28.03.2019 Views

Nr. 3 - 2018

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

<strong>Nr</strong>. 3 - <strong>2018</strong><br />

GEZONDHEIDSMAGAZINE<br />

ALLERGIE:<br />

de ellende<br />

van de lente<br />

Hoe voorkom je suikerziekte?<br />

Wat doe je aan RUGKLACHTEN?<br />

Depressie deskundig aanpakken<br />

zonder verslavende middelen<br />

SANA nr 63<br />

1


-<br />

-<br />

Bestellen?<br />

www.nutribell.be<br />

COLOFON<br />

I-SANA MAGAZINE<br />

Web-en Gezondheidsmagazine<br />

Uitgeverij:ADVIES MEDIA vzw<br />

info@isana.be<br />

www.isana.be<br />

Redactieadres:<br />

Wegvoeringstraat 66a<br />

B-9230 Wetteren<br />

redactie@isana.be<br />

Uitgave:<br />

Tweemaandelijks elektronisch<br />

nummer<br />

Verantwoordelijk uitgever:<br />

Monique Kmita<br />

Gedelegeerd bestuurder:<br />

Danny Zeegers<br />

Verantwoordelijke marketing,<br />

promotie en advertenties België:<br />

peter.adviesmedia@gmail.com<br />

Verantwoordelijke regie Nederland:<br />

Kees Martens<br />

Hoofdredacteur:<br />

Jan van Bercken<br />

2 SANA nr 63 SANA nr 63 3<br />

Art-Director:<br />

Ellen Drenth<br />

Artistiek advies:<br />

Alvin Bamps<br />

Documentatie & secretariaat:<br />

Klaudia Pauwels<br />

Abonnementen:<br />

Losse nummers : € 3,20<br />

Jaarabonnement: € 24,95<br />

Copyright <strong>2018</strong><br />

Alle in de advertenties en redactionele<br />

stukken opgenomen gegevens, alsook foto’s<br />

door derden aangeleverd, vallen onder<br />

verantwoordelijkheid van het betrokken bedrijf,<br />

instelling of dienst die aanlevert aan Advies<br />

Media vzw. Voor de juistheid, de aard en de<br />

rechten van die gegevens kan de uitgever niet<br />

aansprakelijk worden gesteld. Advertenties<br />

kunnen zonder enige motivering worden<br />

geweigerd.<br />

Niets uit deze uitgave mag worden<br />

verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt, door<br />

middel van druk, fotokopie of welke andere<br />

wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke<br />

toestemming van de uitgever. De inhoud<br />

(teksten en advertenties) van I-sana is geen<br />

medisch advies en kan een consult bij een<br />

arts niet vervangen. Bij medische problemen<br />

of twijfel moet altijd een geneesheer worden<br />

geraadpleegd.<br />

i-sana een uitgave<br />

van Advies Media<br />

De voedselmaffia heeft<br />

weer toegeslagen: In<br />

België bedorven vlees<br />

dat scheikundig bewerkt<br />

en gekleurd werd om het er weer<br />

vers te laten uitzien. Bedorven<br />

vlees dat een biostempel kreeg<br />

en in de reformbranche verkocht<br />

werd. Het merkwaardigste<br />

van al is dat hoewel leven en<br />

gezondheid ermee gemoeid zijn,<br />

de consument erg rustig blijft bij<br />

dit financiële pokerspel met het<br />

welzijn van de maatschappij als<br />

inzet. En... we blijven in onze<br />

zetel zitten kijken als naar een<br />

soort buitenaards verschijnsel,<br />

entertainment van een merkwaardige<br />

beschaving die we<br />

niet tot de onze willen rekenen.<br />

Integendeel, voor sommigen is<br />

dit een dankbare gelegenheid om<br />

de waardeloosheid van gezonde<br />

voeding en het gesjacher van<br />

de biobelangen aan te tonen.<br />

De „gezonde beweging” die als<br />

tegenwaarde van de scheikundige<br />

landbouw en voedselindustrie<br />

startte in de jaren zestig en<br />

hoofdzakelijk gesteund was<br />

op idealisme functioneert<br />

niet meer. De vraag naar<br />

gezond voedsel werd dermate<br />

groot dat ook hier methodes<br />

van de klassieke economie<br />

moesten worden toegepast:<br />

grootschaligheid, moderne<br />

bewaarsystemen, verslapte<br />

controles. Terwijl nochtans vast<br />

staat dat de onkruidverdelger<br />

Nitrofen, aangetroffen in grote<br />

partijen biobrood, beschuit en<br />

graanproducten in Duitsland,<br />

Voorwoord<br />

Voedselschandalen<br />

kankerverwekkend is,<br />

genetische schade aanricht, het<br />

immuunsysteem ondermijnt, een<br />

zenuwvergif is, in het minste geval<br />

chlooracné en hersenschade<br />

kan veroorzaken en uiteindelijk<br />

even schadelijk is als de stoffen<br />

die in Seveso zijn vrijgekomen<br />

en dezelfde ruïne aanrichten als<br />

Round-up, waar nu zoveel om<br />

te doen is. Van alle schandalen<br />

die recent zijn losgebroken is de<br />

laksheid en de onverschilligheid<br />

het grootste gevaar dat ons<br />

bedreigt. En wie dreigt er opnieuw<br />

het grootste slachtoffer te worden:<br />

de mensen en de kinderen<br />

plus de kleine kwekers die met<br />

weinig geld tevreden moeten<br />

zijn, afhankelijk zijn van machtige<br />

ketens en belangengroepen.<br />

Waar het geld de belangrijkste<br />

factor wordt, moet wantrouwen<br />

regeren, zelfs tegenover de<br />

beste bedoelingen, want is<br />

vertrouwen goed, controle is altijd<br />

beter en dat is ook zo voor onze<br />

gezondheid. Het toont ook aan<br />

dat de bio-landbouw in gevaar<br />

is, het slachtoffer is geworden<br />

van zijn eigen succes: de vraag<br />

naar gezonde producten stijgt, de<br />

aantrekkingskracht van bedrog<br />

en onzorgvuldigheid neemt toe.<br />

We zijn gemakkelijk tevreden als<br />

het op onze gezondheid aankomt.<br />

Eerst wordt geld verdiend door<br />

bedrog in de voeding en nadien<br />

met de kankerlobby. Zullen we het<br />

ooit leren?<br />

Jan van Bercken<br />

Hoofdredacteur


12<br />

NHOUD<br />

06<br />

16<br />

18<br />

06Allergie: de ellende van de lente<br />

12Hoe vermijd je suikerziekte?<br />

16 Nierstenen:<br />

Veel drinken helpt!<br />

30Hoeveel uur moeten we slapen?<br />

Reuma genezen met ontzurend<br />

34dieet<br />

Depressie deskundig aanpakken<br />

38zonder verslavende middelen<br />

24 30<br />

28<br />

18Hoe blijft je haar mooi en gezond?<br />

Wie aan sport doet, wordt gezond<br />

24ouder<br />

Heilzame planten en hun<br />

42toepassing<br />

Lekker gezond koken met<br />

44groentenkok Dominique Vreven<br />

38<br />

28Mishandel je huid niet in de zomer<br />

46Groene vingers van Ivo Pauwels<br />

34<br />

4 SANA nr 63 SANA nr 63 5


Verzorg je darmen om<br />

overgevoeligheid te verhelpen<br />

ALLERGIE:<br />

de ellende<br />

van de lente<br />

Velen zien met angst de lente aankomen.<br />

Wat voor velen het mooiste<br />

seizoen van het jaar is na een nare<br />

winter, kan een marteling zijn. Ieder<br />

jaar begint de ellende opnieuw.<br />

Niezen, hoesten, kortademigheid.<br />

Vele vormen<br />

Allergie kan de vreemdste vormen<br />

aannemen en aangezien er heel<br />

wat allergiepatiënten zijn, zijn er<br />

ook vele vormen: jeuken, krabben,<br />

niezen, hoesten, naar adem snakken,<br />

rode vlekken in het aangezicht<br />

of op het hele lichaam, puistjes,<br />

diarree, lopende neus, buikpijn... er<br />

is haast geen mens meer die helemaal<br />

geen last heeft van allergische<br />

reacties. Die reacties kunnen erg<br />

uiteenlopend zijn, terwijl de allergenen<br />

dat ook kunnen zijn. Allergieën<br />

komen niet alleen in de lente of de<br />

zomer voor, ze zijn geen privilege<br />

meer van mensen die op het platteland<br />

de geur van vers gemaaid<br />

gras, stuivende hooikorrels of pollen<br />

meer kunnen verdragen. Ook<br />

in de huiskamer, zelfs bij de meest<br />

hygiënische personen kunnen allergieën<br />

de kop opsteken. Van langsom<br />

meer jonge mensen worden<br />

er het slachtoffer van, terwijl de<br />

oudere generatie van boven de vijftig<br />

nog enigszins gespaard wordt.<br />

De vervuilde lucht op straat, de<br />

industriële vervuiling van de lucht,<br />

allerhande toevoegingen aan voeding,<br />

kleurstoffen en bewaarmiddelen<br />

in alles wat we koken en eten,<br />

smaakversterkers, of zelfs kleurstoffen<br />

in kleding, in verven voor<br />

de woning, oplosmiddelen in houten<br />

panelen, bestrijdingsmiddelen in<br />

meubelen enz... het is niet altijd<br />

erg milieuvriendelijk en ook niet<br />

altijd even lief voor onze gezondheid.<br />

Ons lichaam verzet zich. Het<br />

bouwt verdedigingsstoffen op tegen<br />

Ooit last gehad van allergie? Dan weet je wel hoe<br />

vervelend dit kan zijn. Allergologen waarschuwen<br />

er voor dat als de vervuiling van milieu en voeding<br />

zo doorgaat en het ongebreideld inenten van jonge<br />

kinderen zo verder doorgedreven wordt, over tien jaar iedereen<br />

in ons land allergisch zal zijn aan een of ander product.<br />

Het is trouwens intussen een aparte specialiteit geworden in<br />

de geneeskunde, wat wijst op de omvang van het probleem.<br />

En allergie is niet enkel een kwestie van niezen. Het is een<br />

hyperreactie van het lichaam op allerlei stoffen die het in<br />

overdreven mate als gevaarlijk begint te beschouwen. Wat<br />

doe je er aan?<br />

6 SANA nr 63 SANA nr 63 7


wat het als schadelijke indringers<br />

ervaart. Het is niet gemakkelijk met<br />

deze problemen te leven, je wordt<br />

er continu mee geconfronteerd. Je<br />

bent wel niet de enige, maar toch is<br />

het geen plezierige ervaring, steeds<br />

met jeukende huid, of een gesloten<br />

of lopende neus te worden geconfronteerd.<br />

En toch moet je niet bij<br />

de pakken gaan zitten.<br />

Hoe herken je dat?<br />

Symptomen van een allergie kunnen<br />

erg verschillend zijn: rode<br />

ogen, een lopende neus, rode<br />

vlekken, hoofdpijn, buikpijn, astma<br />

enz... Soms hebben sommige<br />

mensen er geen erg in dat ze een<br />

allergisch probleem hebben, omdat<br />

ze vaak denken dat allergie zich<br />

beperkt tot de huid en de luchtwegen.<br />

Maar ook hoofdpijn, het zich<br />

minder goed voelen, kan te maken<br />

hebben met een allergische reactie.<br />

Het kan zelfs te maken hebben met<br />

het soort voedsel dat je af en toe<br />

gebruikt. Daarom is het van belang<br />

alles nauwkeurig te noteren, zodat<br />

je later kan nagaan in welke soortgelijke<br />

situaties je dezelfde verschijnselen<br />

hebt ondervonden. Het<br />

is bovendien een goede hulp voor<br />

de arts om een doeltreffende en<br />

volledige behandeling in te zetten.<br />

Het enige dat helpt, is zoveel<br />

mogelijk de allergenen vermijden.<br />

Allergieën zijn niet erfelijk, maar de<br />

aanleg misschien wel. Men merkt<br />

vaak dat in dezelfde familie verschillende<br />

leden er last van hebben<br />

en hun kinderen op hun beurt<br />

hetzelfde meemaken. Ouderen<br />

zijn er min of meer van gespaard,<br />

omdat tijdens hun puberteit minder<br />

allergene stoffen in de omgeving<br />

terecht kwamen en hun lymfocyten<br />

met minder vreemde eiwitten<br />

in contact kwamen dan de jeugd<br />

van vandaag. De jeugd is wat dat<br />

betreft niet erg bevoordeligd.<br />

Het milieu is drastisch veranderd.<br />

Bovendien reageert het immuunsysteem<br />

van jongeren veel allerter.<br />

Ook stress en negatieve emoties<br />

kunnen een allergische reactie uitlokken:<br />

problemen in het beroep of<br />

emotionele problemen in het gezin.<br />

Heb je een zwak immuunsysteem<br />

en een gevoelige ziel, dan kunnen<br />

die twee het best met elkaar<br />

vinden, maar jij bent er wel het<br />

slachtoffer van.<br />

Lopende neus<br />

Je bent er best mee gediend als<br />

je allergie veroorzakende stoffen<br />

zoveel mogelijk vermijdt. Maar<br />

natuurlijk kan je intussen ook je<br />

immuunsysteem versterken en de<br />

reacties van je lichaam tot juiste<br />

proporties proberen te herleiden.<br />

Dat doe je in de eerste plaats<br />

door je lichaam gezond te houden.<br />

Roken is taboe, voor iedereen die<br />

allergisch is, zelfs al kan je ogenschijnlijk<br />

goed de rook verdragen.<br />

Zorg voor voldoende vitamine C in<br />

de voeding en slik minder medicijnen.<br />

Grijp niet om de haverklap<br />

naar geneesmiddelen, hoofdpijnmiddelen,<br />

spijsverteringsmiddelen<br />

synthetische vitamines. Hou het<br />

bij het goede oude systeem: eet<br />

