wat zij zich niet realiseren is<br />

dat het grootste deel van de honoraria die hij<br />

krijgt, bestemd is voor de Obama Foundation<br />

die is opgericht om jonge mensen uit de<br />

westerse wereld en ontwikkelingslanden te<br />

trainen in leiderschap. Obama hanteert een<br />

soort Robin Hood-model. Hij laat de rijken<br />

goed betalen voor zijn lezingen en besteedt<br />

een groot deel van de opbrengst aan degenen<br />

die het nodig hebben. Dat is niet pas sinds<br />

kort. Deze keuze kenmerkt zijn leven. Direct<br />

na zijn studie aan Columbia University ging<br />

hij als gemeenschapswerker in Chicago aan<br />

de slag. In verhouding tot zijn studiegenoten<br />

verdiende hij een hongerloontje: 20.000<br />

dollar per jaar. Als iemand die briljant is, die<br />

met hoge cijfers afstudeert aan een prestigieuze<br />

universiteit, al op jonge leeftijd zo'n<br />

keuze maakt, dan weet je dat zijn hart op de<br />

goede plek zit.”<br />

De uitvoerige studie van Obama's leven<br />

en de persoonlijke samenwerking met hem<br />

tijdens 'Forward Thinking Leadership', hebben<br />

Ben veel gebracht. "Zijn gewoonheid,<br />

menselijkheid en compassie hebben eerlijk<br />

gezegd veel indruk op mij gemaakt. Net als<br />

de missie waar hij nu voor gaat: jonge mensen<br />

trainen in leiderschap en hen zo goed<br />

mogelijk voorbereiden op de problemen die<br />

ze tegen zullen komen. In de maatschappij,<br />

in hun werk, in hun persoonlijke leven. Dat<br />

spreekt ook mij enorm aan. Gaaf als je dáár<br />

iets aan kunt bijdragen."<br />

Boek 'De Ladder' lezing van Ben<br />

Tiggelaar exclusief bij<br />

Speakers Academy ®<br />

info@speakersacademy.nl<br />

Dr. Ben Tiggelaar is schrijver, spreker en gedragswetenschapper. Hij studeerde communicatiewetenschap aan de Universiteit van<br />

Amsterdam en promoveerde aan de Vrije Universiteit in economische wetenschappen en bedrijfskunde op een onderzoek naar<br />

gedragsverandering in organisaties. Ben werkte als redacteur voor onder andere Adformatie en diverse ondernemersvakbladen.<br />

Ook was hij intern adviseur bij ABN AMRO. Nu schrijft de ‘managementgoeroe’ columns voor NRC Handelsblad, doceert hij aan<br />

diverse business-schools en is hij een topspreker met vele bestsellers op zijn naam. Acht boeken hebben tot nu toe op nummer één<br />

gestaan in de management top 100. Enkele – zoals 'Dit wordt jouw jaar' waren goed voor meer dan 100.000 verkochte exemplaren.<br />

Van 'Dromen, Durven, Doen' zijn ruim 500.000 exemplaren verkocht.<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong> 71

Balans vindt ze belangrijk. Angelien Eijsink<br />

is gedreven en maatschappelijk betrokken<br />

en probeert zo goed mogelijk mensen te<br />

verbinden en ondersteunen. Ze richt zich<br />

daarbij vooral, maar niet alleen op het<br />

onderwijs en de krijgsmacht. Zo is ze lid van<br />

het stichtingsbestuur van Invictus Games<br />

2020 Nederland – het door prins Harry<br />

geïnitieerde internationale paralympische<br />

sportevenement voor militairen en<br />

veteranen – en initiatiefneemster van de<br />

Kamerbreed gesteunde Veteranenwet<br />

(2011). Als zelfstandig adviseur is ze<br />

onder meer betrokken bij projecten<br />

Veiligheid & Krijgsmacht en<br />

integriteitsvraagstukken en als<br />

spreker/dagvoorzitter wil ze<br />

niets liever dan mensen<br />

met meer kennis en een<br />

prettig gevoel naar huis<br />

laten gaan.<br />

Het draait<br />

allemaal<br />

om mensen<br />

72<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong>

KRIJGSMACHT EN ONDERWIJS<br />

IN GESPREK MET LIDSTATEN<br />

“Als we de militair centraal stellen moeten<br />

we weten wat hij of zij, collega’s, het peloton<br />

en uiteindelijk de brigade nodig hebben.<br />

Niet om alleen in het buitenland op te treden,<br />

want onze krijgsmacht doet alles in<br />

samenwerking met andere NAVO-leden of<br />

de Europese Unie. Tot en met elkaar steun<br />

en troost bieden. Mede daarom is het noodzakelijk<br />

als volksvertegenwoordigers in<br />

gesprek te zijn en blijven met collega’s van<br />

lidstaten die aan dezelfde missie meedoen.”<br />

De dienstplicht in Nederland is in 1996 opgeschort.<br />

De krijgsmacht is daardoor geleidelijk<br />

aan steeds verder geprofessionaliseerd.<br />

Betekent dit dat beroepsmilitairen gemotiveerder<br />

zijn dan dienstplichtigen? “De man<br />

of vrouw die zich aan de krijgsmacht verdrs.<br />

Angelien Eijsink<br />

Tekst: Jacques Geluk | Fotografie: Lex Draijer<br />

Angelien Eijsink heeft een<br />

schat aan ervaring, die ze in<br />

alle bescheidenheid graag<br />

deelt. Ze is veertien jaar<br />

Tweede Kamerlid geweest<br />

voor de Partij van de Arbeid (2003-2017) en<br />

in die periode bijvoorbeeld ook voorzitter<br />

van de Vaste Kamercommissie Buitenlandse<br />

Zaken, lid en later vicepresident van de<br />

NAVO Parlementaire Assemblée en woordvoerder<br />

Defensie en oorlogsgetroffenen en<br />

Speciaal Onderwijs en Jeugdzorg. “Ik ben<br />

sociaaldemocraat. Ik bijt mij altijd intern<br />

vast, zonder te polariseren. Je moet immers<br />

altijd verder met elkaar. In die Parlementaire<br />

Assemblée praten en debatteren woordvoerders<br />

van de verschillende lidstaten met<br />

elkaar en wisselen ze kennis uit, met name<br />

tijdens twee grote jaarlijkse bijeenkomsten.<br />

Het belangrijkste is dat je de moeite neemt<br />

deze collega’s te leren kennen en in de ogen<br />

te kijken. Dan leer je hun beweegredenen<br />

en weet je wat er speelt. Je moet je tot elkaar<br />

verhouden en naar elkaar luisteren. Je kunt<br />

het waanzinnig oneens zijn, maar binnen<br />

het grotere geheel moet je toch samen tot<br />

een oplossing komen. Of het nu gaat om de<br />

aanschaf van F35-gevechtsvliegtuigen of de<br />

Veteranenwet, die de erkenning en zorg voor<br />

veteranen en hun relaties regelt.” De wet is<br />

door alle 150 Tweede Kamerleden gesteund,<br />

een unicum in de naoorlogse parlementaire<br />

geschiedenis. “Gelukkig is er nu veel meer<br />

aandacht voor en betrokkenheid met onze<br />

veteranen en hun thuisfront. Dat was hard<br />

nodig.”<br />

VREDE EN VEILIGHEID<br />

“Voor het behoud van vrede en veiligheid<br />

is een goede krijgsmacht nodig. De politiek<br />

zorgt voor de besluitvorming rondom missies,<br />

als samenleving moeten wij de mannen<br />

en vrouwen, militairen én burgers, voldoende<br />

steunen in hun taken. Zij staan ten<br />

dienste van vrede en veiligheid en hebben<br />

recht op goede kazernes, een adequate uitrusting<br />

en een prima salaris, want ze zetten<br />

hun leven in de waagschaal. De werkzaamheden<br />

voltrekken zich buiten ons gezichtsveld.<br />

Daardoor blijft waardering soms uit,<br />

waar die wel verdiend is. Angelien: “Toch is<br />

het ook een positief gegeven dat onze militairen<br />

nationaal niet zo zichtbaar zijn. Dat<br />

betekent dat er in Nederland – op het extra<br />

bewaken van bepaalde gebouwen en instituties<br />

na – niet veel aan de hand is. Ik maak<br />

altijd even een trap tussen de wijkagent, de<br />

regionale en landelijke politieagenten en de<br />

militairen. De wijkagent loopt door de wijk<br />

en brengt veiligheid dichtbij. Hij gaat over<br />

de inbraak om de hoek, helpt mensen in de<br />

omgeving of stelt hen waar nodig gerust.<br />

De politieman gaat bovendien over de veiligheid<br />

als er echt nare dingen gebeuren en<br />

militairen bewaken onze nationale grenzen<br />

en de buitengrenzen van de Europese Unie.<br />

Als er iets gebeurt, zoals in december <strong>2018</strong><br />

die vreselijke aanslag op de kerstmarkt in<br />

Straatsburg, merkt ineens iedereen weer dat<br />

militairen vooraan staan. Dan zijn ze er.”<br />

‘BEELD EN GELUID’<br />

ONTBREEKT<br />

Samenvattend zegt ze: “Onze krijgsmacht<br />

is belast met de uitvoering van nationaal en<br />

buitenlands beleid. Wanneer wij als NAVOlidstaat<br />

deelnemen aan een oefening of operationele<br />

inzet – omdat ergens een ramp is of<br />

we binnen NAVO-verband afspreken elkaar<br />

te steunen in verband met artikel 5 (‘één voor<br />

allen, allen voor één’) – moeten we zorgen<br />

dat onze mannen en vrouwen voldoende<br />

geëquipeerd zijn. Dat hebben we niet altijd<br />

goed voor ogen en eerdere bezuinigingen<br />

maken dat we bij bijvoorbeeld materieelaanschaf<br />

soms achterin de rij staan.” Volgens<br />

Angelien hebben we bij militairen niet het<br />

‘beeld en geluid’ dat we wel hebben bij leerkrachten<br />

of verpleegkundigen. “Wat onderwijs<br />

betreft is iedereen ervaringsdeskundige<br />

en vrijwel iedereen weet ongeveer wat een<br />

verpleegkundige doet. Dat is van de straat,<br />

dus dichtbij en herkenbaar, maar het leger<br />

is van de staat.” Angelien ging daarom als<br />

volksvertegenwoordiger op zoek naar het<br />

militaire ‘beeld en geluid’. “Ik heb veel gehad<br />

aan werkbezoeken en stages. Als controleur<br />

is het belangrijk zo goed als het kan te ervaren<br />

en voelen wat mensen meemaken. Of<br />

dat nu militairen zijn die terugkeren van een<br />

missie, jonge mannen en vrouwen van 17, 18<br />

jaar die met volle overtuiging beginnen aan<br />

de Veiligheids- en Vakmanschapsopleiding<br />

(VEVO) of een generaal die voor zijn troepen<br />

staat.” Ze wijst op het belang van militaire<br />

gezondheidszorg. Militairen die niet<br />

geregeld een medische keuring ondergaan<br />

of wier gebit niet is gesaneerd mogen niet<br />

worden uitgezonden. “Je wilt bijvoorbeeld<br />

niet dat ze tijdens een missie bij de tandarts<br />

zitten. Als ze vergaan van de kiespijn zijn ze<br />

afgeleid. Ze moeten gezond en fit zijn in het<br />

veld.”<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong> 73

KRIJGSMACHT EN ONDERWIJS<br />

bindt in de ‘bijzondere positie van de militair’ committeert zich fit belangrijkste is dat we kinderen en jongeren de tijd die ze nodig<br />

te zijn en alle noodzakelijke taken uit te voeren, inclusief uitzendingen.<br />

Ze zijn bijzonder doordat ze bijzonder werk verrichten dat hen ten we goed nadenken over de ruimte die we ouders geven daarmee<br />

hebben om zich te ontwikkelen moeten geven en gunnen. Ook moe-<br />

in gevaarlijke situaties kan brengen. Zij kunnen geen nee zeggen tegen om te gaan. Ieder kind moet een plekje en een kans krijgen, maar dat<br />

missies, in tegenstelling tot eerdere dienstplichtigen. Onze beroepsmilitairen<br />

zijn zeer betrokken en gepassioneerd. Een korporaal 1 en het gaat om een jong schoolkind, maar ook om pubers. Het is mooi<br />

vergt best wat inspanning van leerkrachten en ouders. Niet alleen als<br />

een generaal met sterren hebben verschillende taken, maar ongeacht om te zien dat leerkrachten die nu voor de klas staan zoveel hart voor<br />

de opdracht verhouden ze zich tot elkaar. Als het gaat om in een fractie<br />

van een seconde te nemen besluiten moeten ze op elkaar kunnen zitten pareltjes in de klas.”<br />

die kinderen en jongeren hebben. Er staan pareltjes voor de klas en er<br />

vertrouwen en bouwen. Dat is natuurlijk ook zo in andere situaties,<br />

maar hier gaat het vaak direct om leven dood”, vertelt Angelien. Voordat<br />

ze tijdens onze ontmoeting in Den Haag over haar tweede pas-<br />

Dagvoorzitter zijn en spreken zijn ook activiteiten die Angelien<br />

DAGVOORZITTER EN SPREKER<br />

sie, onderwijs, vertelt, blikt ze terug op zomer van 2014. Zij heeft dan Eijsink veel voldoening brengen. Het gaat haar beide bovendien goed<br />

als voorzitter van de Vaste Kamercommissie van Buitenlandse Zaken af. “Als dagvoorzitter van een congres, symposium of forum vind ik<br />

de zware taak samen met de commissieleden te overleggen over de het van belang dat de organisatie een duidelijk doel heeft. Waar sta je<br />

ramp met de MH-17. “We hebben stilgestaan bij de slachtoffers en aan het begin en hoe wil je dat de mensen na afloop naar huis gaan?<br />

hun geliefden en in gezamenlijkheid effectief en in harmonie kunnen Wat doen ze vervolgens met die informatie? Ik probeer daarin de<br />

bespreken wat te doen. Dat was mooi. Het ging niet alleen om kennis, balans te vinden. Het is belangrijk sprekers of forumdeelnemers de<br />

maar vooral om het verbinden van mensen.”<br />

tijd te geven even op gang te komen en ze daarna te laten uitspreken.<br />

Dan komen zij en hun informatie veel meer tot zijn recht. Een dag<br />

moet ook nooit te vol zijn gepland en ook moeten lezingen of andere<br />

bijdragen niet te lang zijn. Als er vragen zijn vanuit de zaal, zijn die<br />

bedoeld om uit te dagen, niet om aan te vallen. Ik ben meer van het<br />

aanvullende, dan het aanvallende.” Spreken vindt Angelien prettig als<br />

ze zich in het thema kan vinden en helemaal als ze de kans krijgt mensen<br />

en standpunten bij elkaar te brengen. Dan kan het gaan over de<br />

krijgsmacht, maar zeker ook over het onderwijs. Ze praat dan over de<br />

razendsnelle technologische innovaties, maar ook over wat de impact<br />

van dagelijkse beslommeringen thuis en de bijbehorende groeipijntjes<br />

op kinderen en jongeren kan zijn.” Vlak voor het afscheid zegt<br />

ze: “Ik vind het zo fijn dat kwetsbare jongeren die praktijkonderwijs<br />

volgen voortaan ook een diploma krijgen. Ik heb onze minister voor<br />

KLEUTERLEIDSTER<br />

Basis- en Voortgezet Onderwijs Arie Slob meteen gefeliciteerd met<br />

“Onlangs heb ik een symposium rond de militaire gezondheidszorg<br />

mogen voorzitten. Doordat je betrokken bent bij inhoud, zit je<br />

dit besluit.”<br />

net iets meer in de terminologie, de emoties, de moeilijkheidsgraad<br />

van sommige werkzaamheden en groeit het begrip voor situaties Boek Angelien Eijsink bij Speakers Academy ®<br />

waarin die worden gedaan. Het is fijn als mensen met meer kennis info@speakersacademy.nl<br />

naar huis gaan. Hetzelfde geldt wanneer het gaat over onderwijs”, zegt<br />

Angelien Eijsink. “Ik ben begonnen als kleuterleidster en heb uiteindelijk<br />

vijftien jaar in het onderwijs gewerkt. Met heel veel plezier. Ik<br />

wilde heel dichtbij de kinderen staan en tegelijk de verbinding zoeken<br />

en houden met de ouders, het team en de ondernemingsraad. Een<br />

vraag die mij bezighield was wie bepaalt wat kinderen moeten leren<br />

en welke rol ik daarin kon spelen.”<br />

Drs. Angelien Eijsink maakte van 30 januari 2003 tot 23 maart 2017 deel uit van de Tweede Kamer, voor de Partij van de Arbeid. In die<br />

periode maakte zij ook deel uit van de Vaste Commissie voor Defensie. Haar loopbaan begon zij in het basis- en kleuteronderwijs.<br />

Daarna volgde zij aan de Universiteit Leiden Culturele Antropologie en Sociologie der niet-Westerse samenleving. Voor zij haar<br />

politieke carrière startte bekleedde zij na afronding van haar studie diverse functies bij het ministerie van Buitenlandse Zaken.<br />

74 SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong>

COLUMN<br />

‘U bent geen voorzitter, u bent een dictator!’<br />

Over verwachtingen van een bijeenkomst en hoe die te overtreffen<br />

Tekst: Arend de Geus<br />

Wanneer je een evenement<br />

of bijeenkomst<br />

organiseert, heb je<br />

verreweg het meeste<br />

zelf in de hand: van de<br />

keuze van de locatie, de sprekers die je uitnodigt,<br />

tot het publiek voor wie je het organiseert.<br />

Als je die zaken op orde hebt, kan er<br />

niet veel misgaan, wel?<br />

En toch: verwacht iedereen hetzelfde van<br />

de dag? Komt wat jij wil bereiken overeen<br />

met wat het publiek denkt te gaan ervaren?<br />

Pas als je precies weet wat je doel is, welke<br />

sprekers daar bij passen en welke vorm vervolgens<br />

voor de meeste samenhang zorgt,<br />

heb je het grootste kans op succes. Een ervaren<br />

dagvoorzitter helpt daarbij, als je die in<br />

een vroeg stadium mee laat denken.<br />

Ik sta aan het begin van de avond de<br />

agenda toe te lichten, als die ene boze aanwezige<br />

het al te lang vindt duren voor hij aan het<br />

woord mag komen. Hij interrumpeert me en<br />

begint op hoge toon kritiek te uiten op het<br />

onderwerp waarover de bijeenkomst belegd<br />

is. Ik geef hem niet het woord en leg uit dat<br />

het gesprek met de zaal op een later moment<br />

plaatsvindt. Dat doet hem al snel woedend<br />

uitroepen: “U bent geen voorzitter, u bent<br />

een dictator!” Deze meneer kwam duidelijk<br />

met een bepaalde verwachting naar de bijeenkomst<br />

en moet dat nu bijstellen. Het kost<br />

hem moeite.<br />

Een andere gelegenheid: ik word kort van<br />

te voren gevraagd de avond te leiden. Alles is<br />

geregeld, ik hoef er alleen maar voor te zorgen<br />

dat een en ander soepel aansluit. Aanleiding<br />

voor de avond is de presentatie van een rapport.<br />

De zaal is gemêleerd; zijdelings betrokken<br />

mensen, die benieuwd zijn<br />

naar de uitkomsten die bekendgemaakt<br />

worden. Om de gelegenheid<br />

aan te kleden zijn twee<br />

sprekers gevraagd als voorprogramma.<br />

En hier gaat het mis.<br />

De eerste spreker verwacht van<br />

de zaal weinig kennis van het<br />

onderwerp en houdt een algemeen<br />

betoog. Sommige aanwezigen zeggen<br />

hardop dat ‘we dat allemaal wel weten’. De<br />

tweede spreker benadert de aanwezigen als<br />

collega’s. Hij verwacht van hen interesse in<br />

de details van zijn werkveld en gaat voorbij<br />

aan het feit dat zijn presentatie bedoeld<br />

is om kader te geven aan het hoofddoel van<br />

de avond: de presentatie van het rapport.<br />

Resultaat: een afgehaakte zaal. In dit voorbeeld<br />

zijn het juist de sprekers die verkeerde<br />

verwachtingen hebben van de avond.<br />

M’n handen jeuken: was ik maar eerder<br />

bij het samenstellen van de avond betrokken<br />

geweest, dan had ik met beide sprekers de<br />

avond door kunnen nemen, hen erop kunnen<br />

wijzen dat ze schakels waren in een groter<br />

geheel en hoe ze, door beter te weten<br />

wie het publiek was, de rapportpresentatie<br />

hadden kunnen optillen. En nog liever<br />

was ik geraadpleegd vóór de extra sprekers<br />

gevraagd werden. Dan hadden we misschien<br />

een heel andere vorm gekozen.<br />

Het is zo zonde om al die uren, al dat geld<br />

en al die energie te steken in je mooie bijeenkomst<br />

en die pas op in de laatste fase te<br />

delen met de dagvoorzitter. Want die kan<br />

veel meer zijn dan die persoon die op je bijeenkomst<br />

alles gladjes aan elkaar praat. Hij is<br />

de specialist die al veel bijeenkomsten heeft<br />

© PR4ALL<br />

meegemaakt, die ervaren<br />

heeft wat werkt en wat<br />

niet.. Die helpt je doel helder<br />

te krijgen, door je kritisch<br />

te bevragen tijdens<br />

het ontwikkelen van je programma.<br />

Die je verder laat<br />

kijken dan de koker van je<br />

eigen werkveld en meedenkt<br />

vanuit de mensen voor wie je alle moeite<br />

doet: de aanwezigen, de deelnemers.<br />

Mijn advies: maak de dagvoorzitter in een<br />

vroeg stadium deel van je team. Het werkt!<br />

En dat kan wat voor bijeenkomst dan ook<br />

zijn; van een zware sessie tot een feestelijk<br />

evenement. Het meedenken betaalt zich uit<br />

in een hogere kwaliteit van je bijeenkomst.<br />

En dat verdienen de aanwezigen, toch?<br />

Met de meneer uit de inspraakavond en mij<br />

is het goed gekomen. Hij berust in zijn boosheid,<br />

nadat ik hem verzeker dat hij als een<br />

van de eersten van mij het woord krijgt, op<br />

het moment dat we daar in het programma<br />

aan toe zijn. Uiteindelijk levert hij een waardevol<br />

aandeel aan de discussie. Na afloop ga<br />

ik nog even bij hem staan, om te vragen of we<br />

nog iets moeten uitpraten. Hij lacht en verontschuldigt<br />

zich voor zijn emotionele uitbarsting.<br />

Tot mijn verbazing complimenteert<br />

hij mij zelfs. Hij heeft zich gehoord gevoeld<br />

en mijn leiding van de avond als integer en<br />

onbevooroordeeld ervaren.<br />

Boek Arend de Geus bij<br />

Speakers Academy ®<br />

info@speakersacademy.nl<br />

Arend de Geus rondde zijn opleiding aan de Toneelschool Amsterdam af, speelde ruim tien jaar in diverse theater-, film en tvproducties<br />

en werkt als programmamaker bij NH Media, de regionale omroep van Noord-Holland. Zijn veelzijdige achtergrond voor<br />

en achter de camera maakt Arend tot een geheel eigen en doelgerichte moderator.<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong> 75

De Universele Rechten<br />

van het Materiaal<br />

ECONOMIE VAN HET GEBRUIK<br />

“Wat ongelooflijk onhandig om zoveel spullen te hebben”, denkt ‘Tegenlicht’-regisseur Frank Wiering als hij enkele<br />

jaren geleden een jacht van 120 meter de baai van Dubrovnik ziet binnenvaren, met daarachter een even groot<br />

jacht met een speedboot, helikopter en watervliegtuig geparkeerd op het dek. Varen met een speedboot is leuk,<br />

maar dit soort voertuigen overal naartoe meezeulen lijkt hem heel onpraktisch: “Waarom zijn we zo ontzettend<br />

gefocust op eigendom, in plaats van dat we gewoon genieten van gebruik?”, vraagt hij zich af. Zijn gedachte<br />

kristalliseert langzaam in een idee voor een documentaire. Een Google-zoekopdracht leidt hem linea recta<br />

naar Thomas Rau, met wie hij de betreffende documentaire uiteindelijk maakt. Dankzij de zeer goed bekeken<br />

uitzending op tv leert Nederland Rau definitief kennen.<br />

Thomas Rau en Sabine Oberhuber<br />

Tekst: Roos van Henneker | Fotografie: Jeanette Schuffelen<br />

Architect Thomas Rau is één van de eerste mensen die ideeën – deels filosofisch, deels praktisch – slaan enorm aan. ‘Material<br />

Wierings gedachte tevoren al heeft gevangen in een Matters’ behaalt de bestsellerstatus in Nederland, is vertaald naar het<br />

alomvattend verdienmodel: het product als dienst. Dit Duits en komt binnenkort uit in het Engels en Italiaans. In het boek<br />

idee is zo simpel dat het eigenlijk vreemd is dat niemand<br />

er eerder opgekomen is. Fabrikanten hebben er systeem en op welke wijze we als samenleving beide uiteinden van dit<br />

zetten de twee uitgebreid uiteen wat er mis is met het huidige, lineaire<br />

binnen een verdienmodel dat is gebaseerd op bezit baat bij producten systeem zouden kunnen pakken, ombuigen en aan elkaar lijmen tot<br />

te fabriceren die niet te lang meegaan. Ze maken immers alleen winst een compleet circulaire economie.<br />

wanneer mensen nieuwe producten aanschaffen. Als je dit zou veranderen<br />

in een verdienmodel gebaseerd op gebruik, waarin de fabrikant<br />

eigenaar blijft van de producten, maakt de fabrikant plotseling ambitie komt overeen met de schaal van het probleem. Ons lineaire<br />

Dat klinkt ambitieus – en dat is het ook – maar de schaal van de<br />

juist meer winst naar gelang een product langer meegaat. Zo breng economische systeem, dat onze planeet inmiddels grotendeels domineert<br />

en zich nog altijd uitbreidt, zet onze leefomgeving en haar ein-<br />

je het belang van de fabrikant in één klap in overeenstemming met<br />

dat van de consument én het milieu, want de productie en consumptie<br />

van al die onnodige producten resulteert in bergen afval, vervui-<br />

georganiseerde problemen voor de consument (in de vorm van prodige<br />

grondstoffen met hoge snelheid om in problemen. Enerzijds in<br />

ling en CO₂-uitstoot.<br />

ducten die ontworpen zijn om binnen de kortste tijd kapot te gaan)<br />

en anderzijds in onbedoelde maar onvermijdelijke problemen als vervuiling,<br />

uitstoot en afval: problemen voor iedereen die de aarde zijn<br />

De eenvoudige maar vernieuwende aard van dit idee is karakteristiek<br />

voor Rau’s manier van denken. Samen met zijn vrouw, econoom<br />

Sabine Oberhuber, richt hij in 2010 het bedrijf Turntoo op.<br />

of haar thuis noemt.<br />

Samen beginnen ze aan een zoektocht naar praktische manieren om COMPLETE HERVORMING<br />

de economische wereld in overeenstemming te brengen met de ecologische.<br />

In 2016 brengt het stel zijn gedachten samen in een boek. Hun onderdeel van de lineaire economie dat alleen een complete her-<br />

Volgens Rau en Oberhuber is dit probleem zo’n fundamenteel<br />

76<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong>

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong> 77

ECONOMIE<br />

vorming van ons economisch systeem De meeste van de praktische oplossingen<br />

die het stel de afgelopen jaren bedacht<br />

een oplossing kan bieden. Daarin onderscheidt<br />

de denkwijze van het stel zich van zijn daarom gericht op het conserveren van<br />

veel bestaande ideeën. Elke oplossing binnen<br />

het lineaire scenario – hoe goed bedoeld neer op het elimineren van afval, wat immers<br />

materiaal. Dat komt in de lineaire economie<br />

ook – fungeert volgens hen slechts als symptoombestrijding.<br />

Daarmee zorgen dergelijke der identiteit. Die realisatie heeft geleid tot<br />

niets meer of minder is dan materiaal zon-<br />

oplossingen in feite juist voor de optimalisering<br />

van ons failliete lineaire systeem en dat ber: het materialenpaspoort, dat nauwkeu-<br />

één van de eerste ideeën van Rau en Oberhu-<br />

is nou juist wat we moeten voorkomen. Die rig aangeeft welke materialen in een product<br />

opvatting leidt tot opvallende uitspraken als of gebouw zitten. Een producent die een product<br />

terugkrijgt kan zo in een oogopslag zien<br />

‘groene stroom is onzin’ en ‘duurzaamheid is<br />

een groot probleem’ – uitspraken die zo erg wat de mogelijkheden voor hergebruik zijn.<br />

vloeken met het gangbare duurzaamheidsdiscours,<br />

dat ze mensen tijdens lezingen identiteit en kan niet meer zomaar in de ano-<br />

Materiaal krijgt op die manier een blijvende<br />

altijd een moment lang hoorbaar ongemakkelijk<br />

op hun stoel doen schuiven.<br />

Madaster, een online centraal archief waarin<br />

nimiteit belanden. De volgende stap is het<br />

al deze materiaalpaspoorten geregistreerd<br />

De kern van hun voorgestelde hervorming zijn. Een paspoort zonder een centrale autoriteit<br />

is immers slechts een stukje papier. Zo<br />

is vervat in de titel van het boek ‘ Material<br />

Matters’ en te begrijpen op twee verschillende<br />

manieren. Materiaal doet er toe – en riteit gewaarborgde identiteit, net zoals dat<br />

is materiaal voorzien van een door een auto-<br />

uiteindelijk is onze hele wereld gefundeerd voor (de meeste) mensen het geval is.<br />

op materiële zaken. Valt dat fundament weg?<br />

Dan blijft er weinig overeind, zeggen Rau en EEN STAP VERDER<br />

Oberhuber. En gezien de eindige aard van de Die vergelijking met de manier waarop<br />

grondstoffen van onze planeet kunnen we we de juridische bescherming van mensen<br />

niet wachten tot dat moment zich aandient. organiseren maken Rau en Oberhuber ook.<br />

Tegen die tijd zien we wel wat we eraan kunnen<br />

doen. Rau formuleert het graag middels nog een stap verder moeten gaan en mate-<br />

Ze stellen zich de radicale vraag of ze niet<br />

één van de slogans van de consumptiemaatschappij:<br />

op is op.<br />

bezitten momenteel immers geen rechten<br />

78 SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE<br />

rialen beschermen met rechten? Materialen<br />

<strong>2019</strong><br />

The<br />

UNIVERSAL<br />

DECLARATION<br />

of<br />

MATERIAL<br />

RIGHTS<br />

‘van zichzelf ’. Ze worden op grote schaal<br />

verbrand, misvormd, kwijtgeraakt en opgelost.<br />

Dat terwijl deze materialen het fundament<br />

van onze levens op aarde vormen;<br />

de mate waarin we afhankelijk van ze zijn<br />

neemt alleen maar toe. Mensenrechten zijn<br />

daardoor steeds nauwer verbonden met de<br />

manier waarop we met onze leefomgeving<br />

en haar materialen omgaan. De Verenigde<br />

Naties hebben in 2015 niet voor niets zeventien<br />

Duurzame Ontwikkelingsdoelen geformuleerd:<br />

het welzijn van mensen en de<br />

natuur zijn niet meer los van elkaar te zien.<br />

In ‘Material Matters’ beschrijven Rau en<br />

Oberhuber uitgebreid hoe de stap naar een<br />

Verklaring voor de Rechten van het Materiaal<br />

conceptueel verbonden is aan de Universele<br />

Verklaring van de Rechten van de Mens:<br />

zoals mensenrechten historisch afgeleid zijn<br />

van de groep waartoe iemand behoorde is<br />

dat bij materialen nu nog het geval. Zolang<br />

een materiaal onderdeel is van een laptop,<br />

een gebouw of een stofzuiger geniet<br />

het hoogstwaarschijnlijk enige juridische<br />

<strong>2018</strong>01 Omslag.indd 1 23-10-18 14:30

ECONOMIE VAN HET GEBRUIK<br />

‘Ons lot is onlosmakelijk verbonden<br />

met dat van onze materialen’<br />

bescherming, want dan is het iemands eigendom.<br />

Maar zegt iemand die juridische relatie<br />

op – wat in feite gebeurt wanneer een product<br />

in de afvalbak belandt of een gebouw<br />

wordt gesloopt – dan verworden de materialen<br />

waar een product of gebouw uit bestaat tot<br />

anoniem afval. Net zoals dat bij mensen het<br />

geval is, is de anonimiteit de plek waar dingen<br />

plaatsvinden die maar moeilijk zijn terug<br />

te draaien.<br />

Zoals gebruikelijk bij dit tweetal blijft het<br />

niet bij een idee. Ze nemen samen met hun<br />

Turntoo-team het initiatief tot een officiële<br />

Universele Verklaring van de Rechten van<br />

het Materiaal, inmiddels online te vinden<br />

op een eigen website: theuniversaldeclarationofmaterialrights.org.<br />

In september <strong>2018</strong><br />

is deze verklaring officieel overhandigd aan<br />

oud-minister Ben Bot in het Vredespaleis in<br />

Den Haag, in aanwezigheid van onder anderen<br />

oud-premier Jan-Peter Balkenende en<br />

Masai-leider Ezekiel Ole Katato. Zij zijn met<br />

Rau en Oberhuber in gesprek gegaan over het<br />

belang van materialenrechten met betrekking<br />

tot huidige conflicten en het verzekeren<br />

van een goede levensstandaard voor toekomstige<br />

generaties.<br />

NOG NIET GENOEG<br />

Voor Rau en Oberhuber is het nog niet<br />

genoeg. In hun boek hebben ze aangekondigd<br />

in december <strong>2018</strong> – precies zeventig<br />

jaar nadat de Universele Verklaring voor de<br />

Rechten van de Mens gepresenteerd is voor<br />

de Algemene Vergadering – naar het hoofdkwartier<br />

van de Verenigde Naties in New York<br />

te vliegen om het daar aan te bieden. Met de<br />

mededeling dat er maar één werkelijk permanent<br />

lid met vetorecht bestaat: de natuur. Het<br />

hele gezin Rau-Oberhuber heeft uitvergrote<br />

versies van de Universele Verklaringen van de<br />

Rechten van het Materiaal aan verschillende<br />

vertegenwoordigers van de VN en suborganisaties<br />

overhandigd. In het bijzonder aan de<br />

directeur van de Duurzame Ontwikkelingsdoelen,<br />

Juangh Zhu. Rau en Oberhuber hebben<br />

bovendien een presentatie gegeven aan<br />

de Nederlandse Permanente Vertegenwoordiging<br />

en over de verklaring gesproken met<br />

vertegenwoordigers van de Europese Unie in<br />

de VN.<br />

Een idee zo radicaal als een universele verklaring<br />

voor de rechten van het materiaal is<br />

natuurlijk moeilijker aan de man te brengen<br />

dan een makkelijk te begrijpen, ingenieus<br />

verdienmodel als product als een dienst.<br />

“Toch lijkt men er grotendeels open voor<br />

te staan”, zegt Oberhuber. Kijkend naar de<br />

geschiedenis, lijkt het bij dit soort ambitieuze<br />

ideeën allemaal om timing te draaien.<br />

En: niets is zo krachtig als een idee waar de<br />

tijd voor aangebroken is. Of de wereld klaar is<br />

voor zo’n radicale verschuiving in het denken<br />

– het kost immers wat verbeelding om materialen,<br />

die geen bewustzijn hebben, niets voelen<br />

en zelf niet voor hun rechten opkomen te<br />

zien als iets dat beschermd zou moeten worden<br />

met eigen, onschendbare rechten – zal de<br />

tijd moeten uitwijzen. Maar de redenering<br />

van Rau en Oberhuber is helder en overtuigend:<br />

ons lot is onlosmakelijk verbonden met<br />

dat van onze materialen.<br />

Boek Thomas Rau en Sabine<br />

Oberhuber exclusief bij<br />

Speakers Academy ®<br />

info@speakersacademy.nl<br />

Thomas Rau, CEO van Turntoo en RAU Architecten, is architect/ondernemer. Hij heeft een pedagogische opleiding gevolgd in Bonn,<br />

architectuur gestudeerd aan de Technische Universiteit Aken en dans en architectuur aan de Kunstacademie in Bonn. Sinds 1989<br />

werkt hij in Nederland. Rau is een internationaal veelgevraagde spreker. Sabine Oberhuber is bedrijfseconome met een specialisatie<br />

op strategie en financiën. Hun gezamenlijke boek ‘Material Matters’ (ISBN 9789461562258) is in december 2016 als paperback van 224<br />

pagina’s verschenen.<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong> 79

© REMKO DE WAAL<br />

dr. André Kuipers arts/astronaut<br />

Tekst: Jacques Geluk<br />

80<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong><br />

André Kuipers heeft begin december <strong>2018</strong> in Hilversum de eerste SpaceBuzz ter wereld onthuld. Een levensecht<br />

raketvoertuig van ruim 15 meter – uitgerust met negen bewegende stoelen en de modernste 'virtual reality'-<br />

technologie – waarin basisscholieren virtueel als astronauten naar de ruimte kunnen reizen. Ze ervaren hoe de<br />

aarde er vanuit de ruimte uitziet en tegelijk hoe mooi en kwetsbaar die is. Dit indringende overzicht zal hen net<br />

als de astronauten ongetwijfeld inspireren in actie te komen voor het behoud van onze planeet. Na afloop van<br />

de ruimtemissie met SpaceBuzz werken kinderen met 'Mission Control' uit wat ze van hun ruimtemissie hebben<br />

geleerd. SpaceBuzz is een initiatief zonder winstoogmerk van de stichting Overview Effect Foundation (ANBI).

RUIMTEVAART<br />

Ruimtevaart haalt de<br />

toekomst bijna in<br />

“Ruimtevaart is niet meer weg te denken uit onze wereld. Het dringt door in alle domeinen, van<br />

gezondheidszorg en communicatie tot voedselveiligheid en terrorismebestrijding.” Aan het woord is<br />

André Kuipers, de astronaut die deze spannende ontwikkelingen binnen zijn vakgebied op de voet volgt.<br />

Tijdens de show ‘SpaceXperience Into the Future LIVE <strong>2018</strong>’ in de Amsterdamse Ziggo Dome heeft hij drie<br />

uitverkochte zalen meegenomen op een spectaculaire reis naar de toekomst. Met een kleurrijke presentatie<br />

van wetenschappelijke en technische aspecten en duurzaamheid aan een gemêleerd publiek van 8 tot 88<br />

jaar, van ‘ingenieurs tot alfa’s’. Kuipers heeft er plezier in: “Het is uitdagend ingewikkelde onderwerpen op<br />

een begrijpelijke manier aan een groot publiek uit te leggen.” Tijdens lezingen en congressen gaat André<br />

meestal dieper in op specifieke thema’s, afhankelijk van het publiek. “Eerder ging het over hoe en waarom ik<br />

astronaut ben geworden en mijn ervaringen tijdens mijn ruimtereizen. Nu besteed ik graag aandacht aan de<br />

manier waarop ruimtevaart ons dagelijks leven beïnvloedt en wat op ons afkomt, zoals het groeiend aantal<br />

commerciële initiatieven en andere ontwikkelingen die ons helpen speuren naar buitenaards leven.”<br />

Ruimtevaart is verweven met<br />

ons dagelijks leven en we zijn<br />

daar al zo aan gewend geraakt<br />

dat we het vaak niet eens meer<br />

merken. Navigatiesatellieten<br />

zorgen er straks voor dat zelfrijdende auto’s<br />

en vliegtuigen, in combinatie met sensoren<br />

die bijvoorbeeld obstakels herkennen,<br />

veilig op de plaats van bestemming aankomen.<br />

Ze zijn bovendien nu al onmisbaar<br />

voor veel automobilisten, maar ook wandelaars<br />

en fietsers, om zonder moeite hun weg<br />

te vinden. Ook kun je alle schepen en vliegtuigen<br />

over de aardbol volgen. Deze systemen<br />

werken alleen maar doordat zij via<br />

het Amerikaanse GPS of het nieuwe Europese<br />

navigatiesysteem Galileo in verbinding<br />

staan met satellieten die op 20.000 kilometer<br />

hoogte rond de aarde draaien. “Galileo’s<br />

referentiecentrum staat trouwens in Nederland”,<br />

vertelt André. Ook als je naar een televisiereportage<br />

kijkt ben je met ruimtevaart<br />

bezig, alle beelden worden door satellieten<br />

opgevangen en elders op de aarde teruggestraald.<br />

Bedrijven die kabels leggen in<br />

nieuwe woonwijken gebruiken satellietinformatie<br />

om te kijken of er verzakkingen<br />

zijn. Onze dijken bewaken we eveneens vanuit<br />

de ruimte. Meteorologen kunnen dankzij<br />

satellieten accuratere weerberichten verzorgen,<br />

maar ook het pad van stormen voorspellen<br />

en levens redden. Daarmee kunnen<br />

we rampen voorkomen en levens redden.<br />

Via satellieten zijn rampgebieden veel beter<br />

in kaart brengen, waardoor we gerichter<br />

hulp kunnen verlenen na een natuurramp.<br />

Dat bespaart een hoop geld. Ook kunnen<br />

we de schade van bijvoorbeeld aardbevingen<br />

preciezer in kaart brengen. Dat geldt<br />

ook voor milieuvervuiling, ontbossing en<br />

erosie.” Het zijn slechts enkele voorbeelden,<br />

die duidelijk maken dat wij allemaal ruimtevaart<br />

gebruiken. Niet alleen burgers, maar<br />

ook de scheep- en luchtvaartsector, overheden,<br />

de landbouwsector en planologen.<br />

Kortom: iedereen.<br />

PAAR DUIZEND<br />

SATELLIETEN<br />

Er draaien een paar duizend satellieten in<br />

een baan om de aarde. Dat zijn navigatie-,<br />

communicatie-, weer- en aardobservatiesatellieten,<br />

ruimtetelescopen en de bemande<br />

ruimtevaart, waaronder het Internationale<br />

Ruimtestation (ISS) en de ruimteschepen<br />

die daar naartoe gaan. We volgen ze allemaal<br />

vanaf de grond. Hoe dichter bij de aarde,<br />

hoe sneller ze om onze planeet draaien.<br />

Aardobservatiesatellieten hangen redelijk<br />

laag, omdat die details moeten ‘zien’, het ISS<br />

bevindt zich op 400 kilometer hoogte, de<br />

Hubble-ruimtetelescoop op 550 kilometer.<br />

De navigatiesatellieten vinden we op circa<br />

20.000 kilometer, de weer- en communicatiesatellieten<br />

op 36.000 kilometer in een geostationaire<br />

baan. Dat betekent dat ze even<br />

snel draaien als het oppervlak van de aarde<br />

en dus altijd boven dezelfde plek hangen.”<br />

Sommige satellieten zijn heel groot, zoals<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong> 81

RUIMTEVAART<br />

© ESA / NASA<br />

‘Het zou fantastisch zijn als we een<br />

intelligent signaal van buitenaards leven<br />

opvangen, maar ik realiseer mij dat ze<br />

van heel andere communicatiemethoden<br />

gebruik kunnen maken dan wij.’’<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong><br />

ruimtetelescopen die plaats moeten hebben<br />

voor een grote spiegel. De nieuwe optische<br />

en infrarode James Webb-ruimtetelescoop,<br />

die in 2021 de Hubble moet opvolgen, is zo<br />

groot als een tennisveld. Het Internationale<br />

Ruimtestation waar André Kuipers een half<br />

jaar heeft gewoond en gewerkt, is feitelijk<br />

óók een satelliet die om de aarde draait; het<br />

heeft de afmeting van een voetbalveld. Satellieten<br />

worden steeds kleiner; hele zwermen<br />

communicatiesatellieten geven straks iedereen<br />

internet. Kleine satellieten zo groot als<br />

een melkpak zijn interessant voor bedrijven<br />

of scholen en universiteiten die ze kunnen<br />

ontwikkelen of gebruiken voor projecten.<br />

Daarnaast zijn er nog ruimtesondes die we<br />

het zonnestelsel insturen, zoals onlangs naar<br />

de planeet Mercurius. Op Mars landen met<br />

enige regelmaat ruimtesondes om onderzoek<br />

te doen naar de planeet.<br />

COMMERCIËLE BEDRIJVEN<br />

André Kuipers constateert dat het bedrijfsleven<br />

zich steeds meer met ruimtevaart<br />

bezighoudt. Richard Bransons Virgin Galactic<br />

bereidt suborbitale vluchten voor. Ruimtevaartuigen<br />

maken een soort sprong naar<br />

‘juridische grens’ op 100 kilometer hoogte<br />

boven zeeniveau en vallen daarna meteen<br />

terug naar de aarde. Blue Origin van Jeff<br />

Bezos werkt aan deze voor toeristen interessante<br />

ontwikkeling. Dit bedrijf bouwt echter<br />

niet alleen commerciële voertuigen voor<br />

dit soort vluchten, maar ook grotere raketten<br />

zoals de New Glenn die echt iets in een<br />

baan om de aarde kan brengen. Het bedrijf<br />

Bigelow bouwt ruimtehotels met opblaasbare<br />

modules die inmiddels zijn getest. “Eén<br />

module hangt nu een jaar aan het ruimte-<br />

82<br />

station en lekt nog niet”, lacht André. “Daar<br />

kun je dan toeristen naartoe sturen voor<br />

‘een kamer met uitzicht’ en zij kunnen ervaren<br />

hoe fantastisch het is gewichtloos te zijn.<br />

Bedrijven als Boeing, SpaceX of Orbital bouwen<br />

eveneens ruimteschepen om vracht of<br />

mensen te vervoeren. Dan is er nog Axiom,<br />

dat een commercieel ruimtestation wil bouwen<br />

waarin bedrijven ruimtes kunnen huren<br />

bijvoorbeeld om onderzoek te doen. Er is al<br />

enorm veel gaande, zonder dat veel mensen<br />

dat in de gaten hebben.”<br />

ZELDZAAM METAAL DELVEN<br />

Plannen voor de wat verdere toekomst zijn<br />

er ook. “We gaan delfstoffen uit de ruimte<br />

halen. Van de maan, maar ook van asteroïden.<br />

Dat zijn brokken steen, soms kilometers<br />

in doorsnee, waarin zeer interessante metalen<br />

zoals iridium en platinum zitten. Op<br />

aarde ontstaat een tekort aan deze zeldzame<br />

grondstoffen die hard nodig zijn voor onze<br />

elektronica-industrie. Denk aan beeldschermen.<br />

Om dergelijke grondstoffen te delven is<br />

op onze planeet moeilijke, vervuilende mijnbouw<br />

nodig in Afrika en – als het ijs eenmaal<br />

is gesmolten – straks misschien ook<br />

in Groenland. Asteroïden bevatten waarschijnlijk<br />

veel van dat spul”, vertelt André.<br />

“Dat weten we omdat 65 miljoen jaar geleden<br />

– toen de dinosauriërs uitstierven –<br />

een grote asteroïde op de aarde is gestort in<br />

Mexico. “Er zit op de plaats van de inslag in<br />

Yucatán, Mexico een uit die tijd daterend in<br />

laagje in de grond met iridium. Naarmate je<br />

dichterbij komt, verdikt dat laagje zich. Dat<br />

is natuurlijk interessant. Bedrijven analyseren<br />

de kosten om bijvoorbeeld naar de grote<br />

asteroïdegordel tussen Mars en Jupiter te rei-<br />

© ESA / NASA<br />

© ESA / NASA

RUIMTEVAART<br />

zen, daar de metalen eruit te halen en deze naar de aarde te transporteren.<br />

Dat klinkt als sciencefiction en er is nog geen hardware die dit<br />

mogelijk maakt, maar het begin is er. Bovendien willen we er niet<br />

alleen naartoe vliegen voor mijnbouw, we willen ook onderzoeken<br />

hoe we de koers van asteroïden kunnen afbuigen als ze op aarde dreigen<br />

in te slaan. Zo’n ramp als miljoenen jaren geleden wil je natuurlijk<br />

afwenden, maar ook in deze tijd gebeurt het met regelmaat dat stukken<br />

puin door de dampkring komen en op land schade aanrichten en<br />

mensen verwonden, zoals enkele jaren geleden in Rusland.”<br />

HELIUM 3 OP DE MAAN<br />

Grondstoffen delven op de maan is letterlijk een stapje dichterbij.<br />

Iedereen mag dat doen en er een basis bouwen, maar niemand mag<br />

land claimen of anderen verhinderen hetzelfde te doen. “In Zuid-<br />

Frankrijk willen ze een kernfusiereactor bouwen. De bedoeling is de<br />

zon na te bootsen om van waterstof helium te maken. Dat is een moeilijk<br />

beheersbaar proces, waarvan niet zeker is of het ooit lukt. Het zou<br />

mooi zijn als het lukt, want kernfusie levert veel minder afval op dan<br />

kernsplijting. Toch is er nog steeds afval, behalve wanneer je helium-3<br />

in het proces weet te krijgen. Chemisch kan dat. Helium 3 is een door<br />

de zon uitgestoten isotoop van helium. Bij ons worden die deeltjes<br />

afgebroken in de lucht. Er zijn berekeningen die aangeven dat er<br />

genoeg deeltjes helium 3 op de maan zijn neergeslagen om de hele<br />

aarde duizend jaar lang te voorzien van schone energie. Theoretisch<br />

kan het maar de praktische kant is lastig, ook al gaat het om oppervlaktemijnbouw.<br />