gezond, drink gezond en voldoende,<br />

rust voldoende en neem op<br />

tijd ontspanning. Spuit zo weinig<br />

mogelijk middelen in de neus die<br />

het neusslijmvlies irriteren. Wie erg<br />

veel last heeft van pollen, zal minder<br />

last ondervinden aan zee of in<br />

het gebergte boven de boomgrens.<br />

Uiteraard moet je in het pollenseizoen<br />

de vensters zoveel mogelijk<br />

gesloten houden als je allergisch<br />

bent, ook ‘s nachts. Was je haren<br />

in deze periode vooral ‘s avonds,<br />

zodat je een pollenvrije nacht kan<br />

hebben, want overdag hechten de<br />

pollen die in de lucht zweven zich<br />

gemakkelijk aan de haren. Trek<br />

‘s nachts nachtkleding aan die niet<br />

buiten is geweest, of slaap zonder<br />

kleding nadat je eerst hebt<br />

gedoucht. Lakens mogen natuurlijk<br />

niet aan de lucht buiten zijn<br />

gedroogd, maar in de droogkast<br />

waarbij de circulatielucht wordt<br />

gefilterd.<br />

Steeds meer kinderen<br />

Allergologen waarschuwen er voor<br />

dat steeds meer kinderen het<br />

slachtoffer worden van allergie.<br />

Te snel vast voedsel, te weinig of<br />

helemaal geen borstvoeding en te<br />

snel en te veel inentingen kunnen<br />

het immuunsysteem zodanig<br />

op de proef stellen dat het helemaal<br />

ontregeld geraakt. Kinderen<br />

van wie de ouders roken, zijn veel<br />

gevoeliger voor allergie. Stadskinderen<br />

en kinderen in industriegebieden<br />

lopen eveneens groter<br />

gevaar, omdat men vastgesteld<br />

heeft dat allergenen zich vastzetten<br />

op roetdeeltjes van uitlaat van<br />

8 SANA nr 63 SANA nr 63 9


dieselmotoren. In een omgeving<br />

van veel zwaar verkeer zijn er dus<br />

altijd meer patiënten met allergie.<br />

Veel kinderen hebben tegenwoordig<br />

last van lopende neus. In het begin<br />

verloopt de allergie als een gewone<br />

neusverkoudheid: niezen, waterige<br />

afscheiding uit de neus, verstopte<br />

neus met gezwollen slijmvliezen.<br />

De eerste drie dagen zijn bij een<br />

verkoudheid altijd het ergste, maar<br />

bij een allergie blijft het probleem<br />

continu voortduren. Als in het voorjaar<br />

een kind blijft sukkelen met<br />

een neusverkoudheid, moet je toch<br />

altijd bedacht zijn op allergie en is<br />

een bezoek aan de arts gerechtvaardigd,<br />

vooral omdat op jonge<br />

leeftijd een desensibiliseringskuur<br />

zinvol is en meestal goed helpt.<br />

Laat het niet tot astma komen<br />

Hooikoorts is eigenlijk niet gevaarlijk,<br />

maar wel erg hinderlijk.<br />

Toch moet het probleem worden<br />

verzorgd, omdat anders sinusitis<br />

of zelfs astma kan optreden. Eén<br />

op drie patiënten wordt er het<br />

slachtoffer van. Het is van belang<br />

te weten voor voor welke stoffen<br />

ze precies gevoelig zijn, ook voedsel.<br />

Varkensvlees, melk, kaas en<br />

eieren, naast pinda’s, aardbeien<br />

en tomaten, haver, rogge, chocolade,<br />

cola, koffie, scheikundige<br />

toevoegsels aan eten, kleurstoffen<br />

en bewaarmiddelen, bieren, wijn,<br />

kunnen voor allergische ongemakken<br />

zorgen. Men kan best noteren<br />

wanneer men wat eet en dan zal<br />

men gauw genoeg ontdekken op<br />

welke stof men allergisch reageert.<br />

’s Voormiddags is de concentratie<br />

van pollen het grootst.<br />

- Ga op vakantie in pollenarme<br />

streken: de bergen en de zee zijn<br />

best<br />

- Vermijd rook, pas geverfde lokalen<br />

- Wees voorzichtig met dierlijke<br />

eiwitten: varkensvlees, charcuterie,<br />

melk en harde kaassoorten<br />

- Vermijd stress en sterke emoties<br />

- Noten, bananen, perziken,<br />

aardbeien, druiven en tomaten<br />

zijn vruchten die meest histamine<br />

bevatten. Zij kunnen een aanval<br />

versterken<br />

- Verhoog je vitamine C gehalte<br />

door meer vruchten te eten<br />

- Zorg er voor dat je huis altijd<br />

kraaknetjes is. Op die manier<br />

voorkom je best narigheid en<br />

zal je de aanvallen fel kunnen<br />

verminderen.<br />

- Verzorg je darmen en gebruik een<br />

goed probioticum, bijvoorbeeld<br />

Allobiose van Fytobell.<br />

Wat is goed?<br />

• Verblijf aan zee<br />

• Verblijf op een hoogte boven de<br />

1000 meter<br />

• Niet roken<br />

• Gezond eten<br />

• Regelmatig huis schrobben<br />

• Lucht filteren met airco<br />

• Vitamine C<br />

• Borstvoeding voor baby’s<br />

• Weinig inentingen<br />

Wat is nadelig?<br />

• Geen borstvoeding geven aan<br />

baby’s<br />

• Te jonge kinderen te veel inenten<br />

• Te snel vast voedsel geven aan<br />

baby’s<br />

• Allergenen in de voeding<br />

• Kunstmatige producten in het<br />

voedsel<br />

• Vruchten die veel histamine<br />

bevatten<br />

• Vervuilde lucht, vooral dieselrook<br />

• Harde kaas<br />

• Biogene aminen in bieren en wijn<br />

• Stress en sterke emoties<br />

Jan van Bercken<br />

Allobiose is verkrijgbaar in de<br />

apotheek met cnk-bestelcode:<br />

2121-218 voor 50 capsules en met<br />

2121-226 voor de 100 capsules.<br />

Of vraag ernaar in de betere<br />

natuurwinkel.<br />

10 SANA nr 63 SANA nr 63 11<br />

www.<br />

Ook last in het pollenseizoen?<br />

Gedaan met het gesnotter!<br />

geeft weerstand tegen<br />

irritante allergenen en stof.<br />

.be<br />

Advertentie


Suiker, koffie en geraffineerde producten<br />

zijn onvriendelijk voor de pancreas<br />

Hoe vermijd je<br />

suikerziekte?<br />

De buikspeekselklier, pancreas of alvleesklier zijn verschillende<br />

benamingen voor een eerder kleine, maar<br />

daarom niet minder belangrijke klier die zich in de<br />

buik ter hoogte van de navel in het lichaam bevindt. Haar rol<br />

wordt vaak enkel met het ontstaan van suikerziekte verbonden,<br />

maar ze heeft een nog veel grotere functie dan velen<br />

zouden denken. Ze scheidt verschillende enzymen en hormonen<br />

af, waarvan insuline wel de bekendste is en die verantwoordelijk<br />

is voor de suikerstofwisseling in het lichaam.<br />

de pancreas afhankelijk. Als er<br />

wat hapert met de productie van<br />

insuline, ben je diabetespatiënt en<br />

dat kan je beter voorkomen dan<br />

genezen, want dikwijls worden deze<br />

patiënten afhankelijk van uitwendige<br />

toediening van insuline.<br />

In de symptomen van suikerziekte<br />

bestaat een grote variatie en er zijn<br />

zowel patiënten die een hypoglycemie<br />

als een hyperglycemie hebben,<br />

m.a.w. een tekort of een teveel aan<br />

bloedsuiker. In elk geval moeten<br />

deze patiënten de raad krijgen zo<br />

gezond en zo natuurlijk mogelijk te<br />

eten. Geraffineerde producten zijn<br />

niet het beste, voor niemand, maar<br />

zeker niet voor suikerpatiënten.<br />

Ze moeten wel zorgen voor een<br />

voeding die rijk is aan vitaminen en<br />

mineralen. Normaal zit dat uitgebreid<br />

in groenten en daarmee hebben<br />

ze doorgaans geen probleem,<br />

maar ook in vruchten en hiermee<br />

moeten ze voorzichtig zijn en hun<br />

behandelende arts om advies vragen,<br />

hoeveel ze van deze vruchten<br />

mogen eten en welke.<br />

Geen snel opneembare suikers<br />

Waar een patiënt die gezond wil<br />

blijven, of iemand die al last heeft<br />

met de pancreas beslist moet op<br />

letten, is het vermijden van snel<br />

opneembare suikers. Witte suiker,<br />

dextrose en glucose moeten worden<br />

vermeden. Daarentegen de suikers<br />

uit volkorenproducten, zetmeel<br />

in hun natuurlijke vorm en vruchtensuikers<br />

uit vruchten zijn daarentegen<br />

wel aan te bevelen voor wie<br />

nog gezond is en dat wil blijven.<br />

Als te weinig of geen insuline meer<br />

wordt afgescheiden in de eilandjes<br />

van Langerhans, dan krijg je te<br />

maken met suikerziekte of diabetes<br />

waarbij diabetisch coma uiteindelijk<br />

kan leiden tot de dood. Het is dus<br />

wel een heel belangrijk orgaan en<br />

we doen er goed aan er zorg voor<br />

te dragen. Een gezonde leefgewoonte<br />

is de beste manier om ook<br />

de pancreas gezond te houden.<br />

Selenium blijkt daarin van wezenlijk<br />

belang te zijn.<br />

Voorzichtig<br />

De pancreas heeft een belangrijke<br />

functie in ons lichaam.<br />

De hele suikerstofwisseling is van<br />

12 SANA nr 63 SANA nr 63 13


De beste zorgen uit de natuur!<br />

Uw online gezondheidsadviseur<br />

GEHEEL<br />

VERNIEUWDE SITE!<br />

www.boverte.com<br />

Advertentie<br />

Wie suikerziekte heeft, moet zich<br />

uiteraard wel aan zijn dieet en de<br />

adviezen van de arts houden.<br />

Traag opneembare suikers zijn gunstig<br />

voor de pancreas en voor de<br />

lever en uitstekende bronnen om<br />

glycogeen uit op te bouwen, wat<br />

opgeslagen wordt in de lever.<br />

Ook zure melkproducten zijn uitstekend<br />

voor de pancreas. Daarnaast<br />

zijn meerdere kleinere maaltijden<br />

verdeeld over de dag beter, dan<br />

een paar zeer zware maaltijden.<br />

Koffie kan je beter vermijden,<br />

omdat cafeïne de pancreas prikkelt.<br />

Die gaat meteen aan het werk<br />

en scheidt insuline af, omdat hij de<br />

prikkel van cafeïne niet kan onderscheiden<br />

van een aanbod van<br />

glycogeen uit de lever. Het gevolg<br />

is dat men zich na het drinken van<br />

koffie op den duur moe en flauw<br />

voelt, vanwege een tekort aan<br />

bloedsuiker. Koffie veroorzaakt dus<br />

een hypoglycemie.<br />

Selenium erg belangrijk<br />

Selenium heeft ook een belangrijke<br />

rol te spelen in de goede functie<br />

van de pancreas. Dit spoorelement<br />

kan je organisme beschermen<br />

tegen de gevreesde pancreatitis.<br />

Tarwekiemen zijn heel rijk aan<br />

selenium en bovendien hebben ze<br />

ook nog een beschermende functie<br />

voor de hartspier. Getoast brood en<br />

gerookte of gemarineerde vis is te<br />

mijden in verband met een verhoogd<br />

risico op ontsteking van de<br />

pancreas. Alcohol, vooral in grote<br />

hoeveelheden is enorm schadelijk<br />

voor de pancreas.<br />

Wie zijn pancreas gezond wil<br />

houden, schakelt best over op een<br />

zo natuurlijk mogelijk menu met<br />

veel vruchten en groenten, vermijd<br />

geraffineerde producten, eet bij<br />

het ontbijt tarwekiemen of neemt<br />

tarwekiemolie of tarwekiemoliecapsules<br />

en zorgt voor voldoende<br />

ontspanning en lichamelijke beweging.<br />

Vermijd stress en ook koffie.<br />

Op die manier blijft je buikspeekselklier<br />

gezond.<br />

Jos van Landuyt<br />

BOVERTE is een moderne internetwinkel.<br />

Eenvoudig, overzichtelijk, informatief, vriendelijk geprijsd<br />

en een goede service.<br />

U koopt bij Boverte omdat…<br />

• U toegang heeft tot een mooi assortiment van producten.<br />

• U boven de 50 euro geen verzendkosten betaalt.<br />

• U met korting op uw bestelling aankoopt.<br />

• De producten binnen 2 werkdagen bij u worden afgeleverd.<br />

• U gemakkelijke betalingsmogelijkheden heeft.<br />

• Onze winkel 365 dagen per jaar en 24 uur per dag geopend is.<br />

Daarnaast kunt u 7 dagen per week<br />

bij onze klantenservice terecht.<br />

• Wij garant staan voor een optimale service.<br />

• Wij u helder en duidelijk over<br />

de producten informeren<br />

via de website, per telefoon<br />

en via e-mail.<br />

14 SANA nr 63 e-mail: info@boverte.com - tel.: 00/31 (0)40 254 30 48 SANA nr 63 15


Citroenen lossen vaak nierstenen op<br />

Nierstenen:<br />

Veel drinken helpt!<br />

We drinken te weinig en toch weten we wel dat ons<br />

lichaam vocht nodig heeft om normaal te kunnen<br />

functioneren. Een van de gevaren bij hoge koorts<br />

en bij extreem hoge temperaturen, zoals die in<br />

zuiderse landen voorkomen, is uitdroging. Ook bij diarree is<br />

uitdroging een gevaar, waar vooral bij kleine kinderen erg<br />

moet op gelet worden. Vooral de bloedsomloop komt in het<br />

gedrang als de nieren hun werk niet kunnen voortzetten.<br />

We kunnen wel wekenlang zonder<br />

voedsel in leven blijven, maar we<br />

kunnen amper een paar dagen<br />

zonder water overleven.<br />

Toeristen die in de woestijn verdwaalden<br />

of pech hadden met hun<br />

voertuig hebben dat niet zelden<br />

met hun leven moeten bekopen.<br />

Net zoals een plant water nodig<br />

heeft om de voedingsstoffen uit de<br />

bodem te kunnen assimileren, zo<br />

heeft ook het menselijk lichaam<br />

water nodig om zijn stofwisseling<br />

te kunnen voltooien. Gifstoffen<br />

moeten worden verwijderd uit het<br />

lichaam door middel van water.<br />

Nu bevatten heel veel vruchten<br />

en groenten grote hoeveelheden<br />

water, maar de dagelijkse portie<br />

die we daarvan tot ons nemen, is<br />

veel te weinig om de nieren goed<br />

aan het werk te houden. Dus: meer<br />

drinken.<br />

Vrouwen zondigen meest<br />

Vooral vrouwen zondigen gemakkelijk<br />

tegen deze regel. Ze hebben<br />

steeds hetzelfde excuus: „Ik heb<br />

geen dorst.” Maar dorst is meestal<br />

geen criterium om uit te maken of<br />

men al dan niet voldoende vocht in<br />

het lichaam heeft. Het organisme<br />

schakelt over op een spaarprogramma.<br />

De urine wordt ingedikt,<br />

de nieren functioneren minder, de<br />

viscositeit van het bloed verandert<br />

en gaat over op een veiliger programma.<br />

Een groot nadeel hiervan<br />

is dat heel wat toxines, stofwisselingsgiften<br />

in het lichaam achter-<br />

blijven, terwijl ze eigenlijk door de<br />

nieren uit het bloed moeten worden<br />

weggefilterd. Per dag anderhalve<br />

liter tot twee liter water drinken<br />

buiten de maaltijden, is geen luxe,<br />

maar is pure noodzaak.<br />

Opgepast voor nierstenen<br />

Wie te weinig drinkt loopt niet<br />

alleen meer kans op een blaasontsteking,<br />

omdat op die manier<br />

bacteriën gemakkelijker in de blaas<br />

achterblijven, vanwege het feit dat<br />

ze niet tijdig kan worden schoon<br />

gespoeld. Men ziet dan ook heel<br />

vaak bij vrouwen en zelfs jonge<br />

meisjes steeds terugkerende blaasontstekingen.<br />

Maar ook voor de nieren is het<br />

absoluut nodig dat het lichaam over<br />

voldoende water beschikt, zelfs om<br />

de bloeddruk binnen normale waarden<br />

te houden, want daar spelen de<br />

nieren ook een belangrijke rol in.<br />

Wie zijn nieren goed wil laten<br />

functioneren moet twee liter water<br />

per dag drinken. Sommigen hebben<br />

zelfs meer nodig. Pijn in de rug<br />

heeft niet altijd met een slechte<br />

rug zelf, of met verkeerde houding<br />

of gebrek aan beweging te maken.<br />

De nieren kunnen er ook voor iets<br />

tussen zitten.<br />

Wie gemakkelijk het slachtoffer<br />

wordt van nierstenen is best gediend<br />

met een dieet dat oxaalzuurrijke<br />

voeding uitschakelt. Daarom<br />

kan je beter volgende producten<br />

vermijden: spinazie, rabarber,<br />

tomaten, en ook kaas, enz...<br />

Een citroenkuur helpt ook tegen<br />

nierstenen. Eén tot tweemaal per<br />

week het sap van een vijftal citroenen<br />

uitdrinken, helpt nierstenen<br />

voorkomen. Citroensap lost urinezuur<br />

op en verhindert het ontstaan<br />

van stenen. Als je niet zo erg houdt<br />

van citroen, dan kan je in de plaats<br />

daarvan ook met sinaasappelsap<br />

proberen, maar dan moet je wel<br />

meer dan een liter drinken. Het<br />

smaakt minder zuur, maar het heeft<br />

ook wel een gunstig effect.<br />

Maar in elk geval moet je veel drinken,<br />

daar zijn de nieren erg gelukkig<br />

mee en het is ook goed voor je<br />

hele gezondheid.<br />

Je nieren kunnen trouwens ook<br />

altijd een extra steuntje gebruiken.<br />

Denk daarbij aan Orthoren van<br />

Fytobell, op basis van guldenroede,<br />

heermoes, blaaswier en berk.<br />

Jos van Landuyt<br />

16 SANA nr 63 SANA nr 63 17


Hoe blijft je haar<br />

mooi en gezond?<br />

Vertrouw je op je spiegelbeeld? Ben je toe aan<br />

een nieuwe haarsnit? Zal je een ander kleurtje<br />

kiezen? Eigenlijk is dat allemaal bijzaak, want<br />

gezond haar is het voornaamste. Want mooi<br />

stevig haar is ook functie van een goede gezondheid.<br />

Hoewel haar dood materiaal is dat uit<br />

keratine bestaat, groeit het toch enkel prima als de gezondheid<br />

helemaal in orde is. Als er vitale stoffen in het lichaam<br />

ontbreken, vertaalt zich dat ook in de schoonheid en de vitaliteit<br />

van het haar. En wie houdt niet van mooi haar? Je kan<br />

er jaren jonger uitzien als je haar goed verzorgd is.<br />

Rita was fier op haar mooie haar.<br />

Als kind had ze altijd heel dik en<br />

volumineus haar gehad, dat spontaan<br />

begon te krullen. Nu ze de<br />

dertig voorbij is, hadden de krullen<br />

plaats gemaakt voor mooi golvend<br />

haar, met een zijdeachtige glans.<br />

Velen in de familie en haar kennissenkring<br />

benijdden haar vanwege<br />

haar prachtig haar. Ze liet het af<br />

en toe groeien omdat verandering<br />

toch wel prettig is. Het hing dan los<br />

over de schouders en als ze stapte<br />

wuifde het haar achterna.<br />

Haar moeder had haar niet zonder<br />

reden „prinsesje” genoemd. Om<br />

jaloers van te zijn en dat waren er<br />

ook velen. Tot... het haar op de uiteinden<br />

begon te splitsen. Ze knipte<br />

de punten bij, maar een vriendin<br />

waarschuwde haar dat niet te doen,<br />

omdat het probleem telkens zou<br />

terugkeren en dat gebeurde ook.<br />

Toen schroeide ze de uiteinden<br />

dicht, maar het werd van kwaad<br />

tot erger. Elke morgen als ze zich<br />

uitgebreid kamde, kreeg ze honderden<br />

haren in de kam en de borstel,<br />

Mooier worden door goede haarverzorging<br />

het werd echt erger. Ze begon zich<br />

zorgen te maken, maar dat waren<br />

niet de enige zorgen. Ook op<br />

het werk had ze grote problemen.<br />

De firma verkeerde in financiële<br />

moeilijkheden nadat er een bestuurswissel<br />

had plaats gevonden<br />

en ze vreesde dat ze weldra zonder<br />

baan zou zitten. Dat zou een ramp<br />

worden, aangezien zij en haar man<br />

het geld broodnodig hadden, er<br />

moest nog meer dan vijftien jaar<br />

een huis worden afbetaald. En dan<br />

nu het haar... hele klissen kreeg<br />

ze in de kam. Ze probeerde allerlei<br />

shampoos, waste het haar op de<br />

duur tweemaal per dag.<br />

Het werd vettiger, ze<br />

kreeg het niet netjes<br />

meer, tot het haar<br />

met plakken losliet.<br />

Ze kreeg kringvormige<br />

kale plekken. Voor een<br />

vrouw een drama, voor<br />

Rita een catastofe, want<br />

ze was altijd zo fier<br />

geweest op haar mooie<br />

haar. Daarop ging ze<br />

naar de dokter... waar<br />

ze te horen kreeg dat<br />

ze leed aan alopecia<br />

areata, een ingewikkelde<br />

naam voor „kringvormige<br />

haaruitval”. En<br />

de oorzaak? Ongetwijfeld<br />

stress. De dokter<br />

schreef vitamines voor,<br />

ze moest anders gaan eten en zich<br />

vooral minder zorgen maken. En<br />

langzaam kwam het haar terug.<br />

Er zijn natuurlijk vele oorzaken<br />

van haaruitval: stress, medicijnen,<br />

chemotherapie en ernstige ziekten.<br />

Maar het is steeds een verschijnsel<br />

van een inwendige oorzaak of van<br />

mishandeling van de hoofdhuid met<br />

agressieve producten. Het vraagt<br />

altijd om een goede diagnose om<br />

het probleem adequaat aan te pakken,<br />

want met een lelijke haardos<br />

wil niemand rondlopen.<br />

Mooi zijn<br />

Mooi haar is ook in zekere mate het<br />

resultaat van onze levenswijze, en<br />

er zijn zelfs artsen die uit de toestand<br />

van het haar heel wat kunnen<br />

afleiden in verband met onze<br />

gezondheidstoestand. Als het haar<br />

ziek is, dof en moeilijk te verzorgen,<br />

moet men zich altijd afvragen<br />

of er elders in het<br />

lichaam niet iets verkeerd<br />

gaat. Met andere<br />

woorden: hou je haar<br />

gezond, van binnen-uit<br />

en je bent helemaal<br />

gezond.<br />

Bepaalde vergiften<br />

hebben een rechtstreekse<br />

invloed op het<br />

haar. Iedereen weet<br />

wel dat bij vergiftigingen<br />

met arsenicum, dit<br />

toxische product zeer<br />

lang in de haren kan<br />

worden terug gevonden<br />

en dat bij een<br />

gerechtelijk onderzoek<br />

ook een expertise van<br />

het haar zal plaatsvinden.<br />

Niet moeilijk<br />

om begrijpen dus, dat patiënten die<br />

bepaalde medicijnen moeten slikken<br />

zoals tranquilisers en hormonen,<br />

uiteindelijk moeilijk te verzorgen<br />

haar krijgen. Naarmate hun<br />

gezondheidstoestand verbetert, zal<br />

ook het uitzicht van het haar verbeteren.<br />

Patiënten die griep hebben<br />

18 SANA nr 63 SANA nr 63 19


Pas op voor agressieve wasmiddelen<br />

en te snel drogen<br />

doorgemaakt, weten ook dat hun<br />

haar nadien gemakkelijker uitvalt<br />

en dat ze zich geen zorgen hoeven<br />

te maken, want dat na een paar<br />

weken de situatie weer helemaal<br />

voor mekaar is.<br />

Er zijn nog andere ziekten waar<br />

haaruitval een frequent gevolg van<br />

is: tyfus en paratyfus, leverziekten,<br />

hormonale storingen. Ook tijdens<br />

de zwangerschap is het haar van<br />

een vrouw moeilijk in model te<br />

houden en niet gemakkelijk te verzorgen.<br />

Elke vrouw weet dat.<br />

Niet te veel shampoo<br />

Ook goede shampoos bevatten<br />

reinigingsmiddelen die bij overdreven<br />

gebruik schadelijk zijn voor<br />

de haren. Door te veel en te vaak<br />

shampoo te gebruiken wordt het<br />

haar bros, splitst en breekt gemakkelijk.<br />

Een fout die haast iedereen maakt<br />

is: de shampoo recht uit de fles op<br />

de hand en dan in het haar wrijven.<br />

Zoiets ruïneert je haar. Shampoos<br />

zijn veel te geconcentreerd om ze<br />

rechtstreeks op het haar te wrijven,<br />

zelfs de goede. Het is niet voldoende<br />

het haar eerst nat te maken en<br />

dan de shampoo erop. Neen, het is<br />

nodig de shampoo eerst te verdunnen,<br />

eventueel in een maatbeker,<br />

en pas dan de verdunde shampoo<br />

over het haar te verdelen en met<br />

de wasbeurt te beginnen.<br />

Je moet natuurlijk altijd eerst het<br />

haar goed nat maken, bij voorkeur<br />

met niet te heet water. Lauwwarm<br />

is best om het haar te wassen.<br />

De shampoo moet er na de<br />

wasbeurt ook goed worden<br />

uitgespoeld. Dat gebeurt best<br />

onder de douche, of althans met de<br />

douchesproeier. Geen te heet, noch<br />

te koud water.<br />

Eventueel kan je het wel deppen<br />

met een katoenen handdoek en<br />

de katoen-sponzen handdoek dan<br />

een vijftal minuten op het haar te<br />

laten als een soort tulband. Vooral<br />

als het haar nat is, is het nog meer<br />

kwetsbaar. Begin niet meteen te<br />

creperen, in model te leggen, op te<br />

kammen of verwoed te borstelen.<br />

Je krijgt zeker een triest resultaat.<br />

De grootste zonden tegen een<br />

mooie haardos, gebeuren ook bij<br />

het drogen. Vandaar dat velen<br />

graag snel droog haar hebben en<br />

dat karwei toevertrouwen aan een<br />

zeer hete en bijzonder snelle föhn.<br />

Een ruïne voor het haar!<br />

Daardoor wordt het haar snel uitgedroogd.<br />

De hitte op zichzelf is<br />

nog niet het ergste, behalve als je<br />

de droger te dicht bij het haar en<br />

te lang op dezelfde plaats houdt.<br />

De haarschacht wordt dan teveel<br />

geopend, waardoor het haar schraler<br />

en doffer wordt. Ideaal is het<br />

haar langzaam aan de lucht te laten<br />

drogen. Heb je daar niet altijd de<br />

tijd toe, probeer het dan toch maar<br />

af en toe eens te doen, dan kan het<br />

haar regenereren van de vele wasen<br />

föhnbeurten.<br />

Opgelet voor kleurmiddelen<br />

Veel vrouwen laten het haar afbleken<br />

en nadien verven. Je moet al<br />

uitkijken of je voor bepaalde middelen<br />

niet allergisch bent. Best kan<br />

je dat een paar dagen van tevoren<br />

testen in de holte van de elleboog.<br />

Als de huid daar rood wordt na een<br />

paar uur of een dag, dan zie je<br />