Het is voldoende om de maangrond af te schrapen<br />

en helium 3 eruit te halen. De omgeving is echter vijandig.<br />

Er is veel infrastructuur en nieuwe technologie nodig. We moeten<br />

er een basis bouwen en veel robottechnologie inzetten. De Europese<br />

ruimtevaartorganisatie ESA wil een maandorp bouwen, waar<br />

mensen kunnen wonen.” De afstand is het probleem niet, het is drie<br />

dagen vliegen om 400.000 kilometer te overbruggen. Grondstoffen<br />

om gebouwen neer te zetten zijn op de maan zelf voorhanden, zoals<br />

regoliet. Zuurstof is te maken uit water. Je kunt kassen bouwen om<br />

voedsel te verbouwen. “Sinds 1968, toen de Apollo 8 rond de maan<br />

vloog – een jaar voordat de maanlander Eagle succesvol landde en<br />

Neil Armstrong en Buzz Aldrin als eerste mensen een maanwandeling<br />

maakten terwijl Michael Collins in de Apollo 11 achterbleef – zijn<br />

er slechts twaalf mensen op de maan geweest.”<br />

VINGERAFDRUKKEN VAN LEVEN<br />

Mensen gaan verder, naar Mars bijvoorbeeld, om buitenaards<br />

leven te zoeken. De ijsmanen van Jupiter en ook Saturnus zijn interessante<br />

plekken om naar leven te zoeken. Andrés ogen lichten op als<br />

hij zegt: “Ik verwacht dat we mede dankzij de nieuwe, grote telescopen<br />

bewijzen zullen vinden voor buitenaards leven, bijvoorbeeld in<br />

de atmosfeer van exoplaneten die om andere sterren draaien. Allereerst<br />

denk ik aan micro-organismen. Als we meten dat er zuurstof zit<br />

in de atmosfeer van een exo-atmosfeer, zou dat vreemd zijn. Want<br />

zuurstof is agressief wil zich binden, waarna het verdwijnt. Dus als<br />

© RALPH VAN RAAT<br />

het er is, wordt het steeds gemaakt. Hetzelfde geldt voor bijvoorbeeld<br />

methaan of chlorofyl, dat in onze planten zit. Het zijn stoffen die niet<br />

zomaar voorkomen. André noemt ze ‘vingerafdrukken van leven’.<br />

Intelligent leven is een ander verhaal. “Dan moeten we op aarde signalen<br />

ontvangen van die levensvormen. Op het aardoppervlak staan<br />

al lang grote radioantennes, maar slechts een miniem deel van het<br />

heelal is onderzocht. Met deze telescopen luisteren we naar het heelal,<br />

maar sommige telescopen kunnen maar een klein stukje van het universum<br />

onderzoeken doordat ze in een dal staan, zoals bijvoorbeeld<br />

in Puerto Rico het geval is. In China komt een nieuwe telescoop van<br />

500 meter doorsnee. Australië, Zuid-Afrika en de VS hebben bewegende<br />

telescopen die radiosignalen opvangen. “We gaan veel meer<br />

bekijken en beluisteren. Nu we weten welke sterren planeten hebben<br />

die enigszins op aarde lijken, doordat ze even groot zijn en mogelijk<br />

beschikken over vloeibaar water, kan dat ook gerichter gebeuren.<br />

Het zou fantastisch zijn als we een intelligent signaal opvangen, maar<br />

realiseer mij dat ze van heel andere communicatiemethoden gebruik<br />

kunnen maken dan wij, maar we kunnen<br />

slechts gebruiken wat we kennen.”<br />

Pianist Ralph van Raat en<br />

André maken ruimtereis<br />

André Kuipers en meesterpianist<br />

Ralph van Raat presenteren al sinds<br />

2013 een duoprogramma in de theaters,<br />

waarbij ze het publiek meenemen<br />

op een muzikale ruimtevaart. Het programma<br />

heet ‘De harmonie der sferen’ en is gebaseerd op een<br />

theorie van Pyrthagoras die ervan uitgaat dat de ordening van<br />

de sterrenhemel, de aarde en muziek voortkomt uit dezelfde<br />

eenvoudige getalsverhouding. Elk muziekstuk dat Van Raat<br />

speelt, is gecomponeerd door een componist die zich heeft<br />

laten inspireren door de ruimte. Voorbeelden zijn John Cage en<br />

Bach. Kuipers leidt de muziekstukken in en tijdens Van Raats<br />

pianospel zijn prachtige beelden te zien die Kuipers vanuit de<br />

ruimte heeft gemaakt. Van Raat, die een enorme passie heeft<br />

voor hedendaagse muziek, heeft piano gestudeerd in Amsterdam<br />

en Chicago. Eind oktober <strong>2018</strong> heeft hij voor een volle<br />

zaal voor het eerst een recital gegeven in de befaamde Carnegie<br />

Hall in New York en tussen de études door zijn gedachten<br />

daarover gedeeld.<br />

Boek André Kuipers exclusief bij<br />

Speakers Academy ®<br />

info@speakersacademy.nl<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong> 83

COLUMN<br />

1,2,3, uit het hoofd<br />

‘Jij bent best grappig!’ zei laatst iemand tegen mij. Normaal een vreselijk compliment voor een cabaretier maar<br />

in deze setting was ik er blij mee. Het was namelijk na afloop van een dagvoorzitterschap. En daar gaat het niet<br />

om mij, als performer. Of om de hardste lach, maar om het programma. De informatie die de deelnemers op een<br />

ontspannen en onderhoudende manier krijgen voorgeschoteld. En als dat kan met een lach; des te beter. Dan<br />

weet je zeker dat het verhaal van zo’n dag ook beter blijft hangen. Wat dat betreft is dagvoorzitter zijn hetzelfde<br />

als een avondje cabaret; in beide gevallen stuur je ze met een goed gevoel naar huis.<br />

Tekst: Jeffrey Spalburg<br />

Er is alleen één groot verschil. Als cabaretier<br />

vertel ik mijn eigen verhaal en als dagvoorzitter<br />

het verhaal van jullie; de opdrachtgever.<br />

Wat dat verhaal is, krijg ik meestal te<br />

horen in een voorgesprek. Bij een boeking is<br />

dat altijd stap één. Tijdens die stap ben ik als<br />

een hongerige student en wil ik altijd zoveel<br />

mogelijk weten; wat is de setting? Voor wie<br />

is de dag bestemd? Wat willen jullie meegeven?<br />

Ik lees mezelf in en vorm een beeld.<br />

Daar laat ik dan mijn gedachten over gaan<br />

en begin ik te schetsen in mijn hoofd. Dat<br />

werkt als een soort van hogedrukpan voor<br />

mij. Met de deadline in zicht vorm zich het<br />

concept. Denken aan leuke dingen; ik heb er<br />

mijn werk van gemaakt.<br />

En dan begint stap 2; het schrijven. Als ik<br />

zelf het programma van de dag mag maken<br />

zorg ik voor een logische opbouw en werk ik<br />

toe naar een hoogtepunt. De flow is daarbij<br />

erg belangrijk. In een bestaand programma,<br />

kies ik welke teksten ik waar gebruik en zorg<br />

ik voor zoveel mogelijk ‘munitie’ die ik bij<br />

elk onderdeel kan inzetten. Wanneer ik wat<br />

gebruik, hangt altijd af van het moment.<br />

Wanneer je bijvoorbeeld iemand interviewt<br />

die net noemt wat jij al had opgeschreven<br />

© TWENTELIFE VII HIGH RES.<br />

dan laat je die tekst natuurlijk aan je voorbij<br />

gaan. Daarmee zitten we al bij stap 3; de<br />

uitvoering. Het bouwen van een goede sfeer.<br />

En hoe maak je die? Met humor. Ben blij dat<br />

ik als cabaretier in het vak als dagvoorzitter<br />

ben gerold. Dan gaat het een stuk makkelijker.<br />

Moet er niet aan denken om met al je<br />

voorbereide volzinnen voor een zaal te moeten<br />

spreken die er helemaal geen zin in heeft.<br />

En die zijn er genoeg. Want als je op de maandagochtend<br />

door je baas verplicht naar<br />

een congres over veranderingsmanagement<br />

wordt gestuurd zijn er, op<br />

dat moment, wel duizend andere<br />

dingen die je liever wil doen. Aan<br />

mij dan de uitdaging om zo snel<br />

mogelijk die ongemakkelijke wolk<br />

van weerstand die er hangt, weg<br />

te krijgen. Met humor. Dan is het<br />

schakelen, improviseren en in<br />

ieder geval niet angstvallig willen<br />

vasthouden aan je opgeschreven<br />

tekst. Dat is ook de reden dat ik<br />

altijd alles uit mijn hoofd doe.<br />

Als dagvoorzitter moet je contact maken en<br />

verbinden. En niets wat dan zo in de weg zit<br />

als voorgelezen papiertjes, die letterlijk tussen<br />

het publiek en het podium staan.<br />

Ik heb dat al op veel plekken mogen doen.<br />

Niet alleen in buurthuizen of schouwburgen<br />

maar ook in feestzalen of schoolkantines.<br />

Voor de meest uiteenlopende soorten<br />

publiek. Van artsen tot ambtenaren, profesoren<br />

tot politieagenten maar ook voor hulpverleners<br />

of bewoners van een AZC.<br />

Ik vertel graag jullie verhaal. De toon<br />

waarop is ook belangrijk. Het moet passen<br />

bij het onderwerp of het doel van de dag. Ik<br />

bedenk, schrijf en voer<br />

uit en steeds is het mijn<br />

uitdaging om met creativiteit<br />

het concept van<br />

zo’n dag, zo goed mogelijk<br />

over te brengen bij het<br />

publiek. En ze weer met<br />

een gevoel naar huis te<br />

sturen. Met humor. Maar<br />

ook altijd uit het hoofd.<br />

Boek Jeffrey Spalburg<br />

exclusief bij Speakers Academy ®<br />

info@speakersacademy.nl<br />

Jeffrey Spalburg, opgegroeid in Twente, bracht eind 2012 de single ‘Hengelo-o-o’ uit, het nummer uit de cabaretvoorstelling ‘Thuus’<br />

en was vaak te zien in televisieprogramma’s als Comedy Factory en Raymann Is Laat. Jeffrey is comedian, cabaretier en schrijver<br />

met twee grote liefdes; muziek en theater. Hij bedenkt, schrijft, voert uit en is een meester in het vertalen van uw boodschap op<br />

een heldere en humoristische wijze. Door zijn ruime ervaring op het podium weet hij altijd snel en direct op een positieve manier<br />

contact met zijn publiek te maken en stuurt iedereen weer met een goed gevoel op pad.<br />

84<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong>

COLUMN<br />

Een CEO als president?<br />

Een goede leider van een onderneming is een slechte politicus. Of, in de uitgebreide versie: De<br />

kwaliteiten die iemand geschikt maken als leider van een groot bedrijf, maken hem of haar<br />

ongeschikt voor de politiek en vice versa. je hoort het de laatste tijd steeds vaker als verklaring voor<br />

het atypisch gedrag van de nieuwe president van de Verenigde Staten.<br />

Tekst: prof. dr. ir. Mathieu Weggeman<br />

Fotografie: Speakers Academy ® | Walter Kallenbach<br />

Onafhankelijk van aan welke<br />

kant je staat, betekent die<br />

stelling ook dat politici of<br />

ondernemers niet deugen.<br />

Het is waar: de meeste topmanagers<br />

hebben geen hoge pet op van politici:<br />

Je kunt er niet van op aan, ze zijn niet<br />

te vertrouwen, vandaag zeggen ze dit, morgen<br />

dat, waaien mee met alle winden, zeggen<br />

niet waar het op staat, hunkeren naar macht,<br />

zijn druk in de weer met woorden, punten<br />

en komma’s, draaien om de dingen heen, het<br />

duurt eindeloos lang voordat er een beslissing<br />

is, wie waarover de baas is is vaak onduidelijk,<br />

vakdeskundigheid speelt nauwelijks<br />

een rol, iedereen mag over van alles meepraten<br />

en in verkiezingstijd zijn het andere<br />

mensen dan daarvoor of daarna.<br />

Leiders van grote ondernemingen zeggen<br />

wél waar het op staat en draaien er niet<br />

omheen. Ze vinden dat als je iets voorstelt<br />

dat niet op één A4-tje kan, je er nog niet goed<br />

genoeg over nagedacht hebt. Het is volstrekt<br />

duidelijk wie waarover de baas is. Ze kunnen<br />

in ‘real time’ beslissingen nemen en afspraak<br />

is afspraak. Verder zijn ze nogal constant in<br />

hun gedrag.<br />

Als je die twee karakteriseringen naast<br />

elkaar legt, met wie zou je dan het liefst op<br />

vakantie willen gaan? Met een politicus of<br />

met een ondernemer? De mensen die niet<br />

van ondernemers houden, noemen daar<br />

vaak als reden voor dat ondernemers voortdurend<br />

bezig zijn met – nog meer – geld verzamelen,<br />

met het maximaliseren van winst<br />

em met het (nog) rijker maken van de aandeelhouders.<br />

Dat vinden ze egoïstisch en<br />

afkeuringswaardig gedrag. Solidariteit is bij<br />

ondernemers ver te zoeken. Ze leveren geen<br />

bijdrage aan een rechtvaardige verdeling van<br />

de welvaart en daarom hoef ik er niet mee op<br />

vakantie. Helder!<br />

Zeker, er zijn veel ondernemers die gedreven<br />

worden door geld, status en macht. Tot<br />

die groep behoren de neoliberale, Angelsaksische<br />

leiders van de bekende beursgenoteerde<br />

ondernemingen. We treffen ze vooral<br />

aan in Amerika en Engeland en op het vasteland<br />

van Europa scoort Nederland hoog met<br />

bedrijven als Shell, Unilever, Akzo Nobel en<br />

Reed Elsevier.<br />

RIJNLANDSE ONDERNEMERS<br />

Maar er bestaan ook Rijnlandse ondernemers.<br />

Dat zijn ondernemers voor wie de<br />

liefde voor het vak en het product groter is<br />

dan de liefde voor het geld en de lange termijn<br />

(continuïteit) belangrijker is dan de<br />

korte (kwartaalwinst).<br />

We vinden ze vooral in Duitsland (Bosch,<br />

BMW), Frankrijk (Alstom, Airbus), maar<br />

ook in Nederland: VDL, Bavaria, Van Bommel.<br />

Verder zijn het meesters in netwerken<br />

en samenwerken en daarom denken ze altijd<br />

in termen van ‘win-win’: jouw succes is onze<br />

winst.<br />

De belangrijkste overeenkomst tussen<br />

politici en Rijnlandse ondernemers is dat<br />

beiden missie-gedreven in plaats van geldgedreven<br />

zijn: Wat zou ons land, er mooi uitzien<br />

als onze ideeën werkelijkheid zouden<br />

worden, c.q. als iedereen zou kunnen genieten<br />

van onze producten en diensten. Beiden<br />

hebben een visie voor de lange termijn en<br />

respect voor de historie.<br />

Conclusie: een Angelsaksische ondernemer<br />

benoemen als president van een land,<br />

helpt de beschaving niet echt vooruit, al was<br />

het alleen maar omdat die niet zo veel op<br />

heeft met het rechtvaardiger verdelen van<br />

de welvaart en het opkomen voor mensen<br />

die pech hebben. Ze houden meer van concurreren<br />

dan van samenwerken. De wereld<br />

is voor hen een slagveld met winnaars en<br />

verliezers, want: mijn winst is jouw verlies.<br />

Wordt een Angelsaksische CEO president<br />

van een land, dan zijn andere landen de<br />

nieuwe concurrenten en wordt het vanzelfsprekende<br />

doel ‘America First’.<br />

Neoliberale Angelsaksische ondernemers<br />

zijn dus ongeschikt om een rol te spelen in de<br />

wereldpolitiek. Rijnlandse ondernemers zou<br />

je een kans moeten geven.<br />

Boek Mathieu Weggeman<br />

exclusief bij Speakers Academy ®<br />

info@speakersacademy.nl<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong> 85

Tekst: Jacques Geluk | Fotografie:: Speakers Academy ® | Walter Kallenbach<br />

‘Je moet ruggengraat hebben om die<br />

grote onzekerheid te kunnen dragen’<br />

86<br />

Thijs Launspach Msc<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong>

MILLENIALS<br />

‘Millennials blijven in<br />

de alarmstand staan<br />

en branden op’<br />

Zelf heeft psycholoog en millennial Thijs Launspach geen last van een burn-out, hoewel stress – die er<br />

uiteindelijk voor kan zorgen dat mensen opgebrand raken – ook in zijn leven voorkomt. Zijn leeftijdgenoten<br />

(25 tot 35 jaar) hebben er zelfs meer dan gemiddeld last van. Net zoals vrouwen en mensen die in de zorg<br />

of het onderwijs werken. Zij hebben vaak zoveel administratieve taken dat ze niet meer toekomen aan wat<br />

ze echt willen doen – patiënten en leerlingen begeleiden – en daardoor in de stress schieten. Van de totale<br />

bevolking lijdt 15 tot 18 procent aan een vergaand stadium van werkstress. In zijn nieuwe boek ‘Fokking druk’<br />

legt Thijs uit hoe en waarom we ons steeds meer over de kop werken en wat iedereen van acht tot tachtig<br />

kan doen om stress de baas te blijven in een overvolle tijd.<br />

“<br />

Stress is eigenlijk het alarmsysteem<br />

van je lichaam, dat als het<br />

te vaak afgaat een blessure veroorzaakt<br />

aan je stresssysteem.<br />

Dan heb je een burn-out en<br />

blijf je in de alarmstand staan. Dingen die<br />

je altijd met gemak hebt gedaan, zijn dan<br />

ineens niet meer zo normaal. Het valt me<br />

op dat het om me heen, maar ook onder<br />

Bekende Nederlanders steeds meer voorkomt”,<br />

zegt Thijs Launspach, dé Nederlandse<br />

expert op het gebied van millennials<br />

en burn-outs. Eén van de oorzaken is volgens<br />

hem dat de druk die we in ons leven<br />

ervaren zowel op het werk als in het privéleven<br />

blijft toenemen. “Elk loos moment<br />

vullen we met meer informatie, waardoor<br />

er bijna geen ruimte is voor ontspanning.<br />

Dat zie je al bij middelbare scholieren, wat<br />

ik persoonlijk best heel ‘shocking’ vind. Zij<br />

worden vanaf hun twaalfde, dertiende niet<br />

alleen in de klas, maar ook via hun smartphone<br />

de hele dag door gebombardeerd met<br />

informatie en staan ook nog eens onder druk<br />

van hun ouders, die meer dan ooit hameren<br />

op presteren. Jongeren moeten bovendien<br />

al heel jong bepalen wat ze na school willen<br />

doen. Dat levert extra stress op, want de<br />

verkeerde keuze nu betekent dat ze later in<br />

de problemen komen.” Het feit dat millennials<br />

zo gevoelig zijn voor burn-outs komt<br />

ook doordat ze na afronding van hun studie<br />

nog moeten leren werken. De arbeidsmarkt<br />

betreden kan heel precair zijn en dwingt<br />

nieuwkomers een werkelijkheid onder ogen<br />

te zien, die niet altijd strookt met hun verwachtingen<br />

en misschien veel minder leuk is<br />

dan gedacht. Het kan best moeilijk voor hen<br />

zijn hun gedrag aan te passen aan de omgeving,<br />

dingen aan te nemen van andere mensen<br />

en te constateren dat niet iedereen naar<br />

hun ideeën luistert. Thijs denkt dat vooral<br />

mensen die net beginnen met werken het<br />

gevoel hebben dat ze zich constant moeten<br />

bewijzen en daardoor de neiging hebben<br />

zich te overwerken. “Tegelijk is er groepsdruk<br />

en denk je dat je de hele tijd via sociale<br />

media de boodschap moet uitdragen dat het<br />

fantastisch met je gaat, je succesvol, gezond,<br />

gelukkig en aantrekkelijk bent. De combinatie<br />

van werk- en sociale stress – want je wilt<br />

ook werken aan je hobby’s en betekenisvolle<br />

projecten en feesten bezoeken – is een optelsom<br />

die kan leiden tot een burn-out als je<br />

niet af en toe de tijd neemt om te ontspannen.<br />

Anders gezegd, op het werk kun je veel<br />

stress aan, maar als je meteen daarna gaat<br />

feesten, de kroeg ingaat of met veel mensen<br />

afspreekt blijft er geen moment over om de<br />

spanning te laten wegvloeien en heb je een<br />

probleem.”<br />

STEEDS LATER VOLWASSEN<br />

Ontspannen vertelt Thijs in zijn favoriete<br />

Haarlemse koffiebar Native over een<br />

andere opmerkelijke ontwikkeling. De tijd<br />

tussen pubertijd en volwassenheid wordt<br />

steeds langer. “Dat komt doordat dingen<br />

die we traditioneel associëren met volwas-<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong> 87

sen worden, zoals een vaste baan, een huis<br />

kopen, trouwen en aan kinderen beginnen,<br />

naar achteren schuiven. Met als gevolg een<br />

lange onzekere en dus stressgevoelige sluimerperiode.”<br />

Daarin doen jonge mensen<br />

vanaf 18 jaar, wanneer ze officieel meerderjarig<br />

zijn, al veel dingen onafhankelijk van<br />

anderen, maar combineren dat met een onrealistisch<br />

verwachtingspatroon en te hoge<br />

eisen aan zichzelf. Falen is geen optie, zeker<br />

niet omdat ze zich op sociale media vaak succesvoller<br />

voordoen dan ze zijn. Bovendien<br />

wonen ze langer bij hun ouders en vragen ze<br />

zich constant af wie ze zijn, wat ze kunnen en<br />

willen in het leven. “Het klopt dat deze mensen<br />

over het algemeen minder aankunnen<br />

dan vroeger. Leren relativeren, heel belangrijk<br />

om stress in de hand te houden, is onderdeel<br />

van het volwassenwordingsproces en<br />

eerlijk gezegd denk ik dat dit in veel gevallen<br />

pas lukt wanneer ze minimaal een jaar of 23<br />

zijn.” Ter illustratie zegt Thijs: “Onlangs heb<br />

ik een studentenavond bezocht van VICE, het<br />

jongerenplatform waaronder ook het televisiekanaal<br />

Viceland valt, dat verschillende studenten<br />

had geïnterviewd. Eentje zei dat hij<br />

nog thuis woonde, vanwege de gratis wifi!”<br />

ONZEKERHEID IS<br />

STRESSVOL<br />

Tijdens de economische crisis is een wanverhouding<br />

ontstaan tussen wat de inmiddels<br />

iets oudere millennials tijdens hun opleiding<br />

hadden geleerd en wat er op de arbeidsmarkt<br />

echt aan de hand was. De ‘sky’ bleek toch<br />

niet de ‘limit’ te zijn. Thijs: “Gedurende hun<br />

hele schoolperiode was gezegd dat zij een<br />

geschenk aan de wereld waren en fantastische<br />

dingen zouden doen; vervolgens bleek<br />

dat ze waren overgeleverd aan een arbeidsmarkt<br />

die dat niet kon bieden. De teleurstelling<br />

moet groot zijn geweest en veel mensen<br />

zijn door die situatie in de war geraakt.” Volgens<br />

Thijs is het, zelfs nu de economie flink is<br />

aangetrokken en er personeelstekorten zijn,<br />

nog steeds zo dat werkgevers niet in de rij<br />

staan voor afgestudeerden. “Het komt in veel<br />

vakgebieden voor dat onbetaalde stages zich<br />

88<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong><br />

eerst opstapelen, voordat deze beginnende<br />

werknemers ergens echt aan de slag kunnen.<br />

Werkgevers spelen heel slim in op de<br />

huidige arbeidssituatie en maken in feite een<br />

beetje misbruik van stagiaires, maar mensen<br />

voor weinig of geen geld laten werken is niet<br />

motiverend. Ze blijven lang in onzekerheid<br />

en kunnen daardoor niet als jongvolwassene<br />

een huis kopen of een gezin stichten, wat er<br />

mede de oorzaak van is dat het begin van<br />

hun volwassen leven naar achteren schuift.<br />

Stress en burn-outs bij millennials hebben<br />

dus alles te maken met deze bestaans(on)<br />

zekerheid die nog eens bovenop de sowieso<br />

aanwezige normale stress komt”, aldus Thijs,<br />

die zich daarover echt zorgen maakt. “Wanneer<br />

je als jongvolwassene tien jaar lang via<br />

flexcontracten werkt en niet weet wanneer je<br />

eventueel kunt bouwen op een vast contract,<br />

doet dat iets met je, want je kunt niet door<br />

naar volgende fase. Je moet ruggengraat<br />

hebben om die grote onzekerheid te kunnen<br />

dragen. Werkgevers moeten beseffen dat als<br />

ze werknemers tegemoet komen en eerder<br />

zekerheid verschaffen, ze daar loyaliteit voor<br />

terugkrijgen.”<br />

VOORKOMEN IS BETER<br />

Op zijn website doet Thijs Launspach allerlei<br />

aanbevelingen om wat aan (dreigende)<br />

burn-outs te doen. Zoals open gesprekken<br />

voeren en eerlijk zijn over je beperkingen<br />

en uitdagingen of extra coaching ontvangen<br />

in de periode tussen studie en arbeidsmarkt.<br />

Opnieuw nadenken over waar het in<br />

deze levensfase om draait is ook belangrijk.<br />

Het gaat er niet alleen om verwachtingen in<br />

te lossen, maar ook vooral om zelfontwikkeling<br />

en er door middel van vallen en opstaan<br />

achter komen wie je bent. “Die aanbevelingen<br />

hebben specifiek te maken met millennialstress.<br />

Inmiddels heb ik meer onderzoek<br />

gedaan. Doordat ik de diepte ben ingegaan,<br />

kan ik meer basale tips geven om beter met<br />

stress te kunnen omgaan. Werkgevers zouden<br />

meer begrip moeten tonen voor de<br />

omstandigheden waarin beginnende werknemers<br />

verkeren. Daar ondersteun ik hen<br />

in, mede omdat dit veel ellende voorkomt.<br />

Wanneer een werknemer opgebrand raakt is<br />

hij of zij immers minstens een half jaar uit de<br />

running. Dat kost de werkgever veel geld en

MILLENIALS<br />

‘Fouten<br />

maken<br />

betekent<br />

niet dat<br />

je als<br />

mens hebt<br />

gefaald’<br />

voor het betreffende personeelslid is het nog<br />

veel erger. Het kan heel goed werken ervaren<br />

werknemers via een soort buddysysteem<br />

te koppelen aan nieuwkomers, om hen bij te<br />

brengen wat het werk echt inhoudt, maar<br />

ook hoe zij de werk-privébalans het beste<br />

kunnen bewaken (wanneer mag de werktelefoon<br />

uit en moet ik ’s avonds en ’s nachts<br />

op zakelijke e-mails reageren?). Belangrijk<br />

is het ook dat ze zich realiseren dat niet elk<br />

wissewasje problematisch is. Managers kunnen<br />

daarbij helpen door te laten zien dat fouten<br />

maken mag en dat dit niet betekent dat<br />

je als mens hebt gefaald, zoals veel millennials<br />

denken. Van fouten en mislukkingen kun<br />

je tenslotte leren.” Andere tips komen terug<br />

in zijn nieuwe boek ‘Fokking druk’. Zoals<br />

goed voor je lichaam zorgen als je een stressvolle<br />

baan hebt. Genoeg slapen, gezond eten,<br />

bewegen en ontspannen. Je stressniveau verlagen<br />

met eenvoudige ademhalingsoefeningen.<br />

“Het is handig tevoren een noodplan op<br />

te stellen met een verzameling noodmaatregelen<br />

die je kunt nemen als de stress te<br />

hoog wordt: kruidenthee drinken in plaats<br />

van koffie en niet fietsen maar lopen naar je<br />

werk. Simpele aanpassingen die ik zelf ook<br />

toepas omdat ze helpen. Bovendien is het<br />

mijn vak. Het is daarnaast essentieel goed te<br />

plannen, je tijd goed in te delen en het overzicht<br />

te bewaren. Dat geldt ook voor je privétijd.<br />

Ten slotte: Leg je telefoon weg, zodat je<br />

niet wordt overspoeld met berichten waarop<br />

je niet zit te wachten, want een pingeltje is<br />

genoeg om je brein te laten denken dat je<br />

er meteen op moet reageren. Platforms als<br />

Twitter en Facebook proberen zoveel mogelijk<br />

van jouw tijd te claimen. Als je wilt ontspannen<br />

moet je ze die kans niet geven.”<br />

‘FOKKING DRUK’<br />

Thijs Launspach is coauteur van de boeken<br />

‘Het Millennial Manifest’, over hoe je<br />

druk van de ketel kunt halen als je gelukkig<br />

én succesvol wilt zijn, en ‘Quarterlife’, over de<br />

lange periode tussen je achttiende en je dertigste.<br />

Inmiddels is dus ook zijn eigen, prettig<br />

lezende boek ‘Fokking druk’ uit, dat niet<br />

alleen bestemd is voor jongeren en millennials,<br />

maar voor iedereen: één op zeven mensen<br />

krijgt immers gedurende zijn of haar leven<br />

een burn-out. Thijs legt uit waarom we ons<br />

tegenwoordig vaak over de kop werken en<br />

hoe we dat kunnen voorkomen door gebruik<br />

te maken van de nieuwste wetenschappelijke<br />

methoden, professionele technieken en verhalen<br />

van ervaringsdeskundigen. Zoals hij,<br />

want Thijs beschrijft ook hoe hij zelf is afgekickt<br />

van zijn Facebookverslaving, wat zijn<br />

ervaringen zijn met Ritalin als concentratie-oppepper<br />

en met een persoonlijke assistent<br />

om zijn dagen productiever te maken.<br />

“Ons werk is veranderd en niet zozeer fysiek,<br />

maar wel mentaal zwaarder. We hebben de<br />

neiging onszelf voorbij te lopen ten dienste<br />

van onze baan, die bovendien ingewikkelder<br />

en veeleisender is dan ooit. Als je twintig jaar<br />

geleden fietsenmaker was, maakte je fietsen.<br />

Nu moet je ook iets weten van klantcontact<br />

en online marketing. Je moet het allemaal<br />

maar kunnen. Daarnaast gooien we ons privéleven<br />

vol met activiteiten en zijn we verslaafd<br />

aan onze telefoon, waardoor elke<br />

minuut waarin we op adem zouden kunnen<br />

komen zich juist met meer informatie vult.<br />

We zijn perfectionistischer, eisen meer van<br />

onszelf en voelen ons heel verantwoordelijk<br />

voor dingen ook als die niet per se binnen<br />

de eigen invloedssfeer liggen. Allemaal<br />

redenen waarom deze tijd stressvoller is dan<br />

ooit. Zonde, want stress is heel slecht voor<br />

je. Voor je weerstand, je kunt er vervelende<br />

ziektes van krijgen en wordt er geen leuker<br />

mens van.”<br />

Boek Thijs Launspach exclusief bij<br />

Speakers Academy ®<br />

info@speakersacademy.nl<br />

Thijs Launspach is psycholoog, schrijver en trainer. Hij is expert op het gebied van millennials en burn-outs en geeft daarover lezingen,<br />

workshops en trainingen. Thijs heeft gewerkt in de gezondheidszorg. Hij doceert aan de opleiding Psychologie van de Universiteit<br />

van Amsterdam en begeleidt als zelfstandig trainer en coach mensen die het (te) druk hebben naar een rustiger en effectiever leven.<br />