beter van het kwestieuze middel<br />

helemaal af en probeer je iets<br />

anders, of laat je de kleur gewoon<br />

zoals de natuur ze voor jou heeft<br />

voorzien.<br />

Te veel afbleken van het haar met<br />

sterke bleek- of oxiderende middelen<br />

is erg slecht voor het haar.<br />

Als je het per se wil doen, doe het<br />

niet te vaak. Belangrijker is dat je<br />

gezond blijft, gezond eet en dat<br />

vertaalt zich uiteindelijk ook op het<br />

haar en dat je er verder geen te<br />

grote mishandelingen mee uitricht.<br />

Op die manier zal je lang genieten<br />

van mooi en gezond haar.<br />

Goed voor het haar<br />

• Een zachte kam of borstel<br />

• Een kam met brede tanden<br />

• Zacht masseren van de hoofdhuid<br />

• Lichtjes masseren van het haar<br />

met milde shampoo<br />

• Lauwwarm water<br />

• Goed uitspoelen<br />

• Afdeppen bij drogen in plaats van<br />

hard wrijven<br />

• Drogen aan de lucht<br />

• Citroensap in laatste spoelwater<br />

• Geregeld bijknippen<br />

• Gezonde evenwichtige voeding<br />

• Vitamines van de B-groep<br />

• Zacht water<br />

Slecht voor het haar<br />

• Agressieve en sterk detergerende<br />

shampoo<br />

• Dagelijks wassen met shampoo<br />

• Te heet was- en spoelwater<br />

• Te heet drogen met sterke föhn<br />

• Te ruw afdrogen met ruwe<br />

handdoek<br />

• Kam met scherpe tanden<br />

• Harde synthetische borstel<br />

• Creperen van het haar met<br />

crepeerkam<br />

• Te sterke bleekmiddelen<br />

• Agressieve kleurmiddelen<br />

• Besmettelijke ziekten<br />

• Te veel toxische medicijnen<br />

• Kwaadaardige ziekten<br />

• Chemotherapie<br />

• Stress<br />

• Zwangerschap<br />

• Te veel UV-licht van de zon<br />

• Zeewater<br />

Jan van Bercken<br />

20 SANA nr 63 SANA nr 63 21


RUGKLACHTEN:<br />

curcumine helpt<br />

Het is wel tekenend dat meer jongeren<br />

met rugklachten te maken<br />

krijgen. Onze levenswijze heeft de<br />

zaken een beetje op zijn kop gezet.<br />

Vroeger waren het arbeiders die<br />

zware lasten moesten tillen en die<br />

hele dagen moesten rechtstaan die<br />

rugklachten kregen. Vandaag zijn<br />

het jongeren die alleen maar op<br />

een stoel moeten zitten en studeren<br />

die er al problemen mee hebben.<br />

Beter voorkomen<br />

Zoals met alles kan je ook hier<br />

beter voorkomen dan genezen.<br />

Hoewel het nooit te laat is, zou van<br />

in de schoolleeftijd een geregelde<br />

controle van de jeugd moeten<br />

Steeds meer<br />

jonge mensen<br />

hebben al<br />

last van rugpijn<br />

Naast migraine en slapeloosheid is rugpijn de<br />

meest gehoorde klacht bij de huisarts. De helft<br />

van de volwassenen heeft wel eens last van<br />

rugklachten, terwijl één op tien er constant last<br />

van heeft. Steeds meer jonge mensen worden<br />

er het slachtoffer van. Je kan heel veel zelf<br />

doen en er zijn goede natuurlijke middelen zoals curcumine,<br />

maar de beste methode om geen rugpijn te hebben, is ze te<br />

voorkomen.<br />

worden toegepast. Groeistoornissen<br />

zijn weliswaar niet altijd gemakkelijk<br />

op te sporen, maar door aangepaste<br />

oefeningen, raadgevingen<br />

en degelijk schoolmeubilair zouden<br />

houdingsfouten moeten voorkomen<br />

worden.<br />

De jeugd draagt bijvoorbeeld veel<br />

te zware boekentassen. Sommige<br />

van die „vuilnisbakken” wegen<br />

meer dan twintig kilogram. Waarom<br />

niet zoals in Duitsland de jeugd<br />

voorzien van rugboekentassen.<br />

Ze zullen er tenminste een rechte<br />

rug van krijgen en geen scoliose<br />

ontwikkelen zoals bij ons. Praktisch<br />

elke jongere van achttien heeft last<br />

van een scoliose.<br />

Sportprestaties zouden moeten<br />

gekozen worden in functie van de<br />

fysieke mogelijkheden. Tennis is<br />

niet de gezondste sport voor de rug<br />

en de gewrichten. Vooral de smashen<br />

en de service zijn een sterke<br />

belasting voor de rug.<br />

Joggen, springen en basket zijn<br />

evenmin de gezondste sporten.<br />

Wel gezond voor rug- en allerlei<br />

spieren zijn zwemmen, roeien,<br />

wandelen en oefeningen en balspelen<br />

in het water.<br />

De werktafel is ook van kapitaal<br />

belang. Liefst een schuin hellend<br />

schrijfblad in de plaats van een<br />

horizontaal schrijfblad. Zo te zien<br />

waren onze voorouders niet zo<br />

dwaas, want het schoolmeubilair<br />

vroeger was veel meer doordacht<br />

geconstrueerd.<br />

Til niet te zwaar<br />

De allerbelangrijkste preventieve<br />

maatregel is dat je nooit te zwaar<br />

mag tillen en als je dan toch<br />

gewicht moet heffen doe het dan<br />

met een rechte rug en til vooral op<br />

de knieën in de plaats van op de<br />

rugspieren.<br />

Gewicht moet je ook altijd zo dicht<br />

mogelijk tegen het lichaam<br />

tillen en dragen. Als je iets van de<br />

grond heft met gestrekte armen en<br />

ver van het lichaam af, werken de<br />

armen als hefboom en wordt het<br />

gewicht zwaarder en het risico voor<br />

de rug veel groter.<br />

Je moet ook dagelijks oefeningen<br />

doen om de rugspieren en de buikspieren<br />

te versterken. Veel problemen<br />

treden op omdat de meeste<br />

te zwakke buikspieren hebben.<br />

Ga zwemmen, bij voorkeur rugslag.<br />

Wie driemaal in de week gaat<br />

zwemmen krijgt geen rugletsels.<br />

Wees ook ’s morgens voorzichtig als<br />

je uit bed stapt. Doe geen bruuske<br />

bewegingen zolang de spieren niet<br />

zijn opgewarmd. Probeer in alle<br />

omstandigheden de rug zo recht<br />

mogelijk te houden. Op die manier<br />

zal je je veel ellende besparen.<br />

En natuurlijk, moet je er letterlijk,<br />

maar ook figuurlijk niet te zwaar<br />

aan tillen. Emotionele overlast<br />

werkt op de ziel, maar ook op de<br />

statiek, op de rug, op de spieren.<br />

Je gaat wel niet letterlijk door de<br />

knieën, maar wel figuurlijk, want<br />

de rug kan het niet meer dragen.<br />

Ontspanning, onthaasting zoals<br />

dat met een modern woord heet,<br />

stoom aflaten, stress weglachen,<br />

wegsporten, is enorm belangrijk.<br />

Dat is ook de beste garantie om<br />

geen last te hebben van de rug. En<br />

heb je wel pech gehad, dan kunnen<br />

twee natuurlijke middelen uitkomst<br />

brengen: curcumine dat ontstekingsremmend<br />

werkt op de spieren<br />

(Curcuma Forte van Fytobell) en<br />

Articulan op basis van Harpago,<br />

dat spierpijn verhelpt. Maar erg belangrijk:<br />

voorkomen is altijd beter!<br />

Jan van Bercken<br />

22 SANA nr 63 SANA nr 63 23


Sportieve kinderen studeren beter<br />

Wie aan sport doet,<br />

wordt gezond ouder<br />

Sport is „in”. Niet alleen omdat het gezond is, maar<br />

vooral ook omdat het een interessante bezigheid is<br />

voor velen in de vrije tijd. Doen ze zelf niet aan sport,<br />

dan kijken ze naar sport. Sommigen kunnen zelfs niet<br />

meer aan het werk beginnen zonder eerst een flinke dosis<br />

sport: ’s morgens een paar rondjes joggen en dan pas naar<br />

het werk. Een nieuw soort ritueel. De moderne man of vrouw<br />

heeft ontdekt dat een gezonde geest slechts kan functioneren<br />

in een gezond lichaam.<br />

dat we te zoet, te eenzijdig, te veel<br />

en te kunstmatig eten. We eten alleen<br />

nog met onze smaakpapillen of<br />

met onze portemonnee en te weinig<br />

met ons verstand.<br />

Daarnaast is er een andere belangrijke<br />

maatregel die jammer genoeg<br />

al te weinig mensen ter harte<br />

nemen: we moeten meer bewegen.<br />

Sport is daar een uitstekend middel<br />

voor en zowel jongeren als oudere<br />

personen moeten geregeld aan<br />

sport doen. Vooral wie een “zittend”<br />

beroep heeft, zou in de vrije<br />

tijd bijna dagelijks wat moeten<br />

bewegen, al was het maar een fikse<br />

wandeling maken.<br />

Gewoonte<br />

Kinderen nemen de gewoonten<br />

van de ouders over. Zowel goede<br />

als slechte voorbeelden trekken.<br />

In een gezin waar zelden of nooit<br />

aan sport wordt gedaan, moet men<br />

geen sportieve kinderen verwachten.<br />

Volwassenen die zelf nooit aan<br />

sport doen, zullen er moeite mee<br />

hebben hun kinderen te overtuigen<br />

van het nut en de noodzaak van<br />

beweging. Ideaal is dus gezinssport,<br />

waar iedereen bij betrokken<br />

wordt.<br />

Kinderen die aan sport doen, zullen<br />

ook hun coördinatievermogen<br />

aanscherpen of ontwikkelen door<br />

balspelen, door zwemmen en ze<br />

zullen ook beter studeren.<br />

Begin rustig<br />

Door sport kan je conditie verwerven.<br />

Ook jongeren moeten werken<br />

aan een conditie. Zonder lichamelijke<br />

inspanningen, oefeningen, sport,<br />

kunnen ze onmogelijk opgroeien tot<br />

harmonische personen die gezond<br />

en gelukkig kunnen worden.<br />

Wie bij een club aansluit, heeft het<br />

voordeel dat er meestal monitoren<br />

aanwezig zijn, die behulpzaam<br />

kunnen zijn en raad geven over<br />

welke inspanningen nuttig zijn voor<br />

bepaalde spiergroepen.<br />

Zwemmen kan gerust zonder<br />

monitor en individueel of in gezinsverband<br />

worden beoefend.<br />

Ook wandelen, zelfs in de winter<br />

(bijvoorbeeld aan zee), fietsen, of<br />

het gebruik van de trimbaan.<br />

Kinderen vanaf tien jaar, zijn eigenlijk<br />

in staat om fitnessoefeningen<br />

mee te doen. Ze moeten vanaf die<br />

leeftijd ook aangemoedigd worden<br />

geregeld te trainen.<br />

Sport of liever beweging heeft<br />

invloed op de levenskwaliteit en de<br />

lengte van het leven. Maar de zorg<br />

voor een gezonde oude dag moet<br />

niet beginnen tegen de tijd dat men<br />

aan zijn pensioen denkt. Van jong<br />

af aan bereidt men eigenlijk zijn<br />

derde leeftijd voor. De cellen en het<br />

erfelijk materiaal worden steeds<br />

vernieuwd, maar die vernieuwing<br />

heeft slechts de kwaliteit van het<br />

materiaal dat we aanreiken. Over<br />

gezond eten hebben we het al menig<br />

maal gehad. We weten allemaal<br />

24 SANA nr 63 SANA nr 63 25


Ook risico’s<br />

Sport kan evenwel ook een drug<br />

worden. De endorfines zorgen daar<br />

voor. Sportartsen waarschuwen<br />

tegen het feit dat kinderen soms te<br />

vroeg in de competitiesport worden<br />

ingeschakeld. Het is onverantwoord<br />

kinderen van elf langdurig zware<br />

inspanningen te laten doen.<br />

Bovendien is controle door een<br />

sportarts van belang om ernstige<br />

problemen te voorkomen. Niet<br />

zelden stuikt een jongeling op het<br />

sportveld in elkaar.<br />

Bij een kind van die leeftijd is de<br />

botgroei nog volop aan de gang<br />

en langdurige overbelasting van<br />

de gewrichten, kan schade aan de<br />

groeischijven veroorzaken, vooral<br />

als de ondergrond hard is: joggen<br />

op een betonweg bijvoorbeeld.<br />

Ook belangrijk om weten is dat<br />

het vermogen van het kind om<br />

lichaamswarmte kwijt te spelen<br />

ontstaan door energiek sporten,<br />

slechts op de leeftijd van tien jaar<br />

tot ontwikkeling komt. Tijdens<br />

hardlopen over lange afstand of het<br />

continu en driftig beoefenen van<br />

sporten zoals voetbal of tennis, is<br />

er grote kans op een hitteshock.<br />

Daarom moet de kleding van sportende<br />

kinderen aangepast zijn.<br />

Sport heeft nog een groot voordeel:<br />

vanaf de lente kan het buiten worden<br />

beoefend. De luchtkwaliteit is<br />

ondanks alles, buiten nog gezonder<br />

dan binnen. En vergeet vooral niet<br />

voldoende te drinken!<br />

Begin dus van jongs af aan sport<br />

te beoefenen, of toch energiek te<br />

bewegen, daar zal je in het latere<br />

leven de vruchten van plukken.<br />

Hans de Groot<br />

Ik ga op reis en neem mee...<br />

Maar ook<br />

Travelbac<br />

probiotische handgel<br />

Advertentie<br />

Operatie schone handen!<br />

Ook op vakantie...<br />

Verkrijgbaar in de apotheek met cnk-bestelcode: 3311-909 voor 30ml en 3311-917 voor 100ml.<br />