Hij verzorgt geregeld de gespreksleiding op congressen en evenementen.<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong> 89

Joost Eerdmans<br />

Tekst: Jacques Geluk | Fotografie: Speakers Academy ® | Walter Kallenbach<br />

‘Je moet niet in Rotterdam<br />

gaan wonen als je een hekel<br />

hebt aan buitenlanders’<br />

90<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong>

ALTERNATIEVE POLITIEK<br />

‘Samen slappe thee<br />

drinken lost niks op’<br />

Joost Eerdmans wint in 2005 de Thorbeckeprijs voor politieke welsprekendheid. Een terechte keus<br />

blijkt als we hem spreken over wat hij belangrijk vindt. Als raadslid heeft de Leefbaar Rotterdampoliticus,<br />

spreker, debatleider en presentator wellicht in het stadhuis iets minder invloed dan eerder<br />

(2014-<strong>2018</strong>) als wethouder Veiligheid, Handhaving en Buitenruimte, zijn partij is nog altijd de grootste<br />

in de Maasstad. Bovendien kan hij nu nog vrijer spreken over die en andere thema’s, zoals de<br />

transformatie van Rotterdam, burgerparticipatie en het aanpakken van bureaucratie en integratie.<br />

Dat levert in <strong>ACADEMY</strong> ® <strong>Magazine</strong> en (volle) zalen interessante gespreksstof op.<br />

Rotterdam is sinds de opkomst<br />

van Leefbaar in 2002 getransformeerd<br />

van een werkstad tot<br />

– volgens CNN – de ‘hipste stad<br />

van het continent’. Pim Fortuyn<br />

heeft, zegt Joost Eerdmans, de ingeslapen<br />

PvdA-cultuur die er tot dan heerste wakker<br />

geschud en de aanzet gegeven tot de nu voor<br />

iedereen zichtbare positieve veranderingen.<br />

“Alleen de manier waarop we met integratie<br />

bezig zijn stemt mij niet tot tevredenheid.<br />

Dat is nog een pijnpunt”, aldus Joost,<br />

die in dit verband allereerst benadrukt dat<br />

Leefbaar Rotterdam geen racistische antiislampartij<br />

is. “De verschillen met de PVV<br />

– die niet zoals gedacht tijdens de gemeenteraadsverkiezingen<br />

van <strong>2018</strong> de helft van<br />

onze zetels afsnoepte, maar er slechts één<br />

haalde – zijn enorm. Wij willen de grenzen<br />

sluiten voor gelukzoekers, maar gooien niemand<br />

het land uit. We willen wat er al is in<br />

goede banen leiden. Dat betekent dweilen<br />

met de kraan dicht. De problemen moeten<br />

we, zoals Pim al zei, samen oplossen”, zegt hij<br />

stellig. “De basis is dat Nederland óns land is<br />

met alle vrijheden die daarbij horen. Iedereen<br />

moet dat onderschrijven. Net zoals ze in<br />

Canada en Denemarken al hebben ontdekt,<br />

mogen we eisen stellen aan migranten. Ik<br />

hoef me niet aan te passen of te integreren in<br />

de moslimwereld en vrouwen moeten korte<br />

rokjes kunnen blijven dragen, maar belangrijk<br />

is wel dat autochtonen en allochtonen<br />

met elkaar blijven communiceren.”<br />

‘AARDEN IN EIGEN<br />

RELIGIOSITEIT HELPT NIET’<br />

Er is, zegt Joost, een enorme kloof te overbruggen.<br />

Zo vindt hij dat islamitische scholen,<br />

waar kinderen en jongeren in hun eigen<br />

religiositeit aarden, niet bijdragen aan het<br />

normaal met elkaar omgaan in Nederland.<br />

“Ahmed Aboutaleb bidt zes keer per dag . Ik<br />

heb daar geen moeite mee. Hij is een prima<br />

burgemeester, die in Rotterdam op zijn plek<br />

zit. Iedereen mag geloven wat hij of zij wil,<br />

maar dan vooral thuis of in het gebedshuis,<br />

zonder dat iemand er last van heeft. Het is<br />

wel zorgelijk dat het geloof zich steeds meer<br />

ruimte permitteert, via leraren op islamitische<br />

scholen of haatpredikers die mensen<br />

tegen ons in het harnas jagen. Daar reken<br />

ik ook Erdoğan onder, die zich extreem met<br />

ons land bemoeit.” Andere partijen ‘vinden<br />

het vaak maar eng wat Leefbaar voorstelt’<br />

en kijken volgens Joost liever naar de bijtjes<br />

en de bloemetjes, zoals GroenLinks, of<br />

focussen op armoedebestrijding. “Allemaal<br />

belangrijk. Wij zijn ook tegen armoede en<br />

vinden wel dat je mensen beter een hengel<br />

kunt geven dan een vis. Tegelijk moeten we<br />

problemen proactief benaderen, ook als het<br />

niet fijn is erover te praten. Zachte heelmeesters<br />

maken immers stinkende wonden. Aan<br />

die opstelling hebben we wel onze elf zetels<br />

te danken. Leefbaar werkt op allerlei fronten<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong> 91

ALTERNATIEVE POLITIEK<br />

aan het verbeteren en veiliger maken van de<br />

stad. We zorgen ervoor dat niemand door de<br />

bodem zakt en iedereen mag meedoen, want<br />

je moet niet in Rotterdam gaan wonen als je<br />

een hekel hebt aan buitenlanders. Dan moet<br />

je naar Nunspeet verhuizen. Daar hebben ze<br />

vaak geen idee van het leven in de stad, dat<br />

ook zijn goede kanten heeft. Lopend over<br />

de Nieuwe Binnenweg is het prachtig, mede<br />

dankzij die diversiteit. Verschillende mensen,<br />

winkeltjes, restaurants. Dat is prima,<br />

zolang iedereen zich normaal gedraagt. Surinamers<br />

en Chinezen zijn als vanzelf opgegaan<br />

in onze wereld. Van hen hebben we veel<br />

plezier. Dat is bijzonder. Hardnekkige problemen<br />

zijn er helaas met Turken, Marokkanen<br />

en Antillianen. Zelfs mensen van de<br />

zoveelste generatie zwaaien met Turkse vlaggen<br />

of toeteren na een gewonnen Marokkaanse<br />

voetbalwedstrijd. Zij willen zich niet<br />

overgeven aan de gebruiken van het land<br />

waar ze wonen.”<br />

INTERESSANTE LEZINGEN<br />

Samenwerking met de buitenlandse koepels,<br />

die nauwe banden hebben met de regeringen<br />

van in dit geval Turkije en Marokko, werkt<br />

niet. Joost Eerdmans wil daarom in gesprek<br />

met leiders uit de islamitische gemeenschappen<br />

die Nederland omarmen en willen meehelpen<br />

het ontwrichtende fundament van<br />

deze groepen te laten verdwijnen. “Die leiders<br />

zijn moeilijk te vinden, maar er zijn,<br />

behalve Ahmed Aboutaleb (de enige PvdA’er<br />

92<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong><br />

die de Leefbaar-agenda en de zorgen van de<br />

autochtone Rotterdammers snapt), gunstige<br />

uitzonderingen, onder wie gezaghebbende<br />

Turken als columniste Fidan Ekiz van<br />

het AD en schrijver/columnist en tv-maker<br />

Özcan Akyol. “Zij durven vragen te stellen<br />

als ‘Wat vind jij ervan als je buurvrouw topless<br />

zont?’, ‘Hoe reageer je als je zoon met<br />

een jongen thuiskomt?’ of ‘Welke vlag ligt<br />

bij jou op zolder?’, of aan autochtonen: ‘Heb<br />

je al eens een moslim de hand geschud of<br />

ermee gesproken?’ en ‘Denk je dat alle moslims<br />

radicaal zijn?’ Die discussie zou ik graag<br />

aangaan of leiden, want dat leidt tot superinteressante<br />

congressen of lezingen voor Speakers<br />

Academy®.” Kortom Joost gelooft in een<br />

goed gesprek, maar niet in slappe thee. “Thee<br />

drinken alleen brengt mensen niet bij elkaar.<br />

Je moet anderen vertellen wat je op je lever<br />

hebt. De tijd van pappen en nathouden is<br />

gewoon voorbij. We moeten gaan staan voor<br />

onze verworvenheden.”<br />

“De groep die zich liever afdraait van onze<br />

samenleving noemde Fortuyn de vijfde<br />

colonne. Hij waarschuwde daar in 2001 al<br />

voor en nu, achttien jaar later, schreeuwen<br />

‘toeterturken’: “Erdoğan mijn leider”. Dat<br />

zijn misschien maar een paar honderd Turken,<br />

maar ik maak we ook zorgen wat er in<br />

de huiskamers van vele anderen gebeurt en<br />

wordt gezegd. Ik denk dat de meerderheid<br />

helaas aan dogma’s vasthoudt of in zichzelf<br />

gekeerd is. Wie hier woont en zich gedraagt<br />

als diepgelovige Walabistische moslim moet<br />

‘De Rotterdamse Kendoementaliteit<br />

(synoniem<br />

voor aanpakken) maakt<br />

bedrijven succesvol’<br />

zich afvragen waarom hij boos is, wat hij hier<br />

doet of wil bereiken, want dat heeft totaal<br />

geen zin. We hebben grote slagen gemaakt,<br />

maar wat integratie betreft is de trendbreuk<br />

nog afwezig.”<br />

BURGERCOMITÉ<br />

Joost Eerdmans is voorzitter van het Burgercomité<br />

tegen Onrecht, dat hij in 2009 samen<br />

met Martin Roos en Jack Keijzer, wier beider<br />

kinderen vermoord zijn, heeft opgericht met<br />

als doel het strafrecht te hervormen om de<br />

belangen van slachtoffers en nabestaanden<br />

van (ernstige) geweldsdelicten te behartigen<br />

en de collectieve vrijheid van burgers beter<br />

te beschermen. Tegelijk pleit hij voor strengere<br />

straffen en vindt hij dat daders hun straf<br />

moeten uitzitten en niet gemakkelijk moeten<br />

kunnen wegkomen met wat ze hebben<br />

gedaan. “Met zijn plan gevangenen bij goed<br />

gedrag eerder op verlof te laten gaf minister<br />

Dekker het verkeerde signaal. Ik ben voorstander<br />

van het omgekeerde model: een<br />

gedetineerde niet eerder loslaten dan na een<br />

volkomen foutloos doorlopen op de persoon<br />

toegesneden re-integratiefase ín de gevangenis.<br />

Wie dat niet wil of kan, blijft gewoon<br />

vastzitten.” Hij spreekt graag over manieren<br />

om burgers dichter bij het lokale, regionale<br />

en landelijke bestuur te brengen en weet hoe<br />

hij ambtenaren mee kan krijgen om een en<br />

ander te realiseren. In de nieuwe democratie<br />

zoals hij die ziet moet ook landelijk ruimte<br />

zijn voor een burgerjury bestaande uit 200<br />

personen (die misschien wel zijn ingeloot<br />

zoals in Socrates’ tijd), die het regeringsbeleid<br />

beoordeelt. In Rotterdam is er al zo’n<br />

burgerjury, die bestaat uit 150 bewoners.<br />

Verder denkt Joost Eerdmans aan het instellen<br />

van burgerpanels, wil hij het aantal ambtenaren<br />

verminderen en is hij voorstander<br />

van referenda. “Landelijk heb ik gepleit voor<br />

de introductie van het 151ste Kamerlid. Laat<br />

elke week tijdens het Vragenuurtje iemand<br />

aan het woord. Mevrouw Jansen uit Terneuzen<br />

kan dan haar verhaal doen.” Gezien die<br />

ambitie is het logisch dat hij zich afvraagt<br />

hoe te voorkomen is dat mensen afhaken van<br />

de politiek, terwijl ze zich niet serieus geno-

ALTERNATIEVE POLITIEK<br />

men voelen doordat niets wordt gedaan met<br />

bijvoorbeeld uitslagen van referenda of vinden<br />

dat Europa toch alles bepaalt.” Het zijn<br />

maar enkele van de maatschappelijke uitdagingen<br />

voor politiek en bedrijfsleven waarover<br />

Joost niet uitgesproken raakt. Andere<br />

zijn het voorkomen van kartelpolitiek of de<br />

betekenis van de Rotterdamse Kendoe-mentaliteit<br />

(een synoniem voor aanpakken) voor<br />

het succes van bedrijven. Hij is goed in het<br />

analyseren van manieren om samen meer te<br />

bereiken en kan uiteraard gedetailleerd vertellen<br />

over het Fortuynisme: politiek bedrijven<br />

op basis van actuele, maatschappelijke<br />

ontwikkelingen in plaats van politieke stroming<br />

of voorkeur. “Ik wil de mensen meegeven<br />

hoe we daarmee omgaan en wie zijn<br />

lessen hebben gesnapt.” In Rotterdam heeft<br />

Joost meer dan vijftig wijken bezocht door<br />

middel van de zogenoemde Eerdmans@<br />

avonden, waar gemiddeld 150 bewoners op<br />

af zijn gekomen om te vertellen waar ze mee<br />

‘De basis<br />

is dat<br />

Nederland<br />

óns land<br />

is met alle<br />

vrijheden<br />

die daarbij<br />

horen’<br />

zitten en waar ze last van hebben. “Ik nam<br />

ambtenaren, handhavers, politiemensen en<br />

reinigers mee om die mensen van dienst te<br />

zijn. ‘At your service’ à la Fortuyn.”<br />

ROTTERDAMSE<br />

METAMORPHOSE<br />

Sinds 2001 speelt Leefbaar Rotterdam een<br />

dominante rol in de Rotterdamse politiek en<br />

ondergaat de stad een indrukwekkende, nog<br />

steeds voortdurende metamorfose. Toeristen<br />

weten de stad te vinden, het bezoek aan<br />

attracties is bijna verdubbeld, de veiligheidsindex<br />

is sterk verbeterd op alle fronten, zwervers<br />

zijn vrijwel uit het straatbeeld verdwenen<br />

en van het beruchte Perron 0 (drugsopvang)<br />

bij het Centraal Stations is geen spoor meer<br />

te bekennen. “Wat de mensen niet zien is<br />

dat we nog altijd 40.000 bijstandsgerechtigden<br />

hebben, maar ook dat van de vele<br />

havenarbeiders die in de armoede terecht<br />

waren gekomen er al 12.000 weer werk hebben.<br />

Dat hoort allemaal bij een havenstad als<br />

Rotterdam. Die problemen moet je herkennen<br />

en benoemen als je ze wilt oplossen. De<br />

9-5 ambtenarencultuur is hier veranderd en<br />

eigenlijk zie je de stad elk jaar mooier worden.<br />

Het Fortuynistische in het beleid dat<br />

wij vijftien jaar lang hebben gevoerd is dat<br />

we alles meten, steeds opnieuw doelen stellen<br />

en dus ook zien dat we mensen uit de bijstand<br />

krijgen, wijkbewoners zich gelukkiger<br />

voelen en Rotterdammers trotser zijn op het<br />

bestuur en de stad en minder graag verhuizen.<br />

De metamorfose hebben wij zichtbaar<br />

gemaakt en nog altijd proberen we steeds<br />

meer vierkante meters hip en leefbaar te krijgen,<br />

ook in het over het algemeen wat armere<br />

Rotterdam-Zuid (94.000 inwoners), waar de<br />

slag die we moeten maken zo groot is dat we<br />

daar enkele decennia voor moeten uittrekken.<br />

In het nieuwe Katendrecht tekent de<br />

toekomst zich al af.” En om het mooi te houden<br />

is ook handhaving nodig. Joost heeft de<br />

minister voorgesteld de boete voor afval op<br />

straat te gooien te verdubbelen van 140 naar<br />

280 euro en voor onnodig toeteren vast te<br />

stellen op 150 euro. “Dat schrikt af, want als<br />

de pakkans klein is moet de boete heel hoog<br />

zijn.” Ook dat is wat hij onder aanpakken, de<br />

Kendoe-mentaliteit, verstaat.<br />

Boek Joost Eerdmans exclusief bij<br />

Speakers Academy ®<br />

info@speakersacademy.nl<br />

Drs. Joost Eerdmans is politicus (raadslid Leefbaar Rotterdam), spreker, debatleider en presentator. Van 1989 tot en met 2000<br />

heeft hij in Rotterdam gewoond, waar hij tot 1995 bestuurskunde studeerde aan de Erasmus Universiteit. Sinds de zomer van<br />

2000 woonde hij met zijn vrouw in Rotterdam. In 2010 verhuisde het inmiddels met een dochter en zoon uitgebreide gezin naar<br />

Capelle aan den IJssel waar Joost wethouder was geworden. Daarnaast presenteerde hij live het opinieprogramma ‘Avondspits’<br />

op Radio 1. Nadat hij was verkozen tot wethouder voor Leefbaar Rotterdam in mei 2014, verhuisde hij een jaar later naar zijn<br />

huidige mooie stek in Rotterdam-Oost.<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong> 93

© PLAATJE VAN KAATJE<br />

POLITIEK<br />

Een Brits<br />

festival van<br />

fouten<br />

Als er iets misgaat in de politiek gaat soms<br />

alles mis. De Britse Brexit politiek is een mooi<br />

voorbeeld. Na de noodlottige beslissing van<br />

de Britse premier David Cameron om een<br />

referendum te organiseren over het Britse EUlidmaatschap<br />

volgde de ene foute inschatting<br />

na de andere. Ik heb hieronder vijf foute<br />

inschattingen in kaart gebracht.<br />

FOUT 1<br />

Cameron schrijft een Brexit referendum omdat hij denkt<br />

de Britten te kunnen overtuigen dat Brexit een slecht idee is.<br />

Cameron gokte op ‘remain’ maar kreeg ‘leave’.<br />

drs. Arend-Jan<br />

Boekestijn<br />

David Cameron was in 2015 tot de conclusie gekomen<br />

dat een referendum over het EU lidmaatschap van het VK<br />

onvermijdelijk was. Een deel van zijn partij en pers rebelleerde<br />

continu tegen de EU. UKIP was inmiddels een belangrijke<br />

politieke stroming geworden die in 2014 de Europese<br />

verkiezingen had gewonnen. Meer dan de helft van de Britse<br />

bevolking wenste een referendum over dit onderwerp. In<br />

2015 beloofde Cameron in het verkiezingsmanifest een EUreferendum.<br />

Indien hij dat niet had gedaan was zijn positie<br />

onhoudbaar geworden.<br />

De Britse premier David Cameron speelde hoog spel. Bijna<br />

een derde deel van zijn eigen partij was voorstander van een<br />

Brexit. Na zijn verkiezingsoverwinning besloot Cameron om<br />

te gaan heronderhandelen met de EU en de uitkomst daarvan<br />

onderwerp te maken van een referendum in 2017. Cameron<br />

wist echter slechts kleine concessies los te weken van Brussel<br />

die natuurlijk weinig indruk maakte op het Brexit-kamp.<br />

94 SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong>

POLITIEK<br />

Brexiteers waren echter zo overtuigd van hun eigen gelijk dat geen<br />

enkele concessie hen tot andere gedachten had kunnen brengen.<br />

Camerons gok pakte verkeerd uit. Hij hoopte de tegenstand in zijn<br />

partij met een positieve uitslag te breken. Hij dacht dat Britten zouden<br />

begrijpen dat Brexit banen zou kosten. Hij anticipeerde dat 3 miljoen<br />

mensen die diep teleurgesteld waren in de politiek en reeds lang<br />

niet meer stemden dat tijdens het referendum ook niet zouden doen.<br />

Het nee-kamp slaagde er echter in om een groot deel van hen over te<br />

halen om het establishment een lesje te leren en nee te gaan stemmen.<br />

De jongeren, in meerderheid tegen Brexit, kwamen tijdens de verkiezingen<br />

niet opdagen. Cameron verloor en trad af.<br />

FOUT 2<br />

Tijdens het referendum werd er door politici gesuggereerd dat het<br />

mogelijk was om de voordelen van de EU te hebben zonder de lasten.<br />

Het EU-referendum werd gevoerd op basis van leugens, manipulatie<br />

en lege beloftes. Het gevolg was dat miljoenen Britten voor een<br />

optie kozen die helemaal niet op het menu stond: alleen maar de lusten<br />

en niet de lasten. Brexit-aanvoerder Boris Johnson, die niet in zijn<br />

eerste leugen is gebarsten, wond er geen doekjes om: hij wilde zijn<br />

cake opeten en tegelijkertijd bewaren. Iedereen die lid is van een club<br />

beseft dat men geen lid kan zijn zonder verplichtingen aan te gaan.<br />

Indien Brussel de Britten lusten hadden gegund zonder lasten zouden<br />

andere lidstaten in de rij staan om eveneens gratis lid te worden.<br />

Het zou het einde van de EU hebben ingeluid.<br />

FOUT 3<br />

Theresa May schrijft verkiezingen uit die plaatsvinden op 8 juni<br />

2017. Politici suggereren weer - net zoals tijdens het referendum - dat<br />

het mogelijk is om de lusten te genieten van EU lidmaatschap zonder<br />

verplichtingen.<br />

Joris Luyendijk schreef op 9 juni 2017 in NRC dat de verkiezingen<br />

van 8 juni hadden moeten gaan over een heldere keuze: of de nationale<br />

controle terug over grenzen, economie, handel etc., maar wel<br />

grote economische schade. Of lid blijven van de interne markt, maar<br />

dan geen soevereiniteit op het gebied van vrij verkeer van personen,<br />

flinke bijdragen aan de EU-begroting en aanvaarding van de macht<br />

van het Europese Hof.<br />

Zowel de Conservatieve Partij als Labour vermeden echter het<br />

onderwerp ‘Brexit’. Nooit werd uitgelegd dat Brexit neerkomt op pijnlijke<br />

keuzes. Lusten konden kennelijk worden genoten zonder lasten.<br />

Noch May noch Corbyn vertelden hoe zij de miljarden gingen<br />

ophoesten die Brexit zouden kosten. Ook zwegen zij over het lot van<br />

het pro-Europese Schotland en het vredesproces in Noord-Ierland.<br />

FOUT 4<br />

Theresa gokte dat diezelfde verkiezingen van 8 juni 2017 de Conservatieve<br />

meerderheid zou vergroten, zij verloor die echter en werd<br />

afhankelijk van de Noord-Ierse DUP.<br />

De opvolger van Cameron, Theresa May, gokte eveneens en verloor<br />

ook. De conservatieven deden het goed in de polls en May dacht<br />

haar onderhandelingspositie te kunnen versterken met een nog ruimere<br />

parlementaire meerderheid zodat zij dissidenten zou kunnen<br />

negeren. Ook dat pakte verkeerd uit. May verloor haar meerderheid<br />

en moest gaan samenwerken met een obscure Ierse partij die vanwege<br />

de grens metde republiek Ierland het liefst lid van de douane-unie wil<br />

blijven. May weet nu dat zij met haar informele coalitiepartner DUP<br />

niet in staat zal zijn om de uitvoeringswetten van de Brexit door het<br />

parlement te krijgen.<br />

FOUT 5<br />

Labour schuift een linkse oude man naar voren omdat men denkt<br />

die haalt het toch niet. Jeremy Corbyn doet het echter goed bij de verkiezingen.<br />

Corbyn doet het onverwacht goed tijdens de 8 juni verkiezingen<br />

maar men kan ook zeggen dat May een weinig geïnspireerde campagne<br />

voerde. Niet alle leden van Labour zijn blij met de uiterst linkse<br />

Corbyn. Hij mag Labour echter leiden en wint nog stemmen ook.<br />

Jeremy Corbyn is altijd tegen de EU geweest. Hij is om politieke redenen<br />

niet van plan om welk plan van May dan ook te steunen. Labour<br />

geeft dus de Brexiteers binnen de Conservative Party vleugels. De<br />

puinhoop is compleet. Geen enkel plan kan nu op een meerderheid<br />

in het Britse parlement rekenen.<br />

Nu May de vertrouwensstemming heeft overleefd zijn de problemen<br />

nog niet van de baan. De EU is niet bereid om weer te gaan<br />

onderhandelen. Er is nog steeds geen enkele zekerheid dat zij de<br />

meerderheid van het Britse parlement kan overtuigen dat haar Brexit<br />

plan steun verdient. Een harde Brexit, met alle vreselijke gevolgen<br />

voor het VK en de EU (zeker voor ons land), kan nog steeds niet worden<br />

uitgesloten.<br />

Boek Arend-Jan Boekestijn exclusief bij Speakers<br />

Academy ® info@speakersacademy.nl<br />

Drs. Arend-Jan Boekestijn is een veelgevraagd spreker en<br />

dagvoorzitter in binnen- en buitenland die zijn licht laat<br />

schijnen op de economische gevolgen van de huidige geopolitieke<br />

verschuivingen. Hij geeft colleges over internationale<br />

relaties aan de Universiteit van Utrecht en schrijft<br />

columns voor Elsevier over buitenlands beleid. Daarnaast<br />

heeft hij commentaar bij DIDD op radio 1 en heeft met Rob<br />

de Wijk een programma bij BNR.<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong> 95

© PEDRO MARTINEZ | VOLVO OCEAN RACE<br />

Carolijn Brouwer<br />

Tekst: Jacques Geluk | Fotografie: Volvo Ocean Race<br />

96 SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong>

MOTIVATIE EN DOORZETTINGSVERMOGEN<br />

Tweevoudig Wereldzeilster<br />

van het Jaar kan niet<br />

zonder uitdagingen<br />

Carolijn Brouwer heeft na haar overwinningen bij het jeugd WK in 1991 en het WK zeilen in 1993 vele<br />

successen geboekt. Onlangs heeft ze met het Chinese Dongfeng Race Team de editie 2017-<strong>2018</strong> van de<br />

negen maanden durende prestigieuze en uitputtende Volvo Ocean Race gewonnen. Dat heeft haar twee<br />

prijzen opgeleverd. Carolijn en haar Franse collega Marie Riou – de eerste vrouwen die de wedstrijd op hun<br />

naam hebben geschreven – zijn 31 oktober <strong>2018</strong> tijdens de uitreiking van de World Sailing Awards in Florida<br />

uitgeroepen tot Zeilster van het Jaar. Een week later heeft Carolijn – voor de tweede keer – de Conny van<br />

Rietschoten Trofee van het Watersportverbond gekregen voor haar ‘opmerkelijke prestatie in de zeilsport’.<br />

Haar recept: uitdagingen aangaan, doorzetten en altijd een duidelijk doel voor ogen hebben. Eigenlijk<br />

dezelfde ingrediënten die bedrijven succesvol kunnen maken en houden. Haar lezingen zijn dus zowel voor<br />

sport- en zeilliefhebbers, als voor ondernemers interessant.<br />

Ze heeft drie keer deelgenomen<br />

aan de Volvo Ocean Race. Toch<br />

weet Carolijn Brouwer niet of<br />

ze in 2020-2021 voor de vierde<br />

keer aan boord stapt. “De laatste<br />

keer was het doel winnen. Dat is gelukt,<br />

maar als Charles Caudrelier, de Franse schipper<br />

van het Dongfeng Race Team, me morgen<br />

belt en vraagt of ik weer meedoe om opnieuw<br />

voor de winst te gaan, doet dat me niks. We<br />

hebben al gewonnen, dus is dat niet meer de<br />

uitdaging die ik zoek. Ik moet ergens naartoe<br />

kunnen werken en me daarin vastbijten. Iets<br />

nieuws. Aan de afgelopen race namen twee<br />

Nederlandse boten deel. Ik zat op een Chinees<br />

schip. Daarom zou het superleuk zijn de<br />

volgende keer lid te zijn van een Nederlands<br />

team en daarin een grotere rol te spelen.” Of<br />

ze tussendoor deelneemt aan de Olympische<br />

Spelen van 2020 in Tokio weet ze nog<br />

niet. “Het kost tot wel drie jaar om lichamelijk<br />

te herstellen van deelname aan alle etappes<br />

van een Volvo Ocean Race. Je moet alle<br />

spieren weer opbouwen.” Bovendien is haar<br />

man, Darren Dunbock, coach van het Australische<br />

Olympische team. “Dat zou betekenen<br />

dat we beiden veel van huis zijn voor en<br />

tijdens die periode. Dat zou heel vervelend<br />

zijn voor ons zoontje.”<br />

Terwijl de auto’s met 130 kilometer per<br />

uur onder het restaurant over de A4 bij<br />

Aalsmeer razen, vertelt Carolijn over haar<br />

eerste Volvo Ocean Race, die van 2001-<br />

2001. Als stuurvrouw haalt ze met haar team<br />

een gedeelde zevende plaats. “Deelnemen<br />

was een droom die uitkwam. Ik kreeg de<br />

kans mijn passie te verwezenlijken. Het was<br />

fantastisch, ook al werd ik voor de leeuwen<br />

gegooid en heb ik alleen de twee zuidelijke<br />

etappes meegevaren. Na afloop had ik de<br />

sterke wens de race helemaal mee te maken,<br />

maar in de toen door mannen gedomineerde<br />

zeilwereld duurde het nog twaalf jaar<br />

voordat ik die kans kreeg. In 2014-2015<br />

deed ik mee met Team SCA van een Zweedse<br />

firma in hygiëneproducten. De klanten van<br />

dat bedrijf zijn voor tachtig procent vrouw,<br />

dus wilde SCA een vrouwenteam. We kregen<br />

alle faciliteiten en steun van coaches en<br />

mentoren. Winnen was niet ons doel, dat<br />

was niet realistisch. Ondanks hard werken<br />

en een langdurige voorbereiding konden<br />

we het gat aan ervaring niet helemaal<br />

dichten, we hadden gewoon met z’n allen<br />

niet genoeg meegemaakt. Ons doel was wel<br />

het vrouwen-oceaanzeilen en -racen op de<br />

wereldkaart zetten en houden, momentum<br />

en continuïteit creëren. We wonnen zelfs<br />

een etappe, deden het goed tijdens de<br />

havenraces en haalden uiteindelijk de zesde<br />

plaats. Niet gek als je bedenkt dat we het<br />

als vrouwenboot moesten opnemen tegen<br />

zeven mannenboten.”<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong> 97

MOTIVATIE EN DOORZETTINGSVERMOGEN<br />

WINNEN IS REALISTISCH<br />

Als Charles Caudrelier haar belt voor de<br />

derde race met een gemengd team is het doel<br />

winnen wél realistisch. “Tijdens de tweede<br />

race was het Dongfeng Race Team nog onze<br />

tegenstander. De Chinese bemanning leerde<br />

toen vooral de kneepjes van het offshore<br />

zeilen, maar werd wel derde.” Ditmaal zijn<br />

er naast Carolijn Fransen, Chinezen, twee<br />

Nieuw-Zeelanders en een Australiër aan<br />

boord. De voertaal is Engels, maar de Chinezen<br />

hebben Engels leren spreken van de<br />

Fransen, waardoor Carolijn een tweede rol<br />

als tolk heeft. Geen probleem. Ze spreekt zes<br />

talen, wat ze hartstikke leuk vindt, en haar<br />

Frans is na anderhalf jaar wonen en leven<br />

tussen Fransen een stuk verbeterd. “Iedereen<br />

is multifunctioneel op zo’n boot, maar<br />

heeft wel een specifieke rol. Ik stuurde en<br />

hielp met andere dingen, maar was vooral<br />

voorzeiltrimmer en moest intensief communiceren<br />

met de grootzeiltrimmer, de<br />

stuurman. Dat ging erg op het gevoel van<br />

hoe je de beste snelheid uit de boot haalt<br />

onder de omstandigheden van dat moment.<br />

Natuurlijk moesten we rouleren, want niemand<br />

kan 24/7 in touw zijn”, vertelt Carolijn.<br />

“Bij een etappestart, wanneer we eerst<br />

een paar mijl moesten afleggen om van een<br />

baai weer op zee te komen, maar ook tijdens<br />

havenraces tijdens een stop-over werden<br />

we allemaal in onze specifieke rol en positie<br />

geplaatst. Onderweg wisselden we elkaar af<br />

en vulden we elkaar aan. De navigator moest<br />

de snelste routes van a naar b uitstippelen.<br />

Wij stonden op het dek, keken om ons heen<br />

en gaven door wat we zagen. Zo hadden wij<br />

ook daarin onze inbreng.”<br />

AFZIEN<br />

Ook al duurt elke etappe twintig dagen en<br />

kunnen de zeilers daarna enkele dagen bijkomen<br />

tijdens een stop-over aan land, is het<br />

negen maanden lang afzien. “Tijdens lezingen<br />

laat ik een filmpje zien over hoe zwaar,<br />

ruig en moeilijk het is aan boord. Dan zie<br />

ik de mensen denken ‘wat is daar nou leuk<br />

aan?’ De Volvo Ocean Race is een van de<br />

grootse zeilevenementen, naast de Olympische<br />

Spelen en de America’s Cup, en tegelijk<br />

98<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong><br />

de uitputtendste. Je moet houden van avontuur,<br />

buiten zijn en de zee en iets hebben met<br />

de natuurelementen. Het is bijna onmogelijk<br />

je voor te bereiden op deze fysieke en mentale<br />

slijtageslag. Veel meer dan trainen, blessures<br />

voorkomen en ervoor zorgen sterk en<br />

fit te zijn kun je niet doen. De eerste helft<br />

van de race houdt iedereen wel vol. De laatste<br />

vier maanden is het veel moeilijker gemotiveerd<br />

en fit te blijven. Dan heb je al vijf<br />

maanden lang veel gevriesdroogd voedsel,<br />

astronautenvoer, gegeten dat met kokend<br />

water eetbaar is gemaakt. Drie maaltijden<br />

van 1.000 calorieën per dag en daarnaast<br />

noten, krachtrepen en de nodige vitamineen<br />

mineralenpillen. In totaal zijn dat 5.000<br />

calorieën, twee keer de normale inname.<br />

Dat moet ook, want je hebt veel meer energie<br />

nodig om te herstellen van ontberingen<br />

en slaaptekort. Tijdens stop-overs ga je los en<br />

denk je uiteindelijk niet aan burgers, pizza’s<br />

en bier, maar verlang je het meest naar vers<br />

fruit en verse groenten. Je kunt op restaurant<br />

gaan, maar een eigen kok reisde naar de<br />

stop-overplaatsen om te bereiden wat goed<br />

voor ons was.”<br />

‘In mijn eentje rond<br />

de wereld varen doet<br />

me niets, wel sámen<br />

alle etappes’<br />

TEAMWERK EN<br />

COMMUNICATIE<br />

Carolijn vertelt haar publiek dat het eigenlijk<br />

altijd aankomt op teamwerk en communicatie<br />

en wat dat betreft is de zeilsport<br />

een goede metafoor voor het bedrijfsleven.<br />

“Olympisch zeilen is eigenlijk mijn achtergrond.<br />

Je werkt vier jaar intensief naar<br />

de Spelen toe. Je traint elke dag, neemt een<br />

warme douche, eet een goede maaltijd, gaat<br />

indien nodig naar de fysiotherapeut of de<br />

masseur om daarna acht of tien uur te genieten<br />

van een herstellende slaap. Tijdens de<br />

Volvo Ocean Race krijgen we de kans niet<br />

te herstellen en gaan we maar door. Die uitputtingsslag<br />

is een uitdaging. Daar doe je het<br />

voor. Kijken hoever je je lichaam en geest<br />

kunt pushen tot je erbij neervalt, het beste<br />

uit jezelf en mensen om je heen kunt halen<br />

door samen te werken in een team. Dat is het<br />

belangrijkste. In mijn eentje rond de wereld<br />

varen, zoals destijds Laura Dekker, doet me<br />

niets, wel samen alle etappes halen. Tijdens<br />

de oceaanrace mag je een etappe vrij nemen<br />

om op te laden, maar dat is niets voor mij. Ik<br />

wil weten hoever ik kan gaan in het pushen

© MARTIN KERUZORE/VOLVO OCEAN RACE<br />

© MARTIN KERUZORE/VOLVO OCEAN RACE<br />

© ELOI STICHELBAUT<br />

MOTIVATIE EN DOORZETTINGSVERMOGEN<br />

van mezelf. Dat lukt alleen als je alle etappes<br />

meedoet. Net als in het bedrijfsleven is<br />

ook tijdens zo’n race competitie heel belangrijk.<br />

Je kunt alleen winnen van de tegenpartij<br />

als je samen een duidelijk doel hebt en alle<br />

neuzen dezelfde kant op staan. Alle activiteiten<br />

moeten ten dienste staan van het doel<br />

en competitie motiveert dat. Soms levert dat<br />

spannende situaties op, zoals tijdens onze<br />

laatste race. We begonnen de laatste etappe<br />

van 970 mijl van Göteborg (Zweden) naar<br />

Den Haag met een achterstand bij de start.<br />

Drie boten hadden evenveel punten. In<br />

tegenstelling tot onze concurrenten voeren<br />

wij langs de kust naar onze eindbestemming.<br />

Drie mijl verwijderd van de finish zagen we,<br />

na in totaal 45.000 mijl varen, zonder verrekijker<br />

onze tegenstanders liggen, wat ongekend<br />

was. Dus pushten we nog harder en<br />

stonden we constant onder spanning. Daardoor<br />

hebben we de race wel gewonnen. Een<br />

prachtige metafoor, die het mogelijk maakt<br />

parallellen te trekken met het bedrijfsleven.<br />

Mensen aan boord zijn, net als personeelsleden<br />

en collega’s, op den duur bijna familieleden,<br />

die allemaal hetzelfde nastreven. Zo’n<br />

zeiltocht is een emotionele achtbaan met<br />

hoogte- en dieptepunten. Af en toe ga je letterlijk<br />

op je bek, daarna sta je weer op, mede<br />

dankzij de mensen om je heen. Je bent er<br />

voor elkaar. Daardoor houd je het vol.” Ook<br />

steun is belangrijk. Carolijn: “Wij waren aan<br />

boord met z’n negenen, maar hadden het<br />

niet kunnen redden zonder een technisch<br />

ondersteuningsteam dat ons bij elke stopover<br />

opwachtte, de boot overnam en binnen<br />

zes dagen alles controleerde en waar nodig<br />

repareerde. Teamwerk is zo belangrijk!”<br />

ZEILEN WINT VAN HOCKEY<br />

Zeilen is niet altijd Carolijns grote passie<br />

geweest. “Ik begon toen ik 10 was, maar<br />

in de weekenden vielen alle leuke dingen<br />

meestal samen en was het moeilijk kiezen<br />

tussen zeilen of met vriendinnetjes naar de<br />

film gaan. Ik wilde alles meemaken. In Brazilië,<br />

waar we toen woonden, leerde zeilen.<br />

Terug in Nederland bezocht ik, 13 jaar oud,<br />

het Rijnlands Lyceum in Oegstgeest en kreeg<br />

ik van mijn moeder een hockeystick. Ze vertelde<br />

dat in Nederland niet werd gehockeyd<br />

omdat het daarvoor ’s winters te koud was.<br />

Na een paar weken zag ik in Kaag en Braassem<br />

Optimistjes, zeilbootjes voor jongeren<br />

tot en met 15 jaar, tijdens een wintertraining<br />

varen Twee weken later zat ik in zo’n bootje,<br />

niet in bikini en een T-shirt, zoals in Brazilië,<br />

maar in een droogpak. Mijn ouders zagen<br />

dat ik dat echt wilde en gaven me een bootje.<br />

Langzaam kwamen de resultaten en toen<br />

pas ontstond de echte passie.” Na het winnen<br />

van het Jeugd WK in een Laser Radial<br />

– enkele maanden na haar eindexamen –<br />

komt de echte ommekeer en merkt ze dat je<br />

er wat voor terugkrijgt als je ergens induikt,<br />

doorzet en niet opgeeft en bestaat er eigenlijk<br />

niets anders meer voor haar dan zeilen, zeilen<br />

en zeilen. Nadat ze is uitgeloot voor een<br />

studie bedrijfskunde gaat Carolijn Brouwer<br />

voor een jaar naar Portugal, waar ze een universitaire<br />

studie Portugees voor gevorderden<br />

volgt – ‘superleuk met leuke mensen uit<br />

allerlei landen’ – vooral als het slecht weer is.<br />

Bij mooi weer neemt ze de trein naar Cascais,<br />

Europa’s westpunt, om daar op zee te zeilen<br />

met Portugezen. “Na een jaar kwam ik terug<br />

en ging ik talen en culturen van Latijns-Amerika<br />

studeren in Leiden. Brazilië had toch<br />

een beetje mijn hart gestolen en dit was een<br />

goede manier daarmee verbonden te blijven.<br />

Ik heb er vanwege het zeilen wel 5,5 in<br />

plaats van 3 jaar over gedaan en tijdens mijn<br />

stage in Brazilië veel op de oceaan gezeild.”<br />

In Nederland vindt ze het super op het IJsselmeer<br />

en de vele plassen te varen, maar constateert<br />

wel dat zeilers de laatste tijd vaker<br />

voor de zee kiezen. “Als je voor de Olympische<br />

Spelen moet trainen, zoals in 2016 voor<br />

Rio de Janeiro, waar ze op de oceaan varen,<br />

moet je wel op zee trainen.” Waarom ze zeilen<br />

zo leuk vindt? “Geen dag is hetzelfde, of<br />

je nu op een plas, het IJsselmeer of de oceaan<br />

vaart. Hetzelfde weerbericht voor de volgende<br />

dag? De wind zal altijd net een paar<br />

graden meer naar rechts of naar links staan,<br />

op het IJsselmeer kan de stroom gedraaid<br />

zijn waardoor de golven anders zijn. Tijdens<br />

wedstrijden zijn je tegenstanders altijd<br />

anders en ook het water verandert constant.<br />

Zeilen is een complexe sport en van veel ver-<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong> 99

© MARTIN KERUROZEL<br />

100<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong>

MOTIVATIE EN DOORZETTINGSVERMOGEN<br />

© MARTIN KERUZORE/VOLVO OCEAN RACE<br />

schillende factoren afhankelijk. Ik heb nog<br />

nooit in mijn leven een perfecte race gevaren.<br />

Misschien kom ik er dichtbij, maar er<br />

is altijd wel iets dat je nog beter kunt.” Daardoor<br />

blijft zeilen de uitdagingen bieden die<br />

Carolijn nodig heeft om door te gaan en dat<br />

kan nog heel lang. “Ik ben nu 45. Ze moeten<br />

me tijdens oceaanraces niet op het voordek<br />

zetten, waarvoor je heel sterk en fit moet zijn,<br />

maar ik kan heel goed achterin blijven sturen<br />

en trimmen. Op die posities telt de ervaring<br />

en dat is belangrijk in deze sport.”<br />

Boek Carolijn Brouwer exclusief bij<br />

Speakers Academy ®<br />

info@speakersacademy.nl<br />

‘Af je toe ga je letterlijk op je bek, daarna sta je<br />

weer op, mede dankzij de mensen om je heen.<br />

Je bent er voor elkaar’<br />

Carolijn Brouwer heeft drie keer deelgenomen aan de Volvo Ocean Race en de laatste editie (2017-<strong>2018</strong>) met het Dongfeng Race<br />

Team gewonnen. In 1991 won ze het WK Jeugd, in 1993 het WK en in de Olympische Europe-klasse wereldtitels in 1996 en 1998, Ze<br />

heeft in 2000, 2004 en 2008 in verschillende klassen deelgenomen aan de Olympische Spelen. Ze heeft onder meer twee keer de<br />

Conny van Rietschoten Trofee gewonnen, de belangrijkste zeilprijs van Nederland. Carolijn spreekt boeiend over haar zeilprestaties<br />

en trekt parallellen met het bedrijfsleven.<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong> 101

prof. dr. ir. Jan Rotmans<br />

Tekst: Jacques Geluk | Fotografie: Speakers Academy ® | Walter Kallenbach<br />

‘Over vijftien jaar ben je<br />

een sukkel als je nog gas en<br />

102<br />

geen zonnepanelen hebt’<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong>

KLIMAATVERANDERING<br />

De Britse deeltjesfysicus professor Brian Cox zegt op televisie dat de ijskappen op de polen tienduizend jaar<br />

geleden ook gesmolten zijn. Dat kan best zijn, maar volgens de Rotterdamse wiskundige en klimaatdeskundige<br />

professor Jan Rotmans, is het klimaat nog nooit zo snel veranderd als de laatste 170 jaar. Waar voordien<br />

de natuur afwisselend zorgde voor een warmer of juist kouder klimaat (en daarvoor ruimschoots de tijd<br />

nam), speelt de mens daarin voor het eerst een grote rol. Rotmans bestudeert dit fenomeen, dat nu leidt<br />

tot opwarming, zo’n 32 jaar en waarschuwt al tientallen jaren voor de gevolgen. Pas nu, om vijf voor twaalf,<br />

luisteren steeds meer mensen naar hem, hoewel er nog steeds klimaatsceptici zijn. “In dertig jaar is het aantal<br />

klimaatwetenschappers gegroeid van honderd naar tienduizend. De kans dat zij er allemaal naast zitten acht ik<br />

uiterst klein. Het zou bijzonder onverstandig zijn niet naar hen te luisteren.”<br />

De lange (te) droge en hete<br />

zomer van <strong>2018</strong>, de warmste<br />

ooit, is hét voorbeeld van een<br />

extremer weertype waarmee<br />

Nederland voortaan eens per<br />

drie à vier jaar te maken krijgt. Straalstromen<br />

gaan door grotere temperatuurverschillen<br />

meanderen (van oost naar west, maar nu<br />

ook vaker van noord naar zuid) en nemen in<br />

kracht af, waardoor lage- en hogedrukgebieden<br />

muurvast blijven hangen boven dezelfde<br />

plek. Dat levert langere periodes met hetzelfde<br />

weer op. Nu was dat warm en droog,<br />

het kan ook maandenlang regen en wind<br />

betekenen. “In 2003 kwam het kabinet bijeen<br />

in crisisberaad, omdat het – net als eerder<br />

in 1976 en 1993 – ongekend lang droog<br />

was geweest. Ik heb toen al gezegd dat dit in<br />

de toekomst vaker zou gebeuren. Er kwamen<br />

echter een paar natte zomers en koudere<br />

winters, waardoor mensen dachten dat<br />

het wel meeviel en er niets gebeurde. Nu was<br />

het ineens extreem. Dat helpt wel”, zegt Jan<br />

Rotmans. Net op tijd, zelfs een beetje aan de<br />

late kant, want volgens hem zijn op korte termijn<br />

zeer verontrustende ontwikkelingen te<br />

verwachten.<br />

“We weten nog veel niet, maar genoeg om<br />

ons veel zorgen te maken. De klimaatverandering<br />

gaat twee à drie keer sneller dan<br />

ik in 1990 met mijn klimaatmodel IMAGE<br />

heb berekend. Toen werd ik er van beticht<br />

te pessimistisch te zijn, zonder te weten hoe<br />

erg de gevolgen drie decennia later zouden<br />

zijn, vooral op Groenland en de Zuidpool.<br />

Er waren daar nog nauwelijks metingen.<br />

Inmiddels meten wetenschappers er continu.<br />

De temperatuur op de Zuidpool is nog<br />

steeds -30° tot -40°Celsius. Dan zou je denken<br />

dat het ijs niet smelt. Dat klopt, maar<br />

grote ijsplaten verschuiven door een warme<br />

thermiek van onderaf, die ervoor zorgt dat<br />

stukken ijs ter grootte van de provincie Zuid-<br />

Holland afkalven. Dat effect was dertig jaar<br />

geleden niet te voorzien, toen dachten we<br />

nog dat vijf graden warmer geen groot verschil<br />

zou uitmaken; inmiddels weten we dat<br />

als het bij ons twee graden opwarmt, dat op<br />

de polen wel vijf à tien graden kan zijn.” Jan<br />

Rotmans is al op de Zuidpool geweest. Dit<br />

jaar gaat hij naar Groenland, dat zijn naam<br />

letterlijk steeds meer eer aan doet.<br />

STUITEND ARROGANT<br />

Ondanks het feit dat bij velen de schellen<br />

van de ogen vallen, zijn er nog steeds klimaatsceptici<br />

die de opwarming van de aarde<br />

of de rol van de mens daarin blijven ontkennen.<br />

“Ze komen echter nooit met alternatieven<br />

en slagen er niet in ons ongelijk<br />

te bewijzen. Ze publiceren niet in reguliere<br />

wetenschappelijke bladen, maar krijgen desondanks<br />

meer media-aandacht dan wenselijk<br />

is. Klimaatverandering is ongelooflijk<br />

complex. Wie die complexiteit niet overziet<br />

kan zich beter verlaten op mensen die<br />

er echt verstand van hebben, maar ja er zijn<br />

ook gekken die Einsteins relativiteitstheorie<br />

nog steeds in twijfel trekken. En er zijn ook<br />

nog lang mensen geweest die dachten dat de<br />

aarde plat was. Het gaat over fysische wetmatigheden<br />

in combinatie met circa twintig<br />

geofysische en biogeochemische terugkoppelingen,<br />

die het klimaatsignaal kunnen versterken<br />

of afzwakken. Vijf daarvan kon ik<br />

destijds in mijn klimaatmodel stoppen, nu<br />

kunnen we er tien meenemen. Het overgrote<br />

deel van deze terugkoppelingen leidt tot versterking<br />

van het klimaatsignaal. Dat betekent<br />

dat er nog tien overblijven, waardoor<br />

er nog steeds de nodige onzekerheden zijn.”<br />

“Wel is duidelijk dat hoe meer terugkoppelingen<br />

we meenemen, hoe sterker de klimaateffecten<br />

zijn. Die stapelen zich, wat de<br />

mensen die zich hier al soms 35 jaar mee<br />

bezighouden, de knapste koppen ter wereld,<br />

steeds ongeruster maakt. Ik vind het daarom,<br />

als topwetenschapper met veel kennis van<br />

deze materie stuitend arrogant dat die klimaatsceptici<br />

zoveel lawaai maken, in discussie<br />

gaan en een mening vormen en ventileren<br />

zonder zich er echt in verdiept te hebben.”<br />

Volgens Rotmans zet dat het publiek, maar<br />

ook overheden en bedrijven, op het verkeerde<br />

been. “Als mensen daardoor weigeren<br />

de wetenschap te geloven kan dat enorm<br />

negatieve gevolgen hebben. Eenzelfde soort<br />

verschijnsel zie je nu bij mensen die op basis<br />

van allerlei niet gefundeerde berichten hun<br />

kinderen niet laten vaccineren.” Toch merkt<br />

Rotmans dat zelfs zeer verstokte klimaatsceptici<br />

nu erkennen dat het klimaat wezenlijk<br />

verandert, maar blijven twisten over de<br />

oorzaak. >><br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong> 103

KLIMAATVERANDERING<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong><br />