Liever online bestellen? Veilig en snel via www.almed.be<br />

26 SANA nr 63 SANA nr 63 27


Aloë Vera<br />

helpt schade<br />

herstellen<br />

Mishandel je huid<br />

niet in de zomer<br />

binnenlucht waarin allerlei gifstoffen<br />

van meubilair tot lijmen<br />

en meubels tot onderhoudsproducten<br />

hun giftigheid uiteindelijk<br />

afgeven aan het lichaam.<br />

Naar buiten dus.<br />

Maar dat heeft ook zijn tol:<br />

te veel zon is schadelijk, te<br />

weinig drinken ook en dat zie je<br />

snel aan de huid die uitdroogt<br />

en gaat rimpelen.<br />

Wat kan je doen? Uiteraard<br />

voorzichtig zijn in de zon en de<br />

nodige voorzorgen nemen en<br />

uiteindelijk ook voor voldoende<br />

nazorg zorgen.<br />

Voorzorgen en nazorg<br />

Iedereen weet intussen wel<br />

ongeveer dat huidkanker de<br />

sterkst toenemende vorm van<br />

kanker is in België en Nederland.<br />

Dat komt omdat de babyboomers<br />

in de jaren zestig en<br />

zeventig zorgeloos en uitgebreid,<br />

maar ook onverstandig<br />

zijn omgesprongen met zon.<br />

Het kon niet lang genoeg duren<br />

en je kon er niet gebronsd<br />

genoeg uitzien.<br />

Om het allemaal nog een beetje<br />

bruiner te bakken werd de zon<br />

ook nog afgewisseld met de<br />

zonnebank. Totaal verkeerd<br />

uiteraard. Je moet uit de zon<br />

blijven tussen 11 uur en 16<br />

uur in de zomer en vooral een<br />

beschermende factor gebruiken<br />

die hoog genoeg is: 50 bijvoorbeeld.<br />

Kinderen mogen NOOIT zonder<br />

bescherming of kleding in de<br />

zon. En uiteraard moet je voldoende<br />

drinken en daar wordt<br />

heel erg tegen gezondigd.<br />

Natuurlijk moet je ook de huid<br />

verzorgen en de nodige vochtigheid<br />

geven: Aloë Vera is daarvoor<br />

zeker geschikt.<br />

Daarom is de crème van Ellen<br />

Dee op basis van Aloë Vera een<br />

bijzonder goed idee om schade<br />

door zon te voorkomen en de<br />

huid te herstellen. Je vindt er<br />

meer uitleg over op deze website:<br />

www.ellendee.be.<br />

Monique van Hasselt<br />

Doorgaans is de winter geen<br />

ideaal seizoen voor de huid: we<br />

zitten binnen, de verwarming<br />

staat hoog, de luchtvochtigheid<br />

is te laag, we eten te vet, te<br />

zoet, te zout, drinken te veel<br />

alcohol of koffie en vooral te<br />

weinig water. Bovendien bevat<br />

de voeding te weinig antioxidanten<br />

waardoor de veroudering<br />

sneller gaat. Wie rookt doet<br />

daar nog een schepje bovenop.<br />

De lente en de zomer zijn doorgaans<br />

vriendelijker voor de huid<br />

vanwege de vitamine D die door<br />

het zonlicht in de huid wordt<br />

aangemaakt: een krachtige<br />

antioxidant die er voor zorgt<br />

dat we gezond blijven, minder<br />

vatbaar zijn voor kanker, voor<br />

botbreuken, voor reumatoïde<br />

problemen enz. We vertoeven<br />

vaker in de buitenlucht en die is<br />

doorgaans veel gezonder dan de<br />

28 SANA nr 63 SANA nr 63 29


Vermijd slaappillen.<br />

De natuur helpt je<br />

veiliger.<br />

Hoeveel uur<br />

moeten we slapen?<br />

Iedereen heeft de oproep van minister De Block wel<br />

begrepen: er worden te veel slaappillen geslikt en… we<br />

slapen slecht en te weinig. Bijna de helft van de volwassen<br />

bevolking heeft een slaapprobleem. Ofwel slapen ze te<br />

weinig omdat ze er te laat inkruipen, zich amuseren voor tv<br />

of met internet, waardoor ze ’s morgens weer vroeg op moeten<br />

en niet uitgerust op het werk verschijnen. Ofwel maken<br />

ze er een gewoonte van om te weinig te slapen. Maar hoeveel<br />

slaap moeten we nu eigenlijk hebben, is vijf uur voldoende<br />

en wat is het ideale slaapmoment?<br />

doende herstel halen uit zo weinig<br />

uren. Caesar sliep zeven uur en had<br />

daar voldoende aan, Napoleon sliep<br />

zes uur en wie langer sliep was<br />

volgens hem een luiaard.<br />

Diepe slaap<br />

Volgens slaapdeskundigen heeft de<br />

mens 4 tot 5 uur diepe slaap nodig.<br />

Tijdens deze diepe slaap herstellen<br />

het lichaam en het zenuwstelsel<br />

zich. Deze diepe slaap gebeurt in<br />

fasen. Als we tijdens zo’n diepeslaapfase<br />

wakker worden gemaakt,<br />

dan voelen we ons niet prettig,<br />

voelen we ons niet helemaal uitgeslapen.<br />

Normaal ontwaakt het<br />

lichaam niet tijdens zo’n diepe<br />

slaapfase, tenzij een luide wekker<br />

daartoe oproept, een luide knal<br />

klinkt, een ongeval in de buurt<br />

plaats vindt, een aardbeving enz...<br />

Vandaar dat het te verklaren is dat<br />

bewoners van een huis niet wakker<br />

worden terwijl dieven heel de<br />

woning doorzoeken.<br />

De eerste helft van de slaap is de<br />

diepste. Inbrekers weten dat ook.<br />

De eerste drie uur nadat iemand<br />

naar bed ging, is de meest diepe<br />

fase, om het even om welk uur<br />

men ging slapen: voor middernacht<br />

of na middernacht maakt niet uit,<br />

op voorwaarde dat het donker is,<br />

want dan maakt het lichaam meest<br />

melatonine aan, het zogenaamde<br />

slaaphormoon. Precies daardoor<br />

zijn passagiers met jet-lag zo’n tijd<br />

van streek.<br />

Het feit dat veel mensen inslaapproblemen<br />

hebben, ligt vaak aan<br />

hun eigen gedrag: ze drinken te<br />

veel koffie, cola en eten te zwaar ’s<br />

avonds laat. Best van al is ook om<br />

op een geregeld tijdstip naar bed<br />

te gaan, zodat het lichaam zich kan<br />

gewennen aan het uur en het ritueel.<br />

Een rustverwekkend kruidentheetje<br />

drinken, is daarvoor ideaal.<br />

Als je niet kan slapen, blijf niet<br />

woelen en piekeren, sta op, ga<br />

even blootsvoets in het bedauwde<br />

gras stappen, spuit in de douche de<br />

onderbenen nat met koud water,<br />

zodat de hersenen wat van bloed<br />

ontlast worden en er een grotere<br />

appèl van bloed is naar de<br />

lichaamsuiteinden.<br />

Hoeveel slaap hebben we wel<br />

nodig? Volgens bepaalde slaapdeskundigen<br />

is vijf uur slaap voldoende<br />

om alle fasen (vooral de REM-slaap<br />

is belangrijk) door te maken.<br />

Tijdens de REM-fase (rapid eye<br />

movement) herstelt het lichaam<br />

zich van de vermoeienissen van<br />

de dag, de stress, de lichamelijke<br />

schade. Slapen we langer, dan is<br />

dat mooi meegenomen, maar eenmaal<br />

het lichaam zich op vijf uur<br />

heeft ingesteld, lijkt het lichaam<br />

daar perfect te kunnen mee functioneren.<br />

Volgens anderen is dat te<br />

weinig en kan het lichaam onvol-<br />

30 SANA nr 63 SANA nr 63 31


Advertentie<br />

Probeer ook voor je gaat slapen tot<br />

rust te komen, rustige, aangename<br />

gesprekken te voeren. Ruzies moeten<br />

niet in bed voortgezet worden,<br />

dan komt er van slapen niet veel in<br />

huis.<br />

Velen gebruiken alcohol als slaapmutsje.<br />

Een goed idee is dat niet,<br />

omdat alcohol weliswaar sneller<br />

doet inslapen, maar de kwaliteit<br />

van de slaap vermindert en ook<br />

de slaapduur wordt verkort. Eén<br />

enkele keer kan dat, maar elke dag<br />

is dat niet gunstig voor het herstel<br />

van het lichaam.<br />

Uiteraard wordt de slaap vaak gehinderd<br />

door stress, gedachten die<br />

in het kringetje blijven ronddraaien.<br />

Uitpraten van problemen is hiervoor<br />

de enige echte goede oplossing.<br />

Een goed bed is natuurlijk een vereiste.<br />

Als je weet dat een slapende<br />

mens zich gemiddeld per nacht 30<br />

à 40 maal omkeert in bed, is het<br />

wel belangrijk dat het bed ruim<br />

genoeg is, vooral ook om je partner<br />

de ruimte te geven.<br />

Slapen moet een natuurlijke<br />

bezigheid zijn en daar is een goed<br />

ingerichte, goed geventileerde niet<br />

te warme en niet te koele slaapkamer<br />

de beste plaats voor. De<br />

slaapkamer mag geen werkkamer<br />

worden waar computers en tv-toestellen<br />

vanuit bed worden bediend.<br />

Evenmin mag de slaapkamer voor<br />

kinderen een strafkamer worden,<br />

want een kind straffen door het<br />

vroeger naar bed te sturen leert het<br />

een aversie voor de slaap te krijgen<br />

en daardoor kunnen in zijn later<br />

leven onbewust slaapstoornissen<br />

uit volgen.<br />

Slaapmiddelen dienen te worden<br />

vermeden. Je kan wel zonder<br />

problemen natuurlijke middelen<br />

gebruiken: Passiflora, Escholtzia,<br />

Avena enz… Dit is op prachtige<br />

wijze verwerkt in een goed natuurlijk<br />

middel: Escholcin van Fytobell.<br />

Het geeft geen gewenning, maar<br />

het helpt je wel de natuurlijke slaap<br />

te vinden.<br />

Verder zijn regelmaat heel belangrijk<br />

om goed te slapen. Ook geen<br />

computer en tv vlak voor het slapen,<br />

want blauw licht verstoort het<br />

inslapen.<br />

Jan van Bercken<br />

Aloë Vera Crème<br />

Bij droge en gevoelige huid<br />

De unieke formule van deze crème met de natuurlijke<br />

en waardevolle actieve bestanddelen van aloë vera<br />

is uitermate geschikt voor dagelijks gebruik, in het<br />

bijzonder bij de droge en gevoelige huid.<br />

De crème verzacht en zorgt voor een optimale vochtbalans,<br />

waardoor de huid een frisse en gezonde<br />

uitstraling krijgt.<br />

Bovendien wordt ze toegepast bij een door de zon<br />

beschadigde huid, striae en littekens.<br />

Potje 100 ml - Prijs € 5,95<br />

Verkrijgbaar bij uw apotheek met cnk-bestelcode 2885-390.<br />

Neem deze code mee, zo zal uw apotheker u sneller en beter<br />

kunnen helpen.<br />

Voor meer info: www.ellendee.be<br />

32 SANA nr 63 SANA nr 63 33


Te veel mensen eten zich letterlijk ziek<br />

Dagelijks bewegen<br />

voor wie niet wil verstijven<br />

REUMA genezen<br />

met ontzurend dieet<br />

Over reuma bestaan veel misverstanden,<br />

over de invloed van de<br />

voeding eveneens. Er is uiteraard<br />

een erfelijke factor die de aanleg<br />

voor reumatoïde aandoeningen in<br />

de hand werkt. Reden te meer om<br />

zich te verzorgen en na te gaan<br />

welke procedures voor een genezing<br />

moeten worden gevolgd en<br />

wat er nadelig is in de dagelijkse<br />

gewoonten, waardoor de pijnen die<br />

voor velen een echte kwelling zijn,<br />

kunnen ontstaan.<br />

Te weinig bewegen<br />

Om te beginnen bewegen de<br />

meeste patiënten veel te weinig.<br />

Ze zitten een hele dag: kantoor,<br />

auto, trein, bus, tafel, televisie.<br />

Je kan de lijst zelf voortzetten,<br />

want we zouden onszelf best moeten<br />

kennen. De bewegingen die nog<br />

gemaakt worden, worden liefst tot<br />

een minimum beperkt.<br />

Zelfs voor een blokje om nemen we<br />

de auto. Winkelen gebeurt met de<br />

auto, naar kantoor gaan eveneens.<br />

Onze scharnieren, gewrichten,<br />

spieren en ligamenten kunnen de<br />

belasting van beweging op de duur<br />

niet meer aan. We krijgen verkeerde<br />

houdingen, de pijn begint. Het<br />

wordt van kwaad tot erger, want<br />

pijn verhindert ons om te bewegen<br />

en hoe minder je beweegt, des te<br />

groter wordt de stijfheid en dus<br />

ook de pijn. In de geneeskunde<br />

wordt dat een antalgische houding<br />

genoemd: de patiënt houdt het<br />

lichaam op die wijze dat hij of zij<br />

het minst pijn voelt. Maar op de<br />

duur verstijft het hele spierstelsel.<br />

Boodschap: meer oefenen, trainen,<br />

bewegen. Alle sporten zijn goed,<br />

vooral als je ze graag doet.<br />

Nooit aan sport beginnen doen zonder<br />

een opwarming van de spieren.<br />

Bewegen is van levensbelang,<br />

vooral voor reumapatiënten en<br />

voor allen die gauw last hebben<br />

van spierstijfheid en pijn in de rug<br />

en de gewrichten.<br />

Reumatische aandoeningen worden gemakkelijk<br />

in verband gebracht met ons klimaat. Kou, wind,<br />

vochtigheid, de eeuwigdurende winters, de natte<br />

zomers, het moet er allemaal wel mee te maken<br />

hebben... anders zouden er niet zoveel reumapatiënten<br />

zijn. Maar wie staat er stil bij het feit dat ook de<br />

voeding een woordje meepraat? En toch kan daar niet enkel<br />

een oplossing, maar in veel gevallen ook de oorzaak worden<br />

gevonden.<br />

34 SANA nr 63 SANA nr 63 35


Zwemmen is de beste sport, omdat<br />

alle spieren in beweging zijn en de<br />

belasting gedoseerd kan worden al<br />

naargelang je mogelijkheden.<br />

Geen zure voeding<br />

Bij reumatische klachten moet je<br />

je voeding onder de loep nemen.<br />

We eten niet alleen te vet, vooral<br />

te veel dierlijk vet, en dus ook te<br />

zuur. Dat heeft niets te maken met<br />

het eten van citroenen of zuurtjes,<br />

maar wel met de manier waarop<br />

het lichaam zijn stoffen haalt uit<br />

het voedingspakket. Te zure voeding<br />

is oorzaak van reuma, jicht,<br />

osteoporose, pijnlijke spieren,<br />

grotere vatbaarheid voor infectieziekten,<br />

vermoeidheid.<br />

Wanneer is voedsel te zuur? Wil je<br />

reuma en spierpijnen vermijden,<br />

dan moet je een basisch resultaat<br />

verkrijgen. Al dan niet zure smaak<br />

van voedsel is geen leidraad.<br />

Citroenen smaken zuur, maar hebben<br />

een basenoverschot. Zuur reagerende<br />

producten zijn bijvoorbeeld<br />

vlees, vis, kaas, graangewassen,<br />

dus ook brood en gebakjes. Al deze<br />

producten geven een overschot aan<br />

zuren.<br />

Van deze producten mag je dus niet<br />

te veel eten. Base-overschot verkrijg<br />

je door groenten, vruchten en<br />

aardappelen. Peulvruchten kunnen<br />

voor reumapatiënten ook nadelig<br />

zijn. De regel is: tweemaal zoveel<br />

groenten en vruchten eten als granen;<br />

dus brood en rijst maar ook<br />

vlees en kaas. Alcohol, chocolade,<br />

coladranken, koffie en zwarte thee<br />

geven eveneens een zuuroverschot.<br />

Een kop koffie kan een reuma-aanval<br />

uitlokken. Een reep chocolade<br />

of een half pondje pralines kan je<br />

’s anderendaags met felle pijnen<br />

opzadelen. Snoep bevat niet alleen<br />

veel suikers en verborgen vetten,<br />

maar is ook een zuurmaker.<br />

Omdat er een base-overschot moet<br />

zijn, wil dit niet zeggen dat zuur<br />

reagerend voedsel daarom compleet<br />

ongezond is. Granen en rijst<br />

zijn heel gezond, vooral als je de<br />

volledige granen neemt, maar het<br />

komt op de dosering aan. Een kuur<br />

van groenten en vruchten is ideaal<br />

om reuma aan te pakken of pijnlijke<br />

spieren te verbeteren.<br />

De bekende Zwitserse arts wijlen<br />

Bircher-Benner, van de gelijknamige<br />

kliniek heeft in zijn ziekenhuis<br />

in Zürich talrijke reumatische<br />

patiënten genezen door middel<br />

van zijn bekende rauwkostkuren.<br />

Ook nu nog gelden deze principes.<br />

Beperk eiwithoudend voedsel, zoals vlees<br />

en kaas, beperk het brood- en rijstverbruik<br />

en volg voor een paar weken een kuur met<br />

veel groenten en vruchten. Verse groenten,<br />

salades van rauwkost en fruit zijn bijzonder<br />

gezond en genezend.<br />

Reinigende voorjaarskuur<br />

Zo’n reinigende kuur is eigenlijk ideaal in<br />

het voorjaar. Daar is het nu het ideale<br />

moment voor: er zijn al vruchten en bessen<br />

en vooral verse groenten.<br />

Zo heeft het lichaam de kans om zich via<br />

allerlei verse kruiden en planten op te frissen<br />

en zich te ontdoen van de slakken die<br />

in de winter bezit hebben genomen van het<br />

lichaam. In het voorjaar kan ruim gebruik<br />

worden gemaakt van Oost-Indische kers,<br />

waterkers, paardenbloem, brandnetelscheuten,<br />

bieslook en tijm.<br />

Ook planten- en groentesappen kunnen<br />

voor reiniging worden gebruikt. Berk,<br />

paardenbloem en artisjok zijn goed voor de<br />

lever en... om reuma te behandelen of te<br />

voorkomen. Vooral voor patiënten die last<br />

hebben van een zwakke spijsvertering, zijn<br />

sappen gunstig, in afwachting dat hun toestand<br />

verbetert en dat ze na de gekookte<br />

of gestoomde groenten, ook rauwe zullen<br />

kunnen verteren.<br />

Harpagophytum of duivelsklauw is een zeer<br />

sterk ontzurende plant, ook nog goed voor<br />

de lever. Het is een sterke antioxidans.<br />

Reumapatiënten kunnen veel voordeel<br />

halen uit het gebruik van duivelsklauw.<br />

Articulan van Fytobell is daarom een uitstekend<br />

preparaat voor wie last heeft met<br />

spieren en gewrichten en wil ontzuren.<br />

Zoals je ziet heeft het eeuwenoude gezegde<br />

dat de gezondheid via de mond gaat,<br />

nog altijd waarde. In de schepping is het<br />

allemaal goed voor ons geregeld.<br />

Door de natuur te respecteren en natuurlijk<br />

te eten, worden we beloond met een goede<br />

gezondheid.<br />

Jos van Landuyt<br />

SUIKERVRIJ<br />

o o k g e s c h i k t v o o r d i a b e t i c i<br />

dills<br />

dIgEStIVE MIntS<br />

Zachtverfrissende muntjes<br />

met essentiële oliën<br />

uit kruiden en vruchten.<br />

Maakt de dingen<br />

verteerbaar!<br />

Verkrijgbaar in de apotheek:<br />

dills original<br />

met CnK-bestelcode: 2161-149<br />

dills ginger lime<br />

met CnK-bestelcode: 3035-086<br />

voor meer info:<br />

www.dills.be<br />

36 SANA nr 63 SANA nr 63 37


Sint-Janskruid<br />

haalt je<br />

uit de put<br />

Depressie deskundig<br />

aanpakken zonder<br />

verslavende middelen<br />

Het aantal mensen dat kampt met zwaarmoedigheid<br />

en depressie neemt toe. Zelfs jonge mensen<br />

zien het vaak niet meer zitten. Niet zelden<br />

maken ze er een eind aan en dat is dramatisch<br />

voor henzelf, voor de ouders, voor de omgeving.<br />

Onbegrijpelijk dat iemand die nog aan het<br />

leven moet beginnen, uit het leven wil stappen.<br />

De maatschappij is niet meer op mensenmaat en het nieuws<br />

kleurt niet meer je dag, maar vergalt je dag. Ook burn-out<br />

neemt ernstige proporties aan.<br />

Zelfs de minister heeft er zich mee bemoeid en wil dat aantal<br />

naar beneden. Dat is gemakkelijker gezegd dan gedaan,<br />

maar toch moet iedereen aan zelfonderzoek doen, een duidelijk<br />

programma opstellen om weer uit de put te klimmen.<br />

Hoe doe je dat?<br />

Dat jongeren een beetje depri zijn<br />

is niet abnormaal. Dat is zowat<br />

van alle tijden. Ze moeten aan het<br />

leven beginnen en hun wensen zijn<br />

moeilijker te realiseren dan ze zelf<br />

voor mogelijk hielden. Dus: kortsluiting<br />

in de geest en de emoties<br />

komen los, of worden naar binnen<br />

geduwd. Dan krijg je een depressie.<br />

Dat is niet enkel zo voor jongeren,<br />

ook volwassenen krijgen het steeds<br />

moeilijker.<br />

Ernstig<br />

Depressie moet als een ernstige<br />

ziekte worden beschouwd en deskundig<br />

worden aangepakt. Omdat<br />

ze meer voorkomt bij vrouwen dan<br />

bij mannen wordt het vermoeden<br />

bevestigd dat hormonen er ook wat<br />

mee te maken kunnen hebben.<br />

Als er niets wordt gedaan kan<br />

depressie ondraaglijk worden zowel<br />

voor de patiënt als voor de omgeving.<br />

Dus is het van belang de<br />

symptomen tijdig te herkennen en<br />