NEDERLAND LOOPT<br />

VOOROP ÉN ACHTERAAN<br />

Wat betreft klimaatadaptie – de manier<br />

waarop we ons aanpassen aan de veranderingen<br />

– behoort Nederland in Europa en<br />

wereldwijd tot de top. “Het enige is dat we<br />

ons altijd hebben ingesteld op overstromingen<br />

als gevolg van te verwachten extreme<br />

regenval, maar nooit op langere droogteperioden<br />

met veel minder water dan normaal.<br />

Tien jaar geleden zag ik dat al aankomen en<br />

heb ik dat verteld tijdens een lezing voor<br />

de Unie van Waterschappen, maar nu pas<br />

zien zij dat echt en constateren ze dat uitgedroogde<br />

dijken kunnen scheuren met alle<br />

gevolgen van dien. Dat betekent dat ze hun<br />

waterbeleid moeten aanpassen.” Nederland<br />

loopt echter ver achter op het gebied van klimaatmitigatie<br />

en neemt te weinig maatregelen<br />

die beogen de broeikasgasemissie te<br />

verminderen “Van de 28 EU-landen staan<br />

we op de 27ste plaats, net voor Luxemburg,<br />

terwijl we toen ik begon nog de vijfde plek<br />

bezetten. Gedurende mijn carrière zijn we<br />

afgezakt tot de sukkel van Europa”, constateert<br />

Jan Rotmans. “Een deel van de opwarming<br />

is al onderweg, we kunnen alleen de<br />

catastrofale gevolgen proberen te voorkomen<br />

door gebruik van duurzame energie te<br />

stimuleren en CO₂-uitstoot terug te dringen.<br />

Dat we tot de absolute achterblijvers behoren<br />

is overigens deels te wijten aan het feit<br />

dat we heel energie-intensief zijn. We wonen<br />

met veel mensen op een kleine oppervlakte,<br />

hebben veel zware industrie en er zijn een<br />

heleboel activiteiten. Qua mitigatie is een<br />

enorme inhaalslag nodig, wat niet eenvoudig<br />

zal zijn omdat we gewend zijn met vuile<br />

energie – van turf tot kolen, olie en aardgas –<br />

geld te verdienen. Daar zijn wij als handelsnatie<br />

rijk van geworden en dat zit ons nu we<br />

moeten overstappen op andere energievormen<br />

in de weg.”<br />

VAN HET GAS AF<br />

Jaren geleden alweer was Jan Rotmans ook<br />

een van de eerste wetenschappers die zei dat<br />

we van het gas af moeten als energiebron.<br />

“De zalen liepen leeg als ik dat verkondigde,<br />

voor zover er al mensen kwamen. Ze dach-<br />

104<br />

ten dat ik gek was. Nu sta ik voor volle zalen.<br />

Een groot deel van het publiek is enthousiast,<br />

een klein deel is nog kritisch.” Als peuter<br />

woont kleine Jan samen met zijn ouders<br />

bij opa en oma in aan de Bergselaan in Rotterdam,<br />

tweehoog achter. Hij kruipt af en toe<br />

in de kolenkit op zolder en komt roetzwart<br />

terug. In 1964 krijgen ze gas. Zijn moeder is<br />

blij, want het is schoner, goedkoper en milieuvriendelijker.<br />

“Nu zeg ik tegen haar dat we<br />

van het gas af moeten, waarop ze antwoordt:<br />

‘Doe effe normaal, dat gas was onze redding’.<br />

Mentaal moeten veel mensen net als zij de<br />

omslag nog maken. Tien jaar geleden schreef<br />

ik het rapport ‘Van gas los’ voor het ministerie<br />

van Economische Zaken. Ik had berekend<br />

dat alle woningen van het gas afhalen en de<br />

energievoorziening vervangen door warmtepompen,<br />

zonnepanelen en betere isolatie<br />

zo’n 180 miljard euro zou kosten, maar<br />

uiteindelijk meer zou opleveren. De top van<br />

het ministerie zei: ‘Jan, dit rapport stoppen<br />

we in de onderste la van dit bureau en we<br />

hopen dat het er niet snel uit komt’. Dankzij<br />

de gasbaten kwam 100 miljoen beschikbaar<br />

voor toponderzoek. Daarvan was 10<br />

miljoen bestemd voor transitie-onderzoek,<br />

dat ik tien jaar lang heb kunnen doen. Daarvan<br />

hebben we veel profijt gehad, zeker nu<br />

van het gas af eindelijk gaat leven.”<br />

HET GAAT PIJN DOEN<br />

Tegelijk groeit ook de weerstand. Velen<br />

vragen zich af wie die transitie gaat bekostigen.<br />

“Burgers, overheid, bedrijfsleven.<br />

Iedereen. Het levert ook veel op, maar eerst<br />

moeten we door de transitiepijn heen. Rutte<br />

roept dat hij de energietransitie keigaaf<br />

vindt, maar dan begrijpt hij het niet echt.<br />

Het is niet alleen maar leuk. Tegenstanders,<br />

met name uit de rechtse hoek, constateren<br />

dat de hele wereld overstapt op gas, terwijl<br />

wij er vanaf willen. De Duitsers zijn nog<br />

voor een groot deel afhankelijk van kolen,<br />

die mede verantwoordelijk zijn voor een<br />

hogere broeikasgasuitstoot, veel Belgen hebben<br />

nog stookolietanks in de tuin. Voor hen<br />

is de overgang op gas een stap vooruit. Wij<br />

zijn al een stap verder en voor een groot deel<br />

afhankelijk van gas en straks ook van twee<br />

leveranciers: Noorwegen en Rusland. Vooral<br />

dat laatste is op de lange duur ongewenst.<br />

Ik heb ook geageerd tegen de pijpleiding<br />

die er komt tussen Rusland en Duitsland,<br />

maar daar is destijds niet naar geluisterd. Nu<br />

zegt Trump dat ook. Hij wil niet dat Merkel<br />

Duitsland afhankelijk maakt van Poetin. Een<br />

van de weinige zinnige dingen die hij heeft<br />

beweerd.” Rotmans constateert dat Amerika<br />

zelf druk bezig is zich minder afhankelijk<br />

te maken van energie-importen. De Amerikanen<br />

investeren niet alleen in schaliegas<br />

en -olie, maar meer nog in zonne- en windenergie,<br />

waarbij afzonderlijke staten als Californië<br />

en Oregon vooroplopen. Hoe kan het<br />

dat Nederland nog niet eens zo lang geleden<br />

is begonnen met het bouwen van kolengestookte<br />

centrales? Was dat geen enorme stap<br />

terug? Rotmans: “Ik heb, toen ze halverwege<br />

waren, met twintig gerenommeerde<br />

hoogleraren, onder wie Ad van Wijk en Pier<br />

Vellinga, de directies van de vier grote energiebedrijven<br />

bezocht om te voorkomen dat<br />

die centrales in bedrijf zouden komen. Vijf<br />

hoogleraren per bedrijf. We hebben de top<br />

en juristen van de energieleveranciers verteld<br />

dat er een revolutie kwam, die duurzame<br />

energie steeds goedkoper zou maken en dat<br />

ze de boot niet mochten missen. Ze antwoordden<br />

dat ze failliet zouden gaan als ze<br />

naar ons zouden luisteren, terwijl het tegenovergestelde<br />

waar was. Peter Terium, destijds<br />

CEO van Essent, gaf in 2017 toe dat zijn<br />

bedrijf te laat is ingestapt in duurzame energie<br />

en dat dat de schuld was van de overheid.<br />

Mij gelijk geven deed hij natuurlijk niet”, zegt<br />

Rotmans, die er fijntjes aan toevoegt dat de<br />

grote energiebedrijven nu bijna omvallen.”<br />

Hoe het precies is gegaan staat beschreven<br />

in zijn laatste boek ‘Omwenteling’.<br />

VIER TYPEN BEDRIJVEN<br />

“Bedrijven die in deze business zitten<br />

zouden moeten zien dat de wereld verandert,<br />

maar sommige zijn ziende blind of staren zich<br />

blind op verdienmodellen die diepgeworteld<br />

zijn hun organisatie en bedrijfscultuur. Er<br />

zijn vier typen ondernemingen. Bedrijven<br />

die echt transformatief zijn, veranderingen<br />

zien en daarop nieuwe businessmodellen<br />

ontwikkelen. Andere kunnen dat ook,<br />

maar vinden het ontwikkelen van nieuwe

KLIMAATVERANDERING<br />

bedrijfsplannen moeilijk. Zeventig procent<br />

van de bedrijven is echter reactief en doet<br />

niets en dan is er nog een categorie die<br />

denkt dat het allemaal wel zal overwaaien.<br />

Onvoorstelbaar. Twee jaar geleden zei de<br />

CEO van BP te geloven dat de komende<br />

veertig jaar niet veel zal veranderen. Dat<br />

kán niet waar zijn.” Rotmans zit binnenkort<br />

aan tafel met de Shell-directie, die zich<br />

wel ernstige zorgen begint te maken en<br />

wier bedrijf bovendien kampt met een<br />

imagoprobleem. Hij ziet drie mogelijkheden<br />

voor Shell. Doorgaan zoals nu, efficiënter<br />

werken door mensen te ontslaan, te<br />

bezuinigen en de zaak opsplitsen in een<br />

duurzaam en een beursgenoteerd fossiel<br />

deel, of radicaal kiezen voor duurzaam. “Ze<br />

kiezen voor de eerste strategie, de weg naar<br />

het einde. Letterlijk en figuurlijk oliedom.<br />

Bedrijven als Shell moeten luisteren en echt<br />

radicaal veranderen, anders bestaan ze niet<br />

meer over twintig jaar. Tot nu toe heb ik<br />

heel vaak gelijk gekregen, al meer dan 30<br />

jaar. Uiteraard zit ik er ook wel eens naast,<br />

maar de zeventig flessen whisky in mijn<br />

kelder heb ik vrijwel allemaal gewonnen<br />

met weddenschappen over klimaat, energie<br />

en duurzaamheid.”<br />

TRANSITIE TRAAG,<br />

MAAR ZEKER<br />

Na een uurtje praten met professor Rotmans<br />

is het duidelijk. De energietransitie<br />

van fossiel naar duurzaam is noodzakelijk<br />

om klimaatverandering en alle problemen<br />

die daarvan het gevolg zijn te voorkomen,<br />

vertragen of te kunnen beheersen en zal uiteindelijk<br />

meer opleveren dan ze kost. We<br />

moeten daarbij accepteren dat die transitie<br />

ogenschijnlijk traag verloopt. “Het vervangen<br />

van zeven miljoen auto’s die rijden op<br />

‘We weten nog veel<br />

niet, maar genoeg om<br />

ons veel zorgen te<br />

maken’<br />

fossiele brandstoffen door elektrische gaat<br />

zelfs als er geen auto’s bij zouden komen<br />

20 jaar kosten en anders misschien wel 30.<br />

Zeven miljoen woningen van het gas halen<br />

duurt 20 jaar als we er 2.000 per dag doen. Of<br />

dat realistisch is? Over hetzelfde aantal hebben<br />

we tot nu toe vijf jaar gedaan. We zijn<br />

dus misschien nog een generatie bezig, maar<br />

we zijn de goede richting ingeslagen en dat<br />

is heel belangrijk. Nu kunnen we kijken of<br />

we de transformatie alsnog kunnen versnellen<br />

en soms kunnen overheidsmaatregelen,<br />

zoals het verbieden van diesels in stadscentra,<br />

het kantelpunt naar voren halen en kan<br />

het onverwacht snel gaan.” Het zit ook tussen<br />

de oren. Autorijden associëren we volgens<br />

Rotmans met benzinepompen, maar<br />

wie elektrisch rijdt komt daar nooit meer.<br />

“Je hebt mensen die snel willen en kunnen<br />

transformeren, een groep die het nog niet<br />

kan bekostigen en een groep die niet kan,<br />

maar ook niet wil. Die gaan pas om als duurzamer<br />

rijden of wonen goedkoper en aantrekkelijker<br />

wordt. Het ligt niet aan een<br />

systeem waarop we alles kunnen afschuiven,<br />

maar het gaat om gedragsverandering<br />

van onszelf. Wij moeten het verschil maken<br />

en aanvaarden dat economie niet altijd kan<br />

voorgaan, anders halen we de (klimaat)doelen<br />

niet. Transitiepijn hoort erbij. Daarom<br />

heb ik in ‘Omwenteling’ het accent juist op<br />

de mens zelf gelegd. Een jaar lang twee à drie<br />

keer per week geen vlees eten scheelt net<br />

zoveel CO₂-uitstoot als een jaar lang geen<br />

autorijden.”<br />

OPTIMISTISCH<br />

Er klinkt optimisme door in Rotmans’<br />

verhaal. “Ik wil nooit cynisch worden. Is<br />

ook niet nodig. Kijk eens naar wat er allemaal<br />

veranderd is sinds ik begon. In de jaren<br />

tachtig moest ik uitleggen wat de energietransitie<br />

was, nu is het bewustzijn eindelijk<br />

gegroeid, heeft iedereen het erover en zie je<br />

de eerste tekenen van gedragsverandering.<br />

Met roken heeft het tenslotte ook vijftig jaar<br />

geduurd voordat uiteindelijk ook de overheid<br />

aansloot bij veranderde opvattingen!<br />

Kortom: cultuurpatronen zie je veranderen<br />

en dat maakt me optimistisch. Over vijftien<br />

jaar ben jij ook een beetje een sukkel als je<br />

nog gas en geen zonnepanelen hebt.”<br />

Boek Jan Rotmans bij<br />

Speakers Academy ®<br />

info@speakersacademy.nl<br />

Rotterdammer prof. dr. ir. Jan Rotmans studeerde wiskunde aan de TU Delft. Hij promoveerde in 1990 met IMAGE, het eerste<br />

integrale klimaatmodel ter wereld. In 1992 werd hij de jongste hoogleraar van Nederland, aan de universiteit van Maastricht, waar<br />

hij het International Centre for Integrated assessment and Sustainable development oprichtte. Sinds 2004 is Rotmans hoogleraar<br />

Duurzaamheid en Transitiekunde aan de Erasmus Universiteit. In datzelfde jaar richtte hij het Dutch Research Institute for Transitions<br />

op (DRIFT). In 2007 stond hij mede aan de basis van Urgenda, een beweging voor innovatie en duurzaamheid, en in 2015 van Nederland<br />

Kantelt. Rotmans is een gerenommeerd en enthousiast spreker over duurzaamheid en de energietransitie, en een internationale<br />

autoriteit op het gebied van transities en duurzaamheid.<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong> 105

© MARCO HEYDA<br />

SPOTLIGHT ON<br />

‘How to<br />

create a<br />

public<br />

relevant<br />

space’<br />

ir. Aat Vos<br />

Als 'creative guide' is Aat Vos toegewijd aan het publieke domein nieuw leven<br />

inblazen. Hij brengt sociale verandering teweeg dankzij zijn ontwerpen van<br />

Third Places, die naast thuis (First) en werk (Second) een steeds grotere rol<br />

spelen in onze samenleving. Aat Vos transformeert openbare ruimtes en<br />

gebouwen tot Third Places in nauwe samenwerking met lokale belanghebbenden.<br />

In workshops en inspiratiesessies ontwikkelt hij een aantrekkelijk en relevant concept<br />

met een aansprekende openbare programmering. Zijn manier van werken en de daaruit<br />

vloeiende projecten verbinden als sociaal cement mensen met elkaar.<br />

Aat Vos werkt voor een grote verscheidenheid aan opdrachtgevers, waaronder overheidsorganisaties,<br />

gemeenten en projectontwikkelaars. Hieronder vallen de OBA (Openbare<br />

Bibliotheek Amsterdam), Deichman Library (Oslo Public Libraries), Stadtbibliothek Köln<br />

(Stadsbibliotheek Keulen), het Luxor Theater Rotterdam en het Wilmink Theater Enschede<br />

tot de meest bekende.<br />

Door de lokale gemeenschap te mobiliseren en te verbinden verandert Aat Vos niet alleen de<br />

vorm, maar ook de rol van openbare ruimtes. Hij creëert plaatsen waar mensen zich betrokken<br />

voelen. Hij laat zien hoe iedereen, van overheid tot vrijwilligersgroep, een rol speelt in de<br />

ontwikkeling van een vitale lokale gemeenschap. In zijn boek '3RD4ALL - How To Create a<br />

Relevant Public Space' (nai010 publishers, 2017) zet hij de vijf belangrijkste elementen van een<br />

succesvolle publieke ruimte uiteen.<br />

In zijn lezingen en workshops werpt Aat Vos een nieuw licht op stedelijke kwesties, publieke<br />

oplossingen en plaatst hij lokale uitdagingen in perspectief. Hij inspireert zijn publiek hoe<br />

'placemaking' een oplossing kan zijn voor een tal van uitdagingen in de huidige samenleving.<br />

Boek Aat Vos exclusief bij Speakers Academy ®<br />

info@speakersacademy.nl<br />

106<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong>

ONDERNEMERSCHAP<br />

Kan meneer Kristel komen spreken?<br />

Elke dag krijg ik verbaasde blikken als jonge, ondernemende vrouw. Het gebeurt als ik zeg dat ik de<br />

directeur ben van een containerfabriek, als ik een heftruck ga kopen of als ik met mijn rode Porsche<br />

voor het stoplicht sta – die auto heeft ze vast geleend van een rijke meneer.<br />

Tekst: Kristel Groenenboom<br />

Jonge, ondernemende en succesvolle<br />

managers en ondernemers,<br />

zowel mannen als vrouwen, worden<br />

onderschat tussen negen<br />

en vijf. Vooroordelen zijn heel<br />

begrijpelijk, maar zakelijk gezien niet zo<br />

slim. De mensen die mij onderschatten,<br />

schieten zichzelf in hun voet. Als je mij<br />

een heftruck wilt verkopen, is het zakelijk<br />

gezien misschien verstandiger om mij serieus<br />

te nemen.<br />

Succesvol zijn was en is een strijd voor<br />

mij, want ik ben jong, een vrouw en ik rijd<br />

in een dure auto, allemaal kenmerken die<br />

veel mensen afkeuren of zien als onwenselijk<br />

gedrag voor een directeur. Ik voldoe<br />

niet aan het stereotiepe beeld van de ondernemer,<br />

maar toch is het me gelukt om respect<br />

te krijgen en te groeien. Om te laten<br />

zien hoe onzinnig vooroordelen zijn, neem<br />

ik u tijdens mijn presentatie mee in mijn leven, dat van de moderne,<br />

jonge ondernemer. Ik vertel waar ik tegenaan ben gelopen, hoe ik<br />

vooroordelen heb overwonnen en nu al bijna tien jaar een succesvolle<br />

onderneming run.<br />

Vooroordeel een: je bent te jong. Maar wist u dat jonge managers<br />

vaak betere resultaten behalen dan oudere leidinggevenden? Onbewust<br />

vinden mensen dat een directeur minimaal veertig-plus moet<br />

zijn. Dit archetypische beeld is heel hardnekkig, maar nergens op<br />

gebaseerd, er is geen wetenschappelijk bewijs voor. Als tweede generatie-eigenaar<br />

van een familiebedrijf kan ik u alles vertellen over de<br />

© CORBINO<br />

vooroordelen rond bedrijfsopvolging. Al is<br />

het volgens mij heel simpel: hoe vroeger je<br />

eraan begint, hoe beter.<br />

Vooroordeel twee: vrouwen zijn minder<br />

capabel. Als vrouwelijke ondernemer word<br />

je al vlug gezien als een bitch, niet iemand<br />

die tactisch genoeg is om succesvol te zijn.<br />

Maar vrouwen gaan minder snel failliet dan<br />

mannelijke ondernemers. En nu we het er<br />

toch over hebben: vrouwen zijn betere<br />

chauffeurs dan mannen. Mannen vinden<br />

misschien dat ze zo goed kunt rijden, maar<br />

de verzekeringsstatistieken wijzen onomwonden<br />

uit dat wij vrouwen gewoon minder<br />

deuken rijden.<br />

Ik ben geen wereldverbeteraar, maar ik<br />

pleit voor meer ruimdenkendheid en diversiteit<br />

in het zakenleven. Ik wil stereotiepe<br />

ideeën doorbreken door te laten zien hoe<br />

het ook kan. En ik roep jonge managers,<br />

jonge ondernemers en jonge vrouwen op om ervoor te gaan als je<br />

een droom hebt. Mijn verhaal bewijst dat het kan. Het is herkenbaar<br />

en humoristisch, maar ook een beetje ruig en rauw, maar wat had u<br />

anders verwacht van een vrouw die een metaalbedrijf runt.<br />

Boek Kristel Groenenboom exclusief bij<br />

Speakers Academy ®<br />

info@speakersacademy.nl<br />

Kristel Groenenboom is directeur en eigenaar van het gelijknamige containerbedrijf. Ze geeft leiding aan 30 medewerkers en boekte<br />

een omzet van 4 miljoen euro. In de afgelopen jaren werd ze uitgeroepen tot meest veelbelovende zakenvrouw én internationaal<br />

onderneemster van het jaar. Ze stond op lijstjes van succesvolle ondernemers van onder meer Sprout, het Financieele Dagblad en<br />

The Next Women. Ze is columnist en spreker. En regelmatig te gast bij BNR Radio. Kristel Groenenboom runt sinds haar 23ste een<br />

miljoenenbedrijf dat containers bouwt. Recent is haar eerste boek uitgekomen ‘Mag ik meneer Kristel even spreken’. Nog voordat<br />

het boek uitkwam stond het in de top van Managementboek.nl. In het boek rekent Kristel af met alle vooroordelen waar ze elke<br />

dag mee te maken heeft. Niet iedere succesvolle ondernemer is man, blank en 46. Niet iedere vrouw heeft een hekel aan techniek,<br />

boekhouden en auto’s.<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong> 107

‘Mensen moeten zich zo<br />

veilig voelen dat ze durven<br />

experimenteren, durven spelen’<br />

108 SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong>

NIEUWE SAMENLEVING<br />

Beetje chaos creëert speelruimte<br />

voor persoonlijk en zakelijk succes<br />

De balans herstellen tussen orde en chaos is de volgende stap in de ontwikkeling van mensen en<br />

organisaties. Ondernemer, spreker en sparringpartner Peter Ros pleit in zijn nieuwe boek ‘Spelen!’ voor<br />

meer vertrouwen en een beetje chaos. Warorde noemt hij dat. De orde een beetje in de war brengen<br />

om speelruimte te creëren, zodat bijvoorbeeld medewerkers zelf nieuwe kansen kunnen ontdekken en<br />

benutten. Met heldere analyses, aansprekende voorbeelden en een positieve blik onderzoekt Ros de<br />

potentie van het onbekende. Zijn boek is niet zozeer een ode aan chaos als wel een liefdesbetuiging aan lef,<br />

kwetsbaarheid, serendipiteit en nieuwsgierigheid. Voor wie succesvol wil veranderen en innoveren.<br />