naar de oorzaken te zoeken.<br />

Naast het bieden van emotionele<br />

warmte en begrip - want zich niet<br />

geliefd voelen, kan depressief<br />

maken - is goede voeding waarin<br />

alle vitale stoffen aanwezig zijn van<br />

groot belang, aangezien blijkt dat<br />

tekorten aan bepaalde stoffen in de<br />

scheikunde van het lichaam een depressie<br />

in de hand kunnen werken.<br />

Vitamine B is van heel groot belang.<br />

Bij gebrek aan stoffen uit<br />

deze groep is een depressie nooit<br />

ver weg. Het omgekeerde is eveneens<br />

waar: als je tekorten aanvult,<br />

dan kunnen ook de ongemakken<br />

verdwijnen. Want de informatie van<br />

het lichaam gaat via het zenuwstelsel<br />

- de elektrische bedrading<br />

die vanuit onze energiecentrale de<br />

hersenen, vertrekken. Dit communicatiesysteem<br />

ook wel neurotransmissie<br />

genoemd, brengt signalen<br />

over die daarvoor stoffen nodig<br />

hebben. Die stoffen kunnen meehelpen<br />

om zowel plezierige emoties<br />

als depressieve gevoelens tot stand<br />

te brengen: de dopamines en de<br />

endorfines zijn daarvoor verantwoordelijk.<br />

Vandaar ook dat bepaalde ziekten<br />

en tekorten invloed hebben op depressie:<br />

suikerziekte, hartziekten,<br />

leverziekten, longziekten, voedselallergie,<br />

voedingstekorten. Ook<br />

medicijnen, zoals middelen tegen<br />

hoge bloeddruk, tegen ontsteking,<br />

de anticonceptiepil, cortisonen<br />

enz… Uiteraard kan stress, door<br />

uitputting van de bijnieren, schildklierproblemen<br />

en pancreasproblemen<br />

zijn weerslag hebben op het<br />

gemoed.<br />

Uiteraard moet de grondoorzaak<br />

eerst worden aangepakt, maar<br />

de natuur kan helpen. Eerst door<br />

goede volwaardige voeding, verder<br />

door dagelijkse beweging. Een<br />

depressie en burn-out moet je wegstappen.<br />

Elke dag een uurtje flink<br />

doorwandelen en na amper één<br />

maand is het tij gekeerd.<br />

38 SANA nr 63 SANA nr 63 39


Detox voor je<br />

organisme.<br />

Advertentie<br />

Problemen uitpraten<br />

Moeilijkheden in de emotionele<br />

sfeer moeten worden uitgepraat en<br />

bijgelegd. Een relatie die je problemen<br />

bezorgt, moet worden opgeklaard<br />

en dat kan enkel door praten<br />

en goede wil van beide kanten.<br />

Ook in de werksfeer is het op tafel<br />

gooien van frustraties en ergernis,<br />

de enige manier om er uit te<br />

komen.<br />

Gelukkig kan je ook gebruik maken<br />

van natuurlijke antidepressiva en<br />

het is verstandiger daar gebruik<br />

van te maken, dan van verslavende<br />

middelen, die tijdelijk helpen en<br />

snel werken, maar op den duur het<br />

lichaam vergiftigen en de geest ten<br />

gronde richten. Spreek er over met<br />

uw natuurarts.<br />

Want de natuur kan echt helpen.<br />

Zo is Sint-Janskruid bekend als een<br />

uitstekend natuurlijk antidepressivum.<br />

Denk daarbij aan Hyperibell<br />

van Fytobell, om je weer in je<br />

nopjes te voelen.<br />

Uiteraard vitamine B niet vergeten<br />

en dat kan in de eerste plaats door<br />

volwaardige voeding.<br />

Suiker is echt een vitaminerover<br />

en een ontstekingstrigger. Mijd<br />

suiker in al zijn vormen. Het geeft<br />

een kick bij het verorberen, maar<br />

laat je nadien vallen. Bovendien is<br />

suiker een drug: uiteindelijk kan<br />

je niet meer zonder en het heeft<br />

een funeste invloed op alle organen<br />

van het lichaam: de geest, de<br />

lever, het hart, de bloedvaten, de<br />

pancreas enz… Het is bekend dat<br />

de voedingsindustrie overvloedig<br />

gebruik maakt van suiker. Je hebt<br />

alle moeite van de wereld om producten<br />

in de supermarkt te vinden<br />

waar geen suiker aan toegevoegd<br />

werd. Zelfs pekelharing wordt<br />

“gezoet” met suiker. Ook kant- en<br />

klare voeding bulkt van de suiker.<br />

Het is een uitstekend en goedkoop<br />

verdikkingsmiddel, bewaarmiddel<br />

en smaakversterker. We zijn er zo<br />

aan verslaafd dat we het niet meer<br />

opmerken. Wil je evenwel van de<br />

depressie en negatieve gevoelens<br />

af, dan moet je suiker mijden.<br />

Vervang het eventueel door Steviolglycosiden<br />

zoals Stevabell van<br />

Fytobell. Dan ben je veilig. En…<br />

vergeet uiteraard de dagelijkse<br />

beweging en wandeling niet! Je<br />

gemoed krijgt vleugels en je voelt<br />

je weer in stemming om het jaar<br />

aangenaam door te brengen, met<br />

jezelf en met de anderen.<br />

Jan van Gendt<br />

Cardubell helpt!<br />

• Ondersteunt de vertering<br />

van vetten<br />

• Ondersteunt de werking<br />

van het ontgiftingsorgaan<br />

• Goed voor de galfunctie<br />

Cardubell van Fytobell ® is in de apotheek<br />

verkrijgbaar met cnk-bestelcode: 2899-870<br />

Gezonde kracht uit de natuur !<br />

Meer informatie?<br />

Tel. 011/371924 of e-mail:<br />

info@fytobell.be<br />

www.fytobell.be<br />

40 SANA nr 63 SANA nr 63 41


Heilzame plantenextracten en hun toepassing<br />

Plant van de maand<br />

Algemeen<br />

De echte kamille werd in Duitsland<br />

tot geneeskrachtige plant van het jaar<br />

1987 uitgeroepen. De plant geniet een<br />

uitzonderlijke reputatie in de plantengeneeskunde.<br />

Ver voor het begin van onze jaartelling<br />

werden de geneeskrachtige eigenschappen<br />

van kamille reeds beschreven.<br />

Door Kees Martens<br />

Kruidenkundige<br />

Matricaria recutita L.<br />

KAMILLE:<br />

de allrounder in de<br />

kruidengeneeskunde<br />

Plantengeneeskunde is zo oud als de mensheid. In de loop der<br />

eeuwen is veel ervaring opgedaan en oude geschriften vertellen<br />

over het nut en de toepassing. Zo is kamille één van de<br />

kampioenen in de kruidengeneeskunde en heeft nog niets<br />

van waarde ingeboet. Ook nu nog bewijst kamille heel goede<br />

diensten voor de complete gezondheid en ook voor de gaafheid van de<br />

huid, is ook nuttig bij ontstekingen en pijnen.<br />

De oude Egyptenaren beschreven kamille<br />

bij de behandeling van malaria al in<br />

de ‘Papyrus Ebers’ (naar professor Ebers<br />

uit Leipzig), één van de belangrijkste<br />

papyrusrollen met 110 pagina’s medische<br />

informatie, waarop 700 kwalen worden<br />

beschreven. Het is ook een van de oudste:<br />

het stamt uit de 18de dynastie (die<br />

begon in 1550 vóór Christus). De Griek<br />

Hippocrates (460-377 v. Chr) erkende<br />

al de medicinale eigenschappen van de<br />

plant. Dioscorides en Galenus uit de eerste<br />

en tweede eeuw na Christus waren<br />

op de hoogte van de ontstekingsremmende<br />

werking; zij schreven kamille voor<br />

bij keelpijn, mondslijmvliesaandoeningen<br />

en slecht helende wonden.<br />

De naam ‘Matricaria’ betekent ‘plant voor<br />

moeders’. Een toepasselijke naam,<br />

want kamille werkt goed bij een aantal<br />

typische vrouwenkwalen, zoals<br />

menstruatiepijn en overgangsklachten.<br />

Eigenschappen<br />

Kalmerend, kramp opheffend, menstruatie<br />

bevorderend, ontstekingsremmend.<br />

Kamille stimuleert tevens de spijsvertering<br />

na de maaltijd, versterkt de maag,<br />

bevordert de eetlust, is wind- en galdrijvend,<br />

en heeft een gunstig effect op het<br />

zenuwstelsel.<br />

Uitwendig gebruikt, is kamille ontstekingswerend,<br />

antibacterieel, wondhelend<br />

en jeukstillend.<br />

Verwerking<br />

Er bestaan verschillende soorten kamille.<br />

Het is belangrijk de juiste soort te<br />

gebruiken (de hele plant wordt gebruikt).<br />

Matricaria recutita heeft een sneller effect<br />

en geeft betere resultaten dan andere<br />

Om zelf te doen<br />

Kamillethee, bij ondermeer menstruatieklachten:<br />

Giet op 10 gram bloemen<br />

een kwart liter kokend water en laat het<br />

geheel 10 minuten trekken. Drink hiervan<br />

een week voor de menstruatie elke dag<br />

1 tot 2 kopjes. (Opmerking: bij langdurig<br />

dagelijks gebruik als ‘kruidenthee’ is het<br />

raadzaam om kamillethee af te wisselen<br />

met een andere drank.<br />

Anders kan namelijk het kamille-geneesmiddelenbeeld<br />

ontstaan.)<br />

soorten kamille (bijvoorbeeld Roomse<br />

kamille). Het kiemdodende effect is<br />

alleen aanwezig bij een hoge dosis.<br />

Toepassing<br />

Kamille wordt toegepast bij ontstekingen<br />

en krampen in het maagdarmstelsel,<br />

bij menstruatiepijn, spijsverteringsproblemen<br />

en nerveuze klachten.<br />

Uitwendig onder andere bij keelpijn en<br />

huidproblemen zoals jeuk, zonnebrand,<br />

slecht helende wonden, doorligplekken,<br />

ruwe, schrale en droge huid, kloven,<br />

enzovoorts.<br />

Interessant is de Kamille-crème van<br />

Ellen Dee, die bij al die huidaandoeningen<br />

wordt toegepast.<br />

Zie www.ellendee.be.<br />

Chamomilla is in de homeopathie<br />

een echte ‘kinderplant’ en werkt<br />

goed bij baby’s en kinderen met<br />

oorpijn waarbij de wang aan de<br />

kant van de oorpijn rood en warm<br />

is. De verschijnselen verergeren<br />

‘s nachts. Ze is bij uitstek geschikt<br />

voor nerveuze kinderen, tandjes<br />

krijgen en krampen.<br />

Een ‘chamomilla-kind’ wil graag<br />

gedragen worden.<br />

Kamillelotion, ter verzorging van<br />

de huid: Kook 20 gram bloemen 5 tot<br />

10 minuten in een kwart liter melk. Na<br />

afkoelen en filteren de lotion toepassen<br />

met behulp van kompressen of watten.<br />

Kamille-olie, bij zenuwpijn, zonnebrand:<br />

Voeg aan 50 gram kamillebloemen<br />

in een platte schaal met een minimum<br />