Peter Ros<br />

Tekst: Jacques Geluk | Fotografie: Ester Overmars<br />

“<br />

Ik kom door mijn werk bij verschillende<br />

bedrijven, organisaties en bijvoorbeeld<br />

onderwijs- en zorginstellingen. Ze willen<br />

zich allemaal aanpassen aan continue<br />

verandering en vernieuwing, maar<br />

op organisatie- en zeker persoonlijk niveau<br />

blijkt dat heel moeilijk te zijn. Dat komt<br />

doordat het gewoon niet in ons DNA zit dat<br />

verandering positief kan zijn. Fysiologisch<br />

gezien zijn mensen nog steeds jagers-verzamelaars,<br />

die verandering beschouwen als<br />

een bedreiging. Daarom trappen ze automatisch<br />

op de rem. Daar zijn ook de wetenschappers<br />

het over eens”, antwoordt Peter<br />

Ros op de vraag waarom hij ‘Spelen!’ heeft<br />

geschreven. “Bedrijven en organisaties die<br />

een bepaalde goede werkwijze of een succesvol<br />

product hebben ontwikkeld, proberen<br />

die over het algemeen met allerlei regels<br />

en procedures te beschermen en efficiënter<br />

te maken. Ze beseffen niet dat die beveiligingsmaatregelen<br />

het zetten van volgende<br />

stappen belemmeren en zo het ontdekken<br />

van nieuwe mogelijkheden verhinderen.”<br />

Het vertrekpunt van Peters boek is dan<br />

ook de constatering dat we chaos, zodra die<br />

zich voordoet, willen oplossen om verder te<br />

kunnen. “Orde en chaos, de Griekse mythologie<br />

staat er al vol van. In deze tijd vinden<br />

we steeds meer manieren om met behulp<br />

van regels en geavanceerde meettechnologie<br />

ordening aan te brengen. ‘Business intelligence’<br />

(BI) is daar ook onderdeel van.“ BI<br />

is te beschouwen als een waardevolle kerncompetentie,<br />

waarmee gegevens zijn om<br />

te zetten informatie. Organisaties kunnen<br />

daardoor adequater en slimmer werken en<br />

dat creëert concurrentievoordeel. Althans<br />

dat is het uitgangspunt. Peter: “Doordat we<br />

alsmaar de controle willen hebben, vergeten<br />

we nieuwe dingen te ontdekken. De balans<br />

tussen orde en chaos is een beetje verdwenen.<br />

Eigenlijk zou er, naast meer vertrouwen,<br />

wat meer chaos moeten zijn.” Dat<br />

woord chaos kan angstgevoelens opwekken.<br />

“Daarom heb ik de term warorde bedacht.<br />

De orde een beetje in de war brengen om<br />

ruimte te creëren om nieuwe perspectieven<br />

te vinden. Telkens als de orde in de war raakt,<br />

of dat nu in de natuur, binnen organisaties<br />

of in je persoonlijke omgeving is, ontstaat er<br />

uiteindelijk ‘vruchtbare grond’, waaruit iets<br />

moois kan groeien. Denk aan wat er gebeurt<br />

als een bos is afgebrand. Daar ontstaat een<br />

enorme diversiteit, die er anders niet geweest<br />

zou zijn. We herkennen dat soms als we<br />

beseffen dat de vervelende dingen die we<br />

hebben meegemaakt in ons leven, het startpunt<br />

kunnen zijn van prachtige nieuwe ontwikkelingen”,<br />

zegt Peter. “Mensen die bezig<br />

zijn met creatieve processen of creatie begrijpen<br />

vaak dat ze eerst door een moment van<br />

chaos heen moeten, voordat ze iets nieuws<br />

kunnen ontdekken en dat zo te ordenen dat<br />

ze er wat mee kunnen.”<br />

Die laatste gedachte trekt hij door naar<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong> 109

NIEUWE SAMENLEVING<br />

‘Verandering is<br />

urgent en kan<br />

bedreigend zijn,<br />

maar biedt vooral<br />

volop nieuwe kansen’<br />

bedrijven, instellingen én individuen. “Het<br />

is niet alleen een managementboek, ‘Spelen!’<br />

richt zich ook op de persoonlijke ontwikkeling.<br />

Veranderen is mijns inziens niet mogelijk<br />

zonder dat mensen snappen dat ze er zelf<br />

onderdeel van zijn. Ook moeten ze het nut<br />

ervan inzien. Desondanks zie ik nog steeds<br />

organisaties die veranderingen systematisch<br />

initiëren op organisatie- en niet op mensniveau<br />

en vervolgens falen. Dat is een van de<br />

redenen dit boek te schrijven.”<br />

SPELEN IS DE OUDSTE<br />

MANIER VAN LEREN<br />

De leiding van organisaties en bedrijven<br />

moet de richting aangeven en voorbeeldgedrag<br />

tonen. Het is echt noodzakelijk dat ze<br />

hun medewerkers de gelegenheid geven zelf<br />

met elkaar de route naar het einddoel uit te<br />

vogelen. Zij moeten de urgentie voor verandering<br />

op persoonlijk niveau voelen en<br />

begrijpen en in staat zijn hun functie autonoom<br />

uit te voeren. “Individuele creativiteit<br />

en volwassenheid van mensen worden alsmaar<br />

belangrijker binnen organisaties doordat<br />

de wereld zo snel verandert. We kunnen<br />

110<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong><br />

niet meer zeggen dat we iets over tien jaar<br />

gaan doen, of om met Fokke & Sukke te spreken:<br />

‘Cultuurverandering is volgende week<br />

donderdag om 12.30 uur’. Dat werkt niet<br />

meer.” Peter betoogt dat verandering niet<br />

alleen urgent en volgens sommigen bedreigend<br />

is, maar vooral ook heel veel nieuwe<br />

kansen biedt. “Je moet als leider bereid zijn<br />

die te onderzoeken en het risico te accepteren<br />

dat je kunt falen. Het is nodig dat je<br />

mensen zich zo veilig voelen dat ze durven<br />

experimenteren. Daarom praat ik liever<br />

over spelen. Niet alleen omdat ik in de<br />

speelgoedzaak van mijn ouders ben geboren,<br />

maar vooral omdat het de oudste manier<br />

van leren is. Spelenderwijs kun je binnen een<br />

goed en veilig speelveld veel meer mogelijkheden<br />

of nieuwe concepten ontdekken, zonder<br />

ernstig beschadigd te raken. Dat geldt<br />

zowel voor de organisatie als haar medewerkers.”<br />

Ook hier ziet Peter echter de neiging<br />

wat goed werkt te beschermen en de<br />

speelruimte te beperken. Dat komt volgens<br />

hem mede door het feit dat iedereen alles wil<br />

meten. Prestaties, omzet, groei mogen niet<br />

in gevaar komen. “<br />

Met z’n allen zijn we nu echter in een<br />

wereld beland, waarin we niet meer alleen<br />

over winst en groei praten, maar ook over<br />

nieuwe normen en waarden die minder<br />

meetbaar zijn en we opnieuw moeten uitvinden.<br />

Dat beseft niet iedereen. “Het gaat<br />

wat mij betreft ook om dingen als intuïtie,<br />

vertrouwen, liefde en serendipiteit. Termen<br />

waaraan de zakelijke wereld nog niet<br />

gewend is.” Verbeteren, veranderen en ontwikkelen<br />

kan alleen als er ruimte is om je veilig<br />

in te kunnen bewegen. Veel organisaties<br />

zeggen die ruimte te scheppen, stellen een<br />

budget beschikbaar, maar creëren geen veiligheid.<br />

De functioneringsgesprekken en<br />

kritieke prestatie-indicatoren (kpi’s) liggen<br />

als het ware alweer op de loer en daardoor<br />

gaat de ruimte weer op slot. Peter Ros: “Als<br />

je mensen wilt laten bewegen moet je bereid<br />

zijn veilige experimenteerplekken te faciliteren.<br />

Alleen dan ontstaat tegenwicht tegen de<br />

alles belemmerende (drang naar) ordening<br />

die een groot aantal organisaties nog steeds<br />

heeft. Niet verwonderlijk, want orde heeft<br />

vrijwel alle organisaties de afgelopen honderden<br />

jaren veel gebracht. Die dynamiek<br />

houdt nu echter verdere ontwikkeling tegen.<br />

EEN BEETJE IN DE WAR<br />

PRIKKELT<br />

Een belangrijke vraag is hoe je er binnen<br />

de organisatie voor kunt zorgen dat er<br />

net genoeg chaos ontstaat om mensen een<br />

beetje in de war te maken en te prikkelen,<br />

zodat ze met een veilig gevoel het onbekende<br />

gaan ontdekken. “Ik ben geen anarchist en<br />

niet tegen regels, maar die lokken wel nieuwe<br />

regels uit, net zoals bureaucratie zorgt voor<br />

nog meer bureaucratie. Als ik mensen vraag<br />

waarom hun bedrijf geen vooruitgang boekt<br />

en niet snel genoeg reageert, luidt het antwoord<br />

altijd dat ze vastzitten, er te veel regels<br />

zijn en te weinig tijd, doordat te vaak wordt<br />

vergaderd over onbelangrijke dingen. Er is<br />

geen ruimte om te bewegen, doordat ieder-

NIEUWE SAMENLEVING<br />

een de hele dag bezig is met de waan van de<br />

dag en het aflopen van allerlei procedures.”<br />

‘Spelen!’ begint met een kort gedeelte<br />

waarin Peter Ros de urgentie aangeeft van<br />

het bieden van een tegenwicht tegen de<br />

natuurlijke roep om orde. Onderwerpen die<br />

hij daarin behandelt zijn onder andere de<br />

snelheid waarmee de snelheid toeneemt, de<br />

angst voor verandering, regeldrift en comfort<br />

en crisis. Vervolgens presenteert hij<br />

vooral oplossingen en inzicht in waarom<br />

ordening verantwoordelijk is voor het wegregelen<br />

van menselijke eigenschappen, die<br />

juist in dit tijdperk zo belangrijk zijn. “Het<br />

zijn fantastische oeroude menselijke aspecten<br />

als vertrouwen, intuïtie, creativiteit, verbinding<br />

zoeken en nieuwsgierigheid die ons<br />

nog steeds vooruithelpen. Voor al die onderdelen<br />

bied ik in het boek een vorm aan, die<br />

als het ware aanraakbaar is voor iedereen en<br />

het mogelijk maakt ze aan te wakkeren binnen<br />

de organisatie.” Het grootste deel van het<br />

boek gaat dan ook over ruimte en tegelijk<br />

weerbaarheid creëren binnen de warorde,<br />

observeren, de essentie vinden, slapend en<br />

spelenderwijs leren, buiten je eigen gebaande<br />

paden en die van anderen denken, delen als<br />

het nieuwe hebben en natuurlijk over spelen<br />

en het speelveld. Te veel onderwerpen<br />

om hier op te noemen en zeer leesbaar en<br />

interessant voor zowel managers en CEO’s<br />

als medewerkers en andere belangstellenden.<br />

“Ik heb wel een speciaal hoofdstuk voor<br />

de leiding geschreven, want zij moeten (hun)<br />

mensen prikkelen en in deze tijd van ‘business<br />

intelligence’ ook kiezen voor ‘social<br />

intelligence’, zodat ze ook op ‘soft skills’ kunnen<br />

sturen. Ik geef argumenten waarom<br />

het vanuit de ratio en zakelijke overwegingen<br />

goed is zachte waarden als vertrouwen,<br />

bewegingsruimte en creativiteit een prominentere<br />

plaats te geven. Bovendien geef ik<br />

voorbeelden die laten zien waarom het een<br />

goed idee is geplande serendipiteit toe te passen<br />

en omstandigheden te creëren om het<br />

niet gezochte te vinden. De meeste ontdekkingen<br />

en uitvindingen zijn immers gedaan<br />

zonder dat er bewust naar is gezocht.” Ten<br />

slotte zegt Peter: “Nu robots en andere vormen<br />

van automatisering ons steeds meer<br />

repeterend, saai werk uit handen nemen, is<br />

het tijd dat mensen zich op hun menselijke<br />

aspecten richten en zich gaan onderscheiden<br />

van de machine. Nu moeten we de volgende<br />

stap in onze ontwikkeling maken. “<br />

Boek Peter Ros exclusief bij<br />

Speakers Academy ®<br />

info@speakersacademy.nl<br />

Peter Ros is mede-oprichter van Permanent Beta. Hij experimenteert dagelijks met nieuwe technologie en sociale vernieuwing. Als<br />

spreker en sparringpartner van bijvoorbeeld directies en bestuurders van bedrijven en instellingen deelt hij graag ideeën en inzichten<br />

over de toekomst van werk, gezondheidszorg, onderwijs, overheid en management. Zijn boek ‘Spelen!’, met als ondertitel ‘Ontketen<br />

creativiteit en innovatie’, komt medio februari <strong>2019</strong> uit bij uitgeverij Business Contact (ISBN 9789047012085).<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong> 111

Lauren Walters<br />

Tekst en fotografie: Jacques Geluk<br />

112 SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong>

BEVEILIGING EN BEGELEIDING<br />

‘Mijn betaalmiddel is een<br />

goede relatie met de artiest’<br />

Lauren Walters runt een beveiligingsbedrijf en samen met een partner een onderneming die op dit moment<br />

dertien artiesten volledig ontzorgt, onder wie Justin Bieber en onze eigen Glennis Grace. Lauren heeft zijn<br />

eigen filosofieën over de proactieve wijze waarop dat het beste kan gebeuren. Het waarom is naast het wat en<br />

hoe heel belangrijk. Hetzelfde geldt voor het delen van kernwaarden en overtuigingen met artiesten, andere<br />

zakelijke klanten en lokale partners. “Pas als dat overeenkomt volgt de volgende stap en hebben we het in een<br />

tweede gesprek met de artiesten over hun muziek en wat zij willen bereiken.” Passie en doelen en een goede<br />

relatie met ons, daarom draait het: “My currency is relationship.”<br />

‘We willen<br />

ons ervan<br />

verzekeren dat<br />

we bedreigingen<br />

signaleren<br />

voordat ze<br />

plaatsvinden’’<br />

Het is een warme oktoberdag.<br />

Lauren Walters is in Nederland<br />

om hier de Whitney<br />

Houston Tribute van zangeres<br />

Glennis Grace te begeleiden<br />

en beveiligen. Niet de eerste keer, eerder<br />

heeft hij hetzelfde gedaan voor zijn 24-jarige<br />

landgenoot Justin Bieber. In zijn geboorteland<br />

Canada heeft hij een opleiding voor<br />

wetshandhaving gevolgd bij de Royal Canadian<br />

Mounted Police. “Daar was veel aandacht<br />

voor leiderschap, een noodzakelijke<br />

eigenschap bij politiewerk. Toch besloot ik<br />

tot een carrièreverandering en als professioneel<br />

beveiligingsadviseur verder te gaan.”<br />

De sympathieke Lauren vertelt dat hij vijftien<br />

jaar geleden het bedrijf Secure Logistics<br />

heeft opgericht, dat adviseert over beveiliging<br />

en onder anderen CEO’s, bedrijfsmanagers<br />

en artiesten op geavanceerde wijze<br />

beschermt tegen alle denkbare gevaren.<br />

Daaronder vallen ook het vervoer van de<br />

cliënten en de overige onderdelen van het<br />

logistieke proces. “Wij lopen voorop doordat<br />

we aan elk aspect van hun veiligheid<br />

aandacht besteden. Klanten kunnen bij één<br />

loket terecht voor alles. Met een partner uit<br />

Los Angeles run ik Invisible Management,<br />

een op zichzelf staand, maar complementair<br />

bedrijf dat zich vooral richt op artiesten, die<br />

we als hun agent een totaalpakket bieden.”<br />

Invisible Management is niet te vinden<br />

op internet. “Wij willen onzichtbaar zijn en<br />

juist onze artiesten zichtbaar maken door<br />

hen te steunen en de structuur te geven die<br />

ze nodig hebben. Dit talenten komt niet per<br />

se naar ons toe. Wij gaan naar buiten, praten<br />

met verschillende partijen en schuimen<br />

internet af om hen te vinden. Als we zeker<br />

weten dat zij getalenteerd zijn benaderen we<br />

deze artiesten en begint onze relatie met een<br />

gesprek, waarin we volledige transparantie<br />

nastreven. Tijdens die conversatie kunnen<br />

we vaststellen of zij dezelfde waarden en<br />

overtuigen hebben als wij en bepalen of we<br />

willen samenwerken. Als alles gecontroleerd<br />

en in balans is volgt een volgend gesprek,<br />

waarin we praten over hun muziek en doelen.<br />

Dat laatste is belangrijk, want er zijn<br />

doelen waarmee we hen niet kunnen helpen.<br />

Het is goed als dat tevoren duidelijk is.”<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong> 113

BEVEILIGING EN BEGELEIDING<br />

‘Alleen gepassioneerde mensen kunnen<br />

uitstekende service bieden, anders is wat<br />

zij doen gewoon een baan’<br />

PERSOONLIJKE AANPAK<br />

De artiesten die Lauren en zijn mensen<br />

vertegenwoordigen komen bijvoorbeeld uit<br />

Nederland en het Caraïbisch gebied, maar<br />

voornamelijk uit Noord-Amerika. “In veel<br />

andere landen is de taalbarrière een uitdaging<br />

en daar is een ander serviceniveau voor<br />

nodig. Artiestenmanagement vraagt een<br />

persoonlijke aanpak, waarbij de band met<br />

de musici honderd procent moet zijn. Mijn<br />

betaalmiddel is een goede relatie.” Dat betekent<br />

dat hij ook te maken krijgt met stemmingswisselingen<br />

van ‘zijn’ artiesten. “Alle<br />

musici zijn soms onvoorspelbaar, maar het<br />

is aan ons consistent te blijven in de kwaliteit<br />

die we leveren en onze dienstverlening<br />

en helder te blijven communiceren. Dat is<br />

de realiteit en als je praat over doelen, betekenis<br />

en wat je tegenwoordig ‘purpose &<br />

design’ noemt, ook ons leidende principe,<br />

baken en aandachtspunt. Natuurlijk weifelen<br />

ook wij dagelijks, voelen we ons niet<br />

altijd kampioenen en zijn we niet altijd blij<br />

met de omstandigheden, maar als we een<br />

focuspunt hebben nemen we onze tijd, verzekeren<br />

we ons er opnieuw van dat talent,<br />

doel en overtuiging aanwezig zijn. Dan kunnen<br />

we in elke omstandigheid werken en alle<br />

moeilijke situaties aan.”<br />

KERNWAARDEN<br />

Lauren weet dat opereren in verschillende<br />

landen betekent dat je moet geven en<br />

nemen, maar hij wil er altijd zeker van zijn<br />

dat de mensen en organisaties waarmee zijn<br />

114<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong><br />

bedrijven samenwerken dezelfde kernwaarden<br />

hanteren. “Organisaties bepalen hun<br />

kernwaarden niet per land. Google hanteert<br />

geen andere normen in Irak dan in Canada.<br />

Die zijn universeel.” Deze voorwaarde houdt<br />

wel in dat het overal ter wereld vinden van<br />

dienstverleners die daaraan voldoen – en<br />

bovendien tweetalig en transparant zijn<br />

en begrijpen wat wij doen – enorm moeilijk<br />

is. Secure Logistics verzorgt wereldwijd<br />

de beveiliging van Justin Bieber, dus ook in<br />

Nederland. “Dan gaat het niet alleen om zijn<br />

optredens, we maken het ook mogelijk dat<br />

hij veilig wat kan drinken en eten in de stad.<br />

Dus zoeken we restaurants uit, praten we met<br />

bedrijfsleiders, regelen we het vervoer en<br />

zorgen we ervoor dat alle bewegingen goed<br />

zijn georkestreerd en de hele operatie naadloos<br />

verloopt. Dat is de enige manier waarop<br />

we onze klant – net als overal ter wereld – van<br />

een goed en consistent serviceniveau kunnen<br />

verzekeren. In Nederland hebben wij in<br />

het Lifestyle Management Agency The Class<br />

Company van Irene Avogadri een partner<br />

gevonden die ons kan helpen bij het voldoen<br />

aan de behoeften van onze cliënten. ‘Highfive’,<br />

want dit bureau kent de lokale omstandigheden<br />

goed en voelt aan wat we willen.”<br />

LEIDERSCHAP<br />

De artiesten krijgen overal waar ze naartoe<br />

gaan begeleiding. Beveiliging is daarvan<br />

een onderdeel. De stafleden van Lauren<br />

en zijn partner zijn zo getraind dat ze doen<br />

wat zij doen en moeten dezelfde mentaliteit<br />

hebben. Dat geldt ook voor de specialisten<br />

die zij inhuren in de steden waar de optredens<br />

plaatshebben. “Als onze eigen staf niet<br />

naar een bepaalde bestemming kan gaan of<br />

we de juiste mensen niet hebben, besteden<br />

we dat deel uit.” Lauren: “Er zijn cliënten die<br />

willen dat wij persoonlijk meegaan, want er<br />

kunnen altijd complicaties zijn wanneer je<br />

reist met artiesten van die statuur. In moeilijke<br />

situaties nemen we daar verantwoordelijkheid<br />

voor door zelf aanwezig te zijn<br />

en leiderschap te tonen, op zo’n manier dat<br />

iedereen weet dat zaken worden geregeld.<br />

Voor mezelf heeft dat ook een zeer positieve<br />

bijkomstigheid, want ik krijg daardoor de<br />

kans de wereld te zien. Pas nog hebben we<br />

een tournee met artiesten gedaan in Australië<br />

en Nieuw-Zeeland. Dat was geweldig.<br />

In januari <strong>2019</strong> gaan we naar Azië voor een<br />

tournee van artiesten van Def Jam Recordings,<br />

die al drie keer is uitverkocht en misschien<br />

een ‘encore’ krijgt.”<br />

UNIEKE BENADERING<br />

De benadering van Secure Logistics en<br />

Invisible Management lijkt uniek. Dat is ook<br />

zo volgens Lauren Walters. “Onze filosofie<br />

onderscheidt zich nogal van die van andere<br />

management- én beveiligingsondernemingen.<br />

Vooral in de beveiligingswereld positioneren<br />

veel bedrijven zich reactief. Wij zijn<br />

daarentegen heel proactief in onze benadering<br />

en willen ons ervan verzekeren dat we<br />

bedreigingen signaleren voordat ze plaatsvinden.<br />

Dat betekent dat we onze zorgen<br />

evalueren en verwerken in een plan of bedreigingsbeoordeling<br />

voor de cliënt, waarna we

de maatregelen kunnen nemen waaraan zij<br />

behoefte hebben. Proactieve beveiliging is<br />

noodzakelijk om efficiënt te kunnen zijn,<br />

dat is nu – zeker sinds 9/11 – harder nodig<br />

dan ooit tevoren.” In andere woorden zegt<br />

hij: “Een zakelijke collega vroeg onlangs wat<br />

het verschil is tussen wat wij doen en andere<br />

organisaties. Ik legde uit dat mijn filosofieën<br />

anders zijn. Het begint met hoe we wat doen,<br />

maar de belangrijkste component is waarom<br />

en daar heeft bijna niemand het over. Passie<br />

en doelgerichtheid, dat is waarom we het<br />

doen. Als je dat niet doet, doe je het maar<br />

half. Daarom zoeken we naar mensen die dat<br />

begrijpen en er helemaal voor willen gaan.<br />

Een 9-tot-5-mentaliteit past niet bij ons.”<br />

Lauren komt nog even terug op een andere<br />

component die hij gedurende het gesprek<br />

geregeld benoemt: overtuiging. “Die staat<br />

voorop. Door zijn overtuigingen en concepten<br />

beschouw ik Martin Luther King nog<br />

altijd als een van mijn grootste mentoren.<br />

Hij was misschien niet de beste spreker en<br />

had niet de beste strategieën als het ging om<br />

burgerrechten, maar wel charisma en geloof<br />

en altijd een connectie met zijn toehoorders.<br />

Hij kreeg mensen in beweging door hen te<br />

verbinden. Als bedrijven dezelfde filosofie<br />

omarmen en toepassen is er geen limiet<br />

aan wat ze kunnen.” Hij noemt Apple als een<br />

bedrijf dat daar extreem goed in is. “Apple<br />

wil de beste producten maken voor zijn<br />

doelgroep, waarmee de binding zo hecht is<br />

dat mensen om vijf uur ’s morgens in de rij<br />

gaan staan op de nieuwste smartphone op te<br />

halen, ook al weten ze dat ze hetzelfde apparaat<br />

twee weken later ook kunnen kopen.”<br />

TOEKOMST<br />

Lauren Walters verwacht dat technologie<br />

net zoals in elke organisatie ook in<br />

zijn branche een steeds grotere rol zal spelen.<br />

“Die moet je omarmen om niet achter<br />

te lopen. Belangrijk is een balans tussen<br />

technologie en één-op-één-communicatie,<br />

want het gevoel raken van mensen is de<br />

ruggengraat van elke organisatie. Dat geldt<br />

zeker ook voor ons. Toch ontbreekt die relatiecomponent<br />

nogal eens bij andere bedrijven<br />

in de dienstverlenende sector. Bij de<br />

receptie van een hotel in Nederland waar<br />

ik wilde inchecken was niemand aanwezig.<br />

Ik moest mijn creditcard invoeren, waarna<br />

ik automatisch een kamersleutel kreeg,<br />

waarna ik naar boven kon gaan. Elk menselijk<br />

contact ontbrak, terwijl het zo belangrijk<br />

is wat te kunnen vragen, zeker in een<br />

vreemd land, bijvoorbeeld aan iemand die<br />

uit persoonlijke overtuiging een restaurant<br />

of bar kan aanbevelen. Dat geeft een<br />

vertrouwd gevoel. Ik denk dat komende<br />

generaties op dit gebied wat gaan missen.<br />

Ze moeten terug naar de basis. Bovendien<br />

kunnen alleen gepassioneerde mensen uitstekende<br />

service bieden, anders is wat zij<br />

doen gewoon een baan. Daarom staat voor<br />

mij dienstverlening op een deskundige,<br />

niet-traditionele manier voorop en altijd<br />

met elegantie, gratie en passie.”<br />

Boek Lauren Walters bij<br />

Speakers Academy ®<br />

info@speakersacademy.nl<br />

Lauren Walters is een Canadese ondernemer die het beveiligingsbedrijf Secure Logistics runt en samen met een partner het<br />

aanvullende bedrijf Invisible Management, een speciale onderneming die artiesten volledig ontzorgt. Ook in Nederland hebben zij<br />

concertseries van Justin Bieber en Glennis Grace begeleid en beveiligd.<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong> 115