inhoud van 1 liter een halve liter<br />

olijfolie toe en laat het geheel twee uur<br />

trekken op een pan met kokend water<br />

(au bain-marie). Na afkoelen en filteren<br />

de pijnlijke plekken geregeld inwrijven.<br />

42 SANA nr 63 SANA nr 63 43


Lekker en gezond koken met<br />

groentenkok Dominique Vreven<br />

Konijn met asperges,<br />

brandnetelpuree en<br />

Herkenrode tripel<br />

In het boodschappenmandje:<br />

• 2 konijnenruggen<br />

• 1kg asperges (witte, groene en/<br />

of paarse)<br />

• 500g bloemige aardappelen<br />

(bintjes)<br />

• 150g jonge brandneteltopjes<br />

• 75g hoeveboter<br />

• 2 eetlepels olijfolie<br />

• 2 eetlepels room<br />

• 20g gedroogde hopbellen<br />

• Herkenrode tripel ( erkend<br />

abdijbier, hergist op fles met<br />

prachtige hop nuances)<br />

Bereidingswijze<br />

• De konijnenruggen fileren en<br />

van de karkassen een bruine<br />

fond maken die je later als saus<br />

kan gebruiken. (de hopbellen<br />

aan de fond toevoegen en er<br />

achteraf uitzeven)<br />

• De filets nauwkeurig ontvliezen.<br />

• De konijnenfond laten inkoken<br />

tot gewenste dikte en er een<br />

koffielepeltje kandijsuiker aan<br />

toe voegen.<br />

• Op het laatste moment (net<br />

voor het serveren) er een flinke<br />

scheut Herkenrode tripel aan<br />

toevoegen.<br />

• Dan de witte asperges zorgvuldig<br />

schillen van “kop naar<br />

staart”. De groene en paarse<br />

asperges hoef je echt niet te<br />

schillen tenzij ze te dik of niet<br />

meer zo vers zijn en een te<br />

vlezige huid hebben.<br />

• De asperges (zonder de houtige<br />

uiteinden) nu schuin overlangs<br />

in stukjes snijden van ong. 1.5<br />

cm dikte en de verschillende<br />

kleurtjes gewoon mengen.<br />

• Ondertussen een puree maken<br />

van de aardappelen. De brandnetel<br />

topjes wassen en fijn<br />

hakken en onder de goed hete<br />

puree samen met 25g boter en<br />

de room mengen.<br />

• Op smaak brengen met peper,<br />

zout en een weinig muskaatnoot.<br />

• Nu de asperges kort wokken<br />

met 25g hoeveboter en 1 eetlepel<br />

olijfolie en ev. wat peper en<br />

zout gedurende drie minuutjes.<br />

• De met peper en zout gekruide<br />

konijnenfilets ook kort bakken<br />

in de rest van de boter en olijfolie,<br />

twee min. aan elke kant,<br />

zodat het vlees mooi zacht en<br />

sappig blijft.<br />

• In het midden van een groot<br />

bord leggen we wat van onze<br />

brandnetelpuree, hierop de<br />

gewokte asperges en daarrond<br />

een waaier van de versneden<br />

konijnenfilets.<br />

• Overgieten met de saus en dan<br />

maar smullen.<br />

Natuurlijk smakelijk!<br />

Gebruikte kruiden<br />

Humulus lupulus (hop)<br />

Hopbellen hebben een fyto-oestrogene<br />

werking en kunnen gebruikt<br />

worden bij traditionele ongemakjes<br />

van de menopauze. Ook is er een<br />

duidelijke kalmerende werking aan<br />

toe te schrijven versterkt uiteraard<br />

door het alcoholpercentage van het<br />

bier.<br />

Urtica dioica (brandnetel)<br />

De bladeren van deze plant hebben<br />

vooral hun invloed op de bloedsomloop<br />

met name zijn ze bloedsuikerverlagend.<br />

Ook is er een<br />

ontstekingsremmende factor vooral<br />

naar de gewrichten toe.<br />

De wortel van deze plant heeft<br />

daarentegen een heel andere<br />

toepassing. Hij verbetert / vergemakkelijkt<br />

de urineafscheiding bij<br />

prostaatvergroting. De plant is in<br />

zijn geheel licht diuretisch.<br />

Asparagus officinalis<br />

(tuinasperge)<br />

Werkt tevens licht diuretisch en in<br />

combinatie met brandnetel moet je<br />

er dus niet mee overdrijven.<br />

Keukentip<br />

Opgelet met het verwerken van<br />

bier in je gerecht. De beste<br />

manier is uw bier niet laten<br />

meekoken omdat de saus dan<br />

wel eens te bitter kan worden.<br />

Door op het laatste moment het<br />

bier aan uw saus toe te voegen<br />

wordt het geheel niet te bitter<br />

en proeft u duidelijk de smaak<br />

van dit heerlijk abdijbier.<br />

‘t Vlierhof<br />

Hasseltsestraat 57A<br />

3740 Bilzen<br />

Tel. 089 41 44 18<br />

GSM 0478 61 33 02<br />

info@vlierhof.be<br />

www.vlierhof.be<br />

44 SANA nr 63 SANA nr 63 45


Ivo Pauwels, een gerenommeerd natuurkenner, auteur en<br />

groen-journalist verzorgt elke maand een aantal schitterende<br />

rubrieken in i-Sana.<br />

DE GROTE VERLEIDING<br />

Genieten van de tuin en het mooie weer<br />

De zomers aandoende lente is er weer en dus roept de natuur<br />

en de tuin iedereen naar buiten. Wie het geluk heeft een tuin te<br />

bezitten zoals ik, is telkens weer verwonderd over het wonder<br />

van de natuur. En… dat je zelf ook creatief kan omgaan met dit<br />

grootse geschenk.<br />

Gisteren kwam ik thuis met één uit de<br />

kluiten gewassen augurkestruik. De<br />

lange stevige takken, bijna twee meter<br />

hoog, met de dikke knoppen staken me<br />

op de kwekerij de ogen uit en ik wou<br />

ook wel van die grote worstvormige<br />

blauwgerijpte vruchten kunnen oogsten.<br />

Probleem is dat een uit de kluiten<br />

gewassen Decaisnea fargesii zes meter<br />

hoog kan worden en ruim half zo breed.<br />

Ik heb driemaal rond de tuin gewandeld<br />

en me telkens proberen voor te stellen<br />

waar deze augurkestruik tot zijn recht<br />

zou kunnen komen zonder de andere<br />

beplanting onrecht aan te doen. Ik ben<br />

er nog niet helemaal uit. Een ander<br />

struikje dat me op slag wist te verleiden<br />

is Exochorda macrantha ‘The Bride’.<br />

De witte bloempjes met de gele diepte<br />

waar de meeldraden en de stampers<br />

zitten, is gelukkig veel bescheidener<br />

van aard en voor een subtiel struikje<br />

als dit is er altijd nog wel een hoekje te<br />

vinden. In de voortuin misschien waarin<br />

de bloesemende appelaars er nu een<br />

bruidsmeisje bijkrijgen.<br />

Maar daar is het niet bij gebleven: ik<br />

heb mijn auto, zoals meestal, helemaal<br />

volgeladen met twee prachtig gevormde<br />

seringestruiken. Ik let altijd op de vorm<br />

van een boom of een struik. Als die<br />

me aanstaat, is de kans groot dat ik er<br />

een plekje voor vind. Planten, bomen<br />

en struiken koop ik vaak gevoelsmatig,<br />

zonder voorafgaand plan. Ik heb ook<br />

zelden een lijstje bij me wanneer als ik<br />

op kwekerijbezoek ga. Veel hangt af<br />

van de inspiratie van het ogenblik. In dit<br />

eerder droge voorjaar let ik er uiteraard<br />

op dat de plant op zijn minst een grote<br />

wortelkluit bezit of in pot staat. Eén van<br />

de seringestruiken die ik kocht is de<br />

in juni bloeiende Syringa reflexa, een<br />

minder bekende sering. Ze bloeit ook wat<br />

langer door dan de gewone sering maar<br />

geurt niet in het minst. Je kan niet alles<br />

hebben.<br />

Verrassingen<br />

Ik had toch één plannetje in mijn hoofd.<br />

Ik zou een pracht van een hulst meebrengen,<br />

een hulst met kleine, blauwig<br />

groene blaadjes die zelfs zonder snoei<br />

een erg dichte struik maakt. Een hulstcultivar<br />

die aan al die voorwaarden<br />

voldoet, is Ilex x meserveae ‘Blue<br />

Prince’, een compacte en geharnaste<br />

schoonheid. Wil het toeval dat er die<br />

dag geen schitterende exemplaren in<br />

mijn lievelingskwekerij te koop waren.<br />

Ze staan nog op het kweekveld. En dus<br />

wacht ik nog een tijdje om deze struik<br />

aan te schaffen. Ik wil een exemplaar<br />

waaraan ik met plezier mijn goede geld<br />

geef. Voor minder doe ik het niet. Mijn<br />

manier om kwekerijen af te schuimen,<br />

heeft er voor gezorgd dat er veel bomen<br />

en struiken in mijn tuin groeien die ik<br />

er vooraf niet had voorzien. Dat heeft<br />

zijn voor- en nadelen. Daardoor zijn<br />

er verrassingen in mijn tuin geslopen.<br />

Planten die me heel veel plezier<br />

verschaffen en die ik vooraf niet kende.<br />

Het nadeel is dat je die planten niet<br />

altijd op de juiste plek zet en ze vaak<br />

achteraf, als je vertrouwd bent met<br />

de eigenschappen van de struik moet<br />

verplanten. Nu ben ik daar niet verlegen<br />

voor. Uiteindelijk moet ik de kans krijgen<br />

het karakter van die vele planten te leren<br />

kennen. Echt grote vergissingen heb ik<br />

nog niet gemaakt. Een atlascedertje in<br />

de voortuin planten, bijvoorbeeld. In de<br />

kwekerij is het een lief boompje. En het<br />

zal mijn tijd wel duren, denk je dan. Een<br />

atlasceder wordt op enkele tientallen<br />

jaren vaak vele keren hoger dan het huis.<br />

Gelukkig bestaan er bijlen en zagen om<br />

uw en mijn vergissingen te corrigeren.<br />

Maar dat zijn zorgen voor later.<br />

Nu genieten van de lente en de tuin.<br />

Op www.wezooz.be kunt u Ivo Pauwels<br />

in zijn en vele andere tuinen aan het werk<br />

zien.<br />

46 SANA nr 63 SANA nr 63 47


Soepele spieren<br />

en gewrichten?<br />

Advertentie<br />

CURCUMA<br />

FORTE<br />

Altijd vrij en<br />

soepel bewegen!<br />

Curcumine is een krachtige antioxidant,<br />

die bijdraagt tot de soepelheid van de<br />

gewrichten, spieren en pezen.<br />

Curcuma forte is hoog gedoseerd voor een<br />

snelle werking, die ook nog versterkt wordt<br />

door toevoeging van zwarte peper.<br />

Verpakking 90 stuks tabletten<br />

cnk-bestelcode 2963-700<br />

Meer info op www.fytobell.be<br />

48 SANA nr 63<br />

Gezonde kracht uit de natuur!

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!