5 survivaltips voor op de werkvloer<br />

Herold Dat<br />

1<br />

STEL DOELEN<br />

Door te onderzoeken wat je niet wil, ontdek<br />

wat je wel wil. Zet daarmee voor jezelf 2<br />

een stip op de horizon. Vertaal dit in een<br />

helder en concreet doel en bedenk daarbij<br />

de weg waarlangs je naar het doel toe<br />

gaat bewegen. Dit geeft richting en daagt<br />

uit. Houd je vervolgens altijd vast aan het<br />

bedachte proces, manage daarbij je eigen<br />

prestaties om te komen tot het beoogde<br />

resultaat.<br />

3<br />

WERK MET PASSIE<br />

Doe wat je leuk vindt en waar je energie van krijgt,<br />

dat zorgt voor een lekkere spanning. Zoek balans<br />

door je successen met anderen te delen, vergeet<br />

daarbij je fouten niet. Ben zelfverzekerd en zoek de<br />

grens van arrogantie op. Weet welke dingen jij tegen<br />

jezelf zegt om controle en grip te houden op diverse<br />

situaties.<br />

5<br />

CREËER HOUVAST<br />

Neem regelmatig afstand, om voor overzicht te zorgen en bekijk daarbij<br />

de situatie vanaf meerdere invalshoeken. Zoek een sparringpartner<br />

om dubbel zo hard te groeien. Gebruik een positieve mindset om<br />

zelfverzekerd over te komen en pak je eigen rol in een gesprek. Durf je<br />

vast te bijten in de door jou uit te voeren werkzaamheden.<br />

Na mijn deelname aan Robinson in<br />

2017, besloot ik op de boot terug naar de<br />

bewoonde wereld om mijn persoonlijke<br />

bagage, topsport-, Defensie- en<br />

Expeditie ervaringen te gaan delen<br />

in mijn lezing: “Yes het regent… it’s all<br />

about mindset!” Sinds mijn avontuur<br />

op de Filipijnen krijg veelvuldig de<br />

vraag hoe het mij daar lukte om rust<br />

te bewaren. Dat leek ogenschijnlijk<br />

op TV zo, maar niets is minder waar,<br />

ik ben namelijk meer dan Robinson<br />

116<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong><br />

alleen. In onze 24/7 maatschappij<br />

is het jezelf staande houden niet<br />

vanzelfsprekend, ons oeroude stress<br />

systeem is niet ingesteld op de huidige<br />

tijdsgeest. Daardoor staat onze<br />

mentale belasting en belastbaarheid<br />

veelvuldig onder spanning. In het<br />

kader van duurzame inzetbaarheid<br />

en vitaliteit vertel ik daarom over ons<br />

drie-laags brein en de wijze waarop we<br />

ons zelf voor de gek houden. In mijn<br />

lezing geef ik je praktische handvatten<br />

GA VOOR DE TOP<br />

Weet hoe jouw ultieme te leveren prestatie eruitziet<br />

door dit regelmatig te visualiseren. Maak daarbij<br />

gebruik van al je zintuigen en zorg ervoor dat<br />

het jou in gedachte altijd lukt. Train de daarvoor<br />

benodigde vaardigheden en bedenk jezelf wat<br />

je gaat doen als het moeilijk wordt. Wordt geen<br />

tobber door op het hellende vlak te blijven, maar<br />

maak bij een te stijle helling een omgaande<br />

beweging en wordt daardoor een topper.<br />

4<br />

MAAK EEN BASECAMP<br />

Plaats zaken in perspectief en bedenk dat<br />

elke beslissing zo goed is als de gebruikte<br />

argumenten. Verken en verleg je grenzen,<br />

vergeet ze daarna niet te bewaken anders<br />

wordt het grenzeloos. Denk in systemen, eis je<br />

plaats op en zorg dat halen en brengen daarbij<br />

in balans is.<br />

hoe jij de baas<br />

kunt<br />

blijven<br />

over je eigen<br />

gedachten<br />

en<br />

emoties om zo de balans te<br />

herstellen, vast te houden en daarmee<br />

jou stressniveau te reduceren.<br />

Boek Herold Dat exclusief bij<br />

Speakers Academy ®<br />

© COPYRIGHT CLEARED<br />

info@speakersacademy.nl

© MARJOLIJN LAMME<br />

SPOTLIGHT ON<br />

Stefan Verhoeven<br />

Stefan Verhoeven is een bevlogen<br />

spreker, gedreven 'people<br />

manager' en succesvolle zakelijke<br />

transformatieleider met<br />

ruim 25 jaar ervaring in internationale<br />

marketing- en salesfuncties binnen<br />

Esso, Philips en Miele. Met gevoel voor<br />

humor biedt hij concrete handvatten om<br />

mensen in (grote of kleinere) organisaties in<br />

beweging te zetten.<br />

De rode draad in de carrière van Stefan<br />

is het aanpassen van organisaties op veranderingen<br />

in de markt. Ze kunnen niet alleen<br />

sneller en goedkoper, maar ook duurzamer<br />

opereren als deze aanpassingen worden<br />

gedragen door de medewerkers. In zijn<br />

lezingen betrekt Stefan het publiek graag<br />

actief bij zijn verhaal.<br />

Dit doet hij op verschillende manieren en<br />

al dan niet met gebruikmaking van digitale<br />

hulpmiddelen. Daarmee stemt hij zijn presentatie<br />

op een zeer natuurlijke en toegankelijke<br />

wijze af op uw bedrijf of sector.<br />

Stefan spreekt uitsluitend over onderwerpen<br />

waarbij hij kan teruggrijpen naar<br />

persoonlijke ervaringen. Hij belicht met<br />

passie en relativeringsvermogen zijn talrijke<br />

successen, maar schroomt niet zijn<br />

tegenslagen en 'missers' breed uit te meten<br />

om zijn publiek voor vergelijkbare fouten<br />

te behoeden.<br />

DE ONDERWERPEN<br />

WAAROVER STEFAN<br />

SPREEKT ZIJN:<br />

• Business en organisatorische<br />

transformaties<br />

• Circulaire economie<br />

• Diversiteit en Inclusie<br />

Bij het onderwerp ‘transformatie‘ vertelt<br />

Stefan over zijn aanpak en successen<br />

bij zowel Philips als Miele, maar ook over<br />

de tegenslagen en de onvermijdelijke weerstand<br />

tegen fundamentele veranderingen.<br />

Tijdens talrijke presentaties bij bedrijven<br />

(ABN AMRO, ASML, Volvo, Olympus, MS<br />

Amslin), (onderwijs-)instellingen (RUG,<br />

Nyenrode, NVDO) en tijdens beurzen<br />

(WebWinkel Vakdagen, 'Supply Chain Innovations')<br />

bewijst Stefan al zijn toegevoegde<br />

waarde aan een zeer uiteenlopend publiek.<br />

Bij het thema ‘circulaire economie’ presenteert<br />

Stefan een aantal aansprekende<br />

(business)cases.<br />

Met name de ervaringen met het ontwikkelen<br />

van nieuwe businessmodellen (voor<br />

bijvoorbeeld Miele wasautomaten), gericht<br />

op de maatschappelijke trend 'van bezit naar<br />

gebruik', bieden concrete handvatten voor<br />

professionals van zowel binnen als buiten de<br />

elektronica-branche.<br />

Gender-diversiteit op de werkvloer krijgt<br />

(terecht) steeds meer aandacht. Niet zo verwonderlijk,<br />

want uit onderzoek blijkt dat<br />

bedrijven met meer (gender)diversiteit in<br />

de top betere resultaten laten zien.<br />

Bovendien sluit het beleid van deze bedrijven<br />

beter aan bij een diverse samenleving,<br />

is de wisselwerking tussen bestuurders beter<br />

en de sfeer in het bedrijf beter.<br />

Als winnaar van de 2013 Work4Women<br />

Award geeft Stefan graag een aantal concrete<br />

en breed toepasbare lessen voor het voeren<br />

een succesvol(ler) diversiteitsbeleid.<br />

Boek Stefan Verhoeven exclusief bij<br />

Speakers Academy ®<br />

info@speakersacademy.nl<br />

Stefan Verhoeven is een bevlogen spreker, gedreven 'people manager' en succesvol<br />

business leider met 25 jaar ervaring in internationale marketing- en salesfuncties<br />

binnen Esso, Philips en Miele. Met gevoel voor humor biedt hij concrete handvatten<br />

om mensen in (grote of kleinere) organisaties in beweging te zetten. De rode draad<br />

in de carrière van Stefan wordt gevormd door het aanpassen van organisaties op de<br />

veranderende eisen van de markt.<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong> 117

Boud Van Rompay<br />

Fotografie: Hydrex NV<br />

118<br />

Boud Van Rompay is oprichter en CEO van Hydrex en zusterbedrijf Subsea Industries. Als pionier<br />

in onderwaterherstellingstechnologieën heeft Boud heel wat complexe procedures ontwikkeld en<br />

gepatenteerd die nu in algemeen gebruik zijn. Toen hij zag hoe slecht de waterkwaliteit en de meeste<br />

scheepsrompen eraan toe waren door toedoen van de traditionele verf- en ‘antifouling’-systemen,<br />

heeft hij Ecospeed ontwikkeld, een niet-toxisch, niet-vervuilend coatingsysteem voor scheepsrompen.<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong>

SCHEEPSREINIGING EN MILIEU<br />

Eerste niet-toxisch coatingsysteem<br />

voor scheepsrompen<br />

houdt oceanen schoon<br />

Boud Van Rompay heeft zijn<br />

rechtenstudies opgegeven om<br />

grotten te gaan verkennen, erin<br />

te duiken en bergbeklimmer te<br />

worden. Tijdens deze ontdekkingstochten<br />

komt hij tot een doorbraak in<br />

grotexploratie en legt hij de basis voor een<br />

toekomst in onderwatertechnologie. Gedurende<br />

zijn carrière hebben Bouds nieuwsgierigheid,<br />

vindingrijkheid, creativiteit en<br />

zin voor onderzoek – eigenschappen die al<br />

vanop jeugdige leeftijd in zijn bloed zitten –<br />

geleid tot een reeks uitvindingen, ontwikkelingen<br />

en patenten.<br />

In 1970 begint Boud te werken als commerciële<br />

duiker in Antwerpen. Hij voert<br />

onder water onderhouds- en herstellingswerken<br />

uit aan schepen. Hij is geschokt<br />

door de gigantische watervervuiling die<br />

sedimenten van schepen en in het bijzonder<br />

de ‘antifouling’-verfsystemen op scheepsrompen<br />

veroorzaken. Hierdoor veranderen<br />

de havens langzaam in dode zones en gaan<br />

havens, oceanen en waterwegen een onleefbare<br />

toekomst tegemoet. Alles wat Boud<br />

sindsdien heeft gedaan, zowel als persoon als<br />

op zakelijk vlak, is gedreven door zijn affiniteit<br />

met water. “We mogen niet vergeten<br />

dat het grootste deel van de aarde bestaat uit<br />

water en een aanzienlijk deel van dit water<br />

op een of andere manier vervuild is. Zoals<br />

meestal het geval is, zijn wij als mens verantwoordelijk<br />

voor deze situatie. We zijn dan<br />

ook als enige soort in staat om het probleem<br />

op te lossen.”<br />

“De maritieme sector zal zich moeten<br />

aanpassen”, zegt Boud. “Men zal moeten<br />

afstappen van het bestaande businessmodel<br />

waarbij scheepseigenaars om de paar jaar de<br />

verf op hun schip volledig moeten vervangen.<br />

Dit is niet enkel ontzettend kostbaar<br />

voor hen zelf, maar ook voor het milieu. Het<br />

is belangrijk dat we als industrie onze schouders<br />

zetten onder duurzame scheepvaart. We<br />

moeten verhinderen dat giftige chemicaliën<br />

in de waterkolom blijven terechtkomen.”<br />

‘We halen het<br />

vervuilde slib<br />

weg zonder het<br />

te verspreiden’<br />

‘ZO MIN MOGELIJK NAAR<br />

EEN DROOGDOK’<br />

Boud richt in 1974 Hydrex op, met als<br />

doel ‘Schone rivieren, zeeën en oceanen’. De<br />

intentie was en is een maximale expertise<br />

over water op te bouwen om de doelstelling<br />

van schone oceanen te kunnen bereiken. De<br />

naam Hydrex is afgeleid van hydro- (water)<br />

en ex- (expertise). Hydrex wil schepen in de<br />

vaart houden en zo min mogelijk naar een<br />

droogdok sturen om onnodige kosten en<br />

vertraging te vermijden. “Veel tijd, geld en<br />

moeite kunnen uitgespaard worden door ‘insitu’-werk.<br />

Hydrex’ scala van diensten omvat<br />

niet alleen inspecties van het onderwaterschip<br />

en alle bijhorende onderhouds- of<br />

schoonmaakwerken, maar ook omvangrijke<br />

en complexe herstellingen of vervangingen<br />

van externe onderwaterapparatuur. Herstellingswerken<br />

aan boegschroeven, propellers,<br />

roeren, schroefasafdichtingen, door aanvaringen<br />

of corrosie beschadigde scheepsrompen<br />

en alle andere onderwaterwerken<br />

worden uitgevoerd door professionele teams<br />

die getraind en gekwalificeerd zijn om complexe<br />

technische taken ter plekke en onder<br />

water uit te voeren. Hydrex werkt nauw<br />

samen met scheepseigenaars en -managers<br />

en gebruikt enkel technieken die mede goedgekeurd<br />

werden door de belangrijkste classificatiemaatschappijen.”<br />

Sinds zijn ontstaan heeft Hydrex een<br />

vooraanstaande rol gespeeld bij alle<br />

belangrijke technologische ontwikkelingen<br />

in de sector en is het bedrijf geregeld in<br />

de prijzen gevallen met zijn cofferdamprincipe,<br />

een techniek die nu bekend staat<br />

als de ‘mobdock’-technologie, waarbij<br />

‘mobdock’ een afkorting is van mobiel<br />

mini-droogdok. Hydrex geniet grote<br />

bekendheid met deze technologie waarbij<br />

dezelfde condities gecreëerd worden als in<br />

een droogdok, terwijl het schip ter plaatse<br />

kan blijven. Daardoor kan de eigenaar het<br />

interval tussen twee dokbeurten verlengen<br />

en komaf maken met het tijdverlies en de<br />

kosten die met dokken gepaard gaan. Het<br />

hoofdkwartier van Hydrex is gevestigd in de<br />

Antwerpse haven. Sindsdien zijn kantoren<br />

geopend in Nederland, de Verenigde Staten<br />

en Spanje. Als deel van de Hydrex groep<br />

kunnen ze de kostbare kennis en ervaring<br />

aanwenden die het hoofdkantoor sinds 1974<br />

heeft opgebouwd in de scheepvaart en op de<br />

offshore markt.”<br />

TOEKOMSTIGE PROJECTEN<br />

“R&D is altijd een belangrijk deel<br />

geweest van het succes van Hydrex en<br />

zal dit in de toekomst ook blijven”, zegt<br />

Boud. “We luisteren naar wat onze klanten<br />

nodig hebben en als we hen niet kunnen<br />

helpen met de bestaande technieken en<br />

technologieën zoeken we nieuwe manieren<br />

om het probleem op te lossen. Dit was al zo<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong> 119

SCHEEPSREINIGING EN MILIEU<br />

toen we in 1979 de eerste geprefabriceerde<br />

cofferdam voor snelle, permanente<br />

scheepsrompherstellingen hebben<br />

ontwikkeld en het is nog steeds zo 40 jaar<br />

later.” Een goed voorbeeld hiervan zijn de<br />

getijdenturbines waar Boud mee bezig is.<br />

“Je kan naar het stroomprobleem blijven<br />

staren of je kan de handen uit de mouwen<br />

steken en op zoek gaan naar een oplossing<br />

die er niet alleen op papier goed uitziet, maar<br />

in de praktijk overeind blijft. Zo zijn we tot<br />

een bijzonder goed werkend prototype<br />

gekomen.”<br />

Ook het wereldwijde probleem van zwaar<br />

vervuilde sedimenten in havens en rivieren is<br />

de afgelopen jaren niet aan Bouds aandacht<br />

ontsnapt. Met de bestaande baggermethodes<br />

is het onbegonnen werk deze te proberen<br />

op te schonen. “Om die reden heb ik een<br />

revolutionair nieuwe technologie bedacht<br />

en gepatenteerd die toelaat om te baggeren<br />

zonder turbiditeit (troebelheid) en zonder<br />

dilutie. We halen het vervuilde slib weg<br />

zonder het te verspreiden. Er gaat niets verloren,<br />

wat deze techniek veel kostenefficiënter<br />

en milieuvriendelijker maakt dan tot nu<br />

toe voor mogelijk werd gehouden. Een werkend<br />

model van deze technologie is beschikbaar<br />

voor demonstraties.” Een van de meest<br />

recente projecten waar Boud en Hydrex mee<br />

bezig zijn, is een industriële schoonmaakmethode<br />

voor schepen. Deze technologie maakt<br />

het mogelijk om oppervlaktes van 100.000<br />

m² per uur te reinigen zonder dat het schip in<br />

droogdok moet. Nieuwe uitvindingen worden<br />

meestal eerst getest op de Hydrex-terreinen<br />

of in een van de vele havens vlak bij<br />

het hoofdkantoor. “Dat is voor ons de ideale<br />

manier om onze R&D-ontwikkelingen in de<br />

praktijk om te zetten. Bovendien zijn er concrete<br />

plannen om de test-faciliteiten aanzienlijk<br />

te vergroten.”<br />

NOOD AAN NIET-<br />

TOXISCH SYSTEEM<br />

In 1983 richt Boud Subsea Industries<br />

op als zusterbedrijf van Hydrex om<br />

een lijn van onderwater romp- en<br />

schroefreinigingsapparatuur te ontwikkelen.<br />

Later is hier een lijn van niet-toxische<br />

coatingsystemen voor de scheepvaart en de<br />

offshore industrie bijgekomen.<br />

Nadat hij heeft gezien wat ‘antifouling’-<br />

120<br />

SPEAKERS <strong>ACADEMY</strong>® MAGAZINE <strong>2019</strong><br />

verven met biocide teweegbrengen, vindt<br />

Boud dat er sterke nood is aan een niettoxisch<br />

en economisch haalbaar systeem.<br />

Daarom beslist hij hiervoor een methode<br />

te onderzoeken en ontwikkelen. “Onze coatingsystemen<br />

zijn 100 procent non-toxisch<br />

en vormen op geen enkel moment een<br />

bedreiging voor de waterkwaliteit of het<br />

maritieme milieu: noch tijdens het aanbrengen,<br />

noch tijdens het onderhoud.”<br />

Ecospeed komt in 2002 op de markt. Na<br />

meer dan tien jaar testen introduceert het<br />

bedrijf in 2010 Ecoshield als bescherming<br />

tegen cavitatie en corrosie op roeren. In<br />

2014 volgt de introductie van Ecolock, een<br />

coating die is ontworpen om offshore schepen<br />

en installaties decennialang te beschermen<br />

zonder dat deze in droogdok hoeven.<br />

De laatste twee toevoegingen zijn Ecofix, een<br />

superieur vulmiddel om cavitatieschade te<br />

herstellen en Ecolast, een ultraviolette lichtbestendige<br />

coating die zijn kleur behoudt.<br />

Beide producten zijn in 2016 op de markt<br />

gebracht.<br />

‘WHITE PAPERS’, ‘JOURNALS’<br />

EN ‘WHITE BOOK’<br />

In 2012 verschijnt het door Boud geschreven<br />

‘Surface Treated Composition White<br />

Book’. Dit witboek is het resultaat van een<br />

intensieve periode van onderzoek, gegevensverzameling<br />

en redactie. Het boek bundelt<br />

een reeks ‘white papers’, die eerder zijn verschenen<br />

in het Journal of Ship Hull Performance.<br />

Dit driemaandelijkse magazine is<br />

uitgegeven door Hydrex en bevat naast technische<br />

artikelen ook interviews met vooraanstaande<br />

opiniemakers uit de maritieme<br />

sector. “Het witboek beschrijft hoe onderwaterrompen<br />

van schepen beter tegen biologische<br />

aangroei zijn te beschermen dankzij<br />

een alternatieve, niet-toxische, kostenbesparende,<br />

milieuvriendelijke technologie. ‘Beter’<br />

omdat een gestandaardiseerde toepassing<br />

van deze technologie de kosten van maritiem<br />

transport enorm kan verminderen en<br />

tegelijkertijd de impact op het milieu door de<br />

scheepvaart aanzienlijk kan beperken.”<br />

Deze alternatieve technologie gaat ervan<br />

uit dat het mariene milieu moet worden<br />

beschermd en vrijgehouden van toxische<br />

chemicaliën die het water vervuilen en het<br />

Hydrex duiker tijdens een onderwateroperatie die<br />

ervoor zorgt dat een schip niet in droogdok hoeft<br />

Alle coatings van Subsea Industries kunnen onder<br />

water worden gereinigd zonder ze te beschadigen

SCHEEPSREINIGING EN MILIEU<br />

sediment verontreinigen, zodat de scheepvaart<br />

verder kan uitbreiden zonder het milieu<br />

te schaden of vernietigen. Het is immers een<br />

niet-toxische en bovendien zeer economische,<br />

oplossing. “Het witboek is verplichte<br />

lectuur voor iedereen die met de bescherming<br />

van onderwaterscheepsrompen te<br />

maken heeft, voor commerciële scheepvaart<br />

instaat of de impact van de scheepvaart op<br />

het milieu moet beperken”, vertelt Boud.<br />

“Scheepseigenaren, scheepsoperatoren, officieren,<br />

scheepsbouwkundigen, scheepsbouwers,<br />

de IMO (International Maritime<br />

Organisation), ambtenaren verantwoordelijk<br />

voor het behoud van een duurzaam<br />

maritiem milieu, beheerders van de marine<br />

en overheidsvloten, NGO’s, scheepswerven<br />

en iedereen die ook maar enige interesse<br />

heeft in of verantwoordelijk is voor een efficiënte<br />

en ecologisch verantwoorde werking<br />

van de scheepvaart.”<br />

WASBARE ROMPEN<br />

Scheepsrompen hebben bescherming<br />

nodig van een coating die snel en effectief te<br />

reinigen is zonder de coating te beschadigen.<br />

Bovendien dient dit systeem milieuveilig te<br />

zijn. De door Boud Van Rompay ontwikkelde<br />

coatingsystemen voldoen aan al deze<br />

eisen. “Op dit moment is er geen coating<br />

voor scheepsrompen op de markt waarop<br />

geen aangroei komt”, aldus Boud. “De enige<br />

manier om deze aangroei correct te verwijderen<br />

is door de romp schoon te maken.<br />

Onze coatingsystemen zijn speciaal ontworpen<br />

om gereinigd te worden zonder dat<br />

ze beschadigd worden. Dit laat de eigenaar<br />

toe de aangroei op zijn boot of schip perfect<br />

onder controle te houden doorheen de ganse<br />

levensduur van het schip.”<br />

Onderhoud van de romp gebeurt met<br />

unieke machines die eveneens ontwikkeld<br />

zijn door Boud en zijn bedrijf. Deze toestellen<br />

laten duikers toe alle aangroei te verwijderen<br />

en dit zowel op vlakke stukken als in<br />

de moeilijk te bereiken hoeken en nissen van<br />

de romp. Ecospeed en de andere coatings<br />

zijn even vlot te reinigen in droogdok. Dit<br />

gebeurt door middel van hogedruk water. In<br />

tegenstelling tot veel andere producten, blijft<br />

de coating volledig op de romp zitten tijdens<br />

dit proces en wordt enkel de aangroei verwijderd.<br />

“Verscheidene klanten hebben ons<br />

‘We moeten verhinderen dat<br />

giftige chemicaliën en zware<br />

metalen in het sediment en de<br />

voedselketen blijven terechtkomen’<br />

laten weten dat ze deze methode gebruiken<br />

om hun schepen te onderhouden. Ze laten<br />

een schip uit het water halen, reinigen met<br />

hogedrukspuiten en laten het weer te water<br />

binnen enkele uren. Dit heeft hen volgens<br />

eigen zeggen door de recente scheepsvaartcrisis<br />

geholpen.”<br />

Ook schepen die stilliggen voor langere<br />

periodes hebben veel baat van Ecospeed. Er<br />

wordt immers een waterdichte en ondoordringbare<br />

barrière gecreëerd om de romp<br />

heen. Ondanks de agressieve aard van sommige<br />

aangroei, zal er toch geen schade toegebracht<br />

worden aan het staal. De harde<br />

aangroei is niet in staat de coating te penetreren<br />

of beschadigen. “De ongewenste verspreiding<br />

van ‘bio-fouling’ wordt volledige<br />

vermeden door het onderwateronderhoud<br />

van onze coatings. De ideale frequente van<br />

het reinigen wordt per geval berekend zodat<br />

geen opbouw van ‘macro-fouling’ kan ontstaan.<br />

Verschillende belangrijke havens,<br />

waaronder Rotterdam, hebben voor onze<br />

systemen een uitzondering gemaakt in hun<br />

verbod op het onder water schoonmaken<br />

van scheepsrompen.”<br />

ALLE BELANGRIJKE<br />

PROBLEMEN OPGELOST<br />

Volgens Boud is het in wezen zeer eenvoudig.<br />

“We hebben een oplossing gevonden<br />

voor de belangrijkste problemen in<br />

de scheepvaart, vooral op het gebied van<br />

scheepsrompperformantie en -bescherming.<br />

We konden dit doen dankzij een<br />

combinatie van milieuvriendelijke coatingsystemen<br />

en een diepgaande kennis van<br />

onderwateronderhoud. We hebben de ruwheid<br />

en dus ook de weerstand van scheepsrompen<br />

geoptimaliseerd. Als gevolg hiervan<br />

is het mogelijk brandstofbesparingen van<br />

meer dan 50 procent te verwezenlijken. Verder<br />

behoort het probleem van corrosie en<br />

cavitatie-erosie tot het verleden. Dankzij<br />

onze coatings zullen geen toxische anti-fouling<br />

emmissies meer plaatsvinden. Hetzelfde<br />

geldt voor de giftige partikels die verspreid<br />

worden tijdens de bestaande en continue<br />

cyclus van herschilderen, die wij doorbreken.<br />

Er zullen ook geen invasieve soorten<br />

meer geïmporteerd worden door vervuilde<br />

rompen. De kost en tijd van elk droogdokbezoek<br />

zal aanzienlijk verminderen, evenals de<br />

nieuwbouwkost van elk schip. En ten slotte<br />

hebben we ervoor gezorgd dat de bescherming<br />

van de romp van ijsgaande schepen<br />

behouden blijft, ook na jarenlange impact<br />

met dikke lagen ijs.”<br />

CONCLUSIE<br />

“De laatste tien jaar is men zich meer en<br